Fakultet za saobradaj i komunikacije

Sarajevo

Multimodalni transport
Tema:

Kontejnerski sistem transporta

Prof.dr F. Kiso

Uvod
Od rane faze razvoja transportnih sistema
postojala je tendencija razdvajanja vunog
sredstva od tovarnog prostora: CESTOVNI-teglja
i poluprikolica; ELJEZNIKI-lokomotiva i vagoni;
RIJENI-teglja/potiskiva i bare
Primjena kontejnera omogudava da se "tovarni
prostor" (prostor za robu) odvoji od dijelova za
kretanje prevoznog sredstva tamo gdje je to
ekonomski cjelishodno.

Kontejnerski sistem transporta

Prva faza razvoja kontejnera i kontejnerizacije
transporta

Dinamika porasta parka kontejnera u

zapadno-evropskim zemljama u poslijeratnom
periodu moe se vidjeti iz sljedede tabele.

Druga faza razvoja kontejnera i kontejnerizacije

transporta
Pojava i sve ira primjena velikih kontejnera predstavlja
drugu fazu u razvoju kontejnerizacije transporta.
Razvoj transporta velikih kontejnera otpoele su
odgovarajude transportne organizacije SAD-a. Kao
posljedica ogromnih ekonomskih kapaciteta i
mnogobrojnih prekomorskih privrednih i saobradajnih veza
stvarani su saobradajni tokovi velikih razmjera na vrlo
velikim odstojanjima.
Stoga je razumljivo to su ba u ovoj zemlji poela prva
istraivanja novih mogudnosti za racionalizaciju pretovara i
transporta robe primjenom velikih kontejnera, to je, po
miljenju mnogih saobradajnih strunjaka, najpogodniji
oblik racionalizacije transporta i manipulisanja.

Definisanje kontejnera
I Ekonomska komisija UN:
Kontejneri su transportna sredstva (sudovi, nepokretne
cisterne ili druga sredstva) koja su:
trajnog karaktera, zbog ega se mogu ponovo koristiti;
specijalno konstruisana da se roba prevozi bez pretovara
saobradajnim sredstvima jednog ili vie vidova
saobradaja;
opremljena ureajima koji olakavaju njihovu
manipulaciju, naroito kod pretovara sa jednog
saobradajnog sredstva na drugo;
konstruisana tako da je olakan njihov utovar i istovar;
imaju unutranju zapreminu od najmanje 1 m3.

Meunarodna organizacija za standardizaciju-ISO

Kontejner je sud pravougaonih presjeka,
nepromoiv, koji se primenjuje za transport i
skladitenje izvjesnog broja tovarnih jedinica
denanih poiljki ili robe u rasutom stanju, titi
njegovu sadrinu od kvarenja i gubitaka, moe se
odvojiti od transportnog sredstva, kojim se moe
manipulisati kao jednom jedinicom tovarenja i moe
se pretovariti bez istovremenog istovara robe.
Meunarodna eljeznika unija-UIC
KONTEJNER JE TMJ I JIT IJA ZAPREMINA NIJE
MANJA OD 1 (m), A DOVOLJNO JE IZDRLJIVA ZA
VIESTRUKO KORITENJE, POGODNA ZA PUNJENJE I
PRANJENJE ROBOM, IMA SPOSOBNOST
JEDNOSTAVNOG PREMJETANJA SA JEDNOG NA
DRUGO TRANSPORTNO SREDSTVO

Kontejner kao transportno-manipulativna

jedinica multimodalnog transporta
U zavisnosti od karakteristika koje se posmatraju, kontejneri se
mogu podjeliti prema:
namjeni,
vrsti robe koja se u njima prevozi,
nosivosti,
vrsti materijala od kojeg su izgraeni,
vrsti konstrukcije,
mjestu koridenja,
nainu prevoza,
vrsti ureaja kojima su opremljeni u cilju obezbjeenja uslova
za prevoz odreenih vrsta robe,
podobnostima i mogudnostima pretovara i sl.

 Prema namjeni kontejneri se dijele na:

1. univerzalne i
2. specijalne kontejnere.
Prema vrstama i karakteristikama robe kontejneri se dijele
na:
1. kontejnere za prevoz komadne robe,
2. kontejnere za prevoz robe u rasutom stanju i
3. kontejnere za prevoz tenosti.

1.
2.
3.

Prema nosivosti kontejneri se dijele na:

male (imaju zapreminu 1-3 m3 )
srednje (imaju zapreminu 3-10 m3 ) i
velike (imaju zapreminu preko 10 m3 ).

 Prema vrsti materijala od kojih su izgraeni, kontejneri

mogu biti: drveni, metalni, gumeni, plastini, od raznih
legura, smjesa i sl.
U pogledu konstruktivnih karakteristika postoje: klasini,
sklapajudi, rasklapajudi, sa drvenim i metalnim oblogama,
samoistovarajudi i sl.
Prema mjestu koritenja kontejneri se dijele na kontejnere
koji se upotrebljavaju samo za prevoze u jednoj zemlji
(nacionalni prevozi) i u prevozima izmeu zemalja, pa i
izmeu kontinenata.
Prema nainu prevoenja kontejeri se mogu podjeliti na
one koji se upotrebljavaju u direktnim i kombinovanim
prevozima. Kombinovana prevoenja se odvijaju izmeu
razliitih grana transporta kao to su:
drumsko-eljezniki,
kopneno-vodni,
kopneno-vazduni.

 Prema vrsti ureaja kojima su opremljeni, kontejneri

u cilju obezbjeenja uslova za prevoz odreene vrste
robe, dijele se na izotermike kontejnere sa
agregatima na sopstveni pogon za rashlaivanje sa
mogunou sniavanja temperature
termoregulacionim napravama pomou azota,
vazduha i sl.
Prema podobnostima i mogudnostima pretovara
kontejneri se dijele na one koji su snabjdeveni
tokiima ili valjcima, i one sa specijalnim
osloncima koji se pretovaruju dizalicom,
viljukarima, auto-utovarivaima, auto-tegljaima i
dr.

 Univerzalni i specijalni kontejneri imaju vie

podgrupa.
A )Univerzalni kontejneri
Kontejneri za optu upotrebu,
Kontejneri za posebnu namenu:
zatvoreni kontejneri sa provjetravanjem,
otvoreni kontejneri,
kontejneri-platforme sa otvorenim bonim
stranama, sa cjelokupnom nadgradnjom,
sa nepotpunom nadgradnjom i kruto uvrdenim
eonim stranama, sa nepotpunom nadgradnjom i
sklopivim eonim stranama.

B)Kontejneri za posebne terete (specijalni

konteneri):
kontejneri sa termikim karakteristikama,
kontejneri-cisterne za tenost i gasove,
kontejneri za suhi rasuti teret,
kontejneri sa specijalnom namjenom.

Slike nekih od prethodno navedenih kontejnera

BULK CONTAINER
(za neupakovane/rasute
terete)

FLAT RACK/PLATFORM
(za robu koja se ne moe
kontejnerizovati)

HIGHCUBE CONTAINER
(za predugake/previsoke
terete)

OPENTOP CONTAINER
(za volumenozne terete)

SWAP BODY
CONTAINER
(opremljen nogarima)

REFRIGERATED
(za robe koje zahtjevaju
kontrolisane temperature)

STANDARD CONTAINER
(za standardni transport i
skladitenje)

TANK CONTAINER[1]

TYRE CONTAINER

(za tene/gasovite materije)

(za transport auto dijelova i

guma)

ACCOMMODATION
CONTAINER
(za razliite namjene, npr

barake pri gradilitu)

CHASSIS TRAILER
(kontejnerska prikolica)

INSULATED CONTAINER
(za robe koje zahtevaju
kontrolisane temperature)

Prema klasifikaciji Meunarodne eljeznike

unije UIC, kontejneri se dijele na 3 osnovne
skupine:

1. male (imaju zapreminu 1-3 m3 )

2. srednje (imaju zapreminu 3-10 m3 ) i
3. velike (imaju zapreminu preko 10 m3 ).

Mali kontejneri, podjela i namjena

Mali kontejneri su opremljeni ureajima za carinski
nadzor pa se mogu upotrebljavati kako u
nacionalnom tako i meunarodnom saobradaju.
Mali kontejneri se dijele na sljedede vrste:
1. Univerzalni i specijalni kontejneri,
2. Otvoreni i zatvoreni kontejneri,
3. Sa i bez ureaja za manipulisanje (tokovima)
Mali univerzalni kontejneri su zatvorenog tipa i
primjenjuju se za prevoz svih vrsta robe.
Mali specijalni kontejneri graeni su kao otvoreni ili
zatvoreni i primjenjuju se samo za prevoz odreene
vrste robe.

Univerzalni mali kontejneri se dijele u tri kategorije:

KATEGORIJA A unutranje zapremine 1,0-1,2 m
KATEGORIJA B unutranje zapremine 1,2-2,0 m
KATEGORIJA C unutranje zapremine 2,0-3,0 m

Slika - Mali sklapajui kontejner tipa

"A" danskih dravnih eljeznica (DSG).
Ovaj kontejner, koji se moe prevoziti i
manipulisati dizalicom, opremljen je
treim strojem i sa etiri ureaja za
privrivanje.

Mali kontjeneri, serija A, B, C,

vlasnitvo DB

Srednji kontejneri, podjela i namjena

Srednjim kontejnerima smatraju se kontejneri korisne
zapremine od 3 do 10 m3 i sa duinom manjom od 6 m.
Srednji kontejneri se dijele na univerzalne i na specijalne
kontejnere.
Specijalni srednji kontejneri koriste se za prevoz brzo
kvarljive robe, ivotnih namirnica, roba u tenom stanju
i opasnih materija.

U skupinu srednjih kontejnera spadaju:

pa kontejneri
Kontejneri bruto teine 2,5-5 t

Kontejner-cisterna

Veliki kontejneri, podjela i namjena

Pod pojmom veliki kontejneri podrazumijevaju se
kontejneri sa korisnom zapreminom vedom od 10 m3 i
vedom spoljanjom duinom od 6 m.
Veliki kontejner se esto naziva i "transkontejner".
Prema definiciji Meunarodne eljeznike unije (UIC),
transkontejner je transportno-manipulativno sredstvo koje
ima sljedede karakteristike:
trajnog je karaktera i dovoljno otporan da omogudi
viestruku upotrebu;
posebno je izraen za prevoz robe u pomorskom
saobradaju, i omogudava i olakava prevoz robe sredstvima
kopnenog saobradaja bez pretovara robe;
opremljen je ureajima koji olakavaju manipulisanje kod
utovara, istovara i pretovara.

 Meunarodna organizacija za standardizaciju (ISO)

propisala je uslove koje moraju da ispune kontejneri,
i to:
minimalan otpor cjelokupne konstrukcije kod
proporcionalnog opteredenja osnove kontejnera;
otpornost od udara za vrijeme transporta;
otpornost kontejnera kod slaganja;
oprema za manipulisanje i privrdivanje kontejnera
na transportnim sredstvima (nauglice);
otpornost kontejnera protiv naprezanja kod
manipulisanja i unutranja nepropustljivost
kontejnera.

OSNOVNE IZVEDBE ISO KONTEJNERA

20 stopni: 20 x 8 x 8 (ft) (6095x2438x2438) (mm)
30 stopni: 30 x 8 x 8 (ft) (9125x2438x2438) (mm)
40 stopni: 40 x 8 x 8 (ft) (12192x2438x2438) (mm)
__________________________________________
ISO standardizacija obezbjeuje dimenzije koje
odgovaraju:
Polovini ili tredini jednih otvorenih elj. Kola
Jednom dijelu komore broda
Jednom dijelu delije transportnog aviona
Polovini ili itavoj tovarnoj povrini kamiona

OSNOVNE FUNKCIJE KOJE TREBA DA

ZADOVOLJI VELIKI KONTEJNER
Ambalaa ili superambalaa
Transportna jedinica za razne vidove saobradaja
Manipulativna jedinica za brz i jednostavan
utovar, istovar i premjetanje sa jednog vida
transporta na drugi
Skladina jedinica

Osnovne tehnologije transporta

kontejnera
Kontejnerski sistem transporta moe da se podijeli
na sljedede podsisteme:
tehnologija kopnenog transporta kontejnera;
tehnologija kopneno-rijenog transporta kontejnera;
tehnologija kopneno-pomorskog transporta
kontejnera;
tehnologija kopneno-vazdunog transporta
kontejnera;
tehnologija kopnenih kontejnerskih mostova.

Tehnologija kopnenog transporta kontejnera

Tehnologija kopnenog transporta kontejnera
podrazumijevaju transport robe u kontejnerima izmeu
mjesta otpreme i mjesta dopreme, koridenjem kopnenih
vidova transporta.
Postoje dva osnovna sistema pretovara kontejnera:
horizontalni i vertikalni.
Tehnologije u okviru ove grupe:
1. tehnologije transporta malih kontejnera,
2. tehnologije transporta srednjih kontejnera, i
3. tehnologije transporta velikih kontejnera.

Tehnologija transporta malih kontejnera

Mali kontejneri se koriste kako u javnom, tako
i u industrijskom transportu.
U javnom transportu mali kontejneri su veoma
rasprostranjeni na eljeznici, a koriste se i u
direktnom drumskom prevozu.
U industrijskom transportu (unutar jednog
preduzeda) primjena malih kontejnera
omogudava racionalizaciju industrijskog
transporta i skladitenja.

Tehnologija transporta srednjih kontejnera

Srednji kontejneri su najvedu primjenu nali u
kombinovanom drumsko-eljeznikom transportu.

Transport srednjih kontejnera mogude je obaviti primjenom

sljededih oblika tehnologije kopnenog transporta:
direktan prevoz drumom;
direktan prevoz eljeznicom izmeu industrijskih kolosjeka;
otprema drumom, prevoz i dostava na industrijski kolosjek
eljeznicom;
otprema i prevoz eljeznicom, doprema drumom;
otprema i doprema drumom, prevoz eljeznicom.

Tehnologija transporta velikih kontejnera

U poetnoj fazi razvoja kontejnerskog transporta
veliki kontejneri su se primjenjivali prvenstveno u
pomorskom i interkontinentalnom transportu.
Prevoz kontejnera eljeznicom izmeu eljeznikodrumskih terminala moe se organizovati u sljededim
oblicima:
zatvorenim blok-vozovima koji saobradaju direktno
izmeu terminala, bez usputnih raniranja;
grupama kola koja se uvrduju u teretne vozove;
pojedinanim kolima koja se uvrduju u teretne
vozove.

Realizacija transportnog lanca prinjenom tehnologije

kopnenog transporta velikih kontejnera

LEGENDA:
1. Utovar kontejnera na drumska transportna sredstva,
2. Prijevoz kontejnera drumom,
3. Pretovar kontejnera sa drumskih na eljeznika transportna sredstva,
4. Prijevoz kontejnera eljeznicom,
5. Pretovar kontejnera sa eljeznikih na drumska transportna sredstva,
6. Dostava kontejnera drumom
7. Istovar kontejnera sa drumskih transportnih sredstava.

Tehnologija kopneno-rijenog transporta

kontejnera
Baza otpreme i dopreme robe u kontejnerima kod
realizacije tehnologije kopneno-rijenog transporta
nalazi se na kopnu. Za jedan dio prevoznog procesa
koriste se rijeni plovni putevi, infrastruktura i
sredstva rijenog transporta. Drugi dio tehnologije
prijevoza se obavlja na isti nain kao kod tehnologije
ved opisane u prethodnom poglavlju.
Transport kontejnera unutranjim plovnim putevima
obavlja se razliitim plovnim jedinicama.
Brodovi mogu da budu specijalizovani, i u tom sluaju
obino su u pitanju samohodni brodovi razliitog
kapaciteta (30-76 TEU).

 Sueljavanje rijenog saobradaja i drugih vidova kopnenog

transporta (drumskog i eljeznikog) ostvaruje se u
rijenim lukama i pristanitima, gde je dio luke ili
pristanita usko specijalizovan za rad sa kontejnerima, pa
je na taj nain formiran kopneno-rijeni kontejnerski
terminal.

Transport kontejnera primjenom ove tehnologije nije do

sada dovoljno razvijen i koriten, i pored velikih
mogudnosti i nesumnjivih prednosti, kao to su:
uteda u energiji,
nii trokovi transporta,
mogudnost koritenja ved postojede infrastrukture i
sredstava,
bolja zatita ovjekove okoline.

 Meutim, rijeni transport kontejnera ima i izvjesnih

slabosti. One se, prije svega, ogledaju u maloj
frekvenciji otpreme kontejnera i maloj komercijalnoj
brzini prevoza.
TEU jedinica predstavlja mjeru za velike kontejnere,
ekvivalentnu duljini kontejneru od 20 stopa.
Teoretski je mogude da se tehnologija kopnenorijenog transporta realizuje i tako to se u
dostavnom transportu primjenjuje kombinacija
drumskog i eljeznikog transporta u sluaju da
poiljalac nema industrijski kolosjek, ali se postavlja
pitanje opravdanosti pojave jo jednog pretovarnog
punkta.

TEHNOLOGIJA KOPNENO-POMORSKOG
TRANSPORTA KONTEJNERA
Uvoenje tehnologije kopneno-pomorskog transporta kontejnera
moe se smatrati revolucionarnim preokretom, jer je temeljito
izmijenjen itav niz djelatnosti u pomorskom transportu.
Osnovni strukturni element transportnih lanaca, koji se formiraju
primjenom ove tehnologije, veliki kontejner, dimenzija propisanih
ISO-standardom, izazvao je:
promjene u optem pristupu pomorskog transporta,
promjene u gradnji brodova,
promjene u lukama i lukoj opremi,
formiranje lukih kontejnerskih terminala,
promjene u zanimanjima vezanim za luki rad.

 Prodor kontejnera na pomorsko transportno

trite zahtjevao je i odgovarajudu flotu za njihov
prevoz. Razvijeno je vie tipova brodova
prilagoenih ili specijalizovanih za prevoz
kontejnera.
To su sljededi tipovi brodova:
1. potpuno kontejnerski brodovi;
2. djelimino kontejnerski brodovi;
3. izmjenljivi kontejnerski brodovi;
4. kontejnerski brod prevozilac paleta;
5. polukontejnerski brodovi.

Prema brzini i nosivosti razlikuju se 4 generacije

kontejnerskih brodova:
I - brodovi nosivosti 500 - 700 TEU, brzine 16-20
vorova,
II brodovi nosivosti preko 1000 TEU, brzine oko 20
vorova,
III - brodovi nosivosti 1500 2200 TEU i brzine preko
30 vorova i
IV brodovi nosivosti 4000 5000 TEU i brzine
36 40 vorova.
(1 vor=1Mi/h; N.milja=1,852 km)
U ovoj tehnologiji najvaniju kariku transportnog lanca
ine luki kontejnerski terminali, gdje se obavlja
nakupljanje, pretovar i priprema kontejnera.

 Luki terminali treba da budu opremljeni odgovarajudom infrastrukturom kao to je:

a) saobradajnice i prostori za manipulaciju;
b) otvorene skladine povrine;
c)
skladita za robu koja obezbjeuju formiranje i rasformiranje kontejnera;
d) prostor za parkiranje drumskih vozila sa odgovarajudom opremom;
e) obalska pretovarna mehanizacija velike nosivosti (20-45 t) i velikog kapaciteta;
f)
ostala mehanizacija za rad u terminalu;
g) vozila odvozno-dovoznog saobradaja.

Pored opreme i mehanizacije, prostora i saobradajnica, za efikasno funkcio-nisanje

lukih kontejnerskih terminala neophodna je dobra organizacija rada, eksterna i interna
luka koordinacija.

U realizaciji ove tehnologije koriste se iskljuivo veliki kontejneri, i to najede dimenzija

koje propisuje ISO-standard.

Obezbedenje nivoa obima rada koji omoguduje ekonominost kontenerskog pomorskog

transporta postignuto je ved pomenutom integracijom sa kopnenim transportom.

 Kod realizacije ove tehnologije u pomorskom

transportu esto se koriste i brodovi opremljeni
za samostalnu manipulaciju kontejnera.
Brodovima ove vrste mogude je transportovati
kontejnere i u luke koje su slabije tehniki
opremljene i nemaju kontejnerske terminale.

Tabela - Luki kontejnerski promet za period 2002-2006, posmatrano u 000 TEU

Transportni lanac realizovan primjenom tehnologije

kopneno-pomorskog transporta kontjenera

Tehnologija kopneno-vazdunog transporta

kontejnera
Kod ove tehnologije na najduem dijelu transportnog puta
kontejneri se prevoze sredstvima vazdunog saobradaja.
Do pojave irokotrupnih aviona transport kontejnera
vazduhoplovima obavljao se samo izuzetno. U eksploataciji
su bili specijalni kontejneri, tipa "igloo", koji se nisu mogli
rentabilno koristiti u drugim vidovima transporta zbog svog
oblika i kapaciteta.
Tehnologija kopneno-vazdunog transporta kontejnera
najede se realizuje u kombinaciji drumskog transporta.

Koritenje eljeznice u svrhu dostavnog saobradaja je

ogranieno, prije svega, zbog malog broja aerodroma koji
imaju neposrednu vezu sa eljeznicom.

 Pretovarne operacije sa kontejnerima na aerodromu

mogu se podijeliti na dvije faze.

Utovar i istovar iz aviona i manipulacije sa kontejnerom u

avionu predstavljaju prvu fazu i omogudeni su ureajima
kojim je avion opremljen.
Drugu fazu ine manipulacije sa kontenerom od izlaska iz
aviona.

Transportni lanac realizovan primjenom tehnologije

kopneno-vazdunog transporta kontejnera

1. utovar robe u kontejner

2. utovar kontejnera u dramska transportna sredstva
3. otprema kontejnera drumskim transportnim sredstvom
4. pretovar kontejnera sa drumskog transportnog sredstva u avion
5. prevoz kontejnera avionom
6. pretovar kontejnera iz aviona u drumska transportna sredstva
7. dostava kontejnera drumskim transportnim sredstvima
8. istovar kontejnera iz drumskog transportnog sredstva
9. istovar robe iz kontejnera

TEHNOLOGIJA TRANSPORTA KONTEJNERA

KOPNENIM MOSTOVIMA
Potreba za skradenjem dugih pomorskih ruta
Izgradnja kanala sa prevodnicama:
SUEC (1859-1869)- duina 160 km (sa prilazima 165,7); irina 80135 m; dubina 13-14 m, trajanje putovanja 12-13 sati.
PANAMSKI KANAL (1881-1914) duina 81,6 km; irina 152 m;
dubina 14 m; 16 prevodnica za savladavanje visinske razlike (100m)
Porastom obima saobradaja kanali su postali usko grlo, velike
pomorske luke na ustaljenim pomorskim rutama takoe postaju usko
grlo.
Rjeenje je pronaeno u formiranju kopnenih kontejnerskih
mostova, kako bi se u pomorskom transportu kontejneri mogli na
jednom dijelu puta prevoziti kopnom, odnosno sredstvima kopnenog
transporta.

Tehnologija transporta kontejnera kopnenim

mostovima
Ova tehnologija se zasniva na novom pristupu organizaciji
kombinovanog kopneno-pomorskog transporta kontenera.
Pomorski transport je omogudavao nie trokove prevoza
kontejnera, ali su brzine prevoza, i pored napretka brodske
tehnike, postale nedovoljne za odreene vrste robe koje se
prevoze kontejnerima.
Tipian primjer primjene ove tehnologije transporta
predstavlja prevoz kontejnera izmeu zapadne obale SAD i
Evrope, koji se na podruju SAD ostvaruje primjenom
tehnologije kopnenog mosta izmeu obala Pacifka i
Atlantika, a koji je mnogo bri i znatno jeftiniji od direktnog
pomorskog transporta kroz Panamski kanal.
Nain organizacije i efikasnost, kao i osnovni elementi
procesa kopnenih mostova prisutni su i kod "mini kopnenih
mostova.

 Osnovne karakteristike ove tehnologije su efikasnost i sinhronizacija

aktivnosti, koje omoguduju da se i pored povedanog broja
manipulacija postignu utede vremena i smanjenje trokova.
Ovakva koncepcija kombinovanog transporta kontejnera izaziva niz
posljedica, meu kojima su:
smanjenje znaaja nekih pomorskih puteva,
promjene u znaaju postojedih i razvoj novih pomorskih luka,
povedanje ulaganja u modernizaciju kopnene saobradajne
infrastrukture i sredstava koja omoguduju odvijanje ovakvog naina
transporta,
smanjenje obima skladitenja robe u toku transporta,
opte unapreenje tehnologija transporta kontenjera.

HVALA NA
PANJI