Teorija sistema i upravljanja

Ispitna pitanja
1. Sistemi i sistemsko miljenje
Odnosi u funkcionisanju sistema svode se na primanje i davanje informacija, resursa i rezultata, stvarajuci na taj
nain nove kategorije uzajamnog djelovanja koje predstavljaju strukturu relacija sistema.
Svi elementi sistema i potencijalnih veza nemaju isti znaaj, tako da je funkcionisanje uslovljeno hijerarhijskim
primatom elemenata, tj. primatom dinamikog optimuma onog sistema koji je na viem nivou, koji ima vei broj
eleinenata i njihovih funkcija, koji je dugoroniji i koji diktira jainu promjena.
Posmatranje sistema kroz neka njegova svojstva omogucava rjeavanje nekih naunih fenomena, tako da se npr.
preduzee moe posmatrati kao sistern u kojem se prikupijaju i obrauju informacije, donose odluke, izraavaju
akcije i na taj nain mijenjaju stanja. Upravo su razliite karakteristike objekata koji se posmatraju kriterij
kiasifikacije sistema na osnovu kojeg razuikujemo prirodne i vjetake sisterne kao dijelove svijeta to nas okruuje.
Sistemsko miljenje polazi od toga da je svaki sistem istovremeno podsistem, tako da sistemska analiza vidi
okruenje kao kljuno mjesto u odnosu na dio koji se posmatra sa aspekta promjene i prilagodavanja.

2.Matematiki aspekt teorije sistema

Upoznavanje metodologije matematikog modeliranja u svojstvu je sticanja sposobnosti istravanja
procesa i pojava raz1iite fizike sadrine koja se moe apstraktno opisati jednoznanim matematikim
simbolima. Ovakvim postupkom formira se matematiki model realnog sistema ija slinost ponekad
dozvoljava odredivanje apsolutno adekvatne kopije originala koja omoguava koritenje ponaanja
modela u svrhu ocjenjivanja autentinih svojstava konkretnog sistema.
Matematiki model koji formalizacijom opisuje funkcionisanje sistema izraava osnovne karakteristike
zakonomjernosti funkcionisanja u vremenskom intervalu (t0 t1). Stanje sistema koji se krece u
navedenom intervalu vremena. karakterie se u svakom trenutku (t) sljedecim veliinama: z, z2, Zj, ... z.
Budui da se ove veliine stanja slonog dinamikog sistema u funkciji vremena mogu napisati kao:
z1(f). z2(t),
3.
Sistemski pristup sinergetski efekat
Teorija sistema tijesno je povezana sa razvojem informatike i sistemskim pristupom naunom
istraivanju, ije je osobine mogue djelimino uoiti, opisati i shvatiti koristei samo deskriptivne i
analitike mctode. Kompleksnost prirode sistema se zbog dinamike ne moe do kraja opisati, tako da je
neophodno znati sljedee injenice u cilju pojednostavijivanja i potpunijeg razumijevanja sistemskog
pristupa:
- Sinergija je efekat zajednikog djelovanja elemenata
- Dinamiko posmatranje pojava podrazumijeva jedinstvo vremena i prostora
- Holistiko posmatranje podrazumijeva sistem kao ukupnost
- Relativnost sistema proizilazi iz prirodnih zakona
4. Sistem i okolina
Odreivanje okoline sistema, a time i njegovih granica koje nisu egzaktne prirode, je vana etapa u
procesu istraivanja sistema, a posebno bitna dimenzija je vrijeme u kome se mijenjaju ulazi i izlazi, a
time i sam sistem kao i okruenje.
Okruenje sistema je skup svih neukljuenih sistema sa kojima je posmatrani sistem u aktivnom. pasivnom
ili interaktivnom odnosu za vrijeme istravanja tokova ulaza i izlaza kao medija razmjene
5. Ulazi i izlazi sistema
1

Ulazne veliine mogu biti date u obliku materijalnih. energetskih i signalnih veliina odredenih sadrajem
informacija. Osnovni oblici ulaznih veliina pojedinih sistema mogu se predstaviti odgovarajuim
funkcijama, Iziazi (y) su reagovanje sistema na odreeni intenzitet pobude, to ima za rezultat neku
koliinu stvaranja novog kvaliteta iz datih sastojaka, tj. ko1iine ulaza. Nain na koji ulaz biva
transformisan u izlaz, naravno pod uslovom da ni razvoj ni istraiivanje nisu dijelovi sistema, predstavlja
tehnologiiu koja takode djelimino ini okolinu.

6. Osnovni principi teorije sistema

Neki od principa koje moemo dodatno navesti su:
Princip sloene stvarnosti
Princip povezanosti i medusobnog djelovanja
Princip neprekidnih promjena

Princip poimanja funkcionalnog sklada

Princip uticaja okoline na promjene obiika postojanja
Princip struktume analize sloenosti
Princip internog uticaja u prostoru i vremenu

7. Zakoni opte teorije sistema

Zakoni opte teorije koji vae za sve sisteme pri razlicitim uslovima ponaanja i ispitivanja su:
- zakon zavisnosti; svakom sistemu i l i njegovom elementu moguce je naci sistem koji posjeduje bar
jedan element ili obiljeje sa kojim je u vremenskoj i l i funkcionalnoj vezi.
- Zakon razlike
- Zakon promjene
- Zakon neprekidnih projena
8. Osnovne karakteristike sistema
Osnovna sistemska svojstva svakog sistema su: funkcija (funkcionalna struktura i elementarne funkcije),
ponaanje (stnuktura ponaanja i elementarne transformacije) i graa (struktura grae i elementarni nosioci),
9. Osnovne osobine (obiljeja) sistema
10.
Klasifikacija sistema
Klasifikacija sistema predstavlja formiranje skupova za koje je nuno prethodno usvojiti kriterijume
slinosti kao zajedniku osobinu povezanu logikim iskazima ili njihovim alternativama.
Podjela sistema prema broju veza sa okolinom, pogodna za prouavanje i rezonovanje je:monovarijabilni
sistem,konjuktivno-disjunktivni sistem,distributivni sistem, multivarijabilni sistem.
11.
Kriteriji klasifikacije sistema
sisteme prema nastanku dijelimo na prirodne i tehnike, na organizacione te prema funkcionisanju, na
proste i sloene itd.Prirodni sistemi obuhvataju geoloke, atmosferske, kosmike, bioloke i druge sisteme,
a zakone njihovog postanka i opstanka izucavaju brojne prirodne nauke.
12.
Logika nastanka i funkcionisanja sistema
Apstraktni sistemi su istraivake konstrukcije, formalne. uoptene, misaone, idejne i matematike
prirode, odnosno oni su opti, formalni, misaoni, idejni i matematiki. Svrha im je da opiu realne sisteme i
da bez mnogo trokova eliminiu nejasnoce i logike greke kroz isto formalne veze u okviru istraivake
apstrakcije. Za objanjavanje opteg apstraktnog sistema kao univerzalnog modela za sve sisteme, neophodna
2

je primjena matematike teorije koja postaje formalni i opte priznati univerzalni jezik, indukovano koriten
za efektivnu proceduru.
13.
Struktura apstraktnog sistema
Dakle, struktura predstavlja logicki red elemenata koji zadovoljavaju niz uslova kao to su preglednost,
fleksibilnost, funkcionalni sklad, blokiranje neprodukiivnog ulaza, razvijanje odbrambenog mehanizma i
imuniteta od remetilakih faktora, upravtjivost, odrivost itd. Struktura sistema je skup i poredak svih
veza i relativno stabilan raspored uloga elemenata unutar kojih postoji odredena zakonitost svojstvena
datom sistemu kao integralnoj cjelini.
14.
Funkcionisanje apstraktnog sistema
U povezivanju sistema sa njegovim okruenjem interakcije su uslovljene, to ukazuje da postoji
vei broj principa i pravilnosti po kojima se regulie i odvija funkcionisanje sistema.
Umnoavanjem interakcija povecava se i potreba za njihovim regulisanjem, jer promjene na jednom
elementu izazivaju promjene na vie drugih elemenata istog sistema. Preputanjem namnoenih interakcija
prirodnoj regulaciji, funkcionisanje sistema tei nuli, a sistem odumiranju, to je naroito tipino i oigledno
kod vjetakih sistema.Broj faktora koji utiu na funkcionisanje sistema, a preko toga i na njegovo
ponaanje praktino je neogranien i stalno se poveava, sa jedne strane zbog namnoavanja promjena, a sa
druge zbog namnoavanja praktike primjene naunih fondova.
15.
Stabilnost i ponaanje sistema
Nain na koji sistem preslikava ulazne u izlazne veliine odreduje njegovo ponaanje, odnosno
prilagodavanje i usklaivanje tog ponaanja sa funkcijom prilagoavanja sistema okolini, promjeni
okoline ili promjeni svojstava i stanja. Odredenost ponaanja sistema je statistike prirode, tako da se
odredenost smanjuje poveanjem broja veza sa okolinom, a redukcijom veza sistem se smanjuje.
16.
Povratna sprega (dejstvo) sistema
Sistemi kod kojih relacije izmedu elemenata mogu biti takve da jedan element posredno,
preko drugih elemenata, utie sam na sebe, posjeduju povratno dejstvo, Sistemi sa povratnim dejstvom
imaju tacno reprodukovane ulaze, smanjene efekte nelinearnosti i poremecaja, ispoljenu tendenciju ka
oscilacijama i nestabilnosti, mogucnost ponovnog uspostavljanja ravnotenog stanja itd.
17. Entropija
Norbert Viner potvrdujc i sljcdeom reenicom; Kao to je entropija mjera dezorganizacije, tako je i
informacija mjera organizacije.Viner primjeuje da odgovori o funkeionisanju jednog skupa sistema vae
kao moguci odgovori i za iri skup sistema, postajuci vjerovatniji ukoliko sistemi postaju stariji, a sama
mjera ove vjerovatnoe naziva se entropija, Viner dalje konstatuje da dok entropija raste, svemir i svi
sistemi u njemu prirodno tee ka raspadu u gubitku svog entiteta, odnosno da iz stanja organizacije i
diferencijacije preu u stanje jednoznanosti i haosa. Haos je statiko stanje sistema koje troi energiju
neophodnu za odravanje ureenosti, tj, suprotstavljanje rastu entropije kao prirodne tenje ka
beivotnom. Sistem sa vecom entropijom je i manje elastian pa mu je potrebna i intenzivnija regulacija za
borbu, odnosno funkcionalnu ravnotu tako da bi b i l o pretjerano oekivati apsolutno jasnu definiciju entropije.
18.
Organizaciona forma sistema
Upravo zbog znaaja cilja, kao motiva stvaranja organizacione kompozicije sistema, cilj se moe uzeti i
kao osnovni kriterijum klasifikacije, prema kojem sve organizovane sisteme moemo posmatrati kao
moralne, instrumentalne i materijalne.Simbiozom prirodnih, tehnikih i upravljakih kao povezujuih
podsistema, nastaju organizovani sistemi a najveci dio obiljeja apstraktnih sistema su istovremeno i
3

obiljeja organizovanih sistema. Takoe su im svojstvena i neka druga obiljeja vezana za njihovu
specifinost u pogledu zakona organizovanja, kao npr, da su stvoreni svjesnom ljudskom aktivnocu, da
im je zadan cilj prije njihovog stvaranja i da ih projektant svojom upravljackom akcijom neprestano
usmjerava kaieljenom cilju.
19.
Principi i pravila organizovanja sistema
Prema izdiferenciranosti njihovih karakteristika, principe organizovanja sistema moemo posmatrati kao
principe cilja, principe kompozicije (konstitucije) i principe funkcionisanja.
Princip cilja je elementarna i eliminatorna pretpostavka za stvaranje i nastanak novog organizacionog
modela sistema iju struturu i funkcionisanje treba prilagodavati zakonima reda.
Kod rnoralno-organizacionog modela sistema trai se odredena ravnotea kroz balansiranje zahtjeva za
maksimalnim izlazima i drutveno ogranienim ulazima,
Princip maksimuma jc zajedniko obitjeje svakog organizacionog zadatka sistema koji slui za
postizanje postavljenog cilja i rijetko se poistovjeuje sa optimumom koji je u praktinom
ivotu vezan za razna ogranienja
20.
Organizacija kao sistemska zakonitost
Zakonima organizovanja se ostvaruju postavljeni ciljevi, a nakon realizacije oni gube smisao i
opravdanje, a gaenje cilja, odnosno prerastanje u ciljeve podsistema vodi samounitenju sistema.
Potencijalni broj upravljakih informacija je uslovljcn organizacijskom sloenou sistema, kao i nivoom
njegove entropije ije povecavanje i smanjivanje se regulie dodavanjem ili oduzimanjcm upravljake
inteligencije. U procesu razvoja sistema njegovi pojedini organizacioni nivoi se supstituiu tehnikim
podsistemima cije su upravljake funkcije tehnizirane. Time je proces supstitucije organizacionih zakona
tehnikim istovremeno i proces tehnizovanja upravljake funkcije iji vii nivo znai manje potreban broj
upravljakih akcija, odnosno nii nivo entropije.
21.
Modeliranje organizacionog sistema
Modeli stanja sistema definiu ono to upravlja eli da ostvari pri funkcionisanju sistema, dajuci tako
okvire za tipsko upravljako stanje koje moe da se oekuje u datim okolnostima. U praksi su najceci oblici
ovih modela pozitivnopravni propisi, matematski modeli, simulacioni modeli, simboliki modeli, metode
scenarija i drugi teorijski modeli organizovanja.
22.Upravljanje tokovima i prenosom organizovanja
Pretpostavka odravanja organizacionog reda je komponovanje upravljakog podsistema od kojeg dolaze
upravljake akcije i gdje se esto kreiraju upravljake odluke na osnovu kojih nastaju upravljaki impulsi
U zavisnosti od odnosa izmedu centra kreiranja upravljaih odluka i adrese preko koje se upravljake akcije,
u cilju izvrenja tih odluka, prenose, razlikujemo decentralizovano upravljanje, delegiranje upravljacke
vlasti i centralizovano upravljanje.
23. Hijerarhijeska struktura organizovanja
U organizacionom redu hijerarhijska struktura se vidi gotovo eksplicitno i uzima kao da apriori postoji u
prirodi upravljanja svake funkcionalnc cjeline.Sa gledista optc teorije sistema preduzece se posmatra kao
postojanje mnotva podsistema sa hijerarhijski ureenim ciljevima. Iako postoje pravila koja odreuju koje su
jedinice vieg, a koje nieg nivoa, to jo uvijek ne dokazuje da su hijerarhijski odnosi jedini i najpovoljniji sa
gledita upravljanja. Iz ovakvog shvatanja proizala je teorija gdje se hijerarhija eksplicitno prouava kao
prirodni fenomen, na osnovu ega otpada imperativ hijerarhijskog uredenja. Svakako da hijerarhijska
struktura ne predstavlja izdvajanje upravljakih objekata u vidu posebnih dijelova sistema
24. Upravljanje sistemima koncept upravljanja
4

Sistem upravljanja ine uprav1jaki i upravljani dijelovi sistema, ali da bi dolo do promjene mora
postojati i izvrni organ koji posjeduje uprav1jako dejstvo lzmeu upraviljanog i upravIjakog organa.
kao i izmeu uprav1jakog i izvrnog organa instaliran je tok informacija.Upravijanje je izbor akcije kao
nosioca promjene, jer gdje nema akcije nema ni promjene, a gdje nema izbora nema ni adekvatnog
upravijanja.
25.Sistem informacija
Informacije o buducnosti su se prikupljale jo u starom vijeku, to je bilo objanjavano proroanstvom kao
rezultatom mate, intuicije i nadahnuca, pa sve do naeg vremena predvianja koje se zasniva na podacima,
informacijama i njihovom logikom povezivanju sa zakonima prema kojima funkcionie sistem.
Slav o futuristikim informacijama je stav prema upravljanju iznenadenjima, odnosno buduem dogadanju u
sistemu u kojem e se odvijati naa buducnost, tj, njen konaan dio oznaen kao bliska, dalja ili daleka
perspektiva.

26.Koncepcijske osnove modeliranja

Provjeravanje planiranih pretpostavki u realnom svijetu i koritenje matematikih modela za izvodenje korektivnih
akcija utie na smanjenje sluajnosti i stihijnosti u upravljanju sistemom, u skladu sa promjenama.Matematifiki
model za formalizovano opisivanje realnog sistema koristi se onda kada sloenost dozvoljava apstraktni
opis sistema, tako da se matematikom metodom vri adekvatno modeliranje posmatranog konkretnog
sistema, u svrhu izraavanja zakonomjeraosti fuikcionisanja u odredenom vremenskom intervalu posmatranja.
27. Modeli i metodologija modeliranja
Metoda modeliranja je najire koriteni postupak ispitivanja raznih pojava i procesa, posebno u dananjim uslovima
koji se karakteriu promjenama i uticajem sluiajnih faktora irokog spektra.
Razlikujemo fiziiko modeliranje koje se bavi procesima prirodnog oblika, gdje se prave modeli u obliku
maketa (maketa aviona umjesto stvarnog aviona, djeiji automobil umjesto stvarnog automobila) i matematiko
modeliranje koje se bavi imaginacijom stvarnosti. Fizikim modeliranjem vri se prirodno eksperimentisanje, ali uslovi
realizacije modela (kopije) mogu se znaajno razlikovati od uslova originala.
28.Formalizacija sistema modeliranja
Pri formalizaciji sistema radi se o operacionalizaciji matematike analogije, tj. neki fiziki problem se
prevodi i predstavlja kao matematiki, pri emu definisanje sistema moee zapoeti formalizaciju ulaza i
izlaza.
29.Matematiki opis modeliranja sistema
Izgradnja matematifikog modela koji treba da sadri sva pitanja operativne i razvojne strategije. Dakle,
matematiki model poslovnog sistema treba biti tako napravljen da se mogu istraivati brojni problemi
uslovljeni uticajem raznih promjena, kao to su lansiranje novog proizvoda, nova struktura organizacije,
novi kriteriji odluivanja, kadrovske promjene itd.
30.Jednaine elemenata stanja sistema
31.Jednaine elemenata promjene stanja sistema
U formi jednaina elemenata stanja sistema kao i jednaina promjene elemenata stanja sistema nema
posebnih ogranienja. Promjena jednaine elemenata stanja sistema ne sadri vremenski interval, ne moe
joj se pojaviti neki element promjene stanja sistema na desnoj strani, a vrijednost elementa promjene
stanja izraunava se na intervalu K,L, u momentu K.
5

Prema tome, jednaina elementa promjene stanja sistema je iskaz o tome kako se informacije sistema
prevode u odluke i akcije prikazujui kako sistem sam sebe kontrolie, odnosno, kako kod organizacionih
sistema ljudska zapaanja o stanju sistema dovode do odluivanja.
32.Modelska podrka odluivanju
Opti model donoenja odluke pri neizvjesnosti moe se formalno opisati samo onda kad postoji:
O - objekt na koji se odnosi odluka
Y - skup moguih odluka koje nam stoje na raspolaganju pri izboru ulaznih upravljakih akcija.
X - skup mogucih ishoda u zavisnosti od odabrane odluke (izlazne veliiine; upravljane veliine)
M - skup mogucih poremeajnih dejstava iz okoline koja mogu da utiu na ishod odluke
F - transformacija kojom se odluke u neizvjesnosti preslikavaju u ishod.
33.Optimalno upravljanje sistemima
Princip optimizacije treba staviti u odnos prema problemu neutralizacije posljedica i karakterisati nainom i
ansom kojim on tu svoju funkciju ostvaruje.Dakle, tehnika optimizacija nije nikakva kompenzacija naune
istine jer cilj navodi protiv tvrdnje da pojedini parcijalni izrazi poslovnog uspjeha mogu utemeljiti optimalnu
ispravnost pojedinanog djelovanja, Sto je ispravno, ali gubi polemiki karakter. Optimizacija iziskuje
opreracionalizovanje u smislu empirijskih fiksiranja kriterijuma uspjeha jer se inae ne moe izvesti jednoznano
odredeno deavanje.
34.Automatsko upravljanje sistemima
Automatsko upravljanje je upravljanje koje se ostvaruje bez neposrednog uea ovjeka. Prave se sistemi
sa elementima koji mogu sami da ga kontroliu, upravljake odluke i izvrne odluke se samostalno donose i

provjeravaju, Kod automatske regulacije moemo imati otvoren i zatvoren sistem automatskog upravljanja

35.Kibernetika kao upravljaka disciplina

Osnovna tri obiljeja kibernetikih sistema, kako ih je defmisao Viner, sloenost, stohastinost i
autoregulacija. Na osnovu toga je mogue razgraniiti tri osnovna metodoloka aspekta kibemetskog uenja:
metoda tlcrne kutije", teorija informacija i povratna sprega (autoregulacija). Kibemetika je nauka o optim
zakonima procesa upravljanja, komunikacije i organizovanja sistema (tehnikih i prirodnih) i njihovom
medusobnom odnosu u pogledu naina primanja, predaje, uvanja, obrade i koritenja informacija.
36.Istraivanje sistema metodom crne kutije
Metoda cme kutije" (Black Box Method) se primjenjuje da bi se prevaziao problem velike sloenosti stanja
sistema, tako da se posmatra redukovan broj ulaznih i izlaznih veliina i pokuavaju se otkriti zakonitosti procesa
transformacije. Ova metoda se koristi i u svakodnevnoj praksi to se moe ilustrovati brojnim primjerima iz medicine (ljekar
pacijentu daje test -ulaz i na bazi odgovara - izlaz uspostavlja dijagnozu), u nastavi (provjera znanja na
ispitu), u upravljanju poslovnim sistemiraa (menader primjenjuje logiku crne kutije"), kod upotrebe
raunara itd,
37.Kibernetski sistem
Jedna specifiina klasa sistema oznaava se teraunima kibernetski, upravljivi ili sistem sa povratnom
informacionom vezom. Odlikuju se mehanizmom kojim se ostvaruje funkcija upravljanja po principu
samoupravljivosti koju najee izvravaju sami elementi sistema naimenovani za upravljanje.
Kibernetski sistem je ekvivalent samoupravljivog sistema gdje je objekt upravljanja baza, a upravljaki subjekt
nadgradnja organizovana kao informacioni, upravljaki i izvrno-kontrolni sistem, povezani u kibernetski
redoslijed.Kibemetski sistem se moe razdvojiti na objekat kojim se upravlja i nadgradnju koja upravlja, kao
dva dijela iste cjeline, tako da se jedan broj elemenata odnosi na upravljake objekte, a drugi na upravljanje.
6

Osnovna karakteristika kibemetskih sistema je da se jedan broj elemenata odnosi na upravljake, a drugi na
upravljane objekte.
38.Poslovni sistem
Funkcionisanje poslovnog sistema moe se posmatrati kao adaptivni i racionalni proces sklon reakcijama na
mnotvo unutranjih i spoljnih uticaja u realizaciji postupka odluivanja i dolaenja do upravljakih rjeenja.
39.Proces modeliranja i odluivanja u poslovnom sistemu
Sa aspekta odvijanja procesa odluvanja prioritet imaju spoljanja dejstva koja se ralanjuju na
pojedine oblike meduzavisnosti sa sistemom, to se moe pokazati slikom modela pojednostavljene
stvarnosti, zbog ega se sa siguraocu moe reci da je faza modeliranja u procesu odluivanja kritina i zahtijeva
posebnu opreznost. Funkcionisanje poslovnog sistema moe se posmatrati kao adaptivni i racionalni
proces sklon reakcijama na mnotvo unutranjih i spoljnih uticaja u realizaciji postupka odluivanja i
dolaenja do upravljakih rjeenja.
40.Struktura poslovnog sistema
Transformacija ulaza u izlaze odvija se kroz sloenu strukturu poslovnog sistema koja se formira od tokova
materijalnih i nematerijalnih resursa i u sebi sadri kriterijume odluivanja kao instrumente indeksa promjena
elemenata stanja. Relacije elemenata i stopa njihovih promjena formiraju dva kola povratnog dejstva, gdje prvo
nastaje kao posljedica medusobne prirodne zavisnosti elemenata sistema, pa tako dobijamo prirodnu strukturu.
Drugo nastaje kao posljedica ugradnje kola povratnog dejstva sa ciljem kontrole stanja sistema, pa tako
dobijamo kontrolna kola koja sa prirodnom strukturom formiraju takode strukturu preduzeca sa
pretpostavkom optimalnog upravljanja
41.Informacioni sistemi
Sistemi, pored materije i energije, sa okruenjem razmjenjuju ideje i informacije. S obzirom na odnos
ulaznih i izlaznih informacionih veza, mogue je razlikovati informisane (informaciono pasivne, tj.
postoji samo informacioni ulaz), informirmiue (informaciono aktivni, tj. postoji samo informacioni
izlaz) i informacione sisteme (sa ulazno-izlaznim informacionim vezama) koji su najei u stvarnosti.
Informacioni sistem, djelujui u okviru poslovnog sistema, omoguava unutranju komunikaciju, kao i
komunikaciju sa okruenjem, to potvrduje konstataciju da neposredno doprinosi kvalitetu uprav1jakih i
izvrnih funkcija.
42.Informacioni sistemi za podrku menadmentu
Informacioni sistem za podrku menadmentu (Management Information System - MIS), podrazumijeva se
kao sistem s osnovnim zadatkom prikupljanja informacija neophodnih u rjeavanju problema. MIS je
mehanizam za detekciju problema koji sadri sve neophodne elemente problemske strukture, odnosno jedan
mehanizam za analizu problema koji obezbjeduje neophodne podatke menaderima koji donose odluke.
43.Sistemi obezbjeivanja i ininjeringa kvaliteta
Jedan od najznaajnijih standarda je svakako usvajanje koncepta kvaliteta. U prilog toga je vodeci
autoritet u oblasti upravljanja kvalitetom Vilijem Edvards Deming primjetio da kada se unapreuje kvalitet,
lanano se unapreuje bogatstvo i znanje.
Implementacija i unapredivanje sistema kvaliteta stvaraju uslove za razvoj ostalih faktora koji utiu na postizanje
konkurentske sposobnosti, odnosno na rast i uspjenost poslovnog sistema jer su direktno povezani sa stratekim
funkcijama i njihovom koordinacijom i optimizacijom.
44.Marketing informacioni sistem
45.Sistem menadmenta menadersko odluivanje
7

Funkcija menaderske sposobnosti je u neposrednoj ulozi ostvarivanja preduzetnikih i organizacionih

aktivnosti i rasporedivanja raspoloivih potencijala, omogucila preduzetniku uspjenost iskazanu visokom
efikasnou i efektivnou. Menaderske slabosti mogu izazvati zaostajanje u poslovanju, gubljenje pozicije na
tritu, ispadanje iz trinog mehanizma, poveanje ansi za rizik i neuspjeh, gubitak nade za profitabilne
ideje i kreativnost, odnosno, jednom rijeju, preduzetniku krizu. Ciljevi procesa odluivanja proeti su tenjom za
angaovanjem potrebnih resursa, tako da menaderi imaju razliitu odgovornost i funkcije koje su odreene
hijerarhijskim nivoom i irinom njihovog djelovanja, pa u skladu s tim razlikujemo vrhovni menadiment (top
managers), srednji nivo menadimenta (middle managers) i menadere prve linije (first-line managers).