Phng php lun Gaia cho Phn tch v Thit k Agent

Tm tt: Bi vit ny trnh bi v Gaia: mt phng php lun cho phn tch v
thit k hng agent. Phng php lun Gaia va tng qu, trong n c th p
dng cho mt h thng a agent c phm vi rng, va ton din, trong cp ti
c cc kha cnh v m (x hi) v vi m (tc t) ca h thng. Gaia c thnh lp
da trn quan im ca mt h a agent nh l mt t chc tnh ton bao gm nhiu
vai tr tng tc khc nhau. Chng ta minh ho Gaia thng qua mt nghin cu tnh
hung (mt h thng qun l kinh doanh trn nn tc t).
1. Gii thiu
Tin b trong cng ngh phn mm qua hai thp k c thc hin thng qua s
pht trin ca s tru tng ho ngy cng mnh m v t nhin m hnh ho v
pht trin cc h thng phc tp. Tru tng v th tc, cc kiu d liu tru tng,
v gn y nht, cc i tng v cc thnh phn l tt c cc v d v s tru tng
ho. y l nim tin ca chng ti rng cc tc t i din cho mt bc tin tng
t trong tu tng ho: chng c s dng bi cc nh pht trin hiu t nhin
hn, m hnh ho hn v pht trin mt lp ca cc h thng phn tn phc tp.
Nu cc tc t thy r tim nng ca mnh nh mt m hnh cng ngh phn
mm, th vic pht trin cc k thut cng ngh phn mm c thit k c bit
cho chng l cn thit. Cc k thut pht trin phn mm hin c (v d: thit k v
phn tch hng i tng) khng ph hp cho nhim v ny. y c s khng
ph hp c bn gia cc khi nim c dng b cc nh pht trin hng i tng
(thc t bi cc m hnh cng ngh phn mm ch o khc) vi quan im hng
tc t [32, 34]. C bit, mt s phng php tip cn khng nm bt y s mm
do, kh nng t x l vn , s tng tc phong ph v h thng cu trc phc tp
ca mt tc t. T nhng l do , bi vit ny gii thiu mt phng php lun
c gi l Gaia c thit k c bit cho vic phn tch v thit k cc h thng
nn tng tc t.
Phn cn li ca bi vit c cu trc nh sau. T phn m u, trong cc mc
nh, tho lun cc c im ca ng dng m chng ti tin phng php lun Gaia
l thch hp. Phn 2 a ra mt khi nim tng quan c s dng trong Gaia. Vic
phn tch c tho lun trong phn 3 v thit k trong phn 4. Phn 5 ch cch ng
dng Gaia thit k mt h thng thc da trn nn tng tc t cho qun l qu

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

trnh kinh doanh. Cng vic lin quan c tho lun trong phn 6 v mt s kt
lun c trnh by trong phn 7.
Phm vi c trng
Trc khi tin hnh, y l nhng kin gi tr v phm vi cng vic ca chng ti,
v c bit, trn mt s phm vi c trng m chng ti tin Gaia l thch hp. Phm
vi ny c d nh rng Gaia thch hp cho vic pht trin cc h thng nh
ADEPT[20] and ARCHON[19]. y l nhng ng dng thc t quy m ln vi
nhng c im chnh sau y:
Cc tc t l cc h thng tnh ton th, s dng ng ti nguyn tnh ton
(th tng tng rng mi tc t l mt ngun ti nguyn cho qu trnh x l
ca UNIX).
c gi nh rng mc tiu l t c mt h thng nhm ti a ho
cht lng mc tiu, nhng c th l ti u nh t quan im ca cc thnh
phn h thng. Gaia khng dnh cho cc h thng cha ng kh nng xung
t thc s.
Cc tc t thng khng ng nht, trong cc tc t khc nhau c th c
thc hin bng cc ngn ng lp trnh, kin trc v cc k thut khc nhau.
Chng ti khng c cp n mt nn tng phn phi.
Cu trc t chc ca h thng l tnh, trong mi quan h gia cc tc t
khng thay i ti thi gian thc thi.
Cc kh nng v cc dch v m cc tc t cung cp l tnh, trong chng
khng thay i ti thi gian thc thi.
Mt h thng tng th cha mt s lng tng i nh cc kiu tc t (nh
hn 100).
Gaia cp c kha cnh v m (x hi) v vi m (tc t) trong thit k. N l mt
bc tin in hnh so vi cc phng php lun hng tc t trc ch n
trung lp i vi phm v mc tiu v kin trc tc t (xem phn 6 so snh chi
tit hn).
2. Khung khi nim
Gaia cho php mt nh phn tch i t mt tp cc yu cu c tnh h thng n mt
bn thit k chi tit c th c tch hp trc tip. Lu rng chng ta xem

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

xt giai on thu thp yu cu ca m hnh l c lp c s dng cho phn tch

v thit k. Khi p dng Gaia, nh phn tch i t cc khi nim tru tng ho n
c th ho. Vi mi bc i ln lt gi thiu xu hng ci t c ngha hn, v
c th thc hin thu nh li mt khong khng gian ca h thng p ng tp cc
yu cu ban u. (See [21, pp216-222] for a discussion of implementation bias.).
Phn tch v thit k c th c xem nh mt qu trnh pht trin m hnh ngy
cng chi tit ca h thng c xy dng. Nhng m hnh ny c tm tt trong
Hnh 1.

Hnh 1. Mi lin h gia cc m hnh ca Gaia

Gaia vay mn mt s thut ng v k hiu t phn tch thit k hng i
tng (c th, FUSION[6]). Tuy nhin n khng ch p dng cc phng thc trn
vo pht trin hng tc t. M cn cung cp mt tp cc khi nim tc t c trng
thng qua mt k s phn mm c th hiu v m hnh ho mt h thng phc
tp. c bit Gaia khuyn khch mt nh pht trin ngh v vic xy dng cc h
thng nn tng tc t nh mt tin trnh ca thit k t chc (organisational design).
Cc khi nim chnh trong Gaia c th c chia thnh 2 loi: tru tng v
c th; cc khi nim tru tng v c th c tm tt Bng 1. Cc thc th tru
tng c dng trong qu trnh thit k nh ngha h thng, nhng khng nht
thit phi trc tip thy r bt k thc th no bn trong h thng. Cc thc th C
th th ngc li, chng c s dng trong qu trnh thit k, v thng thng s
c cc bn sao trc tip trong khi h thng thc thi.
3. Phn tch
Mc tiu ca giai on phn tch l pht trin mt s hiu bit ca h thng v cu
trc ca n (khng tham chiu n bt k ci t chi tit no). Trong trng hp ca
chng ti, s hiu bit ny c nm bt t t chc ca h thng. Chng ta c th
xem mt t chc nh m tp hp cc vai tr (role), c v tr trong quan h nht nh

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

vi vai tr khc, v tham gia vo h thng, lp ra cc kiu tng tc vi cc vai tr

khc xem Hnh 2.

Bng 1. Cc khi nim Tru tng v C th trong Gaia

Thc th tru tng nht trong cy phn cp khi nim ca chng ti l h
thng. Mc d thut ng h thng c dng theo ngha chun, n cng c mt
ngha lin quan khi ni v mt h thng da trn tc t, c ngha l x hi hay t
chc. l chng ta ngh v mt h thng da trn tc t nh mt x hi, t chc
nhn to.
tng ca mt h thng nh mt x hi l hu ch khi ngh v mc tip
theo trong cy phn cp khi nim: vai tr (roles). Nghe c v l khi ngh v mt h
thng my tnh cng nh ang c xc nh bi mt tp cc vai tr, nhng tng
ny cng kh t nhin khi chp nhn mt quan im t chc ca th gii. Xem xt
mt t chc con ngi nh mt cng ty in hnh. Cng ty ny c vai tr nh: ch
tch, ph ch tch,.... Lu trong mt th hin c th ca mt cng ty, cc vai tr
ny s c khi to vi cc c th thc: c th gi vai tr ch tch, c th gi vai
tr ph ch tch, vv... Tuy nhin, cc th d trn khng nht thit phi tnh. Ly v
d, theo sut vng i ca cng ty, rt nhiu c th cng gi vai tr ch tch. Hn
na chng cng khng nht thit phi nh x 1-1 gi vai tr v c th. iu ny
khng phi l bt thng (c bit trong nhng t chc nh hay khng c nh
ngha chnh thc) khi mt c th m nhn nhiu vai tr. Ly v d, mt c th n
l c th gi vai tr ca ngi pha tr, ngi ly th, vv... Ngc li, c nhiu
c th m nhim mt vai tr n l, v d nhn vin bn hng.
Mt vai tr c nh ngha bi 4 thuc tnh: trch nhim, quyn hn, hot
ng v cc giao thc. Trch nhim xc nh chc nng, nhng thuc tnh gn lin
vi mt vai tr. Mt v d gia trch nhim vi vai tr ca ch tch cng ty l c th
ku gi i hi c ng hng nm. Trch nhim c chia thnh 2 loi: c tnh tn
ti v c tnh an ton. c tnh tn ti l trng thi mt iu g tt xy ra.

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

Chng m t trng thi ca cng vic m mt tc t mang li, to iu kin mi

trng nht nh. Ngc li, c tnh an ton l bt bin. Ch trng thi khng c
g xu xy ra (v d chp nhn trng thi cc cng vic c duy tr qua tt c cc
trng thi thc thi). V du chc chn rng nhit trong l phn ng lun trong
khong 0-100.
thc hin trch nhim, mt vai tr c mt tp quyn hn. Quyn hn l cc
quyn c gn vi mt vai tr. Cc quyn hn nh vy xc nh ti nguyn sn
c cho vai tr nhm thc hin trch nhim ca mnh. Trong nhng loi h thng
c chng ti m hnh ho, cc quyn hn hng ti ti nguyn thng tin. Ly
v d, mt vai tr c th c gn vi ti nguyn thng tin c mt mc tin ring
ca thng tin, hoc sa i mt phn khc ca thng tin.

Hnh 2. Khi nim Phn tch

Cc hot ng ca mt vai tr l cc tnh ton c gn vi vai tr c
thc hin bi tc t m khng cn giao tip vi cc tc t khc. Cc hot ng nh
vy l cc hnh ng c nhn, in the sense of [28].

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

Cui cng, mt vai tr cng c xc nh vi mt s giao thc, m xc nh

cch thc n c th tg tc vi cc vai tr khc. Ly v d, vai tr ngi bn
c lin kt ti giao thc u gi kiu H Lan v u gi kiu Anh; giao thc
mng hp ng (Contract Net Protocol) c gn vi vai tr qun l v nh thu
[30].
Tm li, m hnh t chc trong Gaia bao gm hai m hnh: m hnh vai tr
(phn 3.1) v m hnh tng tc (phn 3.2)
3.1. M hnh vai tr
Cc m hnh vai tr xc nh vai tr quan trng trong h thng. y mt vai tr
c th c xem nh mt m t tru tng ca mt chc nng c d kin ca
thc th. Trong thut ng khc, mt vai tr d t hay nhiu ng nht vi khi nim
ca mt chc v theo ngha l t tng, b trng t php u l cc chc v.
Vai tr (hay chc v) nh th c c trng bi 2 loi ca thuc tnh5:
Quyn hn/quyn c gn vi vai tr.
Mt vai tr s c lin kt vi cc quyn hn nht nh, lin quan n kiu v
lng ti nguyn m c th khai thc khi thc hin vai tr. Trong trng hp
ca chng ti, nhng kha cnh c ghi nhn trong mt thuc l quyn hn
ca vai tr.
Trch nhim ca vai tr.
Mt vai tr c to lm th g . Tc l mt vai tr c mt chc nng
nht nh. Chc nng ny c i din bi mt thuc tnh l trch nhim ca
vai tr.
Quyn hn Quyn hn c gn vi vai tr phi c 2 kha cnh:
Chng xc nh ti nguyn c th c s dng hp php thc hin vai tr
Bng trc gic, chng ni nhng g c th c gi trong khi thc hin vai
tr.
Chng nu r ti nguyn gii hn m trong vai tr ngi thc hin phi
hot ng Bng trc gic, chng ni nhng g khng th c gi trong khi
thc hin vai tr.

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

Nhn chung, cc quyn hn c th lin quan n bt k loi ti nguyn no. Trong

mt t chc con ngi, ly v d, mt vai tr c th c cp mt ngn qu tin t,
mt khon nht nh cho s c gng, vv... Tuy nhin, trong Gaia, chng thi ngh
rng cc ti nguyn ch lin quan n thng tin hay kin thc m tc t c. l,
thc hin mt vai tr, mt tc t thng s truy cp thng tin nht nh. Mt vi
vai tr c th to ra thng tin; mt s khc cn truy cp mt phn thng tin nhng
khng sa i, trong khi mt s khc s cn sa i thng tin. Chng ti nhn ra
rng mt m hnh ti nguyn phong ph hn l cn thit cho tng lai, mc d hin
ti, chng ti gii hn ch ch ch n thng tin.
Gaia li dng mt k hiu chnh thc din t cc quyn hn da trn k
hiu FUSION cho s hot ng [6, pp26-31]. gii thiu cc khi nim, chng
ti s dng v d v mt vai tr COFFEEFILLER (mc ch ca vai tr ny l chc
chn rng mt bnh c ph c gi y cho mt nhm cng nhn). Sau y l mt
minh ho n gin ca cc quyn hn c gn vi vai tr COFFEEFILLER:
reads
coffeeStatus // y hay trng rng
changes
coffeeStock // lng c ph
Chi tit ny nh ngha hai quyn hn cho COFFEEFILLER: n ni rng mt tc t
ang thc hin vai tr c quyn truy cp vo gi tr coffeStatus, v c c quyn
c v sa gi tr coffeeStock. y cng c thm mt mt kiu quyn hn th 3,
quyn sinh ra, m chng t rng vai tr ny l l nh sn xut ca mt ngun ti
nguyn (khng th hin trong v d ny). Ch rng nhng quyn ny lin quan n
tri thc m tc t c. l, coffeeStatus l mt i din trn mt phn ca tc t
ca cc gi tr trong th gii thc.
Mt vi vai tr c tham s ho bi cc gi tr no . Ly v d, chng ti
c th khi qut ho vai tr COFFEEFILLER bng cch tham s ho n vi mt
my c ph n pha li. iu ny c quy nh trong mt quyn hn nh ngha
bi cc t kho c cung cp di y:
reads
supplied
changes

coffeeStatus // y hay trng rng

coffeeMaker // tn ca ngi lm c ph
coffeeStock // lng c ph

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

Bng 2. Cc ton t cho biu thc tn ti

Trch nhim Mt chc nng ca vai tr c nh ngha bi chnh trch nhim.
Cc trch nhim ny c th chia lm 2 loi: tn ti v an ton.
Trch nhim tn ti l nhng loi m, bng trc gic, l trng thi mt iu
g tt xy ra. c gi nh vy v h c hng ni rng mt iu g s c
hon thnh, v v th mt tc t thc hin vai tr l vn cn sng. Trch nim tn
ti c xu hng theo mu nht nh. Ly v d, loi phn hi c m bo ca mc
hon thnh mc tiu c dng mt yu cu lun km theo mt phn hi.. Loi
ti din v hn ca mc hon thnh mc tiu c dng x thng xy ra lp i lp
li. Lu rng cc loi yu cu c nghin cu rng ri trong ti liu k thut
phn mm, m h chng minh tnh cn thit cho vic thu thp cc thuc tnh ca
cc h thng tng tc [27].
minh ho cho cc khi nim khc nhau lin quan n cc vai tr, chng ta
s tip tc vi v d COFFEEFILLER. Cc v d v trch nhim tn ti cho vai tr
COFFEEFILLER c th l:
bt c khi no ni c ph trng, lm y n.
bt c khi no c ph ti c nu, chc chn l cc cng nhn bit.
Trong Gaia, cc thuc tnh tn ti c xc nh thng qua mt biu thc tn ti,
nh ngha vng i ca vai tr. Biu thc ny tng t biu thc vng i ca
FUSION [6], v bn cht tr thnh cc biu thc thng thng. Cc biu thc tn
ti ca chng ti c thm mt ton t, , cho s ti din v hn (xem Bng 2
bit thm chi tit). Do chng ging vi biu thc -thng thng, biu thc ph
hp bit i din cho cc thuc tnh ca tnh ton v hn [32].
Cc biu thc tn ti nh ngha kh nng thc hin cc ng i thng qua
cc hot ng v tng tc khc nhau (v d, qua cc giao thc) c gn vi mi
vai tr. Dang tng qut ca biu thc tn ti l:

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

ROLENAME = biu thc

vi ROLENAME l tn ca vai tr m thuc tnh tn ti c nh ngha v biu

thc l biu thc tn ti ang nh ngha thuc tnh tn ti ca ROLENAME.
Cc thnh phn nguyn t ca biu thc tn ti l cc hot ng hoc cc giao thc.
Mt hot ng l ci g nh mt phng thc trong thut ng hng i tng,
hay mt th tc trong ngn ng PASCAL. N tng ng vi mt n v hnh vi m
tc tc t thc thi, khng thin quan n s tng tc vi bt k tc t no khc. Cc
giao thc, mt khc, l cc hot ng m khi thc hin i hi s tng tc vi
nhng tc t khc. trc quan hn, chng ti vit tn giao thc bng phng ch
Sans Serif, v phng ch tng t, c gch chn vi tn hot ng.
minh ho cho cc biu thc tn ti, cng xem xt li cc trch nhim ca
vai tr COFFEEFILLER nu bn trn:

Biu thc ny ni rng COFFEFILLER bao gm thc hin giao thc Fill, theo sau
bi giao thc InformWorkers, theo sau bi hnh ng CheckStock v giao
thc AwaitEmpty. S thc hin tun t ca cc giao thc v hot ng trn sau
c lp i lp li. Hin ti, chng ta s nghin cu cc giao thc n gin nh
cc nhn cho s tng tc v s khng lo lng v vic chng thc t c nh ngha
nh th no (iu ny s c tho lun trong phn 3.2).
Biu thc tn ti phc tp c th c vit d c hn bng cch cu trc li
chng. Mt v d minh ho cch thc hin:

Ng ngha ca cc nh ngha trn l cc vn bn thay th n gin.

Trong nhiu trng hp, khng n gin xc nh cc trch nhim tn
ti ca mt vai tr. l do mt tc t, thc hin mt vai tr, s yu cu duy tr tnh
bt bin nht nh trong khi thc thi. Ly v d, chng ta c th yu cu mt tc t
ring bit tham gia mt phn trong mt ng dng thng mi in t khng bao gi
chi tiu tin nhiu hn mc n c phn b. Tnh bt bin c gi l iu kin an
ton, bi v chng thng lin quan n s thiu vng ca mt vi iu kin pht
sinh khng mong mun.

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

10

Yu cu an ton trong Gaia c xc nh bi ngha ca mt danh sch cc

v t. Nhng v t thng c biu din qua cc bin c lit k trong thuc tnh
quyn hn ca mt vai tr. Quay tr li vai tr COFFEEFILLER, mt tc t thc
hin vai tr ny s c yu cu m lng c ph khng bao gi cn. Chng ta
c th lm iu bng cch theo biu thc an ton di y:
coffeeStock > 0
Theo quy c, chng ta n gin lit k cc biu thc an ton nh mt danh sch
c ch mc, vi mi mc trong danh sch th hin mt thc th trch nhim an
ton. iu ny mc nhiu cho rng nhng trch nhim ny p dng qua tt c cc
trng thi ca vic thc hin h thng. Nu vai tr ny din ra trong thi gian di
(nh trong v d COFFEEFILLER), th tnh bt bin phi lun ng.

Hnh 3. Mu lc Vai tr

11

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

Hnh 4. Lc vai tr COFFEEFILLER

n by gi c th nh ngha chnh xc m hnh vai tr trong Gaia. Mt m hnh
vai tr bao gm mt tp lc vai tr, mi ci cho mt vai tr trong h thng. Mt
lc vai tr ko theo cc thuc tnh khc nhau c nhc n trong Hnh 3. Hnh
4 a ra vai tr COFFEEFILLER c miu t tng t. Lc ny cho bit
COFFEEFILLEER c quyn c tham s coffeeMaker (cho bit my c ph c
vai tr gi y), v coffeeStatus (cho bit c my no y hay cn khng). Thm
vo , vai tr ny c quyn thay i gi tr coffeeStock.

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

12
3.2. M hnh tng tc

Gia cc vai tr khc nhau trong mt t chc a tc t chc chn c cc s ph thuc

v cc mi quan h. S tc ng ln nhau nh vy l cch thc ch yu trong cc
chc nng h thng. Vi thc t ny, s tng tc r rng l cn thit ghi nhn
v th hin trong giai on phn tch.

Hnh 5. nh ngha giao thc Fill

Trong Gaia, cc lin kt nh vy gia cc vai tr c biu in trong m hnh tng
tc. M hnh ny bao gm mt tp cc nh ngha giao thc, mi ci cho mt kiu
tng tc ni ti vai tr. y mt giao thc c th c xem nh mt m hnh
c th ch ho ca s tng tc. l, mt m hnh tng tc c nh ngha
chnh thc v c tru tng ho t bt k cc bc thc thi tun t c th. Xem
s tng tc theo cch ny ngha l ch tp chung vo bn cht t nhin v mc
ch ca s tng tc , hn l da vo th t trao i ca mt thng ip c th
(cf. s tng tc ca phng php lun hng i tng [6, pp198-203] hoc cc
kch bn ca FUSION [6]).
Cch tip cn ny c ngha rng mt nh ngha giao thc n l s lm pht
sinh mt s thng ip an xen trong thi gian chy ca h thng. V d, xem xt
mt giao thc u gi kiu Anh. N lin qua n nhiu vai tr (ngi bn v cc nh
thu) v nhiu m hnh tin nng an xen (mc gi c th tng ng vi gi thu).
Tuy nhin giai on phn tch, xc nh chi tit cc thc th nh vy l khng cn
thit, v qu sm.
Mt nh ngha giao thc bao gm cc thuc tnh di y:
purpose: on vn bn m t v bn cht ca s tng tc (v d, truy vn thng
tin, lp lch hnh ng, v ch nh cng vic);
initiator: vai tr chu trch nhim bt u cho s tng tc;

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

13

responder: vai tr vi ngi bt u tng tc;

inputs: thng tin c s dng bi vai tr ngi bt u trong khi ang thc hin
gao thc
outputs: thng tin c cung cp bi / cung cp cho ngi phn hi giao thc
trong qu trnh tng tc;
processing: on vn bn m t bt k x l no m ngi bt u thc hin
trong qu trnh tng tc.
Nh minh ho, giao thc Fill l mt phn mu ca vai tr COFFEEFILLER (Hnh
5). Giao thc Fill c khi to bi vai tr COFFEEFILLER v lin quan n vai
tr COFFEEMACHINE. Giao thc lin quan n COFFEEFILLER t c ph vo
my c t tn l coffeeMaker, v kt qu trong COFFEMACHINE c thng
bo v gi tr ca coffeeStock. Chng ta s thy cc v d ca giao thc phn 5.
3.3. Qu trnh phn tch
Qu trnh phn tch trong Gaia gi c th c tm tt nh sau:
1. Xc inh cc vai tr trong h thng. Cc vai tr trong h thng thng tng
ng vi:
thc th, hoc mt t chc hoc mt hot ng c lp
cc phng ban trong mt t chc; hoc
chnh t chc y.
u ra: mt m hnh vai tr nguyn mu mt danh sch cc vai tr quan
trng xy ra trong h thng, mi vai tr ny cha chnh thc, m ta khng chi
tit.
2. Vi mi vai tr, xc nh v ghi li cc giao thc lin quan. Cc giao thc l
cc khun mu ca s tng tc xy ra trong h thng gia nhng vai tr khc
nhau. V d, mt giao thc c th tng ng vi mt tc t trong vai tr ca
BUYER gi mt gi thu cho cc tc t khc trong vai tr ca SELLER.
u ra: mt m hnh tng tc, m ghi nhn s tng tc gia cc vai tr
theo chu k.
3. S dng m hnh giao thc nh lm c s, xy dng cc m hnh vai tr.
u ra: mt m hnh vai tr y c xy dng, m ghi nhn cc vai tr
quan trng xy ra trong h thng, cc quyn hn v trch nhim ca chng,
cng vi cc giao thc v cc hot ng m chng tham gia.
4. Lp li cc bc t (1)-(3).

14

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

4. Thit k
Mc ch ca qu trnh thit k c in l chuyn i cc m hnh tru tng c
hnh thnh trong giai on phn tch sang nhng m hnh mc thp ca s tru
tng ho c th d dng ci t. Tuy nhin, cch ny khng phi vi m hnh
hng tc t. Thay vo , mc ch trong Gaia l chuyn i cc m hnh phn tch
sang mc thp ca s tru tng ho m cc k thut thit k truyn thng (gm
c k thut hng i tng) c th c p dng ci t cc tc t. Ni mt cch
khc, Gaia lin quan ti cch mt x hi cc tc t hp tc thc hin cc mc tiu
cp h thng, v mi thc th tc t i hi g thc hin iu . Thc ra cch
mt tc t thc hin cc dch v ca n vt ra khi phm vi ca Gaia, v s ph
thuc v min ng dng c th.
Qu trnh thit k trong Gaia lin quan n vic to ra 3 m hnh ( Hnh 1).
M hnh tc t nh ngha mt kiu tc t v s to thnh mt h thng, v mt th
hin tc t m s c thc th ho t nhng kiu ny. Mt m hnh dch v nh
ngha cc dch v chnh c yu thc hin vai tr ca tc t. Cui cng, mt m
hnh s hiu bit ghi li cc dng truyn thng gia cc tc t khc nhau.

Bng 3. Instance Qualifiers

4.1. M hnh tc t
Mc ch ca m hnh tc t trong Gaia l ghi li cc kiu tc t khc nhau s c
s dng trong h thng ang c pht trin, v cc th hin tc t m s th hin
cc kiu tc t ti thi im thc thi.
Mt kiu tc c ngh ti l mt tp cc vai tr ca tc t. Trn thc t chng
c th tng ng 1-1 gia cc vai tr (nh c xc nh trong m hnh vai tr
phn 3.1) v cc kiu tc t. Tuy nhin, y khng phi l mt cch. Ngi thit k
c th chn ng gi mt s vai tr lin quan cht ch trong kiu tc t ging
nhau cho cc mc ch thch hp. Tnh hiu qu l mi quan tm ln giai on

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

15

ny: ngi thit k tt nhin s mun ti u ho thit k, v mt cch lm iu

ny l kt hp mt s vai tr ca tc t vo mt kiu duy nht. V d, mt tc t yu
cu sc mnh x l hoc khng gian b nh qu ln n ni cn nhiu nng lc hn
phn phi cho cc vai tr trong tc t n l hn l phn phi cho cc tc t ang
thc hin vai tr n l. R rng vic cn nhc gia tnh nht qun ca mt kiu tc
t (lm th no d dng hiu c chc nng ca n) v xem xt hiu sut s
dng khi thit k kiu tc t. Mt m hnh tc t c nh ngha s dng mt kiu
tc t dng cy, m cc nt l tng ng vi cc vai tr, (nh c nh ngha trong
m hnh vai tr), v cc nt khc tng ng vi cc kiu tc t. Nu mt kiu tc t
t1 c con t2 v t3, iu ny c ngha l t1 bao gm cc vai tr m thnh phn l t2 v
t3 .
Chng ta ghi li cc th hin ca tc t s xut hin trong h thng bng cch
ch thch cc kiu ca tc t trong mt m hnh tc t (cf. the qualifiers from
FUSDION[6]). Mt ch thch n ngha l s c chnh xc n cc tc t ca mt kiu
tc t trong lc h thng thc thi. Ch thch m..n ngha l s khng t hn m v khng
nhiu hn n cc th hin ca mt kiu tc t trong thi gian h thng thc thi (m <
n). Mt ch thch * ngha l s c 0 hay nhiu cc th hin lc thc thi v + ngha l
s c 1 hay nhiu th hin lc thc thi (xem Bng 3).
Lu l tnh k tha khng tham gia vo phn no trong m hnh tc t ca
Gaia. Quan im ca chng ti l cc tc t c cu thnh t nhng h thng tnh
ton ln, m mt tc t h thng s ch bao gm s lng tng i cc vai tr v
kiu nht nh, thng thng l nh x 1-1 gia chng. V l do ny, chng ti tin
tnh k tha khng l phn hu dng thit k cc kiu tc t. (Tt nhin, sau khi
hon thnh ci t thc t cc tc t, tnh k tha c th s c s dng cho mc
ch tt hn, trong phng php hng i tng thng thng.)
4.2. M hnh dch v
Nh tn gi, mc tiu ca m hnh dch v l xc nh cc dch v c gn vi
tng vai tr, v ch r cc thuc tnh chnh ca cc dch v ny. Mt dch v, c
ngha l mt chc nng ca tc t. Trong thut ngha hng i tng, mt dch v
s tng ng vi mt phng thc; tuy nhin, chng ta Thay vo , mt dch
v n l mt khi n l, thng nht ca hot ng m mt tc t tin hnh. S r
rng hn khi mi hot ng c xc nh giai on phn tch s tng tng vi
mt dch v, ch khng phi mi dch v s tng ng vi mt hot ng.

16

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

Vi mi dch v c th c thc hin bi mt tc t, cn thit ghi li cc

thuc tnh ca n. C th l chng ta phi xc nh inputs, outputs, pre-conditions

v post-conditions cho tng dch v. u vo v u ra cho dch v s c bt
ngun t mt cch r rng trong cc m hnh giao thc. Cc iu kin trc v sau
c trng so s hn ch v dch v. Tt c chng bt ngun t thuc tnh an ton ca
mt vai tr. Lu rng t cc nh ngha, mi vai tr s c gn vi t nht mt
dch v.
Cc dch v m mt tc t s thc hin c xut pht t danh sch cch giao
thc, hot ng, trch nhim v thuc tnh tn ti ca vai tr. Tr v v d c ph,
c 4 hot ng v giao thc c gn vi vai tr l: Fill, InformWorkers,
CheckStock, v AwaitEmpty. Tng qut, s c t nht mt dch v c gn vi
tng giao thc. Trong trng hp ca CheckStock, v d dch v (m c cng tn),
s ly mt lng c ph v mt vi gi tr ngng, sau so snh chng. iu kin
trc v sau u l hai trng thi lng c ph trong my ln hn 0. y l mt iu
kin an ton ca vai tr COFFEEFILLER.
M hnh dch v khng quy nh vic ci t cho cc dch v. Nh pht trin
t do thc hin cc dch v trong bt k khung ci t no c xem l thch hp.
V d, c th quyt nh ci t dch v trc tip nh mt phng thc trong ngn
ng hng i tng. Ngoi ra, mt dch v c th c tch ri thnh mt s
phng thc.
4.3. The Acquaitance Model
M hnh cui cng trong thit k chc chn l n gin nht: m hnh lin kt. M
hnh ny n gin nh ngha cc lin kt truyn thng tn ti gia cc kiu tc
t. Chng khng nh ngha nhng thng no c gi hay khi no thng ip c
gi chng n gin xc nh cc ng truyn thng c. C th, mc ch ca
m hnh lin kt l xc nh bt k truyn thng no c du hiu tht nt c chai, c
th gy ra vn trong lc thc thi (xem v d phn 5). y l mt cch lm tt
chc chn cc h thng c ghp ni lng lo, v m hnh ny c th gip thc
hin iu . Trn c s m hnh lin kt, c th thy s cn thit tr li giai on
phn tch v lm li giai on thit k h thng loi b cc vn trn.
Mt m hnh lin kt tc t l mt th n gin, vi cc nt trong th
tng ng vi cc kiu tc t v cc cung trong th tng ng vi cc ng
truyn thng. M hnh lin kt tc t c hng n th, v th mt cung a -> b

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

17

cho bit a s gi thng ip n b, nhng khng nht thit b s gi thng ip cho

a. M hnh lin kt c th c bt ngun t thng t cc vai tr, cc giao thc v
cc m hnh tc t.
4.4. Quy trnh thit k
Giai on thit k c tm tt nh sau:
1. To mt m hnh tc t
kt hp cc vai tr thnh cc kiu tc t, v tinh chnh to thnh mt cy
phn cp kiu tc t;
ghi li cc thc th ca mi kiu tc t s dng cc ch thch th hin.
2. Pht trin mt m hnh dch v, bng cch kim tra cc hot ng, giao thc,
thuc tnh an ton v tn ti ca vai tr.
3. Pht trin mt m hnh lin kt t m hnh tng tc v m hnh tc t.
5. Nghin cu tnh hung: Qun l qu trnh kinh doanh trn nn tc t
Phn ny minh ho vn tt cch Gaia c th c p dng, thng qua vic phn tch
v thit k mt h thng trn nn tc t qun l qu trnh kinh doanh ca British
Telecom (xem [20 bit thm chi tit). cho ngn gn, chng ta b qua mt vi
chi tit, v thay vo tp chung vo phn tch v thit k.
Mt ng dng cung cp cho khch hng mt bo gi cho vic lp t mt
mng cung cp mt dch v vin thng. Hot ng ny lin qua ti cc c quan sau:
b phn dch v khch hang (CSD), b phn thit k (DD), b phn lut (LD) v
nhiu t chc khch nhau cung cp cc dch v ngun lc ca b phn r sot khch
hang (VCs). Qa trnh c bt u bi mt khch hng lin lc ti CSD vi mt
tp yu cu. Song song vi vic nm bt cc yu cu, CSD c khch hng hiu
chnh. Nu vic hiu chnh ny tht bi, qu trnh nh gi s b hu. Gi s khch
hng ng , tp yu cu ca h c nh x ti danh mc dch v. Nu h hi lng
vi mc chun c lp sn th ngay lp lc tho thun gi c th c thc hin.
Tuy nhin vi cc dch v ring bit, quy trnh phc tp hn. DD bt u thit k
mt gii php p ng cc yu cu ca khch hang v trong khi iu ny ang
din ra LD kim tra tnh hp php ca cc dch v c xut. Nu cc dch v
l bt hp php, qu trnh nh gi b hu. Gi s cc dch v c yu cu l hp
php, bn thit k s c hon thnh v c d tr kinh ph. DD sau thng bo

18

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

cho CSD mc gi. CSD thng bo tr li cho khch hng. Sau cng vic ny kt
thc.
i t qu trnh m t nh hng ca hot ng h thng n mt quan im
t chc l tng i n gin. Trong nhiu trng hp y l nh x 1-1 gia cc
thnh phn v vai tr. Hnh vi ca CSD ri vo 2 vai tr ring bit: mt hnh ng
nh mt tng tc n khch hng (CUSTOMERHANDLER, Hnh 6), v mt qu
tnh quan st bn trong t chc (QUOTEMANAGER, Hnh 7), Nh vy, hnh vi
ca VC, LD, v DD tng ng vi CUSTOMERVETTER (Hnh 8),
LEGALADVISOR (Hnh 9) v NETWORKDESIGNER (Hnh 10). Vai tr cui
cng l CUSTOMER (Hnh 11) m yu cu bo gi.

Hnh 6. Lc cho vai tr CUSTOMERHANDLER

Vi tng nh ngha vai tr tng ng, giai on tip theo l gn cc m hnh
tng tc cho cc vai tr ny. y chng s tng tc gn vi vai tr
QUOTEMANAGER. Vai tr ny tng tc vi vai tr CUSTOMER thu thp cc
yu cu ca khch hang (Giao thc GetCustomerRequirements, Hnh 12c) v vi
vai tr CUSTOMERVETTER xc nh xem khi no khch hng va (giao thc
VetCustomer, Hnh 12a). Nu khch hng t ra khng va , ch c 2 giao thc c
ban hnh. Nu khch hng va sau h s yu cu chi ph. Chi ph ny lin quan
n vic ban hnh hnh ng CostStandardService c yu cu tun t hoc cc
giao thc CheckServicesLegality (Hnh 12b) v CostBespokeService (Hnh 12d)
cho cc yu cu phi tiu chun.

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

19

Sau khi hon thnh vic phn tch ng dng, chng ta sang giai on thit k.
M hnh u tin c to ra l m hnh tc t (Hnh 13). Hnh ny cho thy, vi
hu ht cc trng hp, mt s tng ng 1-1 gia vai tr v cc kiu tc t. Cc
trng hp ngoi l cho vai tr CUSTOMERHANDLER v QUOTEMANAGER,
cc vai tr ny c s ph thuc mc cao c nhm vo thnh mt kiu tc t
n l.
M hnh th hai l m hnh dch v. Li mt ln na do s gii hn khng
gian chng ti tp chung vo vai tr QUOTEMANAGER v tc t CSD. Da vo
vai tr QUOTEMANAGER, c th xc nh c 7 dch v ring bit (Bng 4). T
giao thc GetCustomerRequirements, chng ta nhn c dch vu thu thp cc yu
cu khch hng. Dch v ny x l tng tc t quan im ca ngi qun l chi
ph. N a ra customerDetails l u vo v tr v customerRequirements l u ra
(Hnh 12c). y khng c gn kt iu kin trc/sau.
Mt dch v c gn vi giao thc VetCustomer l r xot khch hng.
u vo ca n, bt ngun t nh ngha giao thc (Hnh 12a), l customerDetails
v u ra l creditRating. Dch v ny c mt tin iu kin l phi c mt ngi r
xot khch hng thch hp (c suy ra t tng tc TenderContract vi giao thc
VetCustomer) v hu iu kin l gi tr ca creditRating khng c rng (v y
l mt phn ca iu kin an trong ca vai tr QUOTEMANAGER).
M hnh dch v th ba lin quan n vic kim tra xem khi no khch hng
va (iu kin an toan creditRating ca QUOTEMANAGER). Nu khch hng
khng va , th ch c mt nhnh ca iu kin tn ti QuoteResponse (Hnh 7)
c thc thi. Nu khch hng va , CostService c thc thi.
Dch v tip theo quyt nh phn no ca biu thc CostService c thc
thi. C dch v ca mt kiu chun (thc thi dch v da ra chi ph chun) v dch
v

hng

trong

trng

hp

giao

thc

CheckServiceLegality

CostBespokeService c ban hnh. Trong trng hp sau, cc giao thc c gn

vi dch v a ra chi ph t trc. Dch v ny a ra mt gi tr non-nil cho
quote min l iu kin an ton serviceIsLegal (Hnh 7) khng b xm phm.
Dch v cui cng lin quan n vic thng bo cho khch hng chi ph. n
y hon thnh vai tr CUSTOMERHANDLER.

20

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

Hnh 7. Lc cho vai tr QUOTEMANAGER

21

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

Bng 4. M hnh cc dch v

22

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

Hnh 8. Lc cho vai tr CUSTOMERVETTER

Hnh 9. Lc cho vai tr LEGALADVISOR

M hnh cui cng l m hnh lin kt, th hin cc ng truyn thng ac
c gia cc tc t (Hnh 14).

23

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

Hnh 10. Lc cho vai tr NETWORKDESINER

Hnh 11. Lc cho vai tr CUSTOMER

6. Cng vic lin quan

Thi gian gn y c mt ln sng thch cc k thut m hnh ho theo thng tc
t v cc phng php lun. Cc phng php tip cn khc nhau c th c tm
phn loi nh sau:

Hnh 12. nh ngha giao thc gn vi vai tr QUOTEMANAGER: (a)

VetCustomer, (b) CheckServiceLegality, (c) GetCustomerRequirements, and (d)
CostBespokeService.

Hnh 13. M hnh tc t

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY

25

Hnh 14. M hnh lin kt

6.1. Nhng tn ti ca k thut Hng i tng

6.2. So snh vi phng php KGR

7. Kt lun v Cng vic xa hn

Trong bi bit ny, chng ti m t Gaia mt phng php lun cho phn tch v
thit k cc h thng nn tc t. Cc khi nim quan trng trong Gaia l cc vai tr
m c gn vi cc trch nhim, cc quyn hn, cc hot ng v cc giao thc
ca chng. Cc vai tr c th tng tc vi nhau theo nhng cch c th ch nht
nh, m c nh ngha trong trong giao thc ca tng vai tr.
Cn nhiu vn cn li cho cng vic tng li:






Acknowledgements
Notes

26
References

WOOLDRIDGE, JENNINGS, AND KINNY