NSZ

Yce Allah insan tertemiz ve berrak, ilenmeye hazr kymetli

bir mcevher suretinde yaratmtr. Bu, onun hayra da erre de
istidadnn bulunduunu ve yaratltan kazanlm olan kalb,
akl, ruh ve vicdan gibi latf cevherlerinin, hangi inan ve kltr
havzasnda yorulursa o yne doru meyledeceini
gstermektedir.
Yce Allah, Kurnda Ey iman edenler, kendinizi ve aile
halknz yakt ta ve insanlar olan ateten koruyun! (Tahrm6) buyururken, ocuklar dnyev ve uhrev hayata
hazrlamann nemli bir mesuliyet olduuna iaret etmitir.
Keza Allah Resl de, Bir baba evldna gzel edep ve ahlktan
daha stn bir miras brakm olmaz. ve ocuklarnza ikram
edin ve onlar gzelce terbiye edin. buyurarak bu vazifenin
asla ihmal edilmemesi gerektiini vurgulamtr.
Bu kitapk Anne-babalarn ocuk eitimine katkda bulunmak
gayesiyle Anadolu Genlik Dernei Gmhane ubesi
tarafndan Niyazi Karabuluta hazrlatlarak basks yaplm ve
anne babalarn istifadesine sunulmutur.
Kitapn hayrl evlatlar yetitirmeye vesile olmasn Cenab
Allahtan temenni ediyorum.

Naci ENEL
AGD Gmhane
ube Bakan

GR

Kiinin iinde doduu, byd ortamn zellikleri ile

evresindeki kiilerle kurduu ilikiler ve geirdii yaantlar
eitli ynlerden geliimini etkilemektedir. Olumlu evre
artlar ahsn geliimini olumlu ynde desteklerken, olumsuz
evre
koular
ahsn
geliimini
birok
ynden
engelleyebilmektedir. Kiinin yakn evresi ile olan ilikiler
onun dnyay ve kendisini alglamasn biimlendirmektedir.
Davran bilimlerinde en ok aratrlan konulardan biri de
ahsiyettir. Kiilik dediimiz olgu psikolojik elerden biridir ve
karmak bir yapya sahiptir. ahsiyetin olumasyla ilgili
Peygamberimiz: Her doan, slm ftrat zerine doar. Sonra,
anne-babas onu Hristiyan, Yahudi veya Mecusi yapar.
Buyurarak kiiliin olumasnda Anne babann rolne iaret
eder.
ocuklarla anne babalar arasndaki ilikileri, ocuun iinde
doup byd aile ortam anne ve babalarn kendi
aralarndaki ilikiler, ocuun beklentilerine uygun bir ocuk
olup olmamas, ocuk says, ocuun cinsiyeti ve karakteristik
zellikleri, ailenin sosyoekonomik durumu ve kltrel zellikler
gibi pek ok etken belirler.
nsan ahsiyetinin ekillendii ocukluk yllarnda anne
babalarn ocuklarna kar takndklar tutumlar nemlidir.
Tutum kavram kiilerin belli bir insana, gruba, nesneye veya
olaya ynelik olumlu ya da olumsuz bir biimde dnmesine,
hissetmesine ya da davranmasna yol aan olduka kalc
yargsal bir eilim olarak tanmlanr. Anne babalarn

ocuklarna kar uyguladklar tutumlar ocuun hayatnda

ataca admlarda belirleyici olacandan nemlidir.
Ergenlik dneminde genler daha zgr davranrlar. Bu
dnemde genlerin arkadalk ilikileri giderek n plana
kmakta fakat anne baba ile olan ilikiler nemini
yitirmemektedir. Ebeveynin ocuklarna kar tutum ve
davranlar ocuklarn kiiliini biimlendirmektedir. Anne
babas ile salkl ve salam ilikileri olan genler aile dndaki
evre ve arkadalar ile daha kolay istendik ynde ilikiler
gelitirebilmektedirler. Bu nedenle ebeveynin ocuklar ile olan
ilikileri ve onlara nasl davrand nemlidir.
Bedensel, psikolojik ve sosyal ynlerden hzl deiimin olduu
genlik yllarnda ergenlerin kiilik alglarnn, onlarn kendi
kendileri ve evresi ile olan ilikilerini etkilemesi gayet doaldr.

Hani, biz srailoullarndan, Allahtan

bakasna ibadet etmeyeceksiniz, anne
babaya,
yaknlara,
yetimlere,
yoksullara iyilik edeceksiniz, herkese
gzel szler syleyeceksiniz, namaz
klacaksnz, zekt vereceksiniz diye
sz almtk. Sonra pek aznz hari,
yz evirerek sznzden dndnz.
Bakara-83

Aile nedir?
Aile; anne, baba ve onlarn ocuklarndan oluan en kk
toplumsal kurumdur. Aile evlilik ba ile kurulur.
Aile toplumun ekirdei ve en nemli birimidir. Toplumlar
ailelerin bir araya gelmesiyle olumutur. Aile kiiyi toplumsal
yaama hazrlayan bir okuldur. ocuklar ilk ve en nemli
bilgilerini aile ortamnda alrlar. Doruluk, drstlk, efkat ve
merhamet gibi gzel duygular aile iinde kazanlr. Dinine,
devletine, vatanna, milletine ve kutsal deerlerine ballk
burada benimsenir.
Aile ocuun ekillendii en nemli ortamdr. Bu yzden ailenin
salam yapda olmas salam ahsiyetlerin olumasn salar.

Allaha ibadet edin ve ona hibir eyi ortak

komayn. Ana babaya, akrabaya, yetimlere,
yoksullara, yakn komuya, uzak komuya,
yannzdaki arkadaa, yolcuya, elinizin altndakilere
iyilik edin. phesiz Allah, kibirlenen ve vnen
kimseleri sevmez. Nisa-36

ERGENLK DNEM VE ANNE-BABA TUTUMLARI

Ergenlik, her bireyin hayatnda olduka nemli yer tutan bir

dnemdir. Genellikle 1120 yalar arasnda tanmlanan bu
dneme girme ya ve uzunluu genetik faktrlere ve evresel
faktrlere gre kiiden kiiye deiiklik gstermektedir. slam
literatrnde bu gei dnemine akil-bali olma denilir.
Ergenlik dnemi dalgalanmalarn youn grld zor bir
dnemdir. Bu dnem frtna-gerginlik dnemi olarak da
bilinir. Bu yzden bu dnemde genlere delikanl
denilmektedir. Bu dnemde kiiler, biyolojik geliimin yan sra,
psikolojik, zihinsel ve sosyal adan geliir, olgunlarlar. Bu
derece nemli deiikliklerin olduu, ocukluktan yetikinlie
adm atld, kiinin artk kendini ve evresini farkl bir
pencereden grd bu dnemi, ergenler en yakn olan
ailelerinden aldklar destekle aabilmektedir. Bu destek kiilik
geliimini olumlu ynde etkiledii gibi salkl ve mutlu bireyler
olarak hayata adm atmalarna da yardmc olmaktadr. Sosyal
hayatn dzeni iin ailelerin bu dnemde daha dikkatli
davranmalar gerekir.
Ergenlik dnemi hem ocuklar iin ve hem de aileler iin zor
dnemdir. Ergen; bedensel, cinsel, sosyal ve duygusal anlamda
farkl bir dneme girmitir. Bu geliim aamalarnda yaad
sreler sebebiyle ergen kendisini farkl hisseder ve ou
zaman kendisini tanmlamakta glk eker. Aile ergeni
anlamakta glk ekerken, ergen anlalma duygusunu tam
olarak yaayamadn dnr. Bu yzden birok problem
aileleri iinden klmaz durumlara srkler. Aile ocuunu ne

kadar iyi tanr ve bu dnem zelliklerine vkf olabilirse

ebeveyn-ergen atmalar o denli az olur.
Ne var ki ailenin birbirine kenetlenmesi gereken bu dnemde
ok byk problemler yaanabilmektedir. Bunun da en byk
sebebi, kuak atmasndan ok, ebeveynlerin ergenlik
hakkndaki yetersiz bilgileri ve anne-baba-ocuk arasndaki
iletiimin yanl kurulmasndr. Bunun sonucunda ergenler,
anne-babalarndan ok farkl dnyalara sahip olduklarn
dnerek ve anlalmadklarn hissederek en ufak konular iin
bile sk sk tartp duygusal bir uzaklama yaamaktadrlar.
Duygusal uzaklamalar bazen fiziki ayrlklara da sebep olur.
Burada anne ve babann ergen ile nasl iletiim kurduu ve
bunun devamn nasl salad ok nemlidir.
Bu dnemde, nasl bir birey olduunu sorgulayan ve kendi
hakknda farkndalk kazanan gencin aileden uzaklamasnn
mmkn olabilecei, arkadalarnn zaman zaman aileden bile
nce gelebilecei bilinmelidir. Ergen tarafndan kendini bir
grubun paras olarak grmenin nemi anne ve baba
tarafndan normal karlanmas gerekmektedir.
Arkadalar arasnda benimsenen bir tarzda giyinmenin, sa
modeli yaptrmann, popler olan szckleri kullanmann
altnda yatan sebebin yatlar arasnda sevilen, takdir gren bir
birey olmak iin yapldn bilmek anne ve babann kafasndaki
birok soru iaretine zm olacaktr. Bunu gz ard ederek,
ok hassas olduklar d grnleri hakknda yaplan eletiriler
anne-baba-ocuk
ilikisini
gereksiz
tartmalara
srkleyecektir.
Ergenlik dneminde genler kendi dorularnn tartlmaz ve
phe edilmez olduunu dndkleri iin onlar baka bir fikir

veya durum iin ikna etmeye almak sonusuz kalabilir.

Arkada gruplarnda edinilen fikirler genler iin vazgeilmez
dorular olarak kabul grr.
Ergenlik dneminde, ocuklarn yetimesine en byk katky
salayacak olan anne ve babalarn, aralarnda kurduklar
iletiim en nemli konulardan biridir. Kendini salkl bir iletiim
konusunda ak tutan, genleri anlamak iin olaylara onun
penceresinden de bakabilen ve bunlar yaparken ciddi bir
kararllk gsteren ebeveynler iin bu dnemde karlalan
skntlar atlatmak ok daha kolay olacaktr.
Barmak, armak genlere en itici gelen fiillerdir bu
dnemde. Konuurken yarglayc bir ses tonundan kanmak,
sakince konumaya almak ve bunu devam ettirmeye
abalamak, onunla konuurken kendisiyle nasl konuulmas
isteniyorsa o ekilde konumak, doru ve etkili bir iletiim iin
basit gibi grnen etkili bir yntemdir.
Anne ve babann yaklamlar, ocuklarn ileride nasl bir birey
olacan da etkilemektedir. ocuklar kar grnseler de
ileride anne babalarn taklit ederler. ocuklarn kontrol ve
ar koruma altna alnmalar, onlarda bakalarna baml,
kendine gveni olmayan bir kiiliin olumasna sebep olur.
Bunun tam kart olan, hibir hareketi snrlandrlmayan, her
olumlu davran abartlan, yani ar hogr ortamnda
byyen bireyler ise bencil yetiebilir. Bylece srekli
bakalarnn dikkatini ekmek isteyen ve kar taraf ynetmeye
alan bir tutum iine de girebilirler.
Ancak ocua belirli sorumluluklar veren, onu baarmas iin
cesaretlendiren ve ona yeni karlaaca durumlarda
oluabilecek problemleri zebilmesine yarayacak beceriler

kazandran ailelerin ocuklar gerek hayatn iine girdiklerinde

baary yakalayabilmektedirler.
Tm anne ve babalarn unutmamas gereken en nemli nokta,
ocuklarn geliim sreci boyunca genetik zelliklerinin
kiilikleri zerine etkisinin yan sra, evreden grdklerini de
renip uygulayacaklardr. Bu sebeple, ocuklar en yakn
evrelerinde bulunan anne babalarnn iyi veya kt
zelliklerini model alarak, olaylar karsnda kendi davran ve
tutumlarn olutururlar.
Sadece ergenlik dnemi iin deil tm dnemlerde, iletiimin
doru ve kaliteli olmas anne-baba-ocuk ilikisinin de ayn
derecede gl ve salam olmasn salar. Bu dnemde
ergenlerin aileden uzaklamadan, kendilerini yalnz
hissetmeden ileride hayatlarn etkileyebilecek olan kararlar
almalar ve doru seimler yapmalar, byk lde anne- baba
tutumlarna baldr.

(Ey Muhammed!) De ki: Gelin, Rabbinizin size haram

kld eyleri okuyaym: Ona hibir eyi ortak komayn.
Anaya babaya iyi davrann. Fakirlik endiesiyle ocuklarnz
ldrmeyin. Sizi de onlar da biz rzklandrrz. (Zina ve
benzeri) irkinliklere, bunlarn ana da gizlisine de
yaklamayn. Mer bir hak karl olmadka, Allahn
haram (dokunulmaz) kld can ldrmeyin. te size Allah
bunu emretti ki aklnz kullanasnz.
Enam-151

ALELERN KYETLER
Hrnlat. Ders almyor. Sorumluluk duygusu yok. Canm
sklyor, diyor. En kk isteklerini sert bir dille bildiriyor.
Kardeini kzdrmaktan zevk alyor.
Okuduunu anlamyor gibi. Durgunlat, dalgnlat. abuk
karamsarla dyor. Ara sra hi yoktan huysuzlayor. Sert
karlklar veriyor.
leri derecede alngan... Derslerinde gene baarl; ama oyuna,
elenceye ok dt. Olur olmaz her eye alyor. Evde
huzursuz, darda sklgan
Her istediini yaptrmak istiyor. Bir yere giderken ok
ssleniyor, ayna karsnda ok vakit harcyor.
Karmamz istemiyor.
Spora, bilgisayar veya televizyona ok dt. Derslerine bo
veriyor. Banyoya sokamyoruz, ellerini bile ykatamyoruz,
san kestiremiyoruz

Rabbin, kendisinden ba kas na asla ibadet

etmemenizi, anaya babaya iyi davranman z kesin
olarak emretti. E er onlardan biri, ya da her ikisi
senin yan nda ihtiyarl k a na ula rsa, sak n
onlara f! bile deme; onlar azarlama; onlara tatl
ve gzel sz syle.
sra-23

ERGEN DAVRANILARI
1- Ergenin genel olarak duygularnda istikrarszlk olduu
grlr. Bir gn nce ok mutlu ve enerjik olan ergen, ertesi
gn kabuuna ekilmi ve bitkin olabilir. Duygular anlk olarak
da deikenlik gsterebilir. Bu nedenle ebeveynin bunu kabul
etmesi ve her defasnda Daha dn iyiydin, imdi ne oldu?
trnde sorgulamalara ve baskc yaklamlara girmemesi
gerekir.
2- Bu dnemde ergen duygularn ok dolu ve cokulu yaar.
Gerek ses tonu ve vurgulamalar ve gerekse mimikleri nceki
dneme gre duygularn ifade ederken daha farkldr.
3- Dier dnemlere gre daha youn hayal kurar ve zaman
zaman o andan uzaklar. Bunlar, gelecekle ilgili planlar
olabilecei gibi, kar cinsle ilgili hayaller de olabilir.
4- Ergen, zaman zaman yalnz kalma istei iinde olabilir.
Odasna ekilen ve yalnz kalmak istediini syleyen bir ergenin
ciddi bir sorunu olduu dnlp kayglanlmamaldr. Ergen
kendisi ile ba baa kalp yaadklarnn muhasebesini yapma
ihtiyac hissedebilir.
5- Ergen, kendini yorgun hissedebilir, buna bal olarak ders
almaya kar isteksizdir. Vcut enerjisi deta bymeye
harcanyor gibidir.
6- Ergen, yaad bedensel deiimlere bal olarak ekinebilir
ve kendini saklama ve bu deiimlerden evreyi haberdar
etmeme istei iinde olabilir. Fiziksel zelliklerini
beenmeyebilir ve bu duygunun getirdii mutsuzluu
yaayabilir.

7- Yeni eyler deneme ve renme merak artmtr.

8- Bu dnemde arkada ok nemlidir. Bu nedenle arkada
seimi konusunda ergenin dikkatli olmas ve ailenin hassas
davranmas gerekir.
9- Bu dnemde, fark edilme ve takdir edilme ihtiyac vardr. Bu
ihtiyacn aile iinde gideremeyen ergen, farkl arkada
gruplarnda bu aray iinde olabilir.
10- Bu dnemde depresyonlarda art grlr. zgven
problemi, kar cinsle ilgili yaanan problemler, okul ve aile ii
problemler buna neden olabilir. Genellikle ksa sreli yaanr ve
mdahale gerekmez. Ergen kendini zgn ve kt
hissediyordur; ancak gnlk hayatna devam edebilir.
11- Ergen zaman zaman fke patlamalar yaayabilir. Bu
esnada onunla konumaya almak anlaml olmayabilir.
Sakinlemesini beklemek gerekir.
12- Yeme bozukluklar ise bir baka sorundur. zellikle ok
yemek yeme veya yemei reddetme ve srekli, kilolu olduunu
dnme ergende karlalan sorunlardandr.
Biz, insana anne babasna iyi davranmay emrettik.
Annesi onu ne zahmetle karnnda tad ve ne
zahmetle dourdu! Onun (anne karnnda) tanmas ve
stten kesilme sresi (toplam olarak) otuz aydr.
Nihayet olgunluk ana gelip, krk yana varnca yle
der: Bana ve anne babama verdiin nimetlere
kretmemi, senin raz olacan salih amel ilememi
bana ilham et. Neslimi de salih kimseler yap. phesiz
ben sana dndm. Muhakkak ki ben sana teslim
olanlardanm. Ahkaf-15

EBEVEYNLERE TAVSYELER

Ergen her eyden nce anlalma ve deer grme duygusunu

yaamaldr. Bu nedenle ebeveynin bu duygular yaatma adna
sz ve davranlar konusunda hassas olmas gerekir. Aksi
takdirde ergen bu duygularn tatmin etmek iin farkl evrelere
ihtiya duyacaktr.
Ergenle fikir alverileri yaplmal; ergen, aile konular
dnda tutulmamaldr.
eitli sorun ve konularda ergen, objektif bir biimde saygyla
dinlenmeli ve ortak paydalar bulunmaya allmaldr.
Nasihatler genellikle ie yaramaz, sadece ergenin o an
ebeveyni dinlemesini salar, uzun vadede zm deildir.
Ergenin arkadalar eletirilmemeli, ebeveyn bu konuda
ergenin arkadalarn tanma yoluna gitmeli ve bunu ocuuna
hissettirmelidir. Ho olmayan bir durum varsa bu, ergenle
paylalabilir. Fakat tanmadan eletirmek, ergenin ebeveynini
haksz bulmasndan baka bir ie yaramaz.
Sevgi gstermekten kanlmamaldr.
Evdeki genel ortamn gergin olmamasna dikkat edilmelidir.
Okul hayatna ilikin akademik beklentiler konusunda
mantkl olunmal ve daha nceki durumu ve alma
alkanlklar gz nnde bulundurulmaldr.
lkemizdeki snav sistemlerinin ergenlik dnemine adm
atan ocuklar ne derece bask altna ald unutulmadan onlara
destek verilmelidir.

Sevgi
ocuun anne ve babann kaytsz artsz sevgi ve efkatine
ihtiyac vardr. ocua gsterilecek sevgi koullara balanamaz.
unu yaparsan seni severim, bunu yapmazsan seni sevmem
gibi szler ocuun duygusal yaamn sarsar, tereddt, kuku
ve bunalmlara dmesine yol aar. Kzgnlk annda artk seni
sevmiyorum gibi szler sarfetmekten kann. Ayrca
kzgnlnza ramen sevginiz devam etmektedir ve etmelidir.
ocuun en byk gven dayanaklar anne ve babasdr. Hangi
ortamda olursa olsun, anne ve babann sevgisinden emin
olmak zorundadr. Byk hatalar yapsa da tepkiniz, sevginizi
geri ekmek eklinde olmamaldr, aksine onu sevdiiniz iin
kendisini bu hatalarn zarar ve olumsuz sonularndan korumak
istediiniz iin tepki gsterdiinizi anlatanz. Sevgi ve ilgi srekli
ve tutarl olmak zorundadr. Kzgnlkla sevgi arasnda ba
kurulamaz. Sevgi pazarlk unsuru yaplamaz.
Ayrca babalar da kz-erkek ayrm yapmadan ocuklarn
doumdan itibaren kucaklamal, sevecen duygularla barna
basmal, sevgisini bedensel dzeyde de gstermekten
kanmamaldr.

(Hepiniz, bir srnn oban gibisiniz. oban srsn

koruduu gibi, siz de evinizde ve emriniz altnda olanlar
Cehennemden korumalsnz! Onlara Mslmanl
retmezseniz, mesul olursunuz.)
[Mslim]

Tedbir
ocuun yaam ortamn gvenli duruma getirmek, annebabalarn grevidir. Evin dzenlemesini kk ocuun
emniyetini gz nne alarak yapmak, tehlikeli nesneleri
ulaamyaca yerlere koymak, kilitlemek vs. gerekir. Bu
konuda pratik zmler bulmak sizin yaratclnza kalmtr.
Tehlikeli nesneleri srekli olarak izah etmek, geliim dzeyine
gre gzetim altnda ocuun tanmasn salamak doru olur.
ocuk yetitiren herkes, bu sre iinde birok eyann
krlacan da bilir. nemli olan ocuun salna zarar
gelmesini nlemek, tedbirleri nceden almaktr.

OCUUNUZUN KARAKTERN OLUTURAN DAVRANILAR

Eer bir ocuk knanarak yaarsa; sulamay renir. Eer bir ocuk
dmanca davranlar iinde yaarsa; kavga etmeyi renir. Eer bir
ocuk alay edilerek yaarsa; sklganl renir. Eer bir ocuk utan
iinde yaarsa; sululuk duymay renir. Eer bir ocuk hogryle
yaarsa; sabrl olmay renir. Eer bir ocuk tevik edilerek yaarsa;
gvenmeyi renir. Eer bir ocuk deer verilerek yaarsa; sayg
duymay renir. Eer bir ocuk eitlik ortamnda; yaarsa adaleti
renir. Eer bir ocuk gven duygusu iinde yaarsa; inanmay
renir. Eer bir ocuk beenilerek yaarsa; kendisinden holanmay
renir. Eer bir ocuk kabul ve dostluk iinde yaarsa; dnyada sevgi
aramay renir. Eer bir ocuk dmanlklar iinde byrse;
saldrganl renir. Eer bir ocuk sevgi iinde byrse; gvenmeyi
renir. ocuk ailenin, aile de toplumun rndr; OCUK YAADIINI
GRENR.

Ar tedbir zgven duygusunu engeller

Ar titizlik ve korkudan ocua bir yn eyay elleyip
incelemesini yasaklamak, bunlar tanmasn, olas tehlikeleri
renmesini engeller, bu da geliimi asndan zararl olur.
Ayrca hayat dikensiz gl bahesi deildir.
ocuun gzetiminiz altnda dikenleri de renmesi gerekir.
Ar koruma, kollama ve mdahale ocuun giriimci ruhunu
ve kendi bana karar verme yeteneini kreltir,
bamszlamasn engeller. Gerek yaamda ise herkes
yapmas gereken ve yapt ilerden sorumludur. Kendi ayaklar
stnde durmas, kararlar verip uygulamas gerekir. Eli suya
sabuna dokunmadndan mcadele gc gelimemi genler
aldklar ilk darbelerde, ilerine ekilebilirler, asalaklaabilirler.
Zorluklardan kap kendilerine snabilecekleri bir hayaller
dnyasn sunan alkanlk ve bamllklara tutsak olabilirler.
Yani ocuklarnn, zellikle oullarnn elini suya sabuna
dokundurmadklaryla vnen anne-babalarn iyi niyetleri,
kt sonular verebilir.
Resul-i Ekrem (s.a.v) bir gn yle buyurdu:
"Yazklar olsun ahr zaman babalarna!"
Bunun zerine ashap sordu: "Yoksa mrik mi olacaklar?"
Peygamberimiz (s.a.a) yle buyurdu:
"Hayr, Mslman kalacaklar; ama ocuklarna dini
retmeyecek ve hatta ocuklar dini renmek
istediklerinde onlara engel olacak ve onlar dnya mal
kazanmaya sevk edeceklerdir. te ben byle babalardan
uzam; onlar da benden uzaktrlar."
Mstedrek'l-Vesil, c.2, s.625

En byk yatrm: zaman ayrmak

ocukla oynamak, gezmek, konumak, onu dinlemek,
sorularna cevap vermek, bilmediiniz konular birlikte
aratrmak, ite zaman ayrmak budur.
Sevgi ve ilginizi gstermenin en gzel yolu budur. Seyretmek
istediiniz filmi karmamak iin ocuu yannza alp
televizyonun karsna oturmak, zaman ayrmak deildir. Ama
zaman geitirmek deil, onunla dolu dolu zaman geirmektir.
ocuk ou kez kendisiyle ilgilenmeniz iin, dikkatinizi ekmek
iin yaramazlk yapar. Bu nedenle grev savmak anlamnda
deil, ocua samimi olarak ve mmkn olduunca bol zaman
ayrarak onun da zevk alaca uralar birlikte dzenleyiniz.
ocuk yaramazlk yaparak, barp ararak sizden istediklerini
koparyorsa, yani siz de tutarsz davranarak banzdan savmak
iin veya susturmak iin onun isteini iyi bulmamanza ramen
yerine getiriyorsanz, ocuun bundan rendii, bu yntemle
isteklerine ulaabildii olacaktr. Bu nedenle ocuk usluyken
onunla ilgilenin, memnuniyetinizi belli edin.
yi bir rnek bin nasihate bedeldir Kendinize nasl
davranlmasn istiyorsanz ocuunuza da yle davrann. Ona
nazik ve saygl davranrsanz o da size yle davranacaktr.

"ocuklarnz ok pn; nk her pcnz iin

(Allah katnda) makamlar vardr."
Bihar'ul Envar, c.23, s.113

Kabalk kabal, hrnlk hrnl dourur.

ocuk anne ve babay rnek alr. Biz ocuun yannda kaba
saba konuursak, o da kaba saba konumay renir. Biz krmz
kta karya geersek, o da geer. ocuumuzun yapmasn
istemediimiz eyleri bizler kesinlikle yapmamalyz. Yoksa bizi
ciddiye almaz.
Ayrca doruluk, drstlk, adillik, tahamml, sebat gibi sosyal
ilikilerde byk nem tayan kavramlarn uygulamasn ocuk
sizden renecek ve sizi rnek alacaktr. Bu nedenle nemsiz
gibi grnse bile geree uymayan eyleri ocuun yannda
sylememek gerekir.
rnein grup iinde oyuncaklar kullanmann herkesin hakk
olduunu, sraya uyulmazsa kendisinin de zarar greceini
anlatarak, adalet duygusunu, tahamml yeteneini
pekitirmek gerekir. Tahamml ve sebat yetenei yeterince
gelimemi ocuklar ilerde fazla zaman isteyen ura ve ileri
yarda brakabilirler. Daldan dala srarlar. Bunun okul
yaamnda olumsuz etkileri olabilir.
Ben senin yandayken... diye balayan nasihatler ilk kez
ocuun ilgisini eker. Bunlar tekrarlandka etkisini yitirir,
Benim gibi ol! mesajna dnr. Temcit pilav gibi stlp stlp
ne srlen eyler tat karr.
Resulullah (s.a.v) buyurmutur: "ocuklarnza deer
verin, gzel ahlk retin ve onlar iin Allah'tan
balanma dileyin."
Bihar'ul-Envar, c.104, s.95

Katlm ve ibirlii
Ev ileri bitmez. Erkek ve kz ayrmadan, ocuunuzu yana
gre yaptnz ilere mmkn olduunca katn. Byklerin
yapt ilere katlmak, ocuun gururunu okar ve onu mutlu
eder, bir yn ey renir ve skntdan barp sizi rahatsz
etmez. Doal olarak bu iler ok daha uzun srecektir, bunu
gze almak zorundasnz. Buna karlk ocuunuz durmadan
mzmzlanmayacak, barp armayacaktr. Bundan hem siz
hem ocuunuz krl kacaktr.
ocua ilerleyen yana gre becerebilecei, snrl fakat artk
sorumluluunu kendisi tayaca srekli grevler verin. Bu ona
gurur verecei gibi sorumluluk duygusunu ve zgvenini
pekitirecektir.
Ayrca erkeklerin ev ilerinde hanmlarna yardmc olmalar,
Ben evin geimini temin ediyorum diyerek kenara
ekilmemeleri evde huzur ortamna katkda bulunur. Bir hafta
ocua bakmak zorunda kalp elleri ayana dolaan erkekler,
ocuk bytmenin ne zor olduunu zaten bilirler.
ocuk deyip de gemeyin. ocuk bal bana bir ahsiyettir. En
kk yalardan itibaren yaptnz ileri aklayn, bilhassa onu
ilgilendiren btn konular onunla grn, fikrini aln ve
birlikte karar verin. Onun isteklerine hayr dediiniz zaman
nedenini samimi ve doru olarak aklayn, geitirmeyin.
Kendi isteklerinizi de toplumsal kural ve yasalarn snrn
amad srece mantkl ve tutarl biimde kendisine aklayn.
Bu tutum ocukla aranzdaki ilikilerin ak ve samimi olmasn
salar, size gvenini artrr. ocuun ilerde yaptklarn ve
yaadklarn size ekinmeden anlatmasna katkda bulunur.

Snrlar Kurallar - Anlamalar Cezalar

ocua koyulan snrlar mantkl ve onu tehlikelerden koruyucu
olmaldr. Konulan snrn nedeni, ocuk bunu zaman iinde
kavrayncaya kadar anlatlmaldr. Anlamsz, vr-zvr konularda
koyulan yasaklara kimse uymaz. Yasaklar ciddiyetini kaybeder,
yalan ve gizlilii tevik eder. En iyi yntem anne, baba ve
ocuun birlikte ocuun ya ve durumuna gre uyulmas
mmkn kurallar kararlatrmalar ve anlamalar yapmalardr.
ocuun kurallarn belirlenmesine katlmas, bunlarn onun iin
daha balayc olmasna katkda bulunur. Kurallar tutarl ama
ar katlkla uygulamamak gerekir. Kuraln ciddiyetini
zedelemeden arada bir esneklikle uygulamak yerinde bir
davrantr. Ancak istisnalar kural sulandrp bozacak boyut ve
sklkta olmamaldr. ocuun ilerleyen yana ve deien
gereksinimine gre anlamalar yenilemek gerekir. Sizi
ilgilendiren kurallara sizin de uymanz, verdiiniz szleri
tutmanz, en doru yol olacaktr. Anne ve babann her ikisi de
kurallar ayn tutarllkla uygulamaldrlar. Farkl uygulamalar
tereddtlere yol aabilecei gibi, iin ciddiyetini yok eder,
ocuk anne ve babay birbirlerine kar kullanabilir.
Kk ocuklar birlikte al-verie gitmekten holanrlar ve illa
da kendilerine de bir eyler almak isterler. Bu konuda kesin ve
tutarl uygulanan bir anlama yapabilirsiniz, rnein: Kendine
bir tek ey alabilirsin, fiyat da en ok 5 TL olabilir! gibi.
Snr ve kurallar zellikle yatma, kalkma, yemek yeme, di
fralama gibi konularda byk nem tarlar. Bunlara ilikin
kurallara zel itina gstermekte yarar vardr.
Ceza kt bir eitim yntemidir. Ceza sadece sizin fkenizi o an
yattrabilir ve ocuunuza da bir hata yaptn gsterebilir.

Ama ceza, hatay gidermeyi retmez, doru davrann ne

olduunu gstermez. ocuk nasihatten ok anne ve babasnn
birbirlerine ve bakalarna kar davranlarndan renir.
rnein siz baka birisine yalan sylyorsanz, ocuk bundan
yalan sylemenin bir mahsuru olmadn renir ve uygular.
ocuun rnek ald ilk ve en nemli insanlar anne ve
babasdr, kendisine bakan insanlardr.
Ceza vermekten kendinizi alkoyamyorsanz, nedenini iyice
anlatnz. Bu durumda vereceiniz ceza kesinlikle bedensel
rseleme, ac verme, manevi yaralama eklinde ve onur krc
olmamaldr. Bu tr uygulamalar kanun tarafndan
yasaklanmtr. Muhakkak ceza vermek istiyorsanz, nemli ve
tehlikeli bir hatann hemen arkasndan, tazesi tazesine daha
unutulmadan hatayla iliki iinde, ll, abartsz ve snrl ve
ksa bir sre iin veriniz.
rnein ocuunuz tembihlerinize ramen krmz kta karya
getiyse, bunun tehlikesini bir daha anlatp, Bugn leden
sonra parkta iki deil en ok bir saat oynayabilirsin! eklinde bir
yaptrm uygulayabilirsiniz. Ama alayp zrlayarak kararnz
geri aldrtrsa amacnzn tersine ulam olursunuz.
Ayrca ocuun hatas durmadan bana kaklmamaldr. Olur
olmaz nedenlerle ceza vermek, cezalarn etkisiz kalmasna yol
aar. ocuk cezay gze alarak bildiini okur. Ufak tefek hatalar
grmezlikten gelmek, kendi sinirlerinizi korumak asndan da
iyi bir yntemdir. Tekrarlayalm: ceza ve ceza tehdidi sorunlar
zmede etkin ve kalc zm olamaz, bir sindirme yntemi
olarak karakter deformasyonuna yol aabilir.

 disiplin d disiplin - itaatkrlk

Birok anne-baba ocuundan istediklerini kaytsz artsz
yapmasn bekler. Byklere sayg da sk sk biimsel dzeyde
ele alnr. Uzun vadede nemli olan ise insann nemli kararlar
kendi bana verebilme yetenek ve cesaretini kazanmasdr.
Mantksz ve haksz istemlerle karlat zaman kendinde
direni gsterme gcn bulabilmesidir. Bu durumlarda kr
krne itaat gstermeye kar kmak bir erdemdir.
Tutamayacanz szleri vermeyin, tehlikeli tehditler
savurmayn. Gnlk hayatta bol bol sz verir, ksa bir sre
sonra da unuturuz. Tutulmas mmkn ve samimi bir niyete
dayanan szler verin.
Yapma ulan, kafan krarm! gibi tehditlerde bulunmayn. Kafa
krmann yasak olduunu ve ne korkun sonular olduunu her
yetikin bilir. Bu tr sz edenlerin ounun da zaten byle bir
niyeti yoktur. Unutmayalm: szlerle uygulanan iddetten
bedensel iddete giden yol olduka ksadr.
Azmzdan kan szleri nceden dnmek gerekir. Bunlarn
havaya sylenmi szler olarak kalmasn istemiyorsak ve
szlerimizin ocuumuz tarafndan ciddiye alnmasn
istiyorsak, yaplmas mmkn ve yapmaya niyetli olduumuz
eyleri syleyelim.
aresizlik duygusu iinde Uslu olmazsan polis seni alr gtrr!
O adam sana kzar! gibi kuru sk tehditlerle ocuk korkutulursa
zarar bize olur.
Sylenenlerin ciddi ve doru olmadn kavrayan ocuk
zamanla doru szlerimize de inanmaz olur.

ocuk mark domaz, martlr.

Mantkl ve gerekli bir nedenden dolay lp bierek Hayr
dediiniz bir durumda, ocuk alayp zrlayp size hayrnz geri
aldrtmay baaryorsa, yandnz demektir: ocuunuza alayp
zrlayarak hedefine ulaabileceini retmi olursunuz.
Nelere Hayr nelere Evet diyeceklerini anne ve baba birlikte
kararlatrmak ve belirli bir eitim ynteminde anlamaya
varmak zorundadrlar. Farkl uygulamalar iyi olmayan bir eitim
ynteminden daha ktdr. Byk anne ve baba gibi yakn
kiilerden de doru bulduunuz ynteme uymalarn
isteyebilirsiniz. yi izah ederseniz krlmadklarn greceksiniz.
Unutmamak gerekir ki, yanl bir eitim ynteminin kt
sonularn siz ve ocuunuz ekecektir, bakalar deil!
Ancak ocuum mark olmasn diye lzumsuz sertlik, ask
suratl davran, sevgiyi gstermeme gibi yntemlere
bavurmak, ocuunuzla kaynama, birbirinizi canu gnlden
dinleme, istek, arzu ve kayglarn syleyip paylama ortamn
yok eder. Hem mantki snr ve kurallara uyup tutarl kalabilir
ve hem de sevginizi gsterebilirsiniz, bu durumda ne ocuk
marr ne de size olan gven ve yaknln yitirir.
Ayrca: Hayrlarnz keyfi ve savurganca kullanmayn, nemli ve
zararl konulara ayrn, yoksa ypranp etkisiz kalrlar. Saklarsan
hrsz, sylersen arsz yaparsn ataszn unutmayalm.

"ocuklarnza saygl davrann, onlarla alay

etmeyin, onlara hakaret etmeyin, aptal ve cahil gibi
lakaplarla onlar armayn."
el-Kfi, c.6, s.47

ocua sayg
ocuun en byk gvencesi anne ve babasdr. stek ve
iradesine sayg gsterilen ocuklar, zgven ve gl bir kiilik
kazanrlar. ocuun onur ve ahsiyetine ilikin snrlara sayg
gstermek arttr. rnein ocuk plmek veya bir pck
vermek istemiyorsa, buna sayg gstermek arttr. Bizde sk
rastlarz, AAA, ne eker ocuk deyip ocuu apur upur
pmeye kalkanlar az deildir. ocuk istemiyorsa ne siz pn,
ne de en yaknnz dahi olsa bakalarnn pmesine msaade
edin, yoksa anne ve babasnn kendisine sahip kmad
duygusu doar. Direni gstermenin ve Hayr demenin bir
fayda getirmedii sonucuna varr. Kendine gveni ve direni
gc olmayan korkak bir kiilik kazanabilir. Bunun faturas bir
gn karnza kabilir.
Ben ve kzm (veya olum) iki arkada gibiyiz, birbirimizden
gizlimiz saklmz yoktur gibi szleri sk sk duyarz. ocuuyla
byle bir iliki kurma zlemi yaygndr. ocuklar anne veya
babalaryla arkada olamazlar. ocuun isteklerini,
dncelerini ve yaptklarn anne-babaya korkmadan ve
ekinmeden anlatabilmesi, salkl ve scak bir ebeveyn-ocuk
ilikisinin gstergesidir. Olmas zlenen de budur; ancak bu
arkadalk ilikisi deildir.
zellikle ergenlik anda ocuklarn anne-babalaryla
paylamak istemedikleri bir yn ey vardr. ocuklar gittike
zerklik kazanmakta ve bamszlamakta, sadece kendilerine
zg zel yaam alanlar kurmaktadrlar. Yava yava delikanl,
gen kz olma srecine girmi olan ocuklar, kendi snrlarna
sayg gsterilmesi konusunda ok duyarldrlar.

Odasnn kapsn almadan pat diye ieri girmek, mektuplarn

amak, telefon konumalarn dinlemek, tekrar tuuna basarak
kiminle grtn renmek istemek, gizli gizli odasn ve
ekmecelerini kartrmak gibi zel yaam snrlarn aacak
davranlardan kanmak arttr. Aksi tutum ok onur krcdr
ve gven ortamn zedeler, gizlilii tevik eder. ocuunuzla
olan gven ilikisi sarsldysa veya yetersizse, oturup
dnmenizde, hangi hatalar yaptnz ve bunlar nasl
dzeltebileceiniz konusunda kafa yormanzda yarar vardr.

ocuklarnza gereken ikram

yapn ve terbiyelerini gzel yapn.
(Ktb-i Sitte)
ocuun ana-babas zerindeki
hakk, ona iyi bir eitim ve iyi bir
isim vermesidir. (Beyhk)

Kk drmek ocuu bker, vg ve takdir glendirir

ocuunuzu gururunu kracak ve kk drecek ekilde
baka ocuklarla karlatrmaynz. Karlatrma alkanln
tamamen brakmaya alnz. Bunu zellikle bakalarnn ve
ocuun arkadalarnn yannda hi yapmaynz. Siz bunla ona
iyi rnekler gsterdiinizi dnrken, bu karlatrmalar
onun kendine olan gvenini sarsar, aalk kompleksine yol
aabilir.
Aksine ocuunuzu baarlarndan dolay vn, takdir edin.
vg ve takdir, baarnn motorudur. Dikkat edilecek husus
venin vgsnde samimi olmas ve vgnn hakedilmi
olmasdr. Eletiriyi gizleyip, allayp pullayarak vg biiminde
sunmak, zamanla sizin inanrlnza glge drebilir.
Eletirilerinizi, nedenleriyle birlikte yumuak bir ekilde aka
syleyiniz.
Ancak ocukta baar elde etme isteinin sadece vg ve dl
beklentisine balanmamasna da dikkat etmek gerekir.
Uralar uzun vadede vg ve dl almak iin deil, yaamn
sorunlarn zecek yetenekleri kazanmak iin olmaldr. Bu
nedenle sadece yapt iin gzel olduunu sylemek yerine,
neden ve niin sizin hounuza gittiini, varsa sizin grdnz
faydalarn belirtmek de yararl olacaktr.

ocuklarnza nce l ilhe illallah

cmlesini retiniz.
bn Mahled

Hediye, dl
ocua kk de olsa baarlar ve olumlu tutumlar iin
kck hediyeler, dller verin. Eitim asndan hediyenin
kendisi deil neden verildii nem tar: Aferin, u ii baardn,
bunun iin sana u hediyeyi veriyorum hediye ile baarnn
ilikisini kurar ve ocuu yeni baarlar elde etmeye sevk eder.
Ancak bunun da dozunu karmamak gerekir, olur olmaz
durumda ocuu hediyeye bomak, ocuunuza sevgi gsterisi
deildir; karlksz hi bir i yapmama alkanln dourabilir.
Ayrca uralar, zevk ve grev amacndan uzaklar, dl ve
vg beklentisine balanr. Olur olmaz her eyde vg ve dle
alm ocuk, bunlar gelmeyince, cezalandrld kansna bile
varabilir.
Arszlkla elde ettii eyler, ocuun sizi o anda rahat
brakmasn salayabilir.
Ancak arszla prim vererek dllendirdiiniz srece, bunun
bir anlamda rvet olduunu unutmaynz. Hediye/dl ile
rvet arasndaki ince snr gzden kaybetmemek gerekir.
Getirdiin her iyi not iin 100 TL, Atacan her gole 10 TL gibi
szlerle ocuu baarya ynelttiimizi dnmek byk bir
yanlgdr. Getirecei notlara gre hediye, para taahhdnde
bulunmak, salksz bir yntemdir. imiz bizim amzdan ne
ilev gryorsa, okul da ocuk iin benzeri bir ilev grr. Okula
gitmek, her hangi bir engeli yoksa snfn gemek iin aba
gstermek, ocuun grevidir. Snf gemise kk bir hediye
verebilirsiniz. Snfta kalmsa cep harln kesmek gibi cezalar
vermeyiniz, tatilini tatillikten karacak yaptrmlarda
bulunmaynz.

Hibir ocuk baarsz olmak istemez. Baarszlk, ihmal ve ilgi

yitirmeye dayanyorsa, sorumluluunu anlatp zayf derslerini
glendirecek zmler kararlatrabilirsiniz. Ancak tatilin iine
etmemek gerekir. ocuk onu sevdiiniz, geleceini
dndnz iin yannda olduunuzu kavramaldr.
Baarszl ocuun elinde olmayan nedenlerden de
kaynaklanabilir: aile ii huzursuzluk, dil sorunu, zek geliimi
vs. Okulda baarszlk sreklilik gsteriyorsa danmanlklarla
ibirlii iinde zm araynz.

Oyun, oyuncak, arkada

Oyun, ocuk asndan bo zaman geirmek deil, aksine onun
bedensel ve zihinsel yeteneklerini, el becerilerini gelitiren,
nesneler arasndaki mantki iliki ve balantlar kavrama ve
kurmasn, sosyal ilikilerini gelitirip pekitirmesini salayan
zevkli, keyifli ve elenceli bir renme sreci ve ok ciddi bir
uradr.
Bu nedenle ocua yana, bedensel ve zihinsel geliim
aamasna uygun oyuncaklar temin etmek, hatta evdeki bir
yn eyay oyuncak olarak kullanmak gerekir. Oyuncan
pahal olmas deil, ocuun yeteneklerini gelitirici olmas
nemlidir. ocuk eyas satan bitpazarlarnda ucuz fiyatla
faydal oyuncaklar almak ve zaman gelince de satmak
mmkndr.
Kendi bana ileyen ve ocuu sadece pasif bir seyirci
durumunda brakan elektronik oyuncaklara fazla itibar
etmemek gerekir. Aratrp bulma, kurup bozma drtsn
tevik eden, renk, ekil vb. ilikileri renmesini salayacak

oyuncaklar tercih edilmelidir. Birlikte renkli kalem, kt, oyun

makas, tehlikesiz yapkanlar, oyun hamurlar ve baka
maddeler kullanarak yaplan karalamalar, resimler, boyama ve
ekil verme ve kesme gibi el ileri hem el becerilerini ve hem
de zihinsel yetenekleri gelitirmek asndan zel nem tar.
Yaa gre eitli puzzleler (kk paralar yerletirerek
btnlenen resim veya ekiller, yap-bozlar), byk ve kk
Lego talar (ina oyuncaklar) ocuklarn yllarca oynadklar,
rafa kaldrp yeniden kardklar oyuncaklardr. Tm bunlar
gzetim ve ynetiminiz altnda yapan, bozan ve renen ocuk,
giderek kendinden emin olarak kendi bana oynayacaktr.
Oyuncaklar oyun bittikten sonra ocukla birlikte toplaynz,
kk parallarn ak kutular, sepetler iine koyarak ocuun
alp koyabilecei ekilde bir keye veya rafa, kaldrnz.
Bylece hem ocuunuza dzenli yaamay retmi olursunuz
ve hem de taklp dmesini, yaralanmasn nlemi olursunuz.
Unutmayn: Kk ocuk olan evlerde her ey yerli yerinde
kalmaz, etraf dalr, pislenir. Her ey yerli yerinde olacak diye
kendinizi bask altna sokmayn.
ocua tehlikeli olacak, krlacak eyleri ulaamyaca yerlere
koyun. nceden tedbir aln, sonradan cannz sklmasn.
rnein yer ve st pislenecek diye boyama ilerini
yasaklamayn, eski bir gmlek giydirin, bir rt serin veya baka
nlemler aln.
ocuunuz yalnz kalmasn, baka ocuklarla birlikte
oynayabilecei ortamlar yaratmaya aln. Anaokulu
ncesinde anne-ocuk gruplar bulunan kurumlara gidin veya
ocuu olan birka kiiyle dzenli olarak buluun. Bu hem
ocuunuzun baka ocuklarla oynamasn, arkada

edinmesini, salayacak, hem de benzeri durumda olan kiilerle

grp rahatlamanza, belki de yeni eyler renmenize
katkda bulunacaktr.
Oyun ve oyuncaklar sadece bedensel ve zihinsel geliimi tevik
etmez. Oyunlar belirli bir yatan sonra baka ocuklarla ibirlii
ve iletiim gerektirir. Arkadalarla oynarken yetikin yaamda
gerekli sosyal yetenekler de geliir: topluma uyum, srtme
ve atmalara zmler bulma, insanlar lp biebilme,
bekleme ve zor durumlara dayanma, bakalarnn hak ve
snrlarna sayg gsterme... gibi.

ocuktan yapamayaca eyleri beklemeyin

ocuu g ve yeteneklerini aan beklentilere ynlendirmeyin,
nne ulaabilecei grevler koyun. Sk sk baarszla,
dolaysyla hayal krklna uramak, mcadele gcn ve yeni
atlmlar yapma isteini krabilir. Kk de olsa baarlar ve
bunu takip eden ll vg ve dller daha ileri hedefler iin
onu kamlar.
ou insanlar kendilerinden yapamayacaklar eyler
beklenildii zaman i huzurlarn yitirirler, strese girerler,
hastalanrlar. Kendilerini veya bakalarn aldatma gibi
savunma yntemlerine bavurup srekli bir ka girdabnn
iine derler. Bu nedenle okuldaki baarszlk sreklilik
kazanma eilimi gsteriyorsa bir danma kurumuna
bavurmakta yarar vardr.
ocua, onu bken grevler yklemeyin zellikle kz
ocuklarmza daha kk yatan ar grev ykleriz: ev ilerine
yardm etmek, kk kardelerine bakmak gibi. Sizce ok gzel

yapsa bile, bu grevleri snrl tutmak gerekir. Byk kardein

de ocuk olduunu, yana gre anne ve baba sevgisine ve
desteine iddetle ihtiyac olduunu, onun da ocukluunu
doya doya yaamaya, yeterince oynamaya, arkada ve
yadalaryla bulumaya hakk olduunu unutmamak gerekir.
Ayrca sk sk Sen byksn, o kk! gibi gerekelerle ocuu
kk karde lehine feragata zorlamak, onun haklarn
inemek anlamna gelir. Hem bir yandan kk kardeine
bakp kendi oyun zamanndan fedakrlk yapmas, te yandan
da oyuncak veya eyalarn ona vermesi istenir. ocuk bu
durumda hakszla urad duygusundan kurtulamayacaktr.
Evde ar grevlerle manen ezilmi bir ocuun iine kk salan
burukluk, hayat boyunca onun peini brakmayacaktr. Bu
nedenle yaam ve aile planlamamz gcmze uygun bir
ekilde yapmak, maddi yatrmlar bir sre arka plana itip, en
nemli yatrmn ocuklarmza ayrlacak zaman ve ilgi olduu
ynnde dnmek yararl olacaktr.

Bakalar ne der? Kaygs ve Ayplar

inde bulunduumuz akrabalk, komuluk, arkadalk ilikileri
erevesinde geerli olan toplumsal kurallara uymak en doal
ve doru bir tutumdur. Ancak bunun da snrlarn iyi belirlemek
ve abartmamak gerekir. Davran ve tutumlarmzn, baar ve
baarszlklarmzn,
mutluluk
ve
mutsuzluumuzun
sonularn ekecek olan eninde sonunda biz kendimiziz,
yaknlarmz da olsa bakalar deil! Uygulamalarmzda
bakalarnn ne diyeceine deil, ncelikle mantk ve
duygularmza kulak verelim.

Bir anlk fke

Anne-baba olmak, ocuk yetitirmek kolay deil, ypratc.
Gnlk yaamn dert, sknt ve stresi, aresizlik hissi yaratabilir,
sonularn dnmeden hatal davranlara srkleyebilir. Bu
durumlarda kendinize hkim olmaya aln.
ocuunuza atacanz bir tokat sadece onun cann
yakmayacak, duygu dnyasn alt st edecektir. Tokat
attysanz iiniz zor demektir. Tokat hem yasalara aykrdr ve
hem de sorunu zmez, hatta srekli dayak yiyen ocuklar artk
bunu gze alp kanksayabilirler.
Bu nedenle sinirlerinize hkim olamadnz anlarda, kendinizi
mmknse baka uralara ynlendirin. Mekn deitirin, bir
dkkndaysanz ocuu kapp baka bir yere gidiniz vs. yi
olmadn bile bile illa da baracaksanz, nce derin bir nefes
aln, kzdnz ve sizin de baracanz ok ciddi biimde
belirtiniz.

ocuu laf taycs yapmayn,

ocuklar taraf tutmaya zorlamayn; syle bakaym hangimizi
daha ok seviyorsun gibi cmleler kurmayn. Hem anne ve
hem de baba birbirlerinin yaamndan haber almak iin
ocuktan laf almaya almamal, ocua birbirlerini
ktlememelidir.
ocua pahal hediye almak, ayrca ve daha fazla cep harl
vermek gibi gizli sava ve satn alma yntemleri ocuu ikiyzl
olmaya itecektir. ocuk asndan ve ayn zamanda da anne ve
baba asndan en yararl ortam mutlu bir ailedir.

Anne-babadan ayr kalma

Eskiden ok sk rastlanan ve ikinci, nc kuan
kmsenmeyecek bir blmnn sz yerindeyse bir bozuk
para gibi harcanmasna yol aan bir uygulama da, kk
ocuklar uzunca bir sre Trkiyede byk anne gibi yakn
akrabalar yannda brakmakt. ok kr bu uygulamalar
kaybolmaya yz tuttu.
ocuun, zellikle kk ocuun yeri anne-babasnn yandr.
Ne kadar iyi bakarlarsa baksnlar, byk anne ve benzeri kiiler
ocuun anne ve babaya olan duygusal ihtiyacn
karlayamazlar. ocuun kalbinin derinliklerinde anne-baba
tarafndan yalnz braklma, sevilmeme, deer verilmeme gibi
almas g veya mmkn olmayan duygular kk salar, tamiri
mmkn olmayan hasarlar ortaya kar. Sonradan dnyann
zenginliini, parasn- pulunu onun nne dkseniz dahi bunlar
giderilemez.

Bir kimse, bir ocua, gel sana unu

vereceim der ve sonra da vermezse,
bu (sz) bir yalandr.
Ahmed bn-i Hanbelden

OCUKLAR ANNE BABANIN KOPYASIDIR

ocuklar, anne ve babalarnn her eyin en iyisi, en mkemmeli
olmasn isterler. Byme alarnda onlarda bir eksik olacan
dnmezler, kabul etmek istemezler. Tabiri cizse, annebabalarna toz kondurmazlar.
Sonra bir devir gelir, evrelerindeki insanlarla ailelerini
mukayese etmeye balarlar. Senin baban yle, benim babam
deil; sizin aile una sahip bizimki deil!.
Ardndan ocuklar, kendi hayatlarnda grdkleri yaay
modellerini kopyalamaya balarlar; anneleri-babalar gibi
sevinir, zlr, barr-arr, onlar gibi mutlu veya mutsuz
olurlar. Sonra da onlar gibi ocuk yetitirirler.
Evet, eitimin devreye girmedii aileler, kendi benzerlerini
oaltp topluma hediye ederler. Oysa olmas gereken byle
midir?
***
Mkemmel bir anne ve baba aday olmak, aslnda kklkten
balar. Hatta bunu doumdan ncesine gtrenler bile vardr.
Anne karnnda her eyden etkilenen bir cenin hlindeyken,
bebee telkin edilenler, onun hayatn ekillendiren ilk
unsurlardr. Burada duyduu sesler, hissettii duygu ve
dnceler, aynen bir kordonla beslendii gibi, bedenine,
zihnine ve gnlne ilenir. O, duyan, hisseden, anlayan, ksacas
yaayan bir canldr.
Annenin zntleri, sevinleri, dua ve mrldanmalar,
yavrusunu okamas veya ona kar vurdumduymaz bir tavr

al bebek tarafndan hep hissedilir. Bebek, dnyay ilk byle

tanr.
Daha sonra doumla balayan oksijenli dnya, aile yuvasnda
devam eder. Burada daha nceden tanmaya balad bir
anne, bir baba ve bazen de kardelerle karlar. te bu andan
itibaren her dakika, her saniye, gzler, hfza adna fotoraflar
ekmeye balar. Her eyi, yaanan her olay, kopyalayp
hfzaya atar. Gn gelir bu hafzaya yklenen kareler,
gncellenir, uuraltndan uur stne kar ve davran
modelleri hlini alr. ocukluundan itibaren grd,
duyduu her eyi -aksine bir model gelitirmemise- tekrar
etmeye balar.
Yaanan hayattan bir rnek verecek olursak, babasnn iki
imesi sebebiyle evde kavga grltnn eksik olmad bir evde
byyen bir gen kz, ikiden ve onun sebep olduu dertlerden
bu kadar muzdarip iken, yine sarho birisiyle evlenmiti
Acaba neden?
Ksaca kolaya kam ve alt hayat devam ettirmek
istemitir. Byk ihtimalle onun ocuklar da byle problemli
bir ailede doacak ve yine gerekli dersi karmamlarsa byle
problemli bir yuva kuracaklardr.
O hlde bu ark bozacak, bozuk bir dzen varsa onu
deitirecek olan nedir?
Tek kelime ile: Eitim
Kendi hayatmzda zaman zaman yaadmz eksiklikleri,
ocuklarmza aksettirmemek iin nce bunlar fark etmeliyiz.
Sonra bunlar deitirecek yeni davran ve dnce ekilleri

gelitirmeliyiz. Bazen zorlansak da, yeni ve gzel olana

kendimizi altrmaya almalyz. Ancak bu ekilde eksikleri
azaltabilir ve gn getike daha mkemmele doru yol
alabiliriz.
Eitim, ama nasl bir eitim?
Annelerin-babalarn eitimi, ocuklarn eitimi, ailelerin ve
toplumun eitimi, yani topyekn bir eitim
Byle bir eitim iin;
Nasl daha iyi anne-baba olunur?
Evlatlarmz nasl daha gzel yetitirebiliriz?
Byle bir yeti/tir/me ortam iin aileye, okula, medyaya,
devlete den vazife ve sorumluluklar nelerdir? sorularna
gerekli olan cevaplar verilmedii mddete havanda su
dvmeye devam ederiz herhalde

Hanmna yedirdiin yemek senin iin

bir sadakadr. ocuuna yedirdiin
yemek senin iin bir sadakadr.
Hizmetine yedirdiin yemek senin
iin bir sadakadr. Kendi nefsine
yemek yedirmen de senin iin bir
sadakadr.
Tirmizden

PEYGAMBER (SAV)N OCUK TERBYESNE DAR ESASLAR

1) ocuk Terbiyesine Doumla Birlikte Balamak
Rasulullah(sav), gerek kendi ocuklar ve gerekse yakn
evresindeki ocuklarla domadan nce ilgilenmeye balar ve
ocuk terbiyesinin doumla birlikte ve hatta daha ncesinde
balamas gerektiine iaret ederdi. Kz Hz. Ftma torunu Hz.
Hasana hamile iken yanna urayp hlini hatrn sorar ve
ocuk dounca kendisine haber verilmesini, haber vermeden
de ocua hibir ey yaplmamasn tembih ederdi. Ayn
alkay torunu Hz. Hseyin iin de gstermitir.
Rasulullah(sav), yeni doan ocua verilen ilk gdann faziletli
ve lim bir ahsn elinden olmasna zen gsterirdi. Bu
ihtimam sadece kendi torunlar iin deil, btn ocuklar iin
de gsterirdi. Nitekim Hz. ie, doduu zaman ocuklarn
Peygambere (as) getirildiini, Onun da bunlara hayr duada
bulunup tahnk yaptn belirtmektedir. Mslman
eitimciler, Allah Reslnn eitli hikmetlere mebn bu
snnetinin, yeni doan ocuun lim ve fzl bir zta
gtrlerek tahnk ettirmek suretiyle yaatlmasn tavsiye
etmilerdir.
Hz. ienin ifadesine gre, yeni doan ocuk iin dua edip,
Allahtan mrnn bereketli klmasn talep etmek de,
Peygamberin (as) bir baka tavsiyesidir. Rasulullah(sav),
ocuklarn kulana ilk telkin edilecek eyin ezn ve kmet
olmasn isterdi. Torunlar Hz. Hasan ve Hz. Hseyin
doduklarnda, sa kulaklarna ezan, sol kulaklarna da kmet
okumutu. Bu telkin, ocuun daha ilk gnden ihmal edilmeyip,
dinin mukaddesleriyle tantrlmas gerektiine nemli bir
iarettir. Ayn zamanda bu uygulama, Eitim ve terbiyenin

mevsimi beikten mezara kadardr. kanaatini seslendiren

Mslman eitimciler iin de bir mihenk ta olsa gerektir.
Rasulullahn(sav), nemle zerinde durduu bir baka husus
da ocuklara gzel bir isim verilmesidir. Onun Sizler kyamet
gn kendi isimleriniz ve babalarnzn isimleriyle
arlacaksnz. O hlde isimlerinizi gzelletirin. ars, her
Mslman iin bir emirdir. Nitekim Hz. Ftma ilk ocuunu
dnyaya getirdiinde, Hz. Ali ona Harb adn koymak istemi,
ancak Rasulullah(sav) bu ismi beenmeyerek torununa Hasan
adn vermitir. Keza olu brahimin doumu mjdelendiinde:
Bu gece bir olum oldu; ona atam brahimin adn verdim.
diyerek sevincini aka izhar etmiti.
Rasulullah(sav), ocuklar doduktan sonra ilk yedi gn
ierisinde, balarndaki ty tra ettirip arlnca sadaka
vermek, Allaha krn bir ifadesi olarak kurban (akka)
kesmek, yaknlara ve ee dosta ziyafet tertip etmek ve
ocuun doumunu mjdeleyenlere hediye takdiminde
bulunmak gibi fiilleri yapmak suretiyle, Allahn bir kimseye
verdii en nemli ltuflardan birinin ocuk olduuna ve dikkat
ekmitir.

2) Terbiyede efkat-Ciddiyet Dengesini Korumak

Rasulullah(sav), tabiat itibariyle efkat ve muhabbet dolu bir
insand. Her zaman gler yzl, tatl szl ve efkatliydi.
Torunlarn pp koklarken Peygamberi (as) gren Akra b.
Hbis adl sahabe bunu yadrgayarak: Benim on ocuum var
ve imdiye kadar hi birini pm deilim. dediinde; Allah
Resl de onun bu tavrnn ho olmadn, Merhamet

etmeyene merhamet olunmaz. veya bir baka vesileyle,

Allah kalplerinizden efkat duygusunu kard ise, ben ne
yapabilirim ki! demitir.
Hicretin 10. ylnda olu brahim, 16 veya 18 aylkken
hastalanm ve kucanda vefat etmiti. Bunun zerine
mbarek gzlerinden yalar boalm; bunu gren
Abdurrahman b. Avf, hayretini gizleyememi ve neden
aladn sormutu. Allah Resl, alamann efkat ve
merhamet belirtisi olduunu ifadeyle, olu brahime
ynelerek duygularn yle ifade etmitir: Eer tekrar
buluma vaadi olmasayd senin iin daha fazla zlrdk.
Yine de senin iin ok mahzunuz ey brahim! Gzler ya aktr,
kalb hznlenir, lkin biz Allahn holanmayaca eyi
sylemeyiz.
Rasulullah(sav), Bunlar benim dnyadaki iki reyhanm
(kokularn en gzeli) dedii torunlarn kucaklar, koklar ve
barna basard. Onun (as) sevgisi sadece kendi ocuklar ve
torunlarna mnhasr deildi; dier ocuklar da sever okard.
sme b. Zeydin anlattna gre, Rasulullah(sav) onu bir
dizine, torunu Hasan da bir dizine oturtur, sonra ikisini de
barna basarak: Allahm, ben bunlar seviyorum; bunlar Sen
de sev! diye dua ederdi. Bir namaz esnasnda srtna binen
torunu kendiliinden ininceye kadar secdeyi uzatm, ocua
mdahale etmemitir. Hatt namaz bitince cemaatten birinin,
Ey Allahn Resl, namaz srasnda secdeyi yle uzun tuttunuz
ki, bir hdise meydana geldiini veya Sana vahiy indiini
zannettik. demesi zerine: Hayr! Bunlarn hibirisi olmad;
torunum srtma bindi. Acele etmeyi ve hevesi gemeden de
srtmdan indirmeyi uygun bulmadm. diye karlk vermitir.

Burada nemli bir hususa iaret etmek gerekir ki,

Rasulullah(sav)da sevgi ve efkat her zaman asl olmakla
birlikte; O, efkat ve ciddiyet arasnda belli bir denge de
gzetmitir. Zira O, misyonu ve donanm itibariyle bir ciddiyet
ve vakar insanyd. Ashab- Kirm, derlenip toparlanmadan,
huzuruna yakr bir hl almadan, hrmetsizlik edecekleri
endiesiyle Onun karsna kmaya, yzne bakmaya cesaret
edemezlerdi. Hz. Ali ve Hz. Ftma da byleydi. Onlardaki
hrmet ifadelerine srekli ahit olan Hz. Hasan ve Hz. Hseyin
de zamanla ayn ruh hletine brnmlerdi. Yalar ilerledike
onlar tatl bir mehbet hissi sarvermiti. Reslullah (sav), ne
kadar yumuak ve mfik davranrsa davransn, muhataplar
asla laubalilie girmezlerdi.
Sevgiyle ciddiyeti dengeleme konusu, pedagojik adan da
nemli bir husustur. rencilerin hissiyatn gzetme, onlarn
dertlerini dinleme, balarn okama, ellerinden tutma ve
ihtiyalarn giderme mutlaka ehemmiyetlidir; fakat onlar
karsnda ciddiyeti ve vakar koruma da olduka nemli bir
husustur. Gerek anne-babalar, gerekse retmenler,
ocuklarna veya rencilerine mutlaka sinelerini amal, her
zaman onlarla ilgilenmeli, dertlerine ortak olmal, gerekirse
harlk vermeli, hatta onlar iin canlarn bile feda etmeyi gze
alabileceklerini gstermeli ve sevgilerini ortaya koymak iin her
vesileyi deerlendirmeli; ancak onlar karsndaki konumlarn
ve ciddiyetlerini mutlaka korumaldrlar. Aksi hlde, kontrolsz
sevgi ve alkann ocuu martp kstahlatrmas ve
ukalalatrmas kanlmaz olacaktr.
Reslullah (as), ocuklarn ve torunlarnn henz ok kk
olduklar bir dnemde, onlar birer ikier omuzlarna alm,
pm, sevmi ve onlara dualar etmitir. Bu vesileyle, hem

efkat ve merhametinin gereini ortaya koymu, hem hdiseye

ahit olan sahabilere baz terbiye kaidelerini retmi, fakat
daha bilemediimiz onlarca hikmeti gzeterek, torunlarn
kucana ald zamanlarda bile, O, daim duruunu, her
zamanki tavrn ve ciddiyetini korumutur.
3) ocuklara Deer Vermek, Onlarla lgilenmek
Rasulullah(sav), ocuklar en gzel dnya nimetlerinden biri
olarak grr; onlara kar ilgi ve alkay asla eksik etmez ve
deerli olduklarn onlara hissettirirdi. O bir gn evinden km,
torunlarndan birini barna basarak: Siz ocuklar insan(n ok
yaman imtihan vesilesisiniz; bu sebeple) bazen cimrilie, bazen
korkakla, bazen de cehalete mptel klarsnz. Buna ramen
sizler Allahn en gzel kokulu nimetisiniz szleriyle, onlarn
nadide bir iek gibi olduklarna iaret etmitir. Bu sebeple
onlarn alamasna dayanamaz, alamalarna sebep olanlar
ikaz eder; namaz esnasnda alayan bir ocuk sesi duysa,
namazn ksaltr ve annesinin onunla ilgilenmesine frsat
verirdi. Ashaptan Breydenin (ra) naklettiine gre, Allah
Resl Mescidde hutbe okurken, henz ok kk yataki
torunlarnn de kalka ilerlediklerini grnce hutbeyi yarda
keserek yanlarna gitmi, onlar kucana alarak tekrar hutbeye
km ve: Allah Tel, Mallarnz ve evltlarnz (sizin iin) bir
imtihan (vesilesi)dir (Tebn, 64/15) derken ne kadar doru
sylemi. Bunlar yle grnce sabredemedim. buyurmu ve
hutbesine devam etmitir.
Neb (as), ocuklarla akalar, onlarn anlayaca dille konuur,
seviyelerine uygun espriler yapard. Enes b. Mlikin vey
kardei Eb Umeyrin ok sevdii kuu lnce, onu teselli
etmek istemi ve: Eb Umeyr! Serecie ne oldu, serecik ne

yapyor imdi! szleriyle de acsna ortak olmutu. ocuklara

yavrum, evldm, olum diye hitap edilmesini ister, kendisi
de bu szlerle gnllerini alrd. Yolda karlat ocuklar
bineine alr, gidecekleri yere kadar gtrrd. Hasta
olduklarn rendiinde ziyaret eder, ifa dileinde bulunur,
ashabn da byle davranmasna rneklik ederdi. Nitekim
Medinede yaayan bir Yahudi ocuunu hasta yatanda
ziyaret etmi, lmeden nce onun Mslman olmasna vesile
olmutu.
Allah Resl, ocuklarn bir ihtiyac olduunda karlar,
isteklerini yerine getirirdi. Torunlarndan birinin bir gn
susadn grm, hemen bir koyunun stn saarak getirmi
ve ona iirmitir. ocuklarn tertemiz ftratlarna iaretle,
mevsimin ilk rn hasat edildiinde, mahsuln bol ve
bereketli olmas iin Allaha dua etmi ve oradaki topluluktan
en kk ocuu ararak ilk meyveyi ona yedirmitir.
ocuklarla selmlam, hllerini hatrlarn sormutur.
Rasulullah(sav), ocuklarn ahsiyet sahibi olmalar iin onlarla
her ortamda ilgilenmi, onlara deer vermi, onlar anlamak
iin sz hakk verip dinlemi, dnyalarna girmeye almtr.
ocuk yalardaki sahabilerden Rfi b. Amrn (ra) bandan
geen bir hdise bunun en gzel rneidir. Hz. Rfi, bir gn
Medinede Ensardan birinin bahesindeki hurmalar talam
ve sahibi tarafndan yakalanarak Allah Reslnn huzuruna
getirilmiti. Peygamber (sav) ona nce: Yavrum! Hurmalar
neden taladn? diye sordu. ocuk da: Karnm at, yemek
iin taladm. diye karlk verdi. Bunun zerine Allah Resl:
Peki, o hlde bir daha hurmalar talama, dibine
dklenlerden ye, olur mu? diye tatl bir ekilde uyarm ve:
Allahm! Ona doyumluluk ver! diye dua etmiti. Allah Resl,

ocuun su ilediini rendii hlde nce onu konuturmu,

niyetini ve dncelerini renmek istemitir. ocuklar ou
kez yanl yaparlar, yaptklar yanln farknda da
olmayabilirler. Onlar ne yaparlarsa yapsnlar, karar vermeden
nce onlar dinlemek ve dnyalarna girip onlar anlamaya
almak gerekir. Bu yaklam tarz, ocuk terbiyesinde, ocua
deer verip ilgi ve alka duyulduunu gsteren ve tesirli
neticelerin alnmasn salayacak bir davran tarzdr.
4) Din Deerleri Yaayarak Kavratmak
Rasulullah(sav), ocuklara din deerleri ve manevi hakikatleri
kavratma konusunda kolaydan zora, esastan furta doru bir
yol izlenmesi gereine iaret etmitir. Bu sebeple din hayatn
esas olan ve temeli kalb tasdikten ibaret bulunan iman
esaslarnn telkini, ncelikli olarak ele alnmtr. Peygamber
(as), huzuruna getirilen ocuklara ve genlere, yalarna ve
seviyelerine gre ncelikle iman hakikatlerini kavratrd.
Nitekim konumaya yeni balayan akraba ocuklarna imann
esas olan tevhid hakikatinden bahseden ayetleri ve kelime-i
tevhidi yedi kez tekrar ettirerek kavratmaya alm ve
dolaysyla ashaba da bu hususta yol gstermiti. Ashaptan
Cndeb b. Abdullahn naklettiine gre, bir grup gen
Medineye gelmiler ve ksa bir sre Allah Reslyle birlikte
kalmlard. Hz. Cndeb, bu zaman zarfnda Kurndan nce,
iman hakikatlerini rendiklerini, bilahare Kurn
rendiklerini ve bylelikle imanlarnn arttn ifade
etmektedir. Bunlar, iman hakikatinin ocuklara ok daha erken
yalarda ve onlarn anlayabilecekleri ve kavrayabilecekleri bir
dille ve bizzat yaayarak retilmesi gerektiini ortaya
koymaktadr. man hakikatleri her ne kadar mcerret bir olgu
olsa da, bu tr hakikatleri kavratmann da bir yolu ve yntemi

vardr ve bu hususta takip edilecek en etkili yol da, imana dair

yaanan tecrbelerin hl ve kl diliyle ocua kavratlmasdr.
Reslullah (sav), ocuklara Allahn kelm olan Kurn- Kermi
retir ve ashabna da ocuklarna Kurn retmeleri
tavsiyesinde bulunurdu. Annesinin istei zerine sekiz
yandan itibaren ocukluu Allah Reslnn yannda gemi
olan Enes b. Mlike unlar tavsiye etmiti: Evldm! Kuran
okumay ihmal etme ve (unutma ki) Kuran l kalblere hayat
verir; kt ve irkin eylere, haddi amak gibi kusurlara kar da
insan korur Keza sahabeyi bu hususta tevik etmek iin de
yle buyurmutur: ocuklarnz u hususta yetitirin!
Bunlar: Peygamber sevgisi, Ehl-i Beyt sevgisi ve Kuran kraati.
(mrn Kuran okuyarak, hatmederek ve anlayarak geiren)
Kuran hizmetkrlarna, hibir glgenin bulunmad (kyamet)
gnnde peygamberler ve salih kullarla birlikte Allahn
glgelikleri takdim edilecektir. Allah Reslnn amcasnn
olu bn Abbas (ra) da kk yalarda bandan geen bir
hatrasn yle nakleder: Peygamberin (as) vefat esnasnda
on yandaydm. Ve ben (Kurandan) el-Muhkemi
okumutum. Kendisine el-Muhkemin ne olduu
sorulduunda, onun el-Mufassal (yani Hucrt Sresinden
sonra gelen 68 sre) olduunu ifade etmitir. Dolaysyla Allah
Reslnn terbiyesi altnda yetien ocuklar, Kuran
terbiyesiyle yetimiler ve kk yalardan itibaren de
seviyelerine gre kulluk grevlerine hazrlanmlardr.
mandan sonra en nemli vecibelerden biri olan namazn
ocuklara kavratlmas ve namaz uuruyla yetitirilmesinin de
ocuk terbiyesinde nemli bir yeri vardr. Kulluk grevleri iin
her ne kadar bulu a ngrlm olsa da, Allah Resl,
ocuklara yedi yana geldiklerinde altrmak maksadyla

namazn retilmesini, on yana geldiklerinde hl namazn

ifasnda kusurlu davranyorlarsa, ceza verilerek tedip
edilebileceklerini ifade buyurmaktadr
Gnmz eitimcileri tarafndan da zorunlu renme
devresinin yedi ya civar olduu kabul edilmektedir. ocuk
yedi yana girince, o devreye kadar, kendi gzlemleriyle
yaplan eyleri zaten kavramtr. Artk bu aamada sadece,
onun elinden tutup o gne kadar gzlemleriyle alglad eyleri
aklama, yerine gre tevik ederek, yerine gre de korkutarak
uyarlmaldr. yleyse belli bir yaa kadar hl ile yani yaayarak
gsterme geerli iken belli bir dnemden sonra artk fikr
seviyesine gre ve mantna hitap edecek ekilde her konuyu
aklamak gerekecektir. Dolaysyla ocuk, bazlarna gre Yce
Allah karsnda alt yanda, bazlarna gre sekiz yanda,
bazlar iin de en ge on yanda bir yetikin kabul edilerek
onure edilmeli, izzetine ihtimam gsterilmeli ve her ey, ona
peygamberane bir azim ve itiyakla anlatlmaldr.
Sonu
Gnmzde ocuk eitimine dair yaplan ilm aratrmalar
gsteriyor ki, ocuk eitimi ve terbiyesi ocuun doumuyla
balamas gereken bir sretir. Hadis-i eriflerde bu vetirede
yaplmas gereken ykmllkler arasnda, yeni doan ocua
manevi ahsiyetinin kazandrlmasna matuf olarak lim ve fazl
bir zata tahnik yaptrlarak dua ettirilmesi, kulana ilk telkin
edilecek szlerin ezan ve ikamet olmas, gzel bir isim
verilmesi, doumundan dolay Yce Yaratcya bir krn
ifadesi olarak akika kurbann kesilmesi gibi tavsiyelerin
bulunduu anlalmaktadr.

Kk yalarda sevgi ve efkate byk ihtiya duyan yavrularn

sevgi ve efkat timsali ebeveynler tarafndan muhabbetle
kucaklanmas, sevgiden yoksun braklmamas da ocuk
terbiyesinin nemli esaslarndandr. Bununla birlikte lsz ve
dengesiz bir sevginin zamanla ocuun marmasna ve
laubalilemesine
sebep
olacandan,
efkat-ciddiyet
dengesinin korunmas ve bu hususta dengeli olunmas
gerekmektedir. ocuklar hayata hazrlamak ve ahsiyetlerinin
gelimesine yardmc olmak maksadyla, onlara deer verip
ilgilenmek, onlarn seviyelerine uygun espriler yapmak,
yavrum, evldm, ocuum diye hitap ederek gnllerini
almak, herhangi bir su ilediklerinde cezalandrmadan nce
konumalarna frsat verip dinlemek, yalarna uygun grevler
vererek sorumluluk sahibi olmalarna, zgven kazanmalarna
yardmc olmak gibi hususlar da hadis-i eriflerde ngrlen
tavr ve davranlardr. ocuk terbiyesinde en nemli
hususlardan biri de, onlarn kendi z kltrmz ve manevi
deerlerimizi, en gzel yntemlerle renmelerini ve iyice
kavramalarn salamaktr. Onlara, din ve mill deerlerimizi en
tesirli biimde kavratmann yolu, bunlar bizzat yaamamzdr.
Prof. Dr. Osman Gner

Ana-babann ocuklara olan vazifeleri, onlara

yazmay, yzmeyi, ok atmay retmeleri ve salkl ve
hell yiyecekler temin etmeleridir. Beyhkden

"Allah katna ulamas engellenmeyen drt dua

vardr. Onlardan biri, babann evld hakkndaki
duasdr..." Bihar'ul-Envar, c.47, s.189

Ailenin Ynetilmesi

Aile, bireylerden meydana gelen bir topluluk olduu iin

her topluluk gibi o da ynetilmeye muhtatr. Aile ii
hayatn dirlik ve huzur iinde devam edebilmesi iin
ynetim iinin yerine getirilmesi arttr. Aksi durumda,
aile iinde sapmalarn ve atmalarn; huzursuzluk ve
gerginliin olmas kanlmazdr. Ynetim iinin ihmal
veya terk edilmeye devam edilmesi halinde de sz
konusu
sapmalar
ve
gerginlikler
giderek
derinleecektir.
Evin gelir ve giderlerini dengede tutup, mevcut
imknlarn en iyi ekilde kullanarak, ailenin ekonomik
dzeyine uygun bir hayat salamak, aile ii ihtilaf ve
anlamazlklar zme kavuturmak, karlkl sayg,
sevgi ve hogrnn yerletirilip srdrlmesini
salamak gibi konular ev idaresinin temel ilerinden
bazlardr.
Aile ynetimi kapsamnda, dnya hayatna ynelik
yerine getirilmesi gereken bu ilerin yan sra ahiret
hayatna ynelik olarak yerine getirilmesi gereken
baka birtakm iler daha vardr. Dnya hayatnn fanilik
ve geicilii, inkr mmkn olmayan bir hakikat olarak
nmzdedir. Asl ve kalc gerek hayatn, ahiret hayat
olduu dikkate alndnda, aile bireylerinin ahiret
hayatlarna dair dzenlemelerin aile ynetiminde birinci
dereceden ncelikli ve nemli iler olduu kendiliinden
anlalacaktr.
Babann salnda, bu iin baba tarafndan yerine
getirilmesi, Rabbimiz Allahn ve Peygamber Efendimizin
bir tavsiyesidir. Zira bu grevin yerine getirilebilmesi

iin gereken bedensel ruhsal yetenek ve donanmlar

dikkate alndnda babann anneye gre bu i iin daha
uygun ve elverili olduu aikrdr. stisnalar kural d
tutulursa, erkeklerin bu grevin gerei olan zelliklerde
kadnlardan stn yaratldklar ortadadr. Ayrca ayet
ve hadislerde, ailenin geiminin erkein sorumluluuna
braklm olmas da onun evin idaresi grevini de
yrtmesi gerektiine dair bir iarettir. Nitekim mam
Taber, Nis Suresinin 34. ayetine yapt tefsirde,
erkein evin idarecisi olduunu sylemi ve bunun
gerekesini de erkein kadndan gl yaratlm ve
evin geiminden de sorumlu tutulmu olmas olarak
aklamtr.
Aile ynetiminin kocann sorumluluunda olmas ve
onun bu greve liyakati hususu, Nis Suresinde yle
aklanr: Allahn insanlardan bir ksmn dierlerine
stn klmas sebebiyle ve mallarndan harcama
yaptklar iin erkekler kadnlarn yneticisi ve
koruyucusudur.
Peygamber
Efendimiz
de aile
yneticilii grevinin erkein sorumluluunda olduunu
dile getirerek yle buyurur: Erkek de ailesi zerinde
bir gzeticidir ve o da ailesinden sorumludur.
Ancak ayette dile getirilen stnlk, erkein kadndan
her konuda stn olduu biiminde anlalamaz. Zira
kadn ve erkek, yaratl itibariyle Allah katnda eit
stnlk ve fazilete sahip olup, ortaya koyduklar
davran ve ileriyle birbirlerinden ayrlrlar. Allaha
kar sorumluluk bilinci en fazla olup, Allahn emir ve
yasaklarn gzetmede daha ileri olan kimse, bu ekilde
olmayana nispetle, Allah katnda daha itibarl ve erefli
konumdadr. Allahn yardm ve ikramna da daha
layktr. Allah bunu yle haber vermektedir: phesiz,

Allah katnda en stn olannz, Ona kar en fazla

sorumluluk bilinciyle hareket edeninizdir.
Ayn ekilde Rabbimiz Allah, Erkeklerin kadnlar
zerinde bir derece fark vardr. buyurarak, erkeklerin
kadnlardan bir derece daha stn olduklarn
bildirmitir. Sahabenin en byk Kuran mfessiri bn
Abbas, ad geen srede bildirilen, erkeklerin kadnlar
zerindeki bir derece farkn yle aklar: Kocalar
hanmlarna kar btn grev ve sorumluluklarn
yerine getirecekler, buna karlk hanmlarnn onlara
kar iledikleri baz kusurlar ho grp, onlarla her
halkarda iyi geinecekler. Bylelikle onlardan stn
olacaklar.
Bu aklamadan da anlald zere, erkein kadndan
stnl, kadna kar byklenmeyi deil, ona kar
olabildiince alak gnll olmay ifade etmektedir.
Babann vefat etmi ya da bu grevi yerine
getiremeyecek durumda bulunmas hallerinde bu
grevi, anne yerine getirecektir. Bu hakikat, daha kk
yalardan itibaren kz ocuklarnn da ahlaki ve kltrel
donanmlarnn
yan
sra
aile
ii
grevlerini
glgelemeyecek ve ihmaline yol amayacak trden
meslek donanmlarnn da bulunmasnn ok uygun
hatta gerekli olduunu gstermektedir. Sahabe
hanmlar arasnda meslek sahibi hatta kocalarndan
daha zengin olup evlerini geindiren kadnlarn olduu
bilinmektedir.
Kocalar evlerini ynetirken keyfi hareket edemezler.
Zira aile ynetimi birtakm din kurallarla hkme
balanm olup, onlardan bazs, kadnlarn da erkekler
zerinde haklar olduunu bildiren u ayetlerdir:
Erkeklerin kadnlar zerindeki haklar gibi, kadnlarn

da erkekler zerinde belli haklar vardr. , Onlarla iyi

geinin. Eer onlardan holanmazsanz, bilin ki
holanmadnz bir eye Allah, ok hayr koymu
olabilir. Peygamber Efendimiz de bu konuda yle
buyurur: Kadnlar hakknda Allahtan korkun. nk
onlar Allahn emanyla aldnz ve Allahn szyle onlar
kendinize helal kldnz. , Sizin en hayrlnz, ailesine
kar iyi olannzdr. Ben de aileme kar en iyi
olannzm.
Aile ynetiminde, ele iyi geinmenin ve onun haklarn
en gzel tarzda yerine getirmenin dnda erkee den
bir dier grev de hanmyla istiare etmesi, aileyi
ilgilendiren durumlarda ona danmasdr. Allah,
Peygamber Efendimize ynetim ilerinde bu prensibi
gzetmesini emrederek yle buyurur: lerinde onlara
dan.
Aile iinde de bir ynetim sz konusu olduuna gre bu
prensip orada da geerli olmaldr. Ailenin yneticisi
durumundaki erkek, bata hanm olmak zere ailenin
bireyleriyle istiare edecek, meseleler hakknda onlarn
da gr ve tekliflerini alacaktr. Peygamber
Efendimizin, Hudeybiye anlamas sonrasnda yaanan
zor bir durum karsnda hanm mm Selemeye
danmasn anlatan aadaki hadis, bu konunun
snnetteki
en
gzel
rneklerinden
birini
oluturmaktadr:
Misver b. Mahreme yle anlatmtr: Hudeybiye
anlamasnn yazlmas bittikten sonra Allah Rasl (s)
ashabna: Kalkn, kurban kesip, tra olun! buyurdu.
Andolsun ki, onlardan hibiri buna kalkmad. Allah
Rasl bu szn kez tekrarlad. Buna ramen
onlardan hibiri yine kalkmaynca Allah Rasl (s),

hznl bir ekilde mm Selemenin yanna giderek

ona, emrini kimsenin dinlemediini anlatt. Bunun
zerine mm Seleme: Ey Allahn Rasl! Emrini
yerine getirmelerini istiyor musun? O zaman onlarn
yanna k ve kurbann kesinceye kadar onlardan
hibiriyle konuma. Sonra berberini arp, tra ol.
dedi. Allah Rasl (s) dar karak, hanmnn syledii
gibi yapt. nsanlar bu durumu grnce, onlar da
kalkarak kurbanlarn kestiler ve birbirlerini tra
ettiler.
Aile reisi nihyet bir karar verince, aile yeleri, gnah
olmadka verdii kararlarda ona itaat etmelidirler. Aile
huzur ve mutluunun istikrar ve sreklilii iin bu attr.
Peygamber Efendimiz kadnn kocasna itaat etmesinin
nemi ve bunun Allah katndaki mkfat hakknda
yle buyurmutur: Kadnlarn hayrls, baktnda
seni mutlu eden, emrettiinde sana itaat eden ve
bulunmadn zamanlarda namusunu ve maln
koruyandr., Kadn be vakit namazn klar,
Ramazanda orucunu tutar, namusunu korur ve
kocasna itaat ederse cennete girer.

Evld kokusu, cennet kokusudur.

ocuk bulunmayan evde bereket
yoktur.
Kimin ocuu varsa, onunla ocuklasn.
ocuklarnza gereken ikram yapn ve
terbiyelerini gzel yapn.