Magazyn Pol

SOWO REDAKTORA
GOS POLONII
Spjrzmy prawdzie w oczy

Zapomnie przeszo, oznacza pogodzi si z jej powrotem
(Winston Churchill)
Rejestracja:
wiadectwo Seria 171/548
wydane 09.10.2012 r.
Gwnym Departamentem
Sprawiedliwoci
w Obwodzie ytomierskim
Zaoyciel i wydawca:
Natalia Iszczuk
Biuro: ul. Montana 38-A,
10029 ytomierz, UKRAINA
Tel. +38 097 793 30 81
www.zszpol.blogspot.com
e-mail: kostecka777@gmail.com
Redaktor naczelny:
Wodzimierz Iszczuk
Tel. +38 098 53 222 43
www.slopol.blogspot.com
e-mail: zolkiewski777@gmail.com
Zesp redakcyjny:
Hanna Denysiewicz
Tel. +38 097 496 08 08
e-mail: santa_anna@ukr.net
Korekta:
Natalia Szumlaska
Tel. +38 096 565 79 44
e-mail: nszumlanska@ukr.net
Ukad:
Dmitry Husarkin
Tel. + 38 067 527 80 12
Zdjcie na okadce:
Portret sowackiego fotografa
Jana Warchoy (Jan Varchola)
Hetman (The Lord of Sadmier)
Druk:
Ltd. RIA-BLITZ
Ukraina, Biaa Cerkiew
ul. Gagarina 5
Nakad: 500 egzempliarzy
Cena na danie. Cz obiegu bdzie dystrybuowana bezpatnie
Redakcja nie zwraca niezamwionych materiaw i
zdj oraz zastrzega sobie
prawo redagowania i skracania nadesanych materiaw.
Redakcja odpowiada tylko na
wybrane listy. Redakcja nie
ponosi odpowiedzialnoci za
tre artykuw, ogosze i
reklam. Kopiowanie i wykorzystanie materiaw redakcyjnych na magazyn Gos
Polonii.
Wodzimierz Iszczuk,
redaktor naczelny czasopisma Gos Polonii
maju 1997 roku

midzy Polsk a
Ukrain by podpisany dokument Do porozumienia i jednoczenia. Dnia
16 lipca 2003 roku Prezydenci Polski i Ukrainy przyjli
Wsplne owiadczenie O pojednaniu z okazji 60-tej rocznicy tragicznych wydarze na
Woyniu. Uporzdkowywanie cmentarza Orlt we Lwowie i uszanowanie pamici ofiar Huty Peniackiej (dnia
28 lutego 2009 roku), stay si
wyranymi przykadami polsko-ukraiskiego pojednania
i porozumienia. Ale, niestety,
tylko byskami
Te dokumenty symbolicznie zaczy proces zblienia
na oficjalnym i dyplomatycznym poziomach, ale masowa
wiadomo wikszoci polskiego i ukraiskiego spoeczestwa i dotychczas przebywa w niewoli stereotypw
i mitw. Zatem w wiadomoci znacznej czci politykw
i spoeczestw naszych krajw dominuj bdne i skrzywione ustawienia w stosunku
do wsplnej polsko-ukraiskiej przeszoci. I to jest istotny problem
Zapomnie przeszo,
oznacza pogodzi si z jej po-
wrotem, - to trafne wyraenie Winstona Churchilla

wietnie odtwarza zagroenia powizane z umylnym
wykrzywieniem historycznej
prawdy, ogniskowaniem uwagi tylko na tragicznych kartach i cakowitym ignorowaniu wsplnych zwycistw i
osigni.
To prawda, e stosunki
polsko-ukraiskie kiedy byy
przykadem z wypisw konfliktu
etniczno-konfesyjnego, a rany zadane spoecznej
wiadomoci wskutek jej recydywy (mamy na uwadze wydarzenia na Woyniu czasw
Drugiej wojny wiatowej) nie
zagoiy si i dotychczas. Ale
warto pamita, e pomie
tego konfliktu nie zganie dopki arz orodki nietolerancji i subiektywizmu. Przy
przychylnych
okolicznociach i przy zewntrznej pomocy moe wystarczy tylko
jednej iskry
eby unikn takich recydyw w przyszoci, naley w
por wstrzyma si i trzewo
rozway podoe konfliktu,
wszystko przemyle i przeanalizowa, a take uzyska
od stron szczerej pokuty za
bdy i przestpstwa przeszoci. Lecz przede wsystkim naley da sobie odpowied na
pytanie, komu byo korzystne
cige pogbianie tego konfliktu? Kto najbardziej z niego
skorzysta?
Machiavellsk zasad Dziel
i rzd niektre siy zewntrzne nie brzydz si i dzi. W przeszoci one i tym bardziej nie odmawiay sobie w satysfakcji dola oleju do ogniu polsko-ukraiskiej konfrontacji. Zatem, istniej istotne podejrzenia, e wanie one go i sprowokoway. Do
jakich okropnych i tragicznych
skutkw doprowadzia taka nikczemna polityka znaj wszyscy
kto interesuje si histori
Natomiast wynika pytanie, czy w stosunkach polskoukraiskich nie byo niczego szlachetnego i pozytywnego? Czyby nie byo wsplnych osigni i zwycistw?
Czy nie byo powanych projektw, realizacja ktrych moga by zapobiec wielu tragediom? Jeli ledzi za przestrzeni informacyjn Ukrainy, to odnosi si wraenie, e
wszystkich Ukraicw zmuszaj odbiera polsko-ukraiskie stosunki oczami mieszkacw Woynia i Galicji, ale
s rwnie dowiadczenia innych regionw.
Midzy innymi, ytomierszczyzna jest szczeglnym regionem, gdzie w
wieku Ukraicy i Polacy zachowali mniej wicej pokojowe stosunki. Jeszcze z
wieku tu aktywnie dziaali Polacy, ktrzy propagowali dialog kultur, pojednanie
i porozumienie, idei brater-
Polonia II, ilustracja do Psalmw

przeszoci Zygmunta Krasiskiego 1861
stwa i rwnoci. W trakcie

polsko-ukraiskiego pojednania i porozumienia trzeba popularyzowa wanie
pozytywne dowiadczenie
wspistnienia. Wanie takie historiozoficzne podoe
bdzie sprzyjao prawdziwemu porozumieniu i zblieniu naszych braterskich
narodw.
HISTORY OF POLAND AND UKRAINE / 3
Spis treci
GOS POLONII
Podgld
Za wolno wasz i nasz
GOS POLONII
W nastpnym numerze: 150 rocznica Powstania Styczniowego

Z Manifestu Tymczasowego Rzdu Narodowego:
Po strasznej habie niewoli, po niepojtych mczarniach ucisku Centralny Narodowy Komitet, obecnie jedyny legalny Rzd
Twj Narodowy, wzywa Ci na pole walki ju ostatniej... [...]Ty, ktry wczoraj bye pokutnikiem i mcicielem, jutro musisz
by i bdziesz bohaterem i olbrzymem! [...] Powstajcej Ojczynie Twojej dasz bez alu saboci i wahania, wszystk krew,
ycie i mienie, jakich od Ciebie zapotrzebuje. Do broni wic, Narodzie Polski, Litwy i Rusi, do broni, bo godzina wsplnego wyzwolenia ju wybia, stary miecz nasz wydobyty, wity sztandar Ora, Pogoni i Archanioa rozwinity.
SOWO REDAKTORA
1... Spjrzmy prawdzie w oczy
Musimy pozby si obcie zwizanych ze sprawami trudnymi w

relacjach polsko-ukraiskich.
WYWIAD AKTUALNY
4... Poznajcie prawd, a prawda
was wyzwoli
Potomkowie szlachty polskiej broni honor swoich przodkw i popieraj procesy oywienia pamici
narodowej na ytomierszczynie.
11... Traktat hadziacki 1658 roku
Gdyby to si stao 20 lat wczeniej,

to w ogle nie byo by powstania
Chmielnickiego...
WYDARZENIA
6... Ksika czy narody
Zwizek Szlachty Polskiej na ytomierszczynie prezentowa seri ksiek dla biblioteki ytomierskiej szkoy im. Jarosawa
Dbrowskiego.
12... Niezgoda rujnuje
Przez niezgod wszyscy zniknli,

sami siebie pokonali...
20... Szlachta
i pomysy ukraiskiej niepodlegoci

Walka o ukraisk niepodlego
pod czas wojny domowej staa
si dla tych ludzi jakby psychologiczn kompensat i rewanem za
upokorzenia przeszoci, w pewnej
mierze zemst Rosji i caratu.
13... Epilog
Kolejne wydarzenia, po nieudanych prbach wprowadzenia Unii

hadziackiej, byy tragiczne
7... W
ytomierzu otwarto wystaw

Rwni z Rwnymi
26 czerwca 2012 w Domu Polskim
w ytomierzu otwarto wystaw
Rwni z Rwnymi, powicon
Ugodzie Hadziackiej.
22... Zota doba Rusi (Ukrainy). Jak
TEMAT NUMERU
Rwni z rwnymi. Rzeczpospolita
Trojga Narodw
8... Historia - jest nauczycielem ycia
Nadszed czas zdj opask z oczu, poniewa, jak mwi Pismo: "jeli lepy prowadzi lepego, obaj wpadaj do dou"...
9... Europejski projekt XVII stulecia
Precedens utworzenia Wielkiego

Ksistwa Ruskiego w roku 1658 by
wietnym projektem europejskim.
10... Jerzy Niemirycz - prawdziwy
Europejczyk
Szlachcic, potny magnat, czowiek o doskonaym wyksztaceniu
europejskim, zaufana osoba krla i
wirtuoz dyplomacji...
4 / HISTORY OF POLAND AND UKRAINE
PRAWDA HISTORYCZNA
14... Dziel
i rzd. Rzeczpospolita Obojga Narodw: stereotypy

ukraiskie
Cesarstwo, poprzez wykrzywione
traktowanie historii, zasjao ziarna nieufnoci pomidzy Polakami
oraz Ukraicami.
18... Korze
problemu w podrczniku szkolnym

Mit ukraiski powsta na podou
antypolskim (prof. Natalia Jakowenko).
si yo Ukraicom pod rk krola polskiego midzy Uni w Krewie a Lublinie.

W Kijowie w domach najbiedniejszych mieszczan mona byo spotka jedwab i przyprawy aromatyczne, ktre w Europie lub w Moskowii byy dostpne tylko arystokracji.
GEOPOLITYKA
24... Bez
wolnej Ukrainy nie ma

wolnej Polski. Ukraiska koncepcja Giedroycia i Mieroszewskiego
O Giedroycia sporu nie ma zapewnia minister Radosaw Sikorski w Nowej Europie Wschodniej (1/2010).
rugie wydanie naszego

magazynu bdzie powicone bohaterom walki narodowowyzwoleczej. 22
stycznia bdzie 150. rocznica Powstania Styczniowego
1863-64 rr. W tym powstaniu aktywnie uczestniczyli mieszkacy ytomierszczyzny. W szczeglnoci:
Apollo Korzeniowski, Edmund Rycki, Jarosaw
Dbrowski, Zygmunt Sierakowski, Zygmunt Padlewski, Anna Pustowjtwna i wielu innych naszych ziomkw.
Oni wszyscy byli zacignite przedstawiciele szlachetnych rodw dawnej
Rzeczypospolitej. Wic jak
prawdziwi szlachcice, iz
poczuciem odpowiedzialnoci, oni rzucili si w wir
walki o wolno i niepodlego... Oni nic nie bali si
i nie myleli o konsekwencjach. Bg, Honor, Ojczyzna - wartoci, dla ktrych
oni gotowi byli odda swoje ycie. W sytuacji prawie
beznadziejnej oni walczyli
za wasn i nasz wolno.
I w kocu wygrali, bo przecie wkrtce autokratyczne mocarstwo upado, a
Polacy, Litwini, Ukraicy
oraz inne narody otrzymali wreszcie wolno.
Musimy czci pami
rebeliantw
Powstania
Styczniowego i przypomina spoeczestwu o ich
ofiarnym bohaterstwie. To
jest nasza historia... Historia naszego kraju...
WYWIAD AKTUALNY
GOS POLONII
Poznajcie prawd,
Potomkowie szlachty polskiej broni honor swoich przodkw i popieraj procesy

oywienia pamici narodowej na ytomierszczynie.
Natalia Kostecka-Iszczuk
(prezes Zwizku Szlachty Polskiej na
ytomierszczynie).
- Prosz Pastwa krtko

opowiedzie o swojej organizacji.
(Prezes organizacji):

- Kady czowiek
ma wasn drog do
zrozumienia prawdy.
Nasz kontakt z obiektywn histori odby
si przez studiowanie wasnych rodowodw. Ten proces pogbi wiedz o tosamoci
i da moliwo kompleksowego przyjmowania wydarze historycznych.
Wkrtce, w wyniku dialogu i dyskusji z kolegami
powstaa grupa inicjatywna, ktra podja decyzj o
utworzeniu stowarzyszenia
potomkw szlachty polskiej
na ytomierszczynie.
Nasza organizacja nazywa si Zwizek szlachty
polskiej. Oficjalnie ona zostaa zarejestrowana 2 grudnia 2010 roku. W ogle, nasza grupa inicjatywna ju od
2008 roku interesuje si histori I Rzeczypospolitej i romantyzmem eposu szlacheckiego.
Nasza organizacja jest
zgrupowana dookoa grupy
potomkw szlachty polskiej.
Wikszo czonkw naszej
organizacji maj przodkw
polskiego szlacheckiego pochodzenia. Pragn zauway, e nie uwaamy si za
szlacht, poniewa, niektrzy z naszych czonkw maj
stosunek do szlachty po rodowodzie matki, a nie ojca.

Std, skupiamy si przede
wszystkim na tym, e mamy
przodkw szlacheckiego pochodzenia, a nie na tym, e
my sami jestemy wanie
szlacht. Ponadto, drzwi naszej organizacji s otwarte
dla wszystkich modych Polakw i tych, ktrzy chc doczy si do nauki i promocji jzyka polskiego, kultury i
tradycji narodowych.
Niestety,
prawdziwa
historia bya
zakcana przez
ideologi.
- Czym pastwa organizacja wyrnia si na tle innych stowarzysze polonijnych na ytomierszczynie?
Wodzimierz Iszczukkiewski (rzecznik prasowy):
- Bronimy honor swoich przodkw. Od pocztku dziaalnoci "Zwizek
szlachty polskiej" postawi
sobie za cel zorganizowa
dyskusje publiczne, w wyniku ktrego zostan zneutralizowane znieksztacone stereotypy historyczne, ktre
skcaj Polakw i Ukraicw.
Przez wiele lat, szlachta polska bya przedmiotem wojny ideologicznej.
W cigu ostatnich dwustu
lat spoeczestwu ukrai-
skiemu byy narzucane stereotypy subiektywne, ktre znieksztacaj pami historyczn. Czas przebywania Prawego brzegu Dniepru
w Wielkim Ksistwie Litewskim i Rzeczypospolitej, w
ukraiskich podrcznikach
z historii s czsto interpretowane jako ciemne wieki
ucisku Ukraicw przez litewskich i polskich feudaw. Na skutek ukraiska
pami historyczna jest daleka od europejskiej tolerancji.
My chcemy zmieni faszywe stereotypy i bdziemy dy do upowszechniania prawdy historycznej. Poniewa, szlachta polska adn miar nie bya gorsza elit
europejskich pastw owych
czasw.
Dla tego chcemy przypomnie spoeczestwu o
wielkim wniosku szlachty polskiego pochodzenia w
rozwj kultury, gospodarki i edukacji naszego kraju. Chcemy, aby modzie
polska i ukraiska poznaa prawd o historii swoich
przodkw. Wanie prawd,
a nie subiektywn, jednostronn i emocjonaln propagand.
- Co robicie, aby zrealizowa wasne cele?
Wodzimierz Iszczukkiewski:
- Zwracamy si z propozycjami do wadz i samorzdw, publikujemy artykuy
w prasie, bierzemy udzia w
WYWIAD AKTUALNY
a prawda was wyzwoli

programach telewizyjnych,
stworzylimy szereg stron
internetowych,
przeprowadzamy prezentacji, prezentujemy dzieciom ksiki polskich klasykw oraz i
ksiki o zwycistwach polsko-ukraiskich, organizujemy prezentacji wystaw powiconych wsplnej historii. Podtrzymujemy kontakty z naukowcami, przygotowujemy konferencje, okrge
stoy i warsztaty z udziaem
studentw i dziennikarzy.
- Na odbir przez jak
grup spoeczestwa jestecie ukierunkowani? Z kim
chcielibycie wsppracowa w pierwszej kolejnoci?
Natalia
Kostecka-Iszczuk:
- Jestemy organizacj modzieow.
Dlatego
naszymi gwnymi grupami
docelowymi
s studenci i
twrcza modzie.
Modzi ludzie zazwyczaj lepiej
przyjmuj postpowe
idee.
Oni inaczej spostrzegaj wiat. Poniewa, nie s

obcieni
niepotrzebnymi
uprzedzeniami, nie s zalepieni propagand, szybciej postrzegaj bezstronn i
obiektywn informacj. Generalnie, modzieowe rodowisko studenckie jest idealne dla promocji wartoci
polsko-ukraiskiego pojednania, porozumienia i zblienia.
Jestemy przeciw
ksenofobii.
Pozostae grupy docelowe to s naukowcy, dziaaczy spoeczni, politycy, dziennikarzy i artyci.
Chcemy za ich pomoc popularyzowa przyjazne stosunkw
midzy rnymi
grupami etnicznymi i narodowymi: Polakami, Ukraicami, Biaorusinami, Rosjanami, ydami ...

Jednoczenie,
jestemy
przeciwni znie-
Wodzimierz Iszczuk-kiewski
(redaktor naczelny czasopisma "Gos Polonii").
ksztaconej propagandzie
historycznej, ktra dzieli i
kci Polakw i Ukraicw.
- Czego, jako organizacja spoeczna, najpierw pragniecie i o czym marzycie?
Wodzimierz Iszczukkiewski:
- Pragniemy likwidowa
przeszkody i barykady, ktre dzielaj Polakw i Ukraicw. Marzymy, eby wszystkie subiektywne stereotypy przeszoci znalazy swoje miejsce w muzeum historycznego kamstwa i manipulacji.
Marzymy, by kraje nastpcy historycznej Rzeczypospolitej zrzuciy wreszcie ciar wrogoci nabytej
z zewntrz. Pragniemy, by
niepodlege: Polska, Ukraina, Biaoru i Litwa rozwijay rwnoprawne i przyjazne
stosunki midzypastwowe.
Wreszcie, nard ukraiski
wyraa ch wstpienia do
Unii Europejskiej, gdzie nie
ma miejsca nienawici i nietolerancji.
yjemy w unikalnym
europejskim miecie i regionie. Tutaj przecinaj si
rne kultury i cywilizacje. Wanie, ten region zamieszkuje najwiksza za liczebnoci polska spoeczno na Ukrainie. Jest wiele mieszanych polsko-ukraiskich rodzin. Niektrzy
Polacy zachowali tosamo narodow i kultur
w caoci, inni pamitaj
o pochodzeniu polskim
na poziomie zachowania wiary i tradycji, a
niektrzy tylko pamitaj, e s Polakami z pochodzenia swoich przodkw. Lecz wszyscy,
bez wyjtku potrzebuj wicej informacji na temat jzyka, kultury i tradycji narodowych.
W zwizku z tym, pro-
GOS POLONII
pagowanie szacunku dla

swoich przodkw, nauka
jzyka ojczystego, kultury,
tradycji i duchowoci musz sta si atrybutami edukacji wiadomego, wolnego, godnego i kulturalnego
czowieka. Czowieka, ktry bdzie wspiera tolerancyjne spoeczestwo europejskie. Spoeczestwo pozbawione psychologii zniewolenia, nietolerancji i nienawici.
Spoeczestwo
uraone
historyczn
amnezj
degraduje.
Czowiek, ktry
zapomina jzyk
i duchowo
swoich przodkw
traci dusz ...
Natalia
Kostecka-Iszczuk:
- Ci, ktrzy zapominaj
o historii, kulturze i tradycji
swoich przodkw, niszcz
trjjedno relacj przeszoci, teraniejszoci i przyszoci, strac wasne korzenie i zdolno do samodzielnego mylenia. Dla mistrzw manipulacj wiadomoci, tacy ludzie staj si
atwym upem i bez wszelkich wysikw przeksztacaj si w posusznych i bezwolnych niewolnikw.
Nard, ktry traci pami historyczn, skazany
jest na zapomnienie.
Dlatego Zwizek
Szlachty Polskiej na ytomierszczynie podnosi sztandary z hasem Bg,
Honor, Ojczyzna! i ogasza wojn orodkom duchowej ignorancji, nietolerancji i kamstwa! Poznajcie
prawd - mwi Pan Jezus - a
prawda was wyzwoli...
Wywiad wzia
Anna Denisiewicz
GOS POLONII
WYDARZENIA
WYDARZENIA
Ksika
czy narody
W ytomierzu otwarto
wystaw Rwni z Rwnymi
Zwizek Szlachty Polskiej na ytomierszczynie prezentowa seri ksiek dla biblioteki ytomierskiej szkoy im. Jarosawa Dbrowskiego.
Natalia Kostecka-Iszczuk,
Prezes Zwizku Szlachty Polskiej:
Zwizek Szlachty Polskiej
bdzie dy do upowszechniania prawdy histor ycznej.
Bdziemy promowa idei pojednania i zrozumienia, tolerancji i konsensusu spoecznego.
Postanowilimy
przekaza w darze bibliotece szkolnej album Ukraina
i Polska: jedno broni przez
wieki, gdzie uwag czy telnika skupia si na wsplnych
polsko-ukraiskich
zw ycistwach w obronie Europy. Ksika ta niszczy znieksztacony mity i stereotypy o "wrogoci wiecznej " i
skupia si na fakty polskiego i ukraiskiego braterstwa
w obronie Europy.
Chcemy, aby dzieci pozna y prawd o historii stosunkw polsko-ukraiskich, aby
modzie miaa dostp do alternaty wnych informacji. Dostp do uniwersalnych wartoci chrzecijaskich i ideaw europejskiej tolerancji. Przecie yjemy w w yjtkow ym regionie Europy. Tutaj krzyuj si rne religie,
kultur y i cy wilizacje. Ta ziemia powinna by przykadem
tolerancji i harmonii midzy
grupami etnicznymi. Musimy w ykorzysta w przyszoci najlepsze, co byo midzy dwoma narodami w przeszoci. Poniewa przyszo
narodw polskiego i ukraiskiego - we wsplnym europejskim domu.
- Micha Dzingilewski, marszaek sejmiku Zwizku Szlachty Polskiej na ytomierszczynie.
mpreza zostaa zorganizowana 24 lutego przez

ytomierski Obwodowy
Zwizek Szlachty Polskiej. W
akcji uczestniczyli rwnie
dyrektor, nauczyciele i uczniowie szkoy. Biblioteka szkoy otrzymaa w darze ksiki polskich klasykw, przetumaczone na jzyk ukraiski.
W szczeglnoci ksiki Henryka Sienkiewicza, Adama
Mickiewicza, Andrzeja Sapkowskiego i Stanisawa Lema.
Modsze dzieci otrzymay
ksiki Juliana Tuwima, Grzegorza Kasdepke i Jana Twardowskiego.
Ponadto fundusz biblioteki szkolnej otrzyma doskonale ilustrowany album Ukraina i Polska: jedno broni
przez wieki, ktry koncentruje czytelnikw na polskoukraiskich zwycistwach w
obronie Europy. Album niszczy znieksztacenia, mity i stereotypy o "wrogoci wiecznej" i skupia si na braterstwie
polskich i ukraiskich onierzy. Biblioteka szkolna otrzy-
maa rwnie elektroniczny

dodatek do tej ksiki CDkolekcje Polsko-ukraiskie
braterstwo broni.
Dzieci witay goci piewami i wierszami w jzyku pol-
GOS POLONII
skim. Uczniowie i nauczyciele

otrzymali take prezenty - pamitki Zwizku Szlachty Polskiej. To wszystko wydawao
si wzruszajce, niemal jak rodzinne wydarzenie.
Gdyby Ugod Hadziack zawarto nie w roku 1658, a 20 lat wczeniej, do powstania Chmielnickiego w ogle by nie doszo powiedziaa prof. Teresa Chynczewska-Hennel z Uniwersytetu Warszawskiego.
26
czerwca 2012 w
Domu
Polskim
w
ytomierzu
otwarto wystaw Rwni
z Rwnymi, powicon
Ugodzie Hadziackiej. Organizatorzy - Zwizek Szlachty Polskiej na ytomierszczynie.
W prezentacji wzili
udzia dostojni gocie konsul Rzeczypospolitej Polskiej w Winnicy pan Wojciech Mrozowski, doktor
habilitowany nauk historycznych Joan Jarmoszyk,
doktor
nauk
historycznych Piotr Natykacz, sponsor projektu Waleriusz Michalki oraz prezes Zwizku Szlachty Polskiej na ytomierszczynie pani Natalia Kostecka-Iszczuk.
Konsul RP w Winnicy
Wojciech Mrozowski zoy gratulacje organizatorom i uczestnikom wystawy. Zauway, e dzi wane jest, aby przypomnie
Od lewej do prawej: doktor nauk historycznych Piotr Natykacz, doktor habilitowany nauk historycznych Joan Jarmoszyk, doktorantka z historii i prawa Julia Nowicka, konsul Rzeczypospolitej Polskiej w Winnicy pan Wojciech Mrozowski, prezes Zwizku
Szlachty Polskiej na ytomierszczynie Natalia Kostecka-Iszczuk, sponsor projektu Waleriusz Michalki, czonek sejmiku
Wacaw Dzingilewski oraz Alla i Tetiana Kostecki.
spoeczestwu karty historii, ktre nie dziel a jednocz narody polski i ukraiski. Przedstawiciele ytomierskiego
Pastwowego
Uniwersytetu im. I. Franki
doktor habilitowany nauk
historycznych Joan Jarmoszyk oraz doktor nauk historycznych Piotr Natykacz

opowiedzieli o wybitnych
mieszkacach ytomierszczyzny Iwanie Wychowskim i Jerzym Niemiryczu,
ktrzy podjli wielki projekt przeksztacenia Rzeczypospolitej w Pastwo Trzech

Wolnych i Rwnych Narodw. Naukowcy podzikowali organizatorom za ciekawy projekt historyczny.
ilustrowany album Ukraina i Polska: jedno broni przez wieki
wiadomie wybralimy na
czas prezentacji drug poow
czerwca, kiedy Ukraina i Polska wsplnie przeprowadzaj
mistrzostwa EURO-2012, mwi organizatorzy. Oba nasze
kraje stay si przedmiotem
zainteresowania caej Europy
i orodkiem europejskiej piki
nonej.
W tym momencie chcemy
przypomnie o wsplnej historii Polski i Ukrainy. Historii, ktra jednoczy obydwa nasze narody: Polakw i Ukraicw, a ktrej twrcami byli nasi rodacy,
take mieszkacy ytomierza.
Chcemy rwnie przypomnie
wielki europejski projekt z XVII
wieku oraz pocztki nowoytnej

ukraiskiej idei pastwowej. Jej
autorem by Jerzy Niemirycz
szlachcic, urodzony w Czerniachowie koo ytomierza. Wystawa Rwni z rwnymi opowiada o Ugodzie Hadziackiej
z1658 roku.
Gdyby zawarto j 20
lat wczeniej, do powstania
Chmielnickiego w ogle by nie
doszo powiedziaa prof. Teresa Chynczewska-Hennel z Uniwersytetu Warszawskiego. Nie
ma co do tego wtpliwoci, nie
byoby takiej potrzeby, poniewa, zgodnie z ugod, Ukraina
staaby si oddzielnym ksistwem we wsplnocie wolnych
i rwnych pastw Rzeczypospolitej Konfederacji Wolnych Ludw, ktra moga sta si prototypem wspczesnej Unii Europejskiej. Niestety, historia wybraa inny scenariusz...
Przyczyny niepowodzenia
to zewntrzne wpywy i brak
spjnoci spoecznej. Jest takie powiedzenie: Zgoda buduje, niezgoda rujnuje". Trzeba przyzna, e brak jednoci i
zrozumienia zrujnoway wielk
szans dla Polski i Ukrainy w
XVII wieku Niestety, dla Ukrainy ten problem jest aktualny i
do dzi... Wschodni ssiad Polski cigle stoi na rozdrou. Wybr geopolityczny i cywilizacyjny
wci nie zosta dokonany... Europa czy Azja...

To zreszt nie tylko ukraiski problem. Dotyczy on stabilnoci i bezpieczestwa w caej
Europie. Dlatego nasza wystawa jest teraz bardzo aktualna.
Historia jest nauczycielk ycia mwili staroytni Rzymianie. Niestety, jestemy uczniami nierozwanymi. Raz po raz
powtarzamy stare bdy. Nie
mylc o skutkach Chcemy,
nasz wystaw zachca ludzi
do zastanawiania si nad skutkami. Skutkami, ktre czasem
powoduj niezgod w wyborze
strategicznego cywilizacyjnego
wektora modego kraju...
HISTORIA JEDNOCZY NARODY
GOS POLONII
Wolni z wolnymi. Rwni z rwnymi
Historia - jest nauczycielem ycia
Historia magistra vitae est!

aciskie przysowie
taroytna
aciska
sentencja mwi, e
"Historia - jest nauczycielk ycia" Na
Ukrainie pewne siy dokadaj wszelkich wysikw abymy z t "nauczycielk " nie zapoznali si.
Po kolejnym zwycistwie nad nowym narodem, Juliusz Cezar powiedzia do swoich dowdcw: Czy uwaacie, e
zdobylimy ich kiedy zajlimy ich ziemi swoimi legionami? Nie! Zwyciymy ich tylko wtedy, kiedy
bdziemy pisa ich histori.
Histori pisz ci, ktrzy wieszaj bohaterw tymi sowami zaczyna si
film Mela Gibsona "Waleczne serce" (Braveheart).
Udana ekspresja synnego
reysera trafnie odzwierciedla problem celowego
znieksztacenia
prawdy
historycznej,
wysikami
tych, ktrzy pragn orzec
zgodnie z zasad "dziel i
rzd".
GOS POLONII
Rzeczpospolita Trojga Narodw
Europejski projekt XVII stulecia

"Jestemy urodzeni w wolnoci, wychowani w wolnoci, i jak wolni ludzie
obecnie powracamy ku niej", - te sowa, w kwietniu 1659 roku, wygosi z
trybuny warszawskiego Sejmu kanclerz Wielkiego Ksistwa Ruskiego Jerzy Niemirycz.
Historia jednoczy narody. Ponad 400 lat, od czasw Unii w Krewie (1385 r.) i Lublinie (1569 r.) do drugiego rozbioru
Rzeczypospolitej w 1793 roku, ytomierz i prawobrzena Ukraina przebywali pod wadz krlw polskich.
Histori Ukrainy i ytomierza w XIX wieku, pisali

na zamwienie tych, ktrzy
zmasakrowali polski i ukraiski ruch narodowowyzwoleczy. Tych, ktrzy zorganizowali zabjstwo Jerze-
go Niemirycza. Tych, ktrzy

przeladowali Iwana Mazep i Andrzeja Wojnarowskiego. Tych, ktrzy powiesili Zygmunta Sierakowskiego, przeladowali Jarosawa
Dbrowskiego, Hann Pu-
Kiedy lepy prowadz lepego, obaj wpadaj do dou. Nadszed czas, aby zdjc powok z oczu.
stowojtown oraz wielu innych polskich i ukraiskich

bohaterw. Cel tej "historii"
- skci i podzieli braterskie narody i narzuci opresyjne dominacj trzeciej siy.
Ukraiskie porzekado
mwi e "Cudzymi rkami
atwo zgarn gorce wgle".
Podburzanie do nienawici
etnicznej pomidzy Polakami i Ukraicami, w cigu
ostatnich dwustu lat, byo
gwnym narzdziem tworzenia polityki cesarskiej
w kierunku wschodnio-europejskim. Polityki, ktra wielokrotnie prowadzia do okropnych dramatw
dla ludnoci polskiej i ukraiskiej. Ale nadszed czas
zdj opask z oczu, poniewa, jak mwi Pismo: "jeli lepy prowadzi lepego,
obaj wpadaj do dou"...
1658 roku w Hadziaczu zostaa podpisana unia przeksztacajca Rzeczypospolit na federacj Trojga Narodw
- Krlestwa Polskiego, Wielkiego Ksistwa Litewskiego i Wielkiego Ksistwa Ruskiego. Autorem tego projektu by Jerzy Niemirycz szlachcic urodzony w
Czerniachowie koo ytomierza.
Precedens utworzenia Wielkiego Ksistwa Ruskiego w roku 1658
by wietnym projektem europejskim dla Ukrainy. Jego wcielenie
mogo doprowadzi do utworzenia wczesnomodernistycznego
pastwa, ktre mogo wej do
zwizku (sojuszu) trojga wolnych narodw, ktry by prototypem wspczesnej Unii
Europejskiej.
Mimo, i Wielkie Ksistwo
Ruskie przetrwao tylko p
roku, jego idea staa si drogowskazem i napenia ogniem
serca nastpnych pokole Ukraicw...
- Portret sowackiego fotografa

(Jan Varchola) Hetman
(The Lord of Sadmier).
GOS POLONII
Jerzy Niemirycz prawdziwy Europejczyk
Traktat hadziacki 1658 roku
Gdyby to si stao 20 lat wczeniej, to w ogle nie byo by powstania Chmielnickiego powiedziaa prof. Teresa
Chynczewska-Hennel z Uniwersytetu Warszawskiego.
doywotnie i zatwierdzony przez krla. Wprowadzay si stanowiska pastwowe kanclerza, marszaka i skarbnika. Wadza sdownicza naleaa Wyszemu Trybunaowi Sdowemu.

Jzyk ukraiski otrzymywa status
oficjalnego. Planowao si utworzenie
mennicy dla karbowania wasnej jednostki pieninej.

Miao by utworzone szedziesit tysiczne wojsko. Gwarantoway si wszystkie przywileje i prawa
kozakw. Corocznie 100 Kozakw,
z przedstawienia hetmana, mieli
otrzymywa tytu szlachecki.
Don Kichot, ukraiski muszkieter, prawdziwy Europejczyk, czowiek, ktry wyprzedza swoje
czasy... Naszego rodaka - autora tego projektu - publicyci ukraiscy nazywali rnie... I jest to
suszne, poniewa by czowiekiem niezwykle utalentowanym i wszechstronnym... A jego burzliwe
ycie rycerskie byo wypenione niesamowitych przygd godnych powieci literackiej.
Klamry herb Jerzego Niemirycza.
zlachcic, potny magnat, czowiek o doskonaym wyksztaceniu europejskim, zaufana

osoba krla, wirtuoz dyplomacji, genera szwedzki, pukownik kozacki i,
zreszt, kanclerz Wielkiego Ksistwa
Ruskiego Jerzy Niemirycz by praw
rk hetmana Iwana Wyhowskiego,
w czasach gdy los podarowa Ukraicom pierwsz szans utworzy wasne pastwo wsplnie z wyksztaconymi i progresywnymi narodami europejskimi...
Warto by zgodzi si z ocen Natalii Jakowenko doktora
habilitowanego nauk historycznych, profesora Akademii Kijowsko-Mohylaskiej, ktra pisaa,

e: "Konwersja Niemirycza bya
szczytem utwierdzenia Pastwa
Kozackiego".
Natalia Jakowenko, prof. Akademii Kijowsko-Mohylaskiej:
"Otoczenie Wyhowskiego w
tym czasie wygldao imponujco. Oprcz sprawdzonej starszyzny Bohdanowej do stolicy hetmaskiej za kilka tygodni przed
mierci Chmielnickiego przenis
si czowiek, ktrego dosownie
mona odnie do najjaniejszych
postaci tej doby, bogatej na wielkoskalowe figury. Jerzy Niemirycz
(1612-1659) pochodzi z prastarej
paskiej rodziny Kijowszczyzny
i nalea do najbogatszych arystokratw Rzeczypospolitej.
Ochrzczony w protestantyzmie, do wyznania ktrego nawrci si jego ojciec, Niemirycz
w modoci otrzyma wietne wyksztacenie najpierw w Akademii

Rakowskiej, nastpnie na uniwersytecie w Lejdzie, Amsterdamie,
Oxfordzie i Cambridge.
Na kocu studiw w Sorbonie,
mody czowiek opublikowa w
Paryu w jzyku aciskim wasny
utwr pod nazw "Zwiad o wojnie
moskiewskiej", w krrym dokonano analizy porwnawczej ustroju
politycznego Ksistwa Moskiewskiego i Rzeczypospolitej (...)
Konwersja Niemirycza bya
szczytem utwierdzenia Pastwa
Kozackiego, a sojusz dwch tak
dowiadczonych w polityce mw, jak Niemirycz i Wyhowski,
wzmocni zademonstrowan w
Korsuniu jedno starszyzny,
obiecywa sprzyjajce perspektywy na przyszo".
Pod czas pobytu
w Holandii i Szwajcarii, Niemirycz by pod
Rzeczpospolita Trojga Narodw - redniowieczny prototyp Unii Europejskiej.
wraeniem tolerancyjnych spoeczestw europejskich zabezpieczajcych prawa obywatelskie i wolnoci religijne. Std jego
przychylno do republikaskiej
formy rzdw i ustroju federalnego pastwa w formie sojuszu
demokratycznego republik. Niemirycz pragn zaprowadzi podobn form rzdw w Ukrainie,
dlatego kategorycznie nie chcia
orientowa si na
jedynowadcz
i despotyczn
Moskw.
GOS POLONII
Krl Jan II Kazimierz Waza (nowoczesny obraz Igora Myszkiewicza).
"J
estemy urodzeni w wolnoci, wychowani w wolnoci, i

jak wolni ludzie obecnie powracamy ku niej. Jestemy gotowi umiera za ni razem z ca
nasz Ojczyzn. Wolno bya nasz zachta, gleb, ktr nie rozerway ani rnica w jzykach, ani nawet religia", - te sowa, w kwietniu 1659 roku,
wygosi z trybuny warszawskiego Sejmu kanclerz Wielkiego Ksistwa Ruskiego Jerzy Niemirycz.

P roku wczeniej, 16 wrzenia
1658 roku, zebraa si Rada Kozacka.
Odwitnie przystrojona starszyzna w
swoich klejnotach - setnicy i pukownicy Wojska Zaporoskiego - suchai
zapalczywe przemwienie wysannika polskiego krla.

Kazimierz Beniewski, dyplomata
Rzeczpospolitej:

"Przyszlimy prosi was o zjednoczenie, aby razem ratowa Ojczyzn, razem saw zdobywa. Ju sprbowalicie i polskich, i moskiewskich (po 1653
roku) rzdw, sprbowalicie woli i niewoli. Kiedy mwili: "li Polacy", a teraz prawdopodobnie powiecie: "A Moskal jest jeszcze gorszy!"...

Co doprowadzio nard ukraiski do jarzma moskiewskiego? Wiara?
Nieprawda! U was wiara jest grecka, a
u Moskwy - moskiewska. Moskale tak
wierz, jak im car powie. I trzyma Mo-

Zabezpieczaa si wolno religijna.
Wierzcy rnych konfesji uzyskiwali jednakowe rwne prawa. Kijowski metropolita prawosaw-
ny razem z picioma biskupami prawosawnymi otrzymywal miejsca we wsplnym senacie Rzeczypospolitej.

Umowa obejmowaa utworzenie
dwch uniwersytetw. Poza tym, Ksistwo miao prawo zaoy akademi
prawosawn, sie rednich zakadw
edukacyjnych - kolegiw i nieograniczon ilo szk podstawowych. W
Ksistwie zapewniaa si wolno sowa i miao by zaoono szereg drukar.

Teresa Chynczewska-Hennel, profesor Uniwersytetu Warszawskiego:

"To (Wielkie Ksistwo Ruskie uwaga) miao by absolutnie samodzieln skadow Rzeczypospolitej. Kozacy
powracali do pastwowego organizmu
Rzeczypospolitej jak "wolni do wolnych,
rwni do rwnych". Przypominam, te
sowa z unii hadziackiej, poniewa nawoyway do sw Unii Lubelskiej 1569
roku. (...) Gdyby to si stao 20 lat
wczeniej, to w ogle nie byo by
powstania Chmielnickiego".
Prof. Tetiana rwJakowlewa z Uniwersytetu Sankt Petersburskiego
powiedziaa, e "Uni hadziack
mona porwna tylko z Konstytucj Pyypa ryka".
skwa was, Kozakw, tylko dopki nas,

Polakw, wasz krwi wywalczy. A potem zapdza was a do Biaojezierza, a
Ukrain osiedl chopami moskiewskimi. Wic mamy wsplny cel z wami,
wy - nas, a my - was bdziemy ratowa".

Przemwienie polskiego posa zostao zaaprobowane przez Kozakw i,
po omawianiu, przedstawiciele kadego puku podpisali projekt umowy, wedug ktrej Ukraina, pod nazw Wielkiego Ksistwa Ruskiego, obok Krlestwa Polskiego i Wielkiego Ksistwa Litewskiego, zostaa trzecim rwnoprawnym subiektem Rzeczypospolitej.

Zgodnie z Traktatem hadziackim, do skadu Wielkiego Ksistwa
Ruskiego weszy wojewdztwa kijowskie, bracawskie i czernihowskie.

Mia by dokonany trjpodzia
wadzy. Najwyszym organem ustawodawczym miao sta si Zgromadzenie
Narodowe. Na czele wadzy wykonawczej hetman, ktry mia by wybierany
Jan Wyhowski szlachcic polski, hetman wojska zaporoskiego,

nastpnie hetman Ksistwa Ruskiego i w kocu wojewoda kijowski
(Portret nieznanego malarza przed 1664 rokiem).
GOS POLONII
Niezgoda
rujnuje
O
Przez niezgod wszyscy zniknli,

sami siebie pokonali (iwan mazepa)
czywiste, e projekt ten

by sprzeczny z geostrategicznym planem
Moskwy, ktra naraz, za pomoc swoich agentw, sprowokowaa konflikty wewntrzne pomidzy kozack starszyzn i hoot.
Skoczyo si to buntem pukownika potawskiego Martyna Puszkara i atamana koszowego Jakuba Barabasza, ktry w maju 1658
roku zosta stumiony przez Wyhowskiego.
Rzecz jasna, e Moskwa, siejc wa i ktnie, rozpocza tajemn wojn na zniszczenie autonomii
ukraiskiej rkami Ukraicw. I taki
podstp niezwykle oburza zdecydowan wikszo starszyzny.
Tymczasem, 21 kwietnia 1658

roku, stutysiczne wojsko moskiewskie otoczyo Konotop. Prby zdoby miasto szturmem obaliy si. Natomiast, 29 czerwca
1659 roku, moskowity zostay doszcztnie pokonani przez wojska i
sojusznikw Wyhowskiego i Niemirycza. Kiedy wie o tej porace
dosza do Moskwy miasto obja
rozpacz i panika.
S.M Soowiow, historyk,
profesor Uniwersytetu Moskiewskiego:
"Kwiat moskiewskiej kawaleBitwa pod Konotopem (8 lipca 1659).
rii, co odby szczliwe pochody
w latach 1654 i 1655, zgin w je- wie na pole takiego wietnego miasta Romny, Hadiacz, ochwyden dzie, i ju nigdy po tym car wojska. W ubraniu aosnym wy- cia i Potawa. Tak wic u Hetmana
moskiewski nie by w stanie wy- szed car Oeksij Mychajowycz okaza si wrg z tyu.
do narodu i strach obj Moskw. Ponadto, przykra wie z
(...) Po zdobyciu tylu miast, po Warszawy o tym, e Sejm uci
zdobyciu stolicy litewskiej carskie tekst Unii hadziackiej rozczaromiasto zadrao za wasne bez- waa nawet niektrych sojusznipieczestwo: w sierpniu wedug kw Wyhowskiego. Wrd nieukazu monarchy ludzie wszyst- zadowolonych by nawet zaufakich warstw popieszali na pra- ny do hetmana pukownik Iwan
ce ziemne dla umocnienia Mo- Bohun. Zmieszanie, chaos, wa i
skwy. Sam car z bojarami czsto ktnie objy Ukrain.
by obecny przy pracach; miesz- Niedokuczajcym ciosem stakacy otaczajcych okolic z rodzi- a si dywersja dokonana przez
nami, dobytkami napeniay Mo- atamana Iwana Sirko. Przecie,
skw, i chodzia pogoska, e mo- gwnymi sojusznikami Ukranarcha odjeda za Wog, za Ja- icw w wojnie konotopskiej
byli Tatarzy z Ulus Nogai Hordy.
rosawl".
Lecz, czego nie udao si cu- Ot, Sirko uderzy w bezbronny
dzoziemcom, to dokonali swoi. ty sojusznikw Wyhowskiego.
Pomimo zwycistw i perspektyw, Zatem, po triumfie w Konotopu,
Moskwie mimo wszystko udao chan z hetmanem byli zmuszeni
si zasia ktnie. Swawola, am- opuci gwny teatr dziaa wojbicje, zawi i niezgoda zburzy- skowych i powrci na poudnie,
y wszystkie progresywne i per- eby ratowa ludno sojusznikw.
spektywiczne projekty.
W rodku wojny konotop- Korzystajc ze sposobnoci,
skiej, lewobrzeni pukownicy, przywdca pitej kolumny proznw odwayli si rzuci wezwa- moskiewskiej Tymisz Ciuciura,
nie hetmanowi. Stan na czele razem z pukownikami Jakimem
1658 rok, wrzesie [...]. Hramota cara moskiewskiego Aleksego Michajowicza buntu pukownik Tymofij Ciuciu- Somkom i Wasilijem Zootarenra. A posterunkami buntu stay si ko uderzyli po nieliczebnych drudo Kozakw Ostrohozka. ( , . 1789, . 1, . 1, . 1)
GOS POLONII
Zaporocy piszcy list do sutana obraz rosyjskiego malarza Ilji Riepina (1880 - 1891).
Zaporocy piszcy list do sutana obraz

rosyjskiego malarza Ilji Riepina (1880 - 1891). Iwan
Sirko - jedna z centralnych postaci ptna. Rosjanie
lubi t histori, bo dywersja Siarka uratowaa
Moskw od ostatecznej klski w 1659 roku.
Obraz Artura Orlienowa (2008 r.).

ynach, zostawionych przez Wyhowskiego dla obrony Czernihowszczyzny.
Podczas tych wydarze, na
pocztku sierpnia 1659 roku, w
jednym z bojw lokalnych z buntownikami by zabity Jerzy Niemirycz..., czowiek elegancki, arystokratyczny i wyksztacony, ktry mg zmieni przebieg historii
Ukrainy i Wschodniej Europy.

Igor Hyrycz, doktor nauk historycznych
"Z jego mierci w ogle wi niepowodzenie Wyhowskiego.
Taka te mier bya dosy symboliczna. Zgin od rk Ukraicw. Zosta zabity przez hoot.
Mona powiedzie, e z kocem Niemirycza zacz si koniec
Kozak (Zaporoec), obraz Antina Manastyrskiego XIX w.
szeregu tych arystokratw, ktrzy

przeszli na stron Chmielnickiego
i poparli bunt, chcc stworzy sytuacj bez orientacji na Rosj. Waciwie, ten czowiek orientowa si
na Europ".
Teresa Chynczewska-Hennel, profesor Uniwersytetu Warszawskiego:
"Los by okrutny i paradoksalny do twrcw tego
wietnego projektu. Mwi
wietny projekt, bo gdyby
Unia hadziacka zostaa zrealizowana, czyli Rzeczpospolita Trojga narodw, a mianowicie Krlestwo Polskie,
Litwa i Ksistwo Ruskie, to
moim zdaniem historia Polski i Ukrainy bya by cakiem

inna".
Prawie czterdzieci lat po tych
niezwykych wydarzeniach, nastpca polityczny Wyhowskiego i
Niemirycza napisze w swojej Dumie takie sowa:
Iwan Mazepa, hetman Lewobrzenej Ukrainy
"Nie ma mioci, nie ma zgody
Od tej wziwszy Wody,
Przez niezgod wszyscy zniknli
Sami siebie pokonali".
Te sowa lakonicznie charakteryzuj tragedi Wielkiego Ksistwa Ruskiego i, w ogle, Rzeczypospolitej trojga narodw.
Epilog
Sto lat pniej sowa Kazimierza Beniewskiego speniy si. Rosyjska cesarzowa Katarzyna , wykorzystawszy Kozakw podczas podboju Chanatu Krymskiego, dostojnym sposobem im wywdziczya... Ona podstpnie
rozgonia Sicz Zaporosk, a ostatniego atamana koszowego Piotra Kanyszewskiego zamurowaa i zamczya w
Soowieckim wizieniu.
Z czasem, ukazem Katarzyny na Ukrainie zostao
wprowadzone cakowite niewolnictwo chopskie do niespotykanych dotd rozmiarw (chopi w odrnieniu od
paszczyzny, kilka dni na tydzie, jak byo przy Polsce,
staway si pen wasnoci wacicieli ziemian).
W zmowie z Austri i Prusami, Rosja rozdzielia osabion wewntrznymi zatargami i wojnami Rzeczpospolit. Zacza si ciemna doba niewolnictwa i despotii na
niwach caej Wschodniej Europy...
Kolejne wydarzenia byy tragiczne
PRAWDA HISTORYCZNA
GOS POLONII
Dziel i
rzd
PRAWDA HISTORYCZNA
GOS POLONII
Rzeczpospolita Obojga Narodw:
stereotypy ukraiskie
Po pewnej iloci powsta narodowo-wyzwoleczych XiX stulecia, wadza cesarska poprzez owiat, literatur, kultur oraz wykrzywione traktowanie historii, zasjaa ziarna nieufnoci pomidzy Polakami oraz Ukraicami. Taka polityka daa
obfite plony. W ciagu ostatnich dwustu lat mity historyczne mocno zakorzeniy si w wiadomoci Ukraicw
lw, przede wszystkim dokumentw, ktore udowodniay rusko

Prawobrzenej Ukrainy. Rzecz jasne, e nie warto powtpiewa w
znaczce naukowe napracowania
owej komisji. Jednak analiza objektywna jej dziaalnoci powiadcza odpowiednie ideologiczne
ukierunkowanie tej naukowej instytucji.
wzgldu na to, e utwory M. Gogola s mocno przepenione mitami (m.in. Taras Bulba), one bezporednio wpyway na tworzenie
nowej ukraiskiej wiadomoci
narodowej. Mitologia M. Gogola
bya odbierana jako prawda. Z
kolei Taras Bulba by traktowany
niemal jak posta historyczna, ktr warto naladowa.
Front literacki
Front
mitotwrczy
Unia Lubelska". Obraz Jana Matejki (1869 r.).
ogdy na Pierwsz Rzeczpospolit lub jak j niekiedy nazywaj Rzeczpospolit Obojga Narodw w Polsce i na
Ukrainie wyranie si rni. Jeeli
dla Polakw Pierwsza Rzeczpospolita jest przedmiotem dumy, to przez
Ukraincw owe pastwo jest spostrzegane jako cudze i wrogie.

Pewnie nie ma sensu wyjania
ktry z pogldw bardziej odpowiada prawdzie historycznej. W tym
przypadku akkurat mamy dwie
prawdy narodowe, ktre nie odpowiadaj jedna drugiej. Obydwie
strony wytworzyy odnonie Pierwszej Rzeczpospolitej pewne mity, stereotypy. Nie bdziemy omawia stereotypy polskie, lecz zatrzymajmy
si na stereotypach ukraiskich.

Bez wtpienia owe stereotypy s
negatywne. I powstay one w konkretnych warunkach historycznych.
Wic na te warunki chcemy przede

wszystkim zwrci uwag.

Jednym z pierwszych i czoowych czynnikw tworzenia u Ukraicw negatywnych stereotypw w
stosunku do Rzeczpospolitej byy
wojny prowadzone midzy tym
krajem oraz ukraiskimi Kozakami.
One tworzyy u Ukraicw przedstawienie o Rzeczpospolitej jako o
wrogu, co z kolei znalazo odbicie
w kozackich kronikach koca V
V w. Przy czym Rzeczpospolita bya traktowana przez Ukraicw jako wroga Polska.
wojna
informacyjna

Zwikszenie negatywu w stereotypach Ukraicw w stosunku
do Pierwszej Rzeczpospolitej odbyo si w wieku. W pewnej
mierze temu sprzyjay polskie powstania z 1830-1831 r. oraz 1863-
64 r. Po powstaniu 1830-1831r.
wadza rosyjska pragnc odwrci ludno ukraisk od sojuszu
z Polakami dokonaa pewnej liczby przedsiwzi. W tym okresie odbya si likwidacja na Woyniu cerkwi uniackiej i przymusowo narzucony rosyjski wariant prawosawia. Rwnie
w znacznej mierze ograniczono dziaalno kociou katolickiego na Prowobrzenej
Ukrainie.

Byy likwidowane polskie jednostki edukacyjne, np.
Wysze Gimnazjum Woyskie (Liceum Krzemienieckie). Jako alternatyw Liceum Krzemieniec-
kiego wadza utworzya Uniwersytet Cesarski im. w. Wodzimierza w Kijowie, ktry mia si
sta ostoj rosyjskoci. Przy Kijowskim
genera-gubernatorowi bya powoana komisja archeograficzna, celem ktrej byo zbieranie materia-

W tym okresie powstaj utwory literackie majce antypolski charakter. Midzy innymi do nich
mona zaliczy niektre wiersze
A. Puszkina Oszczercom Rosji
oraz inne. W ten sam czas rwnie
ukazay si w druku utwory M.Gogola, w ktrych napotykamy wiele antypolskich momentw. Wrd
nich czoowe miejsce zajmuje powie Taras Bulba, pierwodruk
ktrej ukaza si w 1835 roku.

Mimo niezwykych walorw
artystycznych utworw M. Gogola naley pamita, e pisarz by
finansowany przez wadz carsk,
wic ten lub inny sposb, mia wykonywa jej zamwienia. W swoich nowelach i powieciach pisarz
stworzy bardzo niepocigajcy
wizerunek Polakw, ktrzy byli
przedstawieni jako
najwiksi wrogowie Ukraicw. Bez

Wadza rosyjska (jak pniej
rwnie wadza radziecka) dooya si do tworzenia mitu o Bogdanie Chmielnickim jako zbawiecielu Ukraicw z polskiej niewoli. Charakterystyczne, e niedugo
po powstaniu 1863-64 r., w 1888
r. w Kijowie zosta odsonity pomnik B. Chmielnickiego, ktry sta
si pewn wizytowk Kijowa.

Dziki wielu rosyjskim wysikom propagandowym, kozactwo
ukraiskie zaczto odbiera jako
moc antypolsk, ktra prowadzia wojny przeciwko Rzeczpospolitej. Chocia naprawd owe stereotypowe mylenie nie cakiem odpowiadao rzeczywistoci.

Nie ulega wtpliwoci, e antypolskie humory, a z kolei i negatywny stosunek do Pierwszej Rzeczpospolitej w ukraiskim spoeczestwie specjalnie byy podsycany nie tyl-
Pomnik Bogdana Chmielnickiego. Zabytek sztuki 19 wieku.
Rosyjskie imperialne wadze (a pniej ZSRR) po polskich powstaniach w XIX wieku stworzyli mit o "Bohdanie Chmielnickim jako o wyzwolicielu ukraiskiego
narodu z polskiej niewoli". Co wicej, fakt, e Chmielnicki by polskim szlachcicem przy herbu Abdank
jest ignorowany. Pomin rwnie fakt, e Chmielnicki walczy gwnie z ruskim ksiciem Jarem Wiszniowieckim (potomkiem Ruryka i Gediminiansa).
ko przez Rosjan, lecz rwnie
propagand rosyjsk. Rwnie
temu faktu sprzyjay liczne polsko-ukraiskie konflikty drugiej
poowy pierwszej poowy
stulecia.

W ten sposb, po Wionie Ludw 1848-1849 r. i do pocztku
stulecia spostrzegane byy zaostrzenia konfliktw pomidzy
Polakami a Ukraicami w Galicji,
ktra naleaa imperium AustroWgierskiego. Wadza cesarska

wychodzc z zaoenia dziel i
rzd oddaa rzdzenie tymi prowincjami Polakom, ktrzy ignorowali ukraiskie problemy narodowe i prowadzili polityk polonizacyjn. Co z kolei wywoywao odpowiedni reakcj ze strony Ukraicw i tworzyo w ich rodowisku antypolskie humory.
Powie Mikoaja Gogola "Taras Bulba" ksztacia ukraiski mit narodowy w formie przeciwstawienia go do dziedzictwa Rzeczypospolitej.
PRAWDA HISTORYCZNA
GOS POLONII
Liceum Krzemienieckie (gwny orodek polskiego szkolnictwa na Ukrainie) w

1833 roku zosta zlikwidowany z rozkazu rosyjskiego cara Mikoaja I.
Front
historiozoficzny

Nie naley zapomina, e wanie Galicja w drugiej poowie
wieku staa si swoistym ukraiskim Piemontem. Do niej, przeladowani przez wadz rosyjsk
swoj dziaalno Ukraicy z nad
Dniepru, zakadajc pewn liczb
instytucji narodowo-kultuowych.
W Galicji pod koniec na pocztku stulecia mieszaka historyk Mychajo Gruszewskyj,
ktry by odbierany jako swoisty
bohater narodowy Ukraicw.
Mimo jego pragnie do objektywizmu naukowego, mia stosunek
krytyczny do dziaa polskiej eli-
ty politycznej. W swej wielotomowej pracy Historia Ukrainy-Rusi, a rownie w popularnych wydaniach, na przykad Historia
Ukrainy (dla szk), autor negatywnie wypowiedzia si o Unii
Lubelskiej 1569 roku, a dziaalno Rzeczpospolitej na ziemiach
ukraiskich traktowa jako polsk
ekspansj [1].

W ukraiskiej ukierunkowanej historiografii narodowej
M.Gruszweskyj jest odbierany
jako wielki autorytet. Ze wzgldu na to, jego pogldy, m.in. na
Pierwsz Rzeczpospolit byy
do szeroko znane.

Pogbieniu antypolskich hu-
Liceum Krzemienieckie
Szko zaoy Tadeusz Czacki, wczesny wizytator placwek owiatowych guberni woyskiej, podolskiej i kijowskiej, przy udziale Hugona Kotaja. Miecia si w siedzibie dawnego kolegium jezuickiego w zespole architektonicznym paacu Winiowieckich, ktry po kasacie zakonu przeja Komisja Edukacji Narodowej. Szkoa miaa peni funkcj
orodka edukacyjnego i kulturalnego dla poudniowo-wschodnich Kresw byej Rzeczypospolitej.
Liceum szczycio si bogat bibliotek opart
na ksigozbiorze Stanisawa Augusta Poniatowskiego. W roku 1825 biblioteka miaa blisko 31
000 ksig (bez dubletw) w czym wielka zasuga Tadeusza Czackiego. Po upadku powstania listopadowego Liceum Krzemienieckie zostao zamknite przez wadze carskie. Cz kadry oraz
wikszo majtku szkoy wchon tworzcy si
wanie Uniwersytet Kijowski, natomiast biblioteka krzemieniecka ( jedna z najcenniejszych i najbogatszych w wczesnej Polsce) oraz bezcenna galeria Stanisawa Augusta Poniatowskiego zostay
zrabowane i umieszczone w Kijowie. Biblioteka ta
staa si pocztkiem dla utworzenia Narodowej Biblioteki Ukraiskiej w Kijowie.
morw w ukraiskim spoeczestwie sprzyjay konflikty wojskowe midzy Polakami a Ukraicami w 1918-1920 latach, polityka
polonizacji ukraiskiej ludnoci w
Drugiej Rzeczpopolitej okresu midzywojennego, a rwnie represje
przeciwko ukraiskim patriotom
ze strony wadzy tego pastwa.

Niezmiernie a, e elitom politycznym Ukrainy i Polski nie wystarczyo mdroci znale sposb
porumienia si midzy sob. Chocia, w zasadzie istniaa taka moliwo i ona byaby korzystna dla
obojga narodw. Cig dalszy tych
nieporozumie nastpi w okresie
II Wojny wiatowej i pierwsze lata
teratury naukowej, przede wszystkim

charakteru historycznego, w ktrej Polacy i Pierwsza Rzeczpospolita przedstawiane byy w negatywnym wietle.
Dla oglu ludnoci bya proponowana
uproszczona wersja interpretacji przeszoci przy pomocy literatury piknej oraz historycznej. Przynajmniej w
czasach radzieckich ukazao si wiele
rnorodnych utworw literackich, w
ktrych opiewywane byo kozactwo,
przedstawiane wg gogolowskiego
traktowania jako moc antypolska.

W czasach radzieckich kontynuowana bya bohateryzacja B.
Chmielnickiego jako zbawiciela
narodu ukraiskiego od wadzy
polskiej Rzeczpospolitej. W ZSRR
Powie Mikoaja Gogola "Taras Bulba" ksztacia ukraiski mit narodowy w formie przeciwstawienia go do dziedzictwa Rzeczypospolitej.
Rosyjski rzd, aby manipulowa opini publiczn, nadal uywa tych kulturowych narzdzi. Na
zdjcie ramki z filmu Wadimira Bortko "Taras
Bulba", 2007 rok. Film jest wspierany przez Ministerstwo Kultury Federacji Rosyjskiej. Premiera filmu na Ukrainie odbya si w 2009 roku.
W przededniu wyborw prezydenckich. Naley
rozway, czy jest to zbieg okolicznoci?
po niej w postaci konfliktw zbrojnych midzy Ukraicami i Polakami. Najbardziej znane przejawy
tych konfliktw to: tragedia woyska 1943 r., akcja Wisaoraz
inne.
Pukanie mzgu

Antypolskie humory w spoeczestwie ukraiskim byy kultywowane rwnie i przez radzieck propagand jak w okresie midzywojennym tak i po wojnie. Na poziomie intelektualno-elitarnym byy to zabezpieczane przez wydawanie rozmaitej li-
by nagrany film Bohdan Chmielnicki, zaoony order Bohdana

Chmielnickiego. Do aktywna bohateryzacja tego dziaacza zacza si pod czas obchodw 300-lecia
Ugody Perejasawskiej.

Jednak wadza radziecka w
okresie powojennym nie pozwalaa na ekstremy w antypolskich
traktowaniach ukraiskiej historii. To byo zwizane z tym, e w
ten czas Polska Ludowa wystpia sojusznikiem ZSRR. Rzecz jasna, e owy czynnik propaganda
radziecka miaa wzi pod uwag.
27 lipca 1834 roku, dla rusyfikacji Poudniowo-Wschodnich kresw byej Rzeczypospolitej,

zamiast polskiego Liceuma Krzemienieckiego byo otwarto Cesarski Uniwersytet im. w
Wadimira (teraz Kijowski Narodowy Uniwersytet im. Tarasa Szewczenki).
Urazy pamici
historycznej

W okresie niepodlegej Ukrainy
w stosunkach polsko-ukraiskich
odbya si cakowita zmiana. Polska,
mimo niektrych polsko-ukraiskich
nieporozumie, ktre bardzo czsto maj charakter ideologiczny (na
przykad pytania tragedii woyskiej, cmentarza Orlt we Lwowie) pozostaje wiernym sojusznikiem Ukrainy, w pewnej mierze adwokatem naszego pastwa w Unii
Europejskiej i NATO. Mimo wszystko, stare stereotypy Ukraicw odnonie Polakw oraz Polakw w stosunku do Ukraicw nadal yj, w
wikszoci to dotyczy przedstawicieli starszego pokolenia.

Jasne, e zachowuj si stereotypy Ukraicw odnonie Pierwszej Rzeczpospolitej. Jednak nie
mona powiedzie, e one nie maj
podoa. Jest w nich (i nie maa)
odrobina prawdy, aczkolwiek owe
stereotypy prymitywizuj realno, proponuj jednostronne spojrzenie na wydarzenia historyczne.
Mona zaznaczy kilka stosunkowo trwaych stereotypw.
PRAWDA HISTORYCZNA
torzy polscy zatwiedzali myl, e
Rzeczpospolita to dziedzic trojga narodw. Mimo owa teza ani
w Polsce, ani tym bardziej na Ukrainie nie staa si dominujc.
Stereotyp drugi

Rzeczpospolita w literaturze
ukraiskiej czsto jest przedstawiana jako agresywne pastwo
GOS POLONII
1340-1569 przedstwione jako

okres polsko-litewskiej kolonizacji, a okres Unii Lubelskiej,
kiedy ziemie ukraiskie wchodziy do skadu Rzeczpospolitej, jako okres walki przeciwko
polsko-szlacheckiej niewoli [4].
Podobne podejcie spotykamy
w innych podrcznikach oraz literaturze naukowej.
Stereotyp
pierwszy

Rzeczpospolita jest przyjmowana jako pastwo polskie, a nie
jako pastwo obojga narodw
polskiego i litewskiego. Przynajmniej Ukraina w tym pastwie, w
najlepszym przypadku jest rozpatrywana jako trzeci obcy [2], a
czasami w ogle jako podmiot narodowego, socjalnego oraz religijnego ucisku, wywoanego ekspansj Polakw.

Co prawda, nie naley myle, e takie podejcie byo absolutnie dominujcym. Jeszcze na
pocztkach naukowej historiografii byy prby zatwierdzi pogld,
e Pierwsza Rzeczpospolita jest
pastwem nie dwch lecz trzech
narodw. I tym trzecim narodem
wystpowa nard ruki, waciwie, Ukraicy. Takie podejcie
uwydatnia si w znanej pamitce Historia Rusw [3]. Naley
wspomnie, e wasnie ona otrzymaa niektre poszerzenie w literaturze polskiej w poowie wieku, kiedy to Polacy tworzyli plany
wsplnej z Ukraicami walki przeciwko Rosji carskiej. Niektrzy au-
Wernyhora obraz olejny Jana Matejki.

To symboliczne dzieo przedstawia legendarnego
ukraiskiego wieszcza czasw koliszczyzny Wernyhor. Jest to niesiony przez Kozaka i Ukraink starzec, bdcy w akcie wyjawiania proroctwa dotyczcego dalszych losw Polski, jej rozbiorach i odrodzeniu. Te przepowiednie spisuje siedzcy po jego prawej stronie Nikodem Suchodolski, starosta korsus.
ki. U stp Wernyhory Matejko umieci dwie symboliczne i sprzeczne ze sob postacie niewinne dziecko w
biaych szatach z ryngrafem z przedstawieniem Matki
Boskiej Czstochowskiej bdce uosobieniem ugody i
denia do pojednania oraz ubranego na czarno mnicha prawosawnego, ktry oznacza konflikty i spory.
cesarskiego typu, ktre zabrao Ukrain i przetworzyo j w
swoj koloni. Na przykad, ten
stereotyp wyranie jest widoczny w podrczniku dla uczelni
M.S Pasicznyka Historia Ukrainy: procesy pastwowe, rozwj
kultury oraz perspektywy polityczne (2006 r.). W nim lata
Stereotyp trzeci

Rzeczpospolita przedstawiana jest jako kraj despotyczny, gdzie
istniao cikie gnbienie chopw
ze strony polskich i polonizowanych feudaw. Niezwykle aktywnie ten stereotyp by kultywowany
przez literatur radzieck. Do tej
pory wspczeni ukraiscy historycy nie odeszli od takiego traktowania. Jego mona czsto spotka
w podrcznikach z historii Ukrainy. Z takim podejciem spotykamy si w podrczniku W.J. Korola Historia Ukrainy (2005 r.) [5],
oraz innych wydaniach.
Stereotyp czwarty

Rzeczpospolita jest rozpatrywana jako pastwo, gdzie panowaa relegijna nietolerancja, przede
wszystkim w stosunku do prawosawnych. W wielu ukraiskich
wydaniach, ktre dotycz przebywania ziem ukraiskich w skadzie Rzeczpospolitej, specjalnie jest
robiony nacisk na tym, e prawosawni byli przeladowani przez
katolikw. Jako akt religijnej nietolerancji jest traktowana unia z roku
1596 w Brzeciu.

Wanie ten stereotyp jest najmniej odpowiadajcy realiom.
Rzecz jasna, e Rzeczpopolita, jeeli mierzy wymiarami wspczesnymi, w adnym przypadku nie
bya wzorcem tolerancji. Lecz z innej strony w V-V w., kiedy w
Europie byy prowadzone krawawe wojny religijne, ten kraj wyglda jako oaza tolerancji religijnej.

Nowa sytuacja polityczna oraz
kulturowa na Ukrainie wymaga
pewnego przemylenia pogldw
na Pierwsz Rzeczpospolit, odejcia od jednostronnej oceny oraz
starych ideologicznych stempli. S
oczekiwania, e owe przemylenia
bd miay miejce. Tym barzdiej,
e niektre tendencje w tym kierunku s ju spostrzegalne.
Prof. Kraluk Petro Mychajowycz,

NU Akademia Ostroka

1.
-. ., 1993. ..
.414-415; . (
). ., 1994. .89.
2.

. ., 1997. .119-176.
3.
. ., 1846.
.7.
4. .. :
, . .,
2006. .108-148.
5. .. .
., 2005. .74-75.
http://www.anvsu.org.ua/index.files/
Articles/Kraluk14.htm
PRAWDA HISTORYCZNA
Korze problemu
GOS POLONII
Skadniki naboru
Profesor Natalia Jakowienko (Kijowsko-Mohylaska Akademia).
Pani Natalio, historia

Ukrainy (jak rwnie caa historia wiatowa) mocno jest przepleciona stereotypami oraz mitami, e jest niezmiernie ciko w
sposb objektywny odbiera konkretne wydarzenia, badajc przeszo historyczn. Skd si bior
tego typu stereotypy i jak naley z
nimi walczy?
Jeeli zagbi si do korzenia historycznej mitotwrczoci, to
podstawowy problem jest w podczrczniku szkolnym, a mianowicie w tym, w jaki sposb dziecku
jest podawana owa informacja,
wtedy, gdy ono odbiera wszystko
jako prawdziwy dogmat, bo nie
potrafi jeszcze myle krytycznie.
Nie bez podstaw Bismark po
wojnie francusko-pruskiej 1870
1871 r. zaznaczy, e j wygraa nie
armia pruska, lecz pruski nauczyciel historii. Ze wzgldu na to, e
historia powstaa w rodowisku
akademickim na podstawie relacji
wiadkw wspczesnych, ktrzy
te odbierali wydarzenia przez
pryzmat pewnych stereotypw,
trafia dalej do ogu poprzez szkoy oraz niekoczc si animacj
na obrazach, w tekstach beletrystycznych oraz innych utworach...
I powoli podana informacja przetwarza si na dogmat: wszyscy
wierz, e byo wanie tak.
Wyrana cz stereotypw i
mitw powstaa w wieku XIX, na
ktry przypada burzliwe wybuch
tworzenia wiadomoci narodowej. Na czym s tworzone narody? Na oddzieleniu siebie od innych: naley postawi kresk i
wskaza, jacy bylimy bohaterscy
lub jacy bilimy nieszczliwi. Narodotwrczy ferment mia poczy narody pewnej grypy i przekona, e jestemy wsplnego
rodu, jednej krwi, mymy na tym
(naszym!) terytorium od wieku

jestemy gospodarzami, a gdzie
niedaleko mieszka zy zaborca,
ktry pi i marzy, jak nasz ziemi zawojowa. To jest standardowy nabr dla tworzenia mitu narodowego, bez ktrego nie mona
utworzy nard..
Odpowiednia
procedura
przemylenia tego, co si odbyo w wieku XVII, kiedy odbyway si wojny midzy Rzeczpospolit i moc kozack bya wykorzystana w tworzeniu narodu ukraiskiego. To bya najwymowniejsza,
bohaterska strona naszej historii. I
ukraiski mit narodowy by tworzony jako cile antypolski. Przy
czym on nie wiedzia co to jest Ru
Kijowska, nigdy nie mia pretensji
na ni (to my teraz zaczynamy j
zwraca sobie) i do indyferentnie podchodzi do rosyjskiej obecnoci na Ukrainie.
Jeeli mit ukraiski powstawa na podou antypolskim, to
z kolei polski - na antyrosyjskim.
Pod koniec wieku XVIII Rzeczpospolita bya podzielona przez
dobrych ssiadw na trzy czci, przy czym Imperium Rosyj-
skie mocno rozhutao j w cigu

tego stulecia, a gwnym inicjatorem rozbioru bya Katarzyna II.
Pastwo przestao istnie. Wspomnienia o niej jtrzyy serca Polakw i wywoay pewn liczb powsta. To wanie by ten skadnik: one zabrali nam nasze.
Mielimy peni rol nie
gwnego wroga, lecz rol cudzego
Jak wanie rol, Pani
zdaniem, polskim mit udziela
Ukraicom?
Mimo to, e identyfikacja
polska powstawaa jako antyrosyjska, lecz podoe miaa z wasnej
sawnej przeszoci, a najbardziej
znane strony byy wpisane wanie w cigu tego samego XVII
wieku. Nasze wszystko dla Polski w wieku XIX przy powstawaniu tego mitu to s wojny z Kozakami, to s wojny z Tatarami na
ziemi ukraiskiej i tak zwany potop szwedzki (oboga szwedzka
1655 roku, wojna trwajca do 1657
roku). Wszystkie te wydarzenia
znalazy wielu prawdziwych mistrzw sowa, przede wszystkim
Sienkiewicza autora znanej try-
podrcznik szkolny z historii wprowadza w wiadomo ukraicw mit antypolski (prof. N.Jakowienko).
PRAWDA HISTORYCZNA
w podrczniku szkolnym
GOS POLONII
standardowego
logii, powiconej tym fragmentom, na ktrych by tworzony i

utrwala si polski mit narodowy.
Jeeli ostatecznie rozstawi akcenty, nam w tym micie udzielono rol nie gwnego wroga, lecz
tego cudzego, ktry popycha do
katastrofy polskiej.
W wieku XX i dalej obydwa
mity - polski i ukraiski funkcjonuj specyficznie. Z boku polskiego czciej brzmi nawoywania
do braterstwa, z ukraiskiego
wyranie rzadziej. w Polsce podrcznik szkolny zaczli ju przerabia, podrcznik uczelniany i literatur badawcz ju cakowicie
zmienili. Natomiast na Ukrainie
podrcznik szkolny pozosta taki
sam, jak by mniej wicej pod koniec XIX wieku i uczelniana historia pozostaje taka sama - agresywna. Natomiast produkcj badawcz rzadko kto si interesuje.
Midzy kim wbita bya paa
Uni Brzesk?
Z wielu przyczyn bardzo
trudno obiektywnie oceni znaczenie pewnych wydarze historycznych. W Eseju o historii Ukrainy Pani zaznacza, e
Unia Lubelska 1569 roku wywoaa procesy konsolidacyjne.
W tym jest ona asocjonowana
z pocztkiem rozamu konfesyjnego na naszych ziemiach, ktry sta si przyczyn unii Brzeskiej i do powstania kocioa
greko-katolickiego. Jakie wtedy
s strony pozytywne?
Unia lubelska stworzya umowy do poczenia Ukraicw, ktrzy mieszkali na rnych terytoriach. Do tej pory jedna
cz dzisiejszej Ukrainy naleaa do jednego pastwa, lecz druga
do innego, a wtedy cay terytorium wszed do skadu Krlestwa
Polskiego jednej z czci skadowych Rzeczpospolitej jako pastwa federatywnego. Odnonie
konfesji, w okresie podpisania unii
spostrzegany by sza protestantyzmu, wtedy czowiek mg trzycztery razy w yciu zmieni wyznanie, szukajc gdzie jest lepiej.
Lecz Panie nie bdzie zaprzeczaa, e podpisana pniej
Unia Brzeska, religijna unia w aden sposb nie sprzyjaa konsolidacji spoeczestwa staa si
kropk rozejcia Ukraicw i
Polakw, wbiwszy pa midzy
dwoma narodami?
Tak naprawd, wbia
ona pa midzy Ukraicami
i Ukraicami. Do czego tu s
Polacy? To te jest stereotyp
Elokwentna ramka z Bohdanem Stopk z filmu Wadimira Bortko "Taras Bulba".
wpisany do podrcznikw
szkolnych. Chocia cz z
nich ju si przyzwyczaia,
e uniat to nie jest przeklestwo. A niektre uczelniane
Ramka z filmu Wadimira Bortko "Taras Bulba", 2007 rok.
podrczniki do myli, e jezuita te nie jest przeklestwo.

Hierarchowie owego polskiego kocioa katolickiego w ogle bardzo nieprzychylnie podchodzili do pomysw unii. Z wczesnych biskupstw katolickich j popieray tylko kijowski i woyski.
A wrd orderw zakonnych kocioa katolickiego do ostronie
poparli j jezuici nie natychmiast i
nie wszyscy.
Wic, Unia Brzeska wbia pa
midzy tymi Ukraicami, ktrzy
uznawali now cerkiew, czenie si z Rzymem, i tymi kto tego
faktu nie uzna. Oni midzy sob,
rzecz jasna, bardzo si kcili... ale
to rwnie sprzyjao wyprowadzeniu wsplnoty ukraiskiej z
drzemki. To by niezwykle mocny intelektualny wybuch, ktry
sta si pocztkiem nowego ukraiskiego narodu.
PRAWDA HISTORYCZNA
GOS POLONII
Szlachta i pomysy
Proponuj uwadze czytelnika ciekawy materia, ktry cakiem przypadkowo znalazem na prorosyjskiej stronie "Ukraina Rosyjskojzyczna", jak nie dziwnie, lecz ten artyku jest dosy ciekawy, a wnioski autora, mimo, e czasami przesadzone, lecz jako na mnie nie bez podstaw.
PRAWDA HISTORYCZNA
ukraiskiej niepodlegoci
dowa ludzi bez ich fizycznej likwidacji, - podsumowuje Bowua.
istoria szlachty po rozbiorach Rzeczpospolitej jest

ciekawa i niezbadanym
zagadnieniem. Niekiedy prosperujca klasa rzdzca wielkiego pastwa, posiadajcego po za wasnymi ziemiami polskimi, rozlege litewskie, biaoruskie oraz ukraiskie
terytoria, jakby powoli zesza ze sceny historycznej i zgina w niebycie.
Na skutek I i II rozbiorw Rzeczpospolitej wicej ni 240 000 kilometrw kwadratowych Prawobrzenej
Ukrainy (Woly, Podole i Kijowszczyzna) weszy do skadu Rosyjskiego Imperium. Na tych terenach
mieszkaa wyrana ilo szlachcicw.
Jeli w wikszoci zachodnioeuropejskich krajw liczba dworzan zwykle
nie byla wiksza ni 1,5 - 2% ogu
ludnoci, w Rzeczpospolitej oglna
liczba szlachty, wg rnych ocen, stanowia 10 15, a w niektrych miejscowociach dochodzia do 20% ogu ludnoci. Jasne, e tak wielka masa
ludnoci uprzywilejowana nie moga podtrzymywa jednolicie wysoki cenz majtkowy i poziom ycia.
Na tych ziemiach na pocztku XIX
wieku, a moliwie i wczeniej weszy w ycie ironiczno-obraliwe dla
szlachty, lecz moliwie wymylone
w jej rodowisku nazwy szlachecki
plebs i hoota herbowa.
Po pojawieniu si Napoleona
na polskich ziemiach wadze francuskie zainteresoway si tym pytaniem. W jednym z raportw,
przygotowanym przez Talerana w
1807 roku, mona znale szczegowy opis socjalno-ekonomicznego
stanu tzw. szlachty bezrolnej. Autor raportu pisze: Wrd szlachty bezrolnej spotykane s rwnie
potrzebujcy, zagrzebani w biedzie, ktrych nie mona odrni
od chopw. Rnica tylko w tym,
e mianowani s szlacht.
Naley zaznaczy, e proces poczenia konkretnych warstw szlachty zacz si wyranie wczeniej ni
w XIX wieku. Mocne uderzenie po
stanu majtkowym gospodarstwa
szlacheckiego odbyo si jeszcze w
Sublimacja
straconej
polskoci?
Finis Poloniae, 1831, obraz Dietricha Montena, przedstawiajcy przekroczenie granicy z Prusamiprzez rozbite oddziay powstacze.
Z Dzikich Pl. Obraz Jzefa Brandta (1900 r.)
wieku XVII dziki chmielnicczynie

i innym powstaniom kozacko-chopskim. To wszystko prowadzio do
poczenia oraz deklasacji szlachty,
tzn. stracie moliwoci ekonomicznych dla kontynuacji politycznego
zwierzchnictwa.
Jednak, mimo wszystko, warstwa szlachecka korzystaa w Rzeczpospolitej z maksymalnych przywilejw i wolnoci: ona pozostawiaa za sob monopoli na ycie polityczne w granicach pastwa, wybieraa i zrucaa z tronu krli wg wlasnego wyboru, swobodnie zmieniaa
miejsce zamieszkania, miaa wasne
sdy, szlachcice nie byli karani cielenie. A najbardziej dziwnymi wolnociami dla nas, mieszkacw XXI
wieku, jest wolno nie spaca podatkw i prawo na zbrojne powstanie (rokosz). Rzecz jasna, e ludzie,
przyzwyczajeni do takich wolnoci,
nawet po upadku wasnego pastwa
i pod nowymi wadcami dyli zachowa stare przywileje (zaznaczmy,
e dosy dugo im to udawao si,
przynajmniej w Rosji i Austrii).
Rosyjski genera Tormasw w
1806 roku w swoim przemwieniu
w Senacie wygasza, e szlachecki
plebs w jego gubernii nie mia staego miejsca zamieszkania, nie paci podatkw, nie zajmowa jakiejkolwiek
pewnej pozycji yciowej (tzn. rodza-
ju dziaalnoci, zawodu autor).
Demograficzna
strona pytania
Istniao wielkie mnstwo kategorii szlachty: szlachta rodowa, folwarkowa, czynszowa, okolicznociowa, subowa, zacienna, bya
rwnie szlachta tatarska (potomkowie ktrej przeszli na sub od
Tatarw) i wielu innych rodzajw.
Wic, ile byo na ziemiach Prawobrzenej Ukrainy szlachcicw?
Ksika Daniela Bowua dobra jest
tym, e w porwnaniu z wieloma
pracami domowych historykw, on
korzysta nie tylko z mitw o ariachukraicach, lecz z cyfr i tabel.
Porwnaem dane Bowua z
ogln liczb ludnoci, podanej
w jednostkach administracyjnych
w ten czas i otrzymaem, e procent szlachty czasami stanowi 68
% (!) oglnej liczby ludnoci. I to
na korzennych ziemiach ukraiskich, korzenniej za ktr by i nie
moe... Tylko Kijw (cilej Powiat
Kijowski, tzn. rejony wiejskie, poza
miastem) by wyjtkiem.
Taka masa krytyczna potencjalnych i realnych nosicieli wolnoci,
tytuowanej hooty nie moga dosy
dugo y z aparatem biurokratycznym imperium, i ten aparat wymyli... maszyn do mielenia szlachty.
Maszyna do
mielenia szlachty
Jednym z waniejszych narzdzi w Imperium Rosyjskim do likwidacji szlachty jako klasy stay wzajemne weryfikacji lub sprawdziany szlachetnoci. Tych, kto nie mg
przedstawi adnych dokumentw
pisemnych, ktre udowadniay szlachectwo, wadze rosyjskie w sposb przymusowy zapisywali do innych warstw ludnoci, na przykad,
do chopw lub mieszczan i zmuszali ich pracowa i paci podatki. Ten
proces na Woyniu nazywano polowaniem na faszyw szlacht. Na
Woyniu ewidencji tytuw podlegali, wedug jednego z dokumentw
1840 roku - 92 114 osb, natomiast na
Kijowszczynie 50 329.

Pod koniec 1833 r. instytucje
szlacheckiego samorzdu tzn. zgromadzenia szlacheckie, pod naciskiem powinni byli si zgodzi z
deklasacj, tzn. pozbawieniem
praw szlacheckich, wicej ni 72 tysicy osb. Pniej, w 1834 1839 latach, liczba przymusowo deklasowanych w trzech guberniach (Woyska, Kijowska, Podolska) wyniosa 93 139 osb.
Jeszcze jednym z narzdzi likwidacji szlachty sta si terror kulturowy, tzn. zmniejszenie liczby
polskich szk i gazet. Niezwykle
GOS POLONII
strasznym dziaaniem, - pisze Bowua, - bya cakowita likwidacja po

roku 1831 sieci polskiego szkolnictwa, zaoonej przez Komisj Edukacji Narodowej i prosperujce dziaajcej w okres lat 1803-1824. To doprowadzio szlacht do mierci spoeczno-kulturowej.
Przymusowe
rozsiedlenie po
Ukrainie
Szlachta czas od czasu wywoywaa powstania przeciwko
wadzy rosyjskiej. Polscy historycy zwykle rozpatruj te powstania
jako odpowied szlachty na uciski i obrazy dokonywane przez
wadz rosyjsk. Rosyjscy historycy akcentuj uwag na przeladowaniach jako odpowiedzi wadzy, a
powstania polskie uwaaj za przyczyn lecz nie skutek tych przeladowa. Jakby to nie byo, w postaci
dziaania, ktre by poamao przeciw szlachty, wadza cesarska wykorzystywaa przesiedlenie najbardziej niespokojnych szlachcicw do
innych miejscowoci, co prawda w
granicach Ukrainy.
Ciekawa jest podawana przez
Bowua historia, ktra odbya si z
korsusk szlacht. Od marca do
maja 1804 roku na Kijowszczynie
miay miejsce wydarzenia, podwiaczajce cigle istnienie tradycji sympatykw rozwizania brutalnego
pytania szlacheckiego... W Korsuniu,

gdzie si urodzi narodowy poeta
ukraiski Taras Szewczenko, mieszkao 800 osb mskich, ktrzy pod
czas spisu 1795 roku zapisali do paccych podatki i od czasu bez przestanku si buntowali...Mieszkacy
Korsunia nie tylko nie rezygnowali
ze swoich szlacheckich ambicji, lecz z
kolei zajli jeszcze bardziej wojownicze stanowisko. Gubernator wojskowy uda si do sposobu, ktry w XIX
stuleciu bdzie dosy czsto wykorzystywany: on wezwa setk Kozakw Donskich....
Natomiast gubernator obywatelski, tajny radca Pankratiew, postanowi rozproszy nieulegy element
po innym wsiom wrd ukraiskiego chopstwa, eby wybili sobie
gupoty z gowy.
Tego typu przesiedlenia nieulegych ze wsi na wie, chyba byy wykorzystywane przez wadz rosyjsk
dosy czsto. Za dziesitki lat one doprowadziy do rozsiedlenia setki tysicy szlachcicw po caej Ukrainie,
niekiedy dosy daleko od miejsc ich
pierwszego zamieszkania. Szlachta
polska jako wsplnota socjalna i elita
polityczna na Prawobrzenej Ukrainie przestaa istnie. Historia zna
niemao przykadw akcji, likwidujcych ukad spoeczny z takim rozmachem... przy pomocy maszyny
biurokratycznej i policyjnej. To wiekowa moc Rosji umiejtno likwi-
Zadziwiajca i statystycznie
przekonujca panorama wielkiej socjalno-politycznej katastrofy, ktr
przeya polska elita, pozostajc bez
wasnego pastwa po jego rozbiorze, nasuwa myli o nastpnym zagadnieniu, ktre wychodzi za granice ksiki Bowua.
Czy znikna cakowicie szlachta polska na Ukrainie? Czy bya ostateczn jej mier kulturowo-spoeczna? Odpowied bdzie i tak i
nie. W przyrodzie i spoeczestwie
nic nie znika cakowicie. Tak si odbyo i ze szlacht polsk: przymusowo pozbawiona tytuw, zapisana w
opodatkowane warstwy, rozproszona wrd ludnoci chopskiej Ukrainy, pozostawiona bez szk i gazet,
ona mimo wszystko przetrwaa jako
og fizycznie istniejcych osobowoci, ktrzy przekazali potomkom ten
gen obrazy i zoci, ktry si ukorzeni w ich wsplnej pamici.
wiadomo wsplna setki tysicy deklasowanych szlachcicw
i ich potomkw przejawiaa si w
wielkiej iloci artefaktw ycia kulturowego i literackiego, nacechowana bya trwaoci i pewn systematycznoci pogldw i dziaa, a le-
piej powiedzie uczu ich nosicieli. Jednym ze smutnych i praktycznie irracjonalnych uczu bya rwnie i trwaa nienawi do Moskwy i
do moskala, do wszystkiego rosyjskiego, wszystkiego, co jest za granic swego folwarku.
Moliwie, e wanie deklasowana szlachta utworzya te buntownicze rodowisko we wsi ukraiskiej
(zaraziwszy nim chopstwo ukraiskie), ktre stao si przyczyn fenomenu petlurowszczyzny oraz innej
bardziej mniejszej atamaszczyzny
na Ukrainie w latach 1918 1921.
Walka o ukraisk niepodlego
pod czas wojny domowej staa si
dla tych ludzi jakby psychologiczn
kompensat i rewanem za upokorzenia przeszoci, w pewnej mierze
zemst Rosji i caratu.
W wiecie wyej powiedzianego zrozumia si staje zagadka niektrych losowych decyzji Symona Petlury.
Spokojny ksigowy (jak nazywali Petlur jego wspczeni), on rwnie prawdziwy wojownik za Ukrain (jak
mianuj go teraz), broni j nieco asymetrycznie: na froncie
wschodnim niezwykle uparcie,
lecz oddal Woy, Galicj oraz
Polesie Polsce jakby w zamian
za pomoc zbrojn... Lecz to jest
zupenie inna historia.
Jewgenij Sytnyk
Polski Prometeusz, obraz Horace Verneta jako alegoria upadku powstania listopadowego.
PRAWDA HISTORYCZNA
Zota doba
GOS POLONII
Jak si yo Ukraicom pod rk krla
kraiska pami narodowa charakteryzuj si cakowit amnezj. W cigu ostatnich dwustu

lat Ukraicom z premedytacj
by pukany mzg. Historia czasw, kiedy ziemie ukraiskie naleay do Wielkiego Ksistwa Litewskiego i do Rzeczpospolitej
w programach nauczania oraz
literaturze zwykle przypomina
si paczem o niby gnbieniu
Ukraicw feudaami litewskimi oraz polskimi.
Ze wzgldu na to, postanowilimy stworzy szereg szkicw, ktre zlikwiduj nieprawdziwe stereotypy o gnbieniu
oraz upoledzeniu Ukraicw
w skadzie Wielkiego Ksistwa
Litewskiego i Rzeczpospolitej.
Wic, eby zdj wykrzywione cesarskimi mitami okulary,
przejrzyjmy si jak naprawd
yli na Woyniu, Podolu oraz
Kijowszynie w okresie litewsko-polskiego gnbienia i
zaborw, sprbujmy w mylach przenie si w te odlege czasy
Rzecz jasna, gospodarstwo

wczesnego rolnika, - pisze historyk Oleksandra Jefimenko,
powinnimy przedstawi jako
do obszerne, i ujmujc inaczej
samowystarczalne, naley tylko przypomnie na jakim podou ono byo spierane. Opis dworu i jego dodatkw, tzn. nalecych do niego ziem, rysuje przed
nami praktycznie utopijny we
wspczesnym rozumieniu obraz wolnego rzdzenia na obszernych ziemiach, gdzie po za
pasz i stogami siana s jeszcze
i ogrody, i stawy, i myny, i pasieki, i rudy. ()
Jedzenie bez ogranicze byo
dostarczane przez przyrod dookoa, ktra nie bya jeszcze wyczerpana i w stosunku do materiay spoywczego, rzecz jasna, e w owe czasy nie istniay
taki wyrane odmiennoci klasy
wyszej od niszej, bogatego od
biednego, ni to ma miejsce teraz.
Kijw - w okresie wczesnego redniowiecza by
Jeeli pan Nikodym Janowycz, wielki pose od Litew- codziennie, w postaci stacji poza chlebem i innymi drobskiego pana do wielkiego ksi- od ludnoci na swoje jedzenie w nostkami kuchennymi, beczk
cia Moskiewskiego otrzymywa podry jawk, 4 gsi, 10 kur miodu i piwa, z kolei 15 winiw moskiewskich (niewolnikw), ktrzy wizieni byli w
Brzeciu, wszystko jedno mieli
do jedzenia w cigu tygodnia po
dwa barany, dwa chleby na osob, po dziesi szczypt soli i po
beczce piwa.
W ten sposb, miso byda
domowego oraz zwierzt dzikich, drb domowy i dzikie ptaki, ryba byy jednakowym materiaem do stou i wielkiego ksicia i zwykego rolnika. Lecz handel pozwoli bogatym ludziom
zapozna si z przyprawami,
ktre odrniay kunsztowny
sto od zwykego. Pieprz jako
przyprawa by uwaany praktycznie oglnie uznanym narzOd czasw Unii w Krewie (1385 r.) do drugiego rozbioru I Rzeczydziem wymiany, - pisze Olekpospolitej (1793 r.) Prawy brzeg Dniepru byy pod rk krlw polssandra Jefimenko.
kich. Obraz Wojciecha Gersona Kiejstut i Witold winiami Jagiey.
Burzliwy handel zagraniczKopia umowy podpisanej w Krewie w 1385 r.
ny, centrum ktrego pozosta w
Kijowie, zapozna ludzi z r-
PRAWDA HISTORYCZNA
Rusi (Ukrainy)
GOS POLONII
polskiego midzy Uni w Krewie a Lublinie
jednym z najbogatszych miast w Europie.

n kunsztown wschodni produkcj i jakociowymi niemieckimi towarami, rzecz jasna, e
lepsi gospodarzy ze zwykego
ludu mieli moliwo nabycia
tych rzeczy. wczesny podrnik Mychalon ytwyn napisa o tym: W Kijowie mi samemu udao si widzie, e jedwab
jest sprzedawany taniej ni len
w Wilnie, a pieprz jest taszy
ni sl. Wedug jego opowieci w domach najbiedniejszych
mieszczan mona byo spotka
jedwab i przyprawy aromatyczne, ktre w Europie lub w Moskowii byy dostpne tylko arystokracji. To wszystko byo potwierdzeniem dobrego dostatku w ktrym y wczesny lud
ukraiski.
,,Handel zachodni kontynuje Jefimenko, - przyzwyczai ludzi do niemieckiego ptna:
nie tylko szlachcic, lecz i bogaty ukraiski lud nie ogranicza
si domotkanym, wic wymaga
uskiego ptna, handel poudniowy szerzy wszdzie jedwab i ptno jedwabne. Jakiej
by jakoci nie byy wytrzymane
na miodzie piwa i wina domowe, mimo wszystko piwo niemieckie zaczo torowa sobie
drog w uytek czowieka po-
udniowo-rusiskiego, z kolei o
winach zagranicznych mona
nawet nie mwi: one szy w dostatku z zachodu oraz poudnia,
nie bdc wypartem przez swe
miejscowe, ziemskie lub gorzae
wino, bez wzgldu na jego nisk
cen. ()
Niezwykle duo byo pocigajcego w tej piknej Ukrainie,
o ziemiach ktrej najbardziej dowiadczeni ludzie w owych czasach mwili, e tu nawet nie
warto sia co roku: zasiewaj raz,
a potem pasza bdzie sama sob
zasiewana i rodzi. Wielka ilo
dzikiego zwierza odpowiadaa
bogatej rolinnoci.
Polski wspczesny historyk
i geograf Mateusz Mechowski,
ktry y w latach 1456 1523,
w ksidze Traktat o dwch Sarmacjach w ten sposb opisywa
bogactwa oraz bogactwa naturalne Ukrainy w czasach litewsko-polskiego okresu: ubrw,
dzikich koni oraz jeleni taka niezmierna liczba, e poluj na nich
wycznie dla skry, a miso pozostawiaj, na anie oraz dzikw
nawet uwagi nie zwracaj. Kozy
dzikie w takiej iloci biegaj
zim ze stepu do lasow, e kady z wieniakw moe ich zabi
ile si chce. Na brzegach rzek,
wielka ilo mieszka bobrw.

Ptakw tyle, e wiosn chopcy
wypeniaj czna jajkami dzikich kaczek, gsi, urawi oraz abdzi. Psw karmi misem dzikich zwierzt. Rzeki przepenione niezwyk iloci jesiotrw
oraz innej wielkiej ryby, ktra
idzie z morza w gr do sodkowd, w ten sposb rzeka wypenia si ryb, e spis rzucony do
wody, zatrzymuje si i sterczy,
jak wbity w ziemi.
Zdaniem historykw, ten
opis nie jest przesadny. Na przykad, ta sama Jefimenko pisze:
To oraz wiele innego jest powiadczone przez owczesne
roda pisane, ktrzy s warci zaufania, o wczesnej rozkoszy si produkcyjnych ukraiskiego terytorium, te opowieci powiadczone s rwnie
niebezporednimi wiadectwami prawdziwych dokumentw, przynajmniej odnonie tych
przedmiotw, ktre byy w oficjalnym obiegu, m.in. mid i bydo. W tym znaczeniu Ukraina
bya praktycznie krajem miodu
i pyncego mleka. Wic, nie
odpowiadaj te opisy cesarskim
mitologom o nieszczsnych
Ukraicach, gnbionych przez
polskich i litewskich feudaw.
Na Ukrainie, wtedy nawet bogaty rolnik, czasem, by ubrany w jedwabie, ktre w Moskwie i Europie byo
dostpne tylko arystokratom.
GEOPOLITYKA
GOS POLONII
Bez wolnej Ukrainy
Ukraiska koncepcja
GEOPOLITYKA
nie ma wolnej Polski

cji polskiej, a take dziki niej bya
w znacznym stopniu finansowana.
Wyzwanie, jakie rzuci Jerzy Giedroyc, stanowio powane ryzyko.
Jerzy Giedroyc godzc si na utrat
Wilna i Lwowa, proponujc odwan rewizj stosunkw polsko-ukraiskich, mia prawie wszystkich
przeciw sobie.

Gdy na przeomie lat 40-tych i
Giedroycia i Mieroszewskiego
O Giedroycia sporu nie ma zapewnia minister Radosaw Sikorski w
Nowej Europie Wschodniej (1/2010).
a opozycyjnych i antykomunistycznych na Wschodzie, siy i struktury
funkcjonujce w Zachodnim wiecie.
Za szczeglnie istotn uwaa wspprac wrd samych narodw zniewolonych: Polakw, Czechw, Sowa-
Jerzy Giedroyc (ur. 27 lipca 1906 w

Misku, zm. 14 wrzenia 2000 w MaisonsLaffitte pod Paryem) polski publicysta,
polityk i dziaacz emigracyjny.
"D
eklaracja w sprawie
ukraiskiej" opublikowana w Kulturze w
1977 r. z inicjatywy Redaktora Jerzego Giedroycia bya jednym z waniejszych ogniw w koncepcji i dziaaniach
opracowanych i podjtych przez rodowisko paryskiej Kultury w odniesieniu do Ukrainy. Ale bya take
odzwierciedleniem szerszej wizji politycznej Redaktora i jego wsppracownikw dotyczcej Europy, a szczeglnie Europy rodkowo-Wschodniej.

Ta wizja zakadaa, przez cay
okres trwania bloku komunistycznego, e on nie przetrwa, e ZSRR rozpadnie si umoliwiajc zniewolonym przez niego narodom warunki
do stworzenia ich wasnych niezalenych krajw.
Z tego przekonania braa si de
terminacja Redaktora, aby podejmowa dziaania na rzecz wsparcia, najmniejszych nawet przejaww, oporu,
opozycji w krajach bloku wschodniego, aby informowa o tym, co si tam
dzieje, aby wcza we wsparcie dzia-
kw, Litwinw, Ukraicw, a take

Rosjan, tych, ktrym bliskie byo mylenie w kategoriach demokracji.

Dlatego te w Deklaracji w sprawie ukraiskiej znalazy si min. sowa nie bdzie wolnych naprawd
Polakw, Czechw czy Wgrw bez
wolnych Ukraicw, Biaorusinw
czy Litwinw. I, w ostatecznym rozrachunku, bez wolnych Rosjan. Bez
Rosjan wolnych od ambicji imperialnych, rozwijajcych wasne ycie narodowe, szanujcych prawo do samostanowienia innych narodw.
Przyjrzyjmy si kilku najistotniejszym aspektom, jakie mog dzisiaj
uatwi zrozumienie wagi opublikowania tej Deklaracji.
Spojrzenie
na ukraisk
koncepcj
Kultury

Koncepcja ULB naley bez wtpienia do najwikszych osigni
kierowanej przez Jerzego Giedroycia
"Kultury". Chodzio w niej o przedefiniowanie polskiej polityki wschodniej, w ktrej stosunek wobec obszaru ULB (Ukraina- Litwa- Biaoru) by kluczowy dla odzyskania niepodlegoci oraz bezpieczestwa i stabilnoci Europy rodkowo-Wschodniej. Jerzy Giedroy by
jej gorcym zwolennikiem, centraln rol w tym programie odgrywaa
"kwestia ukraiska", ktr ten uwaa za jedn z najwaniejszych dla
przyszoci Polski i Europy.

Z koncepcj ULB wizaa si
take "kwestia rosyjska". Stanowisko "Kultury" wobec niej ewoluowao. Ostatecznie uznano, e jedynym
sensownym antysowietyzmem jest
dziaanie na rzecz demokratyzacji Zwizku Sowieckiego. rodowisko Kultury odrzucao zdecydowanie emigracyjny antykomunizm, pozbawiony wymiaru moralnego, produkujcy jedynie slogany i
"zwierzc nienawi do Rosji". Wedug Giedroycia tylko nieimperialistyczna Rosja i nieimperialistyczna
Polska miay szans "uoenia i uporzdkowania wzajemnych stosunkw". Rozpad Zwizku Radzieckiego mia by pierwszym krokiem.

Redaktor i jego wsppracownicy, w kwestiach ULB, szczeglnie:
Juliusz Mieroszewski, Jzef Czapski, Jzef obodowski, Jerzy Stempowski, Gustaw Herling-Grudziski
i Bohdan Osadczuk, uwaali, e racj
nadrzdn Rosji i Polski bdzie przyznanie penej niepodlegoci krajom ULB, ktrych nie mona traktowa jak pionkw w polsko-rosyjskiej
grze. Podkrelano, e polityka trwaej suwerennoci regionu ULB zakoczy polsko-rosyjsk rywalizacj
na historycznym wschodzie Polski,
prba za odbudowy przedmurza
byaby wod na myn dla rosyjskich
imperialistw. Wspczesna misja
Polski na Wschodzie ma polega na
udziale w "przebudowie i w zorganizowaniu europejskiego wschodu".
W tym widzieli istot polskiej egzystencji pastwa i narodu.

Jerzy Giedroyc a wraz z nim
grono ludzi z krgu Kultury, tworzc t koncepcj, nawizywali w
sposb krytyczny do polskich dowiadcze historycznych. Towarzy-
Giedroyc chcia widzie Polsk i Ukrain,
szya temu refleksja nad dawnymi

porakami i ich przyczynami. Punktem wyjcia tej refleksji bya Polska
i jej miejsce w Europie i w Europie
rodkowo-Wschodniej. Pod koniec
II wojny wiatowej, jak pisa po latach Juliusz Mieroszewski, dosownie wypado dno ze wiata, ktrego pierwsza i druga Rzeczpospolita stanowiy kolejno cz skadow. Oznaczao to, e nie tylko polskie dotychczasowe koncepcje polityczne odeszy w przeszo, ale w
tak sam przeszo odeszy rwnie europejskie koncepcje.

W tych nowych warunkach, majc wiadomo nowych wyzwa czekajcych nie tylko Polsk, ale i Europ
Wschodni, Jerzy Giedroyc dokona
przeformuowania swojej przedwojennej koncepcji. Poza nowym kontekstem politycznym bra rwnie pod
uwag najeone kolczastymi drutami stosunki polsko-ukraiskie, ktre
lata 1939-1947 jeszcze dodatkowo pogmatway.

Jeszcze w kwietniu 1949 roku
Jerzy Giedroyc w licie do Jerzego
Stempowskiego, zniechcony postaw emigracji polskiej w stosunku do
spraw polsko-ukraiskich napisa:
Trzeba po prostu zacz robi samemu. I tu mi przyszed na myl projekt,
do ktrego chciabym Pana namwi.
Idzie o nasz stosunek do problemu
ukraiskiego. Wydaje mi si, e trzeba
opracowa krtk i zasadnicz deklaracj precyzujc ten stosunek zasad-
GOS POLONII
czonkami jednej rodziny europejskiej.
niczo w oderwaniu od taktyki dnia

biecego i j ogosi przez tych par
osb, ktre si tym problemem zajmoway, a ktre maj moralne prawo w
tej sprawie zabra gos. (...)

Nie ulega wtpliwoci, e taka
deklaracja zostanie przyjta najbardziej wrogo przez obie strony. Ale
deklaracja ta niewtpliwie stanie si
kiedy punktem wyjcia do rozwizania czy uregulowania tych stosunkw, a jeli wszystko si zawali, bdzie przynajmniej dowodem,
e byo par osb mylcych rozsdnie. Deklaracji tej nie udao si
wwczas opublikowa. Dopiero rok
1952 przyniesie publikacj listu ksidza Jzefa Z. Majewskiego z Pretorii, w ktrym domaga si on zwrotu Wilna i Lwowa Litwie i Ukrainie,
a wraz z nim stanowiska Redakcji Kultury w tej sprawie. Innym,
przeomowym w postrzeganiu stosunkw polsko-ukraiskich, sta si
tekst Jzefa obodowskiego Przeciw upiorom przeszoci, opublikowany w tym samym roku. Obie
publikacje wywoay bardzo gwatowne reakcje czytelnikw, przeamyway bowiem zmow milczenia wok tematw tabu polskiej
powojennej emigracji, jakim bya
przede wszystkim nienaruszalno
wschodnich granic Polski sprzed 1
wrzenia 1939 r. Pamita warto, e
w okresie tym Kultura adresowana bya przede wszystkim do czytelnikw wywodzcych si z emigra-
50-tych Jerzy Giedroyc i rodowisko

Kultury na pytanie Czy powstanie niepodlegej Ukrainy ley w interesie Polski, odpowiadali pozytywnie uznajc rwnie, e Lww powinien w przyszoci nalee do Ukrainy, kiedy wypowiadali si przeciwko zdominowaniu stosunkw polsko-ukraiskich przez upiory przeszoci, mona byo uzna, e jest to
projekt zakrawajcy na niezniszczaln utopi. W rzeczywistoci okaza
si przejawem wielkoci wizji politycznej Redaktora.

upraszczajc nieco mona powiedzie, e ukraiska koncepcja Jerzego Giedroycia i jego wsppracownikw opieraa si na przekonaniu o koniecznoci powstania niezalenej Ukrainy, w granicach ktrej
mia znale si Lww oraz koniecznoci unormowania stosunkw z ni
poprzez budowanie mostw polsko-ukraiskich, pomimo wsplnej
tragicznej przeszoci, oparta bya.
Wszystkie podjte przez niego na
przestrzeni ponad pwiecza dziaania wynikay z tych dwu przesanek.

Byy to dziaania podjte na rzecz
uznania przez wschodnioeuropejskie
narody, w tym Polski, prawa Ukrainy
do niezalenoci. Wrd z nich jednym z kluczowych bya idea opublikowania Deklaracji w sprawie ukraiskiej. A take dziaania, ktrych celem byo w latach 1947-1991, przyblianie Polakom rnych aspektw ycia na sowieckiej Ukrainie, poczynajc od sytuacji polityczno-ekonomicznej, poprzez przejawy ycia dysydenckiego i przeladowa za nie, a
po popularyzacj ukraiskiego ycia
kulturalnego w Zw. Sowieckim.
Co wicej, Jerzy Giedroyc uwa
a, e mwi o sprawach ukraiskich
i polsko-ukraiskich powinni te sami
Ukraicy. Ju latem 1947 r., kiedy Kul-
tura dopiero co zaistniaa, Redaktor

dopomina si u Jerzego Stempowskiego o pomoc w znalezieniu autorw ukraiskich. W tych staraniach
nie usta przez nastpne kilkadziesit
lat. Publikowa, poza ju wspomnianymi, gosy m.in.: Jewhena Maaniuka, Jewhena Wrecion, Iwana ysiaka-Rudnyckiego, Jurija Szerecha (Szeweliowa).

Jeli w Kulturze oddawano gos
Ukraicom, miao to podwjne znaczenie, polscy czytelnicy mogli zapozna
si, najczciej zreszt po raz pierwszy
z odmiennym spojrzeniem, odmienn pamici historyczn, ocenami odbiegajcymi od narodowych stereotypw, sprzecznymi czsto z polskim dowiadczeniem, co byo najtrudniejsze
do zaakceptowania.

Z uwag i zainteresowaniem ledzi prace wydawane przez Ukraicw na emigracji, dokumenty, wspomnienia. Szuka take porozumienia
z emigracj ukraisk, szuka kontaktw z Ukrain. Z Kultur owocnie
wsppracowaa redakcja emigracyjnego pisma ukraiskiego Suczasnist' A
sam redaktor by czonkiem Rady Redakcyjnej kwartalnika Widnowa. Ju
w kocu lat 40-tych Redaktor myla o
stworzeniu w Kulturze staej rubryki kroniki ukraiskiej, intensywnie
szuka dla niej autora, ten pomys zostanie zrealizowany dopiero w 1952 r.
Kronika ukraiska obejmowaa istotne
wydarzenia z ycia ukraiskiej emigracji, a take, z czasem coraz wicej, z ycia sowieckiej Ukrainy. Jej autorem by
Bohdan Osadczuk.
Kontekst
publikacji
Deklaracji

Cho message zawarty w Deklaracji wpisywa si w lini mylenia i dziaa Kultury i jej Redaktora, okolicznoci powstania tego dokumentu maj rwnie swj ciekawy koloryt. Ma to zwizek ze wspomniana
wczeniej rozwijan jednoczenie z linia ukraisk koncepcj wsppracy z Rosjanami, szczeglnie kontakty
ze rodowiskiem emigracji rosyjskiej,
oraz dysydentami rosyjskimi, ktrzy
znaleli si na Zachodzie.

Jerzy Giedroyc rozpocz do
blisk wspprac z Wadimirem
Maksimowem, gdyy ten znalaz si w
Paryu i postanowi wydawa pismo
Kontinient. Okolicznoci te opisuje Bogumia Berdychowska w przedmowie do ksiki Jerzy Giedroyc.
Emigracja ukraiska. Listy 1950-1982
(Warszawa, 2004). Giedroyc zosta
czonkiem kolegium Kontinientu i
od razu rozpocz prby wprowadzenia do tego kolegium rwnie przedstawiciela emigracji ukraiskiej. Myla o Iwanie Koszeliwcu. Korespondowa w tej sprawie z Bohdanem
Osadczukiem. Ale napotka opr po
obu stronach.

Przekonywanie Rosjan, jak pisze B. Berdychowska, nawet tych
zwizanych z ruchem dysydenckim, do wsppracy z Ukraicami
nie byo atwe i stao si powodem
najpowaniejszego konfliktu na linii Giedroyc-Osadczuk. Ten ostat-
Jeszcze w latach siedemdziesitych XX wieku Giedroyc wyznaczy priorytety polskiej

polityki wschodniej i postawy demokratycznej Polski do Ukrainy.
GEOPOLITYKA
GOS POLONII
ni by wobec tego rodowiska skrajnie nieufny. Osadczuk uwaa, e
zanim rozpocznie si wsppraca z
Rosjanami, ze strony tych ostatnich
powinna pojawi si deklaracja w
odniesieniu do spraw ukraiskich.
W zwizku z tym, e dla Jerzego
Giedroycia istotne znaczenie miaa
wsppraca i z Rosjanami, i z Ukraicami, prowadzi negocjacje.

W licie do Bohdana Osadczuka
z marca 1976 r. pojawia si propozycja: Niech Panowie uzgodni swoje
postulaty. Jak zrozumiaem, chc panowie jakiego owiadczenia w sprawie ukraiskiej w Kontiniencie oraz
dokooptowania Koszeliwca do redakcji. Proponuj, by panowie opracowali projekt takiej deklaracji i postaram si te spraw wysondowa i
przekona Maksimowa. (cytat z listu
za wstpem B.Berdychowskiej).

Giedrojciowi udao si doprowadzi do stworzenia tekstu deklaracji, ale jego sukces mia szerszy
zasig, gdy Deklaracj w sprawie
ukraiskiej podpisao nie tylko rodowisko Kontinientu, ale i inni
przedstawiciele rosyjskiej emigracji
i dysydentw, a take przedstawiciele rodowisk emigracyjnych Czechosowacji i Wgier.

Przypominajc dzisiaj okolicznoci, w ktrych Giedroyc doprowadzi
do podpisania Deklaracji warto take zwrci uwag na fakt, e sytuacja
polityczna sprawy wolnej Ukrainy na
arenie midzynarodowej po 1945 r.
wygldaa znacznie gorzej ni Polski.
Jeszcze w 1952 r. problemy te sygnalizowa na amach Kultury Jzef obodowski.

wczesny rzeczoznawca ds. rosyjskich w amerykaskim Departamencie Stanu, George Kennan, twierdzi, e cho Ukraina zasuguje na pen niepodlego, z punktu widzenia
gospodarczego stanowi cz skadow Rosji w takim samym stopniu jak
Pensylwania Stanw Zjednoczonych i przestrzega rzd USA przed
mieszaniem si w separatystyczne
konflikty, jakie powstan po upadku
reimu sowieckiego.

A do utworzenia niezalenej
Ukrainy w 1991 roku sprawa ukraiska nie miaa dobrej midzynarodowej koniunktury politycznej. Adam
Michnik przypomina czsto nastpujc histori. Wiele lat temu opowiada
mu Jerzy Giedroyc o tym, e - szukajc
rodkw na publikacj w jzyku ukraiskim antologii Rozstrilane widrodennia <wydane przez Instytut Literacki w 1959 r.> - spotka si z przedstawicielem wanej fundacji amerykaskiej. Amerykaski rozmwca odmwi wsparcia finansowego i zapyta p artem: ile pan chce pienidzy
za to, by tej ksiki nie wydawa?
Amerykanin gotw by wspiera publikacj polskich autorw w emigracyjnym wydawnictwie; take wgierskich bd czeskich, ale Ukraina bya
obszarem sowieckim. Na Ukrainie
amerykaskie fundacje nie miay ingerowa w czasach, ich zdaniem, pokojowej koegzystencji.
UKRAISKI WEKTOR "KULTURY"

Z inicjatywy i na koszt Jerzego Giedroycia zostaa opublikowana antologia literatury ukraiskiej 1917-1933 roku
"Rozstrzelane Odrodzenie". Ksika zostaa przygotowana
przez Jurija awrinenko na zamwienie Jerzego Giedroycia. Tytu ksiki zaproponowa Giedroyc, ktry13 sierpnia
1958 roku napisa awrinenku: Co do tytuu. Moe byoby
dobrze da ogln nazw "Rozstrzelane Odrodzenie. Anthology 1917-1933 itd." Nazwa bdzie wtedy brzmiao imponujco. Term Giedroycia wszed do znacznej rozpitoci w
ukraiskim uytku publicznym.
Po ukazaniu ksiki kosztem redakcji Jerzy Giedroycia
zostae wysany kopii antologii do Zwizku Pisarzw w Kijowie oraz po ukraiskich czasopismach radzieckich. Poza
tym, Giedroyc wykorzystywa kad okazj, legalne i nielegalne, aby przemyci ksik za "elazn kurtyn". Anthology miaa znaczcy wpyw na ukraiskich dysydentw lat
szedziesitych.
W 1969 roku, Giedroyc opublikowa kolejne antologie
ukraiskie dysydenckie Ukraina 1956 + 1968, ktre utworzy Iwan Koszeliwiec.
GEOPOLITYKA
GOS POLONII
nw i Litwinw. Znalazy si w nim nastpujce sformuowania: Gwarancj
suwerennoci Polski jest suwerenno
narodw dzielcych nas od Rosji i polityka godzca w suwerenno tych narodw jest antypolska. Nie ma granicy
polsko-rosyjskiej, a kady, kto j buduje musi sobie uwiadomi, e robi to za
cen uciemienia Ukraicw, Biaorusinw i Litwinw.
Jerzy Giedroyc

Giedroyc nie tylko mia wiadomo, e powojenna emigracja
szybko si nie skoczy, ale rwnie tego, e narody wschodnioeuropejskie w walce o wolno s
osamotnione. W licie do Wasyla Barki pisa w 1959 r.: W obecnej sytuacji midzynarodowej narody pod panowaniem sowieckim s skazane na wasne siy i jedynie od ich dynamiki i jednoczenie wsppracy bdzie zaleaa
ich przyszo. <przytaczam za
wspomnian wczeniej ksik z
przedmow i redakcj B. Berdychowskiej>>

Jako, e polska emigracja miaa wiksze moliwoci dziaania, Giedroyc uwaa, e jednym
z jej obowizkw jest wspieranie
Ukraicw w prbach umidzynarodowienia sprawy ukraiskiej.
Takich prb Redaktor podj bardzo wiele, poczynajc od nagonienia sprawy ukraiskiej podczas berliskiego Kongresu Wolnoci Kultury w 1950 r., w czasie
ktrego Jzef Czapski wygosi
przemwienie, w jakim upomina

si o obecno w obradach take
ukraiskich intelektualistw. Podj rwnie prby wprowadzenia
Ukraicw do Komitetu midzynarodowego Kongresu. Niestety
wysiki te zakoczyy si niepowodzeniem.

Kultura speniaa w rodowisku emigracji wschodnio- i
rodkowoeuropejskiej: role integrowania tych emigracji w odniesieniu do spraw dla nich podstawowych. Jednym z takich
dziaa, poprzedzajcych bezporednio opublikowanie deklaracji w sprawie ukraiskiej, byo
doprowadzenie przez Giedroycia do wsplnego owiadczenia Europa Wschodnia uwolniona, ktre ukazao sie w
Kulturze w listopadzie 1976 r.
Owiadczenie to podpisali: Pavel
Tigrid, jako redaktor Svedectvi, Tibor Meray jako Irodalmi
Ujsag, Wladimir Maksimow jako
Kontinient (a wic ci sami, ktrzy potem podpisali Deklaracje
w swoim gabinecie.
ukraisk) oraz Eugene Ionesco
w imieniu emigracji rumuskiej.
Owiadczenie byo wyrazem
protestu przeciw wypowiedzi
Geralda Forda, wwczas kandydata na stanowisko prezydenckie w USA, ktry w czasie kampanii prezydenckiej stwierdzi,
e: nie ma dominacji sowieckiej
w Europie Wschodniej. (...)

Nie wierz, e Jugosawia,
Rumunia i Polska uwaaj si za
zdominowane przez Zwizek Sowiecki. Kady z tych krajw jest
niepodlegy, samodzielny. Wypowied miaa miejsce po konferencji w Helsinkach, ktra zatwierdzaa powojenne status quo
co do granic. Giedroyc uwaa, e
przeciwko takiemu postawieniu
sprawy powinny zaprotestowa
solidarnie emigracje narodw
wschodnioeuropejskich. Sowa
Forda niosy z sob grob cakowitego zaniechania stara na
rzecz wolnoci dla narodw Europy Wschodniej.

Opublikowana w maju 1977 r.
Deklaracja w sprawie ukraiskiej stanowi w pewnym sensie dopenienie

owiadczenia Europa Wschodnia
uwolniona, ze szczeglnym wyakcentowaniem sprawy niezalenej
Ukrainy. Ale rola tej deklaracji jest te
szczeglna, gdy by to pierwszy dokument podpisany przez Rosjan, w
ktrym pojawia si sprawa niepodlegoci Ukrainy. Dodajmy, Deklaracj
podpisao take 28 innych dziaaczy
Ruchu Demokratycznego w ZSRR.

Dla Polski jest to program niesuwerennoci, staego miertelnego niebezpieczestwa, dla narodu rosyjskiego program dyktatury deprawujcej
spoeczestwo. (...) Narody zniewolone i narody, ktre niewol, jednako zatruwaj si nienawici i pogard. Totalitaryzm sprzyja ksenofobii ufundowanej na przesdach, uprzedzeniach i
nienawici.

Bez przezwycienia wzajemnej
wrogoci niemoliwa jest wsplnota
celw Ukraicw, Litwinw, Biaorusinw, Polakw i Rosjan. Bez tej wsplnoty pozostaniemy uwizieni w historii
na nastpne stulecia. Wynika std program dziaania: walczy z ksenofobi i
szowinizmem we wasnym narodzie,
krzewi zrozumienie niepodlegociowych aspiracji Ukraicw, Litwinw,
Biaorusinw. Rozpowszechnia zrozumienie, ze z demokratami rosyjskimi czy nas wsplnota w deniach demokratycznych i wolnociowych.

Kilka lat pniej, na zjedzie
NSZZ "Solidarno" w Gdasku

w 1981r. przyjto "Posanie do ludzi pracy Europy Wschodniej".
Wyrastao ono z ducha mylenia o
tych sprawach bliskiego Jerzemu
Giedroyciowi i rodowisku Kultury.

Po mierci Jerzego Giedroycia w 2000 r., Iwan Dziuba
napisa: Zwaywszy, i punktem wyjcia w myleniu Jerzego Giedroycia bya konieczno odstpienia od zadawnionych wzajemnych pretensji i
antagonizmw, pjcia na mdre kompromisy w imi wsplnej dobrossiedzkiej przyszoci, naraony by on na guchy
bd gony sprzeciw konserwatywnych odamw kadej
diaspory.

Mona jedynie wyobrazi sobie,
ile goryczy i duchowego bolu kosztowao to Giedroycia i jego wsppracownikw. Jednak nie zaniecha on
wysikw na rzecz porozumienia i
nie okazao si to daremne. Szczeglne znaczenie dla Jerzego Giedroycia
miao porozumienie polsko-ukraiskie, ktre uwaa za podstaw stabilnoci i rozwoju caej Europy rodkowo-Wschodniej.
Artyku w j. ukraiskim
ukaza si w nr48
"Naszego Sowa" (29.11.2009)
Postscriptum

W kontekcie Deklaracji w sprawie ukraiskiej naley przypomnie,
e koncepcja ULB odegraa du rol
w ksztatowaniu wschodniej myli politycznej opozycji demokratycznej w PRL
-u. Pierwszym takim gosem wydaje si
by tekst-apel, ktrego autorami byli Jacek Kuro, Antoni Macierewicz i Adam
Michnik, zatytuowany Sprawa polska - sprawa rosyjska, opublikowany
rwnie w 1977 w numerze podziemnego pisma Gos Autorzy zwracali w
nim uwag take na znaczenie i potrzeb niepodlegoci Ukraicw, Biaorusi-
Nawet w czasach zimnej wojny i elaznej kurtyny Giedroyc widzia poza

wschodniej granic Polsk - Ukrain, Litw i Biaoru.
GOS POLONII
Apel Zarzdu ZPU do

Polakw Ukrainy
GOS POLONII
W 2013 roku na Ukrainie zaplanowano przeprowadzenie powszechnego spisu ludnoci. Od tego jak kady z nas zadeklaruje swoj narodowo, bdzie zaleaa polityka narodowociowa pastwa ukraiskiego dotyczca odrodzenia owiaty i kultury polskiej na Ukrainie.

171/548
09.10.2012 r.
- To jeszcze nic nie zna
czy, e dzisiaj nie mwisz poprawn polszczyzn. Naj :
..
waniejsze, e masz polskie
serce. Nie suchaj tych, ktrzy
:
wmawiaj Tobie, e nie jeste
. 38-,
Polakiem.
10029 ,
.: +38 097 793 30 81
Jeste !!!
www.zszpol.blogspot.com
Ale zadbajmy rwnie o
e-mail: kostecka777@gmail.com
to, aby nasze dzieci i wnuki
pamitali skd nasz rd. Pa :
mitajmy take o tym, e od
.: +38 098 53 222 43
radzajc oraz rozwijajc wawww.slopol.blogspot.com
sn kultur narodow, tym
e-mail: zolkiewski777@gmail.com
samym rozwijamy wielonarodow kultur Ukrainy.
:
Dlatego podczas spisu

.: +38 097 496 08 08
ludnoci powiedz stanowczo
e-mail: santa_anna@ukr.net
i z dum: Jestem Polk! Je:

+38 096 565 79 44
e-mail: nszumlanska@ukr.net
stem Polakiem! Jestemy Polakami!

Jeli nie my, to kto? Jeeli
nie teraz, to kiedy?
Tak nam dopom Bog!
STUDIUJ W LUBLINIE
www.study.lublin.eu
, , :

.: +380675278012
e-mail: virus_mib@mail.ru
ponad 20% mieszkacw

Lublina ma wyksztacenie wysze. Kadego roku
mury lubelskich uczelni
opuszcza ponad 20 tysicy absolwentw, w miecie
wrd kilkunastu wyszych uczelni pastwowych i prywatnych dziaa a pi uniwersytetw.
:
(Jan
Varchola)
(The Lord of Sadmier)

:
" "
. , . , 5
: 500
.
, . .
, .

.
Czonek Zarzdu Gwnego

Zwizku Polakw na Ukrainie
Gustaw Jaboski
O LUBLINIE
Lublin jest najwikszym miastem po prawej

stronie Wisy i wschodni
bram Unii Europejskiej.
To miasto stare swoj histori i mode ludmi, ktrzy w nim yj. Krzyuje
si w nim pami historii i
planowanie jutra. Wszystko to ponownie stawia nas
w niezwykle wanej roli
porednika midzy Wschodem i Zachodem, Przeszoci i Przyszoci.

Najsilniejszym atutem
Lublina s ludzie i ich potencja intelektualny. Lublin jest najwikszym we
wschodnej Polsce orodkiem akademickim, w ktrym ksztaci si rocznie
okoo 90 tysicy studentw. Warto podkreli, e
DLACZEGO
WARTO
STUDIOWA W LUBLINIE:
Mode, akademickie miasto ponad 90 000 studentw
Korzystne pooenie wzgldem Ukrainy
Najwikszy orodek akademicki po wschodniej stronie Wisy
Prosty proces rekrutacyjny
Kursy nauki jzyka polskiego
Maksymalny koszt studiw
2 000 euro

Magazyn Pol

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Magazyn Pol

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SOWO REDAKTORA

Spjrzmy prawdzie w oczy

redaktor naczelny czasopisma Gos Polonii

maju 1997 roku

wrotem, - to trafne wyraenie Winstona Churchilla

Polonia II, ilustracja do Psalmw

stwa i rwnoci. W trakcie

HISTORY OF POLAND AND UKRAINE / 3

Za wolno wasz i nasz

W nastpnym numerze: 150 rocznica Powstania Styczniowego

Musimy pozby si obcie zwizanych ze sprawami trudnymi w

11... Traktat hadziacki 1658 roku

Gdyby to si stao 20 lat wczeniej,

12... Niezgoda rujnuje

Przez niezgod wszyscy zniknli,

i pomysy ukraiskiej niepodlegoci

Kolejne wydarzenia, po nieudanych prbach wprowadzenia Unii

ytomierzu otwarto wystaw

22... Zota doba Rusi (Ukrainy). Jak

Rwni z rwnymi. Rzeczpospolita

8... Historia - jest nauczycielem ycia

9... Europejski projekt XVII stulecia

Precedens utworzenia Wielkiego

10... Jerzy Niemirycz - prawdziwy

4 / HISTORY OF POLAND AND UKRAINE

i rzd. Rzeczpospolita Obojga Narodw: stereotypy

problemu w podrczniku szkolnym

si yo Ukraicom pod rk krola polskiego midzy Uni w Krewie a Lublinie.

wolnej Ukrainy nie ma

rugie wydanie naszego

HISTORY OF POLAND AND UKRAINE / 5

Potomkowie szlachty polskiej broni honor swoich przodkw i popieraj procesy

- Prosz Pastwa krtko

6 / HISTORY OF POLAND AND UKRAINE

stosunek do szlachty po rodowodzie matki, a nie ojca.

a prawda was wyzwoli

Oni inaczej spostrzegaj wiat. Poniewa, nie s

pagowanie szacunku dla

HISTORY OF POLAND AND UKRAINE / 7

- Micha Dzingilewski, marszaek sejmiku Zwizku Szlachty Polskiej na ytomierszczynie.

mpreza zostaa zorganizowana 24 lutego przez

8 / HISTORY OF POLAND AND UKRAINE

maa rwnie elektroniczny

skim. Uczniowie i nauczyciele

historycznych Joan Jarmoszyk oraz doktor nauk historycznych Piotr Natykacz

ktrzy podjli wielki projekt przeksztacenia Rzeczypospolitej w Pastwo Trzech

ilustrowany album Ukraina i Polska: jedno broni przez wieki

wieku oraz pocztki nowoytnej

wci nie zosta dokonany... Europa czy Azja...

HISTORY OF POLAND AND UKRAINE / 9

HISTORIA JEDNOCZY NARODY

Wolni z wolnymi. Rwni z rwnymi

Historia - jest nauczycielem ycia

Historia magistra vitae est!

HISTORIA JEDNOCZY NARODY

Rzeczpospolita Trojga Narodw

Europejski projekt XVII stulecia

Histori Ukrainy i ytomierza w XIX wieku, pisali

go Niemirycza. Tych, ktrzy

10 / HISTORY OF POLAND AND UKRAINE

stowojtown oraz wielu innych polskich i ukraiskich

- Portret sowackiego fotografa

HISTORY OF POLAND AND UKRAINE / 11

HISTORIA JEDNOCZY NARODY