Mr.

Elvir izmi
Mr. Melika Husi
Vanja Kenji

Prirunik za obavljanje
ferijalne prakse

MR. ELVIR IZMI

MR. MELIKA HUSI

VANJA KENJI

PRIRUNIK ZA OBAVLJANJE
FERIJALNE PRAKSE

SARAJEVO, JUNI 2006.

1

Naziv publikacije:
Prirunik za obavljanje ferijalne prakse
Autor:
Mr. Elvir izmi
Mr. Melika Husi
Vanja Kenji
Izdava:
Ekonomski fakultet u Sarajevu
Glavni i odgovorni urednik:
Dekan
Prof. dr. Muris ii
Urednik:
Prof. dr. Hasan Muratovi
Recenzenti:
Prof. dr. Nenad Brki
Prof. dr. Nijaz Bajgori
Godina izdanja:
2006.

-------------------------------------------------------------CIP- Katalogizacija u publikaciji

Nacionalna i univerzitetska biblioteka
Bosne i Hercegovine, Sarajevo
378.147 : [378.6 : 33 (497. 6 Sarajevo) (035)]
IZMI, Elvir
Prirunik za obavljanje ferijalne prakse /
Elvir izmi, Melika Husi, Vanja Kenji.
Sarajevo : Ekonomski fakultet,
2006. 20 str. ; 30 cm
Bibliografija: str: 26 ; bibliografske i druge
biljeke uz tekst
ISBN 9958 - 605 - 86 - 4
1. Husi, Melika 2. Kenji Vanja
COBISS.BH-ID 14984198
--------------------------------------------------------------

Predgovor
Osnov za uspjeno realiziranje aktivnosti vezanih za ferijalnu praksu studenata
Ekonomskog fakulteta u Sarajevu jeste jasno razumijevanje odgovornosti svih uesnika u
realizaciji navedenih aktivnosti. Ovaj Prirunik predstavlja odreenu vrstu vodia kroz
proces obavljanja ferijalne prakse za studente i sva ostala lica ukljuena u navedeni proces.
Prirunik je pripremljen s ciljem boljeg razumijevanja svrhe, obaveza, politike i zahtjeva
ferijalne prakse studenata Ekonomskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu. Naravno, Prirunik
je proaktivno definiran na nain da anticipira odreene aktivnosti vezane za kreiranje
odreenih organizacionih jedinica unutar fakulteta koje e koordinirati poslove vezane za
obavljanje ferijalne prakse studenata o emu e studenti svakako biti blagovremeno
obavjeteni.
Osnovni cilj koji elimo ostvariti putem ovog Prirunika jeste da olakamo
studentima proces obavljanja ferijalne prakse i da ih potaknemo da ve tokom studija ponu
razmiljati o izgradnji svoje profesionalne karijere. Sama ferijalna praksa i projektovani
nain obavljanja iste putem uputstava datih kroz ovaj Prirunik proiruje vidike studenata u
kontekstu njihovog budueg profesionalnog pozicioniranja. Da bi u potpunosti ostvarili
ranije navedeni cilj u posebnom prilogu je dato uputstvo sa prijedlogom reda koraka koje
studenti trebaju poduzeti sa ciljem pronalaenja organizacije u okviru koje e obaviti
ferijalnu prkasu. Naravno, na kraju Prirunika su date i smjernice o nainu prikupljanja
informacija i pisanja izvjetaja sa ferijalne prakse sa namjerom da se zaokrui kompletan
proces obavljanja ferijalne prakse studenata.
Interakcija teorijskih znanja i iskustava steenih tokom ferijalne prakse e umnogome
doprinijeti razvoju razliitih praktinih vjetina studenata to e zasigurno imati sinergijski
efekat na ukupan struni potencijal buduih diplomanata. Iz navedenih razloga potrebno je da
studenti tokom ferijalne prakse budu ukljueni u specifine organizacijske projekte na
specifinim poslovnim pozicijama tako da na taj nain mogu u potpunosti aplicirati iroki set
teorijskih znanja koja su stekli tokom studija i istovremeno ovladati aplikativnim vjetinama
u okviru stvarnih poslovnih aktivnosti.
Na kraju istiemo da je Prirunik sainjen na bazi slinih uputstava koja svojim
studentima nude vodee kole ekonomije i biznisa u svijetu. Kroz istraivanje vezano za
prikupljanje materijala za izradu ovog Prirunika primjetili smo da u naem okruenju ne
postoji niti jedna kola koja je studentima prezentirala navedenu materiju na dovoljno
sistematian nain. Iz navedenih razloga moemo tvrditi da menadment Ekonomskog

fakulteta Univerziteta u Sarajevu ini pionirski poduhvat kroz pokretanje edicije prirunika
Ekonomskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu za svoje studente. Konano, oekujemo da e
ovaj Prirunik olakati realizaciju aktivnosti vezanih za ferijalnu praksu kako za studente
tako i za nastavnike Ekonomskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu.

Autori

Sadraj:
1. Uvod..................................................................................................................................... 7
2. ta je ferijalna praksa?...................................................................................................... 7
3. Priprema polaznika za ferijalnu praksu .......................................................................... 7
4. Zato se izvodi ferijalna praksa? ...................................................................................... 8
5. Uslovi za obavljanje ferijalne prakse ............................................................................... 8
6. Plan ferijalne prakse ........................................................................................................ 10
7. Duina trajanja ferijalne prakse..................................................................................... 11
8. Ciljevi ferijalne prakse..................................................................................................... 11
9. Razumijevanje ferijalne prakse ...................................................................................... 12
10. Evaluacija i dokumentacija ............................................................................................. 12
10.1

Formularni obrazac br. 1. Zahtjev za obavljanje ferijalne prakse .......... 13

10.2

Formularni obrazac br. 2. Pismo preporuke za ferijalnu praksu ............ 14

10.3

Formularni obrazac br. 3. Izvjetaj o obavljenoj ferijalnoj praksi.......... 15

10.4

Formularni obrazac br. 4. Miljenje mentora............................................ 17

10.5

Formularni obrazac br. 5. Potvrda o obavljenoj ferijalnoj praksi........... 18

11. Prilog 1 - Kako pronai kompaniju za obavljanje ferijalne prakse ............................ 19

12. Prilog 2 - Vodi za pisanje izvjetaja sa ferijalne prakse ............................................. 20
12.1

Uvodne napomene .......................................................................................... 20

12.2

Obavezni elementi izvjetaja ......................................................................... 20

12.3

Faze izrade izvjetaja ..................................................................................... 20

12.4

12.3.1

Faza istraivanja i planiranja ........................................................ 20

12.3.2

Faza odabira teme i predmeta izvjetaja ...................................... 20

12.3.3

Faza pisanja izvjetaja .................................................................... 21

Struktura izvjetaja........................................................................................ 21
12.4.1

Uvodni dio ........................................................................................ 21

12.4.2

Glavni dio ......................................................................................... 22

12.4.3

Lista referenci (literatura).............................................................. 22

12.5

Evaluacija izvjetaja ...................................................................................... 23

12.6

Sugestije za efektivno pisanje izvjetaja....................................................... 23

12.7
12.8

Prilog A............................................................................................................ 24
Prilog B............................................................................................................ 25

13. Reference........................................................................................................................... 26

1. Uvod
Ekonomski fakultet u Sarajevu je vodea institucija u kreiranju i irenju znanja iz
oblasti ekonomskih i poslovnih nauka u Bosni i Hercegovini. Fakultet, preko 50 godina u
kontinuitetu razvija i sprovodi brojne programe, s ciljem stvaranja visoko obrazovanih i
kreativnih strunjaka, sposobnih da odgovore zahtjevima dinaminog okruenja. Na cilj je da
postanemo regionalno poznati, kao mjesto zavidnih nauno-istraivakih rezultata, efikasnog
transfera znanja i vjetina, vrhunskih uslova rada i ivota, i otvorenosti za nove ideje,
inicijative i stremljenja. Liderstvo, konkurentnost, otvorenost, civilizacijske tekovine, kvaliteta
ivota i odgovornost su odrednice naeg djelovanja. elimo da nai polaznici u prijateljskoj
atmosferi usvoje te vrijednosti i povedu privredu i drutvo ka svjetskim standardima.

2. ta je ferijalna praksa?
Postoji nekoliko osnovnih elemenata koji objanjavaju pojam ferijalne prakse.
Ferijalna praksa moe se definirati kao angaman sa punim ili djeliminim radnim vremenom,
dugoronog ili kratkoronog karaktera, sa definiranom novanom naknadom ili bez novane
naknade, kao samo-usmjeravajua ili odreena uputama mentora ili kao bilo koja kombinacija
ranije navedenih elemenata. Ne postoji tano odreenje vremenskog roka trajanja ferijalne
prakse, ali se moe uspostaviti odreen balans vezan za duinu trajanja ferijalne prakse i
izjavu organizacije o prihvatanju polaznika. To znai da polaznici moraju raditi nekoliko sati
sedmino tokom trajanja odreenog kursa ili semestra ili puno radno vrijeme u periodu od
mjesec dana. Period trajanja moe biti i neto dui kada se ne odvijaju redovne nastavne
aktivnosti.
Neovisno o formi aranmana ferijalne prakse, osnovna karakteristika je da tokom
obavljanja ferijalne prakse studenti (u daljnjem tekstu polaznici) izgrauju stavove i
promiljaju budui razvoj vlastite karijere u stvarnom poslovnom okruenju. Obavljanje
ferijalne prakse ukljuuje neke od slijedeih elemenata: redovne sastanke sa supervizorom,
prisustvo sastancima funkcionalnih odjela organizacije, praenje rada pojedinaca unutar
organizacije, pristup zaposlenima i mogunost postavljanja pitanja, specifini treninzi, pristup
pisanim materijalima za informiranje, pisanje prvog primjerka izvjetaja, poetak rada na
istraivakim projektima, upravljanje specifinim projektima i ostali adekvatni poslovi unutar
date organizacije koja je prihvatila polaznika.
Pojedine organizacije imaju specifine definicije ferijalne prakse, tako da polaznici
tokom svog angamana otkrivaju stvarno znaenje ferijalne prakse i ta se od njih oekuje.
Kada ponu sa radom u organizaciji polaznici imaju priliku sugerirati promjene vezane za
ferijalnu praksu. Pri izboru organizacije za obavljanje ferijalne prakse polaznici mogu naii na
organizacije koje nemaju definiranu kategoriju ferijalne prakse. U tom sluaju je dati polaznik
prvi polaznik ferijalne prakse i moe pomoi organizaciji u dizajniranju ove organizacione
dimenzije i time otvoriti prostor za budue generacije studenata/polaznika.

3. Priprema polaznika za ferijalnu praksu

Polaznici poinju proces ferijalne prakse samo-procjenom sastavljenom od tri
komponente: Prva komponenta sastoji se od pripreme biografije polaznika (Curriculum
Vitae, CV). Biografija e biti koritena kod formaliziranih pitanja vezanih za dodjeljivanje
7

mentora sa relevantnim iskustvom i znanjem, kao i pri ukljuivanju podataka u dosje

(registar) ferijalne prakse polaznika. Druga komponenta jeste detaljan izvjetaj vezan za
profesionalni portfolio-odabir polaznika. Profesionalni portfolio se razvija kroz proaktivno
definiranje karijere polaznika i njihov edukativni proces. Potencijalne snage i slabosti mogu
biti definirane i identificirane u okviru ove komponente. Na kraju, polaznici kompletiraju
instrumente samo-procjene prezentirane kroz formularni obrazac br. 1 (vidi Dodatak 1.). Ovaj
instrument, tj. formular je razvijen s ciljem identificiranja osnovnih znanja, vjetina i afiniteta
polaznika. Kao takav e predstavljati standardno definirani dio nastavnog plana i programa
koji e biti razvijen od strane Centra za razvoj karijere studenata Ekonomskog fakulteta u
Sarajevu (u daljnjem tekstu Centar) kao organizacione jedinice koja je trenutno u fazi
dizajniranja. Detaljan uvid u informacije vezane za predhodno navedene komponente treba
posluiti za razvoj plana ferijalne prakse. Plan ferijalne prakse konstruiran je tako da
identificira formalno definirane potrebe polaznika i njihove potencijalne mogunosti razvoja
tokom navedenog procesa.1

4. Zato se izvodi ferijalna praksa?

Obavljanje ferijalne prakse je obavezan element dodiplomskog dijela studija svih
studenata Ekonomskog fakulteta u Sarajevu. Osnovni razlog i svrha izvoenja ferijalne prakse
je da osigura polaznicima priliku da unaprijed upoznaju i steknu odreeno radno iskustvo.
Ovaj proces omoguava postepeni razvoj i primjenu znanja i vjetina u odreenim oblastima
ekonomije i menadmenta. itav proces se zasniva na suradnji polaznika, mentora
supervizora i Voditelja Centra i usmjeren je na primjenu predhodno steenih znanja tokom
studija. Osnovni ciljevi obavljanja ferijalne prakse su:
1. Obezbijediti polaznicima priliku da u toku obavljanja ferijalne prakse observiraju
primjenu razliitih znanja u funkcioniranju organizacije na svim njenim nivoima;
2. Pomoi polaznicima u procesu izgradnje i jaanja samopouzdanja (npr. donoenje
poslovnih odluka i iskoritavanje trinih prilika) kroz upotrebu znanja i vjetina
steenih tokom studija;
3. Razumijevanje okruenja organizacije i razliitih radnih ambijenata kroz preuzimanje
svakodnevnih odgovornosti za odreene poslove;
4. Podrati kompanije u procesu odravanja dinamike ferijalne prakse u konsultativnom
smislu. Za ostvarenje ovog cilja neophodna je otvorenost menadmenta organizacije
prema profesionalnom razvoju polaznika.
5. Osigurati kooperativne treninge koji obezbjeuju simultani razvoj teoretskih i
praktinih znanja, to pomae u profesionalnom razvoju buduih diplomanata;
6. Pruiti polaznicima priliku za istraivanje i sticanje autentinog radnog iskustva, to je
od izuzetne vanosti za narednu fazu njihove profesionalne karijere.

5. Uslovi za obavljanje ferijalne prakse

Da bi mogli pristupiti realizaciji procesa izvoenja ferijalne prakse budui polanici moraju
ispuniti odreene uvjete definirane Pravilima fakulteta i sadrajem Nastavnog plana i

Plan ferijalne prakse dostupan je u okviru Prirunika za obavljanje ferijalne prakse Ekonomskog fakulteta u
Sarajevu pod naslovom (Plan ferijalne prakse).

programa Ekonomskog fakulteta u Sarajevu. Procedura za poetak obavljanja ferijalne prakse

se sastoji od slijedeeg reda koraka:
1. Nakon ispunjavanja potrebnih preduslova, polaznici dogovaraju sastanak sa
Voditeljem Centra, minimalno semestar prije konanog odabira organizacije i
apliciranja. Na ovom sastanku polaznici preuzimaju potrebne materijale (aplikacioni
formular, uputstva i vodi) i obavljaju informativni razgovor o potencijalnim
oblastima i odreditima za obavljanje ferijalne prakse.
2. Polaznici koji pristupe procesu obavljanja ferijalne prakse moraju kompletirati i vratiti
aplikacioni formular Voditelju Centra.
3. Na osnovu podataka iz aplikacije Voditelj Centra izdaje polazniku odobrenje da se
moe registrovati za obavljanje ferijalne prakse. Od polaznika se oekuje da se zatim
sami registruju koristei telefonski ili elektronski sistem registriranja. Polaznici su
duni samostalno pronai organizaciju u kojoj e obaviti ferijalnu prakse, te pribaviti
ovjerenu pismenu saglasnost iste.2
4. Voditelj Centra i polaznik razgovaraju o adekvatnosti odabrane organizacije za daljnji
profesionalni razvoj polaznika. Specifini prioriteti e biti utvreni prije ili za vrijeme
obavljanja ferijalne prakse. Polaznik moe odabrati mjesto sa dvostrukom pozicijom i
oekivati da stekne razliita iskustva na razliitim nivoima u organizaciji. To zavisi od
individualnih ciljeva i razumijevanja razvoja karijere samog polaznika. Konani
odabir radne pozicije zavisi od preferencija polaznika, stavova mentora i zvanine
potvrde Voditelja Centra.
Polaznik koji obavlja ferijalnu praksu treba:
1. Preuzeti informacioni paket ili download-ovati potrebne dokumente (aplikacioni
formular i vodi) i prihvatiti zadatke dobijene od strane Voditelja Centra (ili za te
poslove imenovanog referenta).
2. Kompletirati i vratiti aplikacione formulare putem pote ili elektronske pote. (adresa:
Ekonomski fakultet u Srajevu; Trg osloboenja (Alije Izetbegovia) br. 1, fax:
033/275-994 ili e-mail (kao primjer moe se uzeti adresa-internship@efsa.unsa.ba).
3. Razgovarati o potencijalnoj organizaciji za obavljanje ferijalne prakse sa Voditeljem
Centra. E-mail je preferirani nain komunikacije u poetku ovog procesa.
4. Obaviti sve aktivnosti vezane za samo-procjenjivanje.3
5. Ugovoriti sastanak sa mentorom radi razvoja plana ferijalne prakse.4
6. Polaznik tereba preliminarno popuniti i prezentirati plan ferijalne prakse uz pomo
mentora, Voditelja Centra i osobe zaduene za nadzor polaznika unutar odabrane
organizacije.
7. Obaviti sve poslove koji su predvieni u planu ferijalne prakse.
8. Pripremiti sve materijale opisane u dijelu vezanom za formularne obrasce.5
9. Ugovoriti sastanak sa Voditeljem Centra nakon obavljanja polovine ferijalne prakse,
radi podnoenja periodinog izvjetaja i diskusije o progresu plana ferijalne prakse.
10. Ugovoriti sastanak sa mentorom vezano za realizaciju definiranih zadataka i sticanje
novih vjetina tokom ferijalne prakse.
2
3
4
5

U prilogu (Prilog 1 Kako pronai kompaniju za obavljanje ferijalne prakse) se daju sugestije o tome kako
jednostavnije pronai organizaciju za obavljanje ferijalne prakse.
Vidi: Priprema polaznika za ferijalnu praksu - dio ovog Prirunika;
Vidi: Plan ferijalne prakse - dio ovog Prirunika;
Vidi: Pismeni zahtjev Formularni obrazac br. 1. Zahtjev za obavljanje ferijalne prakse - dio ovog Prirunika;

11. Dostaviti kopiju pisanog izvjetaja i materijala6 Voditelju Centra.

Mentor za ferijalnu praksu treba:
1. Ocjeniti i u pismenoj formi prihvatiti (odbiti) prijedlog vezan za odreeni semestar i
vrijeme trajanja ferijalne prakse.
2. Upoznati se sa skupom ciljeva polaznika definiranih planom ferijalne prakse.
3. Upoznati Voditelja Centra i osobu zaduenu ispred organizacije domaina sa
formalnom potvrdom podrke planu ferijalne prakse polaznika.
4. Obezbijediti potrebnu podrku i pomo u dostizanju ciljeva navedenih u planu
ferijalne prakse.
5. Kompletirati evalucionu listu tokom posljednjeg dijela ferijalne prakse.
Voditelj Centra treba:
1. Komunicirati sa mentorom u okviru organizacije u kojoj se obavlja ferijalna praksa
vezano za ocjenu polaznika i eventualne preporuke.
2. Obavijestiti mentora iz date organizacije i polaznika o napredovanju u realizaciji plana
ferijalne prakse.
3. Obezbjediti pomo polazniku i mentoru po potrebi.
4. Pomoi mentoru i polazniku u pripremi izvjetaja o steenom iskustvu i progresu
polaznika u vezi sa ispunjavanjem ciljeva plana ferijalne prakse.
5. Konsultirati se sa mentorom i polaznikom o progresu procesa obavljanja ferijalne
prakse, s ciljem odreivanja kvalitete iskustva i progresa realizacije plana ferijalne
prakse.
6. Kompletirati pisane materijale pripremljene za polaznika koji obavlja ferijalnu praksu
i pohraniti ih u dosje ferijalne prakse.

6. Plan ferijalne prakse

Nakon to je polaznik kompletirao proces samo-procjene, planira sastanak sa mentorom
zaduenim za nadzor/praenje polaznika u organizaciji. Cilj sastanka je razvijanje plana
ferijalne prakse. Na sastanku polaznik informira mentora o svom profesionalnom opredjeljenju,
te obavlja razgovor u kontekstu potreba organizacije za predoenim profesionalnim profilom.
Mentor i polaznik na sastanku organizuju brainstorming o potencijalnim aktivnostima i
iskustvu koje e podstai ambiciju za kontinuirani profesionalni razvoj polaznika. Plan
ferijalne prakse treba biti razvijen kroz suradnju polaznika i mentora. Plan ukljuuje iskustva
u okviru tri faze procesa ferijalne prakse kako slijedi: 1. reaktivni, 2. interaktivni i
3. proaktivni. Navedena podruja obezbjeuju polazniku progresivni razvoj i praktinu
primjenu ranije steenih vjetina i znanja u odabranoj organizaciji:
1. Reaktivna faza: Zapaanje i samo-procjena karakteriziraju ovu fazu. Polaznik
upoznaje razliite uloge zaposlenih u razliitim poslovnim situacijama. U ovoj fazi
polaznik poboljava razumijevanje ukupnih poslova i procesa u odabranom podruju
ekonomije ili biznisa. Polaznici mogu promatrati ponaanje pojedinih zaposlenika u
praksi na razliitim nivoima organizacije i biljeiti njihove preduzete akcije. Od
6

Vidi: Evaluacija dio ovog Prirunika;

10

polaznika se oekuje da postavljaju pitanja, analiziraju, i integriraju zapaeno

ponaanje menadera i drugih zaposlenih kroz povratni izvjetaj.
2. Interaktivna faza: Ova faza ukljuuje koordiniranu interakciju izmeu teorijskih
znanja i iskustava steenih tokom ferijalne prakse. Polaznici su ukljueni u specifian
projekat na specifinim poslovnim pozicijama. Ova interakcija temelji se na primjeni
prihvaene ope i aplikativne teorije. Polaznici su ukljueni u suradniku selekciju i
dizajniranje poslovnih aktivnosti pomou implementacije standardno baziranih
teorijskih spoznaja i vjetina kroz praktian trening. Oekuje se da polaznici razviju
vezu izmeu teorije i prakse i aktivno diskutuju, analiziraju poslovne strategije,
poslovnu praksu, tehnike, procese kao i ponaanje zaposlenih u razliitim situacijama
unutar definirane organizacije.
3. Proaktivna faza: Kulminacija aktivnosti karakterizira ovu fazu ferijalne prakse.
Polaznici poinju razumijevati dugorone aspekte i iskustva na poslu. Navedena faza
pretpostavlja postojanje potpune ili djelimine odgovornosti polaznika za odreeno
radno mjesto ili zadatak.
Pomou brainstorming diskusije polaznik kreira odreene ciljeve uz pomo tri faze
navedenog procesa i inkorporira ih u Plan ferijalne prakse. Po ukazanoj potrebi polaznik moe
kontaktirati Voditelja Centra i dogovoriti sastanak (konferencijski poziv) sve tri strane s
ciljem potvrivanja ranije definiranih ciljeva polaznika.

7. Duina trajanja ferijalne prakse

Trajanje ferijalne prakse treba biti odreeno fakultetskim pravilima ili tretirano
Zakonom o visokokolskom obrazovanju. Trajanje ferijalne prakse polaznika Ekonomskog
fakulteta u Sarajevu je minimalno 20 radnih dana po 8 sati dnevno. U svakom sluaju,
navedeni elementi trebaju biti ukljueni u plan ferijalne prakse. Poinje se unosom svakog
sata trajanja ferijalne prakse u formularni obrazac br. 3. S ciljem lakeg razumijevanja
znaenja ferijalne prakse i koritenja ranijeg iskustva, preporuuje se da Voditelj Centra i
mentor unutar kompanije surauju sa polaznikom pri kreiranju adekvatnog vremenskog
okvira. Preporuuje se najmanje 40 sati ferijalne prakse sedmino, na odreenoj poziciji, to
predstavlja dovoljan vremenski okvir za upoznavanje i razumijevanja okolnosti i
karakteristika odvijanja odreenog posla.

8. Ciljevi ferijalne prakse

Kao i svaka druga djelatnost tako i proces izvoenja ferijalne prakse ima odreen skup
ciljeva koje polaznici trebaju dosegnuti tokom navedenog procesa. Ciljevi vezani za ferijalnu
praksu mogu ukljuivati slijedee vrste ciljeva kako slijedi: 1. reaktivni ciljevi, 2. interaktivni
ciljevi i 3. proaktivni ciljevi.
a. Reaktivni ciljevi: Pripremiti izvjetaj o ferijalnoj praksi, koji ukljuuje sva znaajnija
iskustva steena tokom obavljanja iste. Izvjetaj se pie u kontekstu ranije steenih
znanja polaznika.7 Priprema izvjetaja pomae u jaanju analitikih znanja polaznika u
okviru definirane oblasti ferijalne prakse.
7

Izvjetaj treba sainiti u skladu sa elementima koje definira Prilog 2. Vodi za pisanje izvjetaja sa ferijalne
prakse dio ovog Prirunika,

11

b. Interaktivni ciljevi: Polaznik treba posmatrati ponaanje ostalih interesnih grupa

vezanih za organizaciju i prepoznati njihov nain uticaja na poslovanje.
c. Proaktivni ciljevi: Zajedniko definiranje dugoronih projekata za koje polaznik ima
potpunu ili djeliminu odgovornost.

9. Razumijevanje ferijalne prakse

Kao zakljuni dio procesa ferijalne prakse polaznik pravi izvjetaj o vlastitom vienju
obavljanog posla, zabiljeke obavljenih intervjua i prilae druge materijale koji mogu pomoi
u sintetiziranju steenih znanja. Krajnji rezultat procesa je spoznaja polaznika o tome ta
znai obavljati funkcije menadera ili zaposlenika u smislu opisa poslova i date odgovornosti.
Pripremljeni izvjetaj (od 3-4 str.) dostavlja se uz formularni obrazac br. 2, to se kasnije
ukljuuje u polazniki portfolio. Portfolio sadri elemente vezane za definiranje karijere i
detaljeg smjera profesionalnog promiljanja polaznika. S tim u vezi postavljaju se slijedea
pitanja:

Koje vjetine, stavove i osjeaje polaznik eli promovirati na svom buduem poslu?
Zato su oni vani?
ta je osnovna filozofija odreenog posla sa aspekta polaznika?
Pomou kojih standarda polaznici mjere vlastite aktivnosti?
ta polaznici smatraju neophodnim za osiguranje bolje instrukcione klime?
Koja iskustva tokom ferijalne prakse su uticala na oblikovanje stavova i vjerovanja
polaznika?
Kako su se ona promijenila kao rezultanta ferijalne prakse?
Koje dodatne vjetine, ponaanje i vrijednosti polaznici smatraju vanim za nastavak
njihovog razvoja u kontekstu budue karijere?

10. Evaluacija i dokumentacija

Za sticanje odreenog iskustva tokom ferijalne prakse polazniku se obino preporuuje
izmeu 120 i 240 sati poslovnih kontakata, tj. rada u organizaciji to je ve ranije definirano.
Od polaznika se, pored dostavljanja osnovne dokumentacije, zahtijeva podnoenje otipkane
kopije biljeki sa ferijalne prakse Voditelju Centra. Potrebna dokumentacija ukljuuje
slijedee:
1.
2.
3.
4.
5.
6.

8
9
10
11
12
13

Zahtjev za obavljanje ferijalne prakse;8

Pismo preporuke za ferijalnu praksu;9
Izvjetaj o obavljenoj ferijalnoj praksi;10
Miljenje mentora;11
Potvrda o obavljenoj ferijalnoj praksi;12
Detaljan izvjetaj;13

Vidi: Formularni obrazac br. 1. dio ovog Prirunika;

Vidi: Formularni obrazac br. 2. dio ovog Prirunika;
Vidi: Formularni obrazac br. 3. dio ovog Prirunika;
Vidi: Formularni obrazac br. 4. dio ovog Prirunika;
Vidi: Formularni obrazac br. 5. dio ovog Prirunika;
Vidi: Prilog 2. dio ovog Prirunika;

12

Formularni obrazac br. 1.

ZAHTJEV
za obavljanje ferijalne prakse
Ispunjava polaznik:
Ime i prezime
Broj indeksa
Smjer
Telefon
Naziv organizacije
Adresa
Djelatnost
Ime mentora/kontakt osoba i funkcija
Telefon
E-mail

E-mail

Fax

Ferijalna praksa e trajati od ______________________do________________________

Ukoliko imate potekoa u pronalasku preduzea za ferijalnu praksu, naglasiti koja vas
oblast interesuje:
__ Meunarodna ekonomija
__ Bankarstvo
__ Marketing agencija
__ Poslovno odluivanje

__ Raunovodstvo
__ Marketing u preduzeu
__ Finansijski menadment
__ Menadment ljudskih
resursa

__ Makroekonomija
__ Osiguranje
__ Informatika
__ Tehnike rukovoenja

U prilogu dostaviti:
- Prepis ocjena (dostupan u Studentskoj slubi)
- Biografija (profesionalno napisan CV sa dosadanjim obrazovanjem, radnim
iskustvom, posjedovanjem dodatnih znanja, vjetina, osobina i kvaliteta)
- Motivaciono pismo (zato ste odabrali ovo preduzee/ustanovu ili oblast, kakvi su vam
planovi za nastavak studija ili zaposlenje)
_________________________
Potpis polaznika

__________________
Datum

Ispunjava Voditelj Centra za razvoj karijere studenata

Polaznik je dostavio potrebnu dokumentaciju.
Polaznik ispunjava uslove za obavljanje ferijalne prakse.
Definirana je organizacija u kojoj e se obaviti ferijalna praksa.

_______________________________
Potpis Voditelja Centra za razvoj karijere studenata

DA/NE
DA/NE
DA/NE

__________________
Datum

13

Formularni obrazac br. 2

...........................................................
...........................................................
...........................................................
...........................................................
(Naziv organizacije, adresa, kontakt osoba, telefon)

PISMO PREPORUKE
za ferijalnu praksu
Polaznik: .....................................................................................................................
(ime i prezime, broj indeksa)

Smjer studija: ..............................................................................................................

Molimo Vas da gore imenovanog polaznika Ekonomskog fakulteta u Sarajevu primite
na strunu praksu u Vaoj cijenjenoj organizaciji/preduzeu u trajanju od mjesec
dana.
Ekonomski fakultet Univerziteta u Sarajevu obavezuje studente/polaznike na obavljanje
ferijalne prakse. Praksa se obavlja u jednoj od istaknutih organizacija koje posluju u Bosni i
Hercegovini i predstavlja jedan od uslova za upis u treu/etvrtu godinu studija. Naime,
studenti/polaznici nakon kompletiranja ispitnih obaveza u drugoj/treoj godini pristupaju
praksi tokom koje ue osnove poslova kojim e se baviti u skoroj budunosti.
Polaznik je obvezan strunu praksu obavljati za vrijeme slubenog radnog vremena Vae
organizacije, pridravajui se svih pravila i propisa koja vae za Vae zaposlenike. U
sluaju bilo kakvih nepotivanja pravila, neadekvatnog ponaanja od strane polaznika na
ferijalnoj praksi u Vaoj organizaciji, molimo Vas da nas o tome obavijestite, a takvog
polaznika udaljite iz Vae organizacije i uskratite mu ovjeru ferijalne prakse. Ukoliko je
upueni polaznik uredno obavio sve obaveze za vrijeme trajanje strune prakse molimo Vas
da o tome ispunite predvieni formular.
Ovaj vid suradnje ima viestruku korist, kako za na Fakultet, tako i za Vau cijenjenu
organizaciju. Za Vau organizaciju to bi znailo da ima dodatnu pomo u najkritinijem
periodu godinjih odmora, i to polaznike zavrnih godina Ekonomskog fakulteta. Takoer,
ovaj vid suradnje sa naim Fakultetom za Vas predstavlja izvrstan nain odabira kadrova za
budui angaman.
Zahvaljujemo Vam na investiranju u slijedeu generaciju strunjaka kroz ovaj vid
mentorstva naih polaznika. Nadamo se uspjenoj buduoj suradnji uz izraze naeg
potovanja.
VODITELJ CENTRA ZA RAZVOJ
KARIJERE STUDENATA:
...............................................................
(potpis)

M.P.

14

Formularni obrazac br. 3.

IZVJETAJ
o obavljenoj ferijalnoj praksi
Ime studenta/polaznika ________________________________________________
Broj indeksa
________________________________________________
Naziv organizacije
________________________________________________
Ispunjava se prije ferijalne prakse
1. ta oekujem od ferijalne prakse?

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
2. Zato sam izabrao/la ba ovo preduzee/organizaciju ili oblast?

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
3. Koje sam ciljeve sebi postavio/la prije prakse?

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
4. Kako u iskoristiti ferijalnu praksu?

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Ispunjava se nakon ferijalne prakse
1. Opisati sve aktivnosti koje ste obavljali u organizaciji tokom ferijalne prakse.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________

15

2. ta ste nauili tokom prakse? ta je najvea korist za Vas?

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
3. Koji je najvei nedostatak Vae ferijalne prakse?
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
4. Molimo Vas da date svoje ocjene i komentare, i to 5 (ne zadovoljava), 6 (zadovoljava),
7 (dobro), 8 (vrlo dobro), 9 (odlino) i 10 (izvrsno).
Ferijalna praksa

10

Dobio/la sam dovoljno informacija o ferijalnoj praksi na

Fakultetu.
Zadovoljan/na sam odabranom organizacijom.
Voditelj centra mi je pruio svu podrku i informacije.
Mentor u organizaciji mi je pruio svu podrku i
informacije.
Komunikacija sa osobama u organizaciji je bila
zadovoljavajua.
Radio/la sam poslove koje sam i elio/la.
Prema meni su se u organizaciji odnosili kao prema
zaposleniku.
Praksa mi je pomogla da prepoznam dodatna podruja
interesa.
Praksa mi je pomogla da spoznam svoje prednosti.
Praksa mi je pomogla da spoznam oblasti daljnjeg
usavravanja.
Praksa mi je pomogla da primijenim teorijska znanja u
praksi.
Praksa mi je pomogla da upoznam timski rad.
Praksa mi je pomogla da steknem uvid u hijerarhiju
organizacije.
Ukupna ocjena Voditelja centra i procesa na Fakultetu.
Ukupna ocjena organizacije u kojoj je obavljena praksa.
Ukupna ocjena obaljvene ferijalne prakse.

__________________________
Potpis polaznika

_________________________
Datum

16

Formularni obrazac br. 4.

M I LJ E NJ E
mentora poslodavca o polazniku na ferijalnoj praksi
Ime polaznika
Broj indeksa
Naziv organizacije

__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________

Svrha ove evaluacije je da identificira i ukloni nedostatke koje je polaznik pokazao tokom
ferijalne prakse u Vaoj organizaciji. Sa profesionalnog aspekta, molimo Vas da razmotrite
ponaanje, stavove, prednosti i nedostatke polaznika, te da kao njegov mentor objektivno
predstavite iste.
Na cilj je da polaznici tokom ovog procesa naue i unaprijede svoja znanja i vjetine, te
adekvatnije djeluju u poslovnom okruenju. Kao izabranog mentora za ovog polaznika,
molimo Vas da date svoje cijenjene komentare, i to 5 (ne zadovoljava), 6 (zadovoljava),
7 (dobro), 8 (vrlo dobro), 9 (odlino) i 10 (izvrsno).
Karakteristike
Posjeduje profesionalan izgled, nastup i ponaanje.
Taan/a je i odgovoran/a
Preuzima inicijativu
Komunikativna je osoba
Pozitivno prihvata kritiku
Dobro radi u timu
Ima pozitivan stav prema klijentima
Ima pozitivan stav prema radnim kolegama
Prihvata dodijeljene zadatke
Posjeduje samokontrolu
Temeljito izvrava zadatke
Zadatke izvrava na vrijeme
Organizovan/a je i uredan/a
Kreativna je osoba
Uspjeno koordinira i kontrolira rad grupe
Slobodno iznosi svoje miljenje

10

Koja je najpozitivnija karakteristika koju je iskazao ovaj polaznik/polaznica?

__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Koja je najslabija karakteristika koju je iskazao ovaj polaznik/polaznica?
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Koji su potencijalni problemi sa kojima e se sresti ovaj polaznik/polaznica u svojoj
poslovnoj praksi?
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
___________________________________
Ime, prezime i funkcija

________________________
Datum

17

Formularni obrazac br. 5.

...........................................................
...........................................................
...........................................................
...........................................................
(Naziv organizacije, adresa, kontakt osoba, telefon)

POTVRDA
o obavljenoj ferijalnoj praksi

kojom se potvruje da je polaznik-polaznica ..............................................................

u ovom preduzeu ustanovi obavio/obavila strunu praksu u periodu
od .......................... do ...........................
u ukupnom trajanju od ........ radnih dana; ..................radnih sati
Tokom obavezne ferijalne prakse polaznik-polaznica radio/la je na slijedeim poslovima:
1) ..................................................................................................................................
2) ..................................................................................................................................
3) ..................................................................................................................................
4) ..................................................................................................................................
5) ..................................................................................................................................
Ostalo: ..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
Datum izdavanja potvrde:

Ime i prezime, funkcija

M.P.

...........................................

...............................................

18

11. Prilog 1 - Kako pronai kompaniju za obavljanje ferijalne prakse

1. Odluite ta elite postii ferijalnom praksom:
Ovaj korak pomae u ograniavanju pretrage. Postavite sebi slijedea pitanja: Da li elite
raditi u kancelariji ili na terenu? Da li je to to elite specifian sektor ili region? Koje vjetine
elite stei tokom ferijalne prakse?
2. Pripremite i prilagodite Va CV:
Na web-u odnosno internetu moete pronai razliite vodie i uputstva za pisanje CV-a.
Takoer se preporuuje savjetovanje sa Voditeljem Centra.
3. Odredite mreu kontakata i traite sugestije vezane za ferijalnu praksu:
U razgovoru sa Vaom porodicom, prijateljima i kolegama interesujte se o moguim izvorima
informacija vezanih za sugestije o obavljanju ferijalne prakse.
4. Vrite internet pretrage:
Pokuajte, pretraujui internet, pronai informacije za stvaranje mree kontakata. Tu moete
pronai i prepoznati potencijalne kompanije za ferijalnu praksu.
5. Izaberite pet moguih opcija za obavljanje ferijalne prakse:
Kreirajte odvojene foldere koji e Vam pomoi da utvrdite osnovne ciljeve i granice onoga
to elite.
6. Napiite pismo ponude posebno za svaku odabranu kompaniju:
Odvojite vrijeme i napiite ta je to to Vas ini boljim od ostalih kandidata, budite originalni,
te odtampajte pismo u dovoljan broj primjeraka.
7. Nakon dostavljanje biografije, objasnite za koji posao smatrate da ste Vi adekvatna
osoba:
Razmislite paljivo o tome koje informacije ete napisati u Va CV. Vi moete kreirati 2-3
biografije sa fokusom na razliite sposobnosti i vjetine.
8. Prikupite svu neophodnu literaturu ukljuujui i opis ferijalne prakse:
Velike korporacije i vladine organizacije obino nemaju dovoljno vremena, a ni ljudskih
resursa za prihvatanje polaznika ferijalne prakse. Polaznik treba napisati opis interesa i za rad
u manjim kompanijama i agencijama.
9. Kontaktirajte referentne osobe i prilagodite pismo preporuke:
Ne ekajte zadnji minut da uradite navedeno. Najbolji nain da dobijete dobro pismo
preporuke jeste da o tome unaprijed razmiljate.
10. Poaljite elektronskom potom kompletiranu aplikaciju:
Pronaite ime koordinatora ili osobu zaduenu za nadzor polaznika ferijalne prakse, te
adresirajte svoju aplikaciju na tu adresu.
11. Provjerite da li je aplikacija primljena:
Bez obzira da li na pozivu za apliciranje pie ne zovite nas, mi emo nazvati Vas pokuajte
provjeriti da li je aplikacija valjano prihvaena. Ovo e stvoriti utisak da ste osoba koja
preuzima inicijativu.
12. Pripremite se za intervju:
Pregledajte Vau aplikaciju i vjebajte intervju sa prijateljima. Precizno obrazloite ta je cilj
Vae ferijalne prakse i zato ste upravo Vi njihov najbolji kandidat.
13. Poaljite naknadno i zahvalnicu:
Nakon obavljenog intervjua poaljite kratko pismo zahvale.

19

12. Prilog 2 - Vodi za pisanje izvjetaja sa ferijalne prakse

12.1 Uvodne napomene
Ferijalna praksa je integralni dio studija Ekonomskog fakulteta u Sarajevu i kroz ranije
definirane elemente je u potpunosti jasno pojmovno odreena. S ciljem pojednostavljena
procesa vezanog za obavljanje ferijalne prakse u narednom dijelu se daju kratke upute o
pisanju izvjetaja sa ferijalne prakse.
12.2 Obavezni elementi izvjetaja
Izvjetaj sa ferijalne prakse polaznika sastoji se od tri osnovna segmenta, to znai da
navedeni izvjetaj treba pratiti slijedeu metodologiju rada:
1. Predstavljanje specifinog posla kojim se bavi organizacija ili organizacioni dio unutar
koga je polaznik obavljao ferijalnu praksu;
2. Predstavljanje posla/poslova koje je polaznik obavljao u organizaciji tokom ferijalne
prakse;
3. Diskusija o specifinim poslovnim podrujima i pitanjima vezanim za ferijalnu
praksu.
Prve dvije komponente mogu biti kratko opisane i ukljuene u uvodni dio izvjetaja.
Glavni fokus izvjetaja treba biti usmjeren na trei dio, koji se odnosi na diskusije, analize ili
posebne teme vezane za ferijalnu praksu. Preporuuje se da ovaj dio bude analitiki
postavljen, tj. da posmatra tretirane oblasti kroz povezivanje akademskih znanja sa vjetinama
i praktinim iskustvom ferijalne prakse. Time polaznik razvija vjetine pisanja i analitike
sposobnosti, to znai da nee iskljuivo prikupljati informacije, ve e ih i interpretirati,
organizirati i prezentirati kroz jasnu i razumljivu formu.

12.3 Faze izrade izvjetaja

12.3.1 Faza istraivanja i planiranja
Pravovremeni poetak pisanja izvjetaja je klju za izradu profesionalnog izvjetaja sa
ferijalne prakse. Djelovanje u poslijednjem trenutku dovodi do pretjeranog napora pri emu
polaznik zanemaruje istraivaki aspekt to rezultira loom kvalitetom izvjetaja. Naravno
polaznici ne mogu pisati izvjetaj odmah na poetku ferijalne prakse, ali za to vrijeme mogu
prikupljati informacije i biljeiti ideje. Nakon definitivnog odabira teme, polaznik prilagoava
elemente plana aktivnosti, kao to su: istraivanje, metode, observiranje, prisustvo sastancima
i sl. Budui da izvjetaj treba odraavati logino promiljanje, planiranje je veoma vano.
Nakon kontinuiranog prikupljanja informacija, preporuuje se njihovo klasificiranje. Pri
pisanju izvjetaja mogue su izmjene sadraja, sve do postizanja zadovoljavajue forme.
Zabiljeke koje polaznici imaju trebaju posluiti kao dodatni materijal vezan za izvjetaj.
Nakon odreenog vremena, pri zavretku pisanja izvjetaja bitne zabiljeke i specijalni
segmenti se mogu razviti u naslove sadraja.

20

12.3.2 Faza odabira teme i predmeta izvjetaja

Izbor teme i predmeta izvjetaja je veoma znaajan za pisanje izvjetaja. Preporuuje
se koncentriranje na jedan specifian aspekt ili problem u okviru obavljanja ferijalne prakse,
bez suvinih detaljnih osvrta na sve projekte u kojima je polaznik uestvovao. Naravno,
odabir predmeta izvjetaja treba biti paljivo proveden. Mentor moe pomoi u odabiru teme.
Prednost dogovora sa mentorom je u tome da se izvjetaj moe konvertovati u odreene
dokumente i direktno koristiti i u samoj organizaciji. Kao to je ranije naglaeno, izvjetaj
treba sadravati i analitiku komponentu. To znai da se pri pisanju izvjetaja trebaju koristiti
vodii, opisi procesa, matematiki modeli, sumarni tehniki izvjetaji itd. Znai ukoliko
polaznik ne bude direktno ukljuen u konkretan projekt teko moe koristiti analitiki pristup
prilikom pisanja izvjetaja.
12.3.3 Faza pisanja izvjetaja
Nakon prikupljanja odreenog broja informacija i planiranja dijelova izvjetaja,
polaznik pristupa pisanju izvjetaja. Tokom pisanja polaznik treba voditi rauna o moguim
recipijentima (itateljima). U skladu s tim stil i jezik pisanja mora biti prilagoen itateljima.
Nakon kompletiranja prve verzije izvjetaja, preporuuje se kraa pauza u pisanju.
Faza revidiranja rada je slijedea faza u procesu pripreme izvjetaja. Polaznici trebaju pisati
jednostavne reenice. Polaznici moda mogu prepisati kompletne paragrafe ili sekcije iz
svojih biljeki, ali najvanije je da to rezultira jednim lako itljivim i loginim izvjetajem. S
ciljem testiranja efektivnosti komunikacije napisanog izvjetaja, polaznici mogu svoj rad dati
drugoj osobi na objektivno itanje. Objektivnim itanjem druga osoba sugerira potrebne
ispravke za dijelove koji nisu u potpunosti razumljivi. Nakon toga polaznik ponovo revidira
izvjetaj. Kredibilitet izvjetaja se, izmeu ostalog, temelji i na gramatikoj i pravopisnoj
korektnosti.
12.4 Struktura izvjetaja
Struktura izvjetaja predstavlja specifine zahtjeve vezane za format i potrebne
dijelove koji su adaptibilni za veinu sluajeva. Nema dodatnih strogih pravila vezanih za
duinu ili specifini format teksta. Struktura izvjetaja treba odgovarati u najveoj moguoj
mjeri prirodi studije polaznika. Standardni izvjetaj sastoji se od tri osnovna dijela:
preliminarni-uvodni dio, glavni dio i liste referenci dokumenti koriteni tokom izrade
izvjetaja.
12.4.1 Uvodni dio
Uvodni dio treba ukljuivati:
1. Naslovnu stranu; Naslovna strana uvodi itaoca u izvjetaj putem razumijevanja i
praenja informacija: naslov izvjetaja, ime mentora i pozicija, datum izvjetaja, ime
polaznika, broj indeksa polaznika, e-mail adresa, broj ferijalne prakse i godina kao i
naziv univerziteta i fakulteta.14

14

Primjer se daje u prilogu A

21

2. Odobrenje i zahvalnicu; Slijedea stranica obino sadri zahvale ljudima zaslunim za

pomo polaznicima. Takoer sadri i izjavu o odobrenju, u kojoj se navodi da je
izvjetaj napisan samostalno i koriten iskljuivo od strane polaznika.15
3. Izvrni saetak; Saetak je najvaniji dio, koji sumira glavninu izvjetaja, znaajnije
dijelove, razloge odabira teme, te glavne zakljuke i preporuke. Ovaj dio pomae
mentorima u razumijevanju informacija unutar izvjetaja, bez itanja cijelog teksta. Po
kompletiranju izvjetaja, polaznik pristupa pisanju izvrnog saetka, bez suvine
detaljne obrade.
4. Sadraj; naslovi i podnaslovi trebaju biti organizirani uz pomo brojanih oznaka i
ine sadraj. Zapamtite da je lakoa itanja i mogunost koritenja izvjetaja
najvanija.
12.4.2 Glavni dio
Glavni tekst treba sadravati:
1. Uvod; definira temu izvjetaja tako da italac bude pripremljen za tekst koji slijedi.
Ovdje polaznici mogu istaknuti odjele u kompaniji u kojima su vrili ferijalnu praksu.
Polaznici ureuju osnovnu platformu koja je neophodna za evaluaciju izvjetaja u
kontekstu povezanosti sadraja i osnovnih zadataka mentora. Naravno, ni ovdje nije
potrebno navoditi previe detalja. Informacije koje se tiu poslovne tajne ne bi trebale
biti predmet izvjetaja. Drugi dio platforme sadri historijske aspekte i teme. Ovaj dio
treba biti konceptualno odvojen od dijela vezanog za metod koji se koristi. U uvodu
treba odgovoriti na pitanja. ta je to specifini zadatak izvjetaja? Ovdje treba dati
jasne smjernice i ciljeve izvjetaja.
2. Glavni dio; najdui je dio izvjetaja. Cilj ovog dijela je razviti temu i ispitati probleme
koji su naznaeni kao vani. Ovaj dio treba biti oznaen naslovima koji vode itaoca
kroz uvodni dio. Iako su svi izvjetaji specifini i razliiti postoje neki elementi koji se
mogu odrediti kao zajedniki kako slijedi: opis metoda prikupljanja podataka,
sumiranje podataka i na kraju diskusija interpretiranih podataka.16.
3. Diskusije, zakljuci i preporuke; imaju razliita znaenja. Zakljuci su izvedeni iz
glavnog istraivakog dijela i ne uvode nove injenice. Mogu predstavljati izjave
veliine dva ili tri paragrafa. Zakljucima se daju odgovori na specifino postavljena
pitanja u uvodu ili zakljuci o tome kako ciljevi postavljeni u uvodu mogu biti
dostignuti. Preporuke ine prijedlozi planova akcije vezani za budue radnje. To su
sugestije koje prate logike izjave zakljuaka. Treba znati da sadanji zakljuci
predstavljaju osnove preporuka za budunost. Svaki navedeni dio treba biti prezentiran
i odvojen na posebnoj strani.
12.4.3 Lista referenci (literatura)
Referentni materijal treba sadravati slijedee elemente:
1. Reference; predstavljaju informaciju koja je potrebna itaocu pri prepoznavanju i
lociranju koritenog izvora. Polaznik mora navesti izvore svih koritenih informacija i
15
16

Primjer se daje u prilogu B.

U navedenom kontekstu rije podatak moe imati razliita znaenja kao to su nauna mjerenja, tekstualne
informacije, literatura organizacije, knjige dnevnica, finansijski izvjetaji, miljenja eksperata i zaposlenih i
tako dalje.

22

ideja (citiranih ili parafraziranih u radu) koje pripadaju drugim autorima.

Plagijarizmom se smatra koritenje tuih rijei, ideja ili informacija, bez navoenja
izvora tj. predstavljanje tuih ideja svojima i predstavlja ozbiljan akademski prekraj.
Na kraju izvjetaja sastavlja se lista referenci (literatura) koja obuhvata sve reference
direktno citirane, parafrazirane ili koritene tokom pisanja izvjetaja. Svaka izjava
mora biti opravdana i dokazana. Svakako se treba obratiti panja na to da izjave na
koje se polaznik poziva trebaju biti kompatibilne sa logikom izvjetaja.
2. Rjenik; je potreban samo ukoliko se koriste specifini izrazi, matematiki simboli ili
profesionalni rjenik. Ukoliko se koriste specifini izrazi samo u kontekstu neke
situacije dobro ih je pojasniti u samom tekstu.
3. Nomenklatura; predhodno pravilo vrijedi i za nomenklaturu. Potrebno ju je uvrstiti u
izvjetaj samo ukoliko je koriten veliki broj simbola ili brojeva.
4. Dodatak; prua itaocu dodatne informacije o elaboriranoj temi, ali nije od velikog
znaaja za razvoj navedene teme. Mogue ga je jednostavno ukljuiti u glavni tekst
bez prekida glavne niti izvjetaja. Dodatak se oznaava slovima ili brojevima. U listi
referenci ukljuuju se samo one reference koje su neposredno citirane ili parafrazirane
u izvjetaju.
12.5 Evaluacija izvjetaja
Voditelj Centra ili mentor evaluiraju izvjetaj sa ferijalne prakse polaznika,
poklanjajui posebnu panju nainu pisanja i navoenju koritene literature. Izvjetaj moe
biti ocjenjen kao zadovoljavajui ili nezadovoljavajui. Nezadovoljavajui izvjetaj e biti
vraen na reviziju; drugi put vraen izvjetaj znai da se ferijalna praksa nije obavila na
zadovoljavajui nain. Izvjetaj sa gramatikim i pravopisnim grekama automatski se
ocjenjuju kao nezadovoljavajui. Izvjetaj koji sadri povjerljive, poslovne tajne obino ne
biva prihvaen. Preporuljivo je i obino jedino mogue, odabrati temu koja u samom poetku
nije u konfliktu sa zahtjevima uvanja poslovne tajne. U sluaju kada izvjetaj sadri
povjerljive podatke i informacije polaznik je duan kontaktirati mentora programa. S
mentorom polaznik diskutira navedene materijale u kontekstu njihove prihvatljivosti za
izvjetaj ferijalne prakse.
12.6 Sugestije za efektivno pisanje izvjetaja

ak i kada mislite da se sve odvija po planu, budite veoma oprezni.

Vodite rauna o svojim stavovima i rijeima koje ine sadraj Vaeg izvjetaja.
Koristite aktivne glagole i izbjegavajte budue vrijeme.
Izbjegavajte neodreene i line zamjenice i kontrolirajte svoje reenice i paragrafe.
Svaka reenica treba predstavljati jasnu misao, a paragraf logino pratiti izreene misli.
Piite da informiete, a ne da impresionirate!
Ne koristite zbunjujue izraze; ve jednostavnije semantike konotacije!
Uvijek se pitajte ko su vai itaoci i ta je njihova specijalnost i izbjegavajte skraenice.
Izbjegavajte kvantitativno neodreene komparacije i budite profesionalni verifikujui date
podatke, injenice i informacije.
Traite rijei i definicije koje odgovaraju polju zajednikog iskustva italaca.
Prije svega, nikad nemojte paniiti!
Ukoliko imate problema sa pisanjem izvjetaja kontaktirajte mentora ili Voditelja Centra.

23

Prilog A
Univerzitet u Sarajevu
Ekonomski fakultet u Sarajevu

NASLOV IZVJETAJA

Izvjetaj sainio:
Ime i prezime polaznika:
Broj indeksa polaznika:
E mail adresa polaznika:

Pripremljeno u okviru kompanije ili dijela kompanije:

Mentor:
Adresa:

Izvjetaj sa ferijalne prakse br.

juli-avgust, 2006,
Datum: 20. septembar 2006.

24

Prilog B

PREDMET: IZJAVA
Ovaj izvjetaj sam originalno napisao/la ja tako da niko ranije nije ostvario nikakvu
korist u nekoj drugoj instituciji na osnovu istog.
Zahvaljujem mentoru (ime i prezime mentora.......................) koji mi je
obezbjedio podrku kroz proces ferijalne prakse i pribavio podatke koritene u mojoj
studiji i Voditelju centra za razvoj karijere studenata Ekonomskog fakulteta u
Sarajevu (ime i prezime Voditelja Centra.....................) za njegove
korisne sugestije.

Potpis polaznika:
...

25

13. Reference
1. Kentstate University: Counseling Human Development Services. Community counseling
Internship manual. Ohio, 2005. http://chdsw.educ.kent.edu/downloads.htm (pristup 15.
04. 2006.)
2. Eastern Michigan University: Department of Leadership and Counseling. Educational
Leadership Internship Handbook: a student and faculty guide for the Masters, Specialist,
and Doctoral Internship process.
http://www.emich.edu/coe/Lead_Coun/InternshipApplication.pdf (pristup 15. 04. 2006.)
3. Vernon, Marisa. Employer Internship Manual. Cleveland intern; Northeast Ohio
Council on Higher Education (NOCHE).
http://www.clevelandintern.net/content/InternshipManual.asp (pristup 13. 03. 2006.)
4. George Mason University: Graduate School of Education. Student teaching/ Internship
manual. Virginia, 2004.
http://gse.gmu.edu/forms/studentres/GeneralEducationManual.pdf (pristup 15. 03. 2006)
5. Dalhousie University: Master of Electronic Commerce (MEC) Program. Guidelines for
Writing an Internship Report. Canada, 2004.
http://ecomm.dal.ca/InternshipReportGuidelines.pdf (pristup 15. 03. 2006)
6. Bohlmann, Paul, Curtis, Dana and Newhouse, Margaret. An introduction to Internships.
Harvard University: Faculty of Arts and Sciences, 1999.
http://www.ocs.fas.harvard.edu/publications/brochures/internships.PDF (pristup 15. 03.
2006.)
7. University of Oklahoma: College of liberal studies. Internship manual. Norman, 2004.
http://www.ou.edu/cls/Current/advisorscorner/internship.doc (pristup 15. 03. 2006.)
8. Stringer, Allison. Internship Manual. University of Northern Iowa: School of Health,
Physical Education & Leisure Services, 2004.
http://www.uni.edu/stringer/internship.html (pristup 15. 03. 2006.)
9. Virginia Tech: Agricultural and Extension Education Department. Extension Internship
manual.
VIRGINIA,
2004,
http://www.aged.vt.edu/Publications/Manual%20%20Extension%20Internship.pdf (pristup 15. 03. 2006.)
10. Anastos, M. Elizabeth. Information, guidelines and resources MFC rules and policies for
Interns, Intern supervisors, Intern committees, Congregations and Community based
settings. Boston: Unitarian Universalist Association, 2005.
http://www.uua.org/programs/ministry/publications/manual.pdf (pristup 15. 03. 2006.)
11. University of Arizona, School of Public Policy and Administration. MPA Internship
Guidelines.
Tucson,
2001.
http://publicadmin.eller.arizona.edu/docs/internships/MPA_Internship_Guidelines06.pdf
(pristup 15. 03. 2006.)

26