ehitlie Giden Yol

Diyanet Aylk (Say:130)

Bayaz
( NDEKLER )
<<
Sayfa:3/10
>>
[ En Gzel Vatan ]
Kurtulu Sava'nda hibir rk, mezhep ayrm gzetmeden tam 253 bin ehidimizin al
kanlaryla yorulan bu mbarek vatan topraklar yle mukaddestir ki , her ta bir mbed-i
imandr, her kar topra Kbe eii gibi plp koklanr. Aslnda ona ihanet edenler bile
bunun farkndadr da, fitne kk salmtr bir kere kafalarnda. Farknda olmasalar, her trl
ihanetleri sebebiyle yurt dna kaarak ayn hainliklerine oralarda da devam ederken lenler
bile, "cenazemi vatan topraklarna gmn" diye vasiyet ederler mi hi? Urunda can veren
ehidini, Peygamberin kucak ap bekledii bu mbarek vatan topraklar zerinde tarihler
devirdik, tarihler kurduk Trk'yle, krd'yle, laz'yla erkez'iyle... Snn'siyle, alev'siyle...
Ayn toprak , ayn bayrak urunda can cana olduk siperlerinde. Kanlarmz sebil ettik, fakat
vatann namusunu inetmedik, bayra yere drmedik; minarelerden ezan, camilerden
Kur'an- dindirtmedik. Birlikte yatyor hep ehitlerimiz bu topraklarn kara barnda koyun
koyuna. Ne gzel ifade etmi bu topraklarn niceliini Necmettin Halil Onan: "Dur yolcu!..
Bilmeden gelip bastn Bu toprak, bir devrin batt yerdir. Eil de kulak ver: Bu sessiz yn
Bir vatan kalbinin att yerdir. Bu ssz, glgesiz yolun sonunda Grdn bu tmsek,
Anadolu'nda stikll urunda, namus yolunda Can veren Mehmed'in yatt yerdir. Bu tmsek,
koparken byk zelzele Son vatan paras geerken ele Mehmed'in dman boduu sele
Mbarek kann katt yerdir. Dn ki: Harolan kan, kemik, etin Yapt bu tmsek
amansz, etin Bir harbin sonunda btn milletin Hrriyyet zevkini tatt yerdir." airin de
dedii gibi anlatlmas bile ok g olan bir kurtulu sava sonunda kadn-erkek topyekn bir
milletin harolan kan, kemii, eti; dalar gibi tmsekler meydana getirmi, ama sonunda da
hrriyyet ve bamszln zevkini tattrm; nn, erefini yaatm. Adlar bilinen ve
bilinmeyen 253 bin ehidimizin iinde yle kadn kahramanlarmz var ki, durup dnen
herkes iin hayatlar tam birer ibret levhas...
FATMA SEHER (KARA FATMA) Belinde fiekleri, omuzunda mavzeri, ayanda izmeleri
ve elindeki kamsyla Erzurum'lu Fatma Seher (Kara Fatma). Yanndaki 96 yiitle nce
Aziziye Tabyalar'nda dman darmadan etmi; sonra kyl kyafetiyle gittikleri zmit'te,
Albay Neet Bey'in komutasnda stratejik konumu byk olan "Fndktepe"yi Yunanllardan
temizlemi; sonra da mfrezesiyle birlikte Sakarya Meydan Muharebesi'nde dmann belinin
krlmasnda byk yararlklar gstermi. Drt kez yaralanm, dmana esir derek esaretin
acsn tatm. Esaretten kurtulduktan sonra da stemen rtbesiyle taltif edilerek, "Vatan
Hizmet Tertibi"nden maa balanm, fakat madd skntlar ekmesine ramen hizmetlerini
bir karlk sebebiyle deil, vatan ak iin yaptn syleyerek maan Kzlay'a balam
ve 1955 ylnda da bu fni hayata veda ederek Hak'kn rahmetine kavumu.

RAHMYE HATUN (TAYYAR RAHMYE) Osmaniye igale uraynca, Hseyin Aa'nn

mill kuvvetlerine katlmak iin mracaat eden Rahmiye Hatun'a Hseyin Aa'nn, "Bacm!
Bu, er iidir, sen cephe gerisinde belki daha yararl olursun" demesi zerine: "Vatann
savunmasnda hepimiz eriz. Dman topramza ayak basm, harm-i ismetimizi kirletmek
istiyor. Elim silah tutarken ben nasl savamam?" diyerek cephe ilerisinde gs gse
yaplan savalara katlarak, Hasanbeyli civarnda Fransz kuvvetlerini bozguna uratan Tayyar
Rahmiye. Tayyar, uan, demektir. Hasanbeyli civarnda Franszlarla yaplan bu savalarda
ehit den erlerin dman izmesiyle inenmemesi iin siperden uarcasna frlayarak bir
ehidi geri getirdi Rahmiye Hatun. Bunu gren arkadalar da siperlerinden frlayarak dier
ehitleri kucaklayp geri getirdiler ve sonra da ona, "Tayyar Rahmiye" dediler. 1920
Temmuzunda Osmaniye'deki Fransz kararghna dzenlenen saldrda tereddt eden
arkadalarn grnce, "Ben kadn olduum halde ayakta duruyorum da, siz erkek olduunuz
halde yerlerde srnmekten ve saklanmaktan utanmyor musunuz?" diye grlemi, bu
grleyile ayaa kalkan arkadalaryla birlikte, "Allah Allah" sesleriyle dmann zerine
atlmlar fakat Tayyar Rahmiye alnndan vurularak ehit dm canndan ok sevdii bu
topraklar urunda.

YA DERLER...
HALDE EDP ADIVAR "Kardelerim, Evlatlarm! Bu muazzam, bu tarih meydanda, zafer
alaylar tertip eden ecdadmzn ruhu bugn sizi seyrediyor. Dnyann br ucuna at sren
nmalup Mslman-Trk tarihinin bedbaht bir kzym. Bugn de dnk kadar kahraman ve
talihsiz Trk Milleti'nin anasym. Millet nmna, ecdadmzn bizi seyreden ruhlarna yemin
ediyorum. Bugn kollar kesilmi olan Trk'n kalbi, eski cesaret ve gcn kaybetmemitir.
Yemin ediyorum ki, Osmanl sancana, tarihine hyanet etmeyeceim. Osmanl topranda
byle muazzam, byle tarihi bir gn belki bir daha grmeyeceiz. Evlatlarm! yle bir gn
olur da bir daha toplanamazsak, Trk'n stikll bayrayla mezar zerine geliniz! Benimle
beraber yemin ediniz! Trkiye'nin stikll ve hayat hakkn alaca gne kadar hibir korku,
hibir glk nnden kamayacaz.! (Vallahi kamayacaz" sesleriyle meydan inlemitir.)
Yediyz senenin tarihine alayan minareler altnda yemin ediniz! Bayramza, ecdadmzn
namusuna ihanet etmeyeceiz! Bu uurda can vermekten ekinmeyeceiz!" Romanc yazar;
Kurtulu Sava'nn Halide Onba's Halide Edip Advar'n haykrlardr bu szler 23 Mays
1919'da Sultanahmet Meydan'ndaki mitingte. 13 Ocak 1920 tarihli Sultanahmet mitinginde
ise: "Size memleketin bir kadn sfatyla hitap ediyorum. Fatih'in, Selim'in, Sleyman'n
mezarlarn, ecdadnn ebed bideleri olan camileri, trbeleri brakp kacak iinizde bir
erkek var mdr? Ben tasavvur edemiyorum. kmayacaz, brakmayacaz. "diyerek 160 bin
kiiyi coturan Nkiye (Elgn) Hanm da yle. (Trk Kurtulu Sava, Kltr Bakanl, c.3,
s.28-30) 3 ubat 1921'in karl-frtnal gesesinde askerdeki birliinden firar ederek ana
ocann kapsna gelen biricik olu smail'i dinine ve vatanna ihanet ettii iin gz yalar
iinde Hkmet'e teslim eden Mudurnu'lu Fatma Kadn da yle deil mi? Ya kan
arabasndaki mermiler slanp da telef olmasn diye ocuunun zerindeki tek yorgann
mermilerin zerine rten kar stndeki plak ayakl adsz Aye Ana... Mustafa Necati'nin
ankr-erke nlerinde grp; grmeyen gzlere, duymayan kulaklara, hissetmeyen
gnllere, anlamayan kafalara bir ibret levhas olarak sunduu ve Fevziye Abdullah Tansel'in
de iirletirdii bu Trk anasna ne demeli? "Bir zbit (subay): Ey hemire (karde)! Sarsana
u ocuu yorgana... Mosmor olmu yavrucak; vah zavall vah, yazk! Kyl kadn: Doru
emme ey garda! Grmez misin boran? Fieklerin stne rtmm yorgan. Varsn ocuk

slansn... O, bunlara algn... Biliyorsun bir silah, bugn bize bir asker, Kadar lzm...
Onun'n bozulmasn fiekler! Bugn benden babas silah ister tede, Islanmasn fiekler;
yanmam ocuk lse de!" Bu kahramanlarn iinde Kastamonu'ya kansyla cephane tarken
yolda donarak ehit den erife Bac'lar var; boyunduruun bir tarafna tek kzn, bir
tarafna da kendisini koup kan arabasyla cepheye mermi tayan Aye Bac'lar; Trakya'l
ana-kz Havva-Zehra Soyyanmazlar var; Grdes'li Makbule Hanmlar, Mara'l Senem
Aye'ler var. Saymak isteseniz sayamazsnz. Hepsi ruhumuzda, hepsi gnlmzde... (Daha
geni bilgi iin bkz: Fevziye Abdullah Tansel, stiklal Harbinde Mcahit Kadnlarmz, S.2839)
EN GZEL VATANA, EN GZEL DARE EKL, CUMHURYET
Milletin irade ve yetkisini, dorudan doruya setii temsilcileri araclyla kulland bir
ynetim tarz, milletin danarak ve grerek kendi kendisini idare etme biimi olan
Cumhuriyet, 1000 senelik tarihinde hi esaret hayat yaamayp, hep kendi irade ve idaresine
sahip olan aziz Trk Milleti iin en gzel bir idare eklidir. nk danp grerek karar
vermek (istire), Yce Allah'n emridir. "Onlarn ileri aralarnda istire iledir." (r, 38)
Bu yet-i kerime ile Yce Allah istireyi emrediyor, keyflii ve zorbal yasaklyor. Yine
Kur'an- Kerim'de r (danma) ile ilgili balbana bir sre mevcut. Peygamberimiz Hz.
Muhammed (s.a.s.)'in vefatndan nce Hilfet Makam (Devlet Bakanl) iin hi kimseyi
iaret etmemesi; ilk Halfe Hz. Eb Bekir'in, sonra Hz. mer'in, Hz. Osman'n ve Hz. Ali'nin,
halkn teker teker biatlar ile devlet bakanlna seilmeleri, Cumhuriyet'in z deilse,
nedir? Bir takm dn kaide ve kurallarn aklanmasnda, "Cumhur Ulems'nn grleri"ne
de, Mslman devlet ve milletler arasnda itibar edilegelmitir hep. Aklamalarn hulsasna
gelecek olursak, her taraf dmanlar tarafndan istil edilen mbarek vatan topraklarmzda
Mustafa Kemal Atatrk'n nderliinde bir kutlu ahlan olan Mill Mcadele ile vatann her
kar topra dmanlardan temizlenerek yeni bir devlet kurulmu 29 Ekim 1923'te ve adna
da, "Trkiye Cumhuriyeti" denmi. Atatrk, "Nutuk" adl kendi eserinde baknz nasl
anlatyor Cumhuriyet ncesi dnemini: "Durum, 1919'da hi de i ac deildi. Osmanl
Devleti'nin dahil bulunduu grup, Harb-i Umm'de malup olmu. Osmanl ordusu her
tarafta zedelenmi, eriti ar bir mtrekenme imzalanm. Byk harbin uzun seneleri
zarfnda millet yorgun ve fakir bir halde... Ordunun elinden esliha (silahlar) ve cephanesi
alnm ve alnmakta... tilf devletleri mtareke hkmlerine riayete lzum grmyorlar.
Birer vesle ile tilf donanmalar ve askerleri stanbul'da. Adana vilayeti Franszlar; Urfa,
Mara, Ayntap (Antep) ngiliz'ler tarafndan igal edilmi. Antalya ve Konya'da talyan asker
ktalar; Merzifon ve Samsun'da ngiliz askerleri bulunuyor. Her tarafta ecneb zabit ve
memurlar ve husus adamlar faaliyette... tilf devletlerinin muvafakatiyle Yunan ordusu da
zmir'e karlyor..." (Nutuk, Gazi Mustafa Kemal, Ankara-1927, S.3) te byle nmsit
artlar msit artlara evirdi Mustafa Kemal Atatrk balatt Mill Mcadele ruhu ile, ve
nce Sakarya Meydan Muharebesi'nde dmann belini krd, 30 Austos Byk Taarruz'unda
da dmann krlan beli zerine vurduka vurarak, hk ile yeksn (toprak gibi dmdz)
eyledi. Ve sonra da 29 Ekim 1923 gn Trkiye Byk Millet Meclisi'nde grlen
Cumhuriyet idaresi, "Yaasn Cumhuriyet" sesleri arasnda ve alklarla kabul edildi ve ayn
gn yaplan Cumhurbakanl seimi sonunuda Ankara Milletvekili olan Atatrk, 158 yenin
oybirlii ile Cumhurbakanlna seildi.
YNE YANDI YREKLERMZ
"Ey ehid olu ehid! steme benden makber, Sana unu am, duruyor peygamber."

Mehmed Akif ERSOY

10 Eyll 2001 Pazartesi akamnda, stanbul Taksim Gmsuyu'nda evik Kuvvet
polislerinin arasna dalan bir canl bomba ile Halil brahim Doan ve Tuncay Karata adl iki
polisimiz ehid oldu, 16's polis olmak zere 23 kii de yaraland. Adana'nn Kozan lesi
Bucak Ky'nde 1976 yl doumlu Halil brahim Doan, daha 3 ay nce, Haziran aynda
Diyarbakr Polis Okulu'ndan mezun olup; stanbul evik Kuvvet'te grevine balad . Fakir
bir aileye mensuptu, ablasnn yannda kalyordu. Haberi alan acl annesi, "En byk istein
polis olmakt. Daha mesleine doyamadan bizi brakp gittin" diyerek ana yreinden taan
gz yalarn pnar edip alad, alad, alad... Samsun'un aramba lesinde doup
byyen Tuncay Karata ise ei Mine hanm ile daha ay nce evlenmiti. ehit einin
tabutuna sarld, feryatlar yrekleri dalad... Yaral polis Eref Koak ise, gzlerini kaybetti.
Avustralya'l 23 yandaki Amanda Rigg, Trke renmek iin gittii dershaneden km
oteline giderken canl bombaya yakaland; kolu koptu, cierleri paraland ve iki gn sonra da
vefat etti. (Gazetelerden)
RUHLARI D OLSUN... "Cennete girdikten sonra hibir kimse tekrar dnyaya dnmeyi
arzu etmeyecektir. Ancak ehitler byle deil. ehit, grd ikramdan dolay tekrar dnyaya
dnmeyi ve on kere ehit olmay temenn eder." (Hadis-i erif: Tirmiz, Cihad 25) Sadece
bugn deil, her devirde hep zulme urad bu aziz millet. Hem eitli terr rgtleriyle vurup
kydlar, hem de, vurulup kyldk, diyerek devletimizi mahkm ettirmek istediler i ve d bu
er gler. Yurtiinde tam 35 bin can candan kopardlar, yurtdnda da sadece 1973-1994
yllar arasnda 33 Bykelilik mensubumuzu ehit ettiler. Grmeyen gzlere, duymayan
kulaklara, szlamayan gnllere ibret olmak zere, terr olaylarnn dnyay megul ettii bu
gnde, yurtdnda ehit edilen bu 33 insanmzn adlarn, grev yerlerini ve ehit edildikleri
tarihleri bir ibret vesikas olmak zere burada vermeyi bir vefa borcu olarak gryorum.
Asker, polis, dier grevli, sivil btn ehitlerimizin ruhlar d olsun. Yurtiinde ve dnyann
drt bir tarafnda hunharca katledilen aziz ehitlerimiz! Sevginiz, yce Trk Milleti'nin
vefkr gnlne ilendi ilmek ilmek. Artk hep oradasnz ebediyyete kadar. Allah zerinizden
rahmetini esirgemesin.
DNYANIN AHRET DE VAR MUHAKKAK BR GN... "Allah'n haram kld insan
ldrme fiiline yaklamayn." (sra, 33) "Kim bir mmini kasden ldrrse cezas, iinde
temelli kalaca cehennemdir. Allah ona gazap etmi, lnetlemi ve byk azap hazrlamtr."
(Nis, 93) "Dorusu Biz diriltiriz, Biz ldrrz, dn ancak Bizedir." (Kf, 43) "Kendinizi,
kendi elinizle tehlikeye atmayn..." (Bakara, 195) "Sizden nce geen mmetlerden birisi
iinde bir kii vard. Onun (vcudunda ) bir yaras vard. Onun elem ve zdrabna
dayanamayp bir bak alm da onunla elini kesmiti. Fakat kan bir trl durmam, nihayet
lmt. Allah Tel; "Kulum kendi kendisine (lme teebbs ederek) Benim nme geti.
Ben de ona cenneti haram kldm." (Hadis-i erif: Tecrid-i Sarih Tercemesi, C.9, S.192-193,
Hadis No: 1413) "Kim kendisini yksek bir yerden atarak ldrrse; o kimse cehennem
ateinde de ebedi ve devaml ekilde kendini atarak azap olunur. Zehir ierek kendisini
ldren kimse de , cehennemde devaml zehir ierek azap grr. Kendisini bir demir paras
ile ldren kimse ise, cehennem ateinde devaml elindeki demiri karnna saplayarak azap
olunur." (Hadis-i erif: Buhari; Ceniz 84; Tecrid-i Sarih Tercemesi, 12/96, Hadis No: 1940)
"Sizden hi kimse sakn lm temenni etmesin . nk o slih bir kimse ise, hayatta olduka

iyiliklerinin artmas umulur. ayet kt bir kimse ise, tevbe edip Cenab- Allah'n rzasn
kazanmas umulur" (Hadis-i erif: Mslim, Zikr 13; Nes, Ceniz 1) "Ey insanlar! Bu
gnleriniz nasl mukaddes bir gn ise, bu aylarnz nasl mukaddes bir ay ise ve bu ehriniz
(Mekke) nasl mukaddes bir ehir ise; canlarnz , mallarnz da yle mukaddestir, her trl
tecavzden korunmutur. Muhakkak ki siz, Rabbinize kavuacaksnz ve o zaman btn bu
ilerden sorulacaksnz." (Hadis-i erif: Buhr, Megzi 77 ) yet-i Kerime ve Hadis-i erif
rneklerini ok daha arttrmak mmkn. Ancak bunlardan hibir yoruma mahal brakmayan
birkan buraya aldm. Herey ayan-beyan ortada. Braknz insann kendisini ve bakalarn
ldrmesini, buna niyet edilmesinin dahi slm'da yeri yok. "Ebedi Cehennemlikler" hkm
altna alnm bu gibi kiiler. Peki , btn bu hkmler ortadayken neden bu zlimlikler?
nk dn inanlar yok olmu, insan ve vicdan duygular kararm; rk hrslar, dn
hkmlerin nne gemi. "Du ve ibadet olmasayd, ben oktan ldrrdm" diyor Mahatma
Gandhi. "Mtedil, kuvvetli bir inanca sahip olan dindar bir ahs, sinirlerini, ktlk yapma
hislerini salam bir zrhla muhafaza etmektedir" diyor, Mazhar Osman. Bunlar idrak
edebildii gn insanlk, karanlklar gndzler gibi aydnlk, gndzler de cennet baheleri
gibi mutlu ve huzurlu olacaktr.
NEDR STENEN BU MAZLUM MLLETTEN
Dou ile Bat'y birletiren, Asya ile Avrupa'y buluturan bir kpr durumundaki lkemiz,
konumu itibariyle dnya corafyasnn en nemli noktasnda bulunuyor. Karadeniz'den
Akdeniz'e, Ege'ye ve okyanuslara alan iki kapdr stanbul ve anakkale boazlar. Ne
ticaret gemileri iler, ne de uak gemileri geer bu kaplar almadan. Petrol rezervleri
ynnden dnyann en zengin blgeleri olan Ortadou ve Ortaasya lkeleriyle din bamz,
kan bamz, kltr bamz var. taraf denizlerle evrili; sular gr ve berrak akan
nehirlerimiz, bereketli topraklarmz, gnei ve kar zerinden drt mevsim eksik olmayan
denizlerimiz-dalarmz, gittike byyen yatrmlarmz ve en nemlisi vatanna-milletine,
Kur'an'na-Ezanna, Devletine-Bayrana k insanmz var. Birlii-Beraberlii bozulmazsa
eer, dnyann en gl devletleri arasndaki yerini alacak. te bunu gren er gler hi bo
durmadlar bugne kadar ve bugn de durmuyorlar. Dn, kardei kardee krdrmann sinsi
planlaryla askerimizi-polisimizi, retmenimizi-imammz, ihtiyar ninelerimizi-dedelerimizi,
kundaktaki ocuklarmz ehit ettiler; kylerimizi yatktlar, bir lokma ekmek peinde koan
insanlarmzn i yerlerini harabeye evirdiler. Okulda okuyan masumlar, hastanede derman
bekleyen aresizleri kuruna dizdiler. Tam otuzbebin can, candan kopardlar, ama yine
birliimizi bozamadlar, cennet vatanmzn bir kar topran paralayamadlar. Kyamete
kadar da bozamazlar ve paralayamazlar.
DUR VE DN!.. Bu satrlar okuyunca dur ve bu topraklarn nasl vatanlatrldn, bu
Cumhuriyet'in nasl kurulduunu dn. Tylerin diken diken olsun, kalbin kt kt atsn,
beynin zonklasn. stiklal Mar airimiz Mehmed Akif ERSOY'un, "Enbiy yurdu bu toprak,
hed burcu bu yer, Bir ykk trbesinin stnde, Mevl titrer" dizeleriyle kudsiyyetini ok
gzel ifade ettii bu mbarek vatannn dirliini, milletinin birliini bozmak isteyenlere frsat
verme. Bu kutsal topraklar zerinde kurulan Trkiye Cumhuriyeti Devleti'ne sahip k. Din,
vatan ve millet aleyhtar eitli rk mulhazalarla birliine gzdiken bozgunculara; eitli
mezhep ve dn mulhazalarla arana fitne salmak isteyen fitnecilere yz verme. Silahl terr
eylemleriyle vatann paralamak isteyenlere, veya her frsatta dn ve mill birliine
saldranlara, veya kendilerinden baka kimseyi dnmeden alp-rpp yurtdna kaanlara,
ya da kaamayp yurtiinde kalanlara; fakir-fukara, yetim, ty bitmemi demeden eitli
hilelerle Devletimizi soyarak ekonomimizi zaafa uratma gayreti iinde olanlara kar uyank
ol. Hatta senin dediin elektrik, su parasn demeyerek kaak kullananlara mni ol. "Byk

soygunlarn yannda bunlarn laf m olur ?" dencesinde olma. Unutma ki, kk
hrszlklar, byk hrszlklara alan kapdr. Bu vatan senin, bu devlet senin, bu millet senin,
bu bayrak senin. Eer sen sahip karsan sen vatansz, devletsiz, milletsiz, bayraksz,
Kur'an'sz, ezansz kalmayacaksn. Yce Allah hi kimseyi vatansz, devletsiz, milletsiz,
bayraksz; Kur'an'sz ve ezansz brakmasn. Silahl, ekonomik ve szl her trl tedhi ve
terrle bu millete ihanet edenler zannediyorlarm ki yaptklaryla huzur iinde yaayacaklar?
Bu gibilerin hayatlarna baknz ltfen! Kimisinin vatan hasreti bir kor gibi yakar gnllerini
de, "Cenazemi vatanmn topraklarna gmn" diye sayklar durmadan. Kimisinin vicdanlar
skar, kemirir beyinlerini, bedenlerini. Bu mazlum, bu cefkr, bu vefkr milletin braknz
canna kast etmeyi; milyarlarn, trilyonlarn gasp etmeyi; bir damla kann aktanlarn, bir
kuruunu dahi haksz yiyenlerin sonu hep hsranla neticelenmitir ve neticelenecektir.

Hayat-lm izgisinde ehitlik Mertebesi

Yaayan varlklarn sahip olduu en deerli ey candr. Trk dilinin, "nce can, sonra cihan"
eklinde ifadeye dkt bu gerek phe yok ki, btn dillerde benzer ifadelere
brnmtr. Varlk planna kmasnda herhangi bir etkisi olmayan, kendini doumla birlikte
"hayatn iinde" bulan insan, hayat yalnzca kendinin sahibi olduu ve hi kaybetmek
istemedii bir deer olarak alglama eilimindedir. Fakat her eye ramen lm kanlmaz
bir olgu olarak hayatn karsna dikilmektedir. nsanln tarihi ekillendiren etmenlerin
mayasnda, hayatn ve lmn ne olduu sorusunu cevaplandrma abalar yer alr. Hayat ve
lm var eden kuvvetin ne olduu meselesi de bu sorunun esasn oluturmaktadr. Btn
semav dinler insanlara bu sorunun cevabn sunan ilah sistemlerdir. lah vahyin insan
planna ynelik son tecellisi olan Kur'an, son hak din olarak hayat ve lm var eden
kudretin, hereyi var eden Allah olduunu iln eder. Bununla da yetinmez, insanl asl
yaratl amacna ynlendirirken, bu konuda onun karsna kacak engelleri ortadan kaldrr.
Akln nn aydnlatr. Ona kullanaca salam veriler sunar ve bylece salam sonulara
ulamasn salamay amalar. "Mutlak hkmranlk elinde olan Allah'n an ycedir ve
O'nun gc her eye hakkyla yeter. O, hanginizin daha gzel iler yapacan snamak iin
lm ve hayat yaratandr. O, mutlak g sahibidir. ok balaycdr."(1) "O diriltendir,
ldrendir. Ancak O'na dndrleceksiniz."(2) Kur'an hayatn ve lmn Allah'n eseri
olduunu pek ok ayette vurgularken, hayat verme ve ldrmenin ise sadece tekniine
deinmektedir. in temelinde ruhun bedene "flenmesi" ve bedenden ayrlmas yatmaktadr.
"Allah, yaratt hereyi gzel yapan ve ilk bata insan amurdan yaratan, sonra onun soyunu
baya bir suyun znden yaratan, sonra da onu ekillendirip ve ona ruhundan
fleyen...dir"(3) "Allah len insanlarn ruhlarn ldklerinde, lmeyenlerinkini de
uykularnda alr. lmne hkmettiklerinin ruhlarn tutar. Dierlerini belli bir sreye
(mrlerinin sonuna) kadar brakr. phe yok ki, bunda dnen toplum iin ibretler
vardr."(4) Ne var ki, ruh hakknda da bilgimizin snrl olmas sebebiyle, hayat ve lm olay
bir ynyle insan iin hep sr olarak kalacaktr. Kur'an bu noktay yle ortaya koymaktadr.
"(Ey Muhammed!) Sana ruh hakknda soru soruyorlar. De ki, 'Ruh Rabbimin emrindendir.
Size bu konuda pek az ilim verilmitir."(5) Yaratc kudret, hayatn ve lmn srr konusunda
son sz kendine saklam, ama insana baz iaretler vererek de onun merakn adeta
kamlamtr. ALLAH DLEMEDKE HAYAT DA, LM DE OLMAZ "Allah'n izni

olmadka hi kimseye lm yoktur. O, vadesiyle yazlan bir yazdr."(6) Sebep ne olursa

olsun, her eyde olduu gibi, lmde de O'nun izni art. Bu noktada, kader konusunun girift
sorular ard arda sralanabilir. Fakat, hangi aklamalar yaplrsa yaplsn, ne tr yorumlara
gidilirse gidilsin, varlacak sonu ayndr. Ne yerde, ne gkte zerre arlnca hibir ey
Rabb'inden gizli kalmaz"(7); "Hibir yaprak dmez ki, Allah onu bilmesin."(8) Hayat ve
lm alannn mdahale edilemezlii bu kadarla da kalmaz. nsann gayb bilme konusundaki
aresizlii lmnn vakti konusunda da onun yakasn brakmaz. "Hibir kimse nerede
leceini bilemez"(9)
LM-HAYAT KLEMiNDE ASLOLAN HAYATTIR
Her gn saysz hayat ve saysz lm gerekleiyor. Hayat "hazr" bulunduu iin zerinde
fazla durulmuyor. Fakat lm bir eylerin elden, gnlden, aile hayatndan kmas demek.
"Ele geirdii"nin pek farknda olmayan insan, "yitirdii"ne dayanamyor. O aknlkla
lme "yok olu" damgasn vuruyor. te bu, materyalist dnya grnn lm noktasnda
ekillenmesidir. Kur'an, lmn materyalist yorumlanma biimini, Mekke mriklerinin
diliyle u ekilde ifadeye koyuyor: "Dediler ki hayat, dnya hayatmzdan bakas deildir.
lrz de, yaarz da. Bizi zamandan baka bir ey helak etmiyor."(10) Ayn anlamdaki bir
baka ayet te udur: "Hayat ancak bizim dnya hayatmzdr. lrz de, yaarz da. Biz
ldkten sonda diriltilecek deiliz."(11) lme getirilen bu yoruma Kur'an'n cevab net ve
kesindir. "Halbuki bu konuda onlarn hibir bilgisi yoktur. Onlar sadece (yle)
zannediyorlar."(12) Demek ki, lm yok olu deildir. lm hayatn bir tr yap deiikliine
uramasdr. nsan plannda hayat, Hz. Adem ile birlikte balayan, lm tesi hayatla sren bir
izgidir. Ortasnda lm noktasnn bulunduu, yars bir renkte, dier yars baka bir renkte
olan bir izgi. Deiik bir ifade ile, imdiki konumumuza gre, hayatn bir beri yakas var, bir
de te yakas... lah nizam; hayatn beri yakasn nemser. nk asl hedef olan teki yakaya
k, beri yakadan olacaktr. Bu sebeple, bireyin hayat temel ama itibariyle tm insanlarn
hayatlarna e deerdedir. "Bundan dolay srailoullarna (Tevrat'ta) yle yazdk: "Kim bir
kimseyi, bir cana, yahut yer yznde fesat karmaya karlk olmakszn (haksz yere)
ldrrse btn insanlar ldrm gibi olur. Kim de onun hayatn kurtarrsa btn insanlar
kurtarm gibi olur." (13) Bakasn ldrmek gibi, kendi canna kymak (intihar) da yasaktr,
byk bir gnahtr.(14)
LM GZELLETREN AMA:
ALLAH KELMESiNiN YCELTLMES
Hayata bylesine nem veren ve adndan balayarak her eyi ile bar dini olan slm
mslmanlara, sadece bir durumda, hakszl ve saldrya uradklar zaman kendilerini ve
inanlarn savunmak, bylece Allah'n adnn ycelmesi lksne hizmet etmek amacyla
saldrgan tarafa kar diren gstermeyi, gerekirse savamay, hatta bu uurda lmeyi
istemektedir. Bylesine yce bir ama uruna, gerektiinde hayatn ortaya koyacak mmine
elbette bir mkfat verilmeli ve bu mkfat, onun yapt i orannda byk ve yceltici
olmaldr. ehitlik makam ite bu mkfatn addr. Davalar nemlerini ve byklklerini
kendilerini oraya koyan etkenlerden ve gttkleri amatan alrlar. Mslman iin en byk
ideal, Allah kelimesinin yceltilmesidir. te bu idealin gereklemesi bazan insann en
kymetli eyini, cann feda etmesini gerekli klar. Kur'an'n ortaya koyduu mslman
modeli, byle durumlarda en kk bir tereddt gstermeden gerekeni yapar. nk o, inanp

baland, hayat dsturu edindii kitabn ve onu Allah'tan alp tm insanln yararlanmasna
sunan yce Peygamberin ehitler ve ehitlik makam hakkndaki yceltici ifadelerin, byk
mjdelerini bilmektedir. Bu sebeple o, Allah yolunda, din yolunda, kutsal deerler uurunda
lmeye, ehitlik makamna ermeye aday bir insandr. IILTlLI KELME: EHT ehit
kelimesini duyup da yreinde farkl bir rperti yaamayan, bir an da olsa manev bir ruh
haline brnmeyen mslman yok gibidir. Arapa bir kelime olan ehit "ehadet" kknden
tremitir. oulu, "heda" ve "ehad" eklinde yaplr. Szlk anlamyla "ehid" "bildiini
syleyen", "kesin bir haberi getiren", "bir yerde hazr bulunan", "hazr olan", "bir olaya ahit
olan" ve "ahitlik eden" gibi anlamlara gelmektedir. (15) Din bir terim olarak ehid ise;
"Allah'n rzasn kazanmak iin O'nun yolunda savarken ldrlen mslman" demektir.
Kelimenin szlk anlamyla terim anlam arasnda u noktalardan balant vardr. ehidin
cennetlik olduuna ahitlik edilmitir. ehid yce Allah'n huzurunda bulunmakta,
yaamaktadr. lm srasnda melekler hazr bulunur. ehid kelimesi -tekil olarak- Kur'an'da
35 yerde, "ehideyn" eklinde ikil olarak bir yerde, "heda" eklindeki ouluyla ise 20
yerde kullanlmtr. Bu kullanmlardan tekil ve ikil olanlarn tamam ile oul kullanmlarn
32 si szlk anlamyla ahit karl olarak, tanesi ise, dini terim olan ehit anlamnda
kullanlmtr. ehid, ayn zamanda Yce Allah'n sfatlarndan biridir. Yukardaki
snflandrmadan da anlalaca zere Allah'n bu sfat ahit anlamndadr. Allah, her eyi
hakkyla grr, her eye ahittir, her yerde hazrdr. O'na gizli hibir ey yoktur. Kelimenin bu
anlamda kullanld ayetlerden biri de udur: "De ki, Ey Kitap ehli! Allah yaptklarnza ehid
iken (onlar grp dururken) niin Allah'n ayetlerini inkr edersiniz?"(16) Yukarda da
deinmitik: Davalar, yaplan iler nemlerini gttkleri hedeften alrlar. Gerekletirilmek
istenen iin nemi ve bykl, ie ve onu yapan kiiye yansr. Din mukaddes deerler ve
-bu deerlerin yaand toprak olduu iin- vatan urunda cann feda eden mslman, Allah
katnda peygamberlik mertebesinden sonra en byk beeri mertebe olan ehitlik mertebesini
kazanrlar. Bu, "Eer Allah'a (O'nun dinine) yardm ederseniz, O da size yardm eder."(17)
eklindeki ilah denklemin sonucudur. Bu sonu, Allah'n ehitlere verdii nemi yanstan
ayetlere imrendirici bir ltyla yansr.
EHTLE GTREN YOL: GAZA
Asl olan insanlarn yaamasdr, ldrlmesi deil. Bu sebeple barn bozulmas, savamak
sadece zorunlu hallerde bavurulabilecek yollardr. te Kur'an'n belirledii bu durumlarn
gereklemesi halinde, duruma gre gerekenin yaplmas srasnda lmek ya da ldrmek
dahil her eyi gze alarak mcadeleye girimek, savamak ta kanlmaz bir grev olur. Bu
artlar altnda yaplan savaa slm literatrde cihad ya da gaza, bu savaa katlan mslmana
da mcahit ya da gazi denir. u kadar var ki nefse kar yaplan da dahil, her trl mcadeleyi
de ifade ettii iin cihat daha kapsamldr. Gazadan sa dnebilen, Gazilik mertebesine;
ruhunu teslim eden ise ehitlik unvanna kavuur. Her iki halde de mslman Allah ile "alveri" halindedir. Allah mminlerin canlarn, cennet karlnda satn ald. Allah yolunda
arpacaklar; ldrecekler ve ldrleceklerdir.(18) "Ey iman edenler! Elem dolu azaptan
kurtaracak bir ticareti size gstereyim mi? Allah'a ve Reslne iman edersiniz ve Allah
yolunda mallarnzla, canlarnzla savarsnz. Eer bilseniz, bu sizin iin dana
hayrldr."(19) Hz. Peygamberin de bu ve benzeri ayetlerin paralelinde pek ok hadisi vardr.
Bir rnek: "Bir adam Reslllah'a gelerek, "hangi insan daha stndr diye sordu. Allah'n
Resl: "Allah yolunda malyla ve canyla cihad eden kii" diye cevap verdi." (20) Bu ve
benzeri tevikler, btn sahabilerin gznde, dnya hayatn, mal ve mlk hatta hayat son
derece kltmtr. Eb Hureyre (r.a.) anlatyor: "Reslllah yle buyurdu: "Bir kimse
Allah'a inanr, Peygamberini tasdik eder ve ancak Allah yolunda cihad ederse (ehit olursa),

Allah o kimseyi cennete koymaya, gazi olursa sevaba yahut ganimete ulaarak evine
dndrmeye kefildir. Kudret ve iradesiyle yaadm Allah'a yemin ederim ki, Allah yolunda
yaralanan kimse, Kyamet gnnde, yara ald gnk haliyle gelir; rengi kan rengi, kokusu
ise misk kokusudur. Muhammed'in can kudret elinde olan Allah'a yemin ederim ki,
mslmanlara zor gelmesinden korkmasaydm, Allah yolunda gazaya giden askerlerden hibir
zaman ayrlp geri kalmazdm." (21) te bylesine kutlu bir emein sonunda ehitlik
mertebesine ulama ans vardr. EHTLER LMEZ Gaza ve cihad hamlesi ehitlikle
talandrlnca, o mbarek insan, dnyada kalanlarn gznde, ruhunu yitirmitir, lmtr.
Halbuki ehitler lmez. Bakas deil, Allah byle sylyor: "Allah yolunda ldrlenleri
sakn ller sanma bilakis onlar diridirler. Rableri katnda Allah'n lutfundan kendilerine
verdii nimetlerin sevincini yaayarak, rzklandrlrlar. Arkalarndan kendilerine ulaamayan
(henz ehit olmam) kimselere de hi korku olmayacana ve zlmeyeceklerine sevinirler."
(22) Bu ayette sz edilen ehitlerin Uhut ehitleri, Bedir ehitleri ve Bi'r-i Me'ne olaynda
ehid olanlar olduu sylenmitir.(23) Buna gre ehitlerin iinde bulunduklar nimetleri ve
gzellikleri dile getiren belli kiiler hakknda inmitir. Ancak ayetin ini sebebinin zel olmas
hkmn genel olmasna engel deildir. Dolaysyla her ayetin atfta bulunduu belli ehitler,
hem de onlardan sonra ehit olanlar ve olacak olanlar da ayn niteliklere sahiptirler. ehitlerin
yksek konumunu niteleyen bir baka ayet de udur: "Allah yolunda ldrlenler iin ller
demeyin. nk onlar diridirler, fakat siz farkna varamazsnz."(24) Bu iki ayetin vurgulad
temel niteleme, ehitlerin lmedikleri, diri olduklardr. Fizik artlarla deerlendirildiinde
ehitlerin l olduklarna hkmetmek gerektii sylenebilir. Nitekim, slm bilginlerinin
byk ounluunun aksine bazlar ehitlerin dier insanlar gibi ldklerini, onlarn diri
olularnn mecaz olduunu syleyenler de olmutur. Ama doru olan ayetin anlamnn
mecaz deil, hakikat olduudur.(25) Zira Kur'an, ehitlerin diri olduklarn haber vermekle
kalmamakta, ayn zamanda bizim bu diri oluun naslln kavrayamayacamz ifade
etmektedir. Eer sz konusu diri olu mecaz anlamda olsayd, ayet, "siz farkna
varamazsnz" demezdi. nk insanlar mecazen diri olmann ne demek olduunun farkndr.
Evet biz, madd lllerimizle ehitlerin ruhlarn teslim edip aramzdan ayrldklarna ahit
oluyoruz. Fakat bu fizik artlarn gereklemesine ramen, zel durumlarda (ehitlere has
olarak) lm gereklemeyebilmektedir. te Kur'an'n "siz, farkna varamyorsunuz" dedii
bu durumdur. bn Abbas'n bildirdiine gre Reslllah (s.a.s) yle buyurmutur:
"Kardeleriniz Uhut'ta ldrlnce, Allah onlarn ruhlarn yeil bir kuun iine yerletirdi. O
kular cennet nehirlerine varp, cennet meyvelerinden yer. Sonra Ar'n glgesinde asl duran
altn kandillere dnerler. En gzel yiyecek, en tatl iecek eylerle karlap en gz
kamatrc yerlerde istirahat ettiklerinde yle derler: "Bizim cennette sa olduumuzu
kardelerimize kim ulatracak ki, onlar da cennette eitli nimetlere kavuacaklarn bilsinler
de cenneti hafife alp savamaktan ekinmesinler" Bunun zerine Allah "Ben haber ulatrrm
dedi ve u ayeti indirdi: "Allah yolunda ldrlenleri ller sanma. nk onlar, Rableri
katnda diridirler ve rzklandrlmaktadrlar."(Al-i mran, 169)(26) Hz. Peygarmber (s.a.s.)
yukardaki hadisinde fizik artlarn aan bu olay, gnn bilgi ve kltr dzeyini dikkate alan
bir anlatm iinde insanlarn alg dzeylerine indirgemeye almtr. Bunu yaparken de
tamamen benzetme (temsil) ve tehis (somutlatrma) yolunu kullanmtr. Bunun aksini yani
hadisin zahiri lafza dayal anlamnn esas alnmas gerektiini sylemek, ehitlerin diri
olularnn mahiyetini insanlarn bilebilecei anlamna gelmez.
EHTLK MERTEBES NELER KAZANDIRIYOR?
ehitlerin sahip olduu baz nitelikler ve zel durumlar vardr ki bunlar, ehitlik mertebesinin
yceliini ak bir biimde gzler nne sermektedir. imdi bunlara ksaca deinelim:

ehitler cennettedir. Sevgili Peygamberimiz, "ehid cennettedir."(27) buyurmutur. ehitlerin

cennette byk bir saygnlklar vardr. Reslllah, bu saygnln derecesini yle dile
getirmitir: "Kudret ve iradesiyle yaadm Allah'a yemin ederim ki, Allah yolunda savap
ldrlmeyi, sonra tekrar dirilerek savap tekrar ldrlmeyi, ardndan yine dirilerek savap
yine ldrlmeyi arzu ederdim."(28) Bu arada unu belirtmeliyiz ki, Reslllah Efendimiz
son peygamber olarak cennetteki en yksek makamn sahibidir. ehitlik makamnn yceliini
vurgulamak iin bu anlatm yolunu semitir. Bu sebeple hadisi, "Eer en yksek makam olan
Peygamberlik makamnda olmasaydm, ehitlik makamnn kazandrd bu byk ayrcal
defalarca yaamak isterdim." eklinde anlamak gerekir. Hz. Peygamber'in arzulad eyi
bizzat ehit nasl arzulamaz? Yine Hz. Peygamber (s.a.s.) buyuruyor: "Yeryzndeki her eye
sahip olsa da, cennete giren hi kimse tekrar dnyaya dnmek istemez. Ancak ehit, grd
hrmetten dolay dnyaya dnmeyi ve on kere ehit olmay arzu eder."(29) Kul hakk dnda
btn gnahlar affedilir. Reslllah efendimiz, ehidin, bor (kul hakk) dndaki btn
gnahlar affedilir."(30) buyurmutur. ehitler efaat edeceklerdir. Sahabilerden Ebu'dDerda'nn rivayet ettiine gre Reslllah (s.a.s) "ehit, ailesinden yetmi kiiye efaat
eder."(31) buyurmutur.
EHADET DNYASINDAN TABLOLAR
slm tarihi batan baa, Allah yoluna can feda eden ehitlerin gz kamatrc olaylaryla
doludur. Kalbi, gnl, iman devreye sokmadan, o byk insanlarn yaptklarn gerei gibi
anlamak ve anlamlandrnak mmkn deildir. Onlar, bakalarnn yaamay sevdii kadar
lm seven, gerek hayatn lm tesi hayat olduu gereini tam anlamyla yakalayabilmi
farkl insanlardr. Dklen temiz kanlar, alayan duru rmaklar misali uruna ldkleri
davay sulayp bytm ve yaatmtr. nce ehit nvannn ilk defa ihdas edildii
dnemden, sahabiler dneminden rnekler verelim: Tepeden trnaa silahl bir adam
Reslllah'a gelerek: "Ey Allah'n Resl! Size yardmc olarak savaaym m, yoksa
mslman m olaym?" dedi. Reslllah (s.a.s.): "Mslman ol, sonra sava" buyurdu. Adam
Mslman oldu, sonra savat ve ehit oldu. Bunun zerine Hz. Peygamber; "Az i yapt ok
mkafat kazand."(32) buyurdu. Cabir (r.a.) anlatyor: "Bir adam, "Ya Reslllah! Allah
yolunda ldrlrsem nerede olurum?" diye sordu. Reslllah: "Cennettesin" cevabn verdi.
Bunun zerine adam yemekte olduu hurmalar atp hemen savamaya koyuldu ve ehit
dt." Onlarn ehit olup cennete girmek iin, kaybedecekleri vakitleri yoktu. Hemen cihada
balamalydlar, belki kendilerine ahadet erbetini imek nasip olabilirdi. Zira ehitlik
gerekten bir nasip ii idi. Byk slm komutan Hz. Halid b. Velid'e hasret dolu u szleri
syleten bu "nasip"ten baka bir ey deildi. "Hayatm boyunca yzden fazla savaa katldm.
Vcudumda kl ve ok yaras bulunmayan bir kar yer yok. Fakat buna ramen ite ben,
korkaklar gibi yatamda lyorum."(34) Sahabilerden Vehb b. Kabus el-Mzeni (r.a.)
kardeinin olu Haris b Akb ile birlikte, yurtlarndan (Cebel-i Mzeyne) kp, Hz.
Peygamberi ziyaret amacyla Medine'ye gelmiler, Reslllah'n Uhut'ta savamakta olduunu
renince derhal Uhud'a gitmilerdi. Tam o srada slm ordusu, zlme halinde idi. Derhal
savaa baladlar. Vehb burada byk bir kahramanlk gsterdi. Onun gsterdii bu
kahramanlk hem mslmanlar hem de mrikleri hayrete drd. Mslmanlarn iine
dt bu zor durumda, Vehb, Hz. Peygamber'e ynelen iki mrik hcumuna kar koyup
geri pskrtmt. Daha sonra yaplan nc bir dman grubunun saldrmas zerine
Reslllah: -Ya bunlara kim kar kacak? Diye sorunca, Vehb b. Kabus: -Yine ben ya
Reslellah! cevabn verdi. Hz Peygamber, Vehb'in bu sznden memnun kalarak: -Ey Vehb!
Kalk ve cennetle mjdelenenlerden ol" buyurdu. En byk amac Reslllah'n huzurunda
ehitlik mertebesine erimek olan Vehb, derhal savaa koyuldu ve bu sefer ahadet erbetini

iti. Daha sonra Reslllah cesedinin yanna gitti. Ruhuna selam ve dua ettii srada; "Ben
senden honudum." dedi. Hz. mer (r.a.), "Vehb b. Kabus gibi lmeyi canma minnet bilirim."
derdi. (35) Burada, kutlu sahabiler dneminin saysz rneklerinden sadece bir kan
sunabildik. Birka rnek te, slm'a adanm bir tarihten, sunmamz yerinde olacaktr.
Tarihimizden: Burada vereceimiz rnekler, somut olarak ehit olma olaylarn deil,
mslmana gzn krpmadan lmeye ynelten ruh halini yanstmaktadr. Bedir'den Uhut'a,
Hendek'e, oradan, Malazgirt'e, anakkale'ye, Sakarya'ya hakim olan ruh bu ruhtur. Seluklu
slm ordusu ile Bizans ordusu Malazgirt ovasnda kar karya 26 Austos 1071'e rastlayan
bir Cuma gn Sultan Alparslan Cuma namaz vaktini bekleyerek taarruzu biraz geciktirdi.
Topluca klnan Cuma namazndan sonra beyaz bir elbise giyinmi olan sultan, atnn
kuyruunu bizzat balad, n saflarda ordusuna bir asker gibi savaacan belirtmek maksad
ile ok ve yayn brakp kl ve topuzunu eline ald. Sonra ordusuna u veciz konumay
yapt: "Biz ne kadar az olursak olalm, onlar (Bizansllar) ne kadar ok olurlarsa olsunlar,
btn mslmanlarn minberlerde bizim iin dua ettikleri u saatte, kendimi dman zerine
atmak istiyorum. Ya muzaffer olur, gayeme ularm; ya da ehit olur, Cennet'e giderim.
Sizlerden beni takip etmeyi tercih edenler takip etsin. Ayrlmay tercih edenler gitsinler.
Burada sultan ve emredilen asker yoktur. Zira, bugn ben de ancak sizlerden biriyim, sizlerle
birlikte savaan bir gaziyim. Beni takip edenler ve nefislerini Yce Allah'a adayanlardan ehit
olanlar Cennet'e, sa kalanlar ise ganimete kavuacaklardr. Ayrlanlar ahirette ate; dnyada
alaklk beklemektedir."(36) Anadolu'nun kaplarn Mslman Trk'e, slm'a aan byk
zafer, Malazgirt zaferi ite bu ruh dnyasnda kazanld. anakkale iin de ayn eyler sz
konusudur. Bu sefer bir yabancnn, bir Alman subaynn tespitlerine kulak verelim: "Bu ar
snama dneminde Trklerle birlikte hareket eden herkes, bu sessiz kahramanlk karsnda
snrsz sayg ve hayranlk duyar ki, o drst Anadolu insanna kar bu duyguyu dman bile
esirgemeyecektir. Burada, dier kltrl uluslar tarafndan phesiz gzlemlenen ama ruh
dnyalarnda kavranamayan bir "dine kendini aday'' Trklerde aa kmaktadr ve bu; ayn
eyin baka ulusta benzer lde grlemeyecei bir ruh halidir. Her halkrda Trk insan
gcn bu zelliklerinden almaktadr."(37) Bir de, anakkale ruhunu iliklerine kadar yaayan
ince bir kaleme, Mehmet Akif'e kulak verelim. Akif: "anakkale ehitlerine" adl sanat
harikas iirinde, Alman subaynn sylemeye altklarn, iin sahibi bir kimse olarak ne
mkemmel bir biimde dile getirmektedir. iirin nesre evirisinden bir blmn aada
sunuyoruz: "Ey bu vatan topra iin vurulup topraa den asker! Dedelerinin ruhu
gklerden inip seni o temiz alnndan pse yeridir. Sen, Bedir savann arslanlar kadar anl
bir askersin. nk, onlar tevhidi kurtarmak iin o gn nasl canlarn vermilerse, bugn de
sen, ayn tevhid uruna al kannla topra sulayp ehit dtn. Ey yce ehit! Herkes gibi seni
de bir mezara koymak isteyeceiz. Ama sen o kadar byksn ki, sana dar gelmeyecek mezar
kazabilmemiz mmkn deil. "Gel seni tarihe gmelim" desem, oraya da smazsn. Tarih
dediimiz o kitap, deil senin varlna, senin yaptklarnn hikayesine bile kafi gelmez. yle
anlalyor ki, senin yerin sonsuzluklar olacak. Sen ancak oraya sarsn. Ey byk ehit! Sen,
sonsuzluklara gmlp uyurken, ''Bu tandr" diyerek Kabe'yi getirip baucuna diksem...
Ruhumun duyduu ilahi ilhamlar bu taa nak nak ilesem... Gk kubbeyi btn
yldzlaryla getirip kanayan lahdinin zerine rtsem... Mor bulutlardan ak trbene bir tavan
atarak, yedi kandilli lker yldzn uzatp bu tavana taksam... Sen bu avizenin altnda kanna
brnm yatarken, gece mehtab alp yanna getirsem ve trbedarn gibi sabaha kadar
beklesem... Sabahlar sonsuz klaryla ortaya kan gnei sana avize etsem... Akamlar
ufkun tllenen kzl maribini yarana sarsam... Evet imkan olsa da bunlarn hepsini
yapabilsem; yine senin anl hatrana Iayk en ufak bir ey yapabildiimi syleyemem.''(38)
Anafartalar komutan Mustafa Kemal Paa'nn u szleri, yukardaki duygularn ne kadar
hakl bir sebebe dayandn akca gstermektedir: "Size Bombasrt Vakas'n anlatmadan
geemeyeceim. Mteakip siperler arasnda mesafemiz sekiz metre, yani lm muhakkak.

Birinci siperdekiler hibiri kurtulmamacasna kamilen dyor, ikincidekiler onlarn yerine

gidiyor. Fakat ne kadar ayan- gbta bir itidal ve tevekklle, biliyor musunuz? leni gryor,
dakika sonra leceini biliyor. Ufak bir ftur bile gstermiyor, sarslmak yok! Okuma
bilenler ellerinde Kur'an- Kerim Cennet'e girmeye hazrlanyorlar. Bilmeyenler Kelime-i
ahadet ekerek yryorlar. Bu Trk askerindeki ayan- hayret ve tebrik bir misaldir. Emin
olmalsnz ki, anakkale muharebesini kazandran bu yksek ruhtur.(39) ehitler ve ehitlik
makam iin, Allah ve Resl'nn syledikleri, bu konuda baka sz sylemeye ihtiya
brakmayacak kadar ak. Bu iki kaynan dnda sylenenleler, bunlar syleyenlerin,
duygularn ve zlemlerini aktarmaya almaktan baka bir ey olmasa gerek. Benim
yapmaya altm da sadece bu.
1- Mlk, 1-2.
2 -Yunus, 56; Ayn anlam iin bkz., Zmer, 80.
3- Secde, 7-9.
4- Zmer, 42.
5- sra, 85.
6- l-i mran, 145.
7- Yunus, 61.
8- En'am, 59.
9- Lokman, 34.
10- Casiye, 24.
11- M'minn, 37.
12- Casiya 24.
13- Maide, 32.
14- Buhar, Sahih, Tb, 56.
15- Rab el-sfehani, el-Mfredat, 267 vd.
16- l-i mran, 98.
17- l-i mran, 160.
18- Tevbe, 111.
19- Saff, 11.

20- Buhr, Sahih, Rikak, 34; Mslim, mare, 122.

21- Buhar, Sahih, Cihad, 7; Mslim, mare, 1O3, 107, Nesa, man, 34.
22- l-i mran, 169-170.
23- evkan, Muhammed b. Ali, Neyl'l-Evtar, (Daru'I-Marib, I-V. Beyrut, tarihsiz) I, 399.
24- Bakara, 154.
25- evkan, age, ayn yer.
26- Eb Davud, Snen, Cihad, 27.
27- Ahmed ibn Hanbel, V, 58.
28- Buhar, Sahih, Cihad, 7; Mslim, Sahih, mare, IO3.
29- Buhar, Sahih, Cihad, 21.
30- Mslim, Sahih, mare, 119.
31- Eb Davud, Snen, Cihad, 21.
32- Buhar, Sahih, Cihad,13.
33- Buhar, Sahih, Meazi, 17; Mslim, Sahih, maret, 143.
34- bnu'l-Esir, sd'l-abe f Ma'rifeti's-Sahabe, II, 95.
35- Bak., Ahmet Cevdet Paa, Ksas- Enbiya ve Tevarih-i Hulefa (Doan Gne yay. I-IV,
Toker Matb. st.,1969) I.179-180.
36- Bak., smail Hakk Uzunarl, Osmanl Tarihi, I-X, 1, 257, (son cilt Enver Ziya
Karal'a aittir). Ddnc bask, Trk Tarih Kurumu Basmevi, Ankara, 1982.
37- Carl Mlhman, anakkale Sava, Bir Alman Subaynn Notlar, (Terc, Sedat mran),
Tima Yay. stanbul, 1998) s. 164-165.
38- smail hakk engler, Mehmet Akif Klliyat, (I-IX, Hikmet Neriyat, stanbul, Bask
tarihi yok) III, 425.
39- Ruen Eref naydn, Mustafa Kemal Paa ile Mlkt (Kltr Bakanl, Ankara, 1981)
s. 35.