Chuyên đề: Phương pháp giải nhanh bài toán Hóa Học

Phần 1
Phương pháp
bảo toàn khối lượng,
tăng giảm khối lượng

Biên soạn: Thầy Lê Phạm Thành

Cộng tác viên truongtructuyen.vn
 Phương pháp bảo toàn khối lượng, tăng giảm khối lượng

Nội dung
A. Phương pháp bảo toàn khối lượng
• Nội dung phương pháp
• Hệ quả và áp dụng
B. Phương pháp tăng giảm khối lượng
• Nội dung phương pháp
• Các dạng bài tập áp dụng
C. Nhận xét
 A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

 Nội dung phương pháp:
• Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng (BTKL):
“Tổng khối lượng các chất tham gia phản ứng bằng tổng khối
lượng các sản phẩm”
Điều này giúp ta giải bài toán hóa học một cách đơn giản, nhanh
chóng.
• Xét phản ứng: A + B → C + D
Luôn có: mA + mB = mC + mD (1)
• Lưu ý: Điều quan trọng nhất khi áp dụng phương pháp này đó là việc
phải xác định đúng lượng chất (khối lượng) tham gia phản ứng và
tạo thành (có chú ý đến các chất kết tủa, bay hơi, đặc biệt là khối
lượng dung dịch).
 A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

A. Phương pháp bảo toàn khối lượng – Hệ quả và áp dụng

Hệ quả 1. Biết tổng khối lượng chất đầu ↔ khối lượng sản phẩm
Phương pháp giải: m(đầu) = m(sau) (không phụ thuộc hiệu suất)
Bài tập 1. Trộn 5,4 gam Al với 12,0 gam Fe2O3 rồi nung nóng một thời gian
để thực hiện phản ứng nhiệt nhôm. Sau phản ứng ta thu được m gam hỗn
hợp chất rắn. Giá trị của m là
A. 21,4. B. 16,05. C. 18,6. D. 17,4.

Hướng dẫn giải

S¬®å ph¶n øng: Al +Fe2O3 → r¾n
Theo § BTKL: m(r¾n) =m(Al) +m(Fe2O3)
=5,4 +12,0
=17,4 (gam)
→ § ¸p ¸n D.
 A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

Hệ quả 1. Biết tổng khối lượng chất đầu ↔ khối lượng sản phẩm (tt)

Bài tập 2. Tiến hành phản ứng crackinh butan một thời gian thu được hỗn
hợp khí X. Cho X qua bình nước vôi trong dư thấy khối lượng bình tăng 4,9
gam, hỗn hợp khí Y đi ra khỏi bình có thể tích 3,36 lít (đktc) và tỉ khối của Y
so với H2 là 38/3. Khối lượng butan đã sử dụng là
A. 8,7 gam. B. 6,8 gam. C. 15,5 gam. D. 13,6 gam.

Hướng dẫn giải

S¬®å biÕn ®æi: C 4H10 

crackinh
→ hçn hî p X 
Ca(OH)2 d­
m1 =4,9 gam
→ hçn hî p Y
Theo BTKL : mC4H10 =mX =m1 +mY
3,36 38
⇒ mC4H10 =4,9 + × × 2 =8,7 gam
22,4 3
→ § ¸p ¸n A.
 A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

Hệ quả 2. Với phản ứng có n chất tham gia, khi biết khối lượng của
(n – 1) chất → khối lượng của chất còn lại
Bài tập 3. Hòa tan hoàn toàn 3,34 gam hỗn hợp hai muối cacbonat kim loại
hóa trị I và hóa trị II bằng dung dịch HCl dư thu được dung dịch X và 0,896
lít khí bay ra (đktc). Khối lượng muối có trong dung dịch X là
A. 2,36. B. 2,90. C. 3,78. D. 4,76.

Hướng dẫn giải

Gäi hai muèi cacbonat lÇn l­ î t lµ A 2CO 3 vµ BCO3
C¸c ph¶n øng : A 2CO3 + 2HCl 
→ 2ACl +CO 2 +H2O (1)
BCO3 + 2HCl 
→ BCl2 +CO 2 +H2O (2)
0,896
Theo (1) vµ (2) : nH2O = nCO2 = = 0,04 mol ; nHCl = 2nCO2 = 2.0,04 = 0,08 mol
22,4
Theo BTKL : mmuèi cacbonat +mHCl =mmuèi clorua +mCO 2 +mH2O
⇒ mmuèi clorua =mmuèi cacbonat +mHCl − (mCO2 +mH2O )
⇒ mmuèi clorua =3,34 +0,08.36,5 − (0,04.44 +0,04.18) =3,78 gam
→ § ¸p ¸n C.
 A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

Hệ quả 2 (tt) − Bài tập 4 (Đề CĐ Khối A – 2007)

Hòa tan hoàn toàn 3,22 gam hỗn hợp X gồm Fe, Mg và Zn bằng một lượng
vừa đủ dung dịch H2SO4 loãng, thu được 1,344 lít hiđro (ở đktc) và dung
dịch chứa m gam muối. Giá trị của m là
A. 9,52. B. 10,27. C. 8,98. D. 7,25.

Hướng dẫn giải

S¬®å biÕn ®æi: X(Fe, Mg, Zn) +H2SO4 lo· ng, ®ñ → muèi +H2 ↑
1,344
Theo PTP ¦ : nH2SO4 = nH2 = = 0,06 mol
22,4
Theo BTKL : mX +mH2SO4 =mmuèi +mH2
⇒ mmuèi =mX +mH2SO4 −m H2

⇒ mmuèi =3,22 +0,06.98 − 0,06.2 =8,98 gam

→ § ¸p ¸n C.
 A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

Hệ quả 2 (tt) − Bài tập 5

Đun nóng 5,14 gam hỗn hợp khí X gồm metan, hiđro và một ankin với xúc
tác Ni, thu được hỗn hợp khí Y. Cho hỗn hợp Y tác dụng với dung dịch
brom dư thu được 6,048 lít hỗn hợp khí Z (đktc) có tỉ khối đối với hiđro bằng
8. Độ tăng khối lượng dung dịch brom là

A. 0,82 gam. B. 1,62 gam. C. 4,6 gam. D. 2,98 gam.

Hướng dẫn giải

Gäi ankin lµ CnH2n−2
o
S¬®å biÕn ®æi: X(CH4 , H2, CnH2n−2 ) 
Ni, t
→ hçn hî p Y 
dd Br2 d­
∆m
→ hçn hî p Z
Theo BTKL : mX =mY =∆m+mZ ⇒ ∆m=mX − mZ
6,048
⇒ ∆m=5,14 − × 8× 2 =0,82 gam
22,4
→ § ¸p ¸n A.
 A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

Hệ quả 2 (tt) − Bài tập 6

Thuỷ phân hoàn toàn 14,8 gam hỗn hợp 2 este đơn chức là đồng phân của
nhau thấy cần vừa đủ 200 ml dung dịch NaOH 1M, thu được m gam hỗn
hợp 2 muối và 7,8 gam hỗn hợp 2 rượu. Giá trị của m là
A. 22,8. B. 7,0. C. 22,6. D. 15,0.
Hướng dẫn giải
to
S¬®å biÕn ®æi: Este +NaOH 
→ muèi +r­ î u
Theo BTKL : meste +mNaOH =mmuèi +mr­ î u
⇒ mmuèi =meste +mNaOH − mr­ î u
⇒ m=mmuèi =14,8 +0,2.1.40 − 7,8 =15,0 gam
→ § ¸p ¸n D.
 A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

Hệ quả 3. Bài toán: Kim loại + axit → muối + khí

Phương pháp giải:

 Khối lượng muối: mmuối = mkimloại + maniontạomuối

 maniontạomuối thường được tính theo số mol khí thoát ra

• Với axit HCl và H2SO4 loãng:

2HCl → H2 nên 2Cl− ↔ H2

H2SO4 → H2 nên SO42− ↔ H2

• Với axit H2SO4 đặc và HNO3: sử dụng phương pháp ion – electron
(xem thêm trong Phần 2. Phương pháp bảo toàn electron) hoặc
phương pháp bảo toàn nguyên tố.
 Biết khối lượng kim loại ↔ khối lượng muối.
 A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

Hệ quả 3. Bài toán: Kim loại + axit → muối + khí (tt) – Bài tập 7

Hòa tan hoàn toàn 10,0 gam hỗn hợp hai kim loại trong dung dịch HCl dư
thấy tạo ra 2,24 lít khí H2 (đktc). Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được
m gam muối khan. Giá trị của m là
A. 13,65. B. 17,1. C. 24,2. D. 24,6.

Hướng dẫn giải

S¬®å biÕn ®æi: kimlo¹ i +HCld­ → muèi +H2 ↑
Cã : 2HCl → H2 ↑
2,24
⇒ nHCl = 2nH2 = 2× = 0,2 mol
22,4
Theo BTKL : mKimlo¹ i +mHCl =mmuèi +mH2
⇒ m=mmuèi =mKimlo¹ i +mHCl − mH2
⇒ m=mmuèi =10,0 +0,2.36,5 − 0,1.2 =17,1gam
→ § ¸p ¸n B.
 A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

Hệ quả 3. Bài toán: Kim loại + axit → muối + khí (tt) – Bài tập 8
Hòa tan hoàn toàn m gam hỗn hợp bột kim loại trong dung dịch H2SO4

loãng, dư thu được 0,672 lít khí H2 (đktc) và 3,92 gam hỗn hợp muối sunfat.
Giá trị của m là
A. 2,48 gam. B. 1,84 gam. C. 1,04 gam. D. 0,98 gam.

Hướng dẫn giải

S¬®å biÕn ®æi: kimlo¹ i +H2SO 4(lo· ng, d­ ) → muèi +H2 ↑
Cã : H2SO 4 → H2 ↑
0,672
⇒ nH2SO4 = nH2 = = 0,03 mol
22,4
Theo BTKL : mKimlo¹ i +mH2SO4 =mmuèi +mH2
⇒ m=mKimlo¹ i =mmuèi +mH2 −m H2 SO4

⇒ m=mKimlo¹ i =3,92 +0,03.2 − 0,03.98 =1,04 gam

→ § ¸p ¸n C.
 A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

Hệ quả 3. Bài toán: Kim loại + axit → muối + khí (tt) – Bài tập 9
Hòa tan hoàn toàn 8,8 gam hỗn hợp bột kim loại trong dung dịch H2SO4 đặc,
nóng thu được 4,48 lít khí SO2 (sản phẩm khử duy nhất, đo ở đktc). Khối
lượng muối sunfat khan tạo thành là
A. 28,4 gam. B. 18,4 gam. C. 18,6 gam. D. 28,0 gam.

Hướng dẫn giải

S¬®å biÕn ®æi: kimlo¹ i +H2SO4(®Æc, to ) → muèi +SO 2 ↑ +H2O
Ph¶n øng cña H2SO 4 : 2H2SO 4 +2e → SO 24−(muèi) +SO 2 ↑ +2H2O (*)
4,48
C¸ch1. Tõ (*) ⇒ nH2SO4 = nH2O = 2nSO2 = 2 × = 0,4 mol
22,4
Theo BTK L : mKimlo¹ i +mH2SO4 =mmuèi +mSO2 +mH2 O
⇒ mmuèi =mKimlo¹ i +mH2SO4 − (mSO2 +mH2 O)
⇒ mmuèi =8,8 +0,4.98 − (0,2.64+0,4.18) =28,0 gam→ § ¸p ¸n D.
C¸ch 2. Tõ (*) ⇒ nSO2− = nSO2 = 0,2 mol
4 (muèi)

NhËn xÐt : mmuèi =mKimlo¹ i +mSO2− =8,8 +0,2.96 =28,0 gam → § ¸p ¸n D.

4 (muèi)
 A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

Hệ quả 3. Bài toán: Kim loại + axit → muối + khí (tt) – Bài tập 10
Hòa tan hoàn toàn m gam hỗn hợp bột Al và Mg trong dung dịch HNO3 đặc,
nóng thu được hỗn hợp khí gồm 0,1 mol NO2 và 0,15 mol NO. Dung dịch
tạo thành sau phản ứng có 39,35 gam hai muối khan. Giá trị của m là
A. 30,45. B. 14,55. C. 5,25. D. 23,85.

Hướng dẫn giải

S¬®å biÕn ®æi: kimlo¹ i +HNO3(®Æc, to ) → muèi +NO2 ↑ +NO ↑ +H2O
C¸ch1. C¸c ph¶n øng cña HNO3 : 2HNO3 +1e → NO−3(muèi) +NO 2 ↑ +H2O (1)
4HNO3 +3e → 3NO3−(muèi) +NO ↑ +2H2O (2)
nH2O = nNO2 +2nNO = 0,1+2.0,15 = 0,4 mol
Tõ (1), (2) ⇒ 
nHNO3 = 2nNO2 +4nNO = 2.0,1+4.0,15 = 0,8 mol
Theo BTKL : mKimlo¹ i +mHNO3 =mmuèi +mNO2 +mNO +mH2 O
⇒ m=mKimlo¹ i =mmuèi +mNO2 +mNO +mH2 O − mHNO3
⇒ m=39,35 +0,1.46 +0,15.30 +0,4.18 − 0,8.63 =5,25 gam → § ¸p ¸n C.
 A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

Hệ quả 3. Bài toán: Kim loại + axit → muối + khí (tt) – Bài tập 10 (tt)
Hòa tan hoàn toàn m gam hỗn hợp bột Al và Mg trong dung dịch HNO3 đặc,
nóng thu được hỗn hợp khí gồm 0,1 mol NO2 và 0,15 mol NO. Dung dịch
tạo thành sau phản ứng có 39,35 gam hai muối khan. Giá trị của m là
A. 30,45. B. 14,55. C. 5,25. D. 23,85.

Hướng dẫn giải (tt)

S¬®å biÕn ®æi: kimlo¹ i +HNO3(®Æc, to ) → muèi +NO2 ↑ +NO ↑ +H2O
C¸ ch 2. C¸c ph¶n øng cña HNO3 :
2HNO3 +1e → NO3−(muèi) +NO2 ↑ +H2O (1)
4HNO3 +3e → 3NO3−(muèi) +NO ↑ +2H2O (2)
Tõ (1), (2) ⇒ ∑ nNO− =nNO2 +3nNO =0,1+3.0,15 =0,55 mol
3(muèi)

NhËn xÐt : mmuèi =mKimlo¹ i +∑ mNO− ⇒ m=mKimlo¹ i =mmuèi − ∑ mNO−

3(muèi) 3(muèi)

⇒ m=39,35 − 0,55.62 =5,25 gam → § ¸p ¸n C.

 A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

Hệ quả 4. Bài toán khử hỗn hợp oxit bởi các chất khí (H2, CO)

Phương pháp giải:

 Sơ đồ: Oxit + (CO, H2) → rắn + hỗn hợp khí (CO2, H2O, H2, CO)

 Bản chất là các phản ứng:

CO + [O] → CO2 ; H2 + [O] → H2O

⇒ n(CO) =n(CO2 ) ; n(H2 ) =n(H2O)
 A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

Hệ quả 4. Bài toán khử hỗn hợp oxit bởi các chất khí (tt) – Bài tập 11

Khử m gam hỗn hợp X gồm các oxit CuO, FeO, Fe3O4 và Fe2O3 bằng khí
CO ở nhiệt độ cao, người ta thu được 40 gam hỗn hợp chất rắn Y và 13,2
gam khí CO2. Giá trị của m là
A. 44,8. B. 49,6. C. 35,2. D. 53,2.

Hướng dẫn giải

S¬®å ph¶n øng : Oxit X +CO → r¾n Y +CO2
13,2
⇒ nCO(p­ ) =nCO2 = =0,3 mol
44
Theo BTKL : mX +mCO =mY +mCO2 ⇒ m=mX =mY +mCO 2 − mCO
⇒ m=40 +0,3.44 − 0,3.28 =44,8 gam
→ § ¸p ¸n A.
 A. Phương pháp bảo toàn khối lượng

Hệ quả 4. Bài toán khử hỗn hợp oxit bởi các chất khí (tt) – Bài tập 12
Dẫn từ từ hỗn hợp khí CO và H2 qua ống sứ đựng 26,4 gam hỗn hợp bột
các oxit MgO, Al2O3, Fe3O4, CuO. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu
được hỗn hợp khí và hơi gồm 0,05 mol CO2 và 0,15 mol H2O, trong ống sứ
còn lại m gam chất rắn. Giá trị của m là
A. 21,6. B. 23,2. C. 20,0. D. 24,8.

Hướng dẫn giải

S¬®å ph¶n øng : Oxit +khÝ(CO, H2 ) → r¾n +khÝ(CO2, H2O)
CO +[O] → CO2 (1) nCO =nCO2 =0,05 mol
B¶n chÊt lµ c¸c ph¶n øng :  ⇒
H
 2 +[O] → H2O (2) nH2 =nH2O =0,15 mol
Theo BTKL : moxit +mCO +mH2 =mr¾n +mCO2 +mH2O
− (m +m )
⇒ m=mr¾n =moxit +mCO +mH2 CO2 H2O

⇒ m=26,4 +0,05.28 +0,15.2 − (0,05.44 +0,15.18) =23,2 gam

→ § ¸p ¸n B.
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

 Nội dung phương pháp:

• Nguyên tắc của phương pháp:

Dựa vào sự tăng giảm khối lượng (TGKL) khi chuyển từ 1 mol chất A
thành 1 hoặc nhiều mol chất B (có thể qua các giai đoạn trung gian)
ta dễ dàng tính được số mol của các chất hoặc ngược lại.
• Thí dụ:

+ Xét phản ứng: MCO3 + 2HCl → MCl2 + CO2↑ + H2O

Bản chất phản ứng: CO32− + 2H+ → 2Cl− + CO2↑ + H2O

Nhận xét: Khi chuyển từ 1 mol MCO3 → 1 mol MCl2

Với 1 mol CO2 ⇔ hỗn hợp muối tăng ∆ M = 2.35,57 – 60 = 11g

Khi biết số mol khí CO2 ⇔ ∆ m.

 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

B. Phương pháp tăng giảm khối lượng (tt)

• Thí dụ:

+ Xét phản ứng: RCOOH + NaOH → RCOONa + H2O

Nhận xét: Khi chuyển từ 1 mol RCOOH → 1 mol RCOONa
Với 1 mol NaOH ⇔ khối lượng muối tăng:
∆ M = (R + 67) – (R + 45) = 22 gam
Khi biết số mol khí NaOH ⇔ ∆ m.
 Có thể nói hai phương pháp “bảo toàn khối lượng” và “tăng giảm khối
lượng” là 2 “anh em sinh đôi”, vì một bài toán nếu giải được bằng
phương pháp này thì cũng có thể giải được bằng phương pháp kia. Tuy
nhiên, tùy từng bài tập mà phương pháp này hay phương pháp kia là ưu
việt hơn.
 Phương pháp tăng giảm khối lượng thường được sử dụng trong các bài
toán hỗn hợp.
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các dạng bài tập áp dụng

Dạng 1. Kim loại + muối → muối mới + rắn – Bài tập 13

Ngâm một lá kẽm nhỏ trong một dung dịch có chứa 5,6 gam ion kim loại có
điện tích 2+. Phản ứng xong, khối lượng lá kẽm giảm 0,9 gam. Ion kim loại
trong dung dịch là
A. Mg2+ . B. Fe2+ . C. Cu2+ . D. Ni2+ .

Hướng dẫn giải

Gäi kimlo¹ i cÇn t×mlµ M

S¬®å ph¶n øng : Zn +M2+ → Zn2+ +M
NhËn xÐt :1mol M2+ ph¶n øng, khèi l­ î ng l¸ Zn gi¶m ∆M =(65 − M) gam/mol
5,6 5,6
Ví i nM2+ = mol ⇒ ∆m= × (65 − M) =0,9
M M
⇒ M =56 (Fe) ⇒ Ion cÇn t×mlµ Fe2+ → § ¸p ¸n B.
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các dạng bài tập áp dụng (tt)

Dạng 1. (tt) – Bài tập 14 (Đề ĐH Khối B – 2007)
Cho m gam hỗn hợp bột Zn và Fe vào lượng dư dung dịch CuSO4. Sau khi
kết thúc các phản ứng, lọc bỏ phần dung dịch thu được m gam bột rắn.
Thành phần phần trăm theo khối lượng của Zn trong hỗn hợp bột ban đầu là
A. 90,27%. B. 85,30%. C. 82,20%. D. 12,67%.

Hướng dẫn giải

Gäi x, y lÇn l­ î t lµ sè mol cña Zn vµ Fe trong m gamhçn hî p
C¸c ph¶n øng : Zn +Cu2+ → Zn2+ +Cu (1)
Fe +Cu2+ → Fe2+ +Cu (2)
Theo (1) : ∆M1 (gi¶m) =65 − 64 =1gam/mol ⇒ ∆m1 (gi¶m) =x gam
Theo (2) : ∆M2 (t¨ng) =64 − 56 =8 gam/mol ⇒ ∆m2 (t¨ng) =8y gam
Khèi l­ î ng bét kimlo¹ i kh«ng ®æi⇔ ∆ m1 =∆ m2 ⇒ x =8y
 x =8 8.65
XÐt ví i  ⇒ %mZn = × 100% =90,27% → § ¸p ¸nA.
y =1 8.65 +1.56
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các dạng bài tập áp dụng (tt)

Dạng 2. Oxit + chất khử (CO, H2) → rắn + hỗn hợp khí, H2O

 Sơ đồ phản ứng: Oxit + CO (H2) → rắn + CO2 (H2O, H2, CO)

 Bản chất của phản ứng:
CO + [O] → CO2 ; H2 + [O] → H2O

⇒ n[O] = n(CO2) + n(H2O)

⇒ mrắn = moxit – m[O]

⇒ mrắn = moxit – 16n[O]

 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các dạng bài tập áp dụng (tt)

Dạng 2. (tt) – Bài tập 15
Dẫn từ từ hỗn hợp khí CO và H2 qua ống sứ đựng 30,7 gam hỗn hợp bột
các oxit MgO, Al2O3, Fe3O4, CuO. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu
được 6,72 lít (đktc) hỗn hợp khí và hơi chỉ chứa CO2 và H2O, trong ống sứ
còn lại m gam chất rắn. Giá trị của m là
A. 21,1. B. 23,5. C. 28,3. D. 25,9.

Hướng dẫn giải

S¬®å ph¶n øng : Oxit +khÝ(CO, H2 ) → r¾n +khÝ(CO2, H2O)
CO +[O] → CO2 (1)
B¶n chÊt lµ c¸c ph¶n øng : 
H2 +[O] → H2O (2)
6,72
Theo (1), (2) : ∑ n[O] =nCO2 +nH2O =nkhÝ = =0,3 mol
22,4
NhËn xÐt : moxit =mr¾n +m[O] ⇒ m=mr¾n =moxit − mr¾n
⇒ m=30,7 − 16.0,3 =25,9 gam → § ¸p ¸nD.
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các dạng bài tập áp dụng (tt)

Dạng 2. (tt) – Bài tập 16
Thổi từ từ V lít (đktc) hỗn hợp khí X gồm CO và H2 đi qua hỗn hợp bột CuO,
Fe3O4, Al2O3 trong ống sứ đun nóng. Sau khi xảy ra phản ứng hoàn toàn thu
được hỗn hợp Y chỉ gồm khí CO2 và hơi H2O, nặng hơn hỗn hợp X ban đầu
là 0,32 gam. Giá trị của V là
A. 0,112. B. 0,224. C. 0,336. D. 0,448.

Hướng dẫn giải

S¬®å ph¶n øng : Oxit +khÝ(CO, H2 ) → r¾n +khÝ(CO2 , H2O)
CO +[O] → CO2 (1)
B¶n chÊt lµ c¸c ph¶n øng : 
H2 +[O] → H2O (2)
Theo (1), (2) :1mol (CO2 +H2O) t¹ o thµnh, ∆M =16 g/mol
0,32
Ví i ∆m =0,32 g ⇒ nkhÝ =n(CO2 +H2O) =n(CO +H2 ) = =0,02 mol
16
⇒ V =22,4.0,02 =0,448 lÝt → § ¸p ¸n D.
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các bài tập áp dụng (tt)

Dạng 3. Bài toán nhiệt phân – Bài tập 17

Nung 316 gam KMnO4 một thời gian thấy còn lại 300 gam chất rắn. % khối

lượng KMnO4 đã bị nhiệt phân là

A. 40%. B. 50%. C. 25%. D. 30%.

Hướng dẫn giải

to
Ph¶n øng : 2KMnO4 
→ K 2MnO4 +MnO2 +O2 ↑
NhËn xÐt :1mol khÝO2 t¹ o thµnh ⇔ khèi l­ î ng chÊt r¾n gi¶m ∆M =32 g/mol
16
Ví i ∆m =316 − 300 =16 gam⇒ nO2 = =0,5 mol
32
⇒ nKMnO4 (p­ ) =2.0,5 =1mol ⇒ mKMnO4 (p­ ) =158.1=158 gam
158
⇒ %mKMnO4 (p­ ) = ×100% =50% → § ¸p ¸nB .
316
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các bài tập áp dụng (tt)

Dạng 3. Bài toán nhiệt phân (tt) – Bài tập 18

Đem nung một khối lượng Cu(NO3)2 sau một thời gian dừng lại, làm nguội

rồi đem cân thấy khối lượng giảm 0,54 gam. Khối lượng muối Cu(NO3)2 đã
bị nhiệt phân là
A. 0,50 gam. B. 0,49 gam. C. 0,40 gam. D. 0,94 gam.

Hướng dẫn giải

to
Ph¶n øng : 2Cu(NO3 )2 
→ 2CuO +4NO2 +O2 ↑
NhËn xÐt :1mol Cu(NO3 )2 nhiÖt ph©n
4.46 +32
⇔ khèi l­ î ng chÊt r¾n gi¶m ∆M = =108 g
2
0,54
Ví i ∆m =0,54 gam ⇒ nCu(NO3 )2 nhiÖt ph©n = =0,005 mol
108
⇒ mCu(NO3 )2 nhiÖt ph©n =188.0,005 =0,94 gam
→ § ¸p ¸n D.
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các bài tập áp dụng (tt)

Dạng 3. Bài toán nhiệt phân (tt) – Bài tập 19
Nung nóng hoàn toàn 28,9 gam hỗn hợp KNO3 và Cu(NO3)2. Khí sinh ra
được dẫn vào nước lấy dư thì còn 1,12 lít khí (đktc) không bị hấp thụ (coi
oxi không tan trong nước). % khối lượng KNO3 trong hỗn hợp ban đầu là
A. 34,95%. B. 65,05%. C. 92,53%. D. 17,47%.

Hướng
o
dẫn giải
C¸c ph¶n øng : 2Cu(NO3 )2 
t
→ 2CuO +4NO2 +O2 ↑ (1)
o
2KNO3 
t
→ 2KNO2 +O2 ↑ (2)
o
4NO2 +O2 +2H2O  t
→ 4HNO 3 (3)
NhËn xÐt : toµn bé khÝë (1) ®· bÞhÊp thô hÕt ë (3)
1,12
⇒ nKNO3 =2nO2 (2) =2× =0,1mol ⇒ mKNO 3 =101.0,1=10,1gam
22,4
10,1
⇒ %mKNO3 = ×100% =34,95% → § ¸p ¸n A.
28,9
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các bài tập áp dụng (tt)

Dạng 4. Hỗn hợp muối (oxit) + axit hỗn hợp muối mới
Phương pháp: Xét sự tăng (giảm) khối lượng khi hình thành 1 mol muối mới
(chỉ quan tâm đến sự biến đổi khối lượng của anion tạo muối)
Bài tập 20. Hòa tan hoàn toàn 5,94 gam hỗn hợp hai muối cacbonat bằng
dung dịch HCl dư thu được dung dịch X và 1,12 lít khí bay ra (đktc). Khối
lượng muối có trong dung dịch X là
A. 5,39 gam. B. 6,49 gam. C. 4,715 gam. D. 7,165 gam.
Hướng dẫn giải
o
B¶n chÊt ph¶n øng : CO23− +2HCl 
t
→ 2Cl− +CO 2 ↑ +H2O (*)
NhËn xÐt :
1mol CO2 sinh ra, khèi l­ î ng muèi t¨ng : ∆M =2.35,5 − 60 =11gam
1,12
Ví i nCO2 = =0,05 mol ⇒ ∆ m =11.0,05 =0,55gam
22,4
⇒ mmuèi clorua =mmuèi cacbonat +∆ m =5,94 +0,55 =6,49 gam→ § ¸p ¸nB.
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các bài tập áp dụng (tt)

Dạng 4. (tt) – Bài tập 21 (Đề ĐH Khối A – 2007)

Hoà tan hoàn toàn 2,81 gam hỗn hợp gồm Fe2O3, MgO, ZnO trong 500 ml

axit H2SO4 0,1M (vừa đủ). Sau phản ứng, hỗn hợp muối sunfat khan thu
được khi cô cạn dung dịch có khối lượng là
A. 7,71 gam. B. 6,91 gam. C. 7,61 gam. D. 6,81 gam.

Hướng dẫn giải

o
B¶n chÊt ph¶n øng : O2− +H2SO4 
t
→ SO42− +H2O (*)
NhËn xÐt :
1mol H2SO4 ph¶n øng, khèi l­ î ng muèi t¨ng: ∆M =96 − 16 =80 gam
Ví i nH2SO4 =0,5.0,1=0,05 mol ⇒ ∆ m =80.0,05 =4,0 gam
⇒ mmuèi =moxit +∆m =2,81+4,0 =6,81gam
→ § ¸p ¸n D.
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các bài tập áp dụng (tt)

Dạng 4. Hỗn hợp muối (oxit) + axit hỗn hợp muối mới (tt) – Bài tập 22

Cho 14,8 gam hỗn hợp hai axit hữu cơ no, đơn chức, mạch hở tác dụng với
lượng vừa đủ Na2CO3 tạo thành 2,24 lít khí CO2 (đktc). Khối lượng muối thu
được là
A. 19,2 gam. B. 20,2 gam. C. 21,2 gam. D. 22,2 gam.

Hướng dẫn giải

Gäi c«ng thøc chung cña hai axit lµ RCOOH

o
Ph¶n øng : 2RCOOH +Na2CO3 
t
→ 2RCOONa +CO2 ↑ +H2O (*)
NhËn xÐt :1mol CO2 ↑, khèi l­ î ng muèi t¨ng : ∆M =2(23 − 1) =44 gam
2,24
Ví i nCO2 = =0,1mol ⇒ ∆m=44.0,1=4,4 gam
22,4
⇒ mmuèi =maxit +∆m=14,8 +4,4 =19,2 gam
→ § ¸p ¸n A.
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các bài tập áp dụng (tt)

Dạng 5. Bài toán hỗn hợp chất hữu cơ
Phương pháp giải:
 Phản ứng thế vào nguyên tử H linh động: RH → RNa
• ∆ M = 22 gam/mol
 Phản ứng thủy phân este: RCOOR’ → RCOONa
• ∆ M = (23 – R’) gam/mol (Nếu ∆ M > 0 ⇔ R’ ≡ CH3)
 Phản ứng este hóa: RCOOH → RCOOR’ hoặc R’OH → RCOOR’
• ∆ M = (R’ – 1) gam/mol hoặc ∆ M = (R + 27) gam/mol
 OXH không hoàn toàn: RCH2OH → RCHO hoặc RCHO → RCOOH
• ∆ M = –2 gam/mol hoặc ∆ M = 16 gam/mol
 Tách nước: CnH2n+1 OH → CnH2n hoặc 2CnH2n+1 OH → (CnH2n+1 )2O
• ∆ M = 18 gam/mol hoặc ∆ M = 9 gam/mol
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các bài tập áp dụng (tt)

Dạng 5. Bài toán hỗn hợp chất hữu cơ (tt) – Bài tập 23

Cho 2,46 gam hỗn hợp gồm HCOOH, CH3COOH, C6H5OH tác dụng vừa đủ
với 40 ml dung dịch NaOH 1M. Tổng khối lượng muối khan thu được sau
phản ứng là
A. 3,52 gam. B. 3,34 gam. C. 8,42 gam. D. 6,45 gam.

Hướng dẫn giải

Gäi c«ng thøc chung cña hçn hî p lµ RH
o
Ph¶n øng : RH +NaOH 
t
→ RNa +H2 O (*)
NhËn xÐt :
1mol NaOH ph¶n øng, khèi l­ î ng muèi t¨ng : ∆M =23 − 1=22 gam
Ví i nNaOH =0,04.1=0,04 mol ⇒ ∆ m=22.0,04 =0,88 gam
⇒ mmuèi =mhçn hî p +∆m=2,46 +0,88 =3,34 gam → § ¸p ¸n B.
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các bài tập áp dụng (tt)

Dạng 5. Bài toán hỗn hợp chất hữu cơ (tt) – Bài tập 24

Cho a gam hỗn hợp HCOOH, CH2=CHCOOH và C6H5OH tác dụng vừa hết

với Na, thu được 3,36 lít khí H2 (đktc) và 25,4 gam muối rắn. Giá trị của a là
A. 22,1. B. 28,7. C. 18,8. D. 32,0.

Hướng dẫn giải

Gäi c«ng thøc chung cña hçn hî p lµ RH
to
Ph¶n øng : 2RH +2Na 
→ 2RNa +H2 (*)
NhËn xÐt :
1mol H2 gi¶i phãng, khèi l­ î ng muèi t¨ng: ∆M =2(23 − 1) =44 gam
3,36
Ví i nH2 = =0,15 mol ⇒ ∆m=44.0,15 =6,6 gam
22,4
⇒ mmuèi =mhçn hî p +∆m ⇒ a =mhçn hî p =mmuèi − ∆m
⇒ a =25,4 − 6,6 =18,8 gam → § ¸p ¸n C.
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các bài tập áp dụng (tt)

Dạng 5. Bài toán hỗn hợp chất hữu cơ (tt) – Bài tập 25

Cho 4,4 gam este đơn chức X tác dụng hết với dung dịch NaOH thu được
4,8 gam muối natri. Tên gọi của este X là
A. metylpropionat. B. etylaxetat. C. metylbutirat. D. etylpropionat.

Hướng dẫn giải

Khèi l­ î ng muèi t¨ng ⇒ este X cã d¹ ng RCOOCH3
o
Ph¶n øng : RCOOCH3 +NaOH  t
→ RCOONa +CH3OH (*)
NhËn xÐt :
1mol NaOH ph¶n øng, khèi l­ î ng muèi t¨ng : ∆M =23 − 15 =8 gam
0,4
Ví i ∆m=4,8 − 4,4 =0,4 gam⇒ nX =nNaOH = =0,05 mol
8
4,4
⇒ MX = =88 ⇒ R +59 =88 ⇒ R =29 (C 2H5 )
0,05
⇒ X lµ C2H5COOCH3 (metylpropionat) → § ¸p ¸n A.
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các bài tập áp dụng (tt)

Dạng 5. Bài toán hỗn hợp chất hữu cơ (tt) – Bài tập 26
Thực hiện phản ứng este hóa giữa 16,6 gam hỗn hợp 3 axit HCOOH,
CH3COOH và C2H5COOH với lượng dư C2H5OH, thu được 5,4 gam H2O.
Khối lượng este thu được là
A. 25,3 gam. B. 22,0 gam. C. 11,2 gam. D. 25,0 gam.

Hướng dẫn giải

Gäi c«ng thøc chung cña 3 axit lµ RCOOH
o

t
Ph¶n øng : RCOOH +C2H5OH ← → RCOOC2H5 +H2O (*)

NhËn xÐt :
1mol H2O t¹ o thµnh, khèi l­ î ng t¨ng : ∆ M =29 − 1=28 gam
5,4
Ví i nH2O = =0,3 mol ⇒ ∆ m=28.0,3 =8,4 gam
18
⇒ meste =maxit +∆m=16,6 +8,4 =25,0 gam → § ¸p ¸nD.
 B. Phương pháp tăng giảm khối lượng

Các bài tập áp dụng (tt)

Dạng 5. Bài toán hỗn hợp chất hữu cơ (tt) – Bài tập 27
Hỗn hợp X gồm metanol, etanol và propan-1-ol. Dẫn 19,3 gam hơi X qua
ống đựng bột CuO nung nóng để chuyển toàn bộ rượu thành anđehit, thấy
khối lượng chất rắn trong ống giảm 7,2 gam so với ban đầu. Khối lượng
anđehit thu được là
A. 11,9 gam. B. 18,85 gam. C. 18,40 gam. D. 17,50 gam.

Hướng dẫn giải

Gäi c«ng thøc chung cña 3 ancol lµ RCH2 OH
o
Ph¶n øng : RCH2OH +CuO 
t
→ RCHO +Cu +H2O (*)
khèi l­ î ng r¾n gi¶m: ∆ M1 =16 gam
NhËn xÐt :1mol Cu t¹ o thµnh ⇔ 
khèi l­ î ng chÊt h÷u c¬gi¶m: ∆ M2 =2 gam
∆m .∆M2 7,2.2
Ví i ∆m1 =7,2 gam ⇒ ∆m2 = 1 = =0,9 gam
∆M1 16
⇒ man®ehit =mancol − ∆m2 =19,3 − 0,9 =18,4 gam → § ¸p ¸nC.