STRUCTURED HEALTH TEACHING ON

HYPERTENSION
Time Allotment: 30 minutes
Topic Description: This topic deals on the basic concepts regarding Hypertension. It also
includes the discussion on the different types, risk factors and clinical manifestation of
Hypertension, as well as the various ways to prevent it.
Central objective: At the end of thirty minutes of socialized discussion, learners shall gain
adequate knowledge, demonstrate beginning skills, and manifest positive attitude and
values towards the prevention of hypertension.

OBJECTIVES
At the end of the thirty
minute lecture discussion
about hypertension, the
learners shall:

II.

Define
hypertension
in their own
words.

CONTENT
Pag-ampo
I.

Introduksyon
Maayong buntag kaninyong tanan! Kami ang mga
estudyante gikan sa Silliman University College of
Nursing. Ako diay si Ma.Lynlie ug si Tiffany ang akong
kuyog karon. Ania kami diri sa inyung atubangan para
makahatag og impormasyon kabahin sa Hypertension, o
high blood pressure. Kinsa may kabalo unsa ang
hypertension diri? Siguro kadaghanan ninyu kabalo na
kung unsa ning sakita kay kumon naman kaayo ni sa
atong palibot. Murag kita mismo o taga -isa kanato
adunay kaila nga naay hypertension. Kay daghan man
ang biktima aning sakita, ato kining isturyahan, atong
isturyahan ang mga klase sa hypertension, ang mga
nakaingun niini og ang mga senyales aning sakita. Ang
pinakaimportante natong isturyaan rong adlawa kay ang
mga klasi- klasing pamaagi aron malikayan ang pagtaas
sa blood pressure.

II.

Defintion
Unsa man gyud ang hypertension? Ang Hypertension o
high blood pressure o alta-presyon mao kini ang
makanunayong pagtaas sa presyon sa dugo sa atong
mga kaugatan , ang systolic ug ang diastolic pressure.
Naay hypertension kung ang systolic pressure mu abot o
mulapas sa 140mmhg o ang pagtaas sa diastolic pressure
lapas sa 90mmhg. Ang systolic pressure mao kini ang
presyon nga muduso sa dugo didto sa mga kaugatan sa
atong lawas inig pitik sa atong kasingkasing. Mao kini
ang una nga numero nga isulti inig kuha sa atong blood

pressure. Ang diastolic pressure mao ang presyon sa

dugo nga naa sa mga kaugatan sa atong lawas inig
pahuway o relaks sa atong kasingkasing. Kini nga
numero ang ikaduha nga isulti inig kuha sa atong blood
pressure.
Karon taod-taod, makabalo ta kung unsa man ang
nakingon ngano mutaas man ang atong blood
pressure.
III.

Differentiate
satisfactorily
Primary
Hypertension
from
Secondary
Hypertension.

III.

Mga klase sa Hypertension

Adunay duha ka klasi sa hypertension. Mao kini ang
gitawag nga Primary hypertension ug Secondary
hypertension.
A. Primary Hypertension
Ang Primary hypertension ang klase sa alta-presyon
kung diin walay rason nga basihanan nganong nitaas
ang dugo. Kaning klasiha nga alta-presyon kay
walay sakit nga nagpaluyo. Pero, adunay mga
posibleng hinungdan nganong nitaas ang dugo sa usa
ka tawo, sama sa edad, o kaliwat. Sa inyung mga
nadungog, mao kini ang mga hinungdan nga dili
gyud nato makontrol.
B. Secondary Hypertension
Ang secondary hypertension ang ika-duhang klase
sa hypertension. Kani ang hypertension nga dili lang
ang edad o kaliwat ang basta- bastang hinungdan sa
pagkataas sa dugo. Kadalasan, ang hinungdan aning
sakita kay mga binuhatan nato sa atong lawas. Sa
simpleng pag-ingun, puro malikayan ang hinungdan
aning sakita, sama sa panigarilyo, pagkatambok,
Diabetes, istilo sa kinabuhi, walay saktong
ehersisyo, taas sa konsumo sa alcohol og ang
pagdaghan sa stress.

IV.

Enumerate at
least 3 causes
of
hypertension.

IV.

Mga nakaingon sa Hypertension

A. Kaliwat
Kung naa tay kaliwat nga taas ug blood pressure,
naay dakong posibilidad nga magka hypertension
pud ta.
B. Panigarilyo
Ang sigarilyo naay nicotina nga makapa-gamay sa
diametro sa ugat ug tungod ani mapig-ot ang alagian

sa dugo nga makaresulta ug high blood pressure.

C. Pagkatambok
Ang katambok kay usa sa mga hinungdan nga
magka-hypertension ang tawo. Kini tungod kay taas
ang cholesterol sa mga tawo nga tambok. Ang
cholesterol mutapot sa ugat nga alagi-an sa dugo ug
sa diha mupig-ot o mugamay ang alagian ug
makaresulta sa taas ng blood pressure.
D. Diabetes
Ang hypertension kay kalagmitan makita-an sa mga
tawo nga may diabetes. Kini tungod kay ang
diyabetes makapa-espiso sa atong dugo tungod sa
atong mga gipangka-ong kalamay nga dili magamit
ug maayo sa atong lawas. Kung espiso na atong
dugo, maglisod kini ug agi sa atong mga kaugatan ug
makaresulta sa high-blood pressure.
E. Istilo sa kinabuhi nga magsige ra og lingkod o
kulang sa ehersisyo
Ang walay pag-ehersisyo ug pagkanunay sa pagkaon
ug mga tambok makaresulta sa pagtapot sa mga
cholesterol diha sa atong mga kaugatan nga
mupagamay sa agi-anan sa dugo. Mao ang
hinungdan sa alta presyon.
F. Sigeng pagkaon ug asgad nga makaon
Ang mga asgad nga pagkaon muresulta sa pagtigom
sa tubig sa atong kalawasan nga makapataas sa
presyon sulod sa atong mga kaugatan.
G. Stress
Isa sa hinungdan sa altapresyon kay ang
pagkasubraan sa paghuna-huna sa mga buluhaton, o
ang gitawag nga stress. Ang stress pwede makaingon
sa altapresyon tungod sa paghimo og mga
substansya sa lawas nga mka pig-ot sa mga ugat sa
lawas. Sa atong naisturya ganina na, ang pagpig-ot
sa mga ugat sa lawas mao makaresulta pud sa
hypertension. Mao importante nga likayan nato ang
mga hinungdan sa high blood pinaagi sa stress
naglakip sa tension sa trabaho, social na palibot ug
emosyonal nga kasakit.
V.

Identify at

V.

Mga senyales sa Hypertension

least three
signs and
symptoms of
Hypertension.

VI.

Discuss
accurately the
different ways
to prevent
high blood
pressure.

Ang hypertension ang usa sa sakit nga gitawag og

silent killer tungod kay dili kaayo mailhan ang mga
senyales niini. Mailhan ra sila kung nigrabi na gyud ang
hypertension. Ang mga musunod kay ang mga senyales
sa hypertension:
Pagsakit sa ulo
Pagkabati ug kapoy sa kalawasan
Pagkabati ug kalipong
Kasukaon
Problema sa paglantaw
Sakit sa dughan nga madunggan ang kusog nga
pagpitik sa kasing-kasing
Pagsunggo tungod kay ang dugo nilusot sa kaugatan
tungod sa kataas sa presyon
VI.

Mga pamaagi sa paglikay sa alta presyon:

Kung ang alta-presyon pasagdahan, dili tambalan, dili
magbag-o sa istilo sa atong kinabuhi muresulta kini sa
daghang komplikasyon diha sa atong kasing-kasing ug
sa atong kidney. Moang labing maayo nga :
Regular nga pagpacheck-up, ilabi na sa edad sobra
40, mga sobra sa timbang, nanigarilyo ug naay dili
himsog nga istilo sa kinabuhi.
Minusan ang mga asgad nga pagkaon
Likayan ang mga pagkaon nga daghan ug tambok
Mag-ehersisyo taga adlaw. Sama sa paglakaw sulod
sa 30 minutos.
Pugngi o walaon na ang pagpanigarilyo.
Napamatud-an nga pag-undang sa pagpanigarilyo
makatabang aron malikayan ang hypertension.
Gikinahanglan ang pagkaon sa mga utanon ug mga
prutas.
Dili muinum ug sobra nga alcohol, kay kini
makadaot sa sirkulasyon sa dugo.

Ang pinakaimportante, dili nato kalimtan ang

pagtumar sa mga tambal nga gihatag sa atong doktor.
Kani sila importante kaayo para malikayan ang grabi
nga mga senyales sa hypertension.

Ang saktong pagtagad sa sintomas sa alta presyon

importante gayud aron makalikay sa mga atake ug uban pang mga
komplikasyon.
VII.

Actively

participate in
the review
regarding the
discussion
about
Hypertension.

VII.

Review Questions
1. Unsa man ang altapresyon?
2. Unsa ang duha ka klasi sa altapresyon? Asa
sa duha ang pwede mabal-an ang hinungdan
sa altapresyon? Og unsa nga klasi ang dili
makontrol ang hinungdan sa altapresyon?
3. Unsa ang mga hinungdan sa altapresyon?
4. Unsa ang mga klasi-klasing senyales og
altapresyon? Og ngano gitawag ang
altapresyon nga silent killer?
5. Unsa ang mga klasi- klasi pamaagi sa
paglikay sa alta-presyon?

Bibliography

Black, J.M., et al. (2005). Medical Surgical Nursing: Clinical management for positive
outcomes (7th ed.). Singapore: Elsevier.
Brunner, L., Suddarth, D. And Smeltzer, S. (2008). Brunner & Suddarths textbook of medicalsurgical nursing (1st ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
Lewis, S.L., et al. (2008). Medical- surgical nursing: Assessment and management of clinical
problems (7th ed.). Singapore: Elsevier.