41

MEHANIKA TLA: Osnovni parametri tla

3. OSNOVNI POKAZATELJI TLA

Tlo se sastoji od tri faze: od vrstih zrna, vode i vazduha i njihovo relativno uee se opisuje
odgovarajuim pokazateljima.

3.1 Specifina teina (Gs)

Definicija: odnos izmeu jedinine teine vrstih estica i jedinine teine vode. Ovaj koeficijent
prokazuje koliko je puta estica tla tea od estice vode. Koristi se u proraunima poroznosti,
zasienosti tla, u hidrometrijskoj i minerolokoj analizi tla.

Gs =

s Ws / V s
Ws
=
=
w
w
Vs w

Postupak odreivanja (metod sa piknometrom)

izmeri se masa uzorka tla (m1) od 200 400 g u osuenom stanju

uzorak se pomou levka ubaci u piknometar, pa se piknometar dopuni do vrha
deaerisanom destilovanom vodom
odredi se temperatura suspenzije (oko 20 oC da bude) i izmeri masa (m2)
boica se ispere i napuni deaerisanom destilovanom vodom (temperature oko 20 oC) do
vrha i izmeri masa (m3)
m1
Gs =
m1 + m3 m2

Uobiajene specifine teine (Gs)

pesak
prainasti pesak
anorganske gline
organska tla

2.65-2.67
2.67-3.70
2.70-2.80
varira, moe biti i ispod 2.0

3.2 Zapreminska teina vrstih estica (s)

Definicija: odnos izmeu teine vrstih estica tla i zapremine vrstih estica tla.

s =

Ws
Vs

Postupak odreivanja
a) proraunom

s = Gs w

Beleke:

[kN / m ]
3

[kN / m ]
3

42

MEHANIKA TLA: Osnovni parametri tla

3.3 Zapreminska teina tla ( )

Definicija: odnos izmeu ukupne teine uzorka i njegove ukupne zapremine.

W
V

[kN / m ]
3

Postupak odreivanja za sitnozrno tlo

a) cilindrom
cilindar poznate zapremine (V) i mase (m1) utiskuje se u tlo i vadi se uzorak
valjkastog oblika
izmeri se masa cilindra sa uzorkom (m2)

m m1
= 2
g = g kN / m 3
V
b) parafinom
c) ivom

Postupak odreivanja za krupnozrno tlo

a)
b)
c)
d)

kalibrisani pesak
gumena membrana
plastini omot
radioaktivni densimetar

3.4 Zapreminska teina tla u suvom stanju (d)

Definicija: odnos izmeu teine vrstih estica tla i ukupne zapremine tla.

d =

Wd
V

[kN / m ]
3

Postupak odreivanja
metodama kao kod zapreminske teine tla
(samo se suvom uzorku meri masa i zapremina)
izvoenjem iz drugih parametara tla

Beleke:

43

MEHANIKA TLA: Osnovni parametri tla

3.5 Zapreminska teina tla u zasienom stanju (z )

Definicija: odnos izmeu ukupne zasiene teine uzorka i ukupne zapremine tla.

z =

Wz
V

[kN / m ]
3

Postupak odreivanja
metodama kao kod zapreminske teine tla
(samo se zasienom uzorku meri masa i zapremina)
izvoenjem iz drugih parametara tla

3.6 Zapreminska teina tla u potopljenom stanju ( ' )

Definicija: zapreminska teina tla ispod nivoa vode (zasiena zapreminska teina tla umanjena za
veliinu uzgona vode)

= z w

[kN / m ]
3

Postupak odreivanja
izvoenjem iz drugih parametara tla

3.7 Poroznost (n)

Definicija: odnos izmeu zapremine pora i ukupne zapremine tla izraeno u procentima.
n=

Vv
100
V

[%]

Postupak odreivanja
izvoenjem iz drugih parametara tla

3.8 Koeficijent poroznosti (e)

Definicija: odnos izmeu zapremine pora i zapremine vrstih estice tla.
V
e = v 100 [% ]
Vs
Postupak odreivanja
izvoenjem iz drugih parametara tla

Beleke:

44

MEHANIKA TLA: Osnovni parametri tla

3.9 Stepen zasienja (Sr)

Definicija: odnos izmeu zapremine vode u uzorku tla u odnosu na ukupnu zapreminu pora izraenu
u procentima.
V
w
S r = w 100 =
100 [% ]
do tanosti 0.1 %
Vv
wz
Sr = 0 %

suvi uzorak

0 % < Sr < 100 % vlaan uzorak

Sr = 100 % zasien uzorak

Zadatak 3.1: Odrediti specifinu teinu tla (Gs) i zapreminsku teinu vrstih estica (s) na osnovu
sledeih podataka:
Uzorak
broj

Masa suvog
Uzorka
m1 (g)
41.82
32.51

1
2

Masa piknometra,
uzorka i vode
m2 (g)
176.79
169.13

Masa piknometra
sa vodom
m3 (g)
150.24
148.53

Proraun

m1
=
m1 + m3 m 2
m1
=
=
m1 + m3 m 2

G s1 =
Gs 2

G s1 + G s1
=
2
s = Gs w =
Gs =

Zadatak 3.2: odrediti vlanost tla (w) na osnovu sledeih podataka:

Uzorak
broj
1
2

Beleke:

Masa posude i
vlanog uzorka
m1 (g)
143.52
156.28

Masa posude i
suvog uzorka
m2 (g)
132.88
143.95

Masa
Posude
mp (g)
72.81
75.12

45

MEHANIKA TLA: Osnovni parametri tla

Proraun

w1 =

m1 m 2
100 =
m2 m p

w2 =

m1 m 2
100 =
m2 m p

w1 + w2
=
2

w=

Zadatak 3.3: odrediti stepen zasienja (Sr) uzorka tla iz Zadatka 3.2, ako mu je vlanost pri zasienju
wz=20.8 %.
w
Sr =
=
wz

Zadatak 3.4: odrediti zapreminsku teinu tla ako su opitom pomou cilindra dobijeni sledei podaci:
Uzorak
broj

Masa cilindra
sa tlom
m1 (g)
427.54
431.83

1
2

Masa
Cilindra
m2 (g)
222.42
225.64

Proraun

m1 m 2
g =
V
m m2
2 = 1
g =
V
+
= 1 2 =
2

1 =

Zadatak 3.5: na osnovu podataka iz prethodnih zadataka, odrediti:

zapreminsku teinu uzorka tla u suvom stanju (d )

d =

Beleke:

1+ w

Zapremina
Cilindra
V (cm3)
100.00
100.00

46

MEHANIKA TLA: Osnovni parametri tla

poroznost (n) i koeficijent poroznosti (e)

s d
=
s
d
e= s
=
d
n=

zapreminsku teinu u zasienom stanju (z )

z =

Gs + e
w =
1+ e

zapreminsku teinu u potopljenom stanju ( )

' = z w =

vlanost pri zasienju (wz)

1
1
w z =
w =
d s

Zadatak 3.6 Na osnovu rezultata standardnog Proctor-ovog opita datog u prilogu, nacrtati Proctor-ovu
krivu d=f(w), odrediti optimalnu vlanost (wopt) i maksimalnu zapreminsku teinu u suvom stanju (maxd).
Specifina teina tla iznosi Gs = 2.75
Odreivanje vlanosti (w)
Broj opita
Broj tare
Bruto vlana masa (g)
Bruto suva masa (g)
Masa tare (g)
Masa vode (g)
Masa suvog uzorka (g)
Vlanost (%)

Beleke:

1
12
151.50
145.85
73.42
5.65
72.43
7.80

2
32
150.63
142.01
68.24
8.62
73.77
11.70

3
13
144.98
135.89
71.53
9.09
64.36
14.12

4
19
145.47
133.63
70.08
11.84
63.55
18.60

5
27
157.79
141.48
71.77
16.31
69.71
23.40

47

MEHANIKA TLA: Osnovni parametri tla

Odreivanje zapreminske teine u suvom tanju (d)

Broj opita
1
Bruto vlana masa (g)
3579.80
Masa cilindra (g)
1932.00
Masa vlanog uzorka (g)
1647.80
Zapremina cilindra (cm3)
950.00
3
Vlana zapreminska teina (kN/m )
17.01
Vlanost (%)
7.80
3
Suva zapreminska teina (kN/m )
15.78

2
3738.60
1932.00
1806.60
950.00
18.65
11.70
16.70

3
3839.40
1932.00
1907.40
950.00
19.69
14.12
17.25

4
3898.50
1932.00
1966.50
950.00
20.30
18.60
17.12

5
3847.00
1932.00
1915.00
950.00
19.77
23.40
16.02

Prilog 3.1: ,,Proctor-ov,, dijagram

Suva zapreminska teina d (kN/m3)

18

17

16

15
0

10

15

20

Vlanost w (%)
wopt

max d

Beleke:

= 16 %
= 17.30 kN/m3

25