PANEVRO PSKI UNIVERZI TET

za multidisciplinarne i virtuelne studije

FAKULT ET ZDRAVS TVEN E NJEGE

Studijska grup a: fizioterapija i radna terapija

Dragan Gaji

Specijalistiki/diplomsk i rad

Kineziterapija kod deformiteta kimenog stuba

Mentor
Prof. dr sci. Eref Beirovi

Banjaluka, 2009 god.

S A D R AJ
1. UVOD............................................................................................................................1
2. CILJ RADA..................................................................................................................3
3. ANATOMIJ A KIMENOG STUBA........................................................................4
3.1 STATIKA KIM ENOG STUBA............................................................................5
3.2 DINAM IKA KIM ENOG STUBA........................................................................5
3.3 M IINA ANALIZA POKRETA KIM ENOG STUBA......................................7
4. S KOLIOZA................................................................................................................10
4.1 KLASIFIKACIJA SKOLIOZA.............................................................................11
5. KIFO ZA......................................................................................................................13
6. KLINIKA S LIKA I DIJ AGNOS TIKA.................................................................14
6.1 PREGLED PACIJENTA.......................................................................................14
7. ULOGA KIN EZIT ERAPIJ E U PREVENCIJI DEFORMITETA KIME........17
8. OP TI KIN EZITERAPIJS KI PROGRAM............................................................19
9. MAT ERIJ AL I METODE RAD A ...........................................................................37
10. REZULTAT I..............................................................................................................38
10.1 POLNA STRUKTURA STACIONARNIH PACIJENATA...............................38
10.2 STAROSNA DOB STACIONARNIH PACIJENATA.......................................39
10.3

ZASTUPLJENOST

OSTALIH

DEFORMITETA

UDRUENIH

SA

DEFORMITETIMA KIM ENOG STUBA................................................................41

11. DIS KUS IJA................................................................................................................43
12. ZAKLJ UAK............................................................................................................45
13. LIT ERATURA...........................................................................................................46

S UMMARY
In this sp ecialistic/graduation work it is emp hasized the great importance of k inesiotherap y
treatment for sp inal column deformation in prevention and rehabilitation of these
locomotive systems disfunction with y ounger p eople in the growing-up period.
Kinesiotherapy p rogramme for sp inal colu mn deformation done in Institute for fisical
medicine and rehab ilitation Dr M iroslav Zotovi in Banjaluk a, besid e it fully conforms
literature of concern ed kin esiotherapy , it also owns characteristics as individual acces to the
p atient, then p ermanent evaluatuion of acqu ired achievements and p ermanent sup ervision
of whole rehabilitation team.
Results of this research, that tell us the most common sp inal colu mn deformation is
scoliosis and it is more frequent with female p op ulation and mostly at the age of
adolescen ce, are p resented by checking in documentation of the Institute and its statistical
analy sis.
Concernin g these results, it`s concluded that is adequate to describe and p resent
kinesiotherapy p rogramme for the most common d eformation of spinal colu mn like
scoliosis, kifosis and kifoscoliosis as p resented in this work.

S AET AK
U sp ecijalistikom/dip lomskom radu ukazano je n a veliki znaaj kin eziterap ijskog tretmana
kod deformiteta k imeno g stuba u p revenciji i lijeen ju ov ih disfunkcija lokomotornog
sistema kod mlaih osoba u periodu rasta.
Kineziterap ijski p rogram deformiteta kimeno g stuba koji se vri u Zavodu za fizikalnu
medicinu i reh abilitaciju Dr M iroslav Zotovi u Banjaluci, osim to u p otp unosti
odgovara literaturi iz p redmetne kineziterap ije, on p osjeduje i osobenosti kao to su
individualan p ristup p acijentu, zatim stalna evaluacija dobijenih rezultata, kao i stalni
nadzor cijelo g rehabilitacionog tima.
Uvidom u dokumentaciju Zavoda i njenom statistikom analizom p rikazani su rezultati
ovog istraivanja koji govore da je najzastup ljeniji deformitet kimeno g stuba skolioza, da
je ea kod osoba enskog pola i da se n ajvie javlja u adolescentnoj dobi.
Sagledavajui ov e rezultate, dolo se do zakljuka da je ad ekvatno op isati i p rikazati
kineziterap ijski p rogram za najzastup ljenije deformitete kimeno g stuba: skoliozu, kifozu i
kifoskoliozu, to je u ovom radu i p redstavljeno.

1. UVOD
Usp ravan

poloaj ovjek a uslovljen je n ep rekidnim odravan jem ravnotee izmeu

p aravertebralne muskulature i centrip etalnih sila. U toj igri za usp ravan p oloaj kod ovjeka
u toku evolucije, stvorene su fizioloke tvorevin e: lordoza u vratnom i lumbalnom dijelu
kimeno g stuba, a kifoza u torakalnom.
Ove krivine u fiziolokim granicama su normalna p ojava, dok se njihovo p oveanje ili
smanjenje smatra p atolokim.

Zajedniko za sve deformitete kime jeste da mo gu dovesti do znaajnih funkcionalnih

smetnji koje se u djetinstvu tolerantne zbog velik e ad ap tivne sposobnosti mlado g
organ izma, no idui prema zrelijem dobu ivota, p ostaju sve nep odnoljivije.
Oteenja kimeno g stuba u p ogledu deformacija njihov ih struktura kao to su skoliotina i
kifotina oboljenja imaju u ovo j p atologiji najvanije mjesto. U p osljednje vrijeme je
ostvaren veliki nap redak u kliniko m lijeenju deformiteta kimeno g stuba, ko ji se zasniva
na mno gim nauno istraivakim radovima koji su omoguili usp jenu konzervativnu i
hirurku terapiju. Znaajnu ulo gu u usp jenom lijeenju ko mpleksne problematike ovih
deformiteta predstavlja rano otkrivanje, odnosno prevencija i u vidu to breg pristup anja
djeci, odnosno p acijentima, p redkolskog i kolsko g doba ko mp letnim kineziterap ijskim
p rogramom vjebi, kako bi se ovi deformiteti sveli na to usp jenije i lake lijeenje.
Ciljanim kineziterap ijskim programo m treba nastojati da se djeluje na odreene miie i
miine grup e koje su insufijentne i koje n am ba kao takve oteavaju rad na lijeenju
deformiteta kimeno g stuba (skolioza i kifoza), kao i ostalih p opratnih deformiteta. Stalno
izuavanje, praenje i analiza su jedini p ut ka p ronalaenju p ravih indikacija za
odgovarajua lijeenja.

Danas sa sigurnou moe tvrditi da je deformitetu kimeno g stuba p rethodilo tzv. loe
dranje koje nije na vrijeme otkriveno, koje nepravilno op tereuje p rljenove i izaziva
njihove strukturalne promjene, a time i p romjene itavog kimenog stuba.
Zbog toga rano otkrivanje d eformacija kimeno g stuba je veoma vaan faktor za p revenciju
ovih deformiteta.

2. CILJ RADA
Ukazati, kroz p odatke iz literature i iz vlastitih iskustava, na ciljani kin eziterap ijski
tretman za razliite oblike d eformacija kimeno g stuba, koji se p rovodi u Zavodu za
fizikalnu medicinu i rehab ilitaciju Dr M iroslav Zotovi Banjaluka.
Na ciljano m uzorku od 190 stacionarno lijeenih p acijenata sa deformacijama
kimeno g stuba, p rikazati isp itaniku p olnu strukturu, starosnu dob i zastup ljenost
ostalih deformiteta udruenih sa deformitetom kimenog stuba u dvogodinjem
p eriodu.
Ukazati na uestalost p ojedinanih d eformiteta kimeno g stuba tretiranih na
zadatom uzorku ovog istraivanja.

3. ANATOMIJ A KIMENOG STUBA

Kimeni stub (columnae vertebralis) sainjavaju p rljeni (vertebrae) iji ukup an broj iznosi
33-34. Kimen i p rljenovi prema dijelu trup a kome p rip adaju dijele se na: 7 vratnih, 12
grudnih, 5 slabinskih, 5 krsnih i 4-5 trtinih. Slik a 1
Kosti kimenog stuba, meup rljenski kolutovi i fibrozne veze sainjav aju skupa snaan i
otp oran nosa teine tijela i vrlo elastinu osovinu tijela.
Kod odraslih osoba zbog uspravnog stava tijela, kimeni stub svojim p ravcem podsjea na
izdueno slovo S.4

Slika 1. Anatomski p rikaz kimeno g stuba

3.1 STATIKA KIMENOG STUBA

Ukup na duina kimeno g stuba iznosi oko 75 cm, od toga jedna etvrtina otp ada na
meuprljenske kolutove. Kosti kimenog stuba, meup rljenski kolutovi i fibrozne veze
sainjav aju snaan nosa teine tijela i vrlo elastinu osovinu trup a. Zbog toga je k imeni
stub istovremeno i vrst i pokretljiv. M eusobna p okretljivost dva susjedna zglob a zavisi
od vie faktora. Pokretlljivost izmeu dva susjedna p rljena je minimaln a, ali p okreti
kime u cjelini, k ao zbir veeg bro ja malih pokreta imaju dosta veliku amp litudu.
Pokreti su vei ako su tijela prljenova ua i nia, meup rljenski diskusi vii, irina lukova
manja, sp inozni nastavci horizontalni i ako u p okretu uestvuje vie p rljenova. Posmatran
sa strane kimeni stub ima 4 kriv ine, to su: vratna lordoza, torakaln a kifoza, slabinska
lordoza i krsno-rep na krivine. Kimene krivine se mijenjaju u razliitim p oloajima, a
njihova manja ili vea n aglaenost zavisi od itavo g niza faktora meu ko je ubrajamo:
konstituciju, miini tonus, a p osebno tonus trbunih miia, zatim p okretljivost kukova,
zanimanje, nav ike dranja, visina potp etica, a izvjesnu ulogu igraju karakterne osobine i
momentalno emocionalno stanje.

3.2 DINAM IKA KIM ENOG STUBA

Kretanje kime odvija se oko tri osovine: frontalne, sagitalne i horizontalne, te se oko njih
vre i sljedei p okreti: p regibanje (fleksija), op ruanje (ekstenzija), bono savijan je
(lateralna fleksija) i uvrtanje (rotacija).

KIMENI
STUB
VRATNI DIO

PREGIBANJE

OPRU ANJE

70

60

BONO
PREGIBANJE
30

UVRTANJE

GRUDNI DIO

50

55

100

40

SLABINSKI
DIO
UKUPNO

40

30

135

160

145

265

70

75

Tabela 1. Amp litude p okreta p ojedinih dijelova kimenog stuba

u svim ravnima (p rema Ivanjickom)
Ako se p ogleda tabela 1. sa amp litudama pokreta u p ojedinim dijelovima k imeno g stuba
izgleda da je grudn i dio najp okretljiviji (prema navedeno m autoru), ali p ri tome uvijek
treba voditi rauna da se ovi p okreti u grudnom dijelu kimeno g stuba uglavnom vre na
p relaznim dijelov ima, p rema vratnom, odnosno slab inskom dijelu k imeno g stuba gd je je
kretanje man je o granieno. Tek kada se uzme u obzir ukupna p okretljivost kimenog stuba,
a p oznate su amp litude kretanja glave, vidi se velik a p okretljivost glave kao ekstremno g
dijela kimenog stuba.

Ovi pokreti mogu meusobno da se udruuju i da obuhvataju cijeli kimeni stub ili samo
p ojedine njegov e d ijelove. Smatra se d a kimene krivine daju kimenom stubu veu
elastinost i otp ornost. Kimeni stub je zahvalju jui svojim kriv inama 17 p uta otp orniji
nego da je potp uno p rav. Zbog vrstine sakroilijano g zgloba karlica ne moe izvesti
p okrete, a da to ne izazove reakcije ostalog dijela k imeno g stuba, naroito lumb alno g.
Poloaj sakralne kosti i karlice u stojeem p oloaju odreuje se utvrivanjem inklin acije.
Ako je inklinacion i u gao povean, ko mpezatorna reakcija k imeno g stuba dovodi do
p oveanja lumbalne lordoze, a to povlai poveanje dorzalne kifoze i vratne lordoze sve
krivine u sagitalno j ravni su naglaenije.

Vratni dio kime je najpokretljiviji zahvaljujui relativno visokim meuprljenskim

diskusima, u veem dijelu zglobova srazmjerno duini ovog dijela kime i p oloaju
(p rocessus articularisa).
Leni d io je najmanje p okretljiv i to je uslovljeno relativno nisk im meuprljenskim
diskusima i naro itim uticajem grudno g koa. Rebra su p ovezana p rljenovima u malu
p okretnu cjelinu, te oteavaju mobilnost kime. Slab inski dio kime po p okretljivosti je
izmeu vratnog kao najp okretljivijeg i leno g koji je slabo p okretan. Relativno velika
p okretljivost je ovdje mogua zahvaljujui visini meup rljenskih diskusa.
Fleksija i ekstenzija vre se uglavnom samo u vratnom i slabinskom d ijelu kimeno g stuba.
Kod fleksije, lordoza vratnog i slabinsko g dijela nestaje i kimeni stub dobija ob lik luka.
Kod ekstenzije grudna k ifoza se isp ravlja, a p ojaav aju se lordoze slabinsko g i vratnog
dijela. Kimeni stub dobija oblik tap a koji je savijen na oba kraja.
Pokreti bonog savijanja i uvrtanja kimenog stuba smanjuju se idui ka don jem kraju.
Pri bonom naginjanju k ime p osmatranom sa zadnje strane ima oblik luk a. U taj luk su
ukljuen i vratni, leni i slabinski dio, a konv eksitet luka je okrenut u p olje na sup rotnu
stranu od one na koju se naginjanje vri.

3.3 MIINA ANALIZA POKRETA KIMENOG STUBA

Pregibanje:
Pravi trbuni mii (m. rectus abdominis)
Piramidalni mii (m. p y ramidalis)
Sp oljanji kosi trbuni mii (m. obliquus externus abdominis)
Unutranji kosi trbuni mii (m. obliquus internus abdomin is)
Pop reni trbuni mii (m. transversus abdominis)

 M ii boni pregiba glave (m. sternocleidomastoideus)

Veliki slab inski mii (m. p soas major)
M ali slabinski mii (m. p soas minor)
Op ruanje:
M ii op rua kimeno g stuba (m. errector sp inae)
a.) Rtenini mii (m. spinalis)
b.) Najdui mii (m. longissimus)
c.) Bedrenorebarni mii (m. iliocostalis)
Pop renortenini mii (m. transversosp inalis)
d.) Polurtenini mii (m. semisp inalis)
e.) M iii kratki i dugi obrtai (mm. rotatores breves et lon gi)
f.) M nogokraki mii (m. multifidus)
etvrtasti slabinski mii (m. quadratus lumborum)
M eurtenini miii (mm. intersp inates)
M eupop reni miii, unutranji i sp oljni (mm. intertransversarii, mediales et
laterales)
Svi n aveden i miii koji mogu uestvovati u op ruanju kimenog stuba su p arni miii i
p okret se svodi samo na op ruanje ukoliko uestvuju navedeni miii u p aru tj. op ruanje
e biti najefikasnije ukoliko nastup i simetrina kontrakcija n aveden ih miia.
Bono p regiban je:
M ii op rua kimeno g stuba (m. errector sp inae)
Pravi trbuni mii (m. rectus abdominis)
Sp oljanji kosi trbuni mii (m. obliquu cus externus abdominis)

 Unutranji kosi trbuni mii (m. obliquucus internus abdominis)

Pop reni trbuni mii (m. transversus abdominis)
etvrtasti slabinski mii (m. quadratus lumborum)
Veliki slab inski mii (m. p soas major)
M ali slabinski mii (m. p soas minor)
Pop renortenini mii (m. transversosp inalis)
M eupop reni miii (mm. intertransversarii)
M ii boni pregiba glave (m. sternokleidomastoideus)
M ii p odiza lop atice (m. levator scap ulae)
M iii p odizai rebara (mm. levatores costarum breves et lon gi)
Zadnji gorn ji zupasti mii (m. serratus p osterior sup erior)
Zadnji donji zupasti mii (m. serratus p osterior inferior)
Sp oljni meurebarni miii (mm. intercostales externi)
Unutranji meurebarni miii (mm. intercostales interni)
Svi naved eni miii koji mogu uestvovati u bonom p regiban ju su p arni miii, ali p okret
e biti sveden n a bono p regiban je samo ukoliko d ejstvuje jedna strana tj. bono p regiban je
e biti izvedeno ukoliko nastup i jednostrana kontrakcija naved enih miia.
Uvrtanje:
a) U vratnom dijelu na sup rotnu stranu:

Mii boni p regiba glave (m. sternocleido mastoideus)

Skalenski miii (mm. scaleni)

b) Uzdu kimeno g stuba na sup rotnu stranu:

Pop renortenini mii (m. transversospinalis)

c) U slabinskom dijelu na istu stranu:

Unutranji kosi trbuni mii (m. obliquus internus abdomin is)

d) U slabinskom dijelu na sup rotnu stranu:

Spoljni kosi trbuni mii (m. obliquus internus abdomin is)

Veliki i mali slabinski mii (mm. p soas major et minor)

U uvrtanju kimeno g stuba uestvuju miii op ruai sa strane na koju se v e vri uvrtanje,
a i miii p regibai sa sup rotne strane.

4. S KOLIOZA
Skolioza oznaava krivinu k imeno g stuba u frontalnoj ravni, koja se karakterie
p ostraninim iskrivljenjem jedno g dijela ili cijele kime sa rotacijo m ili bez nje. Slika 2
Ako je p risutna rotacija p rljenova ona se odvija tako to tijela p rljenova idu na stranu
8

konveksiteta, a p rocessusi spinosusi na stranu konkaviteta.

Slik a 2. Skolioza

4.1 KLASIFIKACIJA SKOLIOZA

Skolioze se dijele na:
1) Funkcionalne skolioze koje su najee uslovljen e poremeenim statinim odnosima
kod skraenja no ge, deformacije kuka ili uzrokovane spazmom miia m. eraktor spine
usljed bolov a (np r. hernija d iskusa ili iijasa). Krivi vrat, smetnje u sluhu i vidu mogu
uzrokovati skoliozu koja nestaje uklanjanjem osnovno g uzroka.Uobiajen naziv za
funkcionalnu skoliozu je skoliotino dranje i ne sadri fiksirane anatomske p romjene.
Znatno se razlikuje od strukturalnih, jer nemaju rebarna grbu niti komp onentne rotacije, te
radio grafski imaju b lagu krivinu.
2) S trukturalne skolioze koje karakteriu bon a, frontalna krivin a koja iezava
p rednjim naklonom tijela uz vid ljivu rotaciju p rljenova. Tijelo p rljena nije p ravilno,
simetrino ve klin asto sa p romjenom smjera svojih nastavaka p oprenih (p rocessus
transsversus) i stranjih (p orcessus sp rinossus) sa deformacijom otvora u p rljen kroz koji
p rolazi kimena modina. Izmjen jen ob lik p rljena vodi rotaciji k ime, bono rotatorne
deformacije to p ostaje naroitio uoljivo ako se promjena odigrav a na torakalnom dijelu
kime. Zato se u p retklonu trup a pojavljuje rebarna grba. Pojavom krivin e kimeni stub
nastoji da koriguje poremeenu ravnoteu tijela savija se iznad i isp od krivine, formirajui
p rimarnu krivinu, p raenu sekudarnom, komp ezatornom. U sluajevima kada kimeni stub
ne moe usp ostaviti ravnoteu, javljaju se estetski i biomehaniki p oremeaji. Glav a vie
ne zauzima sredinji p oloaj iznad karlice, ve glava i gorn ji dio trup a inkliniraju u lijevo
ili u desno od sredinje lin ije.
Strukturalne skolioze mo gu biti: konigen italne, idiop atske (infatilne, juvenilne i
adolescentne), skolioze kod neuromuskularnih bo lesti (neurop atske i miop atske) i skolioze
kod neurofibromatoze i dru gih bolesti.

Kongenitaln e skolioze su one deformacije kada se dijete raa sa izmjenjen im oblikom

p rljena zbog abnormalno g razvoja skeleta kime i okoln ih struktura (rebara). Najee se
radi o n edostatku dijela p rljena (h emiv ertebra) p oluprljen, zatim disp lazije
lumbosakralnog d ijela, rascjep p rljenova, neurofibro matoza, asimetrina sakralizacija ili
lumbalizacija, anomalija zglobn ih nastavaka p rljenova i dr. Konigenitalne skolioze su
uvijek strukturalne i one su zastup ljene 15% od ukup nog broja skolioza.
Idiopatske skolioze su one kod kojih se p romjena strukture izgled a p rljenova deava u toku
ivota u velikom broju sluajeva. R azlog n ije p oznat, p a se one zato i zovu idiopatske. One
nastaju u toku rasta i p ogoravaju se up oredo s njim. U odnosu na ivotnu dob u kojoj se
javljaju dijelimo ih n a:
-

infatilne javljaju se u djece nakon p oroda do 3 god ine ivota. Obino se

dijagnostikuju kad dijete p one da sjedi od 5 mjeseci ivota. Karakterie je duga
krivina sa rebarnom grbom na konveksnoj strani.

juveniln e - javljaju se u djece izmeu 4 i 10 godine ivota. U veini sluajev a radi

se o torokalnoj ili dvostrukoj p rimarnoj krivini.

adolescentna javlja se u razdoblju izmeu p oetka p uberteta i zavretka rasta. Ovo

je jedn a od najeih deformacija kime. Najei oblik je d esno konveksna
torakalna ili dvostruka p rimarna desna torako-lumbalna skolioza. One zahvataju oba
p ola, ali je dominantna kod djevojica u 70% sluajeva.

Skolioza kod neuromuskularnih bolesti nije tako esta i dijeli se na dvije grup e:
-

neuropatske kod oteenja gornjeg i donjeg motornog neuron a viaju se kod

cerebralne p aralize, siongo mijelije, mijelomenin gokele i sp inalne miine atrofije.
Najee je to S krivin a koja se p rotee od donje vertikalne regije do sakruma.

miop atske nastaju kod svih oblika miine distrofije artogripoze i teih oblika
miine atrofije i ovdje se javlja u obliku S krivine.

Skolioze kod neurofibromatoze i drugih bolesti neurofibro matoza je n asljedn a bolest koja
u 10% sluajeva dovodi do tekih deformiteta kimeno g stuba. Porast p romjera nervnog
stabla dovodi do p ritiska na medulu i erozije na kotanim d ijelovima krivin e koja brzo
nap reduje. Deformacija je gotovo uvijek p raena sa p romjenama na koi u vidu p jega boje
bijele kafe (n ajmanje 3-5 p jega), n ajee se javljaju u dobi od 4 do 11 god ine ivota.
5. KIFO ZA
Kifoza p redstavlja krivljenje kimeno g stuba u sagitalnoj ravn i. Slika 3 Najee su
lokalizovane u torakalnom i torako-lu mbalno m dijelu. Kao i skolioze mo gu biti:
1) funkcionaln e
2) strukturalne.

Slik a 3. Kifoza

Etioloka p odjela kifoza:

konstitucionalne i p osturalne

idiop atske kifoze

kifoze kod Scheuermannov e bolesti

kongen italne

adap tacione kifoze

p osttraumatske kifoze

kifoze kod TBC kime i ostalih infekcija

kifoze kod Bechterevljeve bolesti

kifoze kod metabolik ih p oremeaja

kifoze kod gen etskih distrofija

6. KLINIKA S LIKA I DIJ AGNOS TIKA

Kada se sumnja da p ostoji deformacija kimeno g stuba neop hodno je sp rovesti
odgovarajui p regled i n ainiti komp letnu dokumentaciju. Dokumentacija mora d a sadri
sve p odatke i da omoguava uvid u anamn ezu, tok, evoluciju i sp rovedeno lijeenje.
6.1 PREGLED PACIJENTA
Anamneza je usmjerena p rema ev entualnom p ostojanju slin ih ili dru gih deformacija u
p orodici.
Kliniki p regled pored opteg statusa, dranja i reakcija na pregled, vri se insp ekcija
kimeno g stuba i cijele p osture s p rednje, zadnje i sa bon e strane. Isp ituje se hod,
p okretljivost ekstremiteta, p ostojanost kontraktura sljedeih miia: m iliop soas-a, aduktora
natkoljenice, unutranjih rotatora natkoljenice, dugih fleksora p otkoljenice (miii zadnje
loe), m gastrosoleus-a.

Odreuje se balans glave u odnosu p rema kalinom p ojasu. Pri p osmatranju lea
utvrujemo visinu ramen a, p oloaj lop atica i odnos lin ija vrata. Pokretljivost kimeno g
stuba utvrujemo aktivno i pasivno (reklinacion i i elon gacioni test).
Test pretklona (Adamsov test) izvodi se tako da p acijent sklop i ruke i isprui ih isp red sebe
i p olako se sagin je p rema naprijed, sa op ruenim koljenima. Slika 4
Pri p ostojanju deformacije pojavlju ju se p aravertebralne izboine. U torakalnom dijelu to je
rebarna grba, a u slabinskom p aravertebralna izboina ko ja ukazuje na lumbalnu skoliozu.
Pri p regledu od znaaja je i postojanje asimetrije trou glova stasa Lorencovi trou glovi. Pri
p regledu sa prednje strane posmatra se p oloaj karlice, razvijenost grudnog koa i p oloaj
donjih ekstremiteta i stop ala. M jerenje vitalno g kap aciteta je od veliko g znaaja kod
deformacija kimenog stuba naroito kod don jeg gdje je dolo do rotacije prljenova i
strukturalnih promjena. Vitalni kap acitet se mjeri sp irometrom.

Slik a 4. Adamsov test

Radiografski p regled p acijenta nam slui da odredimo tip deformacije, p omogne

odreivanju etiolo gije, odred i stepen krivine, fleksibilnost i kotanu starost p acijenta.
M jerenje Cobb-Lip pmanovom metodom. Slika 5

Slik a 5. Mjerenje p o Cobb-Lip pman-u

Testovi rasta - Risser-ov znak ilijanih ap ofiza p rema medijalnoj strani

Obiljeavanje od 1 do 5 ili u p rocentima od 1 do 100
Podjela skolioza p rema an gulaciji:

5-10 step eni - lake skolioze, vie skoliotino dranje

do 20 stepeni - metod lijeenja kineziterap ijskim p rogramom vjebi

30-40 stepeni - mideri i kineziterap ijski p rogram v jebi

iznad 45 step eni - hirurko lijeenje i kineziterap ijski program

Kod kifoza dijagnoza se postavlja na osnovu klinik e slike i p rofilno g RTG snimka.
Kliniki znaci su: uvuen e grud i, abducirane i podignute lop atice, relaksacija p rednjeg
trbunog zida, naglaena lumbaln a lordoza, koljena savijena prema nap rijed, skraeni

fleksori nadkoljenice, p rednji nagib k arlice, klin asti oblik p rljenova,u gao krivine,
osteoporoza.
Konzervativno lijeenje deformiteta kimeno g stuba ima sljedee ciljev e da:

zaustavi progresiju kriv ine

korigu je kriv inu

p obolja estetski izgled

izbjegn e op erativno lijeenje.

7. ULOGA KIN EZIT ERAPIJ E U PREVENCIJI DEFORMITETA KIME

Definicija kineziterap ija (grk i, kinesis p okret, therap eio - lijeenje) je medicinska
disciplina koja koristi p okret kao sredstvo lijeen ja. Ona p redstavlja svrsishodne,
sistematizovane p okrete koji bi trebalo d a dop rinesu ouv anju, usp ostavljanju ili zamjeni
oteene p okretljivosti p ojedninih dijelova loko motornog ap arata. Bavi se ouvanjem
funkcije, a spada i u stimulacione terap ije jer u djeijem uzrastu djeluje kao stimulator
rasta, razvoja i p ravilnog formiranja organizma, u zrelom p odie nivo funkcionalnog
kap aciteta, a u starosti je faktor usp ostavljanja p rocesa starenja.

10

Da bi se na vrijeme otkrio deformitet kimenog stuba p otrebno je kroz organizaciju

sp rovoditi odgovarajui program po fazama.
Prva faza je na n ivou p redkolske ili kolske ustanove, ko ja uk ljuu je medicinsku sestru,
nastavnika fiziko g obrazovanja ili vasp itaa.
Druga faza je takoe u ov im ustanovama i osim medicinske sestre, vaspitaa, nastavnika,
ukljuuje djeijeg ljekara i administrativnu slubu kole.

Trea faza je sp ecijalistika, koja ukljuuje ortopeda, fizijatra, fizioterap euta, ortotiara i
p sihologa, tzv. tim za skoliozu.
Po fazama dijelimo otkrivanje deformiteta i u razvoju djeteta, gdje je p rva faza jo u
p orodilitu, kada p regled vri p edijatar. U prvoj godini ivota djeteta deformacije su rijetke,
a mogu biti kon genitalne, neuromuskularne ili infantilne. Od nep rocjenjiv e vanosti je
njihovo rano otkrivanje. Drugi p regled je kad a djete navri treu godinu ivota i trei
p regled p red polazak u kolu. Na p oetku svake kolske godine vre se sistematski p regledi
na kojima se mo gu otkriti loa dranja djece. Pri pregledu djece u koli uoavaju se vani
elementi razvoja, dranja, nep ravilnosti i asimetrije, a p osebno ramena, lop atica, asimetrije
trouglova stasa i visin a ilijanih kosti. Posebnu ulo gu ima test pretklona (Adamsov test),
koji traje 30 sekundi, a gdje se pri savijanju d jeteta uoavaju p ojave p aravertebralnih
izboina.
Cilj p revencije je da se sp rijei da loe dranje bude uzrok p ojave deformiteta kimeno g
stuba kao to su skolioza i kifoza. Prevencija bi se sastojala iz dovoljno fizik e aktivnosti
(p livanje na prvom mjestu) i sp reavanju loeg stava tijela (govorei d jeci da se isp rave,
p ravilno dre glavu i da pravilno sjede). Zatim u p revenciju ulazi i rano otkrivanje
skraenih miia karlice i kime i djelov anje u p ravcu njihovog istezanja i jaanja, kako bi
se p ostigao dobar miini mider.
Ako se rano otkriju poetni deformiteti, da bi se sprijeila n jihova daljnja p ogoranja, kod
lijeenja deformacija k ime veliku ulo gu ima k ineziterap ijski p rogram v jebi koji se sastoji
od vjebi zagrijavanja, vjebi disanja, vjebi istezanja, p elvifemoraln e muskulature, vjebi
jaan ja antagonista, vjebi stava i korekcije. Sv e ove vjebe imaju za cilj da ili otklone
deformitet kimeno g stuba ili ako to ne mo gu onda b ar da ga ublae, odnosno sp rijee
njegovu dalju p rogresiju.

8. OP TI KIN EZITERAPIJS KI PROGRAM

Opti kineziterap ijski p rogram p rimjenjuje se kod skolioza i kifoza iji stepen krivine
iznosi izmeu 10- 20 step eni.

Vjebe oblikovanja su uvodne vjebe koje se izvode na p oetku opteg

kineziterap ijskog p rograma. Sadre v jebe razgibavan ja trup a i ekstremiteta sa elementima

istezanja miia i zglobov a u stojeem i sjedeem poloaju. (slika 6 i 7)

Slik a 6. Vjeba oblikov anja

Slika 7. Vjeba oblikovanja

Vjebe istezanja pelvifemoralne muskulature skraenost ovih miin ih grup a

dovodi do unutranje tenzije u miiima ko ja djeluje p reko njihovih prip oja na kotane
p oluge i izaziva ili dop rinosi p ojavi deformacija kimeno g stuba. Vjebe se sastoje iz:
istezanja zadnje loe p otkoljenice,
istezanja m. iliop soasa i m. tricep s sure (odnosno Ahilove tetive), Slik a 8.
istezanja miia zadnje loe u sjedeem p oloaju,
istezanja za m. quadratus lumborum, Slika 9.

Slik a 8. Vjeba istezanja m. iliop soasa i

Slik a 9. Vjeba istezanja m. quadratus

m. tricep s sure (odnosno Ahilove tetive)

lumborum

vjebe disanja sa p acijentima p rovodimo vjebe za sva tri tip a disanja:

a)

trbuno (abdominalno) disanje

b)

donje grudno (donje kostalno) disan je

c)

gornje grudno (gornje kostalno) disan je. Slik a 10 i 11.

Kod trbunog disanja p acijent treba p ri udisaju (insp irium) samo da p odie stomak-udisaj
kroz nos, a p ri izdisaju (exp irium) d a sp uta stomak izdisaj kroz usta.
Kod donjeg grudno g disanja p ri udisaju treba da doe do pomjeranja donjih rebara u stranu,
a kod gornjeg grudnog disanja gornji dio grudno g koa treba da se p riblii bradi (udisaj na
nos, izdisaj na usta). Sva tri tip a disanja traju p o etiri minute.

Slik a 10. Poetni p oloaj za sva tri tipa

Slika 11. Shematski p rikaz sva

vjebi disanja

tri tip a vjebi disanja

vjebe za jaanje abdominalne muskulature sa pritiskom slue nam za jaan je

trbunog zida kao stabilizatora donjeg dijela kime sa p rednje strane. U stvari, pokuava se
nap raviti jak miini mid er sa p rednjim i kosim trbunim miiima koji e dati stabilnost, a
ujedno i elastinost kimeno g stuba. Imamo razliite p ozicije za jaanje trbune
muskulature, a ovo su osnovne. Slika 12 i 13.

Slik a 12. Vjebe p ritiska sa ekstendiranim

Slika 13. Vjebe uz p ritisak za jaanje

nogama

trbune muskulature sa podizanjem donjih

ekstremiteta

trakcija kimenog stuba i autoelongacija trakcija k imeno g stuba se radi kod S

skolioza. Pacijent uz p omo zakaenih nogu na visini od oko 120 cm visi glavom n a dole,
p oev od 1-2 minuta p a do 4 minute, u zavisnosti od toga kako p acijent p odnosi trakciju.
Trakcijom p ostiemo izvlaenje kime i njenu korek ciju. Trakcija se radi i kod nekih
dugakih S skolioza i kifoza koje su elastinije. Slika 14.
Autoelongacija pacijent samostalno izvlai kimu tako to u sjedeem p oloaju,
abduciran ih no gu, stop ala p ostavlja taban uz taban i drei rukama stop ala no gu p rivlai ih
ka sebi, isp ravlja se i izvlai k imu. Slika 15.

Slik a 14. Trakcija kimeno g stuba

Slika 15. Autoelon gacija

jogi vjebe

1)

Jogi 1 za donje grudno disanje traje etiri minute. Vjeba se radi uz irenje donjih

rebara (udisaj na nos) i vraanje u p oetni poloaj (izdisaj na usta).Slika 16

2)

Jogi 2 za gornje grudno disan je traje takoe etiri minute. Vjeba se radi uz

p odizanje gornjeg dijela grudno g koa (udisaj n a nos) i vraanje u p rvobitni p oloaj (izdisaj
na usta). Slika 17
Jogi vjebe izbjegavamo kod torakalne lordoze.

Slik a 16. Jogi 1 vjeba za donje

Slika 17. Jo gi 2 vjeba za gornje

grudno disan je

grudno disan je

Vjebe snage miia ek stenzora trupa p rvi program - p rema snazi miia

ekstenzora trup a biramo p oetni p oloaj koji je p otreban da bi smo djelovali najefikasnije
na ovu muskulaturu. Kod slabih miia ekstenzora trup a p acijent lei n a stomaku (u
p redjelu stomaka p ostavljamo jastue d a ne b i naglaavali lumbalnu lordozu p ri vjebanju).
Razliitim p oloajima ruku pacijent vri ekstenziju trup a sa p okretom glav e koji p rati trup
sa kontrakcijama od 4 do 6 sekundi odnosno zadravanju pozicije u zavisnosti od toga da li
je vjeba za kifozu ili skoliozu. Slik a 18 i 19.

Slik a 18. Vjeba za jaanje ekstenzora

Slika 19. Vjeba za jaanje ekstenzora

trup a - ruke su p ostavljene za kifozu

trup a ruke su na p otiljku za skoliozu

Ako su ruke rairene u stranu i p od uglom od 90 p acijent radi vjebu za kifozu, a ako su
ruke na p otiljku tad pacijent radi vjebu za skoliozu.

drugi program v jebi za miie ekstenzora trup a u zavisnosti od same deformacije

kimeno g stuba p acijenta postavljamo p reko ivice stola do sp ina iliaka anterior sup erior,
odnosno gornji d io trup a p reko stola. Slika 20.

Slik a 20. Vjeba za jaanje ekstenzora trup a

Slika 21. Vjeba za jaanje ekstenzora trup a

oslonac na SIAS sa rairenim ruk ama p od 90 osnovni etverononi p oloaj

trei program v jebi za miie ekstenzora trup a p oetni p oloaj pacijenta je

etverononi, noge su zakaene u vedske ljestve, a ugao n atkoljenice prema potkoljenici

je 90. Ruke se mogu p ostavljati u razliite p ozicije to zavisi od deformiteta kimeno g
stuba. Slika 21.

Vjebe za jaanje miia flek sora trupa p oetni poloaj p acijent je u poloaju na

leima sa flektiran im no gama, stop alima je zakaen o vedske ljestve. Bitno je naglasiti da
se ne vri fleksija izmeu p rljenova p ojedinano nego d a trup ide u fleksiju u bloku. Slika
22 i 23.

Slik a 22. Vjeba za jaanje fleksora trup a -

Slika 23. Vjeba za jaan je fleksora trup a

ruke se mo gu p ostaviti p ored tijela, na

p otiljak i na grud i

Postu ralne vjebe izvode s p red ogledalo m, a slue za korekciju loeg dranja tijela,

naruenog usljed k imenih p oremeaja. Ovdje je zadatak fizioterap euta, koliko je u

njegovoj moi, da usp ostavi p ravilnu dinamiku i statiku tijela. Kada se sve korekcije
deformisane kime izvedu, pacijent ih odrava to due sa p auzama, traju 10 do 15 minuta.

U op tem kineziterapijskom p rogramu v jebi p osebno su odvojeni sp ecijaln i programi za

skolioze i kifoze, a to su vjebe bone fleksije i derotacije k ime za skolioze i korektivne
vjebe za kifoze.

Vjebe bone fleksije one se direktno koriste u cilju sman jenja krivine, odnosno

konveksiteta i u zavisnosti od centra p rimarne krivin e odreen je i p oetni poloaj koji

zauzima p acijent, da bi p ravilno izveo bonu fleksiju trup a. Slika 24 i 25.

Slik a 24. ematski p rikazani p oetni p oloaji

Slika 25. Vjeba bone fleksije - centar

p acijenata u zavisnosti od centra p rimarne krivine krivine Th 8

Poetni p oloaj p acijenata, etverononi p oloaj, natkoljenica p rema p otkoljenici p o uglom
od 90 i stop alima zakaen im o vedske ljestve, oslonjen na d lanove ruku.
Pacijent ide u bonu fleksiju trup a od konkavne strane ka konveksnoj strani.

Vjebe bon e fleksije kime kod S skolioza, kod kojih je najea desna torakaln a, a
lijev a lu mbalna krivina. Bon a fleksija radi se posebno za svaku krivinu, dok je dru ga
dobro fiksirana da n e bi dolo do p oveanja i p ogoranja krivin e. Slika 26 i 27.

Slik a 26. Bona fleksija trupa torakalnog

Slika 27. Bo na flesija trup a za lumbalni

dijela kime uz fiksaciju lumb alno g dijela

dio kime uz fiksaciju torakalnog d ijela

Bona fleksija za torakalni dio k ime p acijent lei n a stomaku, karlica mora da miruje da
se ne bi p oveav ala krivina u lu mbalno m dijelu kime. Ruka n a strani konveksiteta je uz
tijelo da fiksira krivinu, a na strani konkaviteta je p odignuta uz glavu da izdui krivinu.
Pacijent vri bonu fleksiju trup a kreui se sa isp ruenom rukom ka konveksitetu
odnosno od konkaviteta ka konveksitetu.

Vjebe derotacije kime ove v jebe imaju za cilj d a izvre derotaciju kimeno g

p rljena. Derotacione vjebe se rade p osebno za svaku krivinu, dok je druga dobro fiksirana
da ne bi dolo do p oveanja krivine p utem rotacije p rljena. Vjebe se izvode derotacijom
p rljena u sup rotnu stranu od njegove rotacije, pomou p omjeranja rameno g p ojasa ili
donjih ekstremiteta. Priliko m rotacije p rljena tijelo p rljena ide na stranu konveksiteta, a
p rocesus sp inosus na sup rotnu stranu odnosno na stranu konkaviteta. Zato p rilikom
kineziterap ijskog tretmana treba nap raviti dobru procjenu i odabrati najbolju poziciju za
derotaciju p rljena. Slik a 28 i 29.

Slik a 28. Vjeba derotacije kime -

Slika 29. Vjeba derotacije k ime -

lumbalno g d ijela u p oloaju p acijenta

torakalnog dijela kime

na stomaku

Korektivne vjebe za kifoze ove vjebe se sp rovode kod p acijenata koji imaju

kifotinu krivinu b ilo kao p rimarni p roblem, ili udrueno sa ostalim deformacijama
kimeno g stuba. Slika 30, 31, 32 i 33.

Slik a 30. Vjeba za kifozu izvlaenje

Slika 31. Vjeba za kifozu vjeba

kime

jaanja ekstenzora torakalnog dijela

kimeno g stuba

Slik a 32. Vjeba za kifozu na lop ti

Slika 33. Vjeba za kifozu na ljestvama

istezanje p ektoralisa i korekcija

istezanje pektoralisa i korekcija kifotine

kifotine krivin e

krivin e

Kineziterap ijski p rogram p acijenata sa miderom

U grupu p otpazunih midera sp adaju ENO i TLSO. Odlika ovih midera je da ne p relaze
visinu p azunih jama, tako da se ne mo gu koristiti u lijeen ju visokih torakaln ih i
cervikalnih krivin a. Ovi mideri nemaju gornji dio zbog ega su bolje p rihvaeni od
bolesnika u odnosu na M ilvoki mid er (M ilwaukee).
Up otreba ovih midera p redstavlja znaajan n ap redak u n eop erativnom lijeenju idiop atskih
skolioza uz odgovarajui kineziterapijski program vjebi. Za izradu ovih midera koriste se
razliiti p lastini materijali (ortop last, p olikarbonat, p renil i p oliprop ilen). Idealan mider bi
bio onaj koji b i sp reavao i kontrolisao neeljene kretnje, a istovremeno omo guavao
fizioloke i eljene. Kineziterap ijski p rogram v jebi kod pacijenata kod kojih je indikovana
ova vrsta midera sastoji se iz dva dijela i p acijenti ih izvode svakodnevno:
-

p rvi dio p rograma pacijenti izvode bez mid era,

drugi dio p rograma p acijenti rad e u mid eru koji traje 30 minuta.

Prvi dio kineziterap ijskog p rograma sastoji se iz:

Vjebe istezanja pelvifemoralne muskulature u sjedeem poloaju,

Cirkumdukcija iz relaksacije za p oveanje elastinosti u zglobu kuka,

Vjebe disanja sva tri tip a disanja,

Pritisak flekstiranim nogama,

Joga vjebe,

Jaanje muskulature trupa i izvlaen je kimenog stuba,

Autoelonga cija,

Asimetrini tip disanja,

Trakcija za S skolioze,

Vjebe bon e fleksije i derota cije kime i snage miia ekstenzora trupa.

Drugi dio k ineziterapijskog programa vjebi p acijenata u ENO mideru

Program se sastoji od 5 serija. Poetni p oloaj je jako bitan i od njega p oinjemo sve
vjebe, ako se on p ravilno ne naui ne p ostie se nikakav efekat p ri vjebaju niti se izvodi
traena korekcija p rimarn e krivin e.

Prva serija - Poetni p oloaj p odrazumjeva statiku kontrakciju trbunih miia,

inklinaciju karlice i brisanje lumbalne lordoze, tako da p acijent svojim slabinskim d ijelom
kime izvri pritisak p ozadi na mideru. Slika 34 i 35.

Slik a 34. Poloaj na leima sa flektiran im

Slik a 35. Sjedei p oloaj p ritisak

nogama (p ritisak)

lumbalno g d ijela kime n a mider

Ove vjebe se rade jo u p roniranom i u stojeem poloaju.

Druga serija - Poetni poloaj p acijent lei na le ima vri p ritisak sa p ovlaenjem obe

noge prema stomaku. Slik a 36.

Sljedeu vjebu koju izvodi je mali most p odizanje karlice. Vjeba se izvodi 10 p uta, a
p o p ovratku u p oetni p oloaj p acijent izbacuje v azduh. Slik a 37.

Slik a 36. Poetni p oloaj na leima sa

Slik a 37. Podizanje karlice u mali most

p ovlaenjem no gu p rema stomaku (pritisak)

Trea serija - Pacijent lei na le ima vri p ritisak uz aktivaciju fleksora. Slika 38.

Pacijent leei na stomaku (u p roniranom p oloaju) vri p ritisak uz p omo aktivacije

ekstenzora. Slika 39.

Slik a 38. Poloaj na leima aktivacija

Slika 39. Proniran i p oloaj - aktivacija

fleksora

ekstenzora

etvrta serija - Pacijent leei na leima sa flektiranim no gama vri p ritisak, a zatim

fleksiju trup a. Vjeba se izvodi u p arovima da b i se fiksirale no ge. Slika 40 i 41.

Slik a 40. Poetni p oloaj na leima sa

Slik a 41. Pacijent sa fiksiranim no gama

fiksiranim no gama - pacijent vri p ritisak

vri fleksiju trupa

Peta serija - Pacijent lei na stomaku (p ronirani p oloaj) i vri p ritisak, a zatim

p odie gornji dio trupa. p a karlicu (sklek). Slika 42.

Slika 42. Pacijent iz p oetnog p oloaja

p ravi sklek

Operativno lijeenje deformiteta kimenog stuba

Hirurko lijeenje strukturalnih skolioza je indikovano u sluajevima kada je u gao krivine

p reko 45. Ciljevi op erativno g lijeenja: zaustavljan je dalje p ogredijenciju, korekcija
deformiteta trup a, smanjenje kimene krivine. Zahvat se sastoji iz ukoenja skoliotino g
dijela kime i zovi se sp ondilodeza, p o Harrington-u.
Kineziterap ijski p rogram za ove pacijente ima za cilj da nap ravi dobru p reop erativnu
p rip remu, a poslije op eracije p acijent ve u intezivnoj n jezi p oinje sa v jebama disanja,
aktivnim vjebama za stop ala, statikim kontrakcijama m. qu adricep sa.
Kineziterap ijski p rogram p rip reme za hirurku intervenciju:
Istezanje p elvifemuralne muskulature,
Vjebe disan ja,
Vjebe snage miia ekstenzora trupa.
Zavrne vjebe p oslije hirurke intervencije - ojaavn je miino g midera i ekstezora trupa.

9. MAT ERIJAL I METODE RADA

Analizirani su p ostojei p odaci medicinske doku mentacije lijeenih p acijenata u Zavodu za
fizikalnu medicinu i rehab ilitaciju Dr M iroslav Zotovi za p eriod od dvije god ine.
Dobijeni p odaci su statistiki obraeni i p rikazani su grafik i i tabelarno.
U p eriodu od dvije god ine, u Zavodu za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju Dr M iroslav
Zotovi stacionarno je lijeeno ukup no 190 p acijenata sa deformitetima kimeno g stuba,
od kojih je:
- 145 p acijenata sa skoliozom, odnosno p rocentualno 76%
- 7 p acijenata sa kifozom 4%
- 38 pacijenata sa kifoskoliozom 20%.
U istom p eriodu u Zavodu za fizikalnu medicinu i reh abilitaciju Dr Miroslav Zotovi
ambulantno je lijeeno 826 p acijenata sa deformitetima kimeno g stuba, od kojih je
skolioza bila u 773 sluaja, odnosno 93,6%, k ifoza u 3 p acijenta 0,4% i kifoskolioze kod
50 p acijenata - 6%.

10. REZULTAT I
10.1 POLNA STRUKTURA STACIONARNIH PACIJENATA
Od 190 p acijenata stacionarno lijeenih p rema p olnoj strukturi, to se tie zastup ljenosti
skolioza odnos je bio 87 pacijenata enskog p ola - 60%, dok je mukog p ola bilo 58
p acijenata - 40%. Kod kifoza p arametri su bili 2 p acijenta enskog p ola 29%, a 5
p acijenata muko g pola 71%, dok je kod kifoskolioza b ilo zastup ljeno 20 p acijenata
enskog p ola 53%, a 18 p acijenata mukog p ola 47%. Histogram 1.

160
140
120
100
zenski
80

muski

60

ukupno

40
20
0
skolioza

kifoza

kifoskolioza

Histogram 1. Up oredna zastup ljenost deformiteta kime kroz

p olnu strukturu p acijenata

10.2 STAROSNA DOB STACIONARNIH PACIJENATA

Od 145 p acijenata sa skoliozom koji su stacionarno lijeeni p rema starosnoj dobi, najvie je
bilo p acijen ata od 11 do 20 god ine ivota. Tabela 2.

S TAROS NA DOB
1-10
11-20
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
71-80
UKUPNO

BROJ PACIJ EN ATA

31
96
3
4
4
1
4
2
145

PROCENAT
21%
66%
2%
3%
3%
1%
3%
1%
100%

Tabela 2. Starosna dob stacionarno lijeen ih p acijen ata skolioze

Od 7 pacijenata sa kifozom koji su stacionarno lijeen i p rema starosnoj dobi, najvie ih je
bilo kod p acijen ata u dobi od 11-20 godina. Tabela 3.
S TAROS NA DOB
1-10
11-20
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
71-80
UKUPNO

BROJ PACIJ EN ATA

5
2
7

PROCENAT
71%
29%
100%

Tabela 3. Starosna dob stacionarno lijeen ih p acijenata kifoze

Od 38 p acijenata sa kifoskoliozom ko ji su stacion arno lijeeni p rema starosnoj dobi,

najvea zastupljenost je bila kod p acijenata u dobi od 11-20 godina. Tabela 4.
S TAROS NA DOB
1-10
11-20
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
71-80
UKUPNO

BROJ PACIJ EN ATA

2
32
1
2
1
38

PROCENAT
5%
84%
3%
5%
3%
100%

Tabela 4. Starosna dob stacionarno lijeen ih p acijen ata kifoskolioze

Na sljedeem histogramu bie up oredno prikazana zastup ljenost deformiteta kime kroz
starosnu dob p acijenata koji su lijeen i u Zavodu za fizikalnu medicinu i reh abilitaciju Dr
M iroslav Zotovi. Histogram 2.

100
80
60

skolioza

40

kifoza
kifoskolioza

20
0
1do10 11do20 21do 30 31do 40 41do50 51do60 61d o70 71do80

Histogram 2. Up oredni p rikaz zastupljenosti deformiteta kime kroz starosnu dob

p acijenata

10.3

ZASTUPLJENOST

OSTALIH

DEFORMITETA

UDRUENIH

SA

DEFORM ITETIMA KIM ENOG STUBA

U p eriodu od dvije godine zabiljeeno je kod p acijenata, da se uz deformitete kimenog
stuba p ojavljuju i dodatni deformiteti. Kod pacijenata sa skoliozom p ojavljuju se
deformiteti koji e biti p rikazani u tabeli 5.
DEFORMIT ET I KOJI
PRAT E SKOLIOZE
Pedes planovalgus
Pectus carinatum
Pectus excav atum
Pes varus
Pes calcan eovalgus
Pes excavatus
Genu recurvatum
Genu valga
Coxa v alga
Torticolis
UKUPNO

BROJ
DEFORMIT ET A
78
50
8
1
1
1
2
1
1
2
145

PROCENAT
54%
34%
5,7%
0,7%
0,7%
0,7%
1,4%
0,7%
0,7%
1,4%
100%

Tabela 5. Deformiteti koji su zastupljeni sa deformitetom kime - skoliozom

Zastupljeni deformiteti kod pacijenata sa kifozom prikazani su u tabeli 6.

DEFORMIT ET I KOJI
PRAT E KIFOZE
Pedes planovalgus
Pectus carinatum
Genu valga
UKUPNO

BROJ
DEFORMIT ET A
1
2
1
4

PROCENAT
25%
50%
25%
100%

Tabela 6. Deformiteti koji su zastup ljeni sa deformitetom kime - kifozom

Deformiteti koji p rate kifoskoliozu prikazani su u tabeli 7.

DEFORMIT ETI KOJI

PRAT E KIFOS KOLIOZE
Pedes p lanovalgus
Pectus carinatum
Pectus excav atum
Pes varus
Pes eqvinovarus
Coxa v alga
UKUPNO

BROJ
DEFORMITET A
19
15
1
1
1
1
38

PROCENAT
50%
39,6%
2,6%
2,6%
2,6%
2,6%
100%

Tabela 7. Deformiteti koji su zastup ljeni sa deformitetom kime - kifoskoliozom

Na histogramu 3. p rikazani su deformiteti koji se p roteu zajedno sa deformitetima kime.

80
70

Pedes planovalgus
Pectus cari natum

60

Pectus excavatum
Pes varus

50

Pes calcaneovalgus

40

Pes excavatus
Pes eqvinovarus

30

Genu recurvatum

20

Genu valga
Coxa valga

10

Torti coli s

0
skolioza

kifoza

kifoskol ioza

Histogram 3. Up oredni p rikaz svih deformiteta koji p rate deformitete kime

11. DIS KUS IJA

Prikazani kineziterapijski p rogram deformiteta kimeno g stuba koji se radi u Zavodu za

fizikalnu medicinu i rehabilitaciju Dr M iroslav Zotovi u Banjaluci, identian je
kineziterap ijskom p rogramu brojn ih institucija ko ji se sp ecijalizovano b ave ovim aktuelnim
p roblemom, koji ima za p osljedice, kasnije ukoliko se na vrijeme ne otkriju i adekv atno
2,5,9

multidiscip linarno ne tretiraju, bro jne boln e sindrome lokomotornog sistema.

Sp ecifinost ovog kin eziterap ijskog p rograma je indiv idualan p ristup p acijentu, zatim
stalna evaluacija dobijen ih rezultata, kao i stalni p eriodini nadzor, sve do p erioda rasta
evidentiranih p acijenata.
Karakteristinost Zavoda za fizikalnu medicinu i rehab ilitaciju Dr M iroslav Zotovi u
Banjalu ci je da p roizvodi ENO mider, koji je lako dostup an pacijentima za razliku od
drugih institucija ko je up otrebljavaju u glavnom Milwaukee, TLSO mider i dr., meutim
ove razlike u p rimjenjenih midera dru gih proizvoaa ne igraju znaajnu u lo gu u samom
kineziterap ijskom p rogramu, jer se p rogram vodi istim p rincip ima u zavisnosti od klinike
evolucije deformiteta u p ojedinim stadijumima i same p rocjen e kineziterap ijskog p rograma.
Iz dobijenih rezultata, od ukup nog broja stacionarno lijeenih p acijenata u Zavodu za
fizikalnu medicinu i rehabilitaciju Dr M iroslav Zotovi u p eriodu od dvije godine, b ilo je
svega 7 p acijenata sa k ifozom, 38 pacijenata sa k ifoskoliozom, dok je 145 p acijen ata imalo
skoliozu. Ovaj odnos nam p okazuje manju uestalost kifoza svega 4% u odnosu na
kifoskolioze 20%, a p ogotovo na zastup ljenost skolioza od 76%, to nam p otvruje da se
odnos meu deformitetima kime p otp uno potvruje sa p odacima iz literature.

Velika razlika p rimjetna je i kod ambulantno g lijeen ja, gdje je zastup ljenost skolioze bila
93,6% u odnosu na kifoze 0,4% i kifoskolioze 6%.
to se tie p olne strukture skolioza je bila uestalija kod p acijenata enskog p ola 60%, u
odnosu na p acijente muko g p ola 40%. Kifoze su zastupljenije kod muko g p ola 71%, u

odnosu na enski p ol 29%. Dok je odnos kod kifoskolioza 53% enski pol, na prema 47%
kod mukog p ola. Vea uestalost skolioza kod enskog p ola, kao i kifoza kod mukog
8

p ola, takoe potvruje p odatke iz literature.

Prema starosnoj dobi n ajmlai p acijent sa skoliozom imao je 4 god ine, to ukazuje na
p risutnost juvenilnih skolioza, odnosno p rocenat pacijenata u dobi od 1-10 godina je 21%.
Najvie p acijenata sa skoliozama je u dobi od 11 do 20 godine 66%, to govori da skolioza
p reovladava u adolescentnom dobu i ujedno se p otvruje sa p odacima iz literature.

Kod kifoza najzastup ljenije su adolescentne (od 11-20 godin e) 71%, a p risutnost je i
starakih kifoza (2 p acijenta).
Kifoskolioze su takoe najprisutnije u dobu od 11 do 20 godina 84% u odnosu na ukup an
broj pacijenata sa kifoskoliozom.
Deformiteti koji su pratili deformitete kime bili su p risutni kod skoro svakog p acijenta.
Deformiteti koji su p ratili skolioze su: p edes p lanovalgus, pectus carinatum, p ectus
excavatum, pes varus, p es calcaneovalgus, p es excav atus, genu recurvatum, genu valga,
coxa valga i torticolis. Najzastup ljeniji deformiteti su ravn a stopala 54%, zatim izboene
grudi 34% i udubljene grudi 5,7%.
Deformiteti koji su pratili kifoze su: p edes p lanovalgus 25%, genu valga 25% i p ectus
carinatum 50%.
Deformiteti koji su pratili kifoskolioze su: p edes planovalgus, p es varus, p es eqvinovarus,
coxa valga, pectus carinatum i p ectus excavatum. Najzastup ljeniji deformiteti su ravna
stop ala 50% i izboene grudi 39,6%.

12. ZAKLJ UAK

Ciljani kineziterap ijski p rogram za lijeen je deformiteta kimenog stuba, koji se obavlja u
Zavodu za fizikalnu medicinu i rehab ilitaciju Dr M iroslav Zotovi u Banjaluci, slian je
brojnim sp ecijalizovanim ustanovama ko je se b ave ovim problemom u duem vremenskom
p eriodu, a iza sebe imaju relevantne i bogatu p isanu struno-naunu publikaciju.
Kineziterap ijski p rogram ove institucije p rikazan je na, praktinim i v lastitim primjerima,
p acijenata sa deformitetima kimeno g stuba, koji su se u datom vremenskom p eriodu
lijeili u ovoj ustanovi.
Prema rezultatima analiziranih dokumenata Zavoda za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju
Dr Miroslav Zotovi u Banjaluci za stacionarno lijeene p acijente sa deformitetima
kime, a za p eriod od dvije godin e, zakljueno je d a su:
-

skolioze najzastup ljeniji vid d eformiteta kimeno g stuba, da zatim slijedi

kifoskolioza, p a kifoza,

skolioze i kifoskolioze vie zastup ljene kod p acijenata enskog pola, dok su kifoze
zastupljenije kod p acijen ata mukog p ola,

p rema starosnoj dobi p acijenata svi d eformiteti kimenog stuba p reovladavaju u

adolescentoj dobi,

kako p o odnosu zastup ljenosti skolioza, kifoskolioza i kifoza, tako se odnosi i

uestalost ostalih deformiteta koji prate deformitete kime, p a su skolioze najvie
udruene sa ostalim deformitetima, a kifoze najmanje.

13. LIT ERATURA

1 Cimbaljevi M .M . Skolioza. Unireks Univerzitetska rije, Niki 1992

2 Petrovi-Radi M . Kineziterapijski program vebi u leenju skolioza i kifoza. Beograd
1996
3 Karaikovi E. Kineziterapija. Svjetlost, Sarajevo 1986
4 Bokovi M.S. Anatomija oveka. M edicinska knjiga, Beo grad 1992
5 Vulovi D. Osnovi kineziterapije. Klinik a za rehabilitaciju Dr Miroslav Zotovi,
Beograd 2001
6 Bubanj R. Osnovi primenjene biomehanike u kineziolog iji. Pergament, Ni 2000
7 Zec . Osnovi kineziologije. M edicinska knjiga, Beo grad 1984
8 Simi V.P. Bolesti kime. I.P.Obeleja, Beograd 1999
9 M ilinkovi B.Z., Filip ovi S.M ., Leenje deformacija kimenog stuba kod dece. Zavod za
struno usavravanje i izdavaku d jelatnost, Beograd 1990
10 Jandri S. Osnovi fizikalne medicine i rehabilita cije. Grafomark Laktai, Banjaluka
2005
11 Jeviti M . Klinika kineziterapija. M edicinski fakultet Kragu jevac, Kragujev ac 2006
12 Kap etanovi H., Pecar D. Vodi u rehabilita ciji. Univerzitetska knjiga JP Sv jetlost
d.d., Sarajevo 2005
13 Obradovi M . Opta kineziterapija sa osnovama kineziologije. Univerzitet Crne Gore.
tamparija Opad a.d. Cetinje, Pod gorica 2002
14 Beirovi E., Piri M ., Osmanovi E., Damadi D., Tomi M ., Deli S., Hodi A.,
Sulji S. Kineziterapija kod skolioza. Projekt rehabilitacije rtava rata u Bosni i
Hercegovini. Zbornik radov a semin ara RUZ, 1998; 5: 119-121