Boas, Chuong 8, PT Vi Phan

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005
Bn dch ca Nguyn Hu Nh, thng 7, 2014

Boas, chng 8, trang 409.
1. Nhp mn
Rt nhiu bi ton ng dng lin quan n tc , tc o hm. Mt phng trnh cha cc o
hm c gi l mt phng trnh vi phn. Nu n cha cc o hm ring, n c gi l phng
trnh o hm ring ; bng khng n c gi l phng trnh vi phn thng. Trong chng ny
ta s xt nhng phng php gii cc phng trnh vi phn thng xut hin thng xuyn trong
cc ng dng. Hy nhn vi v d.
nh lut hai Newton di dng vect l F = ma. Nu ta vit gia tc l dv/dt, trong v l vn tc,
hay l d2r/dt2, trong r l dch chuyn, ta c mt phng trnh vi phn (hay mt tp cc phng
trnh vi phn, mt phng trnh cho mi thnh phn). Do bt c bi ton c hc no trong ta
mun m t chuyn ng ca mt vt (xe hi, electron, hay v tinh) di tc ng ca mt lc cho
trc, lin quan li gii ca mt phng trnh vi phn hay mt tp cc phng trnh vi phn.
Tc ti nhit Q thot khi mt ca s hay t mt ng nc nng t l vi din tch A v vi
tc thay i ca nhit theo khang cch theo hng chy ca nhit. Do ta c
(1.1)
(k c gi l dn nhit v ph thuc vo vt liu nhit chy qua). y ta c hai o hm khc
nhau trong phng trnh vi phn. Trong mt bi ton nh vy ta c th bit hoc dT/dx hay dQ/dt
v gii phng trnh vi phn tm hoc T l mt hm ca x, hoc Q l mt hm ca t.
Xt mt mch in ni tip n gin (hnh 1.1) cha mt in tr R, mt in dung C, mt t
cm L, v mt ngun c emf V. Nu dng in chy quanh mch in ti thi im t l I(t) l in
tch trn t in l q(t), th I = dq/dt. Hiu in th qua R l RI, hin in th qua C l q/C, v hiu
in th qua L l L(dI/dt). Do mi thi im ta phi c
(1.2)
Nu ta ly o hm phng trnh ny theo t v thay dq/dt = I, ta c
(1.3)
L phng trnh vi phn do dng in I tha trong mt mch in ni tip n gin khi cho trc L,
R, v C, v V(t).
C thm nhiu v d v cc bi ton vt l a ti cc phng trnh vi phn ; ta s xt mt s
phng trnh trong bi hc v cc bi ton sau. Bn c th thy th v khi by gi lt qua cc bi
ton thy loi ch a ti cc phng tnh vi phn.
Bc ca mt phng trnh vi phn l bc ca o hm cao nht trong phng trnh. Do cc
phng trnh
Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

(1.4)
L cc phng trnh bc mt, cn (1.3) v
L cc phng trnh bc hai. Mt phng trnh vi phn tuyn tnh (c x l bin c lp v y l bin
ph thuc) l phng trnh c dng
Trong a v b l hng s hoc hm ca x. Phng trnh u tin trong (1.4) khng phi tuyn tnh
v s hng y2 ; cc phng trnh khc ta cp ti gi l tuyn tnh. Mt s v d khc v cc
phng trnh phi tuyn l :
(khng tuyn tnh v s hng cosy) ;
(khng tuyn tnh v tch yy) ;
( khng tuyn tnh v s hng
).
Nhiu phng trnh vi phn xut hin trong cc bi tan ng dng l tuyn tnh v c bc mt hay
bc hai ; ta s c bit quan tm n nhng phng trnh ny.
Mt nghim ca mt phng trnh vi phn (theo cc bin x v y) l mt h thc gia x v y, m nu
c thay vo phng trnh vi phn, cho mt ng nht thc.
V d 1. H thc
(1)
L mt nghim ca phng trnh vi phn
(1.6)
V nu ta thay (1.5) vo (1.6) ta thu c ng nht thc cos x = cos x.
V d 2. Phng trnh
c nghim
nh bn c th kim chng bng cch thay th.
hay
hay
Nu ta ly tch phn
biu thc cho y, tc
cha mt
hng s tch phn bt k. Nu ta ly tch phn
hai ln c y(x), th y cha hai hng
s tch phn c lp. Ta c th ch i rng ni chung nghim ca mt phng trnh vi phn c bc
n s cha n hng s c lp bt k. Lu rng trong v d 1 trn, nghim ca phng trnh bc

mt y = cos x cha mt hng s bt k C, v trong v d 2 nghim
phng trnh bc hai y=y cha hai hng s bt k A v B.
ca
Bt c phng trnh vi phn tuyn tnh bc n c mt nghim cha n hng s c lp bt k, t

mi nghim ca phng trnh vi phn c th thu c bng cch cho cc hng s nhng gi tr c
th. Nghim ny c gi l nghim tng qut ca phng trnh vi phn tuyn tnh.
(iu ny c th khng ng cho cc phng trnh phi tuyn, xem mc 2.)
Trong ng dng, ta thng mun mt nghim c th, ngha l, nghim tha phng trnh vi phn v
mt s yu cu khc na. y l mt s v d cho iu ny.
V d 3. Tm khang cch m mt vt ri di tc dng ca trng lc trong t giy nu n xut pht
t lc ngh.
Cho x l khang cch m vt ri trong thi gian t. Gia tc ca vt l g, gia tc trng trng. Khi
ta c
(1.7)
Ly tch phn, ta thu c
(1.8)
(1.9)
Trong v0 v x0 l cc gi tr ca v v x ti t = 0. Lc ny (1.9) l nghim tng qut ca (1.7) (v
n l mt nghim ca mt phng trnh vi phn tuyn tnh bc hai v cha hai hng s c lp ty
). Ta mun nghim c th sao cho v0 = 0 (v vt xut pht t lc ngh), v x0 = 0 (v khang cch
m vt ri bng khng ti t = 0). Do nghim c th ta mun l
(1.10)
V d 4. Tm nghim ca
i qua gc ta v qua im
Nghim tng qut ca phng trnh vi phn l
(xem v d 2). Nu cc im cho trc tha phng trnh ng cong ny, ta phi c
Do ta thu c
V nghim c th ta mun l

Cc iu kin cho trc phi c nghim c th ny tha c gi l cc iu kin bin, hay khi
chng l cc iu kin ti t = 0 chng c th c gi l cc iu kin ban u. i vi cc phng
trnh tuyn tnh, nghim c th ta mun c th c tm t nghim tng qut bng cch xc nh
cc gi tr ca cc hng s nh ta lm trong v d 4. (Cho cc phng trnh phi tuyn, xem mc
2.)
Khi bn nghin cu nhng phng php gii nhiu loi phng trnh vi phn khc nhau trong cc
mc sau, bn c th t hi liu bn c th dng cc nghim t my tnh v khng cn bn tm hc
nhng k thut ny. Cng nh i vi cc tch phn khng xc nh (xem chng 5, mc 1), c th
c nhiu dng khc nhau cho nghim ca mt phng trnh vi phn, v my tnh ca bn c th
khng a dng nghim bn cn. dng mt cch thng minh cc nghim t my tnh, bn cn
bit ci g mnh mong i, v mt cch hiu qu c c kin thc ny l gii mt s phng
trnh bng tay. (Xem v d 1, mc 3.) Bng cch so snh cc nghim ca bn vi ca nghim ca
my tnh, bn s hc c ci bn c th (v khng th) mong i t my tnh ca mnh.
Cc kh nng ha ca my tnh ca bn th rt hu ch trong cc phng trnh vi phn. Xt mt
Nu nghim ca phng trnh vi phn ny l y = y(x),
phng trnh bc mt, nh
phng trnh vi phn ny cho dc y ca ng cong ca nghim ti mi im (x, y). Gi s,
cho mt s lng ln cc im, ta v mt ng thng ngn (hay vect) quanh mt im v c h
s gc y ti im . (iu ny s l mt vic rt cc nu lm bng tay, nhng my tnh ca bn
lm n d dng.) Hnh v ny c gi l mt trng dc, hay mt trng hng, hay mt
trng vect. T mt biu nh vy ta c th thy xu hng tng qut ca cc ng cong
nghim ngay c khi khng gii phng trnh .
V d 5. Trong hnh 1.2, ta v mt trng dc cho phng trnh vi phn y = cos x. Lu
cch bn c th ch ra dng tng qut ca cc ng cong nghim, ngay c khi khng bit t v d 1
rng cc phng trnh ca nghim l y = sin x + C.
Bi ton, mc 1
2. Cc phng trnh tch bin c
Mi ln bn tnh mt tch phn
(2.1)
L bn ang gii mt phng trnh vi phn
(2.2)
y l mt v d n gin ca mt phng trnh c th c vit vi cc s hng c y mt v ca
phng trnh v cc s hng c x v kia :
(2.3)
Bt c khi no ta c th tch cc bin theo cch ny, ta gi phng trnh ny l tch c, v ta c
nghim bng cch ly tch phn mi v ca phng trnh.
V d 1. Tc mt cht phng x phn r t l vi s nguyn t cn li. Nu c N0 nguyn t t =
0, tm s nguyn t thi im t.

Phng trnh vi phn cho bi ton ny l
(2.4)
(Hng s t l
c gi l hng s phn r.) y l mt phng trnh tch c ; ta vit n l

Sau ly tch phn hai v, ta c
V ta c cho
N = N0 ti t = 0, ta thy rng hng s l lnN0. Gii tm N, ta c
(2.5)
(Bn thm v cc bi ton phn r phng x, xem mc 3, v d 2, v cc bi ton 2.19b v 3.19 ti
3.21.)
V d 2. Gii phng trnh vi phn
(2.6)
tch cc bin, ta chia hai v ca (2.6) cho x(y+1) ; iu ny cho
hay
(2.7)
(Ta gi hng s tch phn lna cho n gin.) Khi (2.8) cho nghim ca (2.6), l
(2.9)
Nghim tng qut ny biu din mt h cc ng cong trong mt phng (x, y), mt ng cong
cho mi gi tr ca hng s a. Hay ta c th gi nghim tng qut (2.9) l mt h nghim ca
phng trnh vi phn (2.6). Tm mt nghim c th tc l chn mt ng cong c th t h
nghim ny.
Cc qu o trc giao. Trong hnh 2.1, cc ng thng qua (0, -1) l mt h cc ng cong c
ho bng cc nghim (2.9) ca phng trnh vi phn (2.6). Chng hn, chng c th biu din nhng
ng sc ca lc in do mt in tch (0, -1) gy ra. Cc ng trn trong hnh 2.1 khi l
cc ng cong c th tnh in khng i (c gi l cc ng ng th - xem chng 6, mc 5
v 6). Lu rng cc ng sc ca lc giao cc ng ng th ti cc gc vung ; mi h ng
cong c gi l mt h cc qu o trc giao ca h cn li. Ta thng quan tm tm cc qu o
trc giao ca mt h ng cong cho trc. Hy lm iu ny vi h ng (2.9). (Trong trng
hp ny ta bit trc rng p n s l tp hp cc ng trn trong hnh 2.1.)
u tin ta tm h s gc ca mt ng trong h (2.9), l
(2.10)
Cho mi a n cho h s gc ca mt ng. Ta mun mt cng thc (l mt hm ca x v y) cho h
s gc, ti mi im trong mt phng, ca ng ny qua im . thu c, ta trit tiu a gia
(2.9) v (2.10) c
(2.11)

[Hoc, cho (2.6) thay v (2.9), ta c th gii tm y]. By gi nh li t hnh hc gii tch rng cc h
s gc ca hai ng vung gc l nghch o m ca nhau. Do ti mi im ta mun h s gc
ca qu o trc giao l nghch o m ca h s gc ca ng cho bi (2.11). Do ,
(2.12)
Cho h s gc ca cc qu o trc giao, v ta gii (2.12) thu c phng trnh cc qu o trc
giao. By gi (2.12) tch c ; ta thu c
y l, nh ta ngh, mt h ng cong c cc tm ti im (0, -1).

Cc phng trnh vi phn phi tuyn Ta ni rng i vi cc phng trnh vi phn tuyn tnh
bc n lun c mt nghim tng qut cha n hng s c lp, v mi nghim c th thu c bng
cch xc nh c th cc hng s. Bn nn bit rng iu ny c th khng ng cho mt s phng
trnh phi tuyn, v cc phng php tm nghim thng thng (k c my tnh) i khi c th cho
nhng nghim khng ng mt phn hoc khng y . N nm ngoi phm vi bn chi tit
y (xem sch v phng trnh vi phn), nhng y l mt s v d
v v trng ca h s gc v mt tp hp
cc ng cong ca nghim. Tm nhng nghim c th tha a) y = 0 khi x = 0, v b) y = 1 khi x =
0.
Ta tch cc bin v ly tch phn c
Mt my tnh cho cng kt qu. Tuy nhin nu ta xem hoc mt th v trng ca h s gc

bng my tnh (hnh 2.2), hoc chnh phng trnh vi phn, ta thy rng h s gc y lun khng
m. Do nghim ca phng trnh vi phn cho trc ch bao gm cc phn ca ng cong sin c
cc h s gc khng m (hnh 2.2). Mt kh khn th hai l mt mt phn nghim. T trng ca
h s gc (hnh 2.2) hoc trc tip t phng trnh vi phn ta c th thy rng y = 1 v y = -1 l cc
nghim khng c c t nghim sin khi chn bt c
(y i khi c gi l nhng nghim
k d.) Vic ta khng tm ra nhng nghim ny bng tch bin khng lm ta ngc nhin khi ta lu
rng khi tch bin ta chia cho
v bc ny khng ng nu y2 = 1.
By gi i vi nghim c th a) qua (0, 0), nghim sin cho hoc y = sin x hoc
Nhng v ta bit rng y l khng m, ch c nghim y = sin x l
ng trong ln cn ca x = 0. Tht vy, (hnh 2.2) y = sin x l mt nghim c th ng t
ti
Ta c th xy dng mt nghim lin tc t
ti
bng cch

cho y = -1 t
ti
y = sin x t
ti
v y = 1 t
trng hp (a) [nghim i qua gc ta ] ta ch tm ra mt nghim c th.
ti
. Do cho
i vi nghim c th (b) [i qua (0, 1)], ta tm ra hoc

hoc y = 1 ;
ti x = 0. Nh trong (a), ta c th m rng n bng cch dng cc
nghim cos x ng t
phn ca y = -1 v y = 1 ; y l mt nghim c th. Nhng c v s nghim c th khc i qua (0,
1) thu c bng cch chuyn nghim ny i on bt k sang tri (hnh 2.2).
Bi tp mc 2
3. Cc phng trnh bc mt tuyn tnh.
Mt phng trnh bc mt cha y nhng khng c cc o hm bc cao hn. Mt phng trnh bc
mt tuyn tnh ngha l phng trnh c vit di dng
(3.1)
Trong P v Q l cc hm ca x. bit cch gii (3.1), u tin xt phng trnh n gin hn
khi Q = 0. Phng trnh
hay
(3.2)
L tch c. Nh trong mc 2, ta thu c nghim nh sau :
(3.3)
C
Trong A = e . Hy n gin k hiu dng sau ny ; ta vit
(3.4)
Khi
(3.5)
V ta c th vit (3.3) l y = Ae-I hay
(3.6)
By gi ta c th bit cch gii (3.1). Nu ta o hm 3.6 theo x v dng (3.5), ta thu c
(3.7)

L v tri ca (3.1) nhn cho eI. (Ta gi eI l mt tha s tch phn xem mc 4.) Do , ta c th
vit (3.1) (nhn eI) laf
(3.8)
I
V Q v e l nhng hm ca ring x, by gi ta c th ly tch phn hai v ca (3.8) theo x c
(3.9)
y l nghim tng qut ca (3.1). Lu rng n cha mt hng s bt k nh ta ngh cho mt
phng trnh tuyn tnh bc mt. S hng ce-I l l mt nghim ca phng trnh (3.2) ; s hng u
tin trong y l mt nghim c th ca (3.1). Mn k hiu m ta s dng trong mc 6, hy gi s
hng
v nghim c th = yp. Khi yp + yc l mt nghim ca (3.1) cho mi gi tr
ca c. Cng lu rng
l mt tch phn khng xc nh, m, nh ta bit (xem
chng 5, mc 1), c v s kt qu khc nhau nhng hng s tch phn. Do nghim c th do
bn v my tnh ca bn thu c c th khng ging nhau (xem v d 1 v cc bi ton).
V d 1. Gii
Di dng ca (3.1), tc l
T (3.9), ta c
Mt my tnh cho kt qu
Hy chng t rng cc kt qu ph hp (xem bnh lun ngay sau (3.9)). Nu ta t A = c + 1/3 trong
nghim my tnh bn trn v nhm cc s hng, ta c

Sau khi trit tiu, l nghim trn kia ca ta. Ta thy rng chng trnh my tnh chn mt nghim
c th yp phc tp hn khc vi yp bng cch nhn cho
nng n gin mt nghim c th bng cch cng vo mt bi ca yc.
Lun nh v kh
V d 2. Radium phn r thnh radon, radon phn r thnh polonium. Nu t = 0, mt mu l

radium nguyn cht, mu ny cha bao nhiu radon thi im t ?
Cho N0 = s nguyn t radium t = 0,
N1 = s nguyn t radium thi im t,
N2 = s nguyn t radon thi im t,
v
= hng s phn r ca Ra v Rn.
Nh trong mc 2, ta c cho radium
Tc radon c to ra l tc m radium phn ra, tc

radon cng phn r tc
Do , ta c
hay
Nhng
Phng trnh ny c dng (3.1), v ta gii n nh sau :
(3.10)
Nu
(Cho trng hp
nguyn cht t = 0), ta phi c
xem bi ton 19.) V N2 = 0 t = 0 (ta gi s Ra
Thay gi tr ny ca c vo (3.10) v gii tm N2, ta thu c
4. Nhng phng php khc cho cc phng trnh bc mt

Cc phng trnh tch bin c v cc phng trnh tuyn tnh l hai dng phng trnh bc mt
bn gp thng nht trong cc ng dng s cp. Tuy nhin ta cng s cp ngn gn mt vi
phng php khc gii nhng phng trnh bc mt c bit. Bn s thy chi tit hn trong cc
bi ton v trong hu ht cc cun sch phng trnh vi phn.
Phng trnh Bernoulli. Phng trnh vi phn
(4.1)
Trong P v Q l nhng hm ca x, c bit l phng trnh Bernoulli. N khng tuyn tnh
nhng d dng qui v mt phng trnh tuyn tnh. Ta thc hin i bin
(4.2)
Khi
(4.3)
K n nhn (4.1) cho
v thay (4.2) v (4.3) ta c
Lc ny y l mt phng trnh tuyn tnh bc mt m ta c th gii nh ta lm vi cc phng

trnh tuyn tnh trn kia. (xem mc 7 cho mt v d ca mt bi ton vt l trong ta cn gii mt
phng trnh Bernoulli.)
Nhng phng trnh chnh xc ; nhng tha s tch phn Nh li t chng 6, mc 8, rng biu
l mt vi phn ton phn [tc l, vi phn ca mt hm F(x, y)]
thc
nu
(4.4)
Nu (4.4) ng, th c mt hm F(x, y) sao cho
(4.5)
Trong chng 6, ta xt nhng cch tm F khi (4.4) ng. Phng trnh vi phn
c gi l chnh xc nu (4.4) ng. Trong trng hp ny
V nghim ca (4.6) khi l
10

Ta tm F nh trong chng 6, mc 8.
Mt phng trnh khng phi l chnh xc thng c th c lm chnh xc bng cch nhn vi
mt tha s thch hp.
V d 1. Phng trnh
L khng chnh xc [do (4.4)]. Nhng phng trnh

(4.9)
2
Thu c bng cch chia (4.8) cho x , l chnh xc [dng (4.4)], v nghim ca n l
(4.10)
Ta nhn (4.8) cho 1/x2 lm phng trnh thnh chnh xc; tha s 1/x2 c gi l mt tha s
tch phn. xt mt v d khc ca tha s tch phn, nhn li mc 3. Biu thc eI l mt tha s
tch phn cho cc phng trnh (3.1) v (3.2); nh bn c th thy trong (3.8), nhn (3.1) cho eI lm
n thnh mt phng trnh chnh xc.
Phng php tm mt tha s tch phn v gii phng trnh chnh xc thu c th hu ch ch yu
trong nhng trng hp n gin khi ta c th on kt qu. N thng khng c gi tr khi mt
qu nhiu thi gian tm nhng tha s tch phn.
Cc phng trnh thun nht Mt phng trnh thun nht ca x v y bc n ngha l mt hm c
th c vit l
Chng hn
thun nht bc 3. (xem thm bi ton 21.) Mt phng trnh c dng
l mt phng trnh
(4.11)
Trong P v Q l nhng hm thun nht c cng bc c gi l thun nht. (Thut ng thun
nht cng c dng theo mt ngha khc; xem mc 5.) Nu bn chia hai hm thun nht c cng
bc, tha s xn trit tiu v ta c mt hm ca y/x. Do , t (4.11) ta c th vit
(4.12)
V ta c th ni rng mt phng trnh vi phn l thun nht nu n c th c vit l y= mt
hm ca y/x. iu ny gi rng ta gii cc phng trnh thun nht bng cch i bin v = y/x,
hay
(4.13)
Vic thay th ny, thc ra, cho ta mt phng trnh tch c theo x v v (xem bi ton 22). Ta gii
n tm mt h thc gia v v x v sau t li v = y/x tm nghim ca (4.11)
Cng xem bi ton 23 cho mt cch khc gii cc phng trnh thun nht.
i bin. Ta gii c phng trnh Bernoulli v phng trnh thun nht bng cch i bin.
Nhng phng trnh khc cng c th a ti cng phng php ny. Nu mt phng trnh vi
11

phn cha t hp cc bin x, y (c bit nu t hp ny xut hin hn mt ln), ta th thay t hp
ny bng mt bin mi. Xem nhng v d trong cc bi ton 11, 15, v 16.
5. Cc phng trnh tuyn tnh bc hai c cc h s khng i v v phi bng khng.
V tm quan trng trong ng dng, ta s xt k nghim ca cc phng trnh vi phn c dng
(5.1)
Trong
l hng s; ta cng s st phng trnh tng ng khi v phi ca (5.1) l
mt hm ca x. Nhng phng trnh c dng (5.1) c gi l thun nht v mi s hng cha y
hoc mt o hm ca y. Nhng phng trnh c dng (6.1) c gi l khng thun nht v n
cha mt s hng khng ph thuc vo y. (Tuy nhin, lu rng vic dng thut ng thun nht
hon ton khng lin quan n vic dng n trong mc 4.) Mc d ta s tp trung vo cc phng
trnh bc hai, l nhng phng trnh xut hin thng xuyn nht trong cc ng dng, hu nh bn
lun ny c th c m rng ngay cho nhng phng trnh tuyn tnh bc cao hn vi cc hng s
khng i (xem cc bi ton 21 ti 30).
Nhng bi ton ny kh d; bn c th vit ra p n nhanh hn bn c th nh my bi ton vo
my tnh! Nh rng my tnh c th khng cho cu tr li theo dng bn cn. dng nghim ca
my tnh mt cch hiu qu, bn cn bit trng ch iu g, v bn c th hc iu ny bng cch
nghin cu cc phng php sau v tnh tay mt s bi ton. Hy xt mt phng trnh c dng
(5.1)
V d 1. Gii phng trnh
(5.2)
S tin nu D thay cho d/dx; khi
(5.3)
Cc biu thc lin quan n D, nh D + 1 hay D2 + 5D + 4, c gi l ton t vi phn. (Xem bi
ton 31.) Theo k hiu ny (5.2) tr thnh
(5.4)
Biu thc i s D2 + 5D + 4 c th c phn tch l (D + 1)(D + 4) hay (D + 4)(D + 1). Bn nn
t tha mn rng
(5.5)
Trong D = d/dx, v thc ra, mt pht biu tng t cng ng cho (D - a)(D - b) trong a, b l
cc hng s bt k. (iu ny khng nht thit ng nu a v b l nhng hm ca x; xem bi ton
31.) Khi ta c th vit (5.2) hay (5.4) l
(5.6)
12

gii (5.4) [hay (5.6) vn l cng kt qu c vit], u tin ta s gii cc phng trnh n gin
hn
(5.7)
y l nhng phng trnh tch c (mc 2) c cc nghim
(5.8)
Lc ny nu (D + 4)y = 0, th
Nn mi nghim ca (D + 4)y = 0 l mt nghim ca phng trnh vi phn (5.6) hay (5.4). Tng
t, mi nghim ca (D + 1)y = 0 l mt nghim ca (5.6) hay (5.4). V hai nghim (5.8) l c lp
tuyn tnh [bi ton 13 ; cng xem chng 3, phng trnh (8.5)], mt t hp tuyn tnh ca chng
cha hai hng s bt k v nghim tng qut cng vy. Do
(5.9)
L nghim tng qut ca (5.4). Lu rng ta c th xem hai nghim e-4x v e-x l cc vect c s
ca mt khng gian vect tuyn tnh 2 chiu (xem chng 3, mc 14). Khi nghim tng qut
(5.9) cho mi vect ca khng gian ny (xem bi ton 21.)
By gi ta phi xt liu ta c th gii mi phng trnh tuyn tnh bc hai vi cc h s khng i
(v v phi bng khng) bng phng php ny. u tin ta vit phng trnh vi phn dng D cho
d/dx, v sau phn tch thnh tha s biu thc D c (5.5). Trong bc cui cng ny, ta
xem D nh th n l mt ch ci i s thay v d/dx ; iu ny c bin minh bng cch kim tra
kt qu (5.5) khi D = d/dx. Nh li t i s rng ni rng biu thc i s D2 + 5D + 4 c cc tha
s (D + 4) v (D + 1) tng ng ni rng phng trnh bc hai
(5.10)
C cc nghim -4 v -1. Phng trnh (5.10) c gi l phng trnh c trng cho phng trnh
vi phn cho trc (5.2). T cc phng trnh (5.6) ti (5.9), ta thy rng gii mt phng trnh vi
phn bc hai tuyn tnh c cc h s hng, u tin ta nn gii phng trnh c trng ; nu cc
nghim tng qut ca phng trnh vi phn
nghim ca phng trnh c trng l a v b
ax
bx
l mt t hp tuyn tnh ca e v e .
l nghim tng qut ca
(5.11)
(Nu a = b, ta ch c mt nghim theo cch ny ; ta s xt trng hp ny ngn gn.) Nh li t i

s rng cc nghim ca mt phng trnh bc hai (c cc h s thc ; xem bi ton 19) c th l
thc v khng bng nhau, thc v bng nhau, hay mt cp lin hp phc. Phng trnh (5.2) m ta
gii l mt v d trong cc nghim l thc v khng bng nhau. Hy xt hai trng hp khc
Cc nghim bng nhau ca phng trnh c trng. Nu hai nghim ca phng trnh c trng
bng nhau, th phng trnh vi phn c th c vit
(5.12)
13

Trong a l gi tr ca hai nghim bng nhau ny. T bn lun trc (5.5) ti (5.11), ta bit
rng mt nghim ca (5.12) l
Nhng nghim th hai trc
trong
(5.11) khng phi l mt nghim th hai y v b = a. tm nghim th hai cho trng hp ny,
ta cho
(5.13)
Khi (5.12) tr thnh
T ta c
(5.14)
Ta thay (5.14) vo (5.13) c
y l mt phng trnh tuyn tnh bc mt m ta gii nh trong mc 3 :
Do
l nghim tng qut ca (5.12) (5.15)
y l nghim tng qut ca (5.1) cho trng hp hai nghim bng nhau ca phng trnh c
trng. Nghim eax ta bit ; ci mi y l vic xeax l mt nghim th hai (c lp tuyn tnh ;
xem bi ton 14) ca phng trnh vi phn trong a l nghim kp ca phng trnh c trng.
Cc phng trnh (5.11) v (5.15) khi cho nghim tng qut ca (5.1) cho hai nghim bng nhau
v khng bng nhau ca phng trnh c trng.
Cc nghim lin hp phc ca phng trnh c trng. Gi s cc nghim ca phng trnh c
trng l
y l nhng nghim khng bng nhau, nn t (5.11) nghim tng qut ca
phng trnh vi phn l
(5.16)
y l hai dng rt hu ch ca (5.16). Nu ta thay
[xem chng
2, phng trnh (9.3)] vo (5.16), th du ngoc tr thnh mt t hp tuyn tnh ca
v v
v ta c th vit (5.16) l
(5.17)
Trong by gi c v
l cc hng s bt k. Mt cch d dng thy rng y ng l khai
bng cng thc cng lng gic ; iu ny cho mt t hp tuyn tnh ca

v
nh trong (5.17). Mc d khng kh biu din mt trong tp hp cc hng
s bt k [A, B trong (5.16) ; c1, c2 trong (5.17) ; v c,
trong (5.18)] theo nhng tp khc, iu
trin
14

ny t khi cn lm. Khi gii nhng bi ton thc t ta ch vit ci no trong ba dng ny ph hp tt
nht vi bi ton ang xt v khi xc nh cc hng s bt k theo dng t s liu c cho.
(5.19)
Ta c th vit phng trnh ny l
(5.20)
V cc nghim ca phng trnh c trng l bng nhau, ta bit rng nghim c dng (5.15) v ta
ch vit ra kt qu
(5.21)
V d 3. Trong mc 16, chng 2, ta bn ti phng trnh vi phn cho chuyn ng ca mt khi
lng m dao ng u mt l xo, v ta gii n bng cch on nghim. By gi hy gii n bng
cc phng php ca chng ny. Phng trnh vi phn l [xem chng 2, phng trnh (16.21)]
(5.22)
Ta c th vit phng trnh vi phn ny l
(5.23)
Trong D = d/dt. Cc nghim ca phng trnh c trng l
vit di mt trong ba dng, (5.16), (5.17), hay (5.18):
nghim c th c
(5.24)
Mt vt c dch chuyn t cn bng tha (5.22) hay (5.24) c ni l thc hin chuyn ng
iu ha n. (Nh li chng 7, mc 2.)
Cc phng trnh (5.24) l cc nghim tng qut ca (5.22), mi nghim cha hai hng s bt k.
Hy tm mt nghim c th ng vi cc gi tr ban u cho trc.
V d 4. Gi s khi lng c gi ng yn mt khang cch 10 cm di cn bng v sau
bt ng chuyn ng. Nu ta ng gi y dng khi m trn im cn bng, th t = 0, ta c y = 10, v dy/dt = 0. Dng nghim th hai trong (5.24), ta c
Nn cc iu kin ban u cho
15

Do ta tm c
V nghim c th ta mun l
(5.25)
Ta c th kim chng rng mt trong cc nghim khc trong (5.24) cho cng nghim c th (5.25)
vi cng gi tr ban u (bi ton 32).
Nghim ny khng thc t t quan im ng dng. Cc phng trnh (5.24) v (5.25) hm rng
khi lng m, mt khi bt u, s ch dao ng ln xung mi mi! iu ny chc chn khng
ng; iu s xy ra l cc dao ng ny s tt dn. L do cho s khc bit gia cc hin tng vt
l v kt qu ton hc l ta b qua cc lc ma st.
V d 5. Mt gi thit kh hp l cho bi ton ny v nhiu bi ton tng t khc l c mt lc tr
t l vi vn tc; hy gi lc ny l
Khi (5.22), cho thm lc ny, tr
thnh
(5.26)
Hay, vi s thay th
N l
(5.27)
gii (5.27), ta tm c cc nghim ca phng trnh c trng
(5.28)
L
(5.29)
y c ba dng p n kh d ph thuc vo ln tng i ca b2 v
bit c cho cc dng chuyn ng tng ng. Ta ni rng chuyn ng l
v c ba tn gi c
qu tt dn nu
Tt dn ti hn nu
Di tt dn hay dao ng nu
Hy bn cc nghim tng qut tng ng ca phng trnh vi phn cho ba trng hp ny.
16

Chuyn ng qu tt dn V
thc v nh hn b, c hai nghim ca phng trnh c
trng l m, v nghim tng qut l mt t hp tuyn tnh ca hai hm m m:
(5.30)
Chuyn ng tt dn ti hn V
nghim tng qut l
phng trnh c trng c hai nghim bng nhau v
(5.31)
Trong c chuyn ng qu tt dn v tt dn ti hn, khi lng m chu mt lc tr ln n ni n
chm li v tr v cn bng thay v dao ng lp li.
Chuyn ng dao ng hay di tt dn Trong trng hp ny
Cho
trng l
nn
l o.
th
v cc nghim (5.29) ca phng trnh c
Nghim tng qut di dng (5.17) khi l
(5.32)
Kt qu ny ph hp hn vi ci ta bit thc s xy ra vi khi lng m; v tha s e-bt, cc dao

ng trong trng hp ny gim bin khi thi gian tri. Cng lu rng tn s ca cc dao ng
tt dn, tc
nh hn tn s
ca cc dao ng khng tt dn.
Mc d ta pht biu mt bi ton vt l kh c bit, ton hc ta va bn ti p dng cho mt

lot bi ton. u tin, c nhiu loi dao ng c hc ngoi mt khi lng gn vo mt l xo.
Ngh v mt thanh m thoa, mt con lc, kim trn thang o ca mt thit b o, v nh nhiu v d
lin quan, dao ng ca nhng cu trc phc tp nh cu hay my bay, v dao ng ca cc nguyn
t trong mt mng tinh th. Trong nhng bi ton nh vy, ta cn gii nhng phng trnh vi phn
tng t cc phng trnh ta bn ti. Cc phng trnh vi phn cng dng xut hin trong in.
Xt cc phng trnh (1.2) v (1.3) khi V = 0. Nh rng I = dq/dt, ta c th vit (1.2) l
(5.33)
V (1.3) l
(5.34)
C hai phng trnh ny c dng (5.27) m ta gii. Do c mt s tng t gia mt mch ni
tip v chuyn ng ca mt khi lng m c m t bng (5.26); L ng vi m, R ng vi hng
s ma st l, v 1/C ng vi hng s l xo k.
Cc phng trnh tuyn tnh bc hai c cc h s hng v v phi khc khng
n gi ta xt cc phng trnh tuyn tnh bc hai c cc h s hng v v phi bng khng
(5.1). Nhng phng trnh nh vy m t cc dao ng t do hay cc dao ng ca cc h c hc
17

hay in. Nhng thng thng nhng h nh vy khng t do m chu mt lc hoc emf p vo.
Cc dao ng khi c gi l cc dao ng cng bc v phng trnh vi phn m t h ny c
dng
(6.1)
Hm f(x) thng c gi l hm cng bc; n biu din lc hay emf p vo. Ta mun tm
nghim tng qut ca cc phng trnh c dng (6.1).
V d 1. Xt phng trnh
(6.2)
Ta bit (t mc 5, v d 1) nghim tng qut ca phng trnh tng ng (5.2) c v phi bng
khng. Nghim ny (5.9) c gi l hm b; n khng phi l mt nghim ca (6.2) m lin h vi
n nh ta s thy. Ta s k hiu hm b ny l yc. Do i vi phng trnh (6.2) hm b l
(6.3)
By gi gi s ta ch bit mt nghim bt k ca (6.2); ta gi nghim ny l mt nghim c th v
k hiu n l yp. Bn c th kim chng d dng rng
(6.4)
L mt nghim c th ca (6.2), v ta s xt ngay nhng cch tm nhng nghim nh vy. Khi ta
c
(6.5)
V t mc 5, v d 1,
(6.6)
Cng (6.5) v (6.6); ta tm ra
Do
(6.7)
L mt nghim ca (6.2). Tht vy, n l nghim tng qut ca (6.2) v n cha hai hng s bt k
c lp (bi ton 27).
Do ta thy cch gii (6.1):
Nghim tng qut ca mt phng trnh c dng (6.1) l
(6.8)
18

Trong hm b yc l nghim tng qut ca phng trnh thun nht (nh trong mc 5) v yp l
mt nghim c th ca (6.1).
Ta s bn by gi mt s cch tm nhng nghim c th. Bn nn bit iu ny ngay c khi bn
dng my tnh tm nghim. Khi bn bit ci mong i, bn c th nh gi tt hn liu mt
nghim my tnh c dng tt nht cho mc ch ca mnh, v nu khng, tm mt dng tt hn
(xem cc bi ton.)
Kim tra. Nu c mt nghim c th tht n gin, ta c th on n v kim chng n.
V d 2. Xt phng trnh
D thy rng
bng khng.
l mt nghim c th ca phng trnh ny v nu y l hng s, y v y
V d 3. v mt bi ton t hin nhin hn, xt

(6.9)
Ta c th nghi ng rng mt bi ca ex l mt nghim ca phng trnh ny, v d kim chng rng
y = 2ex l mt nghim. Nhng th cng cch ny cho phng trnh
(6.10)
Ta khng tm c mt nghim c th v ex tha
Phng php kim tra rt tt trong nhng trng hp n gin khi n cho ta mt p n nhanh
chng, nhng thng ta cn nhng phng php khc.
Ly tch phn lin tip hai phng trnh bc mt. y l mt cch n gin c th lun c dng
gii cc phng trnh c dng (6.1). Tuy nhin trong thc t, n thng lin quan nhiu tnh ton
hn nhng phng php c bit khc; ta s thy n c bit hu ch khi dn ra cc phng php
c bit.
V d 4. Hy gii li (6.10). Ta c th vit phng trnh vi phn ny l
(6.11)
Cho
(6.12)
Khi phng trnh vi phn (6.11) tr thnh
(6.13)
y l mt phng trnh vi phn tuyn tnh bc mt m ta gii nh trong mc j3.
19

(6.14)
Khi phng trnh vi phn cho y tr thnh
y li l mt phng trnh vi phn tuyn tnh bc mt m ta gii nh sau:
(6.15)
Lu rng ta thu c nghim tng qut trong mt qu trnh thay v tm hm b v mt hm c
th trong hai qu trnh ring bit. Tuy nhin, ta c th ch thu c nghim c th xex/3 bng cch
b i hng s bt k mi tch phn (iu ny a ti hm b) v cng b cc s hng c trong
hm b (-ex/9 trong v d ny). V d vit hm b (mc 5), b nhng s hng ny s tit kim thi
gian khi ta tm mt nghim c th. Bn c th thy rng my tnh ca bn cho mt nghim c th
phc tp hn bng cch bao gm cc s hng ca hm b trong nghim c th. Lu rng bn bit
iu ny, bn c th n gin mt nghim my tnh bng cch b nhng s hng ny.
V tri c dng hm m. Hy xt cch tm mt nghim c th khi v phi ca (6.1) l F(x) = kecx
trong k v c l cc hng s cho trc. Quan st rng c c th phc; ta s c bit quan tm n
trng hp ny sau. Cho a v b l cc nghim ca phng trnh c trng ca (6.1); khi (6.1) tr
thnh
(6.16)
u tin hy gi s rng c khng bng a hoc b. Gii (6.16) bng ly tch phn lin tip ca hai
phng trnh bc mt nh trong on trc th d dng (bi ton 28) v cho kt qu rng nghim c
th trong trng hp ny ch l bi ca ecx. Khng cn phi nh cng thc cho tha s hng hay
lm li bc ny mi ln. By gi ta bit dng ca nghim c th, ta ch gi s mt nghim c dng
ny v gii tm hng s.
V d 5. Gii phng trnh
(6.17)
Ta quan st rng c = 2 khng bng cc nghim ca phng trnh c trng. tm mt nghim c
th ta thay
vo (6.17) v thu c
20

Do ta phi c C = 1, v nghim tng qut ca (6.17) l
Ta thy khi gii (6.11) rng nu c bng a hoc b

nghim c th c dng
Bng phng php c dng cho (6.11), ta c th d dng bit rng nu a = b = c, nghim c th
(bi ton 28c). Do trong thc t, ta tm mt nghim c th ca (6.16) bng
c dng
cch gi s mt nghim c dng
(6.18)
By gi ta bit iu ny, ta s gii (6.10) nh sau. Thay
Vo (6.10) v thu c
Do ta tm c C = 1/3 nh trong (6.15) (nhng t mt cng sc hn).

Dng hm m phc. Trong nhng bi ton ng dng, hm F(x) v phi ca (6.1) thng l hm
sin hoc hm cos biu din emf xoay chiu hay mt lc tun han. Ta c th tm yp cho mt bi ton
nh vy bng phng php ly tch phn hai phng trnh bc mt lin tip hoc bng cch thay sin
v cos bng dng hm m phc ca n v dng phng php ca on trc. Vn cn mt kiu
khc hiu qu hn ca phng php sau m ta s chng t by gi
V d 6. Gii
(6.19)
Thay v xt bi ton ny trc tip, u tin ta s gii phng trnh
(6.20)
V
l phc, nghim Y cng c th phc. Khi nu

(6.20) tng ng hai phng trnh
(6.21)
V phng trnh th hai trong (6.21) ging (6.19), ta thy rng nghim ca (6.19) l phn o ca Y.
Do tm yp cho (6.19), ta tm Yp cho (6.20) v ly phn o. Ta quan st rng 2i khng bng cc
nghim ca phng trnh c trng trong (6.20). Theo phng php ca on cui, ta gi s mt
nghim c dng
21

V thay n vo (6.20) c
Ly phn o ca Yp, ta tm c yp cho (6.19)

(6.22)
Ta tm tt phng php hm m phc:
tm mt nghim c th ca
u tin gii
V sau ly phn thc hoc o.

Phng php h s khng xc nh. Phng php ta va bn ti gi s mt hm m v xc nh
tha s hng C l mt v d (v trong thc t l trng hp quan trng nht) ca phng php h s
khng xc nh. Trong (6.18) ta phc ha dng ca yp gi s cho phng trnh (6.16), tc l, khi
v phi ca (6.1) l mt hm m. D nhng chn ngt (cc bi ton 29 v 32) tm kt qu tng
ng (6.24) khi v phi l mt hm m nhn vi mt a thc.
Mt nghim c th yp ca
l
trong Pn(x) l mt a thc hng n
(6.24)
Khi Qn(x) l mt a thc cng hng vi Pn(x) c cc h s khng xc nh phi tm tha phng
trnh vi phn cho trc. Lu rng cc hm sin v cos c trong ecx bng cch dng hm m phc
nh trong (6.19) ti (6.23) (cng xem bi ton 29.)
V d 7. minh ha vic dng (6.24), hy tm mt nghim c th ca
(6.25)
22

Trong k hiu ca (6.24) ta c a = 1, b = -2, c = 1; cng c
thc hng 1. Khi Q1 l mt a thc hng 1, tc Ax + B. V
dng gi s cho mt nghim c th ca (6.25) l
l mt a
ta thy t (6.24) rng
Ta thay hm ny vo (6.25) v tm A v B sao cho ta c mt ng nht thc
lm iu ny l mt ng nht thc, ta phi c
(6.29)
Mt nghim my tnh c th thm vo mt hng s nhn ex, nhng y l mt s phc tp khng
cn thit v ex l mt s hng trong hm b.
Nu v phi ca mt phng trnh vi phn l mt a thc, th c = 0 trong (6.24), v ta gi nh cho
yp mt a thc nh ch ra trong (6.24).
V d 8. gii
(6.27)
Ta gi nh
v tm nghim c th
(6.28)
Mt nghim my tinh cho cng kt qu.

Mt s s hng v phi: Nguyn l chng cht n gi ta b qua mt cu hi c th xut hin
cho bn: Ta lm g nu c nhiu s hng v phi ca phng trnh lin quan n nhiu hm m
khc nhau?
V d 9. c mt bi ton khng t nhin minh ha cc tng, xt phng trnh
(6.29)
Ta gii cc phng trnh vi phn c v tri nh (6.29) v v phi bng vi mt trong cc biu
thc trong ngoc n trong (6.29) [xem (6.11) ti (6.15), (6.19) ti (6.22), (6.27), v (6.28)]. Do
ta bit rng
c nghim c th
c nghim c th
c nghim c th
23

Cng ba nghim ny, ta thy rng
(6.30)
L mt nghim c th ca (6.29).
y l cch n gin nht xt mt v phi phc tp: Gii mt phng ring cho mi hm m
khc nhau v cng cc nghim li. Vic iu ny ng cho mt hm tuyn tnh thng c gi l
nguyn l chng chp. Nh ta c th thy t (6.29) v (6.30), n c tn gi l lng ny l do o
hm (mi cp) ca mt tng cc s hng bng tng ca cc o hm ca tng s hng ring l. Lu
rng nguyn l ny ch ng cho cc phng trnh tuyn tnh; chng hn nu phng trnh cha
nguyn l ny khng ng v
khng bng
Tht vy, mt ton t
(chng hn cc ton t D ta dng) tha nguyn l chng chp c gi l mt ton t tuyn tnh.
[Xem chng 3, phng trnh (7?4)] v bi ton 7.12.] Cc ton t tuyn tnh c tm quan trng
c bit v chng tun theo nguyn l chng chp; chng hn
nn D2 l mt ton t tuyn tnh. Ta s dng
nguyn l ny vn tt trong bn lun v vic dng chui Fourier tm cc nghim c th.
Cc dao ng cng bc. By gi hy tr li bi ton vt l ta xt cui mc 5. ta thit lp
v gii phng trnh vi phn m t cc dao ng t do (v phi bng khng, khng c hm cng
bc) ca mt dao ng t tt dn. Ta bnh lun rng cng ton hc p dng cho nhiu bi ton c
hc khc nhau v cng p dng cho mt mch in RLC n gin mc ni tip. Nh ta thy t thc
nghim v nh ta c th thy t (5.30), (5.31), v (5.32), cc dao ng t do ta xt trong mc 5
tt dn khi thi gian tri. Nhng dao ng nh vy c gi l chuyn tip. K n ta mun xt cc
dao ng thu c khi mt lc tun han (hay emf trong trng hp in) c p vo. iu ny
c ngha v mt ton hc rng ta mun gii (5.27) bng mt hm ca t v phi. Nghim ny s
cha nghim ph hp ca (5.30), (5.31), (5.32); y l hm b v cng l hm chuyn tip v n
tin ti khng khi t tin ti v cng. Nghim cng s cha mt nghim c th khng tin ti khng
khi t tin ti v cng; y l nghim trng thi dng m ta mun tm.
V d 10. Hy gii
(6.31)
Bng phng php hm m phc, u tin ta gii
(6.32)
Thay
(6.33)
Vo (6.32) c
(6.34)
24

S tin khi vit s phc C di dng
. Ta c
(6.35)
Gc ca C =
trong
c cho bng hnh 6.1.
Do
(6.36)
V t (6.33)
(6.37)
tm yp ta ly phn o ca Yp:
(6.38)
y l nghim trng thi dng, gi vy v khi t tng, phn cn li ca nghim [c cho bi (5.30),
(5.31), hay (5.32)] tr nn khng ng k. Chng hn, khi ta bt mt n in, dng in c cho
bi (5.32) cng (6.38). Hm chuyn tip (5.32) tin ti khng nhanh v nghim trng thi tnh
(6.38) tr thnh ton b nghim.
Cng hng Ta lu , bng cch so snh (6.38) v hm cng bc trong (6.31), rng lc p vo
(hay emf) v nghim y (biu din dch chuyn, dng, v.v.) l lch pha; tc l, cc gi tr cc i
Ta cng thy t (6.38) rng cho mt tn s
ca chng khng xut hin cng lc v gc pha
cng bc cho trc
bin ln nht cho y (cng cho dy/dt, bi ton 49) xut hin nu tn s
. Tnh hung ny thng c gi l cng hng. Trong bi
t nhin (khng tt dn) bng
ton mch ni tip RLC, y biu din in tch q trn t in nu hm cng bc l emf, v y biu
din dng in I = dq/dt nu hm cng bc l o hm theo thi gian ca emf. Cho mt mch nh
vy, cho trc tn s
ca emf p vo, dng in (hay in tch) s c bin ln nht khi tn s
t nhin (khng tt dn) bng
. iu ny hu nh c gi l iu kin cng hng cho
trng hp mch in. Tuy nhin c mt cu hi khc ta c th hi y c bit quan trng trong
c hc. Cho trc tn s t nhin (khng tt dn)
ca bi ton, tn s no ca hm cng bc s
to ra bin ln nht ca y? Trong (6.38), ta mun cc i h s ca sin; ta c th cc tiu bnh
phng mu s ca h s; tc l ta mun tm gi tr ca
cc tiu
cho
cho trc. t o hm ca hm ny (theo
) bng khng v gii tm
, ta c
(6.39)
25

Lu rng gi tr ny ca
khng bng tn s t nhin khng tt dn
ln tn s t nhin tt
trong
[xem (5.32)]. Tuy nhin, nu ta nh ngha cng hng l tnh
dn
hung trong ta c bin cc i cho y vi mt gi tr cho trc ca , th iu kin cng
hng l (6.39). (Bin cc i cho vn tc hay dng in trong trng hp mch in vn
ng cho
bi ton 40. ) iu kin cng hng (6.39) c bit quan trng trong c hc
ta quan tm n chuyn di y ca mt h cho trc di tc dng ca nhiu lc khc nhau.
Chng hn, xt mt cy cu; ta s mun trnh cc lc tun han c
cho bi (6.39) v nhng lc
nh vy s to ra dao ng ln. Trong trng hp ny cng hng l khng mong mun. N c th
c mong mun trong nhng trng hp khc, chng hn, khi ta chnh radio ti tn s ca mt i
no , bn c
v bn chnh mch in trong radio c tn s tc nhin
bng
cho
trc.
Dng chui Fourier tm cc nghim c th. Trong nhng bi ton n gin, hm cng bc
trong trng hp in hoc c hc chnh l mt sin hoc cosin v bi ton c th c gii nh ta
va lm. Tuy nhin trong nhng trng hp phc tp (v thc t) hn, hm cng bc rt c th l
mt hm no phc tp hn; tuy nhin n thng l mt hm tun hon, v ta s gi s vy.
Chng hn, gi s rng emf tun hon p vo mt mch in c cho bng mt trong cc th
trong hnh 3.2 ca chng 7. Ta hc trong chng 7 cch khai trin mt hm nh vy theo mt
chui Fourier. Hy gi s rng iu ny c lm ri, dng dng hm m phc ca chui Fourier.
Khi ta c th vit (6.1) l
(6.40)
Ta bit cch gii phng trnh
(6.41)
C v phi bng vi mt s hng bt k ca chui. Nu by gi ta thm vo cc nghim ca tt c
cc phng trnh (6.41) cho mi n, ta c mt nghim ca (6.40) (xem nguyn l chng chp pha
trn).
V d 11. Gii
(6.42)
Trong f(t) l mt hm c chu k
Hm c trng l
Cc nghim ca n l
26

Nn hm b l
tm mt nghim c th, u tin ta khai trin f(t) thnh mt chui Fourier ; t chng 7, phng
trnh (7.8), ta c
(6.43)
K n ta vit v gii tan b tp hp cc phng trnh vi phn ging (6.42) nhng mi phng
trnh ch c mt s hng ca chui (6.43) v phi. i vi s hng u tin (tc 1/2) ta thy rng
mt nghim c th ca
L y = 1/20. Mi s hng khc ca (6.43) c dng

dng hay m. gii
trong k l mt s nguyn l
(6.44)
Ta thay
(6.45)
Vo (6.44) v c
Khi ta c
(6.46)
v thay cc gi tr ca C thu c vo (6.45), ta thu c cc nghim
Cho
ca (6.44) cho cc gi tr khc nhau ca k ng vi cc s hng ca chui (6.43). Tng tt c cc
nghim ng vi mi s hng l nghim c th cn tm ca (6.42). Do
27

(6.47)
L mt nghim c th ca (6.42).
7. Cc phng trnh bc hai khc
Mc d cc phng trnh tuyn tnh bc hai c cc h s hng l nhng phng trnh c dng
thng xuyn nht trong cc ng dng, c mt vi loi phng trnh bc hai khc v nhng phng
php gii chng m cng quan trng. Ta s bn mt s phng trnh y, tc a) nhng phng
trnh khng c y ; b) nhng phng trnh khng c x ; c) nhng phng trnh c dng
d) nhng phng trnh Euler-Cauchy ; e) s gim bc. xt nhiu phng
php hn, xem mc 9 (php bin i Laplace), mc 12 (hm Green), bi ton 12.14b (bin phn cc
tham s), v chng 12 (hm c bit, nghim chui, ton t thang). Bn cng c th tm ra cc
nghim my tnh nhng, nh ta ni, chng c th khng dng n gin nht hay dng bn cn.
So snh nhng nghim tnh tay c th cho bn thy cn g v gip bn dng nghim my tnh hiu
qu hn.
gii hoc a) hoc b), ta th
(7.1)
Trng hp a) : Khng c bin ph thuc y.
(7.2)
Sau nhng php th ny, mt phng trnh c dng a) l bc mt vi p l bin ph thuc v x l
bin c lp. u tin ta gii tm p l mt hm ca x ; sau ta thay li p = y v gii phng trnh
bc mt thu c cho y.
Trng hp b) : Khng c bin c lp x
(7.3)
Ci ta lm y l i bin c lp t x qua y. Quan st rng c mt bin c lp trong mt
phng trnh vi phn thng. Ban u ta xem x l bin c lp vi y v p = dy/dx l nhng hm ca
x. By gi ta xem y l bin c lp vi p l mt hm ca y ; (7.3) chnh l qui tc dy xch (chng
4, mc 5) cho php ly o hm mt hm p(y) theo x nu y l mt hm ca x. Vi s thay th (7.3),
28

mt phng trnh vi phn khng c x tr thnh mt phng trnh bc mt vi p l bin ph thuc
v y l bin c lp.
V d 1. Trong mc 5, ta bn ti chuyn ng ca mt khi lng m chu mt lc phc hi ky v
mt lc tt dn l(dy/dt). By gi hy xt mt bi ton tng t nhng c lc tt dn t l vi bnh
phng vn tc. Phng trnh chuyn ng vi phn khi l [so snh (5.26)]
(7.4)
Trong du cng hay tr phi c chn ng mi giai on chuyn ng sao cho lc gy tr
chng li chuyn ng. Hy gii trng hp c bit sau y ca bi ton ny. Bn chuyn ng
ca mt ht c th ra t lc ng yn im y = 1 khi t = 0, v tun theo phng trnh chuyn
ng
(7.5)
y l mt v d ca trng hp b) (v khng c x c l khng c t , tc l, khng c bin
c lp). Dng (7.3) (thay x bng t), ta c
(7.6)
Nn (7.5) tr thnh
(7.7)
y l mt phng trnh Bernoulli [sao (4.1) khi thay y bng p, v P v Q l nhng hm ca y]. Ta
c n = -1, v php th (4.2) l
(7.8)
Khi
V (7.7) tr thnh
(7.9)
y l mt phng trnh tuyn tnh bc mt ; gii n (xem mc 3), ta thu c
29

(7.10)
V ban u dy/dt = 0 v y > 0, ta thy t (7.5) rng gia tc ban u theo hng m ; v ht xut pht
t lc ng yn, vn tc ca n cho t nh cng theo hng m. Khi lc tt dn phi theo hng
dng nn ta phi dng du di trong (7.10) cho phn u ca chuyn ng. Do ta c
(cho t nh) (7.11)
Ta xc nh c t cc iu kin ban u dy/dt = 0, y = 1 t = 0 ; ta c
khi y = 1 ; do t (7.11) ta c
Khi ta c
(cho t nh) (7.12)

y l mt nghim c gi tr chng no dy/dt < 0 (y l iu m t nh mun ni ti). Do ban
u ht chuyn ng theo hng m mt lc. tip tc bi ton ta cn tm liu n dng li v nu
dng th dng u. iu ny ngha l gii mt phng trnh siu vit phi c tnh bng phng
php xp x no . Tht ra khi n dng, y m ; im ny lc y theo hng dng v ht, sau
khi dng, chuyn ng theo hng dng. Nghim cho
khi c cho bi (7.10) vi
du trn. Sau mt khang thi gian na, ht li i hng v ta li dng nghim (7.11) (vi mt c
khc), v c vy, chuyn ng ton phn c v ging mt dao ng tt dn. Ta s khng tip tc i
vo chi tit na v ta t c mc ch minh ha trng hp b) v nghim ca mt phng
trnh Bernoulli.
Trng hp c) c v rt c bit v d nhin bao gm c b) ; tuy nhin, s rt quan trng nu bit
cch d dng gii n v n rt thng xut hin trong cc ng dng. Mo ch l nhn phng
trnh vi y ; khi ta c th ly tch phn mi s hng.
Trng hp c)/ gii
nhn cho y.
Khi ly tch phn c
(7.13)
Phng trnh ny l tch c v do c th gii c (tr kh khn c th c khi tnh cc tch
phn). Ta ni rng bi ton ny c qui gin thnh dng cu phng (ch cc tch phn) ; iu ny
ngha l ta c th vit p s theo cc tch phn m c th hoc khng th c tnh d dng !
V d 2. Xt mt ht c khi lng m di chuyn dc trc x di tc ng ca mt lc F(x). Khi
phng trnh chuyn ng l
30

(7.14)
Nu ta nhn phng trnh ny vi v = dx/dt v ly tch phn theo t, ta c
(7.15)
Nh li (chng 6, mc 8) rng th nng ca mt ht l tr ca cng do lc thc hin. Do
(7.16)
L ng nng cng th nng ; phng trnh (7.15) m t nh lut bo ton nng lng cho bi ton
ny. Phng trnh nng lng ny thng th v hn phng trnh chuyn ng (x l mt hm ca
t) v do hu ch hn khi c th tm n trc tip, nh ta lm, m khng phi gii phng trnh
vi phn cho x. Phng trnh (7.15) c bit l mt tch phn th nht ca phng trnh vi phn v
ta ly tch phn mt phng trnh bc hai mt ln c n.
Trng hp d) : Mt phng trnh c dng
(7.17)
(c gi l mt phng trnh Euler hay Cauchy) c th c qui v mt phng trnh tuyn tnh
c cc h s hng bng cch i bin c lp t x sang z trong
(7.18)
V khi ta c (xem bi ton 14 v cng xem chng 4, mc 11)
(7.19)
Thay (7.18) v (7.19) vo (7.17) cho
(7.20)
y l mt phng trnh tuyn tnh c cc h s hng v c th c gii bng cc phng php
ca mc 5 v 6.
Cn lu rng cc nghim ca (7.17) khi f(x) = 0 thng l ly tha ca x, nn mt cch gii
trng hp ny l gi nh y = xk v gii phng trnh bc hai thu c cho k. Tuy nhin, nu cc
gi tr ca k l phc, hay bng nhau, hay nu
ta c th thy d hn nu dng (7.18)
qui bi ton ny v mt bi ton quen thuc. (xem cc bi ton 15 ti 23.)
Trng hp e) : H bc. tm mt nghim th hai ca
(7.21)
31

Nu cho trc mt nghim u(x), thay
(7.22)
Vo (7.21) v gii tm v(x).
Bn c th kim chng rng khi bn th (7.22) vo (7.21), h s ca v(x) l
Biu thc ny bng khng v ta gi nh rng u(x) l mt nghim
ca (7.21). Khi phng trnh cho
l mt phng trnh bc mt tch c (bi ton 24).
V d 3. Gii
Cho
tr thnh
bit rng u = x l mt nghim.

Khi
v phng trnh vi phn
Tch cc bin v ly tch phn, ta tm c
Gii tm v, ly tch phn ln na, v vit y = uv cho
Do nghim tng qut ca phng trnh cho trc l

8. Bin i Laplace
Nh ta s thy trong mc 9, bin i Laplace hu ch trong vic gii cc phng trnh vi phn (cho
nhng cch dng khc xem mc 9, trang 442). y ta mun nh ngha bin i Laplace v thu
mt s cng thc cn thit. Ta nh ngha L(f), bin i Laplace ca f(t) [cng c vit l F(p) v
n l mt hm ca p], bng phng trnh
(8.1)
y l mt v d ca mt bin i tch phn (cng xem bin i Fourier, chng 7, mc 12, v bin
i Hilbert, chng 14, trang 698). Nu ta bt u vi mt hm f(t), nhn vi mt hm ca t v p,
v tm mt tch phn xc inh theo t, ta c mt hm F(p) c gi l mt bin i tch phn ca f(t).
C nhiu bin i tch phn c t tn m bn c th pht hin ra trong cc bng lit k v my
tnh. Quan st k hiu cho bin i Laplace trong (8.1) : ta s thng dng mt ch ci thng cho
hm ca t, v ch ci hoa tng ng cho bin i vn l mt hm ca p, chng hn f(t) v F(p), hay
g(t) v G(p), v.v. Cng lu t (8.1) rng v ta ly tch phn t 0 ti
F(p) l nh nhau bt k
f(t) c nh ngha ra sao cho t m. Tuy nhin, ta mun nh ngha f(t) = 0 cho t < 0 (xem ch
thch, trang 447 ; cng xem tch phn Bromwich, trang 696).
32

S rt tin c mt bng f(t) v F(q) tng ng khi ta dng bin i Laplace gii cc bi ton.
Hy tnh mt s mc trong bng bin i Laplace cui chng (trang 469 ti 471). Lu rng
cc con s theo sau L (L1, L2, , L35) ch mc ghi trong bng bin i Laplace.
V d 1. thu c L1 trong bng, ta thay f(t) = 1 vo (8.1) v tm c
(8.2)
-pt
Ta gi s p > 0 lm e bng khng cn trn ; nu p phc, nh n c th, th phn thc ca p

phi dng (Re p > 0), v y l gii hn m ta ni trong bng cho L1.
V d 2. Cho L2, ta c
(8.3)
Bng cch ny ta c th tip tc thu c hm F(p) ng vi mi f(t) bng cch dng (8.1) v tnh
tch phn. Tuy nhien c mt s phng php d hn m ta minh ha by gi. u tin quan st rng
bin i Laplace ca mt tng hai hm l tng ca cc bin i Laplace ; bin i ca cf(t) cng l
cL(f) trong c l mt hng s :
Theo ngn ng ton hc, ta ni rng bin i Laplace l tuyn tnh (hay l mt ton t tuyn tnh
xem chng 3, mc 7).
V d 3. By gi kim tra L3. Trong (8.3), thay a bng ia, khi ta c
(8.5)
Nh li (8.4), ta c th vit (8.5) l
(8.6)
Tng t, thay a bng ia trong (8.3), ta c
(8.7)
33

Cng (8.6) v (8.7), ta c L4, bng cch tr chng, ta c L3.
V d 4. kim chng L11, bt u vi L4, tc
(8.8)
Ly tch phn (8.8) theo tham s a c
Chnh l L11. Nhng cch tm nhng mc khc trong bng c a ra trong cc bi ton.
9. Nghim ca phng trnh vi phn bng bin i Laplace
Ta s bn ti nghim ca phng trnh vi phn tuyn tnh c cc h s hng (xem mc 5 v 6). Bin
i Laplace c th qui mt phng trnh nh vy thnh mt phng trnh i s v do n gin
cch gii n. Cng v vy, v bin i Laplace t ng dng gi tr iu kin ban u cho trc, ta
tm thy ngay mt nghim c th mong mun m khng cn thm bc xc nh cc hng s
tha cc iu kin ban u. Cc hm cng bc khng lin tc rt kh xt n bng cc phng
php trong mc 6; phng php bin i Laplace x l chng d dng.
Ta s ly bin i Laplace ca cc s hng trong phng trnh vi phn; lm vy ta cn bit cc
bin i ca cc o hm
v.v. tm L(y), ta dng nh ngha
(8.1) v ly tch phn tng phn, nh sau
(9.1)
Trong n gin ta vit L(y) = Y v y(0) = y0. tm L(y), ta xem y l (y), v thay y
cho y trong (9.1) c
Dng li (9.1) trit tiu L(y), cui cng ta c

(9.2)
Tip tc qu trnh ny, ta thu c bin i ca cc o hm bc cao hn. (bi ton 1 v L35).
By gi ta sn sng gii cc phng trnh vi phn. Ta minh ha phng php ny bng mt s v
d.
V d 1. Gii
c cc iu kin ban u
34

Ta ly bin i Laplace ca mi s hng trong phng trnh ny, dng L35 v L6 trong bng bin
i Laplace. Ta c
Nhng cc iu kin ban u l
Do ta c
By gi ta mun y, l bin i Laplace ngc ca Y. Ta xem trong bng cho bin i ngc ca
Nh L6, ta c
Nghim ny n gin hn nghim tng qut nhiu ; ta thu c nghim tha cc iu kin ban
u cho trc.
V d 2. Gii
tha cc iu kin ban u
Dng bng, ly bin i Laplace ca mi s hng ca phng trnh c
Khi ta thay cc iu kin ban u v gii tm Y nh sau :
Cui cng, ly bin i ngc dng L4 v L17, ta c nghim mong mun :
V d 3. Gii
Ta ly bin i ca mi s hng v gii tm Y nh sau :
V Y ny khng c trong bng, ta c th dng mt bng ln hn, hay dng t s ring phn tch
Y thnh cc t s m c trong bng ca ta (bn c th lm iu ny bng my tnh) hay tm bin i
ngc bng my tnh. Ta tm c :
35

V nh L2, L13, v L14,
Cc h phng trnh vi phn cng c th c gii bng cch dng bin i Laplace. y l mt v
d.
V d 4. Gii h phng trnh
Tha cc iu kin ban u

Ta s gi L(z) = Z v L(y) = Y nh trc. Ta ly bin i Laplace ca mi phng trnh c
Sau khi th cc iu kin ban u v gom cc s hng, ta c
Ta gii h phng trnh i s ny cho Y v Z (bng bt c phng php no thng dng cho mt
cp phng trnh trit tiu, tnh nh thc, v.v.). Chng hn, ta c th nhn phng trnh u cho
(p - 2) v cng vi phng trnh th hai c
Ta tm y bng cch tm bin i ngc ca Y dng L14. Ta c
Tng t, gii tm Z v tm bin i ngc, ta tm ra
Cch khc ta c th tm z t phng trnh vi phn u tin bng cch thay nghim y vo :
Gii cc phng trnh vi phn tuyn tnh c cc h s hng khng phi l cch dng duy nht ca
bin i Laplace. Nh bn s thy trong chng 13, mc 10, ta c th gii mt s loi phng trnh
o hm ring bng bin i Laplace. Mt bng bin i Laplace cng c th c dng tnh cc
tch phn xc nh c dng
36

V d 5. Nh L15 c a = 3 v p = 2, ta c
Tht vy, c nhiu iu v ch ny hn vy. Mc d ta bn trong chng ny cch dng bin i

Laplace nh mt cng c, chng cng c th ng mt vai tr l thuyt hn trong nhng bi ton
ng dng. Thng c th tm thng tin cn v mt bi ton trc tip t bin i Laplace ca nghim
m khng cn tm nghim . Do vic dng bin i Laplace c th a ti mt hiu bit tt hn
v mt bi ton hay mt phng php tm nghim n gin hn. (So snh cch dng cc ma trn,
chng hn, hay cch dng bin i Fourier.)
10. Tch chp
Khi gii phng trnh vi phn bng bin i Laplace trong mc 9, ta tm Y v sau tm bin
i ngc y hoc trong mt bng hoc bng my tnh. Ta khng c cch no vit mt cng thc cho
y. By gi ta mun xt mt cch khc tm cc bin i ngc (Xem thm tch phn Bromwich,
chng 14, trang 696.)
u tin hy xem ti sao phng php ta s bn ti trong mc ny c ch. Xt phng trnh vi phn
c loi c bn trong mc 5 v 6, tc l phng trnh bc hai tuyn tnh c cc h s hng. Nh li
rng nhng phng trnh nh vy m t s rung hay dao ng ca mt h c hc hay in. Nu v
phi ca phng trnh ny l mt hm ca t, c gi l hm cng bc, th phng trnh vi phn
m t cc dao ng cng bc.
V d 1. Hy gii phng trnh tiu biu sau bng bin i Laplace, gii s ban u h ng yn v
rng lc f(t) bt u c p vo t = 0.
(10.1)
Ta ly bin i Laplace ca mi s hng, th cc iu kin ban u, v gii tm Y nh sau :
(10.2)
Lu rng Y l mt tch ca hai hm ca p. Ta bit bin i ngc ca F(p), tc f(t). Tha s
(c gi l hm chuyn tip) lc no cng c th c vit
l
Bng cch phn tch thnh tha s biu thc bc hai mu. Do t L7 (hay L6 nu a = B) ta tm
c bin i ngc ca T(p) cho mi bi ton. Khi y (bin i ngc ca Y trong (10.2)) l
bin i ngc ca tch ca hai hm m ta bit cc bin i ngc. Ta s chng t bng cch no
vit y l mt tch phn (tc l, ta s chng t L34 trong bng).
Cho G(p) v H(p) l cc bin i ca g(t) v h(t). Ta mun bin i ngc ca tch G(p)H(p). Bng
nh ngha (8.1)
37

(10.3)
Hy vit li (10.3) khi thay t bng cc bin tch phn cm khc nhau sao cho ta c th vit tch ca
hai tch phn l mt tch phn hai lp. Khi ta c
(10.4)
By gi ta thc hin i bin ; trong tch phn
(tc l, c
v min ly tch phn theo t l t
(ng vi
). Thay nhng ci ny vo (10.4), ta c
c nh), cho
(ng vi
Khi
) ti
(10.5)
K n ta mun i th t ly tch phn. T hnh 10.1, ta thy rng tch phn hai lp trong (10.5) l
trn tam gic trong gc phn t th nht di ng
. Tch phn t chy t ng
(c ch bng mt di nm ngang c rng
t
ti
) v khi
ti
tch phn ly tng trn cc di nm ngang t
ti
ph ton b tam gic v
hn ny. Hy ly tch phn tho u tin ; khi chy t 0 ti ng
(c cho bng
mt di ng trong hnh 10.1) v khi tch phn t ly tng theo cc di ng t t = 0 ti
Thc hin s thay i ny trong (10.5), ta c
(10.6)
Bc cui c t nh ngha (8.1) ca mt bin i Laplace.
nh ngha ca tch chp. Tch phn
(10.7)
Dc gi l tch chp ca g v h (hay Faltung). Lu rng vit tt g*h cho tch phn chp, v
khng lm vi k hiu *, c vit trn mt ng, vi mt ngi sao c dng l mt ch s trn
c ngha lin hp phc. D chng t (bi ton 1) rng g*h = h*g. ; kt qu ny v (10.6) v (10.7)
cho L34 trong bng.
By gi hy xem cch dng (10.6) hay L34 gii loi bi ton c cho trong (10.1) v (10.2).
38

V d 2. Gii
Ly bin i Laplace ca mi s hng, thay cc iu kin ban u, v gii tm Y, ta c
V ta ang tnh dng tch phn chp, ta khng cn tm bin i ca e-t. Tuy nhin, ta mun bin i
ngc ca
bng L7, tc l
C
v
ta c th dng
hoc
phn hn, thng tt nht t
nn ta c
By gi ta dng L34 tm y. Quan st t L34 rng

trong tch phn. Chn dng no d ly tch
trong hm n gin hn ( y l h(t)). Khi ta c
Thng khng d tnh tch phn chp nh trong v d ny. Tuy nhin hy quan st rng, trong
trng hp t nht, ta lun c th vit nghim cho mt bi ton dao ng cng bc (phng trnh
(10.1)) l mt tch phn (m nu cn c th c tnh bng s). iu ny ng v, nh ta chng
minh ngay sau (10.2), ta lun c th tm ra bin i ngc ca hm chuyn tip T(p), v do c Y
l tch ca hai hm c cc bin i ngc ta bit. Khi y c cho bng tch chp (10.7) ca hm
cng bc f(t) v bin i ngc ca hm chuyn tip. Cng lu (bi ton 16) rng mt kt hp
ca L6, L7, L8 v L18 s dng cho mi s hng c t bi ton c cc iu kin u khc khng.
Bin i Fourier ca mt tch chp. Ta chng t rng bin i Laplace ca tch chp ca hai hm
l tch ca cc bin i Laplace ca chng. C mt nh l tng t cho bin i Fourier ; hy xem
n ni g. Cho
v
l cc bin i Fourier ca f1(x) v f2(x). Tng t cc phng
trnh (10.3), (10.4), (10.5), v (10.6), ta trng ch tch
l bin i Fourier ca ci
g ; hy tm hiu tng ny. Gi s rng
ca mt bin i Fourier (chng 7, phng trnh (12.2)), ta c
hu hn, th nh nh ngha
(10.8)
39

[Ta dng cc bin tch phn cm khc nhau nh trong (10.4)]. K n ta thc hin i bin x = v
+ u, dx = dv, trong tch phn v, c
(10.9)
Nu ta nh ngha tch chp ca f1(x) v f2(x) l
(10.10)
Th (10.9) tr thnh
(10.11)
Ni cch khc,
(10.12)
V i xng ca cc tch phn f(x) v
g1 v g2. Ta thy rng (bi ton 19)
, c mt kt qu tng t lin h f1.f2 v tch chp ca

(10.13)
Nh bn trong chng 7, sau (12.2) v sau (12.10), Nhiu ti liu tham kho khc nhau v tr ca
. Mt s tc gi a cc tha s
hay
vo nh ngha tch chp
tha s
(10.10) ; nh ngha ny cng nh chng 7, phng trnh (12.2), nh hng (10.12) v (10.13).
Kim tra k hiu trong bt c ti liu tham kho no bn dng.
11. Hm delta Dirac
Trong c hc ta xt tng v mt xung lc nh c p bng ba ko di mt thi gian rt ngn.
Ta thng khng bit hnh dng chnh xc ca hm lc f(t), v do ta tin hnh nh sau. Cho
xung lc f(t) ko di t t = t0 ti t = t1 c p cho mt khi lng m ; khi t nh lut hai
Newton ta c
(11.1)
iu ny ni rng tch phn ca f(t) [c gi l xung ca f(t)] bng bin thin xung lng ca
m, v ta lu rng kt qu c lp vi hnh dng ca f(t) m ch ph thuc vo din tch bn di
ng f(t). Nu din tch ny bng 1, ta gi xung ny l mt xung n v. Nu t1 t0 rt nh, ta c
40

th b qua chuyn ng ca m trong thi gian nh ny, v ch ni rng xung lng nhy t mv0 ti
mv1 trong thi gian t1 t0. Nu v0 = 0, th ca xung lng l mt hm ca thi gian c th nh
trong hnh 1.1, ta ch b phn th gia t0 v t1. Ta lu rng nu t1 t0 rt nh, th trong
hnh 11.1 hu nh l hm bc nhy (L24). Hy hnh dung lm t1 t0 ngy cng nh trong khi gia
bc nhy ca mv lun bng 1.
Trong cc hnh 11.2, 11.3 v 11.4 ta v mt s hm kh d fn(t) lm iu ny. Ta c th v nhiu tp
hp th tng t khc ; yu cu ch yu l f(t) phi ngy cng cao v hp (tc l, lc s ngy
cng mnh nhng tc dng trong mt thi gian ngn hn) sao cho xung [din tch di ng cong
f(t)] lun bng 1. Khi ta c th xt trng hp gii hn trong hnh 11.1 c mt bc nhy
bng 1 t0 ; lc f(t) cn to ra kt qu ny s phi v hn v tc ng tc thi. Cng t phng
trnh (11.1), ta thy rng hm f(t) l dc ca th mv ; do ta i hi f(t) l o hm ca mt
hm bc nhy ti im nhy. Ta thy ngay rng khng c hm thng thng no c cc tnh cht
ny. Tuy nhin ta cng lu rng ta khng quan tm lm n f(t) nh ta quan tm n kt qu n
to ra. Hnh 11.1 c mt bc nhy ti t0 c ngha han ton ; vi mi t > t0 ta c th chn mt
fn(t) cao v hp sao cho mv c gi tr cui cng. Ta s thy rng s tin khi a ra mt k hiu
biu din lc sinh ra mt bc nhy bng 1 ca mv ti t0 ;
c gi l hm
delta Dirac mc d n khng phi l mt hm thng thng nh ta thy. (n c th c gi
ng l mt hm suy rng hay mt phn b, v l mt trong mt lp y nhng hm nh vy.)
a ra v dng k hiu ny th ging nh a ra v dng k hiu
S tin khi vit nhng
nhng ta khng c vit
tc l, nhng phng
phng trnh ging
trnh biu tng nh vy phi l vit tt cho cc qu trnh ly gii hn ng. Vy hy xt lm sao ta
c th dng hm
ng.
V d 1. Xt phng trnh vi phn
(11.2)
Phng trnh ny c th m t cc dao ng ca mt khi lng c treo bng mt l xo, hay mt
mch in mc ni tip n gin khng c in tr. Hy gi s rng h ban u ng yn
khi gi s rng, ti t = t0 khi lng ny b y mt ci rt mnh, hay mt
dng t ngt ngn c gi qua mch in. Hm f(t) c th l mt trong s nhng hm cho trong
hnh 11.2 ti 11.4 hay mt hm tng t khc. Hy gii (11.2) vi f(t) bng mt trong cc hm
trong hnh 11.3, tc l,
c
Dng bin i Laplace L28 v L2 ta tm
(11.3)
(Ta c th d dng kim chng cc khai trin t s ring phn trong bc cui.) Khi do L28 vi a
= t0, L2 vi a = n, v L3, L4 vi
ta tm c :
(11.4)
41

(D nhin, y = 0 cho t < t0.) Bng cch lm f(t) hp v c nh (tc l, lm n ln), ta c th
lm s hng u v th ba theo y trit tiu, v h s ca
bng xp x
Do
nghim xp x bng
(11.5)
Cho mt xung n v trong khong thi gian rt ngn ti t = t0. (Ta chng t iu ny ch cho cc
hm ca hnh 11.3 ; tuy nhin, cng kt qu thu c cho nhng tp hp hm khc, chng hn
nhng hm trong hnh 11.4, xem bi ton 5.)
By gi ta mun c th tm (11.5) khng tm (11.4), tc l khng chn mt tp hp hm s c th
fn(t). Bn lun bn trn xut rng ta th dng k hiu
cho f(t) v phi ca (11.2).
.
Khi gii phng trnh ny, ta mun ly bin i Laplace ca
Bin i Laplace ca mt hm
. Hy xt liu ta c th ly bin i Laplace ca
Tng qut hn, hy th gn ngha vo tch phn

trong
hm lin tc bt k v
l k hiu ch mt xung ti t0. Ta xt cc tch phn
trong cc hm
ngy cng nhn hn ti t0 khi n tng (hnh
11.5), nhng din tch di mi th bng 1. Khi

i [bng
] trn rng ca
l mt
hp n ni
gn nh khng
, tch phn tr thnh gn nh

tc l, dy cc tch phn
tin ti
khi n tin ti v cng. Do dng nh hp l nu ni
rng
(11.6)
Phng trnh (11.6) l phng trnh nh ngha cho hm ; khi ta tc ng vi cc hm , ta
dng chng trong tch phn v (11.6) cho ta bit gi tr ca tch phn ny. Tch phn trong (11.6)
khng phi l mt tch phn Riemann ; n ch l mt k hiu rt hu ch ch rng ta tm gii hn
ca
khi
Bn c th hi ta thc hin cc php ton tng t ra
sao ging tch phn tng phn. Khi ta xt mt tch phn cha mt hm l mt tch phn thng
v sau
thng, bn c th, nu bn thch, ngha rng bnd ang lm vic vi cc hm
ly gii hn lc cui. D nhin, mi iu ny cn bin minh ton hc vn tn ti nhng ngoi
phm vi ca ta. (i vi hai pht trin ton hc khc nhau ca hm c bit, xem Lighthill, v
chng 9 ca Folland.) Mc ch ca ta ch l lm cc cng thc hm d hiu v rt c ch trong
cc ng dng.
V d 2. By gi ta c th d dng tm bin di Laplace ca
trong L27 (m ta va dn ra), ta c, dng (8.1),
Trong k hiu c dng
(11.7)
42

V, nh 11.6, tch phn ca tch ca
v mt hm ly ra gi tr ca hm ti t = a. By
gi ta dng cc kt qu ca ta thu c (11.5) d dng hn.
V d 3. Gii
(11.8)
Ly bin i Laplace v dng (11.7), ta c
(11.9)
Khi
(11.10)
V, nh L3 v L28,
(11.11)
Nh trong (11.5).
Bin i Fourier ca mt hm . Dng (11.6) v nh ngha ca mt bin i Fourier [Chng 7,
phng trnh (12.2)], ta c th vit
(11.12)
V mt hnh thc, khi (12.2) ca chng 7 c th cho bin i ngc
(11.13)
Ta ni v mt hnh thc v tch phn trong (11.13) khng hi t. Tuy nhin, nu ta thay cc gii
hn
bng n, n, ta thu c mt tp hp hm s (bi ton 12) m, ging cc hm fn(t)
trong cc hnh 11.2 ti 11.4, c nh tng quanh x = a khi n tng, nhng ton b din tch bng 1.
Theo ngha ny, th (11.13) l mt biu din ca hm . Cc phng trnh (11.12) v (11.13) hu
ch trong c hc lng t.
Mt ng dng vt l khc ca cc hm . Mt (khi lng trn n v chiu di) ca mt cht
im trn trc x bng bao nhiu? So snh khi nim ca mt cht im vi bn lun ca cc hm
. Ta c th xem mt cht im l ng vi trng hp gii hn ca mt hm mt ging nhng
hm trong cc hnh 11.2 ti 11.4. Mt cht im ti x = a i hi rng mt bng khng mi
im tr x = a nhng tch phn ca hm mt quanh x = a phi bng m. Do ta c th vit hm
Tng t, ta c th biu din mt in
mt cho mt cht im m ti x = a l
tch cho cc in tch im dng cc hm .
V d 4. Mt in tch cho mt in tch bng 2 x = 3, mt in tch bng -5 x = 7 v mt
in tch bng 3 x = -4 s l
43

Cc o hm ca hm
. thy rng ta c th gn mt ngha cho o hm ca
vit
ta
v ly tch phn tng phn c
(11.14)
S hng ly tch phn bng khng ti
ging nh
v ta tnh tch phn dng phng trnh (11.6). Do ,
ly ra gi tr ca
ly ra gi tr m ca
ti x = a [xem phng trnh (11.6)], nn

ti x = a. Tch phn tng phn hai ln (bi ton 14), ta tm
(11.15)
Lp li tch phn tng phn cho cng thc ca o hm c cp bt k ca hm
(bi ton 14):
(11.16)
Ta vit cc tch phn trong (11.14) ti (11.16) c cc cn
ti
nhng mi ci ta cn l
min ly tch phn bao gm x = a; nu khng nh vy, nh cho (11.6), cc tch phn bng khng.
Mt s cng thc lin quan cc hm
. Bn lun u mc (xem hnh 11.1 v L24 trong bng bin
i Laplace) hm rng o hm ti x = a ca hm bc nhy phi l
(11.17)
Phng trnh
c ngha g? Bng nh ngha, hai hm (phn b) suy rng bng nhau, tc
nu
cho mi hm th
Cc hm
th c gi s l nhng hm c trng thi rt tt; hy gi s rng chng lin tc c cc o hm
mi cp lin tc v rng chng bng khng bn ngoi mt khang hu hn no sao cho s hng
ly tch phn trong tch phn tng phn bng khng. Bn c th xem cc hm suy rng l cc ton
t; cho trc mt hm th
chng tc ng ln n cho ra mt gi tr nh
So snh
cc ton t vi phn trong bi ton 5.31. Ta vit Dx = xD + 1 trong D = d/dx. iu ny khng c
ngha nh mt cng thc gii tch c bn, m l mt phng trnh ton t c p dng cho y(x),
ngha l
ng. Tng t, hai hm suy rng bng nhau nu
chng cho cng kt qu khi chng tc ng ln mt hm th bt k. Hy th iu ny cho (11.17b).
Ta nhn u cho
ly tch phn tng phn (lu rng s hng tch phn bng khng v ta i
hi cc th bng khng cho |x| ln), thay cc gi tr ca u(x-a), v ly tch phn li c
44

y ng l gi tr ca tch phn ca
nn
phng trnh ton t c gi tr (phng trnh hm tng qut).
l mt
V ta xem
v cc o hm ca n bng khng ngoi tr gc ta , v x bng khng gc
s bng khng. Tht ra mt s bng khng v
ta , ta c th xem hp l rng
mt s khng bng khng; tm ra, ta nhn mt hm th bt k
v ly tch phn. Ta a ra
mt s kt qu, xem thm cc bi ton 17 v 18.
(11.18)
kim tra b), ta nhn
v ly tch phn dng (11.14) vi
c thay bng
y l mt cch khc to ra nhng ng thc hm suy rng ng nh ci trong (11.18). Gi s

khi ta c th chng t (bi ton 19a) rng
hoc
Chng hn, nu ta ly o hm (11.18a) ta c

chnh l (11.18b).
Ta lit k thm mt s phng trnh ton t (xem cc bi ton 20 v 21).
(11.19)
u tin ta chng minh c) khi a m, tc a = -b, b > 0. Cho u = -bx, khi du = -bdx, v cc cn
tr thnh
T tch phn th hai ti th ba, ta o th t ly tch phn (mt du tr) v cng i

thnh
(mt du tr khc, trit tiu vi ci u). By gi nu ta lp li tnh ton cho a > 0 thay v b, khng
45

c thm o du no xut hin, v do ta thu c kt qu

> 0, a v |a| nh nhau. Do ta c kt qu cho trong (11.19c).
thay v
Nhng khi a
Cc hm trong 2 hoc 3 chiu. By gi d vit cc phng trnh nh ngha theo cc ta

vung cho cc hm trong 2 hoc 3 chiu. Ta c
(11.20,21)
Ging trong mt chiu, hm delta ly ra gi tr ca hm th
ti nh ca hm . Cc tch
phn ny khng cn ly trn tan khng gian, ch cn ly trn mt vng cha im r0; nu khng
tch phn bng khng. Cc vit tt
hay
thng c dng cho
m
lu cn thn rng chng khng c ngha l cc hm ca vect r, m l cc hm ca cc thnh phn
x, y, z ca r. Tng t ta c th xem
hay
ngha l hm trong (11.21).
Trong ta cu, hy dng f thay cho
nh ngha ca cc hm , ta mun
ch mt hm th (v
l mt gc ta cu). Nh
Nhng v ta
ta cn vit (xem thm bi
mun dng phn t th tch

ton 22)
(11.22)
Tng t trong to tr, c
(11.23)
Lu rng ta c th dng nhng cng thc ny vit cc hm mt khi lng hay mt in
tch trong nhiu h ta khc nhau.
V d 5. Gi s c mt in tch n v hay khi lng n v im
th trong ta vung, mt l
46

Trong ta tr im ny
nn trong ta tr mt l
Trong ta cu, im ny
Cui cng, hy kim tra hai phng trnh ton t c ch cho cc hm
nn trong ta cu mt l
trong 3 chiu.
(11.24,25)
Bn c th d dng chng t (bi ton 24a) rng
bng khng cho mi
(v
khng xc nh cho r = 0). Cng vy, nh nh l divergence [Chng 6, phng trnh (10.17)]
trong ta cu, ta tm ra
Do
c cc tnh cht rng n bng khng cho mi r > 0 cn tch phn ca n trn
th tch bt k cha gc ta
iu ny xut rng n bng
Hy kim chng
rng iu ny ng. (So snh bi ton 25.) V
ch ph thuc vo r (bi ton 24a), ta
dng mt hm th f(r). Ta mun chng t rng
trn th tch bt k
cha gc ta , bng
tin ta ly tch phn trn th tch bn trong hnh cu r = a. (V
hm di du tch phn bng khng cho r > 0, p n l nh nhau cho mi th tch cha gc ta
.) Nh bi ton 11.17e) ca chng 6 c
v
ta tm ra
Trn b mt r = a, hm di du tch phn ca tch phn mt l
nn tch phn mt
l
Trong tch phn th tch
l thnh phn r ca
trong ta cu
y chnh l
(chng 6, phng trnh 6.8). Do tch phn th tch v phi l
V ta c
47

Nh ta mong i. Do (11.24) l mt phng trnh ton t c gi tr. Bn c th chng t (bi

ton 24b) rng
(tc l, div grad = Laplacian), ta c

Do (11.25) cng ng.
Ta c th vit (11.24) v (11.25) c nh ca hm

t r0 ti r c th c vit l
dch chuyn t gc ta ti r0. Vect n v

Do ta c
(11.26)
By gi s th v khi lu rng ta bit iu ny trc khi nhn ra rng ta ang xt mt hm .
Nhn li chng 6, cc phng trnh (6.10.19) ti (6.10.25). Vi D c cho bi (6.10.19), ta c t
(8.11.24) bn trn,
m ta nhn ra l mt in tch cho mt in
tch q gc ta . Do mc d ta vit (6.10.25) vi
l mt ca mt phn b in tch, by
gi ta c th n vi
= mt in tch ca mt in tch im =
v khi (6.10.25) tr
thnh (6.10.22).
12. Gii thiu vn tt hm Green.
Hy lm mt s v d thy mt hm Green l g v lm sao ta c th dng n gii phng
trnh vi phn thng. Xem thm chng 13, mc 8, cho mt ng dng cho phng trnh o hm
ring. (Bn c th thy n th v khi c Green ca hm Green, Physics Today, Thng 12 2003,
41-46.)
V d 1. Ta xt li phng trnh vi phn (11.2), tc
(12.1)
Trong f(t) l hm cng bc cho trc no . Dng (11.6), ta c th vit
(12.2)
Tc l, ta c th xem lc f(t) l (mt trng hp gii hn ca) mt dy cc xung. (Bn c th suy
ngh rng cp phn t, p sut khng kh l lc trn n v din tch do mt s lng khng l
cc nh hng ca tng phn t ring l.) By gi gi s rng ta gii (12.1) vi f(t) c thay
bng
tc l, ta tm phn hi ca h vi mt xung n v ti t. Hy gi phn hi ny l

, tc l,
l nghim ca
(12.3)
Khi , cho trc hm cng bc f(t) no , ta c gng tm mt nghim ca (12.1) bng cch
cng cc phn hi ca nhiu xung nh vy. Ta s chng t rng nghim ny l
48

(12.4)
Thay (12.4) vo (12.1) v dng (12.3) v (12.2), ta thy rng
Do (12.4) l mt nghim ca (12.1).

c gi l mt hm Green. Hm Green l phn hi ca h vi mt xung n v ti t
Hm
= t. Gii (12.3) vi cc iu kin ban u G = 0 v dG/dt = 0 ti t = 0, ta tm ra (bi ton 1)
(12.5)
Khi (12.4) cho nghim ca (12.1) vi
tc l
(12.6)
(Cn trn l t = t v G = 0 cho t > t.) Do cho trc mt lc cng bc f(t), ta c th tm ra phn
hi y(t) ca h (12.1) bng cch ly tch phn (12.6) (xem cc bi ton 2 ti 5). Tng t cho nhiu
phng trnh vi phn khc ta c th nghim theo mt hm Green ph hp (xem bi ton 6 ti 8).
V d 2. Nh ta s thy sau ny (chng 13, mc 8), khi dng cc hm Green trong nhng bi ton
ba chiu, ta thng mun mt nghim bng khng bin ca vng no . c mt bi ton
tng t y, hy tm mt nghim ca
(12.7)
Mt din gii vt l ca bi ton ny c th c ch. Nu
Sao cho y = 0 ti x = 0 v ti
mt l xo b ko ra dc trc x t x = 0 ti
v khi gy ra dao ng bng mt lc t l
vi
th
trong (12.7) cho bin ca cc dao ng nh.
u tin ta tm mt nghim ca (so vi (12.3))
(12.8)
Tha
snh (12.4)]
nghim ny l hm Green cho bi ton ca ta. Khi [so
(12.9)
49

Cho mt nghim ca (12.7) tha cc iu kin
(bi ton 9).
xy dng hm Green mong mun, u tin ta lu rng cho mi

tr thnh
phng trnh (12.8)
(12.10)
Cc nghim ca (12.10) l sinx v cosx ; ta quan st rng sin x = 0 ti x = 0 v cos x = 0 ti
Do ta c gng tm mt hm Green c dng
(12.11)
Bc tip theo c th l phn loi bng ngh v bi ton si dy. Nu si dy dao ng bng mt
lc tp trung ti x [xem (12.8)], th bin ca dao ng c cho bi (12.11) c chng t
trong hnh 12.1. Ti x = x,
lin tc, tc l, t (12.11)

(12.12)
Tuy nhin (xem hnh 12.1), dc thay i t ngt ti x. T (12.11), ta tm ra
(12.13)
Ta c th tnh s thay i ny trong dG/dx bng cch ly tch phn (12.8) t
v
ti
ta thy rng
Hay,
(thay i dc
ti x) l 1.
Khi t (12.13)
(12.14)
Ta gii (12.12) v (12.14) cho A(x) v B(x) (bi ton 10) v thu c
(12.15)
Do ta c
50

(12.16)
Khi t (12.9), nghim ca (12.7) vi
(12.17)
V d 3. Nu
ta tm ra t (12.17) :
S th v nu lu rng ta c th dng phng php hm Green thu mt nghim c th ca mt

phng trnh vi phn khng ng nht (v phi khc khng) khi ta bit cc nghim ca phng
trnh thun nht tng ng (v phi bng khng). (Xem cc bi ton 14 ti 18.) Trong (12.17) mi
tch phn cho mt hm ca x tr mt hng s (t cc cn hng s) ; nhng hng s ny nhn vi sin
x v cos x cho mt nghim ca phng trnh thun nht. Do cc s hng cn li cho mt nghim
c th ca phng trnh khng thun nht. Ta c th vit nghim c th ny di mt dng n gin
bng cch i
mt nghim c th
thnh
b cc cn hng v vit cc tch phn khng xc nh. Khi
ca (12.7) c cho bi
(12.18)
V d 4. Bng cng phng php nh trn, ta c th kim tra (bi ton 14) rng mt nghim ca
phng trnh vi phn
(12.19)
C
c cho bi
(12.20)
Trong y1(x) v y2(x) l cc nghim ca phng trnh thun nht c y1(a) = 0, y2(b) = 0, v W l
Wronskian ca y1(x) v y2(x) [xem chng 3, phng trnh (8.5)]. Cng nh trong (12.18), ta thy
rng mt nghim c th yp ca (12.19) l
(12.21)
Nghim c th (12.18) v (12.21) han ton ging nhau nh thu c bng phng php bin
phn tham s (xem bi ton 14b) cn phng php hm Green c v t bt k hn.
51

Boas, Chuong 8, PT Vi Phan

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Boas, Chuong 8, PT Vi Phan

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

Bn dch ca Nguyn Hu Nh, thng 7, 2014

Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

Bt c phng trnh vi phn tuyn tnh bc n c mt nghim cha n hng s c lp bt k, t

Nghim tng qut ca phng trnh vi phn l

Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

c gi l hng s phn r.) y l mt phng trnh tch c ; ta vit n l

Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

y l, nh ta ngh, mt h ng cong c cc tm ti im (0, -1).

Mt my tnh cho cng kt qu. Tuy nhin nu ta xem hoc mt th v trng ca h s gc

Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

i vi nghim c th (b) [i qua (0, 1)], ta tm ra hoc

L tch c. Nh trong mc 2, ta thu c nghim nh sau :

Trong A = e . Hy n gin k hiu dng sau ny ; ta vit

Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

V Q v e l nhng hm ca ring x, by gi ta c th ly tch phn hai v ca (3.8) theo x c

v nghim c th = yp. Khi yp + yc l mt nghim ca (3.1) cho mi gi tr

Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

V d 2. Radium phn r thnh radon, radon phn r thnh polonium. Nu t = 0, mt mu l

= hng s phn r ca Ra v Rn.

Nh trong mc 2, ta c cho radium

Tc radon c to ra l tc m radium phn ra, tc

Phng trnh ny c dng (3.1), v ta gii n nh sau :

xem bi ton 19.) V N2 = 0 t = 0 (ta gi s Ra

Thay gi tr ny ca c vo (3.10) v gii tm N2, ta thu c

4. Nhng phng php khc cho cc phng trnh bc mt

Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

v thay (4.2) v (4.3) ta c

Lc ny y l mt phng trnh tuyn tnh bc mt m ta c th gii nh ta lm vi cc phng

c gi l chnh xc nu (4.4) ng. Trong trng hp ny

V nghim ca (4.6) khi l

Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

L khng chnh xc [do (4.4)]. Nhng phng trnh

Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

(Nu a = b, ta ch c mt nghim theo cch ny ; ta s xt trng hp ny ngn gn.) Nh li t i

Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

y l mt phng trnh tuyn tnh bc mt m ta gii nh trong mc 3 :

l cc hng s bt k. Mt cch d dng thy rng y ng l khai

bng cng thc cng lng gic ; iu ny cho mt t hp tuyn tnh ca

Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

Nn cc iu kin ban u cho

Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

Ti liu tham kho cho lp 13VLH2 v 13VLH3, H KHTN Tp HCM

Boas, Mathematical Methods in the Physical Sciences, 3ed, Wiley, 2005

phng trnh c trng c hai nghim bng nhau v