mimariye giri

MMAR BMLENMEY ETKLEYEN FAKTRLER

NSAN VE KULLANICI GEREKSNMELER
nsan gereksinmeleri: insanlarn fizyolojik, toplumsal ve psikolojik
alardan rahatszlk duymadan yaamlarn srdrebilmelerine
yardmc olan tm evresel ve toplumsal koullar. Bu gereksinmeler,
en temel olandan balayarak en karmak olanlara dek hiyerarik bir
dzen iinde ele alnmaktadr.

nsan gereksinmelerinin aamalar

Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

1. Fiziksel gereksinmeler (biyolojik gereksinmeler)

Beslenme, dinlenme, barnma, giyinme, hareket etme, reme, su ve hava
gereksinmeleri gibi insan yaantsna ilikin en temel gereksinmeler.
2. Gvenlik gereksinmeleri (emniyet gereksinmesi)
Korku, bask ve tehlikelerden uzak olma, gven duyma ve gelecekten
emin olma, vb.
3. Toplumsal gereksinmeler (aidiyet gereksinmesi)
Ait olma, beraberlik, arkadalk, grup ierisine girebilme gibi toplumsal
etkileim ile ilgili gereksinmeler.
4. Benlik gereksinmeleri (sayg grme gereksinmesi)
z sayg ve z beeni ile kazanlm bilgi ve yeteneklerin tantlmas gibi
beenilme ve sayg grme ile ilgili gereksinmeler.
5. Kendini gerekletirme gereksinmesi
nemli bir i baarma gibi, bireysel potansiyelin gereklemesi ve
yaratc yeteneklerin kullanlmas ile kiisel doygunlua erime-tatmin
gereksinmeleri.

Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

Her tr mimari tasarm, insan ve onun gereksinmelerini gz nnde

bulundurarak, insan iin gerekli mekansal ve sosyal evre
koullarn yaratma probleminin zmdr.
nsan gereksinmeleri genelinden tasarlanacak mekanlarn
kullanclar aamasna geildiinde, kullanclarn zel
gereksinmeleri ile karlalr.
Kullanc gereksinmeleri birey veya topluluklarn eylemlerini en etkin
biimde yerine getirebilmeleri iin gerekli olan evresel koullardr.
Kullanc veya kullanclarn belli bir veya birden fazla eylemi yerine
getirebilmeleri iin evrenin sahip olmas gereken ortamsal
koullardr.
Kullanc gereksinmeleri, bir mekanda bulunmas gereken en az
koullar ve nitelikleri belirler. Bu niteliklerdeki herhangi bir eksiklik,
kullancda rahatszlk yaratacaktr.
Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

Herhangi bir mimari tasarma balarken kullanc gereksinmelerinin

ayrntl ve doru olarak belirlenmesi, oluturulacak mekanlarn ve
fiziksel ortamn kullancya ve iinde gerekletirilecek eylemlere
uygunluu asndan nem tar.
MMARLIKTA KULLANICI GEREKSNMELER
Fiziksel kullanc gereksinmeleri
Psikolojik ve sosyal kullanc gereksinmeleri.

Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

Her mekann kullanclarnn kendine zg gereksinmeleri bulunur.

Bu gereksinmeler,
KULLANICI SAYISINA,
MEKAN ERSNDE YER ALACAK EYLEMLERN
ZELLKLERNE,
KULLANILAN DONATIM ELEMANLARINA,
GRSEL VE TSEL MAHREMYETE,
TOPLUMSAL EVRENN ZELLKLERNE,
MEKANIN BM, RENK, DOKU GB ESTETK ZELLKLERNE
bal olarak da deiir.

Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

FZKSEL KULLANICI GEREKSNMELER

Mekansal gereksinmeler
Mekann iindeki insann statik ve dinamik boyutlar, eylemleri ve eylemlerin
yapl biimleri ile ilikili gereksinmeler.

Issal gereksinmeler
Mekandaki uygun scaklk, nem, radyasyon ve hava hareketleridir.

itsel gereksinmeler
Mekandaki sesin uygun iddette olmas ve ses yansmas-dalm vb.
zelliklerdir.

Grsel gereksinmeler
Mekandaki uygun k iddeti-aydnlk dzeyleridir.

Salk gereksinmeleri
Mekana temiz su getirilmesi, p ve atklarn yok edilmesi, mikroplardan
korunma vb. gereksinmelerdir.

Emniyet gereksinmeleri
Mekann yapsal salamlnn uygun olmas, yangn ve doal afetlere
hrszla ve kazalara kar korunma gereksinmesi.
Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

PSKOLOJK VE SOSYAL KULLANICI GEREKSNMELER

Mahremiyet gereksinmesi
Mekann iitsel, grsel, kiisel ve toplumsal gizlilie uygun olmas.

Davransal gereksinmeler
Mekanda kiilerin eylemleri srasnda gereksinim duyduklar mesafeler
(bireysel snr 45 cm., bireyler aras uzaklk 45-120 cm., toplum ii uzakl
120-360 cm., kamusal uzaklk 360 cm. den fazla mesafelerdir).

Estetik gereksinmeler
Mekann uygun biim, renk ve doku zellikleridir.

Toplumsal gereksinmeler
Mekandaki toplumsal (sosyal) ilikiler, toplumsal yap ve onun gerekleri.

Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

L KAVRAMI ve NSAN LLER

l kavram, mimarln temel sorunlarndan biridir. Tasarmlarmz
l dzenine gre dnp, izim olarak sunmaktayz.
Deimez sabit birimler ile belirli boyutlarn kyaslanmasna l
denir.
l, soyut olarak iki byklk arasndaki saysal bant ya da
btnle onu oluturan paralar arasndaki oransal ilikiler anlamna
gelir. Buna mimarlkta PROPORSYON ad verilir.

Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

nsanolu, ncelikle kendi vcudunun paralarn birer l birimi

olarak kullanmtr.
nsann Vcut llerinden Kaynaklanan Eski ller
NGLZ
Inch (bir parmak)
2.54 cm.
Foot (bir ayak)
30.48 cm.
Yarda ( ayak)
91.44 cm.
TRK

Ba mimarlk / 2005

Endaze (bir ak kol)

65.25 cm.
Arn (bir ak kol+1/4 gs) 68.58 cm.
Kula (iki ak kol)
189.00 cm.

mimariye giri

Mimarlkta lnn dayanak noktas insann kendisidir.

nsan ls, l kavramn dzenleyen bir mimari e ve
deerlendirme arac olarak mimaride kullanma uygunluu salar.
nsann temel olduu bir ortamda, birim olarak insan ve onun
lleri alnr.
Ancak gnmzde insan ls diye bir birim sistemi yoktur.
Mimari dzenlemelerimizde l, kendi fiziksel boyutlarmzla
deerlendirdiimiz bir mekansal orandr.

Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

Yaplar ve mekanlar, kullanm amalar dorultusunda onlar

kullanan insanlara gre oranl olarak biimlendirilir.
Dzenlediimiz ortamlar, onu kullanacak olan insanlara uygun
boyutlarda tasarlanmad zaman, fiziksel ve psikolojik
rahatszlklara neden olurlar.
Bu nedenle, iinde yaadmz mekanlar NSANA GRE LL
olmaldr.

Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

NSAN BOYUTLARI
Mimari tasarmlarmzn kullancs insan dr. Bu nedenle mimari
tasarmda onun boyutlarn ele almamz gerekir.
Mimarlkta tasarlanacak mekanlarn ve o mekan iindeki donatm
elemanlarnn l ve biimleri onu kullanacak insann vcut
llerinden kaynaklanmaktadr. Bu mekan ve aralarn insan
kullanmnda herhangi bir rahatszlk-zorlama yaratmayacak ekilde
dzenlenmesi gerekir.
nsan kullanmna uygun olmayan mekanlar yapldnda, insan
kendi gereksinimlerine gre evresini yeniden dzenlemek zorunda
kalr. Bu durum, zaman ve ekonomik kayplara yol aar.

Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

NSAN BOYUTLARI

Antropometrik boyutlar

(vcut lleri)

Duyusal boyutlar

(be duyu organlar)

Algsal ve zihinsel boyutlar

(insan hafzas boyutlar)

Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

Antropometrik boyutlar, statik (duraan) ve devingen (hareketli)

boyutlar olarak ikiye ayrlr. Statik boyutlar, hareketsiz durumdaki
insann standart durumdaki (ayakta duran/oturan insan) vcut
lleridir. Devingen boyutlar ise, hareket halindeki insann vcut
lleridir. Yatay ya da dikey olarak en fazla ulaabilme uzaklklar
gibi.
Duyusal boyutlar, be duyu organlar ile ilikili olup, insann grme,
iitme, dokunma, tat alma ve koku alma ile ilgili boyutlardr.
Algsal ve zihinsel boyutlar ise insan hafzas boyutlar ve reaksiyon
verme sreleri ve insann beyin, dnme, karar verme sistemi ve
sinir-kas sistemi ile ilikilidir.

Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

nsan ls, uluslar ve rklar aras farkllklara, blgeleraras

farkllklara, beslenme dzenine, ya ve cinsiyet farkllklarna gre
deimektedir.
lkemizde:
Yetikin kadn boyu:
Yetikin erkek boyu:

Ba mimarlk / 2005

160-165 cm.
170-175 cm.dir.

mimariye giri

evremizi ve kullandmz eyalar boyutlandran, kendi vcut

llerimizdir.
nsan, boyu ve dier lleri ile evresine L, LEK ve ORAN
kazandrr. Merdiven basamaklarnn genilii ayak uzunluuna,
basamaklarn dizilii adm boylarna ve kap kolu, zil, elektrik
dmesi, pencere kolu ve merdiven korkuluklarnn ykseklikleri,
kolumuzun llerine gre tasarlanmaktadr.
Duvara asacamz tablolarn ykseklikleri ayakta duran insann gz
hizas yksekliine gre, pencere erevesi boyut ve ykseklikleri
ise oturan insann gz seviyesine bal olarak boyutlandrlr ve
biimlendirilir.

Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

Mekanlar oluturan eylem alanlarn ve koridor gibi gei-balant

ya da dolam/sirklasyon alanlarn, kullanc saysna bal olarak
her zaman insan lleri boyutlandrmaktadr.
nsann yatay ve deyde oluturduu hareketler eylem alanlarn,
insan-eya ilikileri de bu alanlarn boyutlarn belirler. Bir eylem iin
gerekli alann bulunabilmesi iin, o eylemin yapl biiminin ve
zelliklerinin bilinmesi gereklidir.

Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

Le Corbusier, eyalarn seri retimi iin insan oran ve llerine

dayanarak MODULOR adn verdii bir l sistemi gelitirmitir.
Corbusier, ortalama insan boyunu 183cm. olarak kabul etmi ve bu
boyu bir oranlar sistemi olan ve Fibonacci Dizisi ad verilen basit
matematik toplama ilemleri ile gerekletirmitir.
Corbusier, insan boyu olarak ald 183 cm. den balayan l
sistemine krmz seri, kolunu kaldrm insan boyu olan 226 cm. den
balayan l sistemine de mavi seri adn vermitir.
KIRMIZI SER: 4-6-10-16-27-43-70-113-183 (NSAN BOYU 183 CM.)
MAV SER:
13-20-33-53-86-140-226 CM. (KOLUNU KALDIRMI
NSAN BOYU 226 CM.)

Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

Fibonacci Dizisinde herhangi bir saysal deer, kendisinden nce

gelen iki saynn toplamna eittir. Ayrca ardk iki saysal deerin
birbirine oran sabit ALTIN ORAN deerini vermektedir.
226/140= 1.614 gibi.
Bu boyutlar, u biimlerde kullanlmaktadr
27 cm.----otururken koltuk ykseklii
43 cm.----sandalye ykseklii
70 cm.----masa ykseklii
86 cm.----tezgah ykseklii
113 cm.---bar ykseklii
140 cm.---yatay kol ykseklii
183 cm.---boy ykseklii
226 cm.---kol uzanma ykseklii
Ba mimarlk / 2005

mimariye giri

Ba mimarlk / 2005