Ngy bin

Ngy bin
Bi:
Nguyn Thy Vn
NGY BIN.

nh ngha.
Ngy bin l li lp lun quanh co, vi phm lut lgc nhm lm cho ngi khc hiu
sai s tht.
Nhng ngi ngy bin thng dng mi th thut nh la ngi khc bng cch
da vo nhng ch ging nhau b ngoi nh tro khi nim, nh tro i tng,
nh tro t tng v.v
i vi nh ngy bin th mc ch ca h khng phi l vch ra chn l, m l che giu
s tht. H lun lun mun thay th s chng minh ng n bng lng tin cht phc
ca ngi khc vo l l gi di ca h.
V d : Ch c bn chn.
D cng c bn chn.
Vy, D l Ch.
Trong php ngy bin trn by, ngi ta c tnh vi phm qui tc ca tam on lun.
Thut ng gia c bn chn ca tam on lun trn c ngoi din khng y c
hai tin :
Li ngy bin sau y d dm hn :
V d :
Mt anh hc tr n hng cm mn mt ci vc ri em bn mt. B ngi ch i,
anh ta bn i kim hai con c a n kht, xin cho vi ba na. Nhng ri mi mi
vn chng thy anh ta tr, nh hng nh phi kin ln quan. Quan cho i ngi hc
tr n hi. Anh ta tha rng :

1/7

Ngy bin

- Ti mn bc c mt vc m tr n hai c ri. Bc y cn i g na?

Nh hng ci :
- Nguyn vc ca ti l vc ng kia m.
Ngi hc tr lin p :
- Th c ca ti u phi l c trong nh !
(Dn theo [9], tr.172).
Anh hc tr ngy bin bng cch nh tro khi nim ci vc (ci cho ln) vi
con vc (mt th chim chn cao thuc loi c) v ng (rung) vi ng (kim
loi), lm cho ch nh hng lng tng. Anh hc tr kia qu tht lu lnh!

Cc hnh thc ngy bin.

Ngy bin i vi lun .
Trng hp thng gp nht trong hnh thc ngy bin i vi lun l t thay i
lun (nh tro lun ) trong qu trnh trao i, lp lun.
V d : Mt ngi t kim im v nhng sai phm ca mnh, nhng sut t u n
cui ca bn t kim im, anh ta ch trnh by hon cnh khch quan v nhng kh
khn mi mt ca bn thn, ca gia nh.
Vy l tn lun th t kim im v sai phm ca bn thn nhng thc t lun
li c i thnh kim im hon cnh khch quan v kim im kh khn v mi
mt ca gia nh, ca bn thn.
Thnh thong, chng ta vn thy kiu ngy bin nh tro lun nh : bn kim im
tnh hnh sn xut kinh doanh ca mt n v li tr thnh bn bo co thnh tch; Lun
chng cho tnh khoa hc ca mt ch trng th li ra sc ca ngi ngi ra ch trng
v.v
Ngy bin bng cch nh tro lun d b pht hin, nhng nhng k ngy bin vn
khng ngn ngi s dng hnh thc ny.

Ngy bin i vi lun c.

Ngy bin i vi lun c thng c biu hin cc dng sau :

2/7

Ngy bin

S dng lun c khng chn thc :

Lun c do ba t :
K ngy bin ba t ra lun c che lp s tht, bin h cho hnh vi sai tri ca mnh.
V d : Nhn vin kim tra cht vn k b tnh nghi l th phm ca v n (thc ra hn
chnh l th phm) nh sau :
- m qua khi xy ra v n, lc 10 gi, anh u ?
Tn th phm c tnh chy ti bng cch ba ra chng c gi nh la c quan iu
tra :
- Lc ti ang nh mt ngi bn gi.
Lun c sai s tht :
K ngy bin s dng nhng lun c hon ton khng ng hoc ch ng mt phn ca
s tht.
V d : qua mt c quan thanh tra, mt c s kinh doanh n a ra nhng ha
n, chng t khng hon ton ng vi s tht.
Ngy bin do s dng lun c khng chn thc m chng ta thng thy hng ngy l
nhng hnh vi ni di, la bp, v.v
S dng nhng lun c cha c chng minh :
S dng d lun, tin n lm lun c :
Trng hp ny, k ngy bin khng s dng cc lun c l nhng lun im, nhng s
kin c chng minh, m li cn c vo d lun, vo tin n bin h, qui kt.
D lun tin n khng th c s dng lm lun c, bi v tnh chn tht ca chng
khng xc nh, cha c chng minh.
V d : Theo d lun th anh ta l mt con ngi khng trung thc, khng trong sng,
c nhiu ng c m m. V vy khng th anh ta tip tc cng vic ny.
y l li ngy bin ta thng thy khi l l khng sc thuyt phc, k ngy bin
tm cch ly d lun lm lun c. Th v kh ny khng my ti tn nhng li
t ra rt li hi. Trc cc cuc bu c phng Ty, cc ng c vin thng m cc
chin dch bi nh, to d lun khng tt, nhm h gc i phng.

3/7

Ngy bin

Dng kin ca s ng (a s) lm lun c : S tht khng phi bao gi cng thuc

v s ng. K ngy bin li ly kin ca a s thay th cho s tht.
V d : Ti mt k thi ngi ta pht hin c thi sai, mt ngi bin h : - thi
khng c g phi bn ci, n hon ton ng v c thng qua mt tp th hi ng.
y l li gii thch ngy bin, v khng phi bao gi thi c s xem xt ca mt
tp th hi ng cng hon ton ng.
Hoc v d : C 85% kin ca tp th khng nh rng bin php k thut ny em li
hiu qu cao.
Li ngy bin trn y l ch : ly kin ca a s khng nh hiu qu ca mt
bin php k thut, m ng ra phi ly cc tiu chun kinh t k thut xc nh
hiu qu ca bin php k thut .
S dng kin, li ni ca ngi c uy tn lm lun c :
kin, li ni ca ngi c uy tn khng phi bao gi cng chn tht, ng n. K
ngy bin li dng s tin yu, mn m, khm phc ca cng chng i vi ngi c
uy tn, lm cho cng chng tin vo kin, li ni ca ngi thay cho s tht.
V d : ng A, ng X, b Y ni, tt ng (v ng A, ng X, b Y ln c uy tn).
Li ngy bin ny th hin ch ngi ta da vo gi tr ca ngi pht biu
thay cho nhng chng c khch quan, xc ng.

Ngy bin i vi lun chng.

L th thut vi phm cc qui tc, qui lut lgc mt cch tinh vi trong qu trnh lp lun,
lm cho ngi khc tin rng kt lun ca nh ngy bin a ra l ng s tht. Trong
hnh thc ngy bin i vi lun chng, nh ngy bin xut pht t nhng lun c chn
thc, kt lun rt ra cng c th l chn thc. Tuy vy, tnh chn thc ca kt lun khng
phi c rt ra mt cch tt yu t cc lp lun v t cc lun c (tin ) chn thc ca
n. V vy, y l hnh thc ngy bin tinh vi, kh pht hin nht, lm cho i phng
lng tng trong qu trnh tranh lun. Chng hn, Gio s Hong Chng trong cun :
Nhng yu t lgc trong mn ton trng ph thng cp II, NXB Gio dc, H Ni
1975, nu ra mt lot cc bi ton ngy bin. Sau y l mt v d :
Vi nhng gi tr no ca a, b ta c bt ng thc :

4/7

Ngy bin

Li gii :
a 2 + b 2 > 2ab; a 2 ab > ab b 2 ; a (a b) > b (a b); a > b.
Vy bt ng thc cho ng vi a > b.
(Dn theo [3], tr.49).
Ngy bin i vi lun chng thng c biu hin cc dng sau :
nh tro khi nim :
Nh ngy bin nh tro khi nim bng cch li dng ngn ng, li dng t ng m,
t nhiu ngha nh tro ngha ca t; li dng hin tng chuyn loi t trong ngn
ng tro t loi ca t v.v
V d : Lao ng l c s ca s tn ti v pht trin ca x hi, bt lun thi i no.
Hc tm l hc cng l lao ng. Vy suy ra rng : hc tm l l c s ca s tn ti v
pht trin ca x hi, bt lun thi i no.
S ngy bin trn y xut pht t khi nim lao ng, khi nim ny c dng vi
hai ngha khc nhau. tin u tin, khi nim lao ng c hiu l hot ng
sn xut ra ca ci vt cht ca x hi. tin th hai, khi nim lao ng li c
hiu l mt dng lao ng c th ca con ngi : hot ng nhn thc.
nh tro hin tng vi bn cht, nguyn nhn vi kt qu :
V d : nh lut 3 Niu-tn ni rng hai vt tc ng vo nhau u gy ra nhng lc
c cng cng nhng ngc chiu nhau. Nhng khi xe p m vo t th xe p
cong vnh, vy lc xe p tc ng vo t b hn lc t tc ng vo xe p.
(Dn theo [2], tr.58).
Trong ton hc, nh ngy bin c khng tun th cc iu kin khi trin khai cc cng
thc, bin i cc biu thc v.v
V d : T biu thc :

Suy ra : a b = b a
Suy ra : 2a = 2b

5/7

Ngy bin

a=b
Vy l con kin c trng lng a cng nng bng con voi c trng lng b !
(Dn theo [2], tr.58)
nh tro vt qui chiu :
Th thut nh tro vt qui chiu lm cho ngi khc nhn nhn s vt theo mt qui
chiu khc v do khng phn bit c phi tri, ng sai.
V d : Php ngy bin : Ngi che mt ca Evbulid din ra nh sau : Ngi ta dn
n Elchtra mt ngi b trm kn mt, v hi :
- Anh c bit ngi b che mt ny khng ?
- Khng bit.
- Orch y. Th l anh khng bit Orch l ngi anh ca anh m anh bit.
(Dn theo [3], tr.59)
Lun chng khng ng :
Vi phm cc qui tc ca tam on lun :
V d : V ti l mt ph n xinh p, hoa hu th gii cng l mt ph n xinh p.
Vy hoa hu th gii chnh l v ti.
Ngy bin trn y vi phm qui tc : thut ng gia ph n xinh p c ngoi din
khng y trong c hai tin .
Lun chng vng quanh :
Lun chng vng quanh l li lun chng m kt lun c rt ra t tin nhng bn
thn tin li c suy ra t kt lun (tnh chn tht ca lun c khng c chng
minh c lp vi lun ).
V d : Mt du khch n thm mt thy ph thy Congo, thy trong phng ng ta
c mt ci hp giy ng rt nhiu ong. Thy ph thy cho bit : Nu ng l th th
l ong t ng ri. Tun trc c mt k xu vo y, lin b ong t cho phi b
chy.
- Hn ta ni g vi ng Du khch hi.
6/7

Ngy bin

- Cha kp ni g c.
- Vy lm sao ng bit hn l k xu ?
- V ong t hn.
(Dn theo [9], tr.178)
ng l lp lun vng quanh : Ong th t k xu v k xu th b ong t.

7/7