MSLMN SAHHNDE KTSATLA LGL HADSLER

smail Yurdakk
ismailyurdakok@gmail.com
BUNDAN SONRA YOKSULLUK YOK AMA VE HANG REKBETE
KIRMIZI KART
(NO POVERTY FROM NOW ON, BUT... AND RED CARD TO WICKED
COMPETITION AND WHICH REASONS DESTROYED OLD NATIONS ?)
Amr b Lueyy Oullarnn mttefiki olan ve Bedir savanda Hz. Peygamberin yannda
hazr bulunan Amr b. Avf yle demitir: Hz. Peygamber sava yapmakszn Bahreyn halk
ile bir bar anlamas yapm(ve Bahreynliler belirlenmi bir miktarda cizye demeyi kabul
etmiler)di. Hz. Peygamber oraya Al b. Hadramyi vali olarak tayin etmiti. Tahsil olunan
cizye mallarn getirmek zere de daha sonra Hz. Peygamber Eb Ubeydeyi Bahreyne
gndermiti. Hz. Peygamber sahblerle sabah namazn klp bitirmiti ki, (o alacakaranlkta)
Eb Ubeydenin Medneye girdii develerin sesinden ve dier grltlerden anlald ve
sahbler o tarafa doru hzlca gittiler. Hz. Peygamber sahblerini bu halde grnce
glmsedi de sonra onlara yle dedi: yle sanyorum ki sizler, Eb Ubeydenin
Bahreynden bir hayli dnyalk getirdiini iittiniz buyurdu. Sahbler: Evet Ey Allahn
Elisi dediler. Bunun zerine Hz. Peygamber: Size mjdeler olsun (ki bundan byle her
zaman byle nimetlere nail olacanz) umunuz. Allaha yemin ediyorum ki, bundan sonra
size fakirlik geleceinden hi korkmuyorum (ummuyorum). Fakat sizin iin korktuum bir
ey varsa, o da sizden nce gelip geen mmetlerin nne dnya nimetlerinin serildii (bol
bol verildii) gibi sizin nnze de serilerek, onlarn birbirleriyle yartklar gibi sizin de
yarmanz ve bu halin de onlar helak ettii gibi sizi de helak etmesidir. buyurdu.
(Ve onlarn ahsnda btn mmetini dnya mal konusunda dikkatli ve uyank olmaya
ard. Mehmet Sofuolu). Bir farkl nakilde de: ve tulhiyekum kem elhethum dnya
nimetlerinin onlar (daha nceki mmetleri, hiret sevabn elde etmekten alkoyup) oyalad
gibi sizi de (kandrp) oyalamasndan (korkuyorum) buyurmutur.(Mslim, K. Zuhd verRaqiq, Had., 6) fe-Vallhi mel-faqra ekh aleykum velkinn ekh aleykum entbsetad-duny aleykum kem busitat al men kne qablekum fe-tenfesh kem
tenfesh ve thlikekum kem ehlekethum
(ehit dmelerinin zerinden sekiz yl getikten sonra) Allahn Elisi vefatn yakn Uhut
ehitlerinin cenaze namazn klp, Medineye dndkten sonra yle buyurmutu: ..Ve emin
olunuz ki, bana yeryz hazinelerinin anahtarlar yahut yeryznn anahtarlar
verilmitir. Vallahi ben, sizlerin benden sonra mrikler olacanzdan (Allaha ortaklar
koacanzdan) endie etmiyorum. Fakat, sizlerin birbirinizle dnya konusunda nefsaniyet
yarna girip, didimenizden korkuyorum.(Mslim, K. Fedil, B. 9, Had., 30) Mehmet
Sofuolu (1923-1987) hadisle ilgili u aklamay yapyor: Hz. Peygamberin burada bir
mucizesi: yeryz hazinelerinin anahtarlar bana verildi buyurarak haber verdii durumdur.
Hz. Peygamberin bu haber vermesi, Hz. Peygamberden sonra mmetin slm yeryznn
(uzak) ufuklarna yayacaklarn, yeryznn birok blgesine hakim olacaklarn ifade ediyor.
Bu durum, gerek medeniyet tarihi gerekse siyasi tarih asndan, gayet parlak bir ekilde
gereklemitir. Hibir dinin, hibir medeniyetin gnllerde ve lkelerde bu kadar sratle
yerleip yaylmasnn tarihte ikinci bir misali yoktur. .Hz. Peygamberin tek endiesi,

mmetinin dnyev ihtiraslara kaplarak aralarnda hasetleme douran tenfs

(rekbet) idi. Hadisteki bu tabirin, ahlk olarak neyi iaret ettii lgat manasndan da
anlalr: Tenfs lgatta kymetli bir eye en evvel nail olarak, imtiyaz ve infirad
kazanmak iin muraza (mcadele, yarma) suretiyle o nefis eye rabet edimek diye tarif
olunuyor ki, hadisteki tenfs kelimesinin tam ahlk manasdr. Hz. Peygamberin bu
endiesinin ne kadar yerinde olduunu, aradan ok zaman gemeden birbirini takip eden
zc olaylar gstermitir.(Sofuolu, VII/177)
NC KNN ALICI-SATICI ARASINA GRMES (BUSINESS ETHICS)
.
Hz. Peygamber, ticaret maddelerinin pazar yerlerine ulamadan nce karlanmasn
yasaklamtr. (Neh en-tteleqqs-sileu hatt teblugal-esvqa) (Mslim, K. Buy, B. 5,
Had., 14) Abdullah b. merin verdii bu bilgiden sonra, Mslim Abdullah b. Mesdun
benzer bir naklini not eder: (Hz.) Peygamber, satlk mallar yolda karlamay
yasaklad.(Mslim, ayn yer, Had., 15) Eb Hreyrenin nakli de benzer ifadeler ierir:
Hz. Peygamber, satmaya mal getiren atllarn karlanmasn, ehirlinin (ihtikr vdiyle)
bedevi maln satmasn, satc ile alc arasnda mteri kztrmay, satlacak st
hayvanlarnn stlerini samayarak gslerinde biriktirmeyi ve kardeinin kararlatrd
fiyatta artrma yapmay, yasaklamtr.(Mslim, ayn yer, Had., 12) Mehmet Sofuolu
hadislerin izahnda unlar sylyor: Bu blmn (Kitbul-Buy =Alveriler
Kitab/Blm) hadislerinde Hz. Peygamber tarafndan (on drt yzyl nce) Mslman
olsun gayr- Mslim olsun, btn insanln mptel olduu toplumsal hastalklara
deinilmi, bunlarn tedvleri iin gerekli tedbir ve tavsiyeler yaplmtr. Bunlar ylece
zetlenebilir:
a) Satc ile alc arasna girerek ve kendisini alc gibi gstererek mteriyi kandrp
fiyatn ykseltmeye almak yasaklanmtr
b) Bir kimsenin dierinin alveriine mdahale etmesi yasaklanmtr. Yasaklanan bu
mdahale de iki ekilde olabilir: nc kiinin, muhayyerlik hakk olan bir
mteriye: Alveriini feshet, ben sana ayn mal daha ucuz fiyatla alrm der; yahut
bir mal satm olan bir kiiye: alverii feshet, ben maln daha yksek bir fiyatla
satarm der. te bu ekillerde nc bir ahsn alverie mdahale etmesi ve
bozmaya almas yasaklanmtr.
c) Maln satmak isteyen bedev (l halkndan) kyllerin, ehir tccar ve
komisyoncular tarafndan daha yolda karlanmalar, pazara gelmekte olan mallarn
araclarn eline geerek, halkn zararna fiyatn ykselmesine sebep olacandan,
yasaklanmtr. Ayn zamanda pazara gelmi olan mallarn bu gibi komisyoncular
tarafndan toplanp fiyat ykseltmek iin sattan geri brakmak suretiyle piyasay
tazyik ve halk zarara ve darla drme ekilleri de yasaklanmtr.
d) Satlacak salmakta olan hayvanlarn stlerini memelerinde biriktirmek suretiyle ok
stl gsterip sata sunmak ve benzeri hileli yollar tamamyla
yasaklanmtr.(Sofuolu, Mslim Tercmesi, V/12) (Zamanmzda da, ambalajlarn
byk yaplmas, insanlarn o ambalajn iinde daha fazla yiyecek var veya daha fazla
deterjan.. var zannederek almalarna sebep olduunda, bu ayn eitten yasaklanm
bir hiledir. i.y.)

MTERCM

SIM EFENDNN NEC TARF.

Mtercim sm Efendi (1755-1819) nec kelimesini yle aklar: Nec: maln sahibi
(satc), mteriye maln verken ve zelliklerini sylerken, satcnn bir arkadann da bu
alverii gereklemesini salamak iin ona uyarak mal beraberce vmeleridir. Bir gre
gre de, satn almak arzusu deil iken, daha pahal satlsn diye yapmack olarak o mala
daha ok fiyat vererek, mteri olmak manasnadr. Bir gre gre de, insanlara
bir mal zemmedip (ktleyip) nefret ettirerek, dier bir mala ynlendirmek
manasnadr (Qms Tercmesi, II/1131). Alm satm ilerine bu menfur (nefret
edilen) ekillerden hangisi ile olursa olsun mdahalenin irkinlii besbellidir. Erzak
(gda) ve ticari eya getiren pazarclar, pazar yerlerine gelmeden evvel yolda karlamaya
telaqq rukbn denilir. Mal sahiplerini byle pazar dnda karlamak, bu mallarn pazara
gelip herkesin grmesini nlemek gayesine yneliktir. Bundan hem satclar yani mallarn
pazara getirmekte olanlar zarar grr, hem de kamunun (toplumun) haklar kayba urar. te
bu trl ticari ve iktisadi ktlkler, Hz. Peygamber tarafndan yasaklanarak, ferdin ve
toplumun haklar korunmu olmaktadr.(Sofuolu, Mslim Tercmesi, V/15)
KKEN HTKAR KELMESNN. Hakr zulmetmektir. Haker ise fiyat
ykselmesi iin hapsedilmi mala denilir. htikr ise fiyatlarn ykselmesini gzetleyerek,
halkn muhta olduu mallar satmayp hapsetmektir. Fakhler (alimler, fetva verenler, slm
hukukular) buna baz artlar eklemilerdir. Nevevye gre erzak fiyatlarnn ykselmeye
yz tuttuunu grerek mal alp, daha yksek bir piyasay beklemek suretiyle hapsetmektir.
Erzaktan baka mallara gelince, Nevev bunlarda ihtikr yoktur, diyor. mam Mlik ise ihtikr
hakkndaki nasslarn geneli ile hkm kararak, haram olan ihtikr, yenilen ve yenilmeyen,
halkn muhta olduu her eit eyada geerlidir demitir. Bazlar konumuz olan bu hadiste
ihtikra iaret eden: rzklar haps keyfiyeti yoktur demilerse de, eklen ihtikr olmasa bile,
gerekte vardr. Erzak teslim alnarak ve (sonra da) nakledilerek kamunun grebilmesine
imkn verilmeyerek, bir depoya konularak ihtikr sahiplerinin oyunca olmaktadr. Hadiste
bildirildii zere, halk tarafndan bu eit teslim alnmakszn sata engel olunarak, o mal
oradan alp da nakledinceye kadar ihtikrc mteriler dvlmtr. htikrn ktl ve bu
fena alkanlktan sakndrmak iin pek ok hadisler vardr. Zamanlarnda insanlarn gd ve
hayati maddeleriyle oynayarak servet kazanmaya alan, halkn felketiyle mutluluk
salamak isteyen ihtikrclar, insanln en sefil (alak) zalimler tabakas olduu iin, slm
dni bunlara kar etin bir mcadele balatmtr.(Sofuolu, V/24)
MTER HAKLARI ON DRT YZYIL NCE (CONSUMERS RIGHTS 14
CENTURIES AGO).
..Sata karlacak olan deve ve koyunlarn stlerini samamak suretiyle memelerinde
biriktirmeyiniz. Herkim st salmayp gsnde biriktirilmi hayvan satn alrsa, alan kii
bu alveri akdinden sonra muhayyerdir. Eer bu hayvandan raz olursa hayvan alkoyar
(geri vermez). Raz olmaz ise, hem o hayvan geri verir, hem de (stn samas karlnda)
bir sa ( kilo) hurma verir (Medinede ve o zamanki hurma fiyatnn, pazarlama imkan da
snrl olduundan, gnmzden daha dk olmas muhtemeldir) (Mslim, K. Buy, B. 4,
Had., 11)
Abdullah b. mer nakleder: Hz. Peygamber yle buyurmutu: Hurmalar aa zerinde
kzarp sararmak suretiyle olgunlamadka hurmay satmaktan, tamamyla beyazlap
afetlerden eminlik noktasna ulamadka da baa satmaktan yasaklamtr. Hz. Peygamber,
bu tip sat yapmaktan alcy da satcy da yasaklamtr.(Mslim K. Buy, B. 13, Had., 50)
Hz. Enes de Hz. Peygamberin bu emrini bir gn yanndakilere anlatm, oradakiler m

zehvuh (hurmann zehv denilen alacalanmas ne demek?) diye sormular, o da tehmarru

ve tasferru (kzarr ve sararr) dedikten sonra, Hz. Pegamberin bu konuda syledii sz
tekrarlamtr: haydi syleyin bakalm. Allah (satn alann ald bu) hurmalar (bir afetle)
men ederse, satn kii, (Mslman) kardei olan alcnn parasn nasl helal sayp da
yiyecek? Bu konu Cbirin naklettii hadiste daha ak olarak Hz. Peygamber tarafndan
yle aklanmtr: Cabir der ki, Allahn Elisi yle buyurdu: Eer kardeine bir hurma
satm olsan, daha sonra o hurmaya bir afet isabet etse, artk ondan herhangi bir ey almak,
sana hell olmaz. Sen (ey bu sat yapan kii !) (Mslman) Kardein demek olan, alcnn
maln (parasn) haksz olarak neye karlk alacaksn? (..fel-yehllu leke en-tehuze minhu
eyen bi-me tehuzu mle ehke bi-gayri-haqqn) Hz. Cbir (kendisi hurma yetitiren bir
kii olduundan ve Hz. Peygamber zamanndan beri sektrn problemlerini bildiinden,
ayrca bu konuda Hz. Peygamberden duyduu bir noktay daha akla kavuturuyor: Hz.
Peygamber, afetlerin telef ettii zarar karlayacak miktar paray, satn alan kiiden indirmeyi
emretmitir.(Mslim, K. Musqt, B. 3, Had., 14-17)
Hz. Peygamber zamannda bir kii satn alm olduu meyvelere afet isabet ettii iin zarara
urad. Bu yzden borcu oald. Hz. Peygamber: buna sadaka veriniz buyurdu. Halk da o
kiiye sadaka vererek yardm ettiler. Fakat verilen sadakalar, o kiinin borcunu deyecek
miktara ulamad. Bunun zerine Hz. Peygamber o kiinin alacakllarna: bulduunuz
kadarn alnz. Baka yok (bu kadar adamn gc). buyurdu.(Mslim, K. Musqt, B. 4,
Had., 18) (Bu hadisten hem ticr ahlk asndan, hem de ticr hukuk ynnden sonular
karmak lazmdr. Eer, borlunun deyecek gcnn/mal varlnn olmad ortaya karsa,
daha fazla da zorlamamak lazmdr. Yani borluya hacizi devam ettirmenin veya onu hapse
attrmann bir anlam yoktur. Adam mali ynden bitmitir. Hi olmazsa, bundan sonra tekrar
almaya balasn da, kendi geimini salasn ve topluma yk olmasn. Alacakllar da, bu
iten zarar ettik deyip, o alacaklarn unutmaldrlar. nsan her iten kr edecek deildir. i.y.)
TOLERANS BORLULARA (TOLERANCE TO DEBTORS)
Kb b. Mlikin olu Abdullah anlatrd ki: babas Kab, bn Eb Hadreddeki alacan,
Mescidin nnde (yakasna yaparak) istemi. Her ikisinin de sesleri, o srada evde bulunan
Allahn Elisi tarafndan iitilecek kadar ykselmi. Bunun zerine Hz. Peygamber, odasnn
perdesini am ve Kb b. Mlike: Ey Kb ! diyerek seslenmi. Kab da Lebbeyk
(Buyur, emret) Y Raslellh ! deyince, Hz. Peygamber eliyle iaret ederek: Alacandan
yarsn bala buyurmu. Kb: Baladm, Ey Allahn Elisi! demi. Bunun zerine
Hz. Peygamber, bn Eb Hadrede: (imdi) Kalk (sen de), borcunu de demi.(Mslim, K.
Musqt, B. 4, Had., 20) (Bu blmdeki ve baka blmlerdeki benzer hadisler, baka hibir
ekonomik sistemde olmayan insn ve merhamet esaslarn iermektedirler, borlular
hakknda. i.y.)
CONTROL THE MARKETS. Hz. merin de ste su kartran stlerin stlerini
dktn biliyoruz.
EKLER, ON DRT YZYIL NCE VE FAZE KARI NLEMLER
SUKKUN YASAKLANMASI
(PROHIBITION OF SUKUK. CHEQUE 14 CENTURIES AGO AND
PRECAUTIONS TO INTEREST DOUBT)

Eb Hreyre (Medine Valisi) Mervna: sen faiz alp vermeyi hell yaptn dedi. Mervan:
ben ne yaptm ki? dedi. Eb Hreyre: sen kiiler adna baz haklar yazlm olan eklerin
(maa tayini pusulalarnn) alnp satlmasn helal kldn. Halbuki Allahn Elisi tamamyla
(teslim) alnp da teslim edilmedike (verilmedike), gda maddelerinin alnp satlmasn
yasaklamtr dedi. Bunun zerine Mervan, insanlara (Mescitte) bir konuma yapt ve bu
eklerin alnp satlmasn yasaklad (ehllte beyar-rib fe-qle Mervnu m-fealt?
feqle Eb Hurayrate: ehllte beyas-skki ve kad neh Raslllahi an beyt-tami hatt
yustevf..Qle Suleymnu fe-nazart il harasin yehuzneh min eydin-nsi). O gnleri
hatrlayan tbinden Sleyman b. Yesr (34-107 H./ 654-725 M.): Muhafz askerlerini, bu
ekleri halkn ellerinden alrlarken grdm demitir.(Mslim, K. Buy, B. 8, Had., 40)
Eb Hreyrenin: faiz satn helal kldn yani ondan yasaklamay terk etmek suretiyle,
bunu caiz kldn (sakncaszm gibi yaptn/sakncasz hale getirdin) demesi, Mervana kar
ii arlatrmaktr (bu iin ok nemli olduunu vurgulamaktr). Mervan o zaman Muaviye
tarafndan Medine valisi atanm bulunuyordu. Eb Hreyrenin sz zerine, kendi iini
anlamak iin: ben ne yaptm ki dedi. Eb Hreyre de: sen eklerin alveriini hell yani
caiz (sakncasz) kldn. Bu ekilde sanki sen bu ii hell kldn dedi. ekleri satmak,
ilerinde ahs adna yazl bulunan haklar satmak demektir. Arapadaki bu sakk kelimesi,
Farsadaki ekin Arapalam telffuzudur. oulu sukk ve sikk olarak gelir.
Ordudan ve dierlerinden hak sahiplerine tayin edilmi bulunan belirli rzklar (gda
maddeleri) ekler halinde yazlrd. Sonra da bunlar yazlm olarak piyasaya kar ve alnp
satlrd. Bugnk tabirle bunlar birer maa tayini pusulas idi..Mervann hutbesinden sonra
bunlar halkn elinden toplatld ve adlar yazl kimselere verildi. Mehmed Zihni(Sofuolu,
V/25)
GZLEMEME TCAR MALLARIN KUSURLARINI (NOT TO HIDE THE
CHARACTERISTICS OF MERCHANDISE AND TO BE TRANSPARENT IN
BUSINESS (FOURTEEN CENTURIES AGO).
Hz. Peygamber buyurdu: Satc ile alc birbirlerinden ayrlmadka muhayyerlik haklar
vardr. Her ikisi de doru olup da (mala ve paraya ait konular birbirlerine olduu gibi)
aklarlarsa, bu alverileri kendilerine mbarek (bereketli) klnr. Eer iki taraf (mal ve fiyat
ile ilgili konular) gizlerler ve yalan sylerlerse, bu alverilerinin bereketi giderilir.(Mslim,
K. Buy, B. 11, Had., 47) (..ve in kezeb ve ketem muhqat beraketu beyhim)
TARIMI TEVK

(ENCOURAGEMENT FOR AGRICULTURE).

(Zeyd b. Hrisenin hanm) mm Mbir el-Ensriyye kendi hurma bahesinde iken,

(oradan gemekte olan) Hz. Peygamber hurmala girdi ve kadna: Bu hurmal kim dikti?
Mslman m kfir mi dedi. Kadn: Mslman dedi. Bunun zerine Hz. Peygamber: Bir
Mslman bir aa diker, bir ekin eker de onun rnnden herhangi bir insan veya herhangi
bir canl yerse, bu, o Mslman iin sadaka olarak yazlr.(Mslim, K. Musqt, B. 2, Had.,
8) Hadis aa dikimine ve ekin ekemeye en tevik edici bir sluptadr. Hi phesiz, hz.
Peygamber ekim ve dikime pek byk nem vermi ve bunu sahblerine daima tavsiye
etmitir. Aa cr bir sadakadr (devaml olarak, kiiye salnda da, lnce de sevap
yazlmasna vesile olur.) Bir memleketin salk, zenginlik, mmurluk ve mutluluk
vesilelerinin banda, o memleketin ziraat ve ormanlar gelir. Ormanlar ve aalar olmayan
lkeler, yaanmaya elverili deildir.(Sofuolu, V/72) Bu hadis, Peygamberimizin evreye,
doal hayatn, kularn, hayvanlarn korunmasna verdii nemin on drt yzyl ncesinden
net olarak iaretini gsteren ak bir kanttr.

KOYUN VERLMES YOKSULLARA

TO THE CITIZENS)

(HELP TO THE POOR, STATES AID

Bir kii, iki da arasnda otlayan (epeyce fazla) koyunu grd de, bunlar Hz.
Peygamberden istedi. Hz. Peygamber de, koyunlarn hepsini ona verdi. O kii kavminin
yanna varnca yle dedi: Ey toplumum ! Mslman olunuz. Allaha yemin ederim ki,
Muhammed fakir olmaktan hi korkmayarak, veriyor. Olay anlatan Enes unu da eklemitir:
Bazen bir kimse sadece dnyay isteyerek Mslman olurdu. Fakat slma girdikten bir
sre sonra, artk Mslmanlk kendisine dnyadan ve dnya zerindeki her eyden daha
sevimli gelirdi.(Mslim, K. Fedil, B. 14, Had., 58) Abdullah b. Abbas da yle demitir:
Allahn Elisi hayr(datma)da insanlarn en cmerdi idi. En cmert olduu zaman da,
Ramazan ay idi.(Mslim, K. Fedil, B. 12, Had., 50)
TOPLANAN VERGLERN YOKSULLARA DAITILMASI. REFAH DEVLET VE
SLM DEVLETN GREVLER
(DISTRIBUTION OF THE CLLECTED TAXES TO THE POOR. WELFARE
STATE. THE DUTY OF THE ISLAMIC STATE).
(Babas Uhudda ehit dtnden Hz. Peygamberin zaman zaman yardm ettii) Cbir b.
Abdullah (bir hatra olarak) anlatmt ki: Hz. Peygamber bir gn dedi ki: Eer Bahreyn
mal (vergisi) gelirse sana (iki elini birletirip, bir avu dolusu) vereceim (yardm
yapacam). Fakat Bahreynden toplanan vergi gelmeden, Hz. Peygamber vefat etti.
Bahreynden o gelir, Medneye ulanca, (Hz.) Eb Bekir bir tellla emretti de, o da
Medineyi dolaarak ilan yapt ve: Her kime Hz. Peygamberin bir vaadi veya bir borcu
varsa, gelsin diye yksek sesle Medne sokaklarnda dolat. Bunun zerine ben de kalkp
Eb Bekirin yanna vardm ve Allahn Elisi: Bahreyn malnn gelmesi gerekleirse, sana
kesin ..u kadar veririm buyurmutu. dedim. Eb Bekir hemen bir avu (para) avulad ve
bana hitaben: bunu say dedi. Ben paray saydm, be yz (gm dirhem) olduunu
grdm. Eb Bekir bana: bununla beraber iki katn daha al dedi.(Mslim, K. Fedil, B.
14, Had., 60)
ENDSTR, HZ. PEYGAMBER DNEMNDE (INDUSTRY IN THE TIME OF
THE PROPHET. HIST OF ISLAMIC ECON). Enes b. Mlik anlatr: Hz. Peygamber
(bir sabah) yle demiti: Bu gece benim bir ocuum dodu. Onu (byk) babam
brahimin ismi ile isimlendirdim. Sonra Hz. Peygamber ocuu Eb Seyf (Klcn
Babas/Ustas/stad) denilen bir demircinin hanm olan mm Seyfe (st annesi) olarak
teslim etti. Sonra bir defasnda Allahn Elisi, ocuu grmek iin (Medinenin kenar
semtinde olan Eb Seyfin evine doru) yola kt. Ben de kendisini takip ettim. Sonunda
EB Seyfin evine vardk. Eb Seyf (o srada) demirci krn ekmekte
(altrmakta) olduundan, ev ve evresi duman iinde idi. Ben hemen nden
sratlendim ve Ey Eb Seyf, kr tut da (altrmay brak da, duman olmasn) (Hz.)
Peygamber geldi dedim. O da kr durdurdu. Hz. Peygamber ocuu grmek
istediinden, ierden ocuk getirildi. Allahn elisi onu barna bast..(Mslim, K. Fedil, B.
15, Had., 62) (brahim, hicr 8. yln Zilhiccesinde domu, 10. yln Rabul-evvelinde
vefat etmiti)
COSMETICS DEODORANTS. Enes b. Mlike: Allahn Elisi sa ve sakaln boyad
m? diye soruldu. Enes: Hz. Peygamber, ok az dnda salarn aarm olarak
grmemitir. Fakat Eb Bekir ve mer, kna ve ketem ile salarn boyamlardr.(Ketem bir
ottur ki, knaya katlp, onunla sa ve sakal boyanr)(Mslim, K. Fedil, B. 29, Had., 100)

AID TO POOR. Hz. Peygamber buyurdu: Her kim bir mminin dnya gamlarndan bir
gamn giderirse, Allah da onun kyamet gnnn gamlarndan bir gamn giderir. Her kim,
darlkta olan bir kimseye kar kolaylk gsterirse, Allah da ona dnya ve hiret darlklarnda
kolaylk ihsan eder. Mslman bir kul, din kardeinin yardmnda bulunduka, Allah da onun
yardmnda bulunur.(Mslim, K. Zikr ved-Du ve-Tevbe vel-stifr, B. 11, Had., 38)
ZENGNLN VE YOKSULLUIN KTLKLERNDEN VE
TEMBELLKTEN VE BORTAN ALLAHA SIINMA
(TO SEEK REFUGE IN ALLAH FROM THE WICKEDNESS OF RICHNESS
AND THE WICKEDNESS (BADNESS) OF POVERTY AND BADNESS OF
LAZYNESS AND BADNESS OF DEBT). Hz. ie nakleder ki: Allahn Elisi u
kelimelerle dua ederdi: Allahumme inn ezu bike min-erri-fitnetil-gn ve erri-fitnetilfaqri Allahumme inn ezu bike minel-keseli vel-merami (Ey Allahm ! Zenginlik
fitnesinin (imtihannn) ktlnden ve fakirlik fitnesinin ktlnden Sana snrm. Ey
Allahm ! Tembellikten ve bortan sana snrm.(Mslim, K. Zikr veDu vet-Tevbe velstifr, B. 14, Had., 49)
GSTER TKETMNE KIRMIZI KART
(RED CART TO DEMONSTRATION EFFECT. SAVINGS// CONSUMPTION).
Hz. Peygamber buyurur: phesiz ki sizler, kendinizden nce gelen milletlerin yoluna
kar karna, arn arnna tpa tp muhakkak uyacaksnz. O dereceye kadar ki, ayet o
mmetler bir kertenkelenin (darack) deliine girseler, siz de muhakkak onlarn peinden
gideceksiniz. Biz dedik ki: Ey Allahn Elisi, onlar Yahdler ve Hristiyanlar m?
Buyurdu: Baka kim olabilir?(Mslim, K. lim, B. 3, Had., 6) Buhrnin benzer bir
notunda ise Fars (ran) ve Rm (Bizans) kelimeleri gemektedir: Hz. Peygamber buyurdu:
Benim mmetim, kendisinden evvelki mmetlerin yolunu kar kar, arn arn takip
etmedike kyamet kopmaz. Ey Allahn Elisi (yollarnda gidilecek olanlar) Fars ve Rum
gibi milletler midir? denildi. Hz. Peygamber: Onlardan baka kim var ki? diye
cevaplad.(Buhr, K. tism) (Fars dnyas Douyu, Bizans da Arabistana gre Baty
temsil ediyordu. Hz. Peygamberden bin drt sene sonra, hala da durum ayndr.
(Bizansn/Hristiyanln hakim olduu Batdaki bir moda, slm alemine hzla
yaylmaktadr. Giyimdeki veya ev, ofis, araba ve dier aralarda (cep telefonu, bilgisayar..)
yeni kan bir moda/model ksa zamanda slam dnyasnda da taklit edilmektedir.
Modadan/taklitten vazgeilebilse hem israf nlenecek, hem de tasarruf artrlabilecektir. i.y.)
ENCOURAGEMENT TO CHARITY. Bedevlerden (l halkndan) zerlerinde sadece
kaba ynden giysiler bulunan (yoksul) baz kimseler, Hz. Peygamberin yanna gelmilerdi.
Balarnda (o srada) iddetli bir fakirlik (derdi) vard. Hz. Peygamber onlarn bu kt
durumunu grnce, insanlar sadaka vermeye tevik etti. Fakat insanlar sadaka vermekte biraz
ar davrandlar. Hatta Hz. Peygamberin yznde bundan tr bir znt alameti grld.
Daha sonra Ensardan bir kii, iinde gm (akeler/dirhemler) dolu bir torba ile geldi. Sonra
bir bakas daha (baz eylerle) geldi. Daha sonra da birok kimseler arka arkaya (yiyecek ve
giyecek getirmekte) birbirlerini takip ettiler. O kadar ki Hz. Peygamberin yznde sevin
(alameti) hissedilmiti. Bunun zerine Allahn Elisi yle buyurdu: Her kim slm
(Mslmanlar) iinde gzel bir r aar, bu gzel r kendisinden sonra da uygulanp
srdrlrse, bu kiinin sevaplarndan hibir ey eksilmeksizin, onu srdrenlerin
sevaplarnn benzeri bu (ilk) kiiye yazlr. Ve her kim de slm (Mslmanlar) arasnda kt

bir r aarsa, bu kiiye de (kendisinden sonra) o kt uygulamay yapanlarn gnah yazlr,

o gnah ileyenlerin gnahlarndan da bir ey eksiltilmeden.(Mslim, K. lim, B. 6, Had.,
15)
K VE ZNA (MEYHANE VE ZN YAPILAN YERLER AILMA) YASAI.
VERMLLN GENEL KURALLARI. BLM VE TEKNOLOJNN NEM.
(PROHIBITION OF ALCOHLIC DRINKS AND ADULTERY (AND TAVERNAS
AND BROTHELS). GENERAL RULES FOR PRODUCTIVITY. IMPORTANCE
OF SCIENCE AND TECHNOLOGY).
Hz. Peygamber buyurdu: lmin kaldrlmas (yok olmas/azalmas), cahilliin kklemesi
(chil=din kart kklerden/kaynaklardan retimin devam etmesi), arabn iilmesi ve
zinann ak hale gelmesi, kyamet almetlerindendir.(Mslim, K. lim, B. 5, Had., 8) (ki
ve zina yasa toplumlarda servet/tasarruf birikiminin de sebeplerindendir. Bu toplumlar
helak edici iki zarar nlendiinde, aileler/toplumlarn tasarruflarnn fazlalaacan
sylemeye bile ihtiya yoktur. i.y.) (Prohibition of alcoholic drinks and adultery prevent to
spend much Money and this is a good way for savings.)
GL MADD DAYANIMADAN GZ KAMATIRAN RNEKLER
(BRILLIANT SCENES FROM STRONG BROTHERHOOD/SOLIDARITYHE
SHOULD TAKE THREE PERSONS, HE SHOULD TAKE FIVE POORS)
Abdurrahman b. Eb Bekirin naklettiine gre (Mescidin bahesinde oturan) suffe ashb
baz fakir insanlard. Bir defasnda (bunlar ok a kalmlard da) Hz. Peygamber: (evinde)
iki kiilik yiyecei olan (bu kardelerinizden) bir ncsn; drt kiilik yiyecei olan bir
beincisini yahut altncsn (bir veya iki yoksulu alp (kendisiyle) birlikte (evine) gtrsn.
buyurdu. (Babam) Eb Bekir de bunlardan n eve getirdi. Allahn Elisi de (o akam, bu
yoksul sahblerden) on tanesini birlikte evine gtrd.(Mslim, K. Eribe, B. 32, Had., 176)
(Bu sahblerin yaad) Suffe, Hz. Peygamberin Mescidinin arka tarafnda, (ya) yeriyurdu (veya) ailesi (kalacak yeri) olmayan (bir ara Hz. merin ocuu olan Abdullah b.
mer de kalmt) kimselerin barna olarak yaplm, (sadece) st rtl (yanlar ak) bir
yerdi. Orada bulunan fakir sahblere Ehl-i Suffe veya Ashb- Suffe denirdi. Bunlarn says
ilerinden evlenen, vefat eden yahut (bir kabileye dini retmek veya bir Medine evresinde
on-be gnlk, bir aylk bir devriye grevine giden birlie katlmak iin) sefere gidenerin
adedine gre- bazen azalr, bazen artard. Bir aralk saylar yetmii bulmutu. (Hadis) Hfz()
Eb Nuaym Hilyetul-Evliysnda suffede oturmu sahblerin isimlerinden yzden
fazlasn saymtr.(Sofuolu, VI/296) O sralarda btn sahbler, maet darl ektikleri
iin nfuslu eve yalnz bir; drt nfuslu olana yine bir veya iki fakir ayrlmtr ki, bu
takdirde nfus bana den yiyecein yalnz te biri, drtte biri yahut bete biri sr edilmi
bulunuyordu. Sahbleri daha fazla fakir doyurmakla ykml tutmak, fakirlerle beraber aile
halknn da a kalmasna sebep olabilir. Buradan ktlk zamanlarnda yoksul olanlar varlkl
olanlarn evlerinde beslemesinin cevaz hkm kyor ki, zaruretler de zenginlerin
fakirlere bakp a brakmamasnn farz olduu anlalyor.(Sofuolu, VI/297)
(zellikle Mekke dneminde inen ayetlerde fakirlerin doyurulmas ile ilgili kesin emirler
vardr ki, sahbler bu emirler ile yetitirilmilerdir. Yukardaki hadiste Hz. Peygamberin
kulland kelimeler de emir kalbndadr: ..fel-yezbeb bi-selsetin..fel-yezheb bi-khmisin
(.. yoksulu gtrsn..be yoksulu gtrsn.. i.y.)
DAHA AZI LE YETNME (TO BE CONTENDED/TO BE SATISFIED WITH
FEWER) Hz. Peygamber buyurdu: Bir kiinin yemei, iki kiiye yetiir; iki kiinin yemei

de drt kiiye yetiir; drt kiinin yemei de sekiz kiiye yetiir.(Mslim, K. Eribe, B.33,
Had., 179)
ALTIN VE GM OLARAK KULLANIMI YASAK EYALAR
(PROHIBITION OF GOLDEN AND SILVER GOODS)
(Sahblerden) Ber b. zib demitir ki: Allahn Elisi bize yedi eyi emretti, yedi, eyi
yasaklad: Hz. Peygamber yzklerden, yahut altn yzk takmaktan, gm kaptan imekten,
eer ve semerlerin stne, binicinin altna ipekten yaplm gzel altlklar koymaktan, qssy,
harr, istabraq, dbc denilen ipekli ve lks kumalar kullanmaktan yasaklad.(Mslim, K.
Libs vez-Znet, B. 2, Had., 3) Sofuolunun notu: Erkekler gm yzk kullanabilirler.
Fakat gerek erkeklere ve gerekse kadnlara altn veya gmten yaplm buhurdanlk, misk
kutusu, makyaj takm, kak, tepsi ve buna benzer eyalar kullanmak yasaktr. Buhrde de
yer alan benzer bir bilgi de yledir: Abdullah b. Ukaym anlatr ki, Biz (fethedilmi olan
ran mparatorluunun baehri) Medin ehrinde (o srada bakomutan ve genel vali olan ve
Hz. Peygamberin yakn sahblerinden) Huzeyfe ile birlikte idik. Huzeyfe (bir sohbet
esanasnda) su imek istedi. Medin erafndan birisi, gm bir bardak iinde iecek bir ey
getirdi. Huzeyfe gm barda, getirene frlatt ve: unu syleyeyim ki, bana gm kap
iinde su vermemesini ona ka defa syledim. nk Allahn Elisi yle buyurmutur:
Altn ve gm kaplardan su imeyiniz. nk bu eyalar, dnyada onlarn (Mslman
olmayanlarn), hirette ise sizindir.(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 2, Had., 4)
Sofuolunun notu: Medin (daha sonra kurulacak olan) Badatn 30 km. karda gneyinde,
Dicle zerinde o devrin en byk ehirlerinden biri idi. (ran hkmdar) Kisrnn mehur
saray da burada idi. Hi phesiz ran batanbaa fethedilmekle beraber, ran medeniyetinin
aileler arasndaki debdebe ve ihtiam devam ediyordu. O zaman rann genel valisi
olmasndan tr Huzeyfeye kim bilir ne kadar ssl gm bir bardakla su verilmiti.
Halbuki slm dini insanlar iin sade bir hayat ve sade bir medeniyet kurmak, zenginlerin
ipekli kumalarla, altn gm kaplarla fakirlere kar vnmesini bbrlenmesini ortadan
kaldrmak istiyordu. nsanlara sade ve mmkn olduu kadar eit bir hayat yolu gsteriyordu.
Hz. Peygamberin hedef edindii bu ahlk ve toplumsal gaye ile birlikte, ikinci bir gayesi
de iktisd olup, halk israftan men etmekti. Nice haneleri sndren ve byk
medeniyetleri ve saltanatlar ykan israf ortadan kaldrmak. Zengin, fakir herkesi
tutumlu bir hayata altrmak istiyordu. Huzeyfe, Hz. Peygamberin en sekin
sahblerinden olduundan, Hz. Peygamberin vnme ve israfa sebep olan eyleri
kullanmaktan halk men etmesindeki sebep ve hikmeti ok iyi biliyordu. Bu sebeple Huzeyfe,
eski medeniyetin vnme/bbrlenme arac olan barda tereddtsz frlatm ve Hz.
Peygamberin bu konudaki yasan, kesin bir ekilde uygulamaya balamt. Bu kaba bir
hareket de deildi. nk Mslmanlarn ran genel valisi olarak, daha nce katld btn
ziyafetlerde defalarca ve zerine basa basa bu yasa ilan ve ihtar etmi bulunuyordu. Buna
ramen hl inat eder gibi, byle bir lks atafatl bir bardakla su getirilmesi, esasnda byk
bir kabalk idi.(Sofuolu, VI/311. Sofuolu, bu notu Tecrdi Sarhten, Kmil Mirastan
alnt yapmtr.)
TO GIVE GIFT TO THE NON-MUSLIMS.
Bir defasnda (Hz.) mer, Mescidin kapsnda (Utarid b. Hcibin satmakta olduu) ipekten
bir giysi grd ve Ey Allahn Elisi ! Bunu satn alsan da, Cuma gnleri veya yanna
(misafir) heyetler geldii zaman giysen. dedi. Hz. Peygamber: bunu ancak hiretten nasibi
olmayan kimseler giyer. buyurdu. Daha sonra Hz. Peygambere benzer giysiler (bir yerden

vergi olarak) geldi. Hz. Peygamber de bu giysilerden birini (Hz.) mere verdi. Bunun
zerine Hz. mer: Ey Allahn Elisi ! Bunu (imdi) bana veriyorsun, halbuki Utaridin
giysisi iin yle yle demitin dedi. Hz. Peygamber de cevaben: bunu sana sen giyesin
diye vermiyorum. buyurdu. Onun zerine mer de bu giysiyi, Mekkede o srada henz
mrik olan kardeine gnderdi.(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 2, had., 6) (Erkeklere
ipekli elbise giymelerinin haram olduu bilindii halde, (Mslman olan) Utaridin bunlar
satabildiini gryoruz. Muhtemelen, Yahdler ve Medine iinde ve evresindeki mriklere
satyordu ve bunda dinen bir saknca grlmemiti. Utarid,Mslman bir tccard ve rana
gider gelirdi ve muhtemelen oradan ran mal veya Hint mal ipekliler getiriyordu. Temm
kablesindendi ve Medine pazarnda sk sk ipekli elbiseler satarken grlrd.(Buhr,
Tecrd-i Sarh, III/33-34, Had., 483; Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 2, Had., 7)
(INCOME DISTRIBUTION, HELP TO THE POOR. AVOID FROM
DEMONSTRATION (SHOW OFF). AVOID TO KEEP UP WITH FASHIONS IN
CLOTHING, DRESSING FASHIONABLE SUIT.)
(Olay nakleden Eb Osman dedi ki: Biz Azerbaycanda bulunurken, (Hz.) mer, Utbeye
hitaben bizlere yle bir mektup yazmt: Ey Utbe b. Farqad! Senin yannda bulunan mal,
ne senin, ne babann ve ne de anann yorulmas sonucu kazanlm bir mal deildir. O btn
Mslmanlarn maldr. O nedenle, sen o maldan, kendi evinde nasl ne kadar yemekle
doyuyorsan, dier Mslmanlar da o ekilde doyur (o kadar ver.) Refah iinde nimetlere
gmlmekten ve mriklerin giyim modasndan ve ipek elbiselerden saknn. nk Allahn
Elisi, halis ipek giymekten (erkekleri) yasaklamtr. Yalnz Hz. Peygamber bize, ehadet
parma ile orta parman bititirip kaldrarak iaret edip u kadar mstesna
demitir.(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 2, Had., 12) Mehmet Sofuolu burada yine Kmil
Mirasn bir notunu Buhr tercmesinden naklediyor: Hz. Peygamber en iyi giysi olarak
pamuk, keten ve yn elbise tavsiye eder. Bunlarn da ne kibir ne gurur vesilesi olacak
derecede ok gzel olmalar, ne de insanlarn hakaretine (aleyhte konumalarna) sebep
olacak derecede berbat olmalar arzu edilmez. te bu bir zaruri (asgar) giyim eklidir. Bunun
bir de mstehap ksm vardr. O da Allahn nimetlerini ortaya koyma iin sslenmektir: Ey
dem Oullar ! Mescide her gidiinizde zinetinizi taknnz. Yiyiniz, iiniz, fakat israf
etmeyiniz. Allah israf edenleri sevmez. De ki: Allahn kullar iin kard zneti, temiz ve
ho rzklar kim haram etmi? De ki: onlar dnya hayatnda iman edenler iindir. Kyamet
gn ise, yalnz onlara (Mslmanlara) mahsustur. te Biz yetleri bilirler iin bylece
ayrntl aklarz (rf sresi, 31-32. yetler). Bu iki ayet, konuyu btn ayrntsyla ortaya
koymaktadr. Hz. Peygamber de yle buyurmutur: Allah, kullarna verdii nimetlerinin
eserini, o kul zerinde grmeyi ister/buna sevinir (nnellhe yuhibbu en-yer esere
nimetih al abdih). Giyim konusunda bir de mubah derecesi vardr ki, o da, cumalarda,
bayramlarda, halk toplantlarnda gzel elbise giyilmesidir. Hz. Peyagmberin dar karken
bin dirhem deerinde bir elbise giydii nakledilmektedir.(Buhr Tecrd-i Sarh terc., III/3334 (483 nolu hadisin izah), (Kmil Mirasn dipnotu)
Dmetul-Cendel (Kuzey-Bat Arabistanda, rdnn gneyine den blgede) Beyi
(yneticisi olan) Ukeydir, Hz. Peygmbere saf ipekten bir elbise hediye etmiti. Hz.
Peygamber de o elibiseyi (Hz.) Aliye verdi ve: Bunu Fatmalar arasnda ba rtleri olarak
taksim et buyurdu. Bu Fatmalar: Hz. Peygamberin kz Fatma, Hz. Alinin annesi Fatma
ve Hz. Hamzann kz Fatma idi.(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 2, Had., 18) pekli
giymenin erkeklere haram olmasnn sebepleri: erkeklere israf olmas, gurur vesilesi olmas ve
kadnlara layk olan eitten bir sslenmeye kakarak, kadnlara benzemesi gibi
sebeplerdir.(Sofuolu, VI/320)

10

LIMITS OF LUXURY, LIMITS OF CONSUMPTION.

mam Mslim, Kitbul-Libs vez-Znetin yedinci babnn baln Bbu Cevzi ttihzilEnmt olarak koymutur ki Ev Demeleri Almada Bir Saknca Olmad anlamna
gelmektedir. (Sahblerden Cbir nakleder ki: Ben evlendiim zaman, Hz. Peygamber bana:
Etraf saakl oda demelerinden (hal, kilim gibi) aldn m? diye sordu. Ben: Bizim nasl
saakl ssl oda demelerimiz olur? (mmkn deil) dedim. Hz. Peygamber: Yakn
zaman sonra olacak buyurdu.
NO EXTRAVAGANCE, NO WASTEFUL BEHAVIOURS, NO DEMONSTRATION
EFFECT IN ISLAMIC COMMUNITY. THE LIMITS OF EXTRAVANGE IN THE
EARLY YEARS OF ISLAM
Cbirin naklettiine gre, Hz. Peygamber Cbire yle demitir: Bir yatak erkek iin, bir
yatak hamn iindir. nc yatak da misafir iindir. Drdncs ise eytanndr
(israftr.)(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 8, Had., 41). (Firun lir-Raculi ve firun
limraetih ves-Slisu lid-dayfi ver-rbiu li-eytani)
GYSS LE KBRLENMEME
(NOT TO BE TOO PROUD WITH HIS/HER CLOTHES/SUITS (Limits of
Consumption).
Abdullah b. mer nakleder ki, Hz. Peygamber yle buyurdu: Her kim byklk taslayarak
elbisesini (uzun eteini) yerde srrse, Allah kyamet gnnde ona (merhamet bak ile)
bakmaz.(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 9, Had., 44) Buhrde u bilgi de vardr: Hz.
Peygamber: etein (pantolonun) iki topuktan aa sarkan, atetedir buyurmutur. (Buhr,
Libs, Bbun m esfele minel-kabeyn fe-huve fin-nri) zar, Araplarn giydikleri boy
elbisesidir ki, bunun topuktan aa lzumsuz uzatlmas kibirlenmenin iareti idi. Bu
sebepten tr, hadiste iddetli bir ceza haber verilerek, kibirlilik ifade eden bu trl uzun ve
lks giyiniler yasaklanmtr.(Sofuolu, VI/336)
COSMETICS

INDUSTRY

Hz. Peygamber, erkek kiinin zaferan (safran) srmesini yasaklad (veya erkeklerin
(sslenmek iin) zaferan ile elbisesini boyamasn yasaklamtr.(Mslim, K. Libs vezZnet, B. 23, Had., 77) mam Ahmed b. Hanbel ve snen sahiplerinin Eb Ummeden sahih
olarak naklettiklerine gre Hz. Peygamber: el-Bezzet minel-mn (Hayatta) Sadelik
mandandr buyurmutur. Bundan tr erkeklerin renkli eylerle yaplacak vcut ve yz
tuvaleti mekruh ve irkin saylmtr. Yalnz yeni evlenen genler, bu kerahetin istisnas kabul
edilmitir.(Sofuolu, VI/355) Erkeklerin (kna gibi topraktan olan boyalarla) sa ve
sakallarn boyamalar konusunda da Sofuolu unlar kaydediyor: Mslimin naklettii
hadiste yle buyrulmutur: Yahdler ve Hristiyanlar (sa ve sakallarn) boyamazlar. Siz
onlara muhalefet ediniz(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 25, Had., 80). slmn ilk
yllarnda Hz. Peygamber, hakknda kendisine bir emir gelmeyen konularda Yahudilerin ve
Hristiyanlarn uygulamalarna uyar ve (puta tapan) mriklere muhalefet ederdi. Fakat
zellikle Medine dneminden itibaren Yahudi ve Hristiyanlarn adetlerine muhalefet etmitir.
Fakat yukardaki hadiste muhalefet ediniz emri, vcb bir emir deil ibh bir emirdir
(mutlaka uyulmas gereken bir emir deil, yapp-yapmamak kiinin kendisine braklm bir
emirdir. Yani sa ve sakal boyamak konusu da mubahtr ve mendubtur, isteyen boyar

11

istemeyen boyamaz. Mesel Hz. Peygamber kendisi hi boyamamtr. Geri Hz.

Peygamberin boyamaya ihtiyac yoktu nk vefat ettiinde sakallarndaki beyaz tellerin
says yirmiye bile ulamamt. Fakat (Hz.) Eb Bekirin ve (Hz.) merin boyad
nakledilmitir. Ancak boyamak da, her boya ile deil, zellikle kna gibi sar ve krmzya
alan renkteki boyalarla tavsiye olunmu, siyah renge boyamak yasaklanmtr. Bu nedenle
mam Nevev (631-676 H./ 1233-1277 M.) de, siyah boya ile sa sakal boyamak tahrmen
mekruhtur demitir. Fakat kadnlarn salarn siyaha boyamalarnda bir saknca
yoktur.(Sofuolu, VI/358)
Sahblerden Cbir b. Semura anlatr ki: Hz. Peygamberin ba ve sakalnn n tarafnn
kllarna beyaz krllk karmt. (Be on beyaz kl ancak vard, vefat etmezden evvel, baz
nakillerde banda ve sakalnda yirmi tel ak sa yoktu). Ya srd zaman bu krllk
belli olmazd. Bann sa dank ve dzensiz olduu zaman ise, krllk belli
olurdu.(Mslim, K. Fedil, B. 29, Had., 109) Rabatur-Rey yle demiti: Ben Hz.
Peygamberin sann bir telini grdm, krmz idi. Bunu Enes b. Mlike sordum: Hz.
Peygamber san boyad m ki, bu grdm tel krmzdr. dedim. O da: Hayr boyamad.
O krmzlk sana srd kokusundandr (kokunun brakt izdir). dedi. (Buhr, K.
Menqb, Bbu SfetiNeb, V, 28 54). Bu sa telini mer b. Abdlaziz de grm, o da
Enes b. Mlike sormu, Hz. Enes ona da ayn cevab vermi: Allahn Elisinin sana koku
srmek adeti idi, ondan kzarmtr demitir.(Sofuolu, VII/222)
Hz. Peygamber buyurdu: Kendisine reyhan (kokusu) sunulan kimse bunu reddetmez
(reddetmemelidir). nk reyhan, hem tamas hafif, hem de kokusu hotur.(Mslim, K.
Elfz minel-Edeb ve gayrih, B. 5, Had., 20)
Azatl klesi Nfnin naklettiine gre Abdullah b. mer koku ve buhur kullanmak istedii
zaman, baka bir koku kartrlmam olarak, buhur ubuu (d aac) ve kfr ile
kokulanp buhurlanrd. Kfuru, buhur ubuu ile beraber karrd. Sonra da, ite Alllahn
Elisi de byle buhurlanrd derdi.(Mslim, K. Elfz minel-Edeb ve gayrih, B. 5, Had., 21)
KENZ (PARA BRKTRME) GNAH DEL (TO BURY TREASURE IS NOT A
SIN (IF ZAKAT OF THIS WEALTH IS PAID).
Hzr aleyhisselm, Musa peygambere u cevab vermiti: Dzelttiim duvara gelince: Bu
o ehirdeki iki yetim olancnd. Rabbin diledi ki, ikisi de rtlerine ersinler de definelerini
karsnlar (diye bu yklmak zere olan duvar dzelttim de, duvar yklp hazine ortaya kp,
bakalar defineye ulaamasn diye)(Mslim, K. Fedil, B. 46, Had., 172)
GAYR-I MSLMLERN ARISINDA DOLAMA
MARKET OF NON-MUSLIMS.)

(VISIT/GO TO THE

Eb Hureyre anlatr ki, bir gn gndz vaktinde Hz. Peygamberin ktn grp ben de
onu takip ettim. Hz. Peygamber (Yahudi) Qaynuq Oullar arsna varncaya kadar
yrd. Sonra buradan dnp, Fatmann evine kadar geldi.(Mslim, K. Fedilis-Sahbe,
B. 8, Had., 57) (Hz. Peygamber, kendisini bir manastra kapatm deildi. Devaml arnn,
pazarn iinde/ortasnda idi. Artk ticaret yapmayan ama yllarca ticaret yapm bir insan
olarak bu ziyaretlerinde ar ve pazarda yanl grd davranlar da sah3ablerine
sylyor, onlar uyaryordu. i.y.)
MARKET PLACE OF MADINA CAPITAL CITY

12

Doma byme bir Medineli olarak Enes b. Mlik anlatr: Hz. Peygamber ve Onun
sahbleri Zevrda idiler. (Nakleden rv: Zevr, Medinede arnn ve mescidin bulunduu
ite u civarda bir yerdir dedi.)(Mslim, K. Fedil, B. 3, Had., 6) Zevr: Medinede, Hz.
Peygamberin mescidine yakn bir yerdir (Qms Tercmesi). Zevr Medinede Pazar
yeridir.Hz. Osman kendi halifelii zamannda burada Cuma gnleri d ezan okutmaya
balamtr.(Sofuolu, VII/156-157)
ENCOURAGEMENT OF WATER CHARITY
Hz. Peygamber bir gn yle bir ey anlatmt: Fahie bir kadn, scak bir gnde bir
kuyunun etrafnda dolamakta olan bir kpek grmt. Kpek susuzluunun iddetinden
tr, dilini karm dolayordu. Bu fahie kadn, hemen o kpek iin ayandaki ayakkabs
ile kuyudan su karp, kpee su verdi. te bu nedenle bu fahie kadnn gnahlar
silindi.(Mslim, K. Selm, B. 41, Had., 154) Sofuolunun notu: Bu hadisten su hayrnn
Allaha yaklaamaya arac olduu hkm karlmtr. Baz alimler: gnah ok olanlar
susuzlar sulasn demilerdir. Susuz bir kpei sulamak, balanmaya vesile olursa, bir
mminin/mminlerin susuzluunu gidermenin rahmete vesile olaca kesindir. Bir baka
hadiste de getii gibi, Hz. Peygambere: hangi sadaka daha stndr? diye sorulduunda,
Hz. Peygamber: su sadakas buyurmulardr. Hatta bu konuda Mslman veya kfir ayrm
da gzetilmemitir. Bu sebeple slm toplumsal yaamnda su hayrna ok nem verilmitir.
slm diyarnda her nereye gidilirse, ya bir emeye yahut bir kuyuya tesadf edilir. Hatta su
bulunmayan krlarda ve sahralarda, etraftaki ky halk tarafndan yol atraklarna kpler
gmlerek scak mevsimlerde her sabah doldurulup, yolcularn su ihtiyalar
giderilir.(Sofuolu, VII/111)
EVCL HAYVANLARA VE HEYKELE PARA VERMEK YOK
(NO MONEY FOR PADS AND STATUES. Limits of Consumption)
Hz. Peygamber iinde kpek ve sret bulunan eve, melekler girmez buyurmutur.(Mslim,
K. Libs vez-Znet, B. 26, Had., 83)
DUVAR HALILARINI VE DUVARLARIN SSLENMESN YASAKLIYOR, HZ.
PEYGAMBER
(THE PROPHET PROHIBITED EVEN WALL
CARPETS OR OTHER HANGED MATERIALS ON THE WALLS.)
(Hz) ie (Radyallhu Anh) anlatt ki: Hz. Peygamber, (Medine dna) bir gazaya
(savaa) gitmiti. O gnlerde ben kenar saakl bir yatak rts alm ve bunu kap zerine
asmtm. Hz. Peygamber dnp geldiinde bu perdeyi kapda grd. Ben Hz. Peygamberin
yzndeki honutsuzluu hissetmitim. Allahn Elisi perdeyi ekti hatta onu yrtt kopard
da yle buyurdu: phesiz ki Allah, duvarn tan ve topran byle giydirmeyi bize
emretmedi. buyurdu. (Hz.) ie dedi ki, daha sonra biz bu rty kestik de, ondan iki yastk
yaptk. Bu iki yastn iine hurma yapraklar doldurum. (Bunu yapnca) Hz. Peygamber
benim bu yaptm ayplamad.(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 26, Had., 87) AliyyulQr (vefat 1014 H./ 1605 M.) bu hadisin erhinde yle demitir: (Hz.) ienin bunu
asmas znet (ssleme) iindi, perde olsun (da ak bir yeri rtsn) diye deildi. Bundan tr
Hz. Peygamber tarafndan azarland. Bu hadis ile, yastk, yayg gibi konularda ekilli kuma
kullanmakta bir saknca olmadna, fakat duvara znet iin resimli kuma gibi eyler asmann
haram olduuna deil, tenzhen mekrh olduuna kant getirilir. Hz. Peygamberin Allah
bize talar, topra byle (insan veya hayvan resmi olan) kumala giydirmemizi emretmedi

13

sz, tam bir yasaa iaret etmez.(Mirqtul-Mefth, IV/ 485) Konuyla ilgili olarak
Mehmet Sofuolu da u notu dyor. Hz. ienin naklettii bu hadiste, ie tarafndan
(Hz. Peygamber Medine dnda iken) yaplan alveri feshedilmemitir. Bu fesh etmemeden
karlabilecek bir hkm: bu resimli yastk hakknda Hz. Peygamberin aklamas haram
olduunu deil, mekruh olduu manasna dnlebilir. Nitekim Hz. Peygamber perde gibi
yukarya asl olan resimli eya kullanmay irkin grm, fakat yaynmak, rtnmek gibi
tazime (saygya) yol amayan ekilde kullanmay irkin saymamtr.(Sofuolu, VI/362)
RESSAMLAR EVLERDE TABLOLAR YAPIYOR, HZ. PEYGAMBERN
VEFATINDAN OTUZ SENE SONRA
(ARTISTS ARE WORKING IN THE HOUSES OF MADINA. RICH STATE WAS
REALIZED AFTER THIRTY (EVEN TEN) YEARS).
Hz. Peygamberin vefatndan otuz sene sonra, ressamlarn Medneli ynetici ve zenginlerin
evlerinde tablolar yapmas, ksa zamanda ulalan zenginlii gsterirken ayn zamanda lksn
ve israfn, lzumsuz harcamalarn hakim olduu/olaca bozulma dneminin de baladn
gstermektedir. Eb Zra dedi ki: Ben Eb Hreyre ile birlikte Medinede Sad yahut
Mervan iin ina edilmekte olan bir eve girdik. Eb Hreyre orada resimler yapan bir ressam
grd. Bunun zerine (hemen) yle dedi: Allahn Elisinden iittim yle buyuruyordu:
Azz ve Cell olan Allah yle buyurmutur: Benim yarattm gibi yaratmaya alan
kiiden daha zalim kim vardr? Haydi onlar (yoktan) bir zerre yaratsnlar yahut bir (buday)
dane(si) yaratsnlar yahut arpa danesi yaratsnlar(Mslim, K. Lib3as vez-Znet, B. 26, Had.,
101) Eb Hreyrenin girdii bu ev ya Mervann yahut da yine onun gibi Emevlerden olan
Sad b. sa aitti. Bu iki ahs arka arkaya Muaviye tarafndan Medine valisi olarak tayin
edilmilerdi. Bir nota gre de, bu ressam binann st katnda resim yaparken Eb
Hreyre tarafndan grlm ve Eb Hreyre hi ekinmeden uyarsn yapmt. Bu evin
vali kona olma ihtimali de vardr.(Sofuolu, VI/372)
TAX COLLECTORS
bnus-Sd Mlik anlatt ki: Beni (Hz.) mer, zekt toplamakla grevlendirdi. Zektlar
topladm ve kendisine teslim ettim. alma cretimin bana verilmesini emretti. Bunun
zerine ben: Ben Allah iin altm. Benim cretim Allahadr. dedim. (Hz.) mer
cevaben: Sana verileni al. nk Hz. Peygamber zamannda ben de bu ite altm da, O,
benim alma cretimi bana verdi. Ben Allahn Elisine, senin bana sylediin gibi
syledim. Bunun zerine Allahn Elisi: stemeden sana bir ey verildi mi bunu ye ve
(istersen bakasna da bundan) hayr yap buyurdu.(Mslim, K. Zekt, B. 37, had., 112)
WARNING OF THE PROPHET FOR NOT TO BE LOVER OF WEALTH
Hz. Peygamber buyurdu: demolu ihtiyarlayp ker fakat kendinden iki ey genleir:
mal zerine hrs ve mr zerine hrs (yalandka daha fazla mal sahibi olmak ister, daha
fazla yaamak ister)(Mslim, K. Zekt, B. 38, Had., 115)
HIRS A GZLLN KINANMASI
GREEDY AND TO CONDEMN THE GREEDY
Hz. Peygamber buyurdu: demolunun iki vd dolusu mal olsa, nc vdyi de ister.
demolunun iboluunu (ihtirasl gnln) topraktan baka bir ey doldurmaz. u kadar ki,
(ihtirastan) tevbe eden kiinin tevbesini, Allah kabul eder.(Mslim, K. Zekt, B. 39, Had.,

14

116) Bu hadisten sonraki benzer bir nakilde de: Lev kne libni deme vdin min zehebin..
demolunun altndan bir vdisi olsa..(B., 39, had., 117)
WHICH WEALTH KILLS ITS OWNER
Hz. Peygamber (hutbe okuduu basamakl) minberin zerine oturdu. Biz de etrafna
oturduk. Benden sonra dnya ieinden ve dnya zinetlerinden nnze alacak nice
nimetler, sizin iin korktuum kesin olan eylerdendir. buyurdu. Yanmzdaki arkadalardan
biri: Hi mal/servet ktlk getirir mi? (ki korkuyorsunuz) Ey Allahn Elisi? dedi. Hz.
Peygamber, buna cevap vermeyip, bir mddet sustu sonra yle devam etti: u kesin ki mal,
ktlk getirmez ama u da kesin ki, baharn bitirdii otlardan (zehirli) bir ksm vardr ki, bu
ot (yiyeni) ldrr yahut ldrmese de zehirler, hasta yapar. Fakat (zehirsiz) yeil ot byle
deildir. Hayvan bu yeil otu yer, sonunda karn doyar, (gezinir ve) gnelenir ve kolayca
tersler ve ier, sonra da yien bol bol otlamaya devam eder. te bu dnya mal da, yeil ot gibi
ekici ve tatl bir eydir. Bu nimetten (Sahip olduu bu maldan) yoksula, yetime ve yolda
kalma hayr vererek yardm eden Mslman ne iyi insandr. Kim de bu serveti haksz olarak
hakk olmad halde elde eder de yerse, (yese de) doymaz ve bu servet kyamet gnnde
aleyhinde tanklk yapar.(Mslim, K. Zekt, B. 41, Had., 123)
KISKANLIK VE SINIF ATIMASININ OLMAMASININ NEDENLER SLM
TOPLUMUNDA (JEALOUSY AND CLASH OF CLASSES NOT TO DESIRE
MUCH MORE MONEY)
Hz. Peygamber buyurdu ki: u kii kurtulua ermitir ki Mslman olmutur ve kendisine
(Allah tarafndan ihtiyacna) yetecek kadar rzk verilmitir ve Allah o kiiye verdii nimetlere
karlk kanaatkr bir gnl vermitir.(Mslim, K. Zekt, B. 43, Had., 125) Hz. Peygamber
yle dua ederdi: Ey Allahm ! Muhammed ailesine yetecek (geinebilecek) kadar rzk ver
(Hz. Peygamberin servete/paraya kar bu tr bir tavr al, slm toplumlarnda kskanlk
ve snf atmalarn nlemitir. i.y.) (This kind of sentences of the Prophet Muhammad
prevented jealousy and clash of classes in Islanic communities.)
Hz Peygamber buyurdu: Yemein en kts, o dn yemeidir ki, muhta olan fakirler
arlmaz (da), yemeye ihtiyac olmayan (can istemeyen) zenginler arlr.(Mslim, K.
Nikh, B. 16, Had., 107 ve 110) (Bu tr slm reti ve Hz. Peygamberin uyarlar,
yzyllar boyunca, toplumda snflar olumasn ve bu snflarn atmalarn nlemitir.
i.y.)
TAMAH ETMEMEK ZENGNLERN SERVETNE
( DO NOT LOOK AT (THE WEALTH OF) THE RICH.
Hz. Peygamber yle buyurdu: Sizler kendinizden daha aa halli olanlara baknz da, sizin
stnzde olan kimselere bakmaynz. nk byle hareket etmeniz, Allahn sizin
zerinizdeki nimetini hakir (kk, az) grmemenize daha uygun (daha yardmc)
olur.(Mslim, K. Zhd ver-Raqiq, Had., 9)
MANASTIR HAYATI YAAMAK YOK
GIVE EVERY ONE HIS/HER RIGHT
(The Prophet did not permit to fast every day and he advised not to fast much more than
fifteen days every month)

15

Ayn ou gnlerini orulu geirmek isteyen Abdullah b. Amr b. sa, Hz. Peygamber yle
diyordu: Ey Abdullah b. Amr !..nk vcudun iin senin zerinde bir pay vardr. Gznn
senin zerinde bir pay (hakk) vardr. Ein iin senin zerinde bir pay (hak)
vardr(Mslim, K. Sym, B. 10, Had., 193) ..Allaha, kendi canna, ailesine, topluma ve
insanla kar hak ve grevlerini zetleyen Hz. Peygamberin bu veciz ifadesini, Selmn-
Fris de din kardei EbDerdya kar tekrarlamt: nne li-Rabbike aleyke haqqan ve linefsike aleyke haqqan ve li-ehlike aleyke haqqan feti klle z haqqn haqqahu (Buhr,
K. Savm, Men Eqsame al ekhhi li-yuftra fit-tetavvu) Hz. Peygamber, kendilerini
ksrlatrmak isteyen sahblere de izin vermemiti ve bu sahbler daha sonra bunu eer
izin verseydi kendimizi ksrlatrrdk le-khtesayn.. diyerek anlatmlardr ki, bunlardan
biri de ilk sahblerden Sad b. Eb Waqqst: Allahn Elisi Osman b. Maznun
kadnlardan uzak (bekr) yaamak konusundaki isteini reddetti. Eer (ona) izin verseydi, biz
(daha da ileri giderek) husyelerimizi kartp hadmlardk. (Mslim, K. Nikh, B. 1, Had.,
6)
ZENGNLK ZARAR VERMEZ, IMARILMAZSA.
RICHNESS DOES NOT GIVE HARM IF..
Sad b. Eb Vaqqs bir gn develerinin arasnda iken olu mer geldi. Sad onun kardan
geldiini grnce Ezu Billhi min erri hzer-rkib u atlnn ktlnden allaha
snrm. dedi. (Olu) mer hayvanndan indi ve Sada hitaben: Sen develerinin ve
koyunlarnn iinde(onlarla megul oluyorsun)sin ve insanlar braktn iktidar ekimesinin
ortasnda (O srada (Hz. Ali ve Muaviyeyi brakp da Sad b. Eb Vaqqsa biat etmek
isteyenler hzla oalyordu, Sad ise kamuoyundaki bu hareketlenmeye olumsuz cevap
vermiti. Olu mer tekrar anlalan babasn ikna iin gelmiti.) Sad onun gsne vurdu
da yle dedi: Sus ! Hz. Peygamberden iittim yle diyordu: phesiz Allah, zengin
mtteki (Allahtan korkan ve emirlerine uyan) ve mnzev (pek insanlarn arasnda
grnmeyen kulunu sever(Mslim, K. Zhd ver-Raqiq, Had., 11) (nnellhe
yuhibbul-abdet-teqyyel-ganiyyel-khafiyye (Zengin insan sk sk grnmek, her yerde
konumaktan holanr. Serveti ona her yerde boy gsterme imkan salar ve her yerde rahat
konuma imkan verir. te mutteki zengin bundan kanr/kanmaldr. Byle gsteriten
kanan zengin kulunu Allah sever. Yani Sad oluna diyor ki, benim byle kendi halimde
hayvanlarmla megul olmamda bir saknca yoktur. Sad hazretleri zaten ikiye blnm olan
slmn gcnn, bir de kendisine biat edenlerle e blnm olacan dnyordu. Bir
tarafta Hz. Ali Efendimize bal olanlar, dier yanda da Muaviyeye biat etmi olan
kemiklemi iki kitle mevcuttu. Kendisine biat etmeye hazr binlerce insan olsa da, e
blnme kanlmaz olacakt. i.y.
HALKIN EKONOMK TALEPLERNE KARI SABIRLI OLMAK
TO BE PATIENT TO THE ECONOMIC DEMANDS OF THE PEOPLE
Enes b. Mlik anlatr ki: Ben Hz. Peygamberle yryordum. Hz. Peygamberin zerinde
Necran dokumalarndan kaln kenarl bir cbbe vard. Derken bir bedevi Hz. Peygambere
arkadan yetiip, sert bir ekilde Peygamberin cbbesinden ekti. Allahn Elisinin boynuna
baktm, bu iddetli ekmeden tr, cbbenin kenar boynunda iz brakmt. Bu ekiten
sonra bedevi Hz. Peygambere: Y Muhammed ! Yannda bulunan Allahn malndan bana
(da) bir eyler verilmesini emret ! dedi. Hz. Peygamber, bedeviye doru dnd ve gld,
sonra da ona (istediinin) verilmesini emretti. Hemmmn notunda ise: Bedevi
Peygamberin yakasn o kadar iddetli bir ekilde ekti ki, cbbe yrtld ve hatta cbbenin

16

bir kenar, Hz. Peygamberin boynunda (asl) kald ilavesi vardr.(Mslim, K. Zekt, B.
44, Had., 128)
BUSINESS ETHICS. Hz. Peygamber buyurdu: Mslman olan bir kii, kardeinin
pazarlk kestii fiyat zerine pazarla girimesin(Mslim, K. Nikh, B. 6, Had., 54)
Mmin kimseye, kardeinin almak zere olduu mal almaya kalkmas hell
olmaz(Mslim, K. Nikh, B. 6, Had., 56)
WORKNG OF WOMEN. Cbir b. Abdillh anlatyor ki: Teyzem boanmt.
Sonrasnda gidip de, kendi hurma bahesindeki hurmalar toplamak istedi fakat birisi (yeni
boandndan) kman gnah olur dedi. Teyzem Hz. Peygambere gelerek durumu sordu.
Hz. Peygamber: Kendi hurmalarn topla. nk (hurmalarn) sadakasn zektn vererek
veya (nu gelirle) baka bir iyilik yapacan umulur.(Mslim, K. Talq, B. 7, Had., 55) Bu
hadiste rn toplamada, toplayan kiilere sadaka ve hediye vermeleri ve arazi/bahe sahibini
byle iyilie tevik edici hatrlatmalar yapmann gzel olduu anlalmaktadr. Hz.
Peygamber de o kadnn dar kabileceini bildirirken, ince bir uslup ile sadaka yapmasn,
iyilik etmesini de tevik etmitir. Nevev, Mslim erhi. Bu hadis, boandktan sonra iddet
bekleyen kadnlarn, kendi ihtiyalarn ve ilerini grmek iin darya kmalarnda bir
saknca olmadnn kantdr. Nevev yle der: mam Malik, mam Sevr, mam fi ve
mam Ahmed b. Hanbel ve dier byk imamlar, drt ay gnlk srenin bitmesini bekleyen
kadnlarn, kendi ihtiyalar iin gndz kmalarnda bir saknca yoktur demilerdir. Kocas
len kadn iin de ayn hkm verilmitir.Sofuolu, IV/449 dipnot: 24)
SOFRASINDA NELER VAR, HZ. PEYGAMBERN
Hz. Peygamber yle dua ederdi: Ey Allahm! Muhammed ailesinin rzkn, bedeni ayakta
tutacak miktarda kl (Mslim, K. Zhd veRaqiq) (Allahummecal rizqa li Muhammedin
qten)
(Peygamberimizin ei Hz.) ie (Radyallhu anh) yle anlatt: (Hz.) Muhammed ailesi
Medineye hicret ettii zamandan, Hz. Peygamnber vefat edinceye kadar (on sene), arka
arkaya gn buday ekmei ile karnlarn doyurmadlar.(Mslim, K. Zhd ver-Raqiq,
Had., 20) (Hz.) ie yine anlatmtr ki: (Hz.) Muhammedin ev halk olan bizler, bir ay
kadar beklerdik de yemek piirecek bir ate yak(a)mazdk. O esnada yediimiz hurma ve su
idi.(Mslim, K. Zhd ver-Raqiq, Had, 26) ..letemks erhan m-nestevqd bi-nrin inhve illt-temru vel-m (Bir ay Allahn Elisinin evinde hi ocak yanmyor, hi yemek
piirilmiyor, kilerden hurma karp yiyorlar ki, hurma Trkiye iin ekmek ve uzak dou
insan iin de pirin gibi, Araplar iin yemek hkmnde olmayan bir yiyecektir. i.y.) Yine
(Hz.) ie demitir ki: Allahn Elisi benim rafmda (yemek dolabmda) cier sahibi olan
bir yaratn yiyecei bir ey yok iken vefat etmitir. Ancak benim rafmda yarm vesak arpa
(elli be kilo arpa) vard. te (Hz. Peygamber vefat ettikten sonra) ben uzun mddet onu
yemeye devam ettim. Sonunda ne kadar kald acaba diye bir gn bu arpay ltm ama ksa
sre sonra (bereketi katndan) arpa tkeniverdi.(Mslim, K. Zhd ver-Raqiq, Had. 27)
(Hz.) ie anlatt ki: Allahn Elisi vefat ettiinde insanlar suya ve hurmaya
doymulard.(Mslim, K. Zhd ver-Raqiq, Had., 30) (Artk eski yllardaki gibi
alk/alktan baylanlar kalmamt. Dier yandan Hz. Peygamberin zenginlere su hayr
yapmalarn tevik etmesiyle Medinedeki su problemi de, o gnk nfus iin, byk lde
zlmt. i.y.) (We can see that there was a relatively an economic welfare in the capital
city, Madina. The Prophet encouraged for water charity thats why new wells were in service.

17

On the other hand, it is seen that The Prophet and his family may be was the poorest family in
the capital city that The Prophet used to canalise the aids to the poor, widows and orphans.)
HEDYE OLARAK ET YEME

(MEAT AS A GIFT).

Hz. ieden: Yiyeceimiz hurma ile sudan ibaretti. Yalnz bazen (bir komu ve genellikle
Ensrdan durumu iyi olanlarn) bize (gnderdii) birazck et hediyesi.(Mslim, K. Zhd,
ver-Raqiq, Had. 26)
Hz. ie, yine bir gn kz kardei Esmann olu Urveye yle diyordu: Vallhi ey
kardeimin olu ! Biz hilale bakar grrdk. Sonra bir hilal daha grrdk. Sonra bir hilal
daha grrdk. ki ayda hilal (grp tamamlardk da yine de) hz. Peygamberin odalarnda
bir ate yaklmam (hi yemek piirilmemi) olurdu. Urve dedi ki: Peki teyze, o zaman sizi
ne yaatyordu? (Hz. ie dedi ki) ki siyah: hurma ve (toprak kabn iinde, n ok az
grdii odada siyah grnen) su. Yalnz Hz. Peygamberin (Medinenin yerlileri olan)
Ensardan komular vard da, onlarn salan hayvanlar vard. Onlar (bazen) sadklar
stlerinden gnderirlerdi de, onu ierdik.(Mslim, K. Zhd ver-Raqiq, Had., 28)
Sahblerden Mamer b. Abdullah demiti ki: Bizim o zamanlar yiyeceimiz (sadece)
arpa(y kavurmak veya arpa unu) idi.(Mslim, K. Musqt, B. 18, Had., 93)
SEN KRAL(SAYILIR)SIN !
(TO BE PATIENT: AS A TRADITIONAL
ISLAMIC LIFE STYLE NO CLASS STRUGGLE. NO CLASH OF THE
CLASSES IN THE LONG ISLAMIC CENTURIES THATS WHY NO CAPITALISM
NO FASCISM NO COMMUNISM WERE BORN IN ISLAMIC LANDS.)
GEMDE ASGAR ARTLAR (MINIMUM LIVING CONDITIONS (MARRIAGE,
HOUSE. The general living conditions had reached a very good grade after a short time from
the death of the Propher. And, at the end of sentences of Abdullah b. Amr, there is that days
reality that aid to the poor is a duty of the Islamic State.) (AL-HADDUL EDN F
AHVLL MAET)
Abdullah b. Amrdan bir adam bir adam bir eyler sordu ve: Biz muhacirlerin fakirlerinden
deil miyiz? dedi. Bunun zerine Abdullah ona: Senin bir hanmn yok mu? (evli deil
misin?) Evet, evliyim dedi. Abdulah: inde oturduun bir evin yok mu? var dedi,
adam. Abdullah: o zaman sen zenginlerdensin dedi. Adam ilave ederek dedi ki: Benim bir
de hizmetim var Abdullah: o zaman sen hkmdarlardansn dedi.
Yine bir gn Abdullah b. Amrn yanna kii geldi. Onlar: Allaha yemin ederiz ki,
durumumuz bozuk. Ne nafakamz var, ne bir hayvanmz ne de bir malmz. Abdullah onlara:
O zaman, madem..hangisini tercih edersiniz. Ya burada bizim yanmzda durun/kaln. Allah
ne verdiyse, burada yer iersiniz. Yahut da yetkililere syleyeyim (size yardm etsinler). Yahut
da durumunuza sabredin. nk ben Hz. Peygamberden iittim, yle buyurmutu:
phesiz ki muhacirlerin fakirleri kyamet gnnde cennete giderlerken, zenginlerden krk
sonbahar (yani krk yl) daha nde/nce gideceklerdir. Bunun zerine o kii, hibir ey
istemdiler ve sabredeceiz dediler.(Mslim, K. Zhd ver-Raqiq, Had., 37)
TURZM FAKAT (TOURISM BUT..)

18

Abdullah b. mer anlatmt ki: Biz Hcr ehrine uramtk. (Kuzey Arabistandaki Hcr
kenti, ge antik dnemde fakl medeniyetlerin birleme noktas idi. Arabistan yarmadas ile
Akdeniz-Asya arasndaki ticaret yolu zerinde idi. Nebtlerin bu ehri, zellikle milattan
nceki iki- yzyl ile milattan sonraki ilk yzyl dneminde ok gelimi bir kenti. Geri
Hz. Peygamber dneminde, ehirde kimse yaamyordu fakat ticaret yolu yine bu ehrin
iinden gemeye devam ediyordu ve bu yol yirminci yzyln bana kadar uluslar aras bir
kervan ticareti yolu olarak kullanlmaya devam etti. i.y.) Allahn Elisi bize: (Allah
tarafndan gnderilen yksek desibeldeki bir ses dalgas helak edilen) Bunlarn (sapasalam
duran) evlerine (veya bu tarihi kente) ancak alayarak ve ayn belann sizin de banza
gelmesinden saknarak/kanarak/dnerek girin. Hz. Peygamber daha sonra bu lanetli
diyarn kuyularndan su iilmemesini emretti ve hayvann hzlandrarak o blgeyi geride
brakt.(Mslim, K. Zhd ver-Raqiq, B. 1, Had., 39)
SLM YARDIM KURUMLARININ HZ. PEYGAMBERN SYLEMNDEK
KKENLER
(FINANCIAL AIDS TO THE WIDOW AND THE POOR AND THE ORPHAN.
ROOTS OF ISLAMIC SOLIDARITY/CHARITY ORGANIZATIONS/
FOUNDATIONS)
Hz. Peygamber yle buyurmutur: Dul kadnlarn ve (bir gnlk bile yiyecei olmayan)
yoksullarn yardmna koan (bir) Mslman, Allah yolunda savaan mcahit gibidir. Hadis
yle de nakledilmitir: ..byle bir Mslman, btn gece boyu sabaha kadar namaz klan ve
(btn yl) srekli oru tutan gibi (sevap kazanr).(Mslim, K. Zhd ver-Raqiq, B. 2, Had.,
41)
ALEYE YAPILAN

HARCAMA

(CONSUMPTION FOR THE FAMILY)

Hz. Peygamber buyurdu: Kiinin sarf edecei/harcayaca dinarn (altnn) en faziletlisi

nce ailesine sarf edecei dinardr. Sonra Allah yolunda sava iin besledii binek hayvanna
sarf edecei dinar, sonra da yine beraber (dmana kar) savat arkadalarna (veya emri
altndakilere) yapaca harcamadr. Eb Qlbe der ki: Hz. Peygamber harcamada fazilet
derecelerine gre nce aile fertleriyle balad. Eb Qlbe yine dedi ki: Kk ocuklar iin
harcama yapp da, onlar bakasna muhta brakmayarak onlar iffetli klan ve bu
harcamasyla Allahn onlar yararlandrmasna ve kimseye muhta brakmamasna arac olan
bir kimseden, daha byk sevap alan kim olabilir?(Mslim, K. Zekt, B. 12, Had., 38) Yine
benzer bir hadiste de yle buyrulmutur: Hz. Peygamber buyurdu: Allah yolunda sarf
ettiin dinar (altn) vardr, bir kleyi hrriyete kavuturma iin sarf ettiin dinar vardr, bir
yoksula sadaka olarak verdiin dinar vardr, bir de kendi ailen iindeki fertlere sarf ettiin
dinar vardr. Bunlarn sevap olarak en by, ailene harcadndr.(Mslim, K. Zekt, B.
12, Had., 39) Bu (12.) bbn bal da nemidir: ile Fertlerine ve Klelere Nafaka
Vermenin Fazileti ve Onlara Gerekli Nafakay Vermeme Sonucu Zarara Uramalarna Sebep
Olmann Yahut Onlara Nafaka Vermemenin Gnah Hakknda Bbu Fadlin-Nefeqati
alel-yli vel-memlki ve ismu men dayyaahm ev habese nefeqatehm anhm
Abdullah b. Amr ile oturuyorduk. Kahys gelince: Klelerin yemeklerini verdin mi? diye
sordu. Hayr deyince, Hemen git ver. nk Allahn Elisi buyurdu ki: Kiiye gnah
olarak, sahip olduu kiilerin yiyeceklerini hapsetmesi yeter. dedi.(Mslim, K. Zekt, B. 12,
Had. 40)

19

 Uzre Oullarndan bir kii, kendisi lnce hr olsun diyerek, bir kleyi azad etti. Bu haber
Hz. Peygambete ulanca o kiiyi ard ve senin bundan (bu kleden) baka maln var
m? diye sordu. O kii: hayr dedi. Hz. Peygamber bunun zerine o kleyi satla kard
ve bunu kim satn alr? diye ilan etti. Bunun zerine Nuaym b. Abdullah o kleyi sekiz yz
dirhem(gm)e satn ald. Ve biraz sonra da paray getirip, Hz. Peygambere verdi. Hz.
Peygamber de bu paray Uzre Oullarndan o kiiye verip yle dedi: (Bir harcama veya
yardm yapacan zaman) Evvela kendi ihtiyalarndan bala. Bundan sonra artarsa bunu ev
halk iin sarf et. Yine daha da artarsa akrabalarna sarf et. Daha da artarsa, ona buna
verirsin. Bu son ksm sylerken, sandaki solundaki ihtiya sahiplerine diyerek iaret
etmiti. (Mslim, K. Zekt, B. 13, Had., 41)
SAHBLER ALIIYORLAR. Hz. ie bir (baka) ey anlatrken yle demiti: Halk
elinin emeiyle alan kiilerdi. lerini grecek yardmclar da yoktu.(Mslim, K. Cumua,
B. 1, Had., 6)
NCE BADET SONRA .
Medineli sahblerden Cbir anlatmt ki: Hz. Peygamber Cuma gn ayakta hutbe
veriyordu. (te) Bu srada amdan (gnlerdir beklenen) kervan (develerin grltlleri ve
def sesleri arasnda) geldi. (Mescitteki) Cemaat hemen boald sadece on iki kii kalmt, hz.
Peygamberi dinlemeye devam eden. Bunun zerine o ayet indi: Onlar bir ticaret yahut bir
elence grdkleri zaman ona koutular da seni ayakta braktlar. De ki Allahn katndaki
(sevap) ticaretten de elenceden de daha hayrldr. Allah rzk verenlerin en
hayrlsdr(Cumua suresi, ayet: 11) (Mslim, K. Cumua, B. 11, Had., 36)
WELFARE STATE Hz. Peygamber bir hutbesinde yle buyurdu: Ben her mmine kendi
canndan daha yaknmdr. (Bundan byle) Her kim bir mal (miras) brakrsa o ailesinindir.
Kim de (lr de) bor veya yetim ocuk brakrsa, borcun denmesi ve ocuun masraf bana
aittir.(Mslim, K. Cumua, B. 13, Had., 43) (Hicretten sonra bir sre, Mslmanlardan
lenin miras, Hz. Peygamberin Mekkeden gelenlerden karde yapt muhacir kardeine
pay ayrlarak paylatrlyordu. Birka yl sonra muhacirlerin durumu dzelince inen ayet ile
artk miras sadece esas miraslarca paylalacakt. Hz. Peygamber bunu bir kez daha
vurguluyordu. Dier yandan Hz. Peygamberin son yllarnda artk slm idarenin durumu
iyilemiti. Bu yzden ilk yllarda Hz. Peygamber borlu olarak lenlerin cenaze namazn
klmazken, imdi borlu olarak lenlerin borcunun devlet hazinesinden deneceini
bildiriyor ve kimsesiz yetimlerin masraflarnn da ynetim tarafndan karlanacan
aklyordu. i.y.)
NO POOR IN THE COUNTRY. Hz. Peygamber yle buyurmutu: Sadaka(y imdi)
veriniz. nk yle bir zaman yaklayor ki, o zaman kii (elinde) sadakas ile dolar da
kendisine sadaka verilmek istenen kii: Dn getirseydim alrdm, bugn ihtiyacm kalmad.
der de, o kii sadakasn alacak kimse bulamaz.(Mslim, K. Zekt, B. 18, Had., 58) (..fe-lyecidu m yaqbeluh)
Hz. Peygamber buyurdu ki: Mal oalp (her yer) dolup tamadka kyamet kopmaz. Hatta
o srada insan malnn zektn (vermek iin) karr da kendisinden bu zektn kabul edecek
hibir kii bulamaz. O kadar ki Arap arazileri baheler ve nehirler iinde (mamur)
olur.(Mslim, K. Zekt, B. 18, Had., 60)
TEN YORULMU AMA KAZANCI HELL DEL

20

TIRED BUSINESSMAN BUT HIS INCOME IS NOT FROM CANONICALLY LAWFUL

Hz. Peygamber buyurdu ki: Ey insanlar ! Allah noksanlardan uzaktr, tertemizdir ve byle
temiz noksan olmayan sadaka dnda bir sadakay kabul etmez. Ve Allah mminlere,
peygamberlere emrettii eyi emretmitir ki: Ey peygamberler! Tertemiz ve helal olan
eylerden yiyin ve iyi davranlarda bulunun. nk Ben yaptklarnz ok iyi bilenim
(Mminn suresi, 51. yet) Ve Allah mminlerde yle buyurmutur: Ey mn edenler! Size
rzk olarak verdiimiz eylerin en temiz olanlarndan yiyin. (Hz. Peygamber) Sonra bir
adam(n durumunu) hatrlatt ki bu adam uzun yolculuklara katlmtr ve bu yzden sa ba
dank yorgun haldedir (ve bu yorgun haliyle) Y Rabbi Y Rabbi ! diyerek dua eder (ve
duasnn kabuln bekler.) Halbuki yemesi haram, imesi haram, giymesi haramdr, haram ile
gdalanmtr. Bu haliyle duas nasl kabul edilir ?(Mslim, K. Zekt, B. 19, Had., 65)(..ve
guziye bil-harmi fe-enn yustecbu lizlike)
ADL GELR DAILIMI VE HZ. PEYGAMBERN ONAYLADII ENTERESAN
BR UYGULAMA
(JUST INCOME DISTRIBUTION AND INTERESTING
EXAMPLE. THE PROPHET APPROVED EQUAL DISTRIBUTION.
SOLIDARITY).
(Kendisi de (Yemenli) Earlerden olan) Eb Mus el-Ear anlatr: Hz. Peygamber yle
buyurdu: Gerekten Earler, savata azklar biterken yahut Medinede ailelerinin erzak
azaldnda, hemen yanlarndaki erzak bir araf iine toplayp, sonra bir kap iinde
(lerek), aralarnda eit ekilde taksim etmi/eden kiilerdir. (Bu gzel davranlarndan
tr) Earler bendendir, ben de Earlerdenim.(Mslim, K. Fedilis-Sahbe, B. 39, Had.,
167)
SOSYAL DEVLETTE FAKR ZENGN ETL
(EQUALITY OF THE POOR AND THE RICH IN SOCIAL STATE).
Mekkenin fethinden sonra Eb Sufyan, Aralarnda (Hz.) Selman, (Hz.) Suheyb ve (Hz.)
Billin bulunduu bir topluluun yanna geldi. O topluluktaki (bu garibanlar): Vallahi
Allahn kllar, u Allah dmannn boynundan nasiplerini alamad dediler. Orada
bulunan (Hz.) Eb Bekir: Bu sznz Qureyin nde gelen (saygdeer) efendisi (Eb
Sufyan) iin mi sylyorsunuz? (Yanl yapyorsunuz) dedi. Hz. Eb Bekir daha sonra da,
Hz. Peygamberin yanna gidip, bu durumu haber verdi (ve Hz. Peygamberden yeni
Mslman olmu Eb Sufyana kar byle yakksz bir sz sylenmemesi gerektiine dair
bir aklama beklerken) Hz. Peygamber yle dedi: Ey Eb Bekir ! Muhtemel ki (sen bu
sznle) onlar (o yoksul Mslmanlar) fkelendirdin. Yemin olsun eer sen onlar
fkelendirmisen, phesiz Rabbini de fkelendirmisindir. Bunun zerine Eb Bekir
(hemen) onlarn yanna dnp: Ey kardelerim ! Ben sizleri fkelendirdim mi? diye sordu.
Onlar da: Hayr, Allah seni balasn ey kardeimiz ! dediler.(Mslim, K. FedilisSahbe, B. 42, Had., 170) Nevev: bu hadiste zayflar, dindarlar gzetmek onlara ikram ve
iltifat etmek hkm vardr demitir. (Bu hadis ve bu olay, slm iktisat ve siyaset felsefesinin
temelidir. slm iktisat felsefesi ve slm siyaset felsefesi bu geree dayanmaldr. i.y.)
KIRMIZI KART: LDRC REKABETE VE FERDYETLE
(NO WICKED COMPETITION NO INDIVIDUALISM).

21

Hz. Peygamber buyurdu: Birbirinize fkelenmeyin, birbirinize srtnz dnmeyin.

Menfaatte (maddi yarar) ferdiyetilik yarna kalkmayn. Ey Allahn kullar ! Hepiniz
kardeler olun.(Mslim, K. Birr ves-Sla vel-db, B. 9, Had. 31)
ARIYA MI DKER, EYTAN SANCAINI ?
Hz. Peygamberin sz diye nakledilen arlar, eytann sava yeridirler ve arlar
eytann bayran diktii yerlerdir sznn hadis olmad; sahblerden birinin sz
olduu anlalyor: Mutemir b. Sleyman anlatt ki, babamdan iittim. Ona da Eb Osman
sylemi Selman demi ki: Eer gcn yeterse, sen sakn arya gelenlerin ilki olma ve
ardan kanlarn da sonuncusu olma. (ini abucak gr, k ardan i.y.). nk ar,
eytann sava yeridir. eytan sancan arlara diker.(Mslim, K. Fedilis-Sahbe, B. 16,
Had. 100) Sofuolu u aklamay yapmtr: nk arlarda hile, aldatma, haince
yeminler, bozuk akitler ve bunlara benzer (slma gre) geersiz i eitleri ok olur.
eytann sancan oralara dikmesi, eytann insanlar arasnda hrslandrma yapmas, onlar bu
bozuk ilere ynlendirmek iin oralara gelmesi ve yardmclarn da oralarda toplamasna
iarettir.(Sofuoplu, VII/363)
NE D, HZ. ZEYNEBN ?

(WHAT WAS HER WORK ?)

(Hz.) ienin anlattna gre (Hz. Peygamberin hanm) Zeynep b. Cah, cmertti. nk
o kendi el emei ile alr, kazandn da sadaka olarak verirdi.(Mslim, K. FedilisSahbe, B. 17, Had., 101)
FAMOUS BEHAVIOUR OF ABU ZARR. (Sahb) Eb Zer, bir kimsenin iki dirheme,
iki dinara sahip olup bir yerde biriktirmesini, Kurnda (Tevbe sresi, 35-36. yetlerde
ktlenen) kenz olarak kabul ederdi. Bu nedenle Beytul-Mlden (hazineden) kendisine
ayrlan drt yz (altn) dinar payn, ald gn fakirlere datrd. htiya zaman
iin her hangi bir ey biriktirip de bir yana koymazd. yle derdi: Allahn Elisi bana
knlanp az balanan her altn (ve) gm birer ate parasdr. Bu (altn ve gm), Allah
rzas iin muhtalara verilinceye kadar, sahibini yakar diye vasiyet etmiti,
derdi.(Sofuolu, VII/390)
IMMIGRANTS WERE IN THE MARKET PLACES OF THE CAPITAL CITY
(Eb Hreyre, Abdullah b. Abbas, Muhammed b. Mesleme bata olmak sahbilerden hadis
nakleden, kendisinden de Zuhr, Ebuz-Zind bata olmak zere pek ok alimin hadis
naklettii) Arec (vefat: 117 H./ 735 M.) anlatr: Eb Hureyreden iittim yle diyordu:
Sizler Eb Hureyre, Allahn Elisiden ok hadis naklediyor diyorsunuz..Ben fakir bir kii
idim. Muhacirler arlarda alverile (ticaretle) megul olurlarken, Ensr da mallar
(arazileri) ile megul olurlarken, ben karnmn dolmas karlnda, Hz. Peygambere hizmet
ediyordum.(Mslim, K. Fedilis-Sahabe, B. 35, Had., 159-160)
NO DEAD INVERSTMENT. Hz.Peygamber (Hz. ienin kardei Esmya yle
demitir: (Muhtalara maddi) Yardm yap. Maln sayp sayp da (tutma). Allah da sana
nimetlerini sayp esirger. Sakn mlekte para saklama ! Sonra Allah da senden (nimetlerinin
sana ulamasn) tutar (vermez).(Mslim, K. Zekt, B. 28, Had., 88) Esma Hz.
Peygambere sormutu: Ey Allahn Elisi ! Zbeyrin eve getridii eylerden baka, benim
hibir eyim yoktur. Onun, eve getirdii eylerden (onun haberi olmadan) az az (yoksullara)
vermek bana gnah olur mu? Hz. Peygamber: (Ey Esma !) Gcn yettii kadar, az da olsa

22

sadaka ver. mlekte para saklama, sonra Allah da sana kar nimetini tutar (da gndermez.)
buyurdu.(Mslim, K. Zekt, B. 28, Had., 89) Esmnn kocas Zbeyr (yllar sonra) vefat
ettiinde brakt servet: drt yz bin (altn) dinar, bin tane at, bin tane cariye idi.(Mesd
Murcuz-Zehebten, nakleden ehbenderzade Ahmed Hilmi (1865-1914) Trh-i slm) Hz.
Peygamber muhtemelen mucize gzyle Esmann ok zengin olacan grm ve o nedenle,
zengin olunca yoksullar unutmamasn tavsiye etmitir.)
CMERT KASAP KLE
(GENEROUS BUTCHER SLAVE).
Medinede kasaplk yapan Ebil-Lahmn klesi Umeyr anlatmt: Ben (o zamanlar kle
idim. Hz. Peygambere sahiplerimin malndan herhangi bir eyi sadaka olarak verebilir
miyim? diye sordum. Evet, (o zaman) her birinize sevabn yars der buyurdu.(Mslim,
K. Zekt, B. 26, Had., 82)
Ebil-Lahmn azatls Umeyr dedi ki: Sahibim bana bir eti uzunluuna yarmam emretti.
Derken yanma bir fakir kageldi. Ben de bu etten ona verdim. Sahibim bunu duyunca beni
dvd. Ben de Hz. Peygambere gidip, dvdn anlattm. Bunun zerine Hz. Peygamber
sahibimi arp: Bunu niin dvdn? dedi. O da: ben kendisine emir vermediim halde, o
benim rzkm bakasna veriyor. dedi. Hz. Peygamber: Her ikinize de sevap vardr
buyurdu.(Mslim, K. Zekt, B. 26, Had., 83) Sofuolu, Nevevnin bu hadisle ilgili notunu
yle naklediyor: Umeyr, efendisi raz olur zannederek bir ey sadaka verdi. Halbuki efendisi
raz olmad. Umeyr iin burada bir sevap vardr. taat ederek, itaat niyetiyle (sahibi sevap
kazansn diyerek) bu ii yapt. Sahibi iin de bir sevap vardr nk sonuta mal eksilen
odur.(Sofuolu, III/217)
Hz. Peygamber buyurdu: Ey dem olu ! Kendinin ve ailenin ihtiyacndan fazla olan
maln/servetini (yoksullara hayr olarak) vermen, senin iin daha hayrldr. O fazlay elinde
tutman ise, senin iin bir ktlktr. Sen, kendine yetecek bir maldan tr ktlenmezsin.
Harcamaya ve yardma (da), nafakas (senin) zerine zorunlu olanlardan bala. Veren el, alan
elden daha hayrldr.(Mslim, K. Zekt, B. 32, Had., 97)
THE STATE IS NOT THE GIVER BUT GOD IS THE GIVER (OF YOUR
SUSTENANCE)
Hz. Peygamber buyurdu: ..Ben (gerek verici deil) yalnz bir taksim ediciyim. Veren ise
Allahtr. Her kime (bu devlet hazinesinden) gnl holuu ile arzu ederek verirsem (onun
yardma muhta olduuna inanarak verirsem), o mal (o kii iin) bereketlendirilir. Her kim de
(defalarca bktrrcasna) istemesinden (tr) ve harisliinden dolay verirsem, o hrsl kimse
daima yiyen ve asla doymayan bir obur gibidir.(Mslim, K. Zekt, B. 33, Had., 98-99-100)
(..ve innem ene qsimun ve yutllhu)
Hz. Peygamber buyurdu: Ey Mslman hanmlar ! Komu bir kadn, bir koyun paas bile
olsa, komusunun hediyesini sakn kk grmesin(Mslim, K. Zekt, B. 29, Had., 90)
(Islamic community is wholly a charity community)
GZL YARDIM

EN GZEL

(SECRETLY CHARITY IS THE BEST).

Hz. Peygamber buyurdu: Yedi snf insan vardr ki, Allah onlar, arn glgesinden baka
glge olmayan kyamet gnnde kendi glgesi altnda barndracaktr. Onlar: ..Sa elinin
verdiini, sol eli duymayacak derecede gizli sadaka veren kimse..(Mslim, K. Zekt, B. 30,
Had., 91) (Bbu fadli ikhfis-sadaqati)

23

KCK ODASI HZ. E!NN

THERE WAS ONLY A SMALL ROOM FOR AISHE (THE WIFE OF THE PROPHET)
Hz. ie anlatmt: Ben (gece) Allahn Elisinin o namaz klarken n tarafnda,
ayaklarm kblesine (secde yerine) gelmek zere, uyurdum. (Hz. Peygamber) Secdeye ettii
zaman, eliyle beni drterdi de ben, ayaklarm geriye ekerdim. Secdeden kalkt zaman yine
uzatrdm. Hz. ie dedi ki: o zamanlarda evlerde kandiller yoktu.(Mslim, K. Salt, B.
51, Had., 272)
YOKSULA YARDIM ESASI ZERNE KURULMU SLM DEVLETNN,
SLMIN LK GNLERNDEK KKEN (ORIGINS OF THE WELFARE
STATE IN THE EARLY DAYS OF ISLAM).
Hz. Peygamberin, peygamber olmadan nce de yoksullara yardm eden bir insan olduunu,
hanm Hz Haticenin u ifadelerinden anlyoruz: (Hz. Peygamber, kendisine indirilen bu ilk
ayetlerle korkudan) Titreyerek evine geldi. Ve hemen beni iyice rtnz, beni iyice rtnz
buyurdu. Kendisinden (titreme ve) korku gidince oturdu ve olanlar Hz. Haticeye anlatt ve
korktum dedi. Hatice ona unlar syledi: yle deme, ferahlan. Allaha yemin ederim ki,
Allah seni hibir vakit utandrmaz. nk sen akrabana bakarsn, sz dosdoru
konuursun, iini grmekten aciz olanlarn, arln yklenirsin. Fakire yardm
edersin, kimsenin kazandramayacan kazandrrsn. Misafiri arlarsn. Hak
yolunda ortaya kan hadiseler karsnda, (halka) yardm edersin.(Mslim, K. mn, B. 73,
Had., 252)
BORTAN SAKINMAK N NAMAZDA DA DUA ETMEK. Hz. ie anlatt ki,
Hz. Peygamber namazda (bir bilgiye gre de, namazn son oturuunda) yle (de) dua ederdi:
Ey Allahm ! Gnahtan ve borlanmaktan sana snrm. Bir sahb Hz. Peygambere dedi
ki: Ey Allahn Elisi ! Bortan ne kadar da ok Allaha snyorsun Hz. Peygamber buna
kar buyurdu ki: nsan borland zaman, sz syler de yalan uydurur, sz verir de sznde
dur(a)maz(Mslim, K. Mescid ve Mevds-Salt, B. 25, Had., 129)
CMERTLE

TEVK

(ENCOURAGEMENT TO GENEROSITY).

Hakm b. Hizm, Hz. Peygambere sordu: Ey Allahn Elisi! Ben (slm ncesi) chiliye
dneminde sadaka vermek, kle azat etmek yahut akrabaya yardm etmek gibi iyilik olarak
baz ibadetler yapardm. Bu ibadetlere benim iin sevap var mdr? Hz. Peygamber
cevabnda: Zaten bu yaptn hayrlar sebebiyle Mslman oldun (bu iyilik dolu kalbin ve
hayrlarn nedeniyle sana slm nasip oldu) Bir baka nakilde de, Hakm bunun zerine yle
dedi: Allaha yemin ederim ki, chiliye dnemimde yaptm (bu eit hayrlardan) hibirini
terk etmeyip, muhakkak onlarn benzerini, slm dnemimde de yapacam. Bir dier
bilgide de yle denilmitir: Hakm b. Hizm, cahiliye dneminde yz kle azad etti ve yz
deve zerine ykledii mallar da sadaka olarak datt. Sonra slm dneminde de, yz
kleyi hrriyetine kavuturdu ve yz deve ykl mal da sadaka yapt.(Mslim, K. mn, B.
55, Had., 194-195-196)
RKET YNETCLERNE ORTAKLARIN HAKLARI KONUSUNDA
(WARNING ESPECIALLY FOR THE MANAGERS (THE CEO) OF THE
COMPANIES FOR THE SHAREHOLDERS).

24

Abdullah b. Mesd nakleder ki, Hz. Peygamberden iittim: Her kim haksz olarak
Mslman bir kimsenin maln almak zere yemin ederse, o kii Allahn gazabna arplarak
Allaha kavuacaktr.(Mslim, K. mn, B. 61, Had., 222)
SERVET MUHAFAZA ETMENN NEM (THE IMPORTANCE OF TO
PROTECT THE WEALTH).
Hz. Peygambere bir kii geldi ve Ey Allahn Elisi! Bir adam gelse de malm almak
istese, bu konudaki grn nedir? Hz. Peygamber: Maln ona verme buyurdu. Adam
Eer benimle (zorla almak iin) dvrse? dedi. Hz. Peyagmber: sen de onunla dv
buyurdu. Adam: Eer beni ldrrse? dedi. Hz. Peygamber: Be taktirde sen ehit olursun
buyurdu. O kii: Eer ben onu ldrrsem? Hz. Peygamber: O atete(cehennemde)dir.
buyurdu.(Mslim, K. mn, B. 62, Had., 225)
ORMANA GT, ODUN TOPLA, SAT (GO TO FOREST AND GATHER SOME
FIREWOOD)
phe yok, sizden birinizin sabahleyin gidip srtna odun toplamas (sonra bunu satp da, bu
paradan) sadaka vermesi (ve bu ekilde insanlara ihtiyacnn olmamas), bir kimseye gidip de
ondan sadaka istemesinden, elbette daha hayrldr. Kim bilir, gittii kimse de ya verir veya
vermez. phesiz veren al, alan elden daha hayrldr.(Mslim, K. Zekt, B. 35, Had., 106).
KMSEDEN
ANYONE).

BR EY STEMEME

(NOT DEMAND ANYTHING FROM

Avf b. Mlik Eca anlatt ki: Biz Hz. Peygamberle beraber dokuz yahut sekiz yahut yedi
kii idik.. Allahn Elisi: Allah Elisine biat vermez misiniz? dedi. Biz ellerimizi uzatp:
Ey Allahn Elisi ! Biz evvelce sana biat ettik. imdi ne zerine biat ediyoruz? dedik. O
yle buyurdu: Allaha ibadet edip Ona hibir eyi ortak komamanz,, be vakit namaz
klmanz, itatkr olmanz ve insanlardan hibir eyi istememeniz zerine (sz veriniz)
buyurdu. Sonra ben bu topluluktan bazlarn grdm ki, onlardan her hangi birisinin kams
yere derdi de, onu kendisine uzatverecek olan her hangi bir kiiden bunu
istemezdi (kendisi iner alrd.)(Mslim, K. Zekt, B. 35, Had., 108)
TOPLUMDA SIKINTI OLUTURACAK TPLERE BTEDEN YARDIM EDP
KTLKLERN NLEME
(TO HELP (TO GIVE) TO PREVENT ANARCHY).
Hz. mer anlatr: Hz. Peygamber (gelen mallardan/vergilerden/zektlardan) sahblerine
taksim etmiti. Ben: Allaha yemin ederim ki Ey Allahn Elisi, bu mal/para verdiin
kimselerden daha ok bu taksimattan almaya hakk onlalar var dedim. Hz. Peygamber yle
buyurdu: (Benim imdi kendilerine mal/para verdiim kiilerin benden irkin bir ekilde
istemeleri ve yahutta beni cimri olarak dnmeleri, benim onlar tercih etmeme sebep oldu.
nk ben cimri deilim (cimri olmadm da grsnler istedim)(Mslim, K. Zekt, B. 44,
Had., 127)
DEVLETN YARDIM EDECE SINIF (THREE TYPE PERSONS MAY SAY
WE ARE IN NEED OF THE SUPPORT OF THE STATE.
SOLIDARITY

25

Sahblerden Qabsa hazretleri anlatmt: Bir defasnda bir kefaletten tr ar bir bor
altna girmitim. Bu nedenle Hz. Peygambere gelip, kendisinden zekt istemeye mecbur
kaldm. Hz. Peygamber: Biraz otur, sabret. Bize zekt mal getiren olur, sana ondan
vermelerini emrederiz. dedi. Hz. Peygamber daha sonra yle dedi: Ey Qabsa ! (Zekt)
stemek yalnz u snf insanlardan birisi iin helal olur: (1) (Senin gibi) Bir toplulua
veya kiiye kefil olarak borlanan kimseye, kefaleti yerine getirene kadar, istemek helal olur.
Fakat ald zekat ile yklendii borcu dedikten sonra, artk bir ey istemez. (2) Serveti/
mal/mlk bir afete urayp helak olan kimseye de, yaamn srdrmek iin zaruri
ihtiyalarn salayacak kadarn istemek helal olur. (3) Zenginken yoksullua ve ihtiya
durumuna den kimsenin de istemesinde bir saknca yoktur. Bu kii de, akl banda konu
komu ve hemerilerinden kii arasnda falan kimse yoksul dt denilerek acnacak
derecede iddetli bir ihtiya iinde olduu kesin olmaldr. Ey Qabsa ! Bu snf insandan
bakasnn (zekt, sadaka) istemesi haramdr. Eer isterse, yedikleri kendisine haram
olur.(Mslim, K. Zekt, B. 36, Had., 109)
Hz. Peygamber buyurdu: Btn Mslmanlar bir tek kimse gibidir ki, onun gz
hastaland zaman btn vcudu ikayet eder (rahatsz olur). Eer ba(ndaki bir ardan)
ikayet etse, btn vcudu rahatsz olur.(Mslim, K. Birr ves-Sla vel-db, B., 17, Had.,
67) SADAKA MALI AZALTMAZ (GENERAL VIEWPOINT OF ISLAM TO
CHARITY). Hz. Peygamber buyurdu: Sadaka hibir mal eksiltmez. M neqasat
sadeqatn min mlin
(FINANCIAL AIDS TO THE POOR SOLIDARITY). Hz. Peygamber buyurdu: ..Her
kim (Mslman) kardeinin bir ihtiyacn grrse, Allah da onun ihtiyacn yerini getirir. Her
kim bir Mslmandan bir sknt ve gamn giderir, onu sevindirirse, Allah da o kimsenin
kyamet gn skntlarndan bir gam ve tasasn giderip onu sevindirir.(Mslim, K. Birr vesSla vel-db, B. 15, Had., 58)
KBRLENMEMEK

SAHP OLDUU VARLIKLARLA (NO ARROGENCE).

(Elli kadar sahbye yetiip, onlardan hadis ve ilim renen) Tavus (33-106 H./ 653-725 M.)
yle demiti: Ben Hz. Peygamberin sahblerinden bir ok kimseye yetitim. Onlar (sk
sk) yle derlerdi: Her ey kader iledir. Abdullah b. merden de yle derken iittim:
Her ey bir kader iledir. Hatta acizlik ile zek ve beceriklilik bile.(Mslim, K. Qader, B. 4,
Had., 8) Yani ben altm, ben kafam altrdm dememelidir. O alma gcn
veren de Allahtr, akletme gcn veren de. zrl bir kii olarak da dnyaya gelebilirdi
veya doutan ar hastalk sahibi bir kii olarak da doabilirdi. i.y.)
GEME FAZLA ZLME, LERYE BAK. Hz. Peygamber yle buyurdu:
(Mminlerin her birinde ayr ayr hayr olmakla beraber) Kuvvetli mmin Allaha zayf
mminden daha hayrl ve daha sevimlidir. Sana fayda getirecek eyler zerinde hrsla
al (ve) Allahtan (da) yardm iste. Acizlik gsterme. Eer sana bir musibet gelip
atarsa, keke yle yle yapsaydm deme fakat de ki Allah byle takdir etmi ve O
dilediini yapt/yapar de. nk bu lev (keke) kelimesi, (yani faydasz yere yle
yapsaydm byle olurdu deyip durmak) eytann iini aar/kolaylatrr (da senin temelli
zlmene, hep eskileri dnmene, yeni atlmlar yapamamana neden olur).(Mslim, K.
Qader, B. 8, Had., 34) ..ihrs al m yenfeuke vestani billhi ve-l taciz..
NO SPECULATIVE BEHAVOURS.

26

Hz. Peygamber buyurur: Birbirinize haset etmeyin. Birbirinize fkelenmeyin. Birbirinizin

zel ve gizli hayatn aratrmayn. Birbirinizin eksiklerini ve ayplarn grmeye ve iitmeye
almayn. Almayacanz bir mal, alcy zarara sokmak iin, fiyat artrmalar yapmayn.
(Yahut, aranzda eya fiyatlarnda sun artrmalar, hilekrlklar yapmayn). Ey Allahn kullar!
Hepiniz kardeler olun.(Mslim, K. Birr ves-Sla vel-db, B. 9, Had.,30) ..Baznz
baznzn alverii zerine alverie kalkmasn. Ey Allahn kullar! Kardeler
olunuz.(Mslim, a.y. B. 9, Had., 29)
CMRLE KIRMIZI KART

(NO STINGINESS).

Hz. Peygamber buyurdu: Cimrilikten de saknnz. nk cimrilik, sizden evvelki

milletleri helak etmi, onlar kendi kanlarn dkmeye ynlendirmi ve (sonunda)
kendilerine haram olan eyleri helal saymlardr.(Mslim, K. Birr ves-Sla vel-db, B.
15, had., 56) (Zenginlerin cimrilii, sonunda btn toplumlarda i isyanlara/i savalara
neden olmu, zenginlerin, yoksullarn (zenginlerin mallarndaki/servetlerindeki) haklarn
vermemesi sonucu, ayaklanan kitleler kan dkmler, haram olan fiiller insan ldrmek ve
mala zorla el koymak gibi davranlar, bu isyanlar sonunda sanki helalmi gibi kabul
edilmi, yama ve cinayetler meydana gelmitir. i.y.)
PROHIBITION OF ALCOHOLIC DRINKS. Hz. Peygamber buyurdu: phesiz Allah
arab haram klmtr. Kime bu ayet (Mide sresi, 90-91) eriirse (duyduunda) ve yannda
iki varsa (sakn artk) imesin, satmasn. Bunun zerine halk hemen evlerine gittiler ve
evlerindeki alkoll ikileri Medine sokaklarna dktler.(mslim, K. Musqt, B. 12, Had.,
67)
BORLULARA YARDIM VE DEVLET DESTE
(TOLERANCE TO DEBTORS/HELP TO DEBTORS FROM THE STATE).
Hz. Peygambere borlu olarak lm bir kiinin cenazesi getirilirdi de, Hz. Peygamber:
Borcunu demek iin bir para brakt m? diye sorard. ayet, borcunu demek iin bir para
braktysa, o kiinin cenaze namazn klar yoksa: cenaze namazn klnz buyururdu. Allah,
Hz. Peygambere fetihler nasip edince (hazineye buralardan para gelince), Allahn Elisi
yle buyurdu: Ben btn mminlere kendi canlarndan daha yaknm. Bu nedenle artk her
kim borlu olarak lrse, o borcu demek bana aittir. Her kim de (miras olarak) bir mal
brakrsa, o mal kendi miraslarnndr (devlet ondan bir ey alamaz).(Mslim, K. Feriz, B.
4, Had., 14)
YOKSULLARA ARPA DAITIMI VE BEREKETN NEM LE LGL K
RNEK
Bir kii, Hz. Peygambere gelip, kendisine yiyecek vermesini istedi. Hz. Peygamber bu
kiiye yarm deve yk arpa verdi. (Baz rivayetlerde de bir deve yk arpa) O kii bir
mddet bu arpadan ekmek ve orba yapp ailesinin nafakasn saladktan sonra, bir gn ne
kadar kalm diye leyim dedi. Ve ondan sonra ksa zamanda arpa tkendi. Bunun zerine
tekrar Hz. Peygambere geldi. Hz. Peygamber ona: Eer o arpay lmemi olsaydn,
yemeye devam edecektiniz buyurdu.(Mslim, K. Fedil, B. 3, Had., 9) (Arpa
ekmei yemek veya arpa orbas imek; eker hastaln iyi eder, kemik erimesine kar
kemikleri glendirir, kemik zafiyetini, kanszl ve halsizlii giderir. Kalbi kuvvetlendirir,

27

dk tansiyonu ykseltir, mide ve barsak iltihaplarn geirir. Tuzlu arpa lapas sarlrsa,
kirelenmelere, siyatik ve romatizmaya iyi gelir.)
mm Mlik isimli hanm, deri (mein) krbadan kk bir ya tulumu iinde Hz.
Peygambere (tere)ya() hediye ederdi. Bu kadnn ocuklar, kadna gelirlerdi de katk
(olarak ya) isterlerdi. Kadn da, Hz. Peygambere ya hediye ettii ya tulumundan biraz
alarak onlara verirdi. Bu byle uzun sre devam etti de, bir gn kadn o ya tulumunu
tamamen skt ve Hz. Peygamberin yanna geldi. Hz. Peygamber, kadna: o ya tulumunu
tamamen sktn m? diye sorunca, kadn: evet dedi. Hz. Peygamber: Eer sen o ya
tulumunu skmadan brakm olsaydn, daima ya mevcut olacakt buyurdu.(Mslim, K.
Fedil, B. 3, Had., 8) mam Nevevnin konu ile ilgili yorumu ise yledir: kadn sonunda
onu skt sznn manas: kadn o ya tulumunu sknca yan bereketi gitti demektir.
Bundan nceki hadisteki: sonunda o kii arpay lt sz de ayn manayadr. Yani o kii,
arpay lt zaman arpann bereketi gitti demektir. limler, bundaki hikmet udur
demilerdir: Ya tulumunu skmak ve arpay lmek, Allahn rzkna kar teslimiyet ve
tevekkle zttr. Bu hareket, tedbiri,deime ve kuvvete tutunmay, Allahn hkmnn
srlarn ve ihsann/ltfunu kavramaya uramay ierdiinden, byle yapan da o nimetin
elden gitmesi ile cezalandrlr.(Sofuolu, VII/158)
TO PROTECT HIS/HER WEALTH
Hz. Peygamber buyurdu: Mallarnz tutunuz (lzumsuz yere datmaynz) ve onlar ifsat
etmeyiniz. nk her kim, umr eklinde bir mal balarsa, artk o mal hayatta olarak da,
lm olarak da, umr eklinde verilen kiinin ve ocuklarnndr.(Mslim, K. Hibt, B. 4,
Had. 26) mam Nevev hadisle ilgili u notu der: Bununla umrnn sahh (geerli) ve kesin
bir hibe olduu, hibe edilen kimsenin ona tam olarak sahip (olmu) olaca ve artk hibe
edene ebediyen dnnn olmayaca bildirilmi oluyor. (Sahbler) Bunu rendiklerinde
artk isteyen gzn am olarak umr suretiyle mal balad, isteyen de bu ii yapmad.
nk daha evvel onlar umr suretiyle balamay, riyet (emanet) gibidir diye dnerek,
mal istedikleri zaman kendilerine dnebilir zannediyorlard.(Sofuolu, V/169)
Sad b. Eb Vaqqsn olu mir, babasndan nakletmitir ki Sad yle demitir: Veda
haccnda bir hastalktan tr lme yaklatm (gibi olduum bir) zamanda, Hz. Peygamber
beni ziyarete geldi. Ben: Ey Allahn Elisi ! Grdn gibi rahatszlm bu dereceye vard
(iyice ilerlemi durumda). Ben ise serveti olan birisiyim. Bir tek kzmdan baka da bana
miras olacak kimse yok. Bu nedenle malmn te ikisini bakalarna dataym m? diye
sordum. Hz. Peygamber: Hayr, verme buyurdu. Ben: (Madem) Yarsn dataym m?
dedim. Hz. Peygamber yine: Hayr cevabn verdi ve yle buyurdu: (En fazla) te birini
ver. (Geri) te bir de ok. Ey Sad ! Senin miraslarn zengin brakman, onlar muhta ve
halka (sadaka iin) el aar brakmandan daha hayrldr. Ey Sad ! Allah rzas iin verdiin
her nafakadan, phesiz sevabn alacaksn. Hatta hanmnn azna koyduun bir lokmadan
da sevap kazanacaksn.(Mslim, K. Vasyye, B. 1, Had., 5)
RIGHTS OF WORKERS
Hz. Peygamber buyurdu: Elleriniz altnda bulunanlar (kleleriniz), sizin kardeleriniz ve
hizmetilerinizdir. Yce Allah onlar sizin elinize emanet etmitir. Her kimin eli altnda
kardei bulunursa, ona yediinden yedirsin, giydiinden giydirsin. Onlara gleri yetmeyecek
(zahmetli) bir i yklemeyiniz. ayet yklerseniz (o zaman da) onlara yardm ediniz

28

(beraberce yapnz)(Mslim, K. Eymn, B. 10, Had., 40) (Bin drt yz sene nce kleye
bile byle davranlmasn emrederse Hz. Peygamber (yediinden yedirmek-giydiinden
giydirmek-i ar gelirse ona yardm ederek birlikte yapmak), iinin hakknn slmda ne
olacan tartmaya herhalde gerek yoktur.Fakat iveren iiyi kardei olarak kabul ederken,
ii de ivereni dman olarak grmeyecek, bu iyerinin satlarnn devam etmesi, bu
iyerinin krize girmemesi ve kapanmamasnn, kendi yararna olduunu dnerek,
alacaktr. i.y.) Bir baka hadiste ise, konuya Hz. Peygamberin daha da vurgu yaptn
gryoruz: Allahn Elisi buyurdu: Sizden birinizin yemeini hizmetisi yapp da, sonra o
yemein scakl ve duman tterken nnze getirdiinde, o hizmetiyi kendisi ile birlikte
oturtsun da, yle yesin. Eer (getirilen) yemek az ise, (tadmlk) bir iki lokma
versin.(Mslim, K. Eymn, B. 10, Had., 42)
ALE BTESNDEN HARCAMANIN SINIRI ( CONSUMPTION FROM THE
FAMILY BUDGET. Today, there are a lot of scholarly studies about the family consumption
and pyschological and sociological aspects of family consumption, in the western economics.
Below sentence of the Prophet is a clearly explanation about the topic.)
Hz. ie anlatt ki, bir gn (Mslman olduktan sonra) Eb Sufynn hanm Hind, Hz.
Peygamberin yanna geldi de ona u soruyu sordu: Ey Allahn Elisi ! Eb Sufyn ok
cimri bir kimse. O, bana ve ocuklara yetecek miktar nafakay vermiyor. Ben, ona ait maldan,
onun bilgisi olmakszn (bi-gayri lmih), alsam, bu bana gnah olur mu? Hz. Peygamber:
rfe gre sana ve ocuklarna yetecek kadarn al buyurdu.(Mslim, K. Aqdiye, B. 4,
Had., 7)
NO PROHIBITION/LIMIT FOR BIG BOSSES/GREAT CAPITALISTS
Hz. Osman servetini slm uruna harcayan bahtiyar zenginlerdendir. Hz. Peygamberin:
Kim Rme kuyusunu kazdrr (ve vakf yaparsa), ona cennet vardr buyurmas zerine, o
kuyuyu Hz. Osman kazdrmtr. Yine Hz. Peygamber: Ceyul-Usra(Zorluk Ordusu)y kim
donatrsa, onun iin cennet vardr. buyurmas zerine, Hz. Osman bu orduyu da donatmtr.
(Buhr, K. Manqb, Manqb- Usmn). 950 LORRIES FOR CHARITY. Ceyul-Usre,
Tebuk seferi iin hazrlanan ordudur. Bu sefer bir ktlk senesinde ve yazn en scak zamanna
tesadf etmiti ve darlk saferi, glk seferi olarak anlyordu. Bu seferde Hz. Osman
dokuz yz elli deve ve elli at vererek, askerin donatlmasna katlm ve Hz. Peygambere de
ayrca bu ordunun ihtiyalar iin getirip bin altn vermitir.(Sofuolu, VII/298)
(950 deve, o gnk alm gcn dnrsek, bugn iin 950 kamyon demektir. Ayrca bin
altn ve elli at hibe etmesi, Hz. Osman Efendimizin ok byk servet sahibi olduunu
gstermektedir. Fakat onun bu kadar byk servet sahibi, Hz. Peygamber tarafndan hibir
zaman knanmamtr. i.y.)
BRILLIANT EXAMPLES FOR INCOME DISTRIBUTION. THEY STAYED
TWENTY DAYS IN THE PROPHETS HOUSE
Miqdd anlatr ki: Ben iki arkadamla beraber, Medineye geldim (ama) alktan ve
yorgunluktan kulaklarmz iitmez, gzlerimiz grmez halde idi. Sahblere yaklap, bizi
misafir etmelerini (en azndan karnmz doyurmalarn) umduk. Fakat hibiri (muhtemelen
herkesin durumu sknt iinde idi) bizi misafir kabul etmedi (veya karlatklar sahblerin
hepsi zaten ok yoksul olan sahblerdi). Sonunda Hz. Peygambere geldik. Bizi evine
gtrd. Orada tane dii kei grdk. Hz. Peygamber: u keilerin stlerini san da

29

aramzda paylaalm dedi. Biz de keileri sadk ve paymza deni itikten sonra, Hz.
Peygamberin payn da kendisine gtrdk..(Mslim, K. Eribe, B. 32, had., 174)
BU OLAYIN BENZER DNYA TARHNDE VAR MIDIR ?
(A FAMOUS EVENT SHOWS ALSO STRONG SOLIDARITY AMONG
MUSLIMS (This story is told and it is a well-known in the mosques all over the world. It is
mentioned also here for informing to non-Muslims)
Hz. Peygamberin yanna bir adam geldi ve Ey Allahn Elisi! ok perian durumdaym
dedi (gnlerdir alktan iyice dermansz kalmt). Hz. Peygamber eine haber gnderdi de,
evde ne varsa gndermesini istedi. Fakat: Seni hak ile gnderen Allah a yemin ederim ki,
evde sudan baak bir ey yok cevab geldi. Hz. Peygamber bunun zerine: Bu gece bunu
kim (yemekte) misafir eder? buyurdu. Derhal Ensrdan birisi kalkt ve Ben, Ey Allahn
Elisi dedi ve adam alp evine gtrd. (Misafiri evin nne oturtup ieriye girdi ve)
Hanmna: Yiyecek bir ey var m? dedi. Hanm: ocuklarn yemeinden baka bir ey
yok dedi. O zaman sen ocuklar bir eylerle avutup, elendir. Misafirimiz odaya
girdiinde, kandili sndrver de, sofrada ancak bir kiilik yemek olduunu
grmesin. Sofraya oturunca misafir yedi ev sahibi yiyiyor gibi yapt ve misafir karnn
doyurdu. Ev sahibi sabah olduunda Hz. Peygamberin yanna vardnda , Allahn Elisi:
Bu gece Allah, kar-koca her ikinizin misafirinize yaptnz davrantan tr ok honut
olmutur. buyurdu. Ve olay dolaysyla Har sresi 9. yet inmiti: Kendileri ihtiya iinde
olsalar bile, dierlerini kendilerine tercih ederler.(Mslim, K. Eribe, B. 32, Had., 172)
(Byle bir olayn benzeri acaba dnya tarihinde var mdr? Hi tanmad bir kiiye srf Allah
rzas iin, byle bir fedkrlk yapabilmeyi tarihler kaydetmi midir? i.y.)
YARDIM EDER, ALLAH, CMERTLERE
Hz. Peygamber, eski mmetlerden bir adamn, bahesinden kan rnn te birini sadaka
olarak dattn, te birini aile halk ile beraber yediini te birini de (gelip-geen)
muhtalara yesin diye bahede braktn ve bu sebeple Allahn ona yardm ettiini, yle
anlatr:
Bir adam geni ve susuz bir sahrda bulunduu srada, bir bulutun iinden: Filan kimsenin
bahesini sula ! diyen bir ses iitti. Hemen o bulut, sylenen baheye doru yneldi ve
sularn bir kara talk yere bolatt. Daha sonra da bu su byke bir kanal oluturarak
(aaya doru) akmaya balad. Bu kii, bu akan kanal takip ederek yrd ve bahesinde
alan bir adamla karlat ki, bu adam apas ile (ayana kadar gelmi olan) suyu
(bahesine doru) eviriyordu. Bunu gren o kii, bahede alana hitaben: Ey Allahn kulu
senin ismin nedir? diye sordu. Bahedeki, daha evvel buluttan iittii ismi syledi ve sonra
da: neden ismimi soruyorsun? dedi. O da sebebini anlatt ve baheden nasl rn elde
edersin ve ne yaparsn, diye sordu. Bahe sahibi de yle dedi: Bu baheden kan rne
bakarm da rnn te birini sadaka yapar(ak datr)m. te birini, bakmlar benim
zerime farz olan aile halkmla beraber yerim. Kalan te birini de, fakirler alsn diye bahede
brakrm.(Mslim, K. Zhd ver-Raqiq, B. 4, Had., 45)
FINANCIAL (AND SOCIAL) AID TO THE ORPHAN
Hz. Peygamber buyurdu: Yetimin ilerine bakan kimse, ister yetimin akrabasndan olsun,
ister yabanclardan olsun, benimle o, cennette u iki parmak gibi bulunacaz buyurdu.
Hadisi nakleden Mlik, ehadet ve orta parma ile iaret etmitir.(Mslim, K. Zhd verRaqiq, B. 1, had., 42)

30

HELP TO THE DEBTORS

Hz. Peygamber buyurdu: Her kim, darda kalm bir borluya sre verirse yahut ondan
alacandan vazgeerse, Allah o kiiyi hibir glgenin olmad kyamet gnnde kendi
glgesinde glgelendirir.(Mslim, K. Zhd ver-Raqiq, B. 18, Had., 74)
NO LUXURY EVEN IN THE BUILDING OF MOSQUES
Hz. Osman, Peygamber mescidini yeniden ina etmek istedi. nsanlar (sahbler) bunu irkin
grdler ve Hz. Osmann, Peygamberin Mescidini olduu hal zere brakmasn istediler.
Bunun zerine Hz. Osman (da): Hz. Peygamberden iittim: Her kim Allah rzas iin bir
mescit ina ederse, Allah da ona cennette onun benzerini verir.(Mslim, K. Zhd verRaqiq, B. 3, had., 44) Mescid-i Nebevnin geniletilerek yeniden inas, hicretin otuuzncu
senesinde olmutur. tiraz edenler, mescit Hz. Peygamber devrinde ne ekilde ina edildiyse,
ilavelerin de yine yle yaplmasn, nakl ta ile kire kullanlmamasn istiyorlard. Halbuki
kerpi duvarlar abuk geviyor, hurma gvdelerinden yaplan direkler az zamanda ryor,
hurma ubuklarndan yaplan tavan, (yamur yad zamanlarda) namaza gelenleri
yamurdan korumuyordu.(Sofuolu, VIII/536)
BUSINESS WITH NON-MUSLIMS
Abdurrahman b. Eb Bekir anlatmt ki: Hz. Peygamberle birlikte yz otuz kii bir seferde
bulunduk. Hz. Peygamber: Sizden birinizin yannda yiyecek bir ey var m? diye sordu. Bir
kiinin yannda bir sa (/ buuk kilo) yahut bu kadar bir kap erzak (un) bulundu. O erzak,
yorulup hamur yapld. Sonra ba ak ve perian bir mrik bir sr koyunu srerek getirdi.
Hz. Peygamber ona, koyunlarn satlk olup olmadn sordu. Adam satlk deyince, Hz.
Peygamber ondan bir koyun satn ald. Koyun kesildi. Hz. Peygamber cier takmnn hemen
piirilmesini istedi ki (abuk piecei iin, herkese birer lokma hi olmazsa verilsin, dier
taraflar piinceye kadar).(Mslim, K. Eribe, B. 32, had., 175) (Bu rnek hem mrikten
mal alnabileceini gstermekte, hem de oradaki yz otuz Mslman en azndan bir koyuna
zorla el koyabilecekleri halde bu yaplmam, paras denerek koyun alnm, bunun dndaki
koyunlarn bir tekine bile dokunulmam, o mrik kii de gvenli bir ekilde yoluna devam
etmitir. te slmn bu gven verici anlay, insanlarn slma giriini hzlandrmtr. i.y.)
MEATS OF SACRIFICE
(Sahblerden) Seleme b. Ekva anlatmtr ki: hz. Peygamber yle buyurdu: Sizden her
kim kurban keserse, bayramn nc gecesinden sonra evinde kurban etinden bir para
bulunduu halde sabahlamasn. Ertesi sene sahbler: Ey Allahn Elisi ! Kurban etlerini
geen sene yaptmz gibi mi yapacaz (yani nc gn sabah namazna kadar datacak
myz)? diye sordular. Hz. Peygamber: Hayr (bu yl hem kendiniz ka gn isterseniz yiyin,
hem de kurutup/kavurma yapp saklayabilirsiniz).nk geen sene halk arasnda iddetli
geim zorluu vard. Bu sebeple kurban etlerinin halk arasnda dalmasn (muhtalarn
yararlanmasn) arzu etmitim. buyurdu.(Mslim, K. Edh, B. 5, Had., 34). Olayn dier
tanklardan Hz. ie benzer ifadeler kulanmtr: (O yl, l ahlsinden birok hane halk,
kurban bayramna yakn Medineye doru yava yava yryerek geldiler. Fakir l halknn
Medine(evresin)de biriktiini grnce, Hz. Peygamber sahblerine: Kurban etlerini gn
yannzda tutabilirsiziniz (ne kadar yerseniz yiyebilirsiniz), nc gnden sonra, hepsini (bu)
yoksullara verin(Mslim, K. Edh, B. 5, Had., 28)

31

TO BE PATIENT AGAINST IN THE ECONOMIC CRISIS

Hz. ie nakletmitir ki: Hz. Peygamber: Sirke ne gzel katktr. buyurmutur.(Mslim,
K. Eribe, B. 30, Had., 164) (Bu peygamber reti sonucu,slm tarihinde ve slm
topraklarda snf atmas grlmemitir. Thats why, we have not seen class fights, class
wars and clash of social classes in Islamic history. i.y.)
SERVET KORUMA SRAF ETMEME
(TO PROTECT HIS/HER WEALTH NO WASTE. The property of a man/woman is also
the property of the nation (it is included to national wealth). Thats why wee see in the Quran
the concept of amwlukum your properties (in the plural form) and Quran says: Ve-l
tutus-sufeha amwlakum Do not give the weak of understanding (minors, and the
mentally deficient) the property which Allah has given you to maintain, but clothe them from
it, and speak kindly to them(Nisa, 4:5)
Hz. Peygamber buyurdu: Allah Teala sizin davrannzdan raz olur, davrannz da
irkin grr: Sizin (sadece) Ona kulluk etmeniz ve Ona hibir varl ortak komamanzdan,
topluca Allahn ipine (Kurna) sarlmanzdan ve gruplara ayrlmamanzdan raz olur. Dedi
kodu yapmanz, ok soru sormanz ve mal kaybetmenizi/yok etmenizi de irkin
grr.(Mslim, K. Aqdiye, B. 5, Had., 10) Sofuolunun notu: Dedikodunun faydas
olmad gibi, fertler ve toplumlar iin de ok zararl bir eydir. Toplum iinde fitne ve fesat
uyandrr. Toplumun dirlik ve dzenliini bozar. Bundan tr Hz. Peygamber tarafndan
mmete dedikodudan saknma emri verilmitir. ok (lzumsuz) soru da, dedikodu da vakit
israfdr. Mal zy etmek mal kaybetmek, hibir akl sahibinin faydal gremeyecei bir
ekilde mal sarf etmektir. Bu hem fertler iin, hem de toplum iin tehlikelidir. Fertlerin mal
zyii ve israf kendileri iin ne kadar zararl ise, milli serveti de heba ettiklerinden tr,
toplum iin de yle zararldr. Mal zy etmenin ve insani ilikilerde hilekrln yasaklanmas
konusu u drt ayet de yer alr: Bakara sresi, yet: 205; Nis sresi, yet: 5; Yunus sresi,
yet: 81; Hud sresi, yet: 87)(Sofuolu, V/325)
BR YILLIK RIZKINI DEPO ETMEK

(STORAGE FOR ONE YEAR).

Hz. mer anlatmt: Ben Nadr mallar, Allahn, peyganberine fey olarak tahsis
ettiklerindendir. Mslmanlarn at srerek, deve koturarak elde ettikleri ganimetlerden
deildir. Bu sebeple Ben Nadr mallar, Hz. Peygamberindi. Hz. Peygamber, ailesinin bir
senelik geim masrafn bundan salard.(Mslim, K. Cihad ves-Siyer, B. 15, Had., 48)
Sahblerden Mamer de ayn konuyu vurgulamtr: Hz. Peygamber, ailesinin bir senelik
rzk ihtiyacn bundan (Ben Nadrden gelen ayn yiyecekten), hapsederdi (depolard). Sonra
bundan geri kalan (artan) da, Azz ve Cell olan Allahn mal klar ve btn Mslmanlarn
genel yararna (icap ettii zaman) harcard.(Mslim, K. Cihad ves-Siyer, B. 15, Had. 50)
CMERTLN PRM YAPTII TOPLUMDU, MEDNE TOPLUMU
(GENEROSITY WAS DESIRABLE CHARACTERISTIC IN THE MADINA
COMMUNITY. Every man and woman used to want to be generous and their aim is not
wealth accumulation but was to help to the needy.)
Medinedeki slam toplumu cmertliin prim yapt, herkesin cmert olmak istedii, servet
biriktirmenin deil, yoksullara yardm etmenin herkesin hedefi olduu bir toplumdu.
Sahblerin yoksullar bir gn Hz. Peygambere yle diyorlard: ..ok mal sahipleri yksek

32

yksek dereceleri ve devaml nimetleri alp gittiler. Hz. Peygamber: bu nasl olur? deyince,
cevaben yle diyorlard: ..Halbuki onlar sadaka verirler de, biz veremiyoruz; onlar kle
azad ederler de biz edemiyoruz. Hz. Peygamber bunun zerine onlara, kendilerinin de fazla
sevap kazanmak iin, her namazdan sonra otuz defa Subhnallh, otuz defa
Elhamdulillh, otuz defa Allahu Ekber demelerini tledi.(Mslim, K. Mescid ve
Mevdius-Salt, B. 26, Had., 142)
BROTHERHOOD, FRIENDSHIP WAS VERY STRONG
Hz. Enes anlatr: kindi namazn kldrmt, bize Hz. Peygamber. Namazdan sonra Seleme
Oullarndan bir kii, Hz. Peygamberin yanna yaklat ve : Ey Allahn Elisi ! Biz bir
deve kesmek istiyoruz. Senin de gelmeni istiyoruz. Tamam buyurdu ve yrd. Biz de
onunla beraber yrdk. Vardmzda deve henz kesilmemiti. Hemen kesilerek paralara
ayrld ve piirilmeye balanld. Gne batmadan da hep beraber yedik.(Mslim, K. Mescid
ve Mevdius-Salt, B. 34, Had., 197)
KNN Y BLD KOLUNDA ALIMASI
Muhacirler blgesel ve uluslar aras ticareti iyi biliyorlard. Ensar ise, ziraat. Eb Hreyre,
sonraki yllarda, ok canl cmlelerle o gnleri anlatrd: ..Muhacir kardelerimiz ardaki
pazardaki ticaretleriyle, Ensr kardelerimiz de tarlalarndaki bahelerindeki ziraatlaryla
megul bulunurlarken, Eb Hureyre (kendisi), boaz tokluuna Peygamberin yanndan
ayrlmaz(hadisleri (syleyecei eyleri ve davranlarn)d. Bu suretle, onlarn hazr
bulunamadklar yerlerde hazr bulunur ve onlarn beleyemedikleri szleri bellerdi.(Buhr,
K. lim, B. Hfzl-lmi)
(Ticarete kabiliyeti olanlar ticarete, tarm sevenleri tarma,
bilime merakl/kabiliyeti olanlar da bilim adam olmaya yneltmesi lazmdr, slm
toplumunun. i.y.)
BLM N PARA HARCAMA
(TO SPEND MONEY FOR SCIENCE).
Hz. Peygamber, suffe ehlinin geimlerinin salanmas ve eitim ve retimleri ile pek
yakndan ilgilenirdi. Bir defasnda Hz. Fatma el deirmeni ile buday ekmekten
usandndan ikayet ederek, bir hizmeti istemiti de, Hz. Peygamber: Kzm sen ne
diyorsun? Ben henz suffe ehlinin maietini yoluna koyamadm. buyurmutu. Suffe ehli
btn anlam ile parasz-yatl bir Drul-lm (lim Yuvas) idi. Burada kalanlar, ne ticaret, ne
sanat, ne ziraat ve ne de her hangi bir kazanla megul olmaz, sadece Kurn ve ilim
renirlerdi. Yiyecekleri, Hz. Peygamber ve zengin sahbler tarafndan
salanrd.(Sofuolu, II/448)
SEN, HAYVANCILIK YAPMAYA DEVAM ET ! Bir l Arab, Hz. Peygambere
hicretten sordu (ben de Medmeye hicret edeyim demek istiyordu.) Hz. Peygamber:Sakn
ha! Hicret ok etin bir itir. Senin develerin var m? Bedevi: Evet, var dedi. Hz.
Peygamber: Onlarn zektn veriyor musun? Bedevi: Evet dedi. Bunun zerine Hz.
Peygamber: Sen orada almana devam et. Allah senin yaptn hibir davran karlksz
brakmayacaktr.(Mslim, K. mreh, B. 20, Had., 87) Sofuolunun notu: Bu l Arab,
bulunduu l yani kendi yurdunu brakp, Medineye, Hz. Peygamberin yanna gelmeyi
istemiti. Hz. Peygamber ise, srler sahibi bu bedevinin hicretin gerektirdii grevleri yerien
getiremeyeceinden ve bunlarn (srekli savalara katlma gibi) kendisine zor geleceinden ve
belki de bu sebeple mnafk konumuna deceinden veya Medinedeki mnafklarn
telkinlerine kaplabileceinden, sonuta belki imannn da zarar greceinden, belki de
Medineye gelince ii bozulacandan...endie etti de: Hicret etin bir itir. Fakat sen kendi

33

vatannda, gayretini srdr. lediin hayrlar sana fayda verecektir. Allah hibir sevabn
eksiltmeyecektir. buyurmutu. Dier ynden bedevi hayatta yaayanlarn, buna alanlarn,
medeni (ehir) muhitten (evreden) skldklar, tecrbe edilmi bir gerektir. Bedevnin, fiilen
hicret edememi olmasna ramen, ortaya koyduu samimi arzusundan tr, hicret sevabna
nail olaca da mit edilir.(Sofuolu, VI/68)
BAKARA SRES BEREKETTR
Hz. Peygamber buyurdu: Bakara sresini okumaya devam ediniz. nk onu renmek,
berekettir.(Mslim, K. Saltil-Musfirn ve Qasrih, B. 42, Had., 252) (Neden acaba
berekettir? sorusunu sormann ve sonra da bu srenin yetleri zerinde kafa yormann
lzumu ortaya kyor. i.y.)
INCOME DISTRIBUTION
Hz. Peygamber buyurdu: ki ey dnda haset (gpta etmek) doru deildir. Bunlardan bir
kii ki Allah kendisine Kuran renmeyi nasip etmi, o kii de gece ve gndz Kurnla
meguldr. Dier kii de, Allah ona mal/servet vermi o da gece ve gndz (demeden
yoksullara) hayr yapmaya devam etmektedir.(Mslim, K. Saltil-Musfirn ve Qasrih, B.
47, Had., 266)
Hz. Peygamber, Uqbe b. mire (bir kurban bayramnda), sahbilere datmas (onlarn da
hemen kesmeleri) iin bir sr hayvan vermiti. Uqbe bunlar dattktan sonra bir kei
ola elinde kalmt ve Hz. Peygamber bunu geri getirince, Allahn Elisi: onu da sen
kurban et buyurmutu.(Mslim, K. Edh, B. 2, Had., 15)
ESNAF VE HALKA, HZ. PEYGAMBERN UYARISI
(WARNING OF THE PROPHET TO BUSINESSMEN).
Hz. Peygamber buyurdu: Beldelerin Allaha en sevgili yerleri mescitlerdir. Beldelerin
Allaha en sevimsiz yerleri de arlardr.(Mslim, K. Mescid ve Mevdiuss-Salt, B. 52,
Had., 288) Sofuolu bu konuda u notu dmtr: nk arlar, aldatma, faiz alma, yalan
yere yemin etme, vadinden dnme ve Allah anmaktan yz evirme yerleridir.(Sofuolu,
II/303)
(Bankalar, iki satlan bfeler/lokantalar, kede piyango bileti satan bayi,
kalbi ldren mzik sesinin geldii dkkanlar ve yar plak gezinen insanlar
dndmzde bugn de yledir, arlar. Orada ii olmayan insanlarn, srf gezmek iin
oralarda dolamas elbette tavsiye edilmez. Ancak iyeri olanlar veya mecburen bir ihtiyacn
almak iin kanlar, bunun istisnasdrlar. i.y.)
GNDE BE DEFA ALLAHTAN RIZIK STEMEK
(DEMAND SUSTENANCE FIVE TIMES A DAY).
Hz. Peygamber buyurdu: Sizden biriniz mescide girdiinde yle desin: Ey Allahm!
Rahmetinin kaplarn a. Mescitten ktnda da yle desin: Ey Allahm! Senin fadln
(rzkn, ihsann) isterim. (Mslim, K. Saltil-Musfirn ve qasrih, B. 10, Had., 68)
Sofuolunun notu: Hz. Peygamber, mescide girite rahmet istemeyi emretti. nk giren
kii, rahmet kaplarnn anahtar saylabilecek olan ibadetlerle megul olmay istemektedir.
kta da fald (yani helal rzk) istemekle emir buyurdu. Zira durum mnasip olan, bunu
istemektir. Allah Tel Cumua suresinde de byle buyurmaktadr: (Cuma) Namaz() bitince

34

yeryzne daln ve Allahn fadlndan rzknz isteyin (Cumua sresi, yet: 10) (Sofuolu,
II/355)

Sofuolu Mehmet(1974). Sahh-i Mslim ve Tercemesi. (I-VIII). stanbul: rfan Yaynevi.

35