Nguyn l v s pht trin

1. Nhng quan nim khc nhau v s pht trin

Xem xt v s pht trin cng c nhng quan im khc nhau, i lp vi
nhau, quan im siu hnh v quan im bin chng .
-Quan im siu hnh xem xt s pht trin ch l s tng ln hay gim i
n thun v mt lng, khng c s thay i v cht ca s vt.
Nhng ngi theo quan im siu hnh coi tt c cht ca s vt khng
c s thay i g trong qu trnh tn ti ca chng. S vt ra i vi
nhng cht nh th no th ton b qu trnh tn ti ca n vn c gi
nguyn, hoc nu c s thay i nht nh v cht th s thay i y cng
ch din ra trong mt vng khp kn. H cng coi s pht trin ch l s
thay i v mt lng ca tng loi m s vt ang c ch khng c s
sinh thnh ra ci mi vi nhng cht mi. Nhng ngitheo quan im
siu hnh cn xem s pht trin l mt qu trnh tin ln lin tc khng c
nhng bc quanh co, thng trm, phc tp.
-Quan im bin chng xem xt s pht trin l mt qu trnh tin ln t
thp n cao. Qu trnh din ra va dn dn va nhy vt, a ti s
ra i ca ci mi thay th ci c. D trong hin thc khchquan hay trong
t duy, s pht trin din ra khng phi lc no cng theo ng thng
m rt quanh co, phc tp, thm ch c th c nhng bc li tm thi.
-Theo quan im bin chng, s pht trin l kt qu ca qu trnh thay
i dn dn v lng dn n s thay i v cht, l qu trnh din
ratheo ng xoy c. iu c ngha l qu trnh pht trin dng nh
s vt y quay tr v im khi u song trn c s mi cao hn .
-Quan im duy vt bin chng i lp vi quan im duy tm v tn
gio v ngun gc ca s pht trin, khng nh ngun gc ca s pht
trin nm trong bn thn s vt. l do mu thun trong chnh s vt
quy nh. Ni cch khc, l qu trnh gii quyt lin tc mu thun
trong bn thn s vt, do cng l qu trnh t thn ca mi s vt. Tri
li, nhng ngitheo quan im duy tm hay quan im tn gio li
thng tm ngun gc ca s pht trin thn linh, Thng , cc lc
lng siu nhin hay thc ca con ngi .
-Trn c s khi qut s pht trin ca mi s vt, hin tng tn ti
trong hin thc, quan im duy vt bin chng khng nh s pht trin
l mt phm tr trit hc dng ch qu trnh vn ng tin ln t thp
n cao, t n gin n phc tp, t km hon thin n hon thin hn
ca s vt.
-Theo quan im ny, s pht trin khng bao qut ton b s vn ng
ni chung. N ch khi qut xu hng chung ca s vn ng, xu hng
vn ng i ln ca s vt, s vt mi ra i thay th cho s vt c. S

pht trin ch l trng hp c bit ca s vn ng. Trong qu trnh

pht trin, s vt s hnh thnh nhng quy nh mi cao hn v cht, s
lm thay i mi lin h, c cu, phng thc tn ti v vn ng ca
mnh.
-S pht trin th hin rt khc nhau trong hin thc tu theo hnh thc
tn ti c th ca tng dng vt cht. S pht trin ca gii v c th
hin dng bin i cc yu t v h thng vt cht, s tc ng qua li
gia chng v trong cc iu kin nht nh s lm ny sinh cc hp cht
phc tp. T cng lm xut hin cc hp cht hu c ban u - tin
ca s sng. Trong gii hu c, s pht trin th hin kh nng
thch nghi ca sinh vt vi s bin i phc tp ca mi trng, s
hon thin thng xuyn qu trnh trao i cht gia c th v mi
trng kh nng t sn sinh ra chnh mnh vi trnh ngy cng cao
hn v t lm xut hin ngy cng nhiu cc ging loi mi ph hp
vi mi trng sng. S pht trin ca x hi biu hin nng lc chinh
phc t nhin v ci bin x hi cng nh bn thn con ngi. S pht
trin ca mi con ngi biu hin kh nng t hon thin mnh c v
th cht v tinh thn, ph hp vi s vn ng v pht trin ca mi
trng trong c con ngi sinh sng .
-Nh vy, s pht trin trong s vt mi ra i thay th s vt c l
hin tng din ra khng ngng trong t nhin, trong x hi, trong bn
thn con ngi, trong t duy. Nu xem xt tng trng hp c bit th c
nhng vn ng i ln, vn ng tun hon, thm ch c vn ng i
xung. Song nu xt c qu trnh vn ng vi khng gian rng v thi
gian di th qu trnh vn ng i ln l khuynh hng chung ca mi s
vt.
-. Tnh cht ca s pht trin
S pht trin bao gi cng mang tnh khch quan. Bi v nh trn phn
tch, theo quan im duy vt bin chng, ngun gc ca s pht trin
nm ngay trong bn thn s vt. l qu trnh gii quyt lin tc nhng
mu thun ny sinh trong s tn ti v vn ng ca s vt, nh s
vt lun lun pht trin. V th, s pht trin l tin trnh khchquan,
khng ph thuc vo mun, nguyn vng, ch, thc con ngi. D
con ngi c mun hay khng mun, s vt vn pht trin theo khuynh
hng chung nht ca th gii vt cht.
S pht trin mang tnh ph bin v n din ra mi lnh vc ca t
nhin, x hi v t duy, bt c s vt hin tng no ca th gii
khch quan. Ngay c cc khi nim, cc phm tr phn nh hin thc
cng nm trong qu trnh vn ng v pht trin, hoc ng hn, mi hnh
thc ca t duy cng lun pht trin. Ch trn c s ca s pht trin, mi

hnh thc ca t duy, nht l cc khi nim v cc phm tr mi c th

phn nh ng hin thc lun vn ng v pht trin.
Ngoi tnh khch quan v tnh ph bin, s pht trin cn c tnh a dng
phong ph. Khuynh hng pht trin l khuynh hng chung ca mi s
vt, mi hin tng, song mi s vt hin tng li c qu trnh pht
trin khng ging nhau, tn ti khng gian khc nhau, thi gian khc
nhau. ng thi trong qu trnh pht trin ca mnh, s vt cn chu s tc
ng ca cc hin tng khc, ca rt nhiu yu t khc. S tc ng
c th thc y hoc km hm s pht trin ca s vt, i khi c th lm
thay i chiu hng ca pht trin ca s vt, thm ch lm cho s vt
tht li. Chng hn, ngy nay tr em pht trin nhanh hn c v th cht
ln tr tu so vi tr em th h trc do chng c tha hng nhng
thnh qu, nhng iu kin thun li m x himang li. Hay trong thi
i hin nay, thi gian cng nghip ho, hin i ho t nc ca cc
quc gia chm pht trin v km pht trin s ngn hn nhiu so vi cc
quc gia thc hin chng do c tha hng kinh nghim v s h
tr ca cc quc gia i trc. Song vn cn ch, s vn dng kinh
nghim v tn dng s h tr nh th no li ph thuc rt nhiu vo
cc nh lnh o v nhn n ca cc nc chm pht trin v km pht
trin.
Nhng iu kin nu ra trn cho thy, d s vt hin tng c th c
nhng giai on vn ng i ln nh th ny hoc nh th khc nhng
xem xt ton b qu trnh th chng vn tuntheo khuynh hng chung.
Nguyn tc phng php lun rt ra t nguyn l v mi lin h ph bin
v nguyn l v s pht trin.
T nghin cu quan im duy vt bin chng v mi lin h ph bin v
v s pht trin c th rt ra phng php lun khoa hc nhn thc v
ci to hin thc.
V bt c s vt hin tng no trong th gii u tn ti trong mi
lin h vi cc s vt khc v mi lin h rt a dng phong ph, do
khi nhn thc v s vt, hin tng chng ta phi cquan im ton
din, trnh quan im phin din ch xt s vt, hin tng mt mi
lin h vi vng kt lun v bn cht hay v tnh quy lut ca chng.
Quan im ton din i hi chng ta nhn thc v s vt trong mi
lin h qua li gia cc b phn, gia cc yu t, gia cc mt ca chnh
s vt v trong s tc ng qua li gia s vt vi cc s vt khc, k
c mi lin h trc tip v mi lin h gin tip. Ch trn c s mi c
th nhn thc ng v s vt. Chng hn, mun nhn thc ng v y
tri thc ca khoa hc trit hc, chng ta cn phi tm ra mi lin h
ca tri thc trit hc vi tri thc khoa hc khc, vi tri thc cuc sng v

ngc li, v tri thc trit hc c khi qut t tri thc ca cc khoa hc
khc v hot ng ca con ngi, nht l tri thc chuyn mn c chng
ta lnh hi.
ng thi, quan im ton din i hi chng ta phi bit phn bit cc
mi lin h, phi bit ch n cc mi lin h bn trong, mi lin h
bn cht, mi lin h ch yu, mi lin h tt nhin ... hiu r bn
cht ca s vt v c phng php tc ng ph hp nhm em li hiu
qu cao nht trong s pht trin ca bn thn. ng nhin, trong nhn
thc v hnh ng, chng ta cn lu ti s chuyn ho ln nhau gia
cc mi lin h nhng iu kin xc nh. Trongquan h gia con
ngi vi con ngi, chng ta phi bit ng x sao cho ph hp vi tng
con ngi. Ngay c quan h vi mt con ngi nht nh nhng khng
gian khc nhau hoc thi gian khc nhau, chng ta cng phi c cch giao
tip, cchquan h ph hp nh ng cha kt lun: "i nhn x th".
Trong hot ng thc t, theo quan im ton din, khi tc ng vo s
vt, chng ta khng nhng phi ch ti nhng mi lin h ni ti ca
n m cn phi ch ti nhng mi lin h ca s vt y vi cc s vt
khc. ng thi chng ta phi bit s dng ng b cc bin php, cc
phng tin khc nhau tc ng nhm em li hiu qu cao nht.
thc hin mc tiu : "dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch,
vn minh", mt mt chng ta phi pht huy ni lc ca t nc ta; mt
khc phi bit tranh th thi c, vt qua th thch do xu hng quc t
ho mi lnh vc ca i sng x hi v ton cu ho kinh t a li.
Mi s vt hin tng u nm trong qu trnh vn ng v pht trin,
nn trong nhn thc v hot ng ca bn thn chng ta phi cquan
im pht trin. iu c ngha l khi xem xt bt k s vt, hin tng
no cng phi t chng trong s vn ng, s pht trin, vch ra xu
hng bin i, chuyn ho ca chng.
Quan im pht trin i hi khng ch nm bt nhng ci hin ang
tn ti s vt, m cn phi thy r khuynh hng pht trin trong
tng lai ca chng, phi thy c nhng bin i i ln cng nh
nhng bin i c tnh cht tht li. Song iu c bn l phi khi qut
nhng bin i vch ra khuynh hng bin i chnh ca s vt.
Xem xt s vt theo quan im pht trin cn phi bit phn chia qu
trnh pht trin ca s vt y thnh nhng giai on. Trn c s y
tm ra phng php nhn thc v cch tc ng ph hp nhm thc y
s vt tin trin nhanh hn hoc km hm s pht trin ca n, tutheo s
pht trin c li hay c hi i vi i sng ca con ngi. Sinh vin
l nhng ngi ang trong qu trnh pht trin v mi mt c v th lc
v tr lc, tri thc v tr tu nhn cch... cho nn thi k ny phi tranh th

iu kin hon thin bn thn, lm nn tng cho s pht trin tip tc

trong tng lai.
Quan im pht trin gp phn khc phc t tng bo th, tr tr,
nh kin trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin ca chng ta.
Nu chng ta tuyt i ho nhn thc, nht l nhn thc khoa hc v s
vt hay hin tng no th cc khoa hc t nhin, khoa hc x hi v
nhn vn s khng th pht trin v thc tin s dm chn ti ch. Chnh
v th, chng ta cn phi tng cng pht huy n lc ca bn thn trong
vic hin thc hoquan im pht trin vo nhn thc v ci to s vt
nhm phc v nhu cu, li ch ca chng ta v ca ton x hi .
Quan im lch s c th i hi chng ta khi nhn thc v s vt v
tc ng vo s vt phi ch iu kin, hon cnh lch s - c th, mi
trng c th trong s vt sinh ra tn ti v pht trin. Mt lun im
no l lun im khoa hc trong iu kin ny nhng s khng phi l
lun im khoa hc trong iu kin khc. Chng hn, thng thng
trong cc nh lut ca ho hc bao gi cng c hai iu kin: nhit v
p sut xc nh. Nu vt khi nhng iu kin nh lut s khng
cn ng na. Trong lch s trit hc khi xem xt cc h thng trit hc
bao gi chng ta cng xem xt hon cnh ra i v pht trin ca cc h
thng .
Qu trnh xy dng ch ngha x hi nc ta l mt qu trnh lu di,
kh khn, nhiu th thch v cng c lc s lnh o ca ng mc phi
nhng bnh chung ca cc nc x hi ch ngha nh : bnh gio iu,
bnh bo th tr tr, ch quan duy ch dn n s suy thoi, khng
hong kinh t x hi. Tuy nhin, ng vn khng nh CNXH trn th
gii t nhng bi hc thnh cng v tht bi cng nh t nhng kht
vng v s thc tnh ca cc dn tc, c iu kin v kh nng to ra
bc pht trin mi. Theo quy lut tin ha ca lch s loi ngi nht
nh s tin ti ch ngha x hi (Vn kin i hi IX, trang 65). Nhn
nh ny xut pht t nguyn l v s pht trin v quan im pht trin
trong trit hc Mc Lnin v thc tin tnh hnh th gii cng nh tnh
hnh xy dng CNXH Vit Nam.
II Nguyn l v s pht trin l mt trong hai nguyn l c bn ca php
bin chng duy vt. Pht trin l mt phm tr trit hc dng ch s
vn ng c nh hng t thp n cao, t gin n n phc tp, t
cha hon thin n hon thin hn m kt qu l ci mi tin b ra i
thay th ci c lc hu. S pht trin ca s vt mang tnh ph bin v
trong th gii khch quan, khng c s vt hin tng (SVHT) no
ng im, tnh ti m n lun vn ng, pht trin khng ngng. S mt i

ca 1 SVHT ny l iu kin ra i ca SVHT khc.

Nguyn l ny cng khng nh rng ngun gc ca s pht trin l s
thng nht v u tranh ca cc mt i lp trong chnh bn thn s vt
hin tng hay ni cch khc l do mu thun ni ti bn trong SVHT,
n vch ra cch thc ca s pht trin l va c tch ly dn v lng,
va c s chuyn ha v cht, tc l s pht trin chng qua l s tng
gim v lng v cht (va c tnh lin tc, va c tnh gin on).
Nguyn l v s pht trin cng ch ra rng khng phi ch c khuynh
hng i ln mi c coi l s pht trin m qu trnh pht trn thng
c din ra quanh co, phc tp qua nhng khu trung gian m c lc bao
hm c s tht li i xung tm thi : l khuynh hng tin ln ca
ng xoy trn c. Trong xu hng ca s pht trin lun c tnh k
tha v s i ln ny l mt qu trnh c tnh lp li.
Tun theo nhng i hi ca quan im pht trin s gp phn khc
phc bnh bo th tr tr v bnh gio iu trong t duy cng nh trong
hnh ng thc tin. Bnh bo th tr tr l tnh trng li, chm i
mi, ngi thay i, da dm, ch i, thm ch cn tr ci mi, bng
lng tha mn vi ci c. i khi bnh bo th biu hin qua nhng
nh kin. Bnh bo th tr tr cng gn lin vi bnh gio iu, l
khuynh hng tuyt i ha l lun, coi thng kinh nghim thc tin,
coi l lun l bt di bt dch, vic nm l lun ch dng li nhng
nguyn l chung tru tng, khng ch n nhng hon chnh lch s c
th ca s vn dng l lun. Bnh gio iu c 2 dng : gio iu l
lun v gio iu kinh nghim. Bnh gio iu l lun l vic thuc lng
l lun, cho rng p dng l lun p dng vo u cng c khng xem
xt iu kin c th ca mnh. V d nh theo Mc th phi xa b t
hu dn n vic ta tin hnh ci to XHCN xa tt c cc thnh phn
kinh t nhm mc ch ch cn 2 thnh phn kinh t quc doanh v tp
th m khng thy c rng "Nn kinh t nhiu thnh phn l mt c
trng ca thi k qu ", s c mt ca nhiu thnh phn kinh t vi
cc mi quan h tc ng qua li ca n s to ng lc cho s pht trin
kinh t trong giai on ny. Bnh gio iu kinh nghim l vic p dng
nguyn si rp khun m hnh ca nc khc, ca a phng khc vo a
phng mnh m khng sng to, chn la V d nh trc y ta bt
chc rp khun m hnh CNXH Lin X trong vic thnh lp cc b
ngnh ca b my nh nc ( Lin X c bao nhiu B, Ngnh ta cng c
by nhiu B ngnh), hoc v cng nghip ha cng vy, ta ch ch tp
trung pht trin cng nghip nng m khng ch pht trin cng nghip
nh Bnh bo th tr tr v bnh gio iu cng vi bnh ch quan

duy ch l nhng cn bnh chung ca cc nc XHCN v n gy ra hu

qu tt yu l lm cn tr, thm ch ko li s pht trin ca kinh t - x
hi, a chng ta n sai lm nghim trng.
Trong qu trnh i mi v xy dng t nc, ng ta lun u tranh
ph phn vi quan im bo th, tr tr, nh kin. Vn kin i hi
ng ln IX c vit : ... Xa b mc cm, nh kin, phn bit i x
v qu kh, giai cp, thnh phn, xy dng tinh thn ci m, tin tng
ln nhau hng ti tng lai (trang 124)
Vic ng ta kin tr i mi xy dng t nc pht trin theo con
ng XHCN l cn c vo quan im pht trin ca ch ngha duy vt
bin chng trn c s tin tng vo s tt thng ca ch ngha cng sn
mc d trong bi cnh lch s hin nay CNXH trn th gii ang giai
on thoi tro v cng cuc qu i ln ch ngha x hi ca t nc
ta cng nh cc nc XHCN vn