PELAJARAN 3 –
Contoh 1
HABA PENDAM TENTU
(a)Takrif Haba Pendam Tentu dan
Unit S.I.nya
Haba pendam tentu suatu bahan ialah
kuantiti haba yang diperlukan untuk
mengubah bentuk 1 kg bahan tanpa
perubahan suhu.
Unit S.I.nya ialah J kg-1.
(b)Jenis-jenis haba pendam tentu
dan kaitannya dengan proses
perubahan rupa bentuk
Haba pendam tentu pelakuran:kuantiti
haba yang diperlukanuntuk mengubah
bentuk 1 kg bahan dari keadaan
pepejal menjadi cecair tanpa
perubahan suhu.
Haba pendam tentu
pengewapan:kuantiti haba yang
diperlukan untuk mengubah bentuk 1
kg bahan dari keadaan cecair menjadi
wap tanpa perubahan suhu.
(c)Hubungan m,Ldan Q
Q = mL
di mana Q = Haba , m
= jisim
L = Haba pendam
tentu
Berapakah jumlah tenaga haba yang
diperlukan untuk menukarkan 0.1 kg
ais menjadi air pada takat
leburnya.(Haba pendam tentu
pelakuran ais =
3.34 x 105 J kg-1)
Penyelesaian
Contoh 2
Berapa banyak haba yang terbebas
apabila 0.5 kg stim terkondensasi
menjadi air pada 100o C?
(Haba pendam pengewapan air =
2.26 x 106 J kg-1)
Penyelesaian
Contoh 3
Berapa banyak habakah yang
diperlukan untuk memanaskan 2 kg
ais hingga menjadi air pada suhu 80o
C?(Muatan haba tentu air = 4.2 x 103J
kg-1oC-1,
Haba pendam tentu pelakuran ais =
3.34 x 105 J kg-1)
Penyelesaian
(d)Eksperimen untuk menentukan
haba pendam
tentu pelakuran ais.
 L = Pt
m
Sebagai langkah berjaga-jaga:
Pastikan air dilap supaya
kering,supaya tenaga pemanas
digunakan untuk meleburkan ais
sahaja
Pastikan unsur pemanas diliputi
sepenuhnya oleh ais
supaya tiada berlaku kehilangan haba
ke persekitaran.
(e)Eksperimen untuk menentukan
haba pendam
tentu pengewapan air.

Catatkan kuasa pemanas rendam yang

diguna = P
Timbang jisim bikar A dan bikar B
Jisim bikar A = m1 Jisim bikar B =
m2
Apabila air menitis pada kadar yang
tetap pada
kedua-dua corong turas,hidupkan
pemanas rendam, Catatkan kuasa pemanas yang
mulakan jam randik,dan letakkan digunakan = P
bikarA dan bikar B Panaskan air sehingga mendidih
serentak di bawah corong turas dengan mantap.
masing-masing. Hidupkan jam randik dan serentak
Selepas masa t,alihkan kedua-dua dengan itu
bikar. catatkan bacaan penimbang = m1
Timbang semula jisim bikar A dan
Selepas masa t,catatkan semula
bikar B.
bacaan neraca = m2
Jisim bikar A = m3 Jisim bikar B =
Kirakan jisim air yang menjadi wap =
m4
m1 - m2
Kirakan jisim ais yang lebur
Kirakan jumlah tenaga daripada
disebabkan oleh
pemanas = Pt
pemanas rendam, m = (m3 - m1) -
Dengan menganggap tiada kehilangan
(m4 - m2) haba ke sekeliling
Kirakan tenaga haba dari pemanas = maka Pt = mL
Pt L = Pt
Dengan itu dengan meanggap tiada m
kehilangan haba Sebagai langkah berjaga-jaga pastikan
ke sekeiling maka Pt = mL gegelung pemanas berada di bawah
permukaan air tetapi tidak menyentuh
dasar bikar supaya pergerakan neraca
tidak terhalang.

(f)Perbandingan nilai L yang

didapati eksperimen
dan nilai teori
Nilai L yang didapati daripada
eksperimen > daripada
nilai L teori.
Disebabkan kehilangan haba ke (g)Graf Penyejukan Dan
sekeliing,maka Pemanasan (Naftalena)
Jisim ais yang melebur @ menjadi wap
kurang daripada yang sepatutnya. (i) Graf Pemanasan
Maka L menjadi tinggi kerana L = Pt
m

Contoh 4

Cecair X yang mendidih kehilangan

jisimnya sebanyak 4 kg apabila
dipanaskan dengan sebuah pemanas
rendam 240 V, 10 kW selama 5
minit.Tentukan haba pendam
pengewapan cecair itu.

Penyelesaian

Takat lebur = 80o C Takat

Contoh
0.2 kg ais pada suhu -10o C
dipanaskan sehingga menjadi air pada
suhu 30o C dengan menggunakan
pemanas rendam yang berkuasa 1
kW.Tentukan masa yang telah diambil
untuk pemanasan itu.
(Muatan haba tentu ais = 2.1 x 103 J
kg-1 o C-1,
Muatan haba tentu air = 4.2x 103 J
kg-1 o C-1,
Haba pendam tentu pelakuran ais =
3.36 x 105 J kg-1)
Penyelesaian
didih = 218o C
AB= pepejal BC = pepejal + cecair
CD = cecair
DE = cecair + gas EF = gas
Pada AB,CD dan EF : Suhu didapati
meningkat.
Berdasarkan teori kinetik jirim, suhu
bergantung pada tenaga kinetik
jirim.Pada ketika ini haba yang
diserap untuk menambah tenaga
kinetik molekul.Oleh itu suhu
bertambah.
Pada BC,DE : Suhu didapati tetap
(pada t1 dan t2.
Pada masa ini perubahan bentuk
berlaku.Suhu digunakan untuk
memecahkan ikatan-ikatan molekul
tetapi tidak digunakan untuk
menambah tenaga kinetik
molekul.Oleh itu suhu adalah tetap.
(ii) Graf Penyejukan

Takat beku = 80o C Takat

Kondensasi = 218o C

AB= Gas BC = Gasl + Cecair CD =

cecair
DE = cecair + pepejal EF = pepejal
Pada AB,CD dan EF : Suhu didapati
menurun.Berdasarkan teori kinetik
jirim,
suhu bergantung pada tenaga kinetik
TUTORIAL
jirim.Pada ketika ini haba dibebaskan
menyebabkan tenaga kinetik molekul 1 Haba pendam pelakuran ialah
berkurang Oleh itu suhu berkurang. tenaga haba yang diperlukan
Pada BC,DE : Suhu didapati tetap untuk
(pada t1 dan t2.)
Pada masa ini perubahan bentuk A menukar 1kg ais kepada air
berlaku.Haba dibebas untuk dengan kenaikan suhu
merapatkan jarak antara molekul sebanyak 10 C
tetapi tidak digunakan untuk B menukar 1 kg air menjadi stim
mengurangkan tenaga kinetik tanpa perubahan suhu
molekul.Oleh itu suhu adalah tetap C menukar 1 kg air menjadi stim
dengan kenaikan suhu
sebanyak 10 C
D menukar 1 kg ais kepada air
tanpa perubahan suhu

2 Semasa stim terkondensasi

menjadi air tanpa perubahan suhu,

A jarak pemisahan di antara

molekul bertambah
 B haba pendam diserap daripada Berapakah haba yang diperlukan
suhu sekeliling untuk menukarkan keseluruhan air
C Ketumpatan berkuramg ini kepada stim?
D daya tarikan antara molekul (Haba pendam tentu pengewapan
bertambah. air
=2.3x106 Jkg-1 )
3 Apabila naftalena cair sedang
membeku,yangmanakah antara A 9.2 x102 J B 9.2
berikut akan berlaku? x105 J
C 9.2 x106 J D 9.2
A Suhu turun B Suhu naik x108 J
C Haba diserap D Haba E 9.2 x1010 J
dibebas 7 Jika haba pendam tentu pelakuran
ais ialah
3.3 x105 J kg-1 ,hitungkan jumlah
4 Menyejukkan air oren pada suhu haba yang dibebaskan semasa
bilik adalah lebih berkesan dengan 300 g air pada suhu 0o C
mecampurkan ais pada suhu 0o C membeku?
berbanding dengan
mencampurkan air pada 0o C.Ini A 9.9 x102 J B 9.9 x104 J
disebabkan C 9.9 x106 J D 9.9 x108 J
D 9.9 x1010 J
A Ais melebur dan
membebaskan haba ke 8 Berapakah kuantiti haba yang
sekeliling diperlukan untuk menukarkan 20 g
B Ais melebur dan menyerap ais pada 0o C kepada air pada
haba daripada air oren suhu 40o C ?
C Air sejuk menurunkan suhu air (Muatan haba tentu air = 4.2 x 103
oren J kg-1 o C-1
D Air sejuk mengalami (Haba pendam tentu pelakuran ais
keseimbangan terma = 3.34 x10 5 J kg-1 )

5 Apabila seseorang yang sedang A 820 J B 5020 J

berpeluh berada di bawah kipas C 8090 J D 10040 J
angin yang dipasang,peluh akan E 70160J
menjadi kering dan badan menjadi
sejuk.Ini disebabkan 9 301600 J haba diperlukan untuk
menukarkan
A Peluh akan terkodensasi dan m g ais pada suhu 00 C kepada
menyejukkan tubuh air pada suhu 1000 C.Berapakah
B Peluh akan tersejat dan haba nilai m?
pendam badan diserap (Muatan haba tentu air = 4.2 x 103
C Kipas yang dipasang J kg-1 oC-1
meniupkan angin mengeingkan (Haba pendam tentu pelakuran ais
peluh dan menyejukkan tubuh = 3.34 x10 5 J kg-1 )
D Kipas angin menyerap haba
daripada peluh A 0.2 kg B 0.4 kg
C 0.8 kg D 1.0 kg
6 400 g air dalam bikar berada pada E 1.2 kg
suhu 100o C
10 0.01 kg naftalena lebur di dalam J kg-1 o C-1 , Haba pendam tentu
sebuah tabung didih pada suhu 90o C pelakuran ais = 3.34 x105 J kg-1 )
dibiarkan sejuk sehingga semua
naftalena membeku pada suhu 80o C. A 37 W B 89 W
Jumlah haba yang dibebaskan C 128 W D 206 W
adalah, E 275 W
(Muatan haba tentu naftalena =
2.1 x 103
J kg-1 o C-1 , Haba pendam tentu
pelakuran
naftalena = 1.7 x106 J kg-1 )

A 210 J B 1200 J
C 1700 J D 1910 J 14
E 2400 J

11 Sebuah pemanas rendam 240 V , 2

kW digunakan untuk menukarkan
2 kg air yang sedang mendidih
menjadi stim.Berapa lamakah
pemanas rendam itu
dihidupkan?(Haba pendam tentu
pengewapan air = 2.26 x106J kg-1) Sebuah tabung uji yang berjisim
20 g air panas dimasukkan dalam
A 590 s B 1540 s sebuah bikar besar yang
C 2260 s D 3280 s mengandungi 1200 g eter dan
E 4070 s didapati suhu air jatuh sebanyak 5 o
C.Haba pendam tentu pengewapan
12 0.1 kg suatu cecair dipanaskan eter adalah
sehingga mendidih dengan (muatan haba tentu air = 4.2 x 103
menggunakan pemanas J kg-1 o C-1 )
500W.Cecair itu kemudiannya
dipanaskan lagi selama 3 minit A 200 J kg-1 B 350 J
sehingga 0.06 kg cecair itu kg-1
tinggal.Haba pendam tentu C 500 J kg-1 D 700 J
pengewapan cecair itu adalah kg-1 E 900 J kg-1

A 4.75 x106J kg-1 B 3.85 15 Melecur akibat terkena stim lebih

x106J kg-1 parah berbanding dengan melecur
C 2.25 x106J kg-1 D 1.15 terkena air mendidih kerana
x10 J kg-1
6
E 1.45 x106J kg-1 A air yang mendidih
menghilangkan haba ke
13 Satu bekas yang mengandungi persekitaran
100g air pada suhu 25o C disejukkan B air yang mendidih
supaya menjadi ais pada 0o C.Jika membebaskan haba kepada
masa yang diambil adalah ialah 20 mangsa itu
minit,berapakah kadar haba yang C stim mempunyai suhu yang
dibebaskan. Muatan haba tentu air lebih tinggi dari suhu air
= 4.2 x 103 mendidih

16 Haba pendam akan dibebaskan
apabila
A cecair bertukar menjadi wap
B pepejal bertukar menjadi
cecair
C wap bertukar menjadi cecair
17
Graf suhu-masa di atas
menunjukkan proses penyejukkan
suatu bahan. Pernyataan yang
manakah adalah benar?
A Pada bahagian WX tenaga
kinetik purata molekul
berkurangan
B Pada bahagian XY haba tidak
dibebas
C Pada YZ bahan adalah bentuk
pepejal dan cecair
Rajah (a)
18 Radas yang ditunjukkan pada
rajah (a) di atas telah disediakan
untuk untuk menentukan haba
pendam tentu pelakuran ais.Di
permulaan eksperimen ,bikar A
mengandungi 0.24 kg ais.Ais itu
dipanaskan dengan menggunakan
pemanas rendam.Jumlah masa
yang diambil untuk meleburkan
semua ais dicatatkan.
(a) (i) Apakah tujuan utama
menggunakan bikar B dalam
eksperimen ini?
………………………………………
…………
(ii) Mengapakah reostat
digunakan?
………………………………………
…………
(b) Dalam eksperimen ini bacaan
voltmeter
ialah 12.0 V ,bacaan ammeter
ialah 4.0 A dan jumlah masa
yang diambil untuk
meleburkan semua ais ialah 30
minit.
Daripada keputusan ini
hitungkan nilai haba pendam
tentu pelakuran ais.
 …………………………………………….

…………………………………………….

Rajah (b) 19 Satu bahan pepejal M berjisim 0.1

kg dipanaskan dengan kadar
(c) Rajah (b) menunjukkan satu seragam oleh suatu pemanas
set lain yang boleh digunakan elektrik berkuasa 70 W,Suhu awal
untuk eksperimen untuk pepejal adalah - 20o C.Tidak ada
menentukan haba pendam haba yang hilang atau diserap
tentu pelakuran ais. daripada persekitaran.Garis
(i) Nyatakan satu kebaikan lengkung pemanasan yang
menggunakan radas pada diperolehi bagi bahan itu adalah
rajah(b) dibandingkan seperti yang ditunjukkan pada
dengan radas pada rajah di atas.
rajah(a). (a) Kaji garis lengkung pemanasan
di atas dan nyatakan keadan
…………………………………………….
fizikal bahan M itu dibahagian
……………………………………………. (i) WX………………………………
………
……………………………………………. (ii) XY………………………………
……….
ii (ii) Dalam satu eksperimen (iii) XZ………………………………
dengan ……….
iii menggunakan radas pada
rajah(b) nilai haba (b) (i) Dengan menggunakan
pendam tentu pelakuran teori kinetik jirim terangkan
ais yang diperolehi lebih tinggi mengapa pada bahagian XY
dari nilai piawai kerana garis lengkung itu suhu
terdapat sumber haba bahan itu tidak naik
lain yang meleburkan ais walaupun haba masih
itu.Apakah sumber haba yang dibekalkan dengan seragam.
lain itu dan cadangkan
satu kaedah untuk ………………………………………
mempertingkatkan kejituan. …………

…………………………………………….
 ………………………………………
………… (b) Mengapakah kecederaan
(ii) Di bahagian YZ garis apabila terkena stim pada suhu
o
lengkung itu suhu naik 100 C lebih teruk daripada
dengan seragam. terkena air panas pada suhu 100o
Mengapa? C?

………………………………………
…………

………………………………………
…………
(c) (i) Berapakah takat lebur
bahan itu?

(ii) Daripada garis lengkung

itu ,
hitungkan haba pendam
tentu pelakuran bagi
bahan M itu.

20 (a) Nyatakan takrif haba pendam

tentu pelakuran ais dan
nyatakan unit S.I.nya.

(b) Huraikan satu eksperimen

untuk menentukan haba
pendam tentu pelakuran ais.

(c) Berdasarkan teori kinetik jirim

terangkan mengapa apabila ais
melebur suhu adalah tetap.

21 (a) (i) Haba pendam tentu

pengewapan air
ialah 2.26 x 106 J kg-1.
Jelaskan maksud nilai
ini.Seterusnya huraikan
eksperimen untuk
menentukan haba pendam
tentu pengewapan air.

(ii) Mengapakah nilai haba

pendam tentu
pengewapan air lebih
besar daripada haba
pendam tentu pelakuran
ais?