Lc s Gio x ng H

Ngun : JB. LV Hu (*)

V tr a d th x ng H
Th x ng H ngy nay nm trn trc Quc l 1A, ti ng ba khi u
Quc l 9 pha ng i qua Nam Lo, ng H nm v pha Nam bn
cnh b sng iu Ngao (hay Hiu Giang hay sng ng H). T trc
nm 1011 sng ny tng l ranh gii gia i Vit v Chim Thnh.
Nm 1954 khi Hip nh Genve chia i t nc, ng H l th x
min Nam nm gn st v tuyn 17, v trc thuc qun Cam L. Thng
04.1968 ng H tr thnh mt Qun l thuc tnh Qung Tr, T trc
1972 ng H l mt th trn nh c din tch khong trn 2 km2, v
chia lm 3 phng, l Phng Nht, phng Nh v phng
Tam, cng thm 2 thn l Ty Tr v iu Ngao.
Hin nay theo a L cc tnh v thnh ph Vit Nam ca L Thng
tp 3 xut bn 2005, th ng H c tng din tch khong 76,3 km2.
ng H t sau 1975 n nay l tnh l Qung Tr, ni c vn phng
Ta hnh chnh tnh, v l trung tm kinh t, vn ha, chnh tr ca
tnh. Cng k t , th x Qung Tr c (trc 1975) nm v pha ng
cnh sng Thch Hn c din tch 5,3 km2, ni y c thnh c Qung
Tr c xy p nm 1822 di i vua Minh Mng, nay ch cn l di
tch lch s v l mt th x nh ca tnh Qung Tr m thi. Ch ng
H ngy nay vn cn nm nguyn v tr c, st cnh b Nam sng iu
Ngao v quc l I v l khi u quc l 9 i Nam Lo.
a danh ng H
a danh v thi im hnh thnh th trn ng H khng ai bit c t
khi no. Sch a L dn tp 3 vit v cc tnh vng Ty Bc v Bc
Trung B, mc a l tnh Qung Tr cng khng cp v a danh th
x ng H. Tra cu sch Chu Cn Lc ca Dng Vn An xut
bn nm 1553 cng khng thy c tn a danh ny. L Qu n trong
Ph Bin Tp Lc trang 140 cho bit vo thi Nguyn Hong vo trn
th Thun Chu c x (lng) ng H.
V ngha theo ch vit Hn Vit trong Chu Cn Lc th:
ng()c ngha l phng ng, hng ng. H ()l sng. Nh
vy ng H l con sng hng ng. Nhng trn thc t th ng
H nm v hng ng cui sng Hiu Giang m thi.

Theo truyn thuyt th ng H thnh hnh do v tr thun li v c

ng b ln ng thy. ng b l mt ng ba quan trng, l giao
l gia quc l 9 t ca khu Lao Bo v th trn Khe Sanh chy v tip
gip vi quc l 1A. V ng thy th th x ng H nm st b Nam
sng Hiu Giang, con sng ny pht nguyn t vng ni th trn Khe
Sanh chy qua ch ng H n ng ba i tip gip vi sng
Thch Hn ra bin.
Do v tr a d thun li ca ng H, nn c nhiu ngi dn quanh
vng n nh c v tp trung bun bn nh, dn dn bin ng H
thnh mt th trn phn vinh v ng ngi. T trc 1972 ng H
ngoi s dn lm ngh bun bn nh, cn mt s khc lm nhng cng
vic lao ng nh th n, th rn, mt s t l cng nhn vin chc.
Sau nm 1975 cng do v tr thun li ny m ng H c chnh
quyn mi chn tr thnh tnh l, v l trung tm kinh t, vn ha,
chnh tr ca tnh Qung Tr.
Lc s thnh lp Gio x ng H
V mt tn gio, ng H l mt Gio x c thnh hnh vo khong
thng bn th k XX. Th nhng trc khi thnh hnh mt Gio x,
ng H c mt nhng Gio dn ngay t trc thi vua T c nh
Nguyn. Do ng H cng c nhiu Gio dn lm nhn chng
cho c tin vo thi k thiu st ca phong tro Cn Vng v Vn
Thn thng 9/1885
Bng chng l ng H c Lng cc thnh T o nh s ni mc
sau. Vic thnh hnh Gio x ng H cng phi tri qua 3 thi k vi 3
v tr khc nhau.
T trc thp nin 1930, th x ng H v Phng Gia v khng c
nh th, nn gio dn ng H cng chung Gio h Phng Gia (cch
ng H khong 1 cy s v pha Ty). Ngy 15.06.1932 Phng Gia
mi c ngi nh th, v do cha Phao-L L Quang Tuyn (1932-1941)
lm chnh x. T Gio h ng H t trc thuc Gio x Phng
Gia.
Ngy 28/12/1941 cha Phaol L nh B n thay th cha L Quang
Tuyn, nhng ch t lu sau ngi phi lnh nn vo Hu do chin tranh
gia Php v Nht. Cng t y Phng Gia v ng H cng khng
cn linh mc qun x na.
Nm 1948 Linh mc Alexi Phan c Sc c sai v chnh thc qun x
ng H. T ng H chnh thc tr thnh mt Gio x. Nm
1953 linh mc Louis Valour (c Hoan) n thay cha Sc trong trch

nhim qun x. Tnh n thng 03/1972, trong thi gian ny (19321972) c 4 v linh mc chnh x ng H ni tip nhau.
K t thng 03/1972 do chin tranh, ko di n 1996 vi thi gian 25
nm ny, Gio x ng H k c Phng Gia, xem nh xa tn
trong danh sch Gio x v Gio h ca Tng Gio Phn Hu. Gio dn
phi tn mc khp mi min t nc v chin tranh 1972 v 1973.
Sau thng 4/1975 ng H ch c 34 gia nh gio dn tr v li qu
hng c, nhn thy cnh hoang tn v nt sau chin tranh.
Nhng gio dn tr v ny h chung sc tm dng nn ngi nh th
tm gn bn cnh nh cha s c, cng nhau kinh nguyn sm ti.
Nhng ngi nh tm ny b cn bo s 8 nm 1985 cun i ht, ch
cn tr li 3 nm m lm chng tch.
Nh th ng H
Ngi nh th u tin ca ng H c xy dng vo nm 1948 hoc
1949 di thi cha Alexis Phan c Sc lm qun x ng H, ngi
cho xy ngi nh th ng H u tin ta lc ti s 68 ng Trn
Hng o, Th x ng H.
T nhng nm trc 1932 cho n khi ng H lp thnh Gio x vo
nm 1948, th gio dn ng H t trc thuc Gio x Phng Gia do
Linh mc L Quang Tuyn lm qun x. Ngi nh th u tin ca
Phng Gia c cha Tuyn cho xy dng vo nm 1932. y cng
l nh th chung cho c ng H.
Nm 1945 do chin tranh Php v Nht, Phng Gia khng cn cha
qun x, mi n lc ng H c linh mc qun x (1948) th Gio x
Phng Gia, tr li mt gio h v t trc thuc Gio x ng H.
Sau thng 4/1975 s gio dn ca 34 gia nh tr v, h cng nhau
ct tm ngi nh nguyn bn cnh nh cha s, nhng ngi nh nguyn
tm ny cng b bo cun i nm 1985. 10 nm tri qua, Gio dn
ng H chu cnh b v nh n chin khng ngi chn dt,
khng nh th, hng tun phi lo phng tin v i Lc tham d l
hoc mt vi ni khc ty thun tin.
Ngy 10/11/1996 linh mc Giuse Trn Vn Tuyn nhn bi sai v qun
x ng H, v chnh thc ti lp li Gio x. Gio dn ng H hn
hoan tip nhn tn linh mc qun x mi, v tip n c Tng Gim
mc Gio Phn v ch l nhn Gio x ca ngi. Nhn nhim v xong,
cng vic u tin ca ngi l lo th tc xin t v giy php xy
dng ngi nh th mi. Ngy 6/5/97 ngi c chnh quyn cp t,
ng thi cng c php xy nh th.

Nhng c ni tm dng cho Phng v ngi cho lm tm ngi nh

th bng st lp tn, vch tng ch l tranh phn tm b.
Ngy 19/3/1998, Gio x li mt ln na long trng mng l Thnh
Giuse v nhn ngi lm Bn mng Gio x, dp ny Gio x cng hn
hoan cho n c Tng Gim mc n ch s l t vin u tin
xy dng ngi Thnh ng mi ng H. Ngi Thnh ng mi ta
lc ti ti ng L Thng Kit, Phng 5 th x ng H tht khang
trang v p mt.

ng H thi Cn vng v Vn Thn

Trong nhng ti liu lch s vit v Phong tro Cn Vng v phong
tro Vn Thn t thng 09/1885, khng thy c ti liu no ghi li v
git hi hoc thiu st gio dn ti Gio x ng H. Trong Lc s
cc Gio x tp II ca Tng Gio Phn Hu ch c ghi li 2 tm hnh
lng T o ng H hin ang ta lc ti Phng ng Thanh Th x
ng H, ngoi ra khng c thm chi tit no khc.

Lng T o ng H
S Gio dn ng H
Gio x ng H k t nm 1996 gm c 6 Gio h l t trc thuc
Gio x ng H, l: Gio h Phc Tuyn (Cam L), Khe Sanh, Nam
ng, Ca Vit, Dn tc Hng Ha, Dn Tc Dakrong. S Gio dn ca
ng H gm 8 phng v th x c khong 932 gio dn, cng vi 6
Gio h l c khong 3.055 gio dn. Tng cng Gio x ng H tnh
n nm 2001 c 3348 gio dn.
Ngy 19.08.2007 Ta TGM Hu chnh thc tch Gio h Khe Sanh lp
Gio x mi v b nhim linh mc Phanxic Xavie Nguyn c Ha v
chnh x Khe Sanh. Ngy 14/6/ 2013 Gio Phn sai linh mc Phr
Hunh Vn Nguyn v qun x Phc Tuyn, nn chia bt gnh
nng cho cha Phr Phm Ngc Hoa. Hin Gio x ng H chn l
Thnh Giuse ngy 19/3 hng nm l ngy l Bn mng ca Gio x.
Theo thng k cui nm 2013 ng H c 2319 tn hu.
Cc linh mc chnh v ph x ng H
1.- Lm Phaol L Quang Tuyn (Phng Gia kim ng H) 1932-1941

2.- Lm Phao L Phan nh B 1941-1945

3.- Lm Alexi Phan c Sc chnh x 1948-1953
4.- Lm Louis Valour 1953-1966
Lm
Lm
Lm
Lm

PX. L Vn nh gip c Valour t 1957

Phanxic X. L Vn Cao (ph x) 1962-1964
Dom. Trnh (Phm) Hu Thnh (ph x) 1964
Phaol Nguyn Thanh Hoan (ph x) 1965

5.- Lm Gioan B. Etcharren 1966-1972

Lm
Lm
Lm
Lm
Lm
Lm
Lm

Matth Trn Thanh Minh 1967-1968

Phr Hong Thi n (ph x) 1967
Gioan B. L Vn Hip (ph x) 1968
Dom. Nguyn nh Cm (gip x) 1968-1972
Gioan B. Nguyn Vn Thng (ph x) 1968-1972
Phr L nh Khi (ph x) 1970-1972
Stphan L Cng M (ph x) 1971

6.- Lm Giuse Trn Vn Tuyn (xy nh th mi hin nay) 1996-2008

7.- Lm Phr Phm Ngc Hoa 2008- .
8.- Lm Phr Hunh Vn Nguyn 2012 - 2013
Ngoi cc linh mc chnh v ph x v ang phc v Gio x ng
H, th ng H cn hn hnh c c mt c Gim mc chn
ng H l ni c tr s truyn gio dnh ring cho cc linh mc tha
sai Hi Truyn gio Paris lm ni hu dng ca ngi t 1960, l
c Gim mc Jean Baptiste Urrutia (Thi) nguyn Tng Gim mc Tng
Gio Phn Hu.
T v ma h 1972 c cha Urrutia (Thi) chy vo Hu. Nm 1974,
c cha v thm qu hng ngi thuc tnh Pyrnes Atlantique Gio
phn Bayonne Php quc. Sau thi gian ngn thm qu, ngi c d
nh tr li Vit Nam, th bin chuyn chnh tr 30.04.1975 xy ra. Th
l c cha phi vnh vin li Php.
ng H sau 1975
ng H k t sau thng 3/1972 cng chung hon cnh ca Qung
Tr, cng phi b x ra i trnh bom n k t m th by tun thnh
ngy 31.3.1972. Hn 3 nm chin tranh, mi cho n 30.4.1975, ng
H cng ch c 34 gia nh tr li qu c tr li np sng bnh
thng i mt th ch chnh tr mi.

S gia nh gio dn thuc Gio x ng H sau khi tr li, h dng

c ngi nh th tm cnh bn nh cha s. Tuy c nh th, nhng
vi cn bo nm 1985 nh th b gi cun i ht, mi n nm
1996 rng r 24 nm di, gio dn phi chu cnh sng b v, khng
ch chn, khng nh th, hon ton vng bng kinh nguyn. Mt s t
gio dn cn gi vng cc iu rn ca Hi Thnh, nn tm v i Lc
vo mi Cha Nht d l, khi i Lc c linh mc Phanxic X. L
Vn Cao v chnh x vo nm 1975, ch mt linh
mc phc v cho ton vng Bc Qung Tr. Nhng ri Cha khng
b ri con ci ca Ngi. Vo ngy 19.03.1996 chnh ngy l Thnh C
Giuse bn mng Gio x ng H, v cng l ngy gio dn ng H
n nhn linh mc tn qun x l cha Giuse Trn Vn Tuyn, cng vi
s hin din ca c Tng Gim mc Gio Phn n ch s l nhn
Gio x.
Sau gn 2 nm nhn nhim v qun x, ngy 19/3/1998 Gio x mng
trng th l knh Thnh Giuse, Bn mng Gio x, ng thi cng tip
n c Tng Gim mc Gio Phn n ch s L t vin u tin
xy dng li ngi nh th mi ca ng H.
.............................
* GXGHVN nhn trc tip t tc gi ngy 27/3/2015
kin ng gp xin gi email v huele63@yahoo.com