i

NSZ

Bu almada, deiik scaklklarda ve sabit hava hznda tek tabaka msrn

kuruma davran deneysel ve teorik olarak incelenmi olup, elde edilen deneysel
sonular msrn kuruma davrann ifade eden ve edebilecei dnlen sekiz farkl
model sonularyla karlatrlm, msrn kuruma davrann ifade etmedeki
uygunluun veya deneysel sonulara en yakn modelin Page modeli olduu
grlmtr.
Bu tezi hazrlamam esnasnda deneysel ve teorik almalarmda yardmlarn
esirgemeyen bata sayn hocam Prof.Dr. Ahmet CHAN a ( Trakya niversitesi ),
Yrd.Do.Dr. Oktay HACIHAFIZOLU na ( Trakya niversitesi ), tecrbelerinden
yararlandm Yrd.Do.Dr. Kamil KAHVEC ye ( Trakya niversitesi ) ve aileme en
iten teekkrlerimi sunarm.

Cem KORKMAZ
Makine Mhendisi

ii

ZET
MISIRIN KURUMA DAVRANIININ DENEYSEL OLARAK BELRLENMES
VE DEK MODELLERLE SMLASYONU

Cem KORKMAZ
Bu tez almas Fen Bilimleri Enstits Makine Mhendislii Anabilim dal
kapsamnda hazrlanmtr.
Msr, insanlarn gda ihtiyacn karlayan nemli bir tahl olup, hasat srasnda
yksek nem oranlarna sahiptir. Hasat sonras uygun bir kurutma ileminden
geirilmelidir. Kurutmann amac tahl retim verimliliini artrmak, ekim alanlarndan
daha fazla yararlanmak, hasat sonrasnda yksek nem oranna sahip tahln bozulmadan
uzun sre saklanabilmesi iin kf ve rmeden meydana gelen kayplarla, zararl
bceklerin etkileri azaltmaktr. rnn gne altna braklarak doal olarak
kurutulmas bir ok olumsuzluu beraberinde getirmektedir. Bundan dolay doal
kurumann olumsuz etkilerinden kurtulunup, yapay yolla kurutmann avantajlarndan
yararlanlacaktr.
Msrn

kurutma

davran

incelendiinde,

kurutma

balangcnn

ilk

zamanlarnda, kuruma hznn yksek olduu, zaman ilerledike kurutma hznn

azald gzlenmektedir. Msrn kurutulmas genellikle stlm havann cebri
konveksiyonu yardmyla gerekletirilir. Bu almada, msrn tek tabaka kuruma
davran deneysel ve teorik olarak incelendi. Deneyler, kuru baza gre nem oran %25
olan msr kullanlarak gerekletirildi. Deneylerde kurutma havas scaklklar srasyla
40C, 45C 50C, 55C 60C, 65C, 70C, kurutma havas hz da 2 m/s alnmtr.
Msrn kuruma davrann simle etmek iin Newton, Page, Henderson&Pabis,
Wang&Singh, Geometric, Logaritmic, Two Term, Midilli et. vb.sekiz adet ince tabaka
kurutma modelleri kullanlmtr.
Her bir model iin, tek tabaka msrn kuruma davrann ifade etmedeki
uygunluu belirlemek iin korelasyon katsays r, standart hata es ve ortalama karesel
sapma 2 hesapland.

iii

>0.90 olmak kaydyla Korelasyon katsays 1e en yakn, en kk standart hata ve

ortalama karesel sapma reten model msrn kuruma davrann en iyi ifade eden
modeldir. Buna gre en uygun modelin Page olduu tespit edildi. Burada FORTRAN
programlama dilinden ve GRAF4WIN programlarndan istifade edilmitir.
Anahtar kelimeler: Msr kuruma davran, Msrn ince tabaka kurutulmas, Msr
kurutmann simlasyonu, Matematik model

iv

ABSTRACT

THE SMULATON OF CORN DRYNG BY VARIOUS THEORETICAL AND

SEMI THEORETICAL MODELS
Cem KORKMAZ
This thesis has been prepared in the context of Science Institute, Department of
Mechanical Engineering
Corn is one of the most important nutritious grains which have high moisture
rates during harvest. It has to be drought properly after harvests. The reasons for drying
are to increase productivity of grains, to benefit more from the fields and to decrease the
harmful effects of moisture, mould, rotting and insects upon the corn which has also
high moisture rates after the harvest. Sun has lots of a negative effects in the drying
process therefore artificial drying processes are going to be used rather than natural
method in order to decrease the negative effects .
In the beginning of the drying treatment, drying speed is high but it descends later on
according to the observations. Drying process is mainly conducted by forced convection
of the high temperature air. Single layer drying treatment of corn was observed
theoretically and pratically in this experimental study. Experiments were conducted
with corns which have %25 moisture rates. Drying air temperature and veolcity of the
drying air were 40C, 45C 50C, 55C 60C, 65C, 70C and 2 m/s respectively in the
experiments.
In order to simulate the drying treatment eight semi theoretic and empirical thin
layer mathematical drying models such as Newton, Page, Henderson&Pabis,
Wangh&Singh, Geometric, Logarithmic, Two term, Midilli were applied. The drying
coefficients of the models explained above were found by minimizing the experimental
data and theoretical model results.
For the availability of describing single layer drying treatment , correlation
coefficient, Standard error and mean square deviation were considered as r, es and 2
respectively for each model. Under the condition of r > 0.90 and being the closest to 1,

the best describing model for the drying treatment of corn is the one that produces the
minimum standart error and mean square deviation. Page model was proved to be the
most available model for these conditions. FORTRAN programming language and
GRAF4WIN program were applied to the experimental data drying curves were
obtained for each model.
Cem KORKMAZ
Keywords : Drying treatment of corn, Thin layer drying of corn, Simulation of corn
drying, Experimental drying curves, Page model

vi

NDEKLER

Sayfa
NSZ.

ZET.

ii

ABSTRACT..

iv

NDEKLER..

vi

SEMBOLLER....

viii

EKL LSTES.

xi

TABLO LSTES...

xii

1.GR..

2. KURUTMA

2.1 Msr kurutulmasnn nemi.

2.2 Msr kurutma sistemleri...

Doal hava scaklkl kurutma sistemleri..

Dk hava scaklkl kurutma sistemleri..

Yksek hava scaklkl kurutma sistemleri

Kombine scaklkl kurutma sistemleri..

2.3 Nem oran... ...

2.4 Msrn kuruma davran...

a-Sabit hzda kurutma sreci..

b-Azalan hzda kurutma sreci...

1.Kapilarite..

10

Kapiler ekme kuvveti..

10

2.Buhar ak

12

3.Buhar difzyonu

15

ift ynl difzyon

15

Buharn tek ynl difzyonu.

18

2.5 Sorpsiyon izotermi...

20

2.6 Denge Nemi.

22

vii

3. DENEY TESSATI VE PROSEDR...

24

3.1 Deney tesisat ve lm elemanlar.

24

3.2 Msrn hazrlanmas

26

3.3 Deneyin yapl..

26

4. AMPRK MODELLER.

28

Newton modeli

28

Page modeli.

28

Pabis modeli

29

Wang&Singh modeli..

29

Geometrik model

29

Logaritmik model

29

ki terimli model.

30

Midilli model..

30

Korelasyon katsays..

30

Standart hata...

31

Ortalama karesel sapma.

31

5.KURUTMA SICAKLIKLARINDA AMPRK MODELLERN

SATATKSEL ANALZ

32

6.DENEY SONULARI..

39

7.DENEYSEL ERLER LE AMPRK MODEL SONULARININ

KARILATIRILMASI..

46

8.SONULAR VE DEERLENDRME

60

ZGEM.

61

viii

SEMBOLLER
a0

: Kurutma sabiti

: Kurutma sabiti

a'

: Delik alan

a1

: Kurutma sabiti

a2

: Kurutma sabiti

: Kurutma sabiti

b*

: Hareket katsays

CAB

: Gazlarn zelliklerini ieren sabit

: Difzyon katsays

: Boru ap

es

: Standart hata

H
h'

: Kapiler boruda suyun ykselme miktar

: Ktle transfer katsays

I0

: Sv ykselmesi

: kurutma sabiti

k1

: kurutma sabiti

k2

: kurutma sabiti

l0

: boru uzunluu

: Nem oran

MA

: A boluundan B boluuna birim zamanda geen A gaznn ktlesi

MB

: B boluundan Aboluuna birim zamanda geen B gaznn ktlesi

Me

: Denge nemindeki msr ktlesi

Ms

: Msrn ierdii sv miktar

My

: Ya msrn ktlesi

Mg

: Gazn molekler ktlesi

Mt,i

: Teorik boyutsuz nem oran

Md,i

: Deneysel boyutsuz nem oran

: Msrn kuru baza gre ierii

&a
m

: Birim zamanda buharlaan nem miktar

ix

&b
m

: Birim zamanda buharlaan nem miktar

m0

: Msrn balangtaki nem ierii

my

: Msrn ya baza gre nem oran

: lm says

Nc

: Kurutma denklemindeki parametre says

: Deneysel sabit

: Toplam basn

Pa

: A gaznn basnc

Pb

: Bgaznn basnc

Pb0

: l1 mesafesindeki hava ierisindeki su buharnn ksmi basnc

Pb1

: l1 mesafesindeki hava ierisindeki kuru havann ksmi basnc

Pbm

: Ortalama ksmi buhar basnc

Pe

: Efektif basn

Pho

: Doymu hava ierisindeki su buharnn basnc

Ph1

: l1 mesafesindeki hava iindeki kuru havann ksmi basnc

Pk

: Kapiler basn

: niversal gaz sabiti

Ra

: A gaznn sabiti

Rb

: B gaznn sabiti

Rg

: niversal gaz sabiti

R0

: Menisk yar ap

: Korelasyon katsays

r0

: Gzenek yarap

Ta

: A gaznn scakl

Tb

: B gaznn scakl

Va

: A gaznn ak hz

Vb

: B gaznn ak hz

: A gaznn younluu

: B gaznn younluu

: Buharn younluu

: Havann younluu

: Svnn yzey gerilmesi

: Menisk kenar as

: zgl arlk

: Ortalama karesel sapma

xi

EKL LSTES
ekil 2.1: Msrn nem orannn zamana gre deiimi

ekil 2.2: Kuruma hznn zamanla deiimi

ekil 2.3: Kuruma hznn nem oran deiimi

ekil 2.4: Yan yana bulunan iki klcal

10

ekil 2.5: Kapiler ekme kuvveti

11

ekil 2.6: Kapiler sv ierisinde basn dalm

11

ekil 2.7: Kk bir delik aralnda molekl hareketi

12

ekil 2.8: Dar bir boru iinde molekllerin hareketi

14

ekil 2.9: Gazlarn ift ynl difzyonu

15

ekil 2.10: Gzenek ierisinde tek ynl difzyon

19

ekil 2.11: Sorpsiyon izotermi

21

ekil 3.1: ematik kurutma deney tesisat

25

ekil 7.1: Newton ampirik model sonular ile deneysel

deerleri karlatrma

47

ekil 7.2: Page ampirik model sonular ile deneysel

deerleri karlatrma

49

ekil 7.3: Henderson&Pabis ampirik model sonular ile deneysel deerleri

karlatrma

51

ekil 7.4: Wang&Singh ampirik model sonular ile deneysel

deerleri karlatrma

53

ekil 7.5: Logaritmik ampirik model sonular ile deneysel

deerleri karlatrma

55

ekil 7.6: ki terimli ampirik model sonular ile deneysel

deerleri karlatrma

57

ekil 7.7: Midilli ampirik model sonular ile deneysel

deerleri karlatrma

59

xii

TABLO LSTES
Tablo 5.1: T= 40C Kurutma scakl iin ampirik modellerin istatiksel analizi

32

Tablo 5.2: T= 45C Kurutma scakl iin ampirik modellerin istatiksel analizi

33

Tablo 5.3: T= 50C Kurutma scakl iin ampirik modellerin istatiksel analizi

34

Tablo 5.4: T= 55C Kurutma scakl iin ampirik modellerin istatiksel analizi

35

Tablo 5.5: T= 60C Kurutma scakl iin ampirik modellerin istatiksel analizi

36

Tablo 5.6: T= 65C Kurutma scakl iin ampirik modellerin istatiksel analizi

37

Tablo 5.7: T= 70C Kurutma scakl iin ampirik modellerin istatiksel analizi

38

Tablo 6.1: T= 40C Tek tabaka deneysel kuruma deerleri

39

Tablo 6.2: T= 45C Tek tabaka deneysel kuruma deerleri

40

Tablo 6.3: T= 50C Tek tabaka deneysel kuruma deerleri

41

Tablo 6.4: T= 55C Tek tabaka deneysel kuruma deerleri

42

Tablo 6.5: T= 60C Tek tabaka deneysel kuruma deerleri

43

Tablo 6.6: T= 65C Tek tabaka deneysel kuruma deerleri

44

Tablo 6.7: T= 70C Tek tabaka deneysel kuruma deerleri

45

Tablo 7.1: Newton ampirik model sonular

46

Tablo 7.2: Page ampirik model sonular

48

Tablo 7.3: Henderson&Pabis ampirik model sonular

50

Tablo 7.4: Wang&Singh ampirik model sonular

52

Tablo 7.5: Logaritmik ampirik model sonular

54

Tablo 7.6: ki terimli ampirik model sonular

56

Tablo 7.7: Midilli ampirik model sonular

58

1.GR
Trkiyede tahllar iinde buday ve arpadan sonra en geni ekim alanna sahip
bitki msrdr. Tahllar iinde ilk sray buday almakla birlikte, zellikle baz
blgelerimizde (Karadeniz Blgesi) msr ekmei de yaygn olarak tketilmektedir.
Msr bitkisin tanesi ve gvdesinden istifade edilir. Msr taneleri ekmek yapmnda
kullanld gibi sv ya, niasta, glikoz ve yem sanayisinde de deerlendirilmektedir.
Msr bitkisinin ana vatan hakknda eitli grler ileri srlmektedir. Ancak bir ok
kaynakta bu bitkinin anayurdunun Amerika ktas olduu belirtilmektedir. Msrn
dnyaya yaylmas ise bu ktann kefinden sonra olmutur. lkemize ise ilk olarak
1600 ylnda getirildii belirtilmektedir. Dnya'da msr yetitiren lkeler arasnda
A.B.D. ilk sray alr. Ayrca; in, Brezilya, Arjantin, Meksika ve Fransa da msr
retiminde nde gelen lkelerdir. Dnya'da yetitirilen msr eitleri balca 7 grupta
incelenir. Bunlar; atdii msr, sert msr, cin msr, eker msr, kavuzlu msr, unlu
msr ve mumlu msrdr. Bunlardan en ok yetitirilenler atdii msr ve sert msrdr.
Cin msr ve eker msr eitleri ise genellikle erezlik olarak deerlendirilir.
Dierlerinin fazla ekonomik bir deeri yoktur. lkemizde retilen msrn % 80' ine
yaknn sert msr eidi oluturur.
Msrn en nemli sorunu kurutmadr. Zira iyi kurutulmam ve nem ierii
depolama seviyesine indirilmemi msrlar depolarda kflenerek ksa zamanda
bozulurlar. Msr retici ve tccarlarnn maddi zarara uramasna sebep olurlar. Bu
almada msrn nemi, kurutma ile depolama nem deerinin altna drlecek ve
msrn kuruma davrann en iyi ifade eden model belirlenecektir.

2.KURUTMA
Ya veya nemli malzemeden svnn alnmas ilemine kurutma denir. Teknikte
eitli yntemlerle malzemeden sv uzaklatrlabildii gibi, birka prosesten sonra
malzemeden svnn alnd da grlmektedir. rnein st tozu ve hazr orba
retiminde olduu gibi bir zeltinin scak gaz akm ierisine damlacklar halinde
pskrtlmesi ve svnn buharlatrlarak alnmas; bir prosesle gerekletirilen
kurutma yntemidir. Tekstil sanayisinde kullanlan elyaflarn nemlerinin bir ksm nce,
bir preste veya santrifjde karldktan sonra scak hava ile neminin bir ksm daha
alnmaktadr. Bu ilemle yaplan kurutma iki proseste gereklemektedir.
Bir zelti kazana konup stlrsa zelti kaynayarak buharlaacak ve bir
mddet sonra kuruyacaktr. Veya ayn zelti, kazan ierisine konup hi stlmadan
beklenirse yine zeltinin yzeyinden buulama olacak ve evre havasnn nem
durumuna gre belirli seviyeye kadar kuruyacaktr. Burada buharlama ile buulama
arasndaki farka iaret etmekte fayda vardr. Buharlamada sv yzeyinde yalnz svnn
serbest kalan kendi buhar vardr ve bu buharn basnc toplam basnca eittir.
Buulama ise sv yzeyinde, svnn kendi buhar ile havann karm vardr ve
toplam basn bu karm gazlarnn ksmi basnlar toplamna eittir. Kurutma ayn
zamanda e zamanl s ve ktle geiine dayaldr. Kurutmann trleri kurutulacak
madde eidi kadar deiik olabilir. Tarm rnlerindeki kurutmann ana amac rnn
bozulmadan uzun sre saklanmasdr.

2.1- Msr kurutulmasnn nemi

Msr tahlnn hasat nemi yaklak olarak kuru baza gre % 25 civarndadr.
Hasat nemine sahip msr tahlnn, bozulmadan veya kflenmeden uzun sre
saklanabilmesi iin kuru baza gre nem deeri, % 13 14 n altna muhakkak kurutma
ilemiyle drlmelidir. Tahllarn kurutulmasnda kullanlan yntemlerden biri ve en
ilkeli gnete kurutmadr. Dier bir yntem ise, stlm havann bir fan vastasyla
kurutulacak tahl zerine gnderilmesi ile yaplan kurutmadr. Kurutma havasnn belirli
bir scakla kadar stlmasndaki ama, kurutma potansiyelini arttrc etkiye sahip olan
havann bal nemini drmektir. En ekonomik kurutma gnete yaplmaktadr.
2.2 Msr kurutma sistemleri
Msr kurutma sistemlerinde genellikle scak hava kullanlmaktadr ve kullanlan
hava scaklna gre snflandrlmaktadr.
Doal hava scaklkl kurutma sistemleri
Dk hava scaklkl kurutma sistemleri
Yksek hava scaklkl kurutma sistemleri
Kombine kurutma sistemleri
Doal hava scaklkl kurutma sistemleri
evre havasnn, herhangi bir stma ilemine tabi tutulmadan dorudan kurutma
havas olarak kullanld sistemlerdir. Bal nemin dk olduu ve hava scaklnn
greceli olarak yksek olduu durumlarda kurutma ilemi gerekletirilebilir. Kurutma
ileminin olabilmesi iin evre havasnn scaklna ve nemine bal denge neminin
msrn o andaki nem deerinden kk olmas gerekir. Bu tr kurutma daha ok silo tip
kurutucularda grlr. Kurutma havas bir fan vastasyla siloya gnderilir. Havay
siloya gnderen fan, hava scaklnn 1-2,5C artmasn salar. Bu scaklk fark ilave
olarak bir kurutma potansiyeli salar (Kunze,1985). Kurutmann retici tarafndan
yaplmas halinde, doal hava ile kurutma, basitlii ve kolay uygulanabilmesi nedeniyle
nem kazanmaktadr. Kullanlan depo tipi kurutucular ayn zamanda rnn k sezonu
boyunca saklanmas iin kullanlabilmektedirler.

Dk hava scaklkl kurutma sistemleri

Bu tr kurutucularda kurutma havasnn kurutma potansiyelini arttrmak amac
ile, evre havas 2-10C arasnda stlr. Bu scaklk art, kurutma havasnn bal
neminde hissedilir oranda bir dme salar. Bu durum kurutma havasnn denge nemi
deerinin dmesine ve kurutma potansiyelinin artmasna neden olur. Tip olarak yine
doal haval kurutmadaki silo tipi kullanlr. Ancak fan giriine veya kna hava
stcsnn ilave edilmesi gerekir. Hava stcs, nem kontroll olarak altrlr.
Havann bal nemi belli bir deerin altnda iken, sistem doal haval kurutucu olarak
kullanlr. Bal nem deeri, belirlenen limiti at takdirde stc devreye girer.
Sistemin doal haval kurutucuya gre avantajl yan, evre koullarna olan
bamlln sz konusu olmamasdr. Enerji girdisi doal haval kurutucuya oranla daha
yksektir. Bu da kurutma maliyetini etkileyen bir faktrdr (Kunze, 1985).
Yksek Scaklkl Kurutma Sistemleri
evre havasnn, kurutma ileminden nce 10-80C arasnda stld sistemlere
yksek scaklkl kurutucular denir. Sabit yatakl veya hareketli yatakl olmak zere iki
ayr tipi vardr; sabit yatakl tip, silo tipi kurutucu olup tahl kuruma srecinde
hareketsizdir. Hareketli tipte ise tahl srekli hareket halinde olup kurutucunun bir
tarafndan giren nemli tahl, k blgesinden kurumu olarak kmaktadr. Bu
sistemler s transferini ve bunun sonucunda ktle transferini arttrmak amacyla eitli
formlarda yaplmaktadrlar. Paralel akml, kart akml, apraz akml kurutucular gibi
bu tr kurutucularn stnlkleri; kuruma hznn yksek olmas, kurutma kapasitesinin
byk olmas, hava koullarna bamlln sz konusu olmamasdr. Dezavantajlar ise
yatrm, bakm ve iletme giderlerinin yksek olmas, scakln iyi kontrol edilemedii
koullarda yangn tehlikesinin sz konusu olmasdr (Steffe&Singh, 1980b)
Kombine kurutma sistemleri
Yukardaki gruptan birkann bir arada bulunduu kurutma sistemleridir.
Kombine sistemlerde kurutma iki aamada tamamlanr. Hasat sonras elde edilen, ilk
nemi %20 (y.b.) den fazla olan rn, yksek scaklkta alan bir kurutucuyla n
kurutmaya alnr. Nemi ksa srede %20-%18 neme indirildikten sonra evre havas
veya dk scaklkta alan ikinci bir kurutucuya aktarlarak kurutmaya devam edilir.
Bu yntemin, rnn batan sona scak hava ile kurutulmasna gre en az %25 daha az
enerji tketimi salad grlmtr.

2.3- Nem oran

Msrn nem oran, ya ve kuru baza gre iki ekilde tanmlanr. msr iindeki su
ktlesinin, toplam msr ktlesine oranna ya baza gre nem oran denir.
my =

Ms
My

(2.1)

Burada, M s msrn ierdii su ktlesini, M y ya msrn ktlesini, m y msrn ya baza

gre (yb) nem orann gstermektedir. Msr iindeki nem ktlesinin, msrn kuru
ktlesine oranna msrn kuru baza gre nem oran denir.

m=

Ms
Mk

(2.2)

Burada, M k

msrn kuru ktlesini, m msrn kuru baza gre nem orann

gstermektedir.
Ms = M y Mk

m=
m=

My
Mk

m=

My Mk

(2.3)

Mk

(2.4)

Ms
1
Mk my

m +1 =

m
my

m = mym + my

m
1
my

m=

m = m y (m + 1)

(2.6)

m y = m(1 m y )

(2.7)

(2.5)

olduundan kuru baza gre nem oran ile, ya baza gre nem oran arasnda, aadaki
bant vardr.

m=

my

(2.8)

1 my

Msrn kuru baza gre nem oran, msrn deimeyen kuru ktlesi kullanlarak
tanmland

iin,

daha

gvenilir

bir

deikendir

ve

literatrde

daha

sk

kullanlmaktadr. Bu almada da kuru baza gre nem oran kullanlmtr. Nem

oranndan bahsedildiinde bunun kuru baza gre hesaplanm nem oran olduu
anlalmaldr.

2.4-Msrn kuruma davran

Msrn kurutulmas hangi trde olursa olsun, kuruma davrannn deimedii
grlmektedir. Nem ierii %70in stnde olan bir msr herhangi bir ekilde
kurutulursa, kurutma hznn, belli srete farkllk gsterdii tespit edilmitir. Msrn
belirli bir nem seviyesine kadar kurutma hznn sabit kald, yani kurutma artlar
deimedii srece, birim zamanda msrdan alnan nemin deimedii gzlenmitir. Bu
srece sabit kuruma sreci denir. Kuruma hznn azalmaya balad andaki msrdaki
nem oranna da msr kritik nemi denir. ekil 2.1 de ematik olarak gsterilmitir.
Kritik nem seviyesinden daha az nem ieren msrlarda ise kuruma zaman
ilerledike, msrda srekli azalan miktara da nem alnmakta olduu gzlenmitir. Bu
srece de

azalan hzda kurutma sreci ad verilir. Bir ok tahlda azalan hzda

kuruma srecinin birka kademeden olutuu belirlenmitir. Bu sreler 1.nci azalan

hz sreci ve 2.nci azalan hz sreci gibi isimlerle adlandrlmtr.

m
A
mc

B
C

D
me

t
ekil 2.1: Msrn nem orannn zamana gre deiimi

AB : Istma veya soutma sreci

BC : Sabit hzda kurutma sreci
CD : 1. Azalan hzda kurutma sreci
DE : 2. Azalan hzda kurutma sreci

dm
dt
B

E
t

ekil 2.2: Kuruma hznn zamanla deiimi

dm
dt

ekil 2.3: Kuruma hznn nem oran deiimi

a- Sabit hzda kurutma sreci

Nemli veya slak olan malzemenin d yzeyinde, btn sv yzeylerinde
olduu gibi, doymu hava filmi olur. Bu doymu havann scakl, havann ya
termometre scakldr. Doymu hava iindeki su buharnn ksmi basnc Pb 0 , d hava
iindeki (malzemeyi kurutan) su buharnn ksmi basncda Pb olsun. Birim malzeme
yzeyinden, birim zamanda buharlaan nem miktar, aadaki ekilde hesaplanr:

&b
m

h
( Pb 0 Pb )
R bT

(2.9)

Burada;

& b : Birim zamanda buharlaan nem miktar (kg/sn)

m
h : Ktle transfer katsays olup

h =

D
tanmlanmtr.

(2.10)

: Deriiklik snr tabaka kalnl (1/m)

D : Difzyon katsays ( m 2 /sn)

D artlar sabit kald srece buna bal olarak Pb 0 , Pb sabit kalr ve kuruma sabit
hzla devam eder. Malzeme yzeyine gelen sv beslemesi azalmaya balad an azalan
hz sreci balar.

b-Azalan hzda kurutma sreci

Azalan hz sreci sabit hz srecinin ardndan sonra ortaya kar. Kritik nem
oran bu iki sre arasnda meydana gelir.
Hasat edilen msrn nem oran kritik nem oranndan daha dk olduundan kuruma
azalan hz srecinde gereklemektedir. Azalan hz sreci geni lde rn tarafndan
kontrol edilmektedir. Kurutmada ama malzeme ierisindeki nemin uzaklatrlmas
olduuna gre malzemedeki nemin hangi ekil ve koullarda hareket ettiinin bilinmesi
nem kazanmaktadr. Nemin i hareketini kontrol eden mekanizmalarn en nemlileri

unlardr ;
1-Kapilerite
2-Sv difzyonu hareketi
3-Buhar ak
4-Buhar difzyonu

1- Kapilarite
Sv hareketinde itici kuvvet, kapiler ekme kuvvetidir. Bu kuvvet gzenek
ierisindeki kat yap ile sv ve gaz boluu arasndaki snr yzeylerin gerilmesinden
doan i kuvvettir. Gzenek ne kadar ufak olursa svdaki ekme kuvveti o oranda
byk olur. Yan yana bulunan iki klcal dnelim. Klcallarn aplar ekil 2.4te
gsterildii gibi birbirinden farkl olsun.

ekil 2.4: Yan yana bulunan iki klcal

Sabit kurutma srecinin bitiminde gzeneklerdeki sv seviyeleri ekil 2.4te
grld gibi olur. Her iki klcalda menisk oluur ve ap kk olan klcaln ekme
kuvveti, byk olan klcaln ekme kuvvetinden daha byk olur. ayet iki klcal
arasnda bant varsa kaba klcaldaki sv ince klcal tarafndan emilir. Bu harekete

kapilarite denir. Gzenekli tahllardaki sv hareketinde kapilarite nemli bir yer tutar
Kapiler sv hareketini formle etmek iin hareket eden sv ierisindeki basn
dalmnn bilinmesi gerekir. Ancak malzeme gzenekleri arasnda harekete eden sv
ierisinde basncn llmesi mmkn deildir. Kapiler sv hareketinin sonucu olarak
genellikle bir nem gradyand meydana gelir. Bu nem deimesinin llmesi mmkn
olur. Bu nedenle kapiler sv hareketini formle ederken basn deimesi yerine nem
deimesini kullanmak daha uygun olur.
m s = k m

dM
dz

Burada ;

k m : M e bal sabit bir katsay

: Tahl nemi
M : Nem orandr.

(2.11)

10

Kapiler ekme kuvveti:

Yarap r0 olan kapiler bir boru sv ierisine daldrlnca, svnn boru ierisinde
H yksekliine kadar ykseldii grlr. Svnn yzeyinde buulama ve atmosfer
basnc fark ihmal edilirse H ykseklii aadaki bant ile hesaplanr.

ekil 2.5 : Kapiler ekme kuvveti

Pk = H 0 = 2 0

cos
r0

(2.12)

Burada;

Pk : Kapiler basn ( N/ m 2 )
0 : Svnn yzey gerilmesi (N/m)
: Menisk kenar as
0 : zgl arlk (N/ m 3 )
Svnn kapiler boru iinde ykselmesi sv yzeyinde negatif bir basncn etkisi
olduu dnlebilir. Kapiler basn olarak adlandrlan bu basn (2.12) bants ile
hesaplanabilir. Dey bir kapilerde, negatif ekme kuvveti ile yerekimi kuvveti denge
haline gelince, sv stunun da hareketi durmu olur ve sv iinde lineer bir basn
dalm meydana gelir.

ekil 2.6 : Kapiler sv ierisinde basn dalm

1. Hareketsiz sv stunu
2.Ykselen sv stunu

11

ayet bir t annda meniks z durumunda bulunursa ve kapiler iinde hareketin

laminer olduu kabul edilirse basn dalm yine lineer olur, ancak denge halindeki
basn dalmndan farkl bir dalm elde edilir. Sv ierisindeki basn ile hidrostatik
denge halindeki basn arasndaki fark, I 0 noktasndaki svnn ykselmesini salayan
efektif basnc verir.
I0
P

0I0 = k 0 I0
z
z

Pe = Pk

(2.13)

Burada;
P e : Efektif basn (N/ m 2 )
Btn ak olaylarnda olduu gibi, kapiler hareketin meydana gelmesi iin bir
basn farkna gerek vardr. Sv iindeki basn dalmnn, denge halindeki basn
dalmndan farkl olmas kapiler hareketi dourur.

2- Buhar ak:
Bir gaz ile dolu olan malzeme gzeneklerindeki nem su buhar eklinde
bulunursa o zaman buhar hareketi sz konusudur. Gzenek duvarlar ara mesafesi buhar
molekllerinin ortalama serbest yolundan kk olursa, nem hareketi Krudsenin
molekler konumuna uygun bir hareket olur. ekil 2.7 de ok ince duvar ile ayrlm
olan A ve B boluklarnda bulunan molekllerin ortama serbest yolu, duvarda bulunan
deliinin apndan byk olduu zaman ve TA , TB scaklklar, PA , PB basnlar bilinirse
gazlarn kinetik teorisine gre a ' deliine den molekl says hesaplanabilir.

ekil 2.7 : Kk bir delik aralnda molekllerin hareketi

Ayrca duvar kalnl ihmal edilecek kadar ince olursa a ' delii kesitine den
molekllerin tm delikten geer ve neticede A boluundan B boluuna birim
zamanda geen gazn ktle debisi ;

& a = a'
m

1
Pa

2 R a Ta

(2.14)

12

Burada;
& a : a' yzeyine den A gaznn ktle debisi (kg/sn)
m
Pa : A gaznn basnc (N/ m 2 )
R A : A gaznn sabitesi (J/kgC)
Ta : A gaznn scakln gstermektedir.( C )
Ayn ekilde B boluundan A boluuna geen gazn ktle debisi

& b = a'
m

Pb
1

2 R b Tb

(2.15)

olarak ifade edilir.

Burada;
& b : a ' yzeyine den B gaznn ktle debisi (kg/sn)
m
Pb : B gaznn basncn (N/ m 2 )
R b : B gaznn sabitesini gstermektedir. (J/kgC)
Tb : B gaznn scakl(C)
Boru ap, molekllerin ortalama serbest yolundan byk ve boru i yzeyi
przszse, boru kesitine den molekllerin tmnn boru iinden geecei kabul
edilir. Bu koullarda molekllerin harekete kart ynde yansmas sz konusu olamaz
ve boru uzunluu borudan geen gaz miktarn etkilemez. Ancak boru ap molekllerin
ortalama serbest yolundan kk olduu zaman durumun farkl olduu grlr ve
molekllerin, boru duvarlar przlym gibi hareket ettii anlalr. Duvarlara arpan
molekllerin saylarnn l uzunluu ile orantl olduu deneysel olarak kantlanmtr.
ap d ve kesit alan a ' olan dairesel borudan birim zamanda geen gaz ktlesi aadaki
gibi hesaplanabilir.

4a ' d 1
& a =
m

3 l 0 2
4a ' d 1
& b =
m

3 l 0 2

Pa
R a Ta
Pb
R b Tb

(2.16)

(2.17)

13

Burada;
d : Boru ap (m)
l 0 : Boru uzunluudur. (m)

ekil 2.8 : Dar bir boru iinde molekllerin hareketi

A ve B boluklarnda ayn gazn bulunduu ( R A = R B = R g ) ve scaklklarn
eit olduu ( TA = TB = T ) kabul edilirse, farkl PA ve PB basnlar tesiri altnda Adan
& A ve Bden Aya m
& B kadar gaz geer. Bu iki debi arasndaki fark ise A ve B
Bye m
boluklarndaki gaz molekllerinin ktlesel ak miktarn verir.

4a '
1 1 Pa Pb
& =m
& a m
& b =

m
d

2 R g T l 0
3

(2.18)

Diferansiyel mertebede basn fark PA PB = dp ve ksa boru uzunluu dl iin

( 2.19) bants aadaki ekli alr.
& = (
m

4a '
1
)d
3
2R

M g dP

T dl 0

(2.19)

Burada;
M g : Gazn molekler ktlesi( kg/mol)

R g : niversal gaz sabitesidir.(j/kgC)

Yukardaki bantnn elde edili ekline gre basn Pnin, toplam basn veya
ksmi basn olmas sonucu etkilemez ve molekler hareket halinde difzyon akyla
buhar ak ayrt edilemez. Krshere gre (2.20) bants hareketin meydana geldii
ortamn ve ak zelliklerini ieren bir katsay kullanmak suretiyle sabit scaklkta ve tek
ynl hareket halinde ktle hareketinin genel denklemi aadaki gibi yazlabilir.
m = a 'b

dP
dl

(2.20)

14

Burada b* ile gsterilen katsay hareket katsays olarak tannr. Hareketin laminer veya
trblansl olmasna gre hareket katsays farkl olur. (2.21) eitlii ile verilen hareket
iin hareket katsays aadaki gibi olur.
1 Mg
4
b* = d

2 T
3

Mg

= 5,83 10 3 d
T

(2.21)

3- Buhar difzyonu:
Ksmi basn farknn veya deriiklik farknn sebeb olduu molekler harekete

difzyon denir.
ift ynl difzyon :
Ayn scaklk ve basnta bulunan A ve B gazlar bir duvarla ayrlm olsun.
(ekil 2.9) Duvarda kesit alan a ve uzunluu l 0 olan bir irtibat borusu bulunsun.

ekil 2.9 : Gazlarn ift ynl difzyonu

Gazlarn ak hzlar Va ve Vb olursa, Stefana gre karlkl hareket eden molekller
aras ekici kuvvet, bal hz

(Va Vb ),

mol arlk

a
Ma

ve

b
Mb

ile gazlarn

zelliklerini ieren C ab sabiti ile orantldr. Ayrca gazlarn hareket edebilmesi iin itici
kuvvet olan ksmi basn gradyanlarnn molekler aras ekici kuvveti yenmesi gerekir.
Toplam basn Pa + Pb = P sabit olursa, Ksmi basn gradyan iin;

dPa dPb
=
dl
dl

yazlabilir.

(2.22)

15

Stefann molekler aras kuvvet ifadesine uygun olarak aadaki

dPa dPb

=
= C ab a b (Va Vb )
dl
dl
Ma Mb

(2.23)

bants elde edilir .

Avagadro kanununa gre sabit scaklk ve basnta belirli bir hacmi dolduran
gazlarn mol says eit olur. O halde A ve B hacimlerinde basncn deimemesi iin
irtibat borusundan A dan B ye geen mol says, B den A ya geen mol saysna eit
olmaldr. Baka bir deyimle her iki gazdan irtibat borusundan birim zamanda geen
molekl says eit olmaldr.
Va a
V
M
= b b , Vb = Va a b
Ma
Mb
M a b

(2.24)

Bu eitlikten yararlanarak

dPa


dP
V
= C ab Va a b + a = b = C ab b b
dl 0
Ma Mb Ma
dl 0
Mb
dPa


= C ab Va a b + a
dl 0
Ma Mb Ma
dPb

= C ab Vb b
dl 0
Mb

+ a
Mb Ma

ideal gaz kanununa gre

a =

+ b
Ma Mb
(2.25)

(2.26)

Pa
P
, b = b
R aT
R bT

(2.26) ifadesine niversal gaz sabiti R yerletirilirse,

dPa
P
P
= C ab Va a a + b
dl
M a RT RT
Ma =

R
R
, Mb =
Ra
Rb

dPa
a
(Pa + Pb ) = C ab Va a P
= C ab Va
dl
M a RT
M a RT
dPb
P
= C ab Vb b
dl
M b RT
bulunur.

(2.27)

16

Boru iindeki difzyonla A dan B ye ve B den A ya geen gaz debi

akkanlarn sreklilik kanununa gre;

& a = a 'Va a = a 'M a

m
& b = a 'Vb b = a 'M b
m

RT dPa

C ab P dl

RT dPb

C ab P dl

olduundan, Burada;
Ma =

R
R
olarak kullanlrsa gaz debilerini veren bantlar bulunur.
, Mb =
Ra
Rb
2

& a = a '
m

1 (RT ) dPa

R a T C ab P dl

(2.28)

1 (RT ) dPb
& b = a '
m

R b T C ab P dl

(2.29)

Burada;
Pa : A gaznn ksmi basnc (N/m2)
Pb : B gaznn ksmi basnc (N/m2)
P : Toplam basn (N/m2)
R a : A gaznn sabiti (j/kgC)
R b : B gaznn sabiti (j/kgC)
C ab : Gazlarla ilgili katsay
Her iki ak bantsndaki ortak byklk

(RT )2
C ab P

difzyon katsays D ( m2/s) olarak

adlandrlr.
D=

(RT )2
C ab P

(2.30)

& a = a '
m

D dPa

R a T dl

(2.31)

& b = a '
m

D dPb

R b T dl

(2.32)

17

Ktle hareketi genel denklemi ile karlatrlnca hareket katsays b

ile

difzyon katsays D arasndaki bant bulunur.

b difA =

D
,
RaT

b difB =

D
R bT

olur.

Buharn tek ynl difzyonu

Buharn sv yzeyinden difzyonla sv zerindeki bir gaza tamasna

buulaama denir. Buulamann buharlamadan fark, buulamada sv zerindeki

buharn gazla karm halinde bulunmasdr. Bu koullarda buhar basnc karmn
toplam basncndan ufak olur. Buhar basnc toplam basnca eit olur. Kurutma
tekniinde genellikle malzemedeki nemin evre havasna karmas buulama eklinde
olur. Havann malzeme iine ak olamayacana gre (malzeme iindeki gzenein
dibi kapal olduundan) sadece malzeme iinden darya ktle ak vardr. Bu nedenle
tek ynl difzyon denmektedir. Bu aka Stefann ift ynl difzyon bants,
buulamaya uygulannca ve hava iin h, buhar iin b indisleri kullanlrsa;

dPb

= C bh b h Vb
dl
Mb Mh

yazlabilir.

Buradan da a kesitinden birim zamanda difzyonla geen buhar ktlesini veren bant
bulunur.
& b = a 'Vb b = a '
m

M b M h dPb

C bh h dl

(2.33)

ideal gaz kanununa gre ;

h =

Ph
ve R niversal gaz sabiti kullanlrsa;
R hT

& b = a '
m

1
(RT )2 dPb

R b T C bh Ph dl

Ph = P Pb idi. Buulama hz;

& b = a '
m

dP
D
P

b
R b T P Pb dl

P = Pb halinde b bu olur ve olay bir buhar akna dnr.

(2.34)

18

Herhangi bir gzenekli malzemenin bir gzeneinden tek ynl difzyonla

(buulamayla) kurumay dnrsek, ekil ( 2.10) deki gibi gzenek ierisinde bir
ksmi buhar basnc oluur.

ekil 2.10 : Gzenek ierisinde tek ynl difzyon

(2.35) bantsn bu sistem iin yazp integre edersek;
P

m b dy = a '
0

m b l1 = a '

P1
dPb
D
DP
P
= a '
ln (P Pb )
R b T Pb 0 P Pb
R bT

P Pb1
D
P ln
R bT
P Pb 0

Pb1
Pb 0

bants elde edilir.

(2.35)

Burada,
Pb 0 : l1 mesafesinde hava iindeki su buharnn ksmi basnc (N/m2)
Pb1 : l1 mesafesinde hava iindeki kuru havann ksmi basnc (N/m2)
P Pb1
=S
P Pb 0
ln S = S 1 ,
ln S =

dersek
P Pb1
P Pb1
olur.
1 = b0
P Pb 0
P Pb 0

Pb 0 Pb1
P

m b = a '

Pb 0 <<< P olduunda

olur.

D 1
(Pb0 Pb1 )

l R bT

(2.36)

olur ve kuruma gzenek iindeki sv yzeyindeki doymu buharn ksmi basnc ile,
yzeydeki hava ierisindeki su buharnn ksmi basnc fark ile doru orantldr.

Pbm =

Pb 0 + Pb1
2

Burada;
Pbm : Ortalama ksmi buhar basncdr. (N/m2)

(2.37)

19

2.5- Sorpsiyon zotermi

Malzeme nem ierii (M) ile malzeme zerindeki havann bal nemi arasndaki
ilikiyi, baka bir deyile, malzemedeki sv miktar ile havadaki buhar basnc
arasndaki dengeyi gsteren eriye sorpsiyon izotermi denir.
Malzemenin i yaps deiik olunca, bu malzemeye ait sorpsiyon izotermleride
farkl olur. Bu eriler ancak deneysel olarak elde edilebilir. Ayrca malzemenin
evreden sv almas (adsorpsiyon) veya kurutmada olduu gibi sv ekilmesi

(desorpsiyon) hali iin elde edilen M = f () sorpsiyon erileride farkl olur. Bunun
nedeni gzeneklerde svnn artmas veya azalmasna gre kapiler sv hareketinin farkl
olmasndan kaynaklanmaktadr.
Scakln artmas sorpsiyon izoterm erilerinin aa doru kaymasna neden
olur.

20

ETL TAHILLARIN SORPSYON ZOTERM

Tahl nem ierii (m)

Havann bal nemi ()

ekil 2.11: Sorpsiyon izotermi

21

2.6- Denge nemi

Msrn kurutulmasnda kullanlan d havann bal nemi, deney sresince
deney sonucunu etkiyecek kadar deimedi. Kald ki d hava deney artlarna kadar
stclarda stld iin, oda havasnn bal neminin deimesinden doabilecek hata
pat azaltlm oldu. Genelde kurutma havasnn bal nemi deney sresince sabit kald
denebilir.
Sorpsiyon izotermlerinden de grld gibi, havann belli bir deeri iin msr
ancak belirli seviyeye kurutulabilir. Bu deere msrn denge nemi denir. Msrn
denge nemi sorpsiyon izotermlerinden bulunmutur.

22

3. DENEY TESSATI ve PROSEDR

3.1- Deney tesisat ve lm elemanlar
Deney tesisat bir hava fan, elektrikli stclar, bir hava kanal, bir kurutma
odas, drt kurutma elei ve kurutma havas scakl, hz ve hacimsel debisini
belirlemede kullanlan lm elemanlarndan olumaktadr. Deney tesisat ve
aparatlarnn ematik ekli ekil 4.1 de gsterilmektedir.
Kurutma havas 500 m3/h hacimsel debi salayan 2 kW gcnde bir fanla yatay
kanallardan geirilmek suretiyle kurutma odasna gnderilmektedir. Havann hacimsel
debisini istenilen deerlere ayarlamak amacyla fan giriine bir klape monte edildi.
Kurutma havas, fan kndaki stcda bulunan adet 1 kW ve adet 1.5 kW
gcnde Cr-Ni elektrikli stclarla stlmaktadr. Hava scakln otomatik olarak
izlemek amacyla 1 kW gcndeki stclardan birine bir termostat baland. Dier
stclar ise kontrol paneline yerletirilmi olan alterler araclyla elle kontrol edildi.
Kanal boyunca uniform ak salamak amacyla, kanaln stclardan sonraki ksm
ierisine 20 cm uzunluk ve 6 mm apnda elik borular yerletirildi. Debi ler, akm
dzenleyicisine 2 m ve kollektre 1.5 m mesafede monte edildi. Hava debisi, daralma
oran 0.5 olan keskin kenarl bir dairesel orifise bal etil alkol ieren bir U manometresi
kullanlmak suretiyle basn d llerek hesapland.
Hava kanal 2 m x 1.5 m x 1.5 m ebatlarndaki kollektre baland. Kurutma
odas ierisine yerletirilen bir nem sensr ve termokupl vastasyla kurutma havas
scakl ve nemi kontrol paneli zerinden dijital olarak okundu. Drt adet 10 cm
apnda lm borusu flanlarla kollektre baland. Kollektrden kan scak hava
akmnn uniform hale gelmesine olanak salamak amacyla lm borularnn her
birinin boyu 1 m alnm olup yzeyi s kayplarna kar izole edildi. Msrlar lm
borusu zerine koyarak kurutmak amacyla katman yksekliklerine eit uzunluklarda
PVC borulardan elekler imal edildi. Elek tellerinin aralklar mmkn olduunca byk
alnarak hava ak kesitinin daraltlmamasna alld. Elek telleri bir kasnak vastasyla
PVC boruya perinle tutturuldu.
Kasnan 10 mm uzunluundaki ksm elek tellerinden daha aada alnarak bu
ksmn lm borusuna tatl bir sklkta gemesine olanak saland.

23

Elek ile lm borusu, szdrmazlnn salanmas amacyla kauuk malzeme

ile skca sarld. Deney tesisat iin yaplan kontrol panelinde 1 adet scaklk eviricisi
ve gstergesi, 1 adet bal nem eviricisi ve gstergesi ile stclar kumanda eden
4 adet alter bulunmaktadr. Scaklk eviricisi ve gstergesi, hava kollektrne
yerletirilen NiCr-Ni termokupl sayesinde, kurutma havas scaklnn deney sresince
gzlemlenmesini salad.

Elektrik besleme

Salterler

Nem lme
Scaklk lme
Kontrol panosu
Termostatik alter

Kurutma elegi

Ana
alter

Elek lm
borusu
Izolasyon

Istc elektrik
besleme

Termokupl
U manometresi

Hava fani

Klape
Kauuk boru
Isitici

Nem
sensr

Hava
Kollektr

Izolasyon
Akim dzeltici

Orifis

ekil 3.1 ematik kurutma deney tesisat

Kullanlan termostat sayesinde kontrol paneli zerine yerletirilmi olan scaklk
gstergesinde scaklk istenilen bir deere ayarlanarak deney boyunca scakln bu
deere yakn deerlerde kalmas saland.
Hava hznn klape ile ayarlanan deerlerde olup olmad, eleklerin kndaki
hava hz 0.640 m/s aralnda, 0.1 m/s hassasiyette bir dijital anemometre ile
llerek kontrol edildi.

24

3.2- Msrn hazrlanmas

Deneylerde kullanlacak msr Edirne Tarmsal Aratrma Enstitsnden temin
edilmitir. Deneye balayana kadar msr hasat nem deerini kaybetmitir. Bunun iin
rn hasat nemi seviyesine getirildi.

3.3- Deneylerin yapl

Tesisat altrld ve istenilen hava hz elde edilinceye kadar fan giriinde
bulunan klape kaydrlarak ayar yapld. Daha sonra elektrikli stclar altrlarak,
termostat deney scakla ayarland. Hava scaklnn daimi hale gelmesine msaade
etmek amacyla yaklak olarak 1 saat tesisat bu ekliyle altrld. Kontrol panelinden
de srekli olarak izlenebilen scaklk sabitlenince, kavanozlarda muhafaza edilen
msrlar kurutma ilemine tabi tutulmadan nce ktleleri tespit edilerek eleklere koyuldu
ve bu elekler de lm borular zerine yerletirildi. Bu eleklerin zerine kuruma
srecinde kurutma havasnn k scakln tespit etmek amacyla termometreler
yerletirildi. Deney esnasnda kurutma eleklerinde bulunan msrn ktlesi bir terazi
yardmyla yarm saatlik periyotlarla belirlendi. Tartm ilemleri 0.0001 g
hassasiyetindeki dijital bir terazide yapld. Her bir kurutma ilemi 6 saat gerekleti.
Hasat sonrasnda genellikle %25 k.b nem oranna sahip olan msrn depolama mrn
ve kalitesini artrmak iin 40-70C kurutma scaklklarnda hava hz 2 m/sn alnarak
nem oran %14 n altna drlmtr. Her kurutma scakl iin yaplan deneysel
almalarda msrdan, yarm saat aralkl ya ktle llecek ekilde toplam 12 lm
alnmtr. Msrn balang nemi, denge nemi, nem oran, kuru baza gre nemi, kuru
ktlesi, denge nemindeki ktlesi belirlenmitir.

25

4.MODELLER
Newton modeli
Bu tez almasnda msr tek tabakada kurutulmutur. Kuruma davrann
simle etmek iin sekiz model kullanlmtr. Msr kurutma zerine alan
aratrmaclarn

bazlar

kurutma

denklemini,

Newtonun

soutma

yasasna

benzetmilerdir. Tanecik iinde nem gradyan ihmal edilerek, tanecik yzeyinden

ortama olan nem transfer hz, tanecik nemi ve denge nemi fark ile orantl olduu
varsaylarak,
dm
= k (m m e )
dt

(4.1)

eklinde ifade edilmitir. Bu denklem t = 0 iin, m = m 0 balang koulu ile zlrse,

m me
= e kt
m0 me

(4.2)

bulunur. Burada;

k : Kurutma sabiti saat 1

m : Msr nem ierii ( % kb )

m e : Msr denge nemi ( % kb )
m 0 : Msrn balangtaki nem ierii ( % kb )

t : Kurutma zaman ( saat )

Bu denklem bir ok aratrmac tarafndan baarl bir ekilde kullanlm olup tam
manasyla baar elde edememi aratrmaclarda mevcuttur. Simmonds ve arkadalar
/3/ ( 4.2) denklemi ile deneysel veriler arasnda iyi uyum bulmulardr. Ayn ekilde
Hustrulid, Flikkke ve Allen /3/ tanecikli kurutmaya maruz kalan tanelerin yukardaki
denkleme bal olarak kuruduunda hem fikirdiler.

Page modeli
Henderson ve Pabis /3/ bu denklemi msrn tanecikli kurutulmasnda kullanmlardr.
F.W. Bakker Arkema, 1999, msrn kurtulmas almasnda bu denklemi kullanmtr.
Page /3/, kabuklu msrn kurutma orann aratran almasnda (4.2) denkleminde
kk deiiklikler yaparak aadaki biimiyle kullanmtr.

26

n
m me
= e kt
m0 me

(4.3)

Burada;
k : Kurutma sabiti ( 1 / saat )
n : Deneysel sabit
Yine page modeli, msr kurutma almasnda deneysel datalara iyi uygunluk
gstermitir. (Doymaz & Pala, 2003)

Pabis modeli
Henderson&Pabis 2.Fick yasasnn genel seri zmnn ilk terimi olan aada verilen
denklemi kullanmlardr Doymaz&Pala 2002, msr kurutma almasnda bu modeli
kullanmlardr.
M = a exp(kt )

(4.4)

Wang&Singh modeli
Wang ve Singh, 1978, orta byklkteki eltik tanesinin tek tabaka kuruma davranna
model olarak
M = 1 + at + bt 2

(4.5)

ifadesini kullanmlardr. Burada a ve b, sa tarafn boyutsuzluunu salayacak ekilde

tanml, birimli sabitlerdir. Wang&Singh,1978, tarafndan yaplan almada, teorik
analiz iin kullanlan (4.5) denkleminin sonularyla deneysel datalar karlatrlm ve
teorik ve deneysel deerler arasnda iyi bir uygunluk elde edilmitir.

Geometrik model
Bu almada msrn kuruma davrann belirlemede kullanlan bir modelde geometrik
modeldir.
M = at n

(4.6)

ifadedeki a ve n kurutma sabitleridir.

Logaritmik model
Jain&Pathane, 2004, 35, 40, 45C kurutma havas scaklklar ve 1.0, 1.25, 1.5m/s hava
hzlarn kullanarak, infrared radyasyon ve konveksiyon yardmyla soan dilimlerini
kurutmutur. Elde ettii deneysel sonularla, dokuz farkl matematiksel model ele alarak
bir karlatrma yapm ve soann kuruma kinetiini en iyi ifade eden modelin
logaritmik (asimptotik) model olduunu tespit etmilerdir. Logaritmik denklemin
ifadesi aadaki gibidir.

27

(4.7)

M = a 0 + a exp(kt )

ki terimli model
Yaygn olarak kullanlan iki terimli ampirik model msr tanelerinin tek tabaka
kurutulmasnda kullanlmtr. Ampirik model sonular

deneysel datalarla iyi

uygunluk gstermitir. (Sharaf-Eldeen et al., 1980), Tu Tu Tran vd., 1999, patlam

msr olarak kullanlacak msrn kuruma davrann ifade etmek iinde bu ampirik
modeli kullanmtr.
Bu model aadaki gibidir.

M = a 1 exp( k 1t ) + a 2 exp(k 2 t )

(4.8)

Midilli model
Alternatif olarak midilli modeli kullanlacaktr. Bu model ou aratrmac tarafndan
yaygn olarak kullanlmtr.

(4.9)

M = a exp(kt n ) + bt

Ele alnan modellerdeki sabitler, deneysel data ve model sonular arasndaki hatalarn
kareleri toplam minimize edilerek bulundu. Her bir model iin tek tabaka msrn
kuruma davrann ifade etmedeki uygunluunu belirlemek iin korelasyon katsays r ,

2 hesaplanmtr.

standart hata es ve ortalama karesel sapma

Korelasyon katsays
Korelasyon katsaysnn fiziksel anlam tahmin edilen deerler ile gerek deerler
arasndaki uygunluu gsterir. Pearson katsays olarak ta bilinen bu katsay genelde r
ile gsterilir. Korelasyon katsays -1 ila +1 arasnda deien deerler alabilir.
Korelasyon katsaysnn 0a yakn ya da 0 olmas demek tahmin edilen deerler ile
gerek deerler arasnda hibir bantnn olmad anlamna gelir. Genel olarak r>0.90
olduunda tahmin edilen deerler ile gerek deerler arasnda bir uygunluk olduu
sylenebilir. Ayrca korelasyon katsays hangi modelde 1e daha yakn ise ayn
zamanda standart hata ve ortalama karesel sapma da en kk deerleri alacaktr. Bu
ifadeler aadaki ekilde tanmldr (Jain, 2004).
N

NMt,iMd,i Mt,i Md,i

i=1

r=

i =1
2

i =1
2

N(Mt,i )2 Mt,i N(Md,i )2 Md,i

i=1
i =1
i=1
i=1

(4.10)

28

Standart hata
N

(M

t ,i

M d ,i ) 2

i =1

es =

(4.11)

Ortalama karesel sapma

N

(M
2 =

t ,i

M d ,i ) 2

i =1

(4.12)

N NC

Burada N lm saysn, Nc kurutma denklemindeki parametre saysn ifade

etmektedir. Mt,i ve Md,i i. teorik ve deneysel boyutsuz nem orandr.
e
Deney kurutma scaklklarnda, sekiz ampirik model iin r , s ,
ve sonular aadaki tablolarda verildi

2 deerleri hesapland

29

5.KURUTMA SICAKLIKLARINDA MODELLERN STATKSEL ANALZ

Model

es

Newton

M = exp( kt )

0.9830

5.69x10-2

3.50x10-3

Page

M = exp(kt n )

1.8x10-3

0.367x10-5

Henderson&Pabis

M = a exp( kt )

0.9787

3.94x10-2

1.837x10-3

Wangh&Singh

M = 1 + at + bt 2

0.9861

4.35x10-2

1.924x10-3

Geometric

M = at n

0.8375

10.41x10-2

1.282x10-2

Logaritmic

M = a 0 + a exp( kt )

0.9953

1.84x10-2

4.39x10-4

M = a1 exp(k1 t ) + a 2 exp(k 2 t )

0.9999

3.2x10-3

1.521x10-5

M = a exp( kt n ) + bt

1.9x10-3

0.515x10-5

Two

term

exponential
Midilli

Tablo5.1: T=40C kurutma scakl iin modellerin istatiksel analizi

30

Model

es

Newton

M = exp( kt )

0.9806

6.38x10-2

4.415x10-3

Page

M = exp( kt n )

0.9999

2.4x10-3

0.708x10-5

Henderson&Pabis

M = a exp( kt )

0.9752

4.48x10-2

2.372x10-3

Wangh&Singh

M = 1 + at + bt 2

0.9818

4.921x10-2

2.861x10-3

Geometrik

M = at n

0.8510

10.53x10-2

1.384x10-2

Logaritmik

M = a 0 + a exp( kt )

0.9938

2.22x10-2

6.42x10-4

Two term

M = a1 exp(k1 t ) + a 2 exp(k 2 t )

0.9996

6.0x10-3

5.12x10-5

Midilli

M = a exp( kt n ) + bt

0.9999

0.25x10-2

0.868x10-5

Tablo5.2:T=45C kurutma scakl iin modellerin istatiksel analizi

31

Model

es

Newton

M = exp( kt )

0.9813

6.43x10-2

3.509x10-3

Page

M = exp( kt n )

0.9999

3.0x10-3

1.031x10-5

Henderson&Pabis

M = a exp( kt )

0.9760

4.56x10-2

2.462x10-3

Wangh&Singh

M = 1 + at + bt 2

0.9805

5.283x10-2

3.298x10-3

Geometric

M = at n

0.8526

10.82x10-2

1.385x10-2

Logaritmic

M = a 0 + a exp( kt )

0.9933

2.39x10-2

7.42x10-4

M = a1 exp(k1 t ) + a 2 exp(k 2 t )

0.9998

4.3x10-3

5.12x10-5

M = a exp( kt n ) + bt

0.9999

0.3x10-2

1.270x10-5

Two

term

exponential
Midilli

Tablo5.3:T=50C kurutma scakl iin modellerin istatiksel analizi

32

Model

es

Newton

M = exp( kt )

0.9853

5.94x10-2

3.826x10-3

Page

M = exp( kt n )

2.1x10-3

0.541x10-5

Henderson&Pabis

M = a exp( kt )

0.9806

4.34*10-2

2.222x10-3

Wangh&Singh

M = 1 + at + bt 2

0.9831

5.1x10-2

3.073x10-3

Geometric

M = at n

0.8444

11.67x10-2

1.609x10-2

Logaritmic

M = a 0 + a exp( kt )

0.9952

2.12x10-2

5.85x10-4

M = a1 exp(k1 t ) + a 2 exp(k 2 t )

0.9996

5.8x10-3

4.794x10-5

M = a exp( kt n ) + bt

0.21x10-2

0.664x10-5

Two

term

exponential
Midilli

Tablo5.4:T= 55C kurutma scakl iin modellerin istatiksel analizi

33

Model

es

Newton

M = exp( kt )

0.9873

5.82x10-2

3.667x10-3

Page

M = exp( kt n )

0.9998

5x10-3

2.953x10-5

Henderson&Pabis

M = a exp( kt )

0.9830

4.37x10-2

2.62x10-3

Wangh&Singh

M = 1 + at + bt 2

0.9797

6.018x10-2

4.281x10-3

Geometric

M = at n

0.8489

12.33x10-2

1.796x10-2

Logaritmic

M = a 0 + a exp( kt )

0.9941

2.53x10-2

8.33x10-4

M = a1 exp(k1 t ) + a 2 exp(k 2 t )

0.9998

4.2x10-3

2.523x10-5

M = a exp( kt n ) + bt

0.9998

0.5x10-2

3.619x10-5

Two

term

exponential
Midilli

Tablo5.5:T= 60C kurutma scakl iin modellerin istatiksel analizi

34

Model

es

Newton

M = exp( kt )

0.9858

6.12x10-2

4.061x10-3

Page

M = exp( kt n )

0.9997

5.3x10-3

3.303x10-5

Henderson&Pabis

M = a exp( kt )

0.9810

4.64x10-2

2.547x10-3

Wangh&Singh

M = 1 + at + bt 2

0.9770

6.481x10-2

4.963x10-3

Geometric

M = at n

0.8561

12.11x10-2

1.656x10-2

Logaritmic

M = a 0 + a exp( kt )

0.9932

2.71x10-2

9.52x10-4

M = a1 exp(k1 t ) + a 2 exp(k 2 t )

0.9998

4.1x10-2

2.472x10-5

M = a exp( kt n ) + bt

0.9997

0.53x10-2

4.066x10-5

Two

term

exponential
Midilli

Tablo 5.6:T= 65C kurutma scakl iin modellerin istatiksel analizi

35

Model

es

Newton

M = exp( kt )

0.9846

6.47x10-2

4.539x10-3

Page

M = exp( kt n )

0.9999

3.5x10-3

1.427x10-5

Henderson&Pabis

M = a exp( kt )

0.9785

5.12x10-2

3.104x10-3

Wangh&Singh

M = 1 + at + bt 2

0.9728

7.276x10-2

6.257x10-3

Geometric

M = at n

0.8696

11.84x10-2

1.657x10-2

Logaritmic

M = a 0 + a exp( kt )

0.9933

2.39x10-2

7.42x10-4

M = a1 exp(k1 t ) + a 2 exp(k 2 t )

0.9997

6.3x10-3

5.68x10-5

M = a exp( kt n ) + bt

0.9999

0.35x10-2

1.7534x10-5

Two

term

exponential
Midilli

Tablo5.7:T= 70C kurutma scakl iin modellerin istatiksel analizi

36

6.DENEY SONULARI

T=40C

U=1.5 m/sn

t ( dak. )

My(gr.)

Ms (gr.)

m(%)

m me
m0 me

22,2028

4,2778

23,8649

30

21,6488

3,7238

20,7743

0,8002

60

21,3678

3,4428

19,2067

0,6989

90

21,1788

3,2536

18,1523

0,6307

120

21,0328

3,1078

17,338

0,5781

150

20,9048

2,9798

16,6237

0,5319

180

20,7908

2,8658

15,9877

0,4908

210

20,6938

2,7688

15,4466

0,4556

240

20,5998

2,6748

14,9222

0,4219

270

20,5268

2,6018

14,5149

0,3956

10

300

20,4588

2,5338

14,1356

0,3711

11

330

20,3958

2,4708

13,784

0,3484

12

360

20,3348

2,4098

13,4438

0,3264

Mk = 17,925 gr.
Me =19,464 gr.
me = 0,0859

Tablo 6.1: 40C iin tek tabaka deneysel kuruma deerleri

37

T=45C

U=1.5 m/sn

T(dak.)

My(gr.)

Ms (gr.)

m(%)

m me
m0 me

25,1668

4,9088

24,2314

30

24,3618

4,1038

20,2577

0,7575

60

24,0528

3,7948

18,7323

0,6645

90

23,8048

35.468

17,5151

0,5898

120

23,6098

3,3518

16,5456

0,5311

150

23,4508

3,1928

15,7607

0,4832

180

23,3148

3,0568

15,0893

0,4422

210

23,1978

2,9398

14,5118

0,407

240

23,0968

2,8388

14,014

0,3765

270

23,0028

2,7448

13,5492

0,3482

10

300

22,9178

2,6598

13,1296

0,3226

11

330

22,8478

2,5898

12,7526

0,3016

12

360

22,7878

2,5298

12,4036

0,2835

Mk = 22,258 gr.
Me = 21,8465gr.
me = 0,0784

Tablo 6.2: 45C iin tek tabaka deneysel kuruma deerleri

38

T=50C

U=1.5 m/sn

t ( dak. )

My(gr.)

Ms (gr.)

m(%)

m me
m0 me

25,9468

5,0618

24,236

30

25,0588

4,1738

19,9847

0,7473

60

24,7008

3,8158

18,2705

0,6442

90

24,4398

3,5548

17,0208

0,5697

120

24,2428

3,3578

16,0776

0,5135

150

24,0698

3,1848

15,2492

0,4641

180

23,9238

3,0388

14,5502

0,4224

210

23,7928

2,9078

13,9229

0,385

240

23,6828

2,7978

13,3962

0,3536

270

23,5838

2,6988

12,9272

0,3253

10

300

23,4918

2,6068

12,4817

0,299

11

330

23,4188

2,5338

12,1321

0,2782

12

360

23,3458

2,4608

11,7826

0,2573

Mk = 20,885 gr.
Me = 22,4444gr.
me = 0,0748

Tablo 6.3: 50C iin tek tabaka deneysel kuruma deerleri

39

T=55C

U=1.5 m/sn

T ( dak. )

My(gr.)

Ms (gr.)

m(%)

m me
m0 me

25,1298

4,8538

23,9386

30

24,2628

3,9868

19,6626

0,7463

60

23,8778

3,6018

17,7638

0,6351

90

23,6028

3,3268

16,4075

0,5549

120

23,3918

3,1158

15,3669

0,4934

150

23,1908

2,9148

14,3756

0,4348

180

23,0328

2,7568

13,5964

0,3888

210

22,9168

2,6408

13,0243

0,3549

240

22,8018

2,5258

12,4571

0,3214

270

22,7088

2,4328

11,9984

0,2943

10

300

22,6218

2,3458

11,5693

0,269

11

330

22,5456

2,2696

11,1935

0,2467

12

360

22,4808

2,2048

10,8739

0,2278

Mk = 20,276
Me = 21,6991gr.
me = 0,0702

Tablo 6.4: 55C iin tek tabaka deneysel kuruma deerleri

40

T=60C

U=1.5 m/sn

T ( dak. )

My(gr.)

Ms (gr.)

m(%)

m me
m0 me

37,8668

7,2698

23,7598

30

36,3368

5,7398

18,7593

0,7107

60

357.008

5,1038

16,6807

0,5904

90

35,2388

4,6418

15,1707

0,5031

120

34,8988

4,3018

14,0595

0,4388

150

34,6068

4,0098

13,052

0,3836

180

34,3668

3,7698

12,3208

0,3382

210

34,1578

3,5608

11,6377

0,2987

240

33,9748

3,3778

11,0397

0,2641

270

33,7748

3,1778

10,386

0,2263

10

300

33,6828

3,0858

10,0853

0,2088

11

330

33,5688

2,9718

9,7127

0,1873

12

360

33,4668

2,8698

9,379

0,168

Mk = 30,597 gr.
Me =32,5781gr.
me = 0,0648

Tablo 6.5: 60C iin tek tabaka deneysel kuruma deerleri

41

T=65C

U=1.5 m/sn

T ( dak. )

My(gr.)

Ms(gr.)

m(%)

m me
m0 me

24,7138

5,0108

25,4316

30

23,5488

3,8458

19,5189

0,6967

60

23,0858

3,3828

17,1690

0,5761

90

22,7478

3,0448

15,4555

0,4881

120

22,4888

2,7858

14,1390

0,4207

150

22,2978

2,5948

13,1696

0,3709

180

22,1388

2,4358

12,3626

0,3295

210

21,9718

2,2688

11,5170

0,2860

240

21,8553

2,1523

10,9257

0,2557

270

21,7100

2,0060

10,0764

0,2179

10

300

21,6400

1,9135

9,8288

0,1997

11

330

21,5614

1,8584

9,4322

0,1792

12

360

21,4826

1,7786

9,0267

0,1587

Mk = 19,703 gr.
Me = 20,8732gr.
me = 0,0594

Tablo 6.6: 65C iin tek tabaka deneysel kuruma deerleri

42

T=70C

U=1.5 m/sn

t ( dak. )

My(gr.)

Ms (gr.)

m(%)

m me
m0 me

28,3438

5,5438

24,3149

30

26,8958

4,0958

17,9641

0,6672

60

26,3068

3,5068

15,3807

0,5318

90

25,9168

3,1168

13,6701

0,4422

120

25,6518

2,8518

12,5079

0,3812

150

25,3948

2,5948

11,3807

0,3222

180

25,2008

2,4008

10,5298

0,2776

210

25,0598

2,2598

9,9114

0,2452

240

24,9038

2,1038

9,2272

0,2093

270

24,8418

2,0418

8,9553

0,1951

10

300

24,7048

1,9048

8,3544

0,1636

11

330

24,6568

1,8568

8,1439

0,1526

12

360

24,5968

1,7968

7,8071

0,1349

Mk = 22,800 gr.
Me = 23,9931gr.
me = 0,0523

Tablo 6.7: 70C iin tek tabaka deneysel kuruma deerleri

43

7.

DENEYSEL

ERLER

LE

MODEL

SONULARININ

KARILATIRILMASI

Newton modeli
M
T (C)
t(h)
40C
0
1
0.5
0.8932
1
0.7977
1.5
0.7125
2
0.6363
2.5
0.5684
3
0.5076
3.5
0.4533
4
0.4050
4.5
0.3617
5
0.3230
5.5
0.2885
6
0.2577

45C
1
0.8772
0.7695
0.6750
0.5921
0.5194
0.4556
0.3997
0.3506
0.3076
0.2698
0.2367
0.2076

50C
1
0.8772
0.7542
0.6551
0.5689
0.4941
0.4291
0.3727
0.3237
0.2811
0.2441
0.2120
0.1842

Tablo 7.1: Newton ampirik model sonular

55C
1
0.8685
0.7349
0.6300
0.5401
0.4630
0.3669
0.3403
0.2917
0.2500
0.2144
0.1838
0.1575

60C
1
0.8572
0.6893
0.5723
0.4752
0.3946
0.3276
0.2720
0.2258
0.1875
0.1557
0.1293
0.1073

65C
1
0.8241
0.6791
0.5596
0.4612
0.3800
0.3132
0.2581
0.2127
0.1752
0.1444
0.1167
0.0980

70C
1
0.7989
0.6383
0.5099
0.4074
0.3255
0.2600
0.2077
0.1660
0.1326
0.1059
0.0846
0.0676

44

1.0

T=40C

T=45C
T=50C
 T=55C
 T=60C
T=65C
T=70C

0.9

0.8
0.7

(m-me)/(mo-me)

0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0.0
0

t(h)

ekil 7.1: Newton model sonular ile deneysel deerleri karlatrma

45

Page modeli
M
T (C)
t(h)
40C
0
1
0.5
0.7975
1
0.7026
1.5
0.6326
2
0.5765
2.5
0.5296
3
0.4894
3.5
0.4543
4
0.4233
4.5
0.3957
5
0.3708
5.5
0.3483
6
0.3279

45C
1
0.7646
0.6616
0.5877
0.5296
0.4818
0.4413
0.4064
0.3760
0.340
0.3250
0.3035
0.2840

Tablo 7.2: Page model sonular

50C
1
0.7529
0.6453
0.5686
0.5087
0.4596
0.4184
0.3831
0.3523
0.3253
0.3013
0.2799
0.2606

55C
1
0.7501
0.6351
0.5526
0.4883
0.4359
0.3920
0.3546
0.3224
0.2493
0.2694
0.2475
0.2280

60C
1
0.7196
0.5916
0.5016
0.4327
0.3777
0.3325
0.2948
0.2628
0.2353
0.2115
0.1908
0.1727

65C
1
0.7058
0.5764
0.4866
0.4184
0.3643
0.3201
0.2833
0.2522
0.2256
0.2026
0.1826
0.1651

70C
1
0.6686
0.5331
0.4419
0.3742
0.3215
0.2791
0.2443
0.2153
0.1907
0.1691
0.1517
0.1361

46

1.0
T=40C

0.9

T=45C
T=50C

T=55C

T=60C
 T=65C
 T=70C



0.8
0.7

(m-me)/(mo-me)

0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0.0
0

6 t(h)

ekil 7.2: Page model sonular ile deneysel deerleri karlatrma

47

Henderson&Pabis modeli
M
T (C)
t(h)
40C
45C
0
0.9020
0.8870
0.5
0.8194
0.7946
1
0.7444
0.7118
1.5
0.6763
0.6377
2
0.6144
0.5713
2.5
0.5581
0.5118
3
0.5071
0.4584
3.5
0.4606
0.4107
4
0.4185
0.3679
4.5
0.3802
0.3296
5
0.3454
0.2952
5.5
0.3565
0.3125
6
0.3700
0.3340

50C
0.8860
0.7866
0.6983
0.6199
0.5504
0.4887
0.4339
0.3852
0.3420
0.3036
0.2695
0.2877
0.3099

55C
0.8950
0.7839
0.6866
0.6014
0.5268
0.4614
0.4042
0.3540
0.3100
0.2716
0.2379
0.2602
0.2859

Tablo 7.3: Henderson&Pabis model sonular

60C
0.8960
0.7616
0.6474
0.5503
0.4677
0.3976
0.3380
0.2873
0.2442
0.2076
0.1764
0.1998
0.2320

65C
0.8899
0.7524
0.6360
0.5376
0.4545
0.3842
0.3248
0.2746
0.2321
0.1962
0.1659
0.1915
0.2260

70C
0.8860
0.7298
0.6011
0.4951
0.4078
0.3359
0.2766
0.2279
0.1877
0.1546
0.1273
0.1667
0.2140

48

1.0
T=40C

0.9

T=45C
 T=50C

T=55C

T=60C
 T=65C
 T=70C


0.8
0.7

(m-me)/(mo-me)

0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0.0
0

t(h)

ekil 7.3: Henderson&Pabis model sonular ile deneysel deerleri karlatrma

49

Wangh&Singh modeli
M
T (C)
t(h)
40C
45C
0
1
1
0.5
0.8815
0.8675
1
0.7750
0.7490
1.5
0.6805
0.6445
2
0.5980
0.5540
2.5
0.5275
0.4775
3
0.4690
0.4150
3.5
0.4225
0.3665
4
0.3880
0.3320
4.5
0.3655
0.3115
5
0.3550
0.3050
5.5
0.3565
0.3125
6
0.3700
0.3340

50C
1
0.8627
0.7399
0.6317
0.5380
0.4587
0.3940
0.3437
0.3080
0.2867
0.2799
0.2877
0.3099

Tablo 7.4: Wangh&Singh model sonular

55C
1
0.8552
0.726
0.6122
0.5140
0.4312
0.3639
0.3122
0.2759
0.2552
0.2499
0.2602
0.2859

60C
1
0.8397
0.6970
0.5717
0.4640
0.3738
0.3010
0.2457
0.2080
0.1878
0.1850
0.1998
0.2320

65C
1
0.8365
0.6909
0.5635
0.4540
0.3625
0.2890
0.2335
0.1959
0.1765
0.1749
0.1915
0.2260

70C
1
0.8217
0.6640
0.5267
0.4099
0.3137
0.2380
0.1827
0.1480
0.1337
0.1400
0.1667
0.2140

50

1.0
T=40C

T=45C
T=50C

T=55C

T=60C
 T=65C
 T=70C


0.9

0.8
0.7

(m-me)/(mo-me)

0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0.0
0

t(h)

ekil 7.4: Wang & Singh model sonular ile deneysel deerleri karlatrma

51

Logaritmik modeli
M
T (C)
t(h)
40C
0
0.9669
0.5
0.8323
1
0.7250
1.5
0.6395
2
0.5714
2.5
0.5171
3
0.4730
3.5
0.4393
4
0.4118
4.5
0.3899
5
0.3724
5.5
0.3585
6
0.3475

45C
0.9599
0.8064
0.6872
0.5946
0.5227
0.4669
0.4235
0.3899
0.3637
0.3435
0.3272
0.3154
0.3060

50C
0.9579
0.7966
0.6721
0.5760
0.5019
0.4446
0.4004
0.3664
0.3400
0.3197
0.3040
0.2919
0.2826

Tablo 7.5 : Logaritmik model sonular

55C
0.9630
0.7919
0.6600
0.5585
0.4802
0.4200
0.3736
0.3379
0.3103
0.2891
0.2727
0.2602
0.2505

60C
0.9569
0.7644
0.6188
0.5084
0.4249
0.3618
0.3139
0.2777
0.2503
0.2295
0.2139
0.2020
0.1930

65C
0.9549
0.7541
0.6042
0.4924
0.4090
0.3467
0.3003
0.2657
0.2398
0.2206
0.2062
0.1955
0.1875

70C
0.9599
0.7254
0.5589
0.4407
0.3569
0.2974
0.2552
0.2252
0.2040
0.1888
0.1781
0.1705
0.1652

52

1.0
T=40C

T=45C
T=50C

T=55C

T=60C
 T=65C
 T=70C

0.9




0.8

(m-me)/(mo-me)

0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0.0
0

t(h)

ekil 7.5: Logaritmik model sonular ile deneysel deerleri karlatrma

53

ki terimli ampirik modeli

M
T (C)
t(h)
40C
45C
0
0.9989
0.9979
0.5
0.8046
0.7671
1
0.6966
0.6533
1.5
0.6267
0.5833
2
0.5744
0.5310
2.5
0.5312
0.4871
3
0.4931
0.4481
3.5
0.4587
0.4128
4
0.4269
0.3804
4.5
0.3975
0.3506
5
0.3702
0.3231
5.5
0.3449
0.2978
6
0.3212
0.2745

50C
0.9989
0.7535
0.6364
0.5651
0.5114
0.4662
0.4261
0.3898
0.3567
0.3265
0.2988
0.2735
0.2503

Tablo 7.6: ki terimli model sonular

55C
0.9979
0.7550
0.6277
0.5476
0.4883
0.4396
0.3974
0.3598
0.3261
0.2956
0.2960
0.2406
0.2202

60C
0.9989
0.7158
0.5843
0.5020
0.4391
0.3864
0.3407
0.3006
0.2652
0.2410
0.2066
0.1823
0.1608

65C
0.9989
0.7010
0.5679
0.4867
0.4250
0.3734
0.3288
0.2896
0.2552
0.2249
0.1981
0.1745
0.1538

70C
0.9989
0.6732
0.5245
0.4381
0.3765
0.3272
0.2855
0.2494
0.2181
0.1907
0.1667
0.1459
0.1275

54

1.0
T=40C

T=45C
T=50C

T=55C

T=60C
 T=65C
 T=70C

0.9




0.8

(m-me)/(mo-me)

0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0.0
0

6 t(h)

ekil 7.6: ki terimli model sonular ile deneysel deerleri karlatrma

55

Midilli modeli
M
T (C)
t(h)
40C
0
0.9989
0.5
0.7986
1
0.7032
1.5
0.6328
2
0.5764
2.5
0.5292
3
0.4889
3.5
0.4537
4
0.4227
4.5
0.3950
5
0.3702
5.5
0.3478
6
0.3275

45C
0.9989
0.7647
0.6617
0.5878
0.5296
0.4818
0.4413
0.4064
0.3760
0.3489
0.3249
0.3033
0.2839

50C
0.9989
0.7543
0.6467
0.5699
0.5098
0.4606
0.4192
0.3877
0.3529
0.3257
0.3017
0.2802
0.2609

Tablo 7.7: Midilli model sonular

55C
0.9989
0.7502
0.6352
0.5527
0.4883
0.4358
0.3919
0.3546
0.3223
0.2941
0.2694
0.2474
0.2279

60C
0.9979
0.7196
0.5916
0.5016
0.4327
0.3776
0.3324
0.2946
0.2625
0.2350
0.2112
0.1906
0.1724

65C
0.9979
0.7056
0.5764
0.4867
0.4186
0.3645
0.3203
0.2835
0.2523
0.2233
0.2028
0.1828
0.1654

70C
0.9989
0.6688
0.5332
0.4419
00.3742
0.3214
0.2790
0.2442
0.2152
0.1907
0.1698
0.1518
0.1362

56

1.0
T=40C

0.9

T=45C
 T=50C

T=55C

T=60C
 T=65C
 T=70C


0.8

(m-me)/(mo-me)

0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0.0
0

ekil 7.7: Midilli model sonular ile deneysel deerleri karlatrma

t(h)

57

8.SONULARI DEERLENDRME
Tahllarn tek tabaka kuruma davrann simule etmek iin eitli
aratrmaclar tarafndan nerilen edilen yar teorik ve ampirik modeller, deiken
olarak kuruma zamann iermekte olup, kuruma artlarnn nem atmna etkisi,
modellerdeki

kurutma

sabitleri

araclyla

ifade

edilmitir.

Newton,

Page,

Henderson&Pabis, Logaritmic, Geometric, Two term exponential, Wang and Singh,

Midilli verilen tek tabaka kuruma modelleri, eitli tahllarn kuruma davrann simle
etmede kullanlmtr. Modellerde yer alan sabitler, deneysel deerler ile model
sonular arasndaki hatalarn kareleri toplam minimize edilerek hesaplanmtr.
Bu almada msr taneleri, 40C, 45C, 50C, 55C, 60C, 65C, 70C
scaklklarnda, 2 m/sn hava hznda tek tabakada kurutulmutur. Elde edilen deneysel
sonular ile sekiz farkl modele ait sonular ile karlatrlm ve deneysel deerlere en
yakn model, en uygun model olmutur. Belirtilen deney scaklklarnda msrn kuruma
davrann en iyi ifade eden modeli belirlemede, sekiz model iin hesaplanm r, es, 2
deerlerine baklr. Bu deerler Tablo 5.1, Tablo 5.2, Tablo5.3, Tablo5.4, Tablo5.5,
Tablo5.6 ve Tablo 5.7 de verilmitir. korelasyon katsays 1 e en yakn olan ve en
kk standart hata ve ortalama karesel sapma reten model kuruma davrann ifade
eden en uygun model olacaktr. Tablolardaki sonulara gre en uygun model Page
modelidir. Dier bir ifade ile Page model sonular, deneysel datalara, ele alnan sekiz
model ierisinde en iyi uygunluk gstermitir. Genel olarak Geometrik model hari r >
0.90 olduu iin dier modellerin deneysel datalarla iyi bir uygunluk iinde olduu
sylenebilir.

58

ZGEM

Cem KORKMAZ 24.01.1978 tarihinde Adana da dodu. lk, Orta, Lise tahsilini
Adana da tamamlad. 1995-2000 yllar arasnda Frat niversitesi Makine
Mhendislii Blmnde lisans renimini tamamlad. 04.01.2001 tarihinde Trakya
niversitesi Hayrabolu Meslek Yksekokulu Makina Blmne retim Grevlisi
olarak atand. Hala bu kurumda grevine devam etmektedir. 2002 ubat aynda T..
Fen Bilimleri Enstits Makina Mhendislii Anabilim Dalnda Yksek Lisans
renimine balad. Bekar ve ngilizce bilmektedir.

59

60