Mikro- i makroekonomiczne podstawy gospodarowania

1. Narzdzia analizy ekonomicznej

Model (teoria) zawiera zaoenia upraszczajca, dotyczce sposobu zachowania si ludzi.
Stanowi wic wiadome uproszczenie rzeczywistoci.
Ceteris paribus zaoenie wykorzystywane przy budowie modeli. Zalenoci midzy
dwoma zmiennymi obrazowane s przy zaoeniu, e pozostae wielkoci si nie zmieniaj.
Dane fakty opisujce zachowania podmiotw gospodarczych. Prezentowane s:
a) W szeregach czasowych, ktre zawierajc kolejne wartoci przyjmowane przez dan
zmienn w rnych momentach. ( PKB w Polsce 1998-2010)
b) Przekrojowo, czyli w sposb prezentujcy jakie wartoci przyjmuje analizowana
zmienna u poszczeglnych osb lub grup w okrelonym momencie. (np. produkt
krajowy brutto w krajach unii na pewien rok)
2. Proces ustalania ceny
Rynek- proces, w ramach ktrego sprzedajcy i kupujcy okrelaj, co chc sprzeda lub
kupi i na jakich warunkach.
Konkurencja - proces, za pomoc ktrego uczestnicy rynku, dc do realizacji swoich
indywidualnych interesw, prbuj przedstawi korzystniejsze od innych oferty pod
wzgldem ceny, jakoci lub innych elementw, wpywajcych na decyzj zakupu.
Dwa modele wolny rynek (tu konkurencja) lub gospodarka centralnie sterowana.
Np. Chiny nie ma gospodarki centralnie sterowanej, a wolna konkurencja. Gospodarka
centralnie sterowana jest z kolei obecna na Kubie, w Korei Pnocnej.
Trzy problemy z gcp:
a) kwestia zakupu rodkw produkcji
b) saba jako wykonywanej pracy (przymus zatrudnieni, czyli brak bezrobocia; nastawienie
na normy ilociowe zamiast jakociowych)
c) brak konkurencji nie wyzwala efektywnej, dobrej jakociowo pracy
*Ciekawostka refinansowanie, rolowanie dugu spacenie starego dugu nowym,
zacignitym czsto na lepszych warunkach (np. mniej odsetek z uwagi na korzystniejsze
formy poyczki) - > Polska w kwestii zacignitych poyczek z czasw wadzy Edwarda
Gierka

Liczba firm

Kontrola cen

Zrnicowanie
produktw

atwo wejcia
na rynek

Dodatkowe
informacje,
przykady

Konkurencja
doskonaa

Konkurencja
monopolistyczna

Oligopol

Monopol

Bardzo duo
firm

Duo firm

Kilka duych
firm

Jedna dua
firma

adna

Ograniczona
przez
wystpowanie
substytutw

Duy wpyw
cen lidera

Bardzo dua

Bardzo mae

Podobne
produkty ale
kierowane do
rnych
segmentw
rynku

Dla niektrych
rynkw due,
dla innych mae

adne

Stosunkowo
dua

Trudno wej na
rynek;
wymagane s
due nakady
finansowe

Bardzo trudno
wej na rynek

Np. Rynek
samochodowy
trudno stworzy
baz od zera,
rozstrza cen nie
zawsze idzie za
jakoci
produktu

Moe
dokonywa
segmentacji
klientw (jeden
paci 100z,
drugi 200z);
pastwo czsto
ingeruje w
monopole,
redukujc np.
ceny
maksymalne
czsto np. ceny
energii, wody,
telekomunikacji

dua

Np. rynek
rolniczy ten
sam typ
produktu nie
moe mie
wyszej ceny
bez patrzenia na
konkurentw

Np. rynek
ksikowy
znaczne
podwyszenie
ceny bdzie
skutkowao
utrat klientw i
konkurencyjnoc
i

Pastwo moe oddziaywa na monopole na dwa sposoby:

a) Likwidacja monopoli

b) Przy monopolach naturalnych (gdzie najlepszym rozwizaniem rynkowym jest

zapewnienie dostawy pewnego produktu, np. wody, przez jednego dostawc w
skuteczny, najbardziej efektywny sposb) pastwo najczciej dyktuje ceny
maksymalne

Liczba
przedsibiorstw

Jedno

Rodzaje produktw

kilka

zrnicowanie
identyczne
Monopol

Oligopol

Konkure
ncja

Konkurencj
a

Zmowa porozumienie przedsibiorstw na pewnym rynku, dotyczce wielkoci produkcji

lub poziomu cen
Kartel grupa przedsibiorstw, ktre dziaaj w porozumieniu
Teoria gier badanie zachowa ludzi w sytuacjach strategicznych
Dylemat winia gra, w ktr graj dwaj winiowie. Pokazuje ona, dlaczego kooperacja
jest trudna, nawet jeeli jest opacalna dla wszystkich stron. Zaczynaj oni bowiem prbowa
zyska jak najwicej dla siebie kosztem drugiej osoby.

Mr Black

Mr Pink

Przyzna si

Przyzna si

Milcze

Mr Pink 8 lat
Mr Black 8lat

Mr Pink uaskawienie
Mr Black 20 lat

Milcze

Mr Pink 20 lat
Mr Black - uaskawienie

Mr Pink 1 rok
Mr Black 1 rok

Podobnie w kartelach
1. OPEC
Arabia Saudyjska
Wydobywa duo

Wydobywa mao

Wydobywa duo

A.S. 40 mld
I. 40 mld

A.S. 30 mld
I. 60 mld

Wydobywa mao

A.S 60 mld
I.- 30 mld

A.S. 4mld
I. 4 mld

Iran

2. Firmy tytoniowe
Marlboro
Reklamowa

Nie reklamowa

Reklamowa

M. 3 mld zysku
C. 3 mld

M. 2 mld
C. 5 mld

Nie reklamowa

M. 2 mld
C. - 5mld

M. 4 mld
C. 4 mld

Camel

PUNKT WIDZENIA NABYWCY

Wielko zapotrzebowania ilo dobra, jak nabywcy chc i mog kupi
Prawo popytu wielko zapotrzebowania na pewne dobro zmniejsza si wtedy, kiedy
przy pozostaych czynnikach staych - cena tego dobra ronie

Krzywa popytu wykres zwizku midzy cen dobra a wielkoci zapotrzebowania na to

dobro przy innych czynnikach niezmiennych1 -> wykres
Na przykadzie im wiksza cena tym mniejszy popyt tzw. ujemne nachylenie

Wykres krzywej popytu

- popyt rynkowy jako suma popytw indywidualnych suma popytw klientw przy
okrelonej cenie daje popyt rynkowy

Czynniki wpywajce na pooenie krzywej popytu (przy wyczeniu Ceteris paribus)

1.
2.
3.
4.
5.

Gusta i preferencje
Oczekiwania
Liczba nabywcw
Dochd
Cena dbr pokrewnych

Dodatkowo mog te wpywa :

Dobra komplementarne (uzupeniajce) i substytucyjne (zamienne)

nawet jak prosta linia to w ekonomii mwimy o krzywej

Zmiana jednego z powyszych czynnikw spowoduje przesunicie caej krzywej popytu

(zmiana popytu).
Przesunicie krzywej popytu

Natomiast zmiana ceny powoduje jedynie przesunicie wzdu krzywej popytu (zmian
wielkoci popytu). -> dwa wykresy

Demokratyczny system edukacji () stanowi jeden z najpewniejszych sposobw tworzenie

i poszerzania rynku zbytu dla wszelkiego rodzaju towarw, a zwaszcza takich, ktre maj
zwizek z mod
-byy spec od reklamy James Rorty
*Kwestia dziaania wspczesnych korporacji Naomi Klein No logo
Kwestia zapotrzebowania na dobra, uzalenione od dochodu.
Dobro normalne dobro, w przypadku ktrego, przy innych czynnikach staych,
zwikszenie dochodu powoduje wzrost popytu im wicej zarabiamy, tym wikszy popyt na
pewne dobra, np. elektronika
Dobro niszego rzdu dobro, w przypadku ktrego, przy innych czynnikach staych,
wzrost dochodu powoduje zmniejszenie popytu np. przejazdy rodkami komunikacji
miejskiej, ziemniaki (tzw. Zapychacze ywnociowe).

Zapotrzebowanie na dobra zalene od ceny innych dbr

Dobra substytucyjne - takie dwa dobra, w przypadku ktrych wzrost ceny jednego z nich
powoduje zwikszenie si popytu na drugie (dobra konkurencyjne) np. maso i margaryna
Dobra komplementarne takie dwa dobra, w przypadku ktrych wzrost ceny jednego z
nich powoduje zmniejszenie si popytu na drugie ( uzupeniajce si) np. samochody i
benzyna, piwo i chipsy)
Znajomo tych poj moe umoliwi wadzom publicznym np. ograniczenie konsumpcji
jakiego dobra np. papierosy poprzez 1. kampani antynikotynow (zmiana gustw i
preferencji konsumenta) lub 2. wzrost akcyzy na produkty tytoniowe ( tu dochodzi do
przesunicia popytu za wiksz cen bdzie mniej produktw i ich konsumpcji przy
niezmienionych dochodach firmy). Czasem problem czy pewne dobra wspdziaaj na
siebie np. narkotyki mikkie i papierosy
1. Przykad Zmiany popytu
2. Przykad Zmiany wielkoci popytu
PUNKT WIDZENIA SPRZEDAWCY
Ilo oferowana stanowi ilo dobra, ktr sprzedawcy chc i mog sprzeda
Prawo poday przy innych czynnikach staych , ilo oferowana dobra ronie, kiedy jego
cena wzrasta
Krzywa poday przedstawia ilo danego dobra, jak producenci wyprodukuj przy
rnych poziomach cen.
Krzywa poday ma nachylenie dodatnie wzrost jednej wartoci powoduje wzrost drugiej
wartoci
Krzywa poday

Czynniki wpywajce na pooenie krzywej poday:

1.
2.
3.
4.
5.

Ceny zuywanych do produkcji zasobw

Technologia
Oczekiwania
Liczba sprzedawcw
Dziaalno regulacyjna pastwa

Zmiana jednego z powyszych czynnikw spowoduje przesunicie caej krzywej poday

(zmiana poday). -> wykres
Natomiast zmiana ceny powoduje jedynie przesunicie wzdu krzywej poday (zmiana
wielkoci poday) -> wykres
Przesunicie krzywej poday

PODA I POPYT CZNIE

Rwnowaga rynkowa sytuacja, kiedy cena osigna poziom, przy ktrym ilo
oferowanych rwna si wielkoci zapotrzebowania (wykres)
Cena rwnowagi cena, przy ktrej ilo oferowana rwna si wielkoci zapotrzebowania
(cena czyszczca rynek)
Ilo oferowana ilo oferowana rwna si wielkoci zapotrzebowania

P (tu C ) price
Q- quantity
E equilibrium (pkt rwnowagi)
S- supply
D - demand
NADWYKA PODAY wykres (nadwyka)

Kwestia 1. wieloci zapotrzebowania i 2. iloci oferowanej

Przy nadwyce iloci oferowanej towar zalega w magazynach i dy si do redukcji
produkcji
NADWYKA POPYTU wykres (niedobr)
Kwestia iloci oferowanej i wielkoci zapotrzebowania odwrcone pozycje :

1- Ilo oferowana
2- Wielko zapotrzebowania
WZROST PODAY A STAN ROWNOWAGI
podnosi cen rwnowagi i zwiksza ilo rwnowagi

S1. S2 pozycja krzywej poday

Pkt spotkania P i Q stany rwnowagi ceny i poday
SPADEK POPYTU A STAN RWNOWAGI
powoduje spadek ceny i zmniejszenie iloci rwnowagi

Etapy analizy zmian stanu rwnowagi

1) Ustalenie, czy zdarzeni powoduje przesuniecie krzywej popytu, czy krzywej poday,
czy moe obu krzywych
2) Ustalenie, w ktr stron przesuwa si krzywa
3) Posuenie si krzywymi popytu i poday w celu sprawdzenia, w jaki sposb
przesunicie krzywych zmieni cen rwnowagi i iloci rwnowagi
JEDNOCZENIE PRZESUNICIE KRZYWEJ POPYTU I PODAY
Poczenie dwch wykresw popytu i poday
1. Wikszy wzrost popytu maa ilo wzrostu produkcji dobra przy spadku cen

2. Wikszy spadek popytu spadek ceny i mniejsza ilo produkcji

Poda staa

Poda ronie

Poda maleje

Popyt stay

P staa
Q- staa

P-maleje
Q ronie

P- ronie
Q-maleje

Popyt ronie

Obie rosn

P nie wiadomo
Q_ ronie

P- ronie
Q- nie wiadomo

Popyt maleje

Obie malej

P maleje
Q- nie wiadomo

Q- maleje
P- nie wiadomo

INGERENCJA PASTWA W DZIAANIE RYNKU

Na pastwow kontrol cen skadaj si reguy i przepisy uniemoliwiajce dostosowanie
si cen do poziomu rwnowagi rynkowej
Cena maksymalna maksymalny, dopuszczalny prawem poziom ceny, po ktrej mona
sprzedawa dobro
Cena minimalna minimalny, dopuszczalny prawem poziom cen, po ktrej mona
sprzedawa dobro.

RYNEK NA KTRYM WPROWADZONO CEN MAKSYMALN - wykres

Podobny do wykresu rwnowagi cen, z dwoma ogranicznikami (poziome linie)
cena maksymalna niewica (wysza od rwnowagi cen) oraz Wica cena maksymalna
( poniej rwnowagi cen).

Midzy iloci oferowana (80) a Wielkoci zapotrzebowania (120) - Niedobr.

W tym wypadku pastwo reglamentuje towar, najczciej w trakcie wojen. W trakcie
pokoju jeli istnieje niedobr powstanie szarej strefy.
Podstawowym objawem cen maksymalnych i reglamentacji kolejki. Jak w PRL, od 1976
(pocztkowo cukier). Znikny w 1989 roku (na miso).
W zaoeniu ceny maksymalne maj poprawia sytuacj konsumentw
RYNEK NA KTRYM WPROWADZONO CEN MINIMALN- wykres
Identyczny tylko zamiast Niedoboru nadwyka ponad lini wicej ceny minimalnej
(ponad pkt. Rwnowagi). Poniej Niewica cena minimalna. Odwrcone te miejsca
wieloci zapotrzebowania , ilo oferowana.
W zaoeniu ceny minimalne maj poprawia sytuacj producentw. Gdy za duo towarw
pastwo zaczyna skupowa nadwyk. Duo towarw rolnych objtych jest tak interwencj
skupowania w UE. Motyw utrzymanie poziomu ycia rolnikw oraz utrzymanie pewnych
mocy produkcyjnych towarw.
Ceny minimalne te mog prowadzi do obnienia jakoci produktu.
RYNEK PRACY Z WIC PAC MINIMALN - wykres
Taki sam tylko e nadwyka to bezrobocie
Ocenia si e pace minimalne wpywaj czsto na wzrost pacy minimalnej.