Vi khun Rickettsia

Mc tiu
Sau khi hc xong, sinh vin c kh nng:
1. M t c hnh dng v tnh cht ca Rickettsia
2. Trnh by c cc phng php chn on trc tip Rickettsia
3. Trnh by c phn ng Weil-Felix
4. Nu c cc bin php phng bnh do Rickettsia
i cng
Rickettsia l nhng vi khun c kch thc rt b v c cu trc t bo ging
vi khun nhng khng c kh nng nhn ln trong mi trng nui cy nhn to.
Chng l nhng vi khun k sinh bt buc trong t bo.
TNH CHT VI SINH VT
Hnh dng, kch thc
Rickettsia l nhng vi khun khng di ng, c nhiu dng nhng thng gp
nht l dng trc khun, kch thc khong 0,5-lm.
Rickettsia ng ring l hay xp thnh i, thnh chui ngn hay thnh tng
m trong hoc ngoi t bo.
Rickettsia khng bt mu Gram, khi nhum Giemsa vi khun c mu tm
hng. Khi nhum bng phng php Macchiavello, vi khun bt mu ca
fuchsin trn nn xanh.
Tnh cht nui cy
Ngoi tr Rochalimaea quintana c th nui cy trn mi trng thch mu,
cc Rickettsia cn li u khng c kh nng pht trin trong mi trng nui cy
nhn to m phi nui cy vo t bo sng bng cc phng php sau:
Tim vo loi gm nhm nh chut lang, chut bch. Tn thng do
Rickettsia gy ra ch yu mng trong t bo cc mao mch. c bit khi cho
chut ht Rickettsia, vi khun s nhn ln t bo nhu m phi, gy vim phi.
Gy bnh thc nghim cn trng tit tc nh ve, b, rn (c bit l tim
qua hu mn rn, vi khun s gy tn thng rut rn).
Tim vo lng bo thai g p by ngy, nhit 34C - 37C,
Rickettsia pht trin mng niu m, nht l non hong.

Rickettsia pht trin trong t bo bng cch ct ngang, phn i. Qua nhiu th
h, vi khun tp trung thnh tng m trong t bo, lm t bo v ra, Rickettsia
c phng thch v tip tc xm nhp vo t bo khc.
Khng nguyn
Rickettsia c nhiu loi khng nguyn lin quan n phn ng chn on
huyt thanh.
Khng nguyn lin quan n phn ng t Weil - Felix: Khng nguyn ny c cu
trc ging vi khng nguyn ca Proteus vulgaris chng OX2, OX19 v OXK. Do
ngi ta dng cc chng Proteus vulgaris ny trong phn ng t Weil-Felix pht
hin khng th trong huyt thanh bnh nhn nhim Rickettsia.
Khng nguyn lin quan n phn ng ngng kt trc tip.
Khng nguyn lin quan n phn ng kt hp b th.
Khng nguyn lin quan n phn ng min dch hunh quang
Khng nguyn lin quan n phn ng ngng kt latex.
Khng nguyn lin quan n phn ng trung ha, tc l c t.
c t
Mt s loi Rickettsia sinh ra c t ha tan c kh nng gy tan mu v hoi
t. c t ny c tnh khng nguyn v gn lin vi vi khun. Nu un 60 oC trong
30 pht hoc x l bng formol 0.5% th c t s b ph hy nhng vn gi c
tnh cht khng nguyn v tnh sinh min dch
Khi thi tim c t ny vo tnh mch ng vt th nghim th ch vi gi sau
ng vt s cht. Tuy nhin c t ny tng i yu v b trung ha bi khng c
t.
Kh nng gy bnh
St pht ban
St pht ban dch t (epidermic typhus
Bnh st pht ban do R. prowaseki c ba hi chng lm sng ch yu.
- St cao 40C-41C, hnh bnh nguyn.
- Mn chm xut hin kn o, thng li so.
- St pht ban rm r km theo nhim c ton thn, bnh nhn m sng, ri
lon cm gic v tinh thn.

Bnh xy ra ngi ln tui nng hn tr em, t l t vong cng cao hn.

St pht ban a phng (endemic typhus)
St pht ban a phng do tc nhn l vi khun Rickettsia mooseri gy ra,
cn gi l bnh st pht ban chut.
Biu hin lm sng ca bnh st pht ban a phng ging nh st pht ban
dch t nhng nh hn, cc triu chng thng gp l st, au u, ni ban.
Bnh thng gp Hy Lp v M.
St Q
St Q do tc nhn l vi khun Rickettsia burnetii gy ra.
Biu hin lm sng ca bnh st Q a dng nhng thng gp ba th: th
vim phi, th st ging cm v th st vim no mng no.
Bnh st Q khng c ni ban v phn ng Weill - Felix hon ton m tnh.
Bnh st Q xy ra khp ni trn th gii nhng thng gp nht l Chu u.
St m
St m do tc nhn l vi khun Rickettsia orientalis gy ra.
Bnh st m l bnh cp tnh, khi pht t ngt km theo pht ban v sng
au cc hch lymph. Sau thi gian bnh 7-14 ngy, triu chng lm sng xut
hin:
- St km theo rt run, ko di 2 -3 tun.
- Ban xut hin vo cui tun th nht ca bnh. Ban xut hin u tin
ngc, bng ri lan ra ton thn, t chi, rt him khi xut hin mt v lng bn tay,
bn chn.
- Vt m t thnh vt lot, khng nga, ng thnh mt vy nu.
Min dch
Rickettsia xm nhp vo c th, kch thch c th to cc khng th ngng kt,
khng th ha tan c hiu, c kh nng chng li ti nhim. c t ca Rickettsia
cng c kh nng kch thch c th to khng th ha tan chng li c t.
S p ng min dch ca c th ngi i vi Rickettsia kh mnh m v lu
di. Thc t cho thy nhng ngi mt ln mc bnh s khng mc bnh na d c
tip xc vi mm bnh Rickettsia.
Chn on

Chn on gin tip

Bnh phm l mu, nc chc hch, dch no tu, mnh t chc khi m t thi.
Nhum soi
Lm phin pht t bnh phm, nhum bng phng php Macchiavello hoc
phng php Gimenez. Sau quan st di knh hin vi. Rickettsia thng bt
mu trong phng php nhum Macchiavello. C th nhum phin pht bng k
thut min dch hunh quang v quan st di knh hin vi hunh quang.
Nui cy phn lp
Bnh phm c x l v tim vo bo thai g, vo vt th nghim hoc nui
cy t bo. Rickettsia c xc nh da vo cc yu t sau: hnh dng in hnh,
gy bnh cho chut lang hay chut bch, lm cht bo thai g, c cu trc khng
nguyn tng ng vi khng huyt thanh mu.
Chn on gin tip
Chn on gin tip nhm xc nh khng th trong huyt thanh bnh nhn,
c bit l tm ng lc khng th bng th nghim mu hai ln cch nhau mt
tun.
C nhiu phng php chn on huyt thanh nh phn ng ngng kt, phn
ng kt hp b th, phn ng ngn ngng kt hng cu, phn ng min dch hunh
quang gin tip.
Ngoi ra c th dng phn ng khng c hiu nh phn ng Weill-Felix
nhng phn ng ny ch p dng cho cc Rickettsia c khng nguyn chung vi
Proteus.
Phng bnh v iu tr
Phng bnh
Phng bnh khng c hiu. Phng bnh khng c hiu bng cc bin php:
- Xua ui tiu dit cn trng tit tc nh pht quang bi rm, dng ho
cht....
- Khi c dch cch ly bnh nhn, cho nhng ngi thng xuyn tip xc vi
bnh nhn v nhng ngi vng dch c nguy c nhim bnh ung thuc khng
sinh phng nga.
Phng bnh c hiu. Phng bnh c hiu bng vaccin.

- Vaccin cht gm ba loi khc nhau bo ch t rut rn, t phi chut, t lng
trng , g b nhim Rickettsia. Vaccin khng gip bo v c th hon ton chng
li nhim bnh nhng c tc dng lm cho bnh xy ra th nh, lnh tnh.
- Vaccin sng gim ng lc c tc dng tt hn vaccin cht nhng cha c
sn xut hng lot v cn nhc im trong k thut loi tr protein cm nhim ca
t chc lng trng g v trong vn bo qun vaccin.
Ngoi hai loi vaccin trn, ngi ta c th s dng vaccin sng phi hp vi
khng sinh v nhn thy mt s chng Rickettsia c lc, khi x l bng mt liu
lng khng sinh thch hp, tr nn mt c tnh, c tc dng gy min dch tt i
vi sc vt.
iu tr
Dng khng sinh cng sm cng tt. Khng sinh nhy cm thng dng l
Chloramphenicol v Tetracycline. i vi tr em v ph n c thai th dng
Rovamycine. Khng nn dng Sulfonamide v kch thch vi khun tng trng lm
bnh nng thm.
CU HI LNG GI
1. Chn cu tr li ng nht. Tnh cht ca Rickettsia.
A. Trc khun Gram m
B. Bt mu khi nhum bng phng php Macchiavello.
C. Bt mu xanh khi nhum Gimsa
D. Khng th pht trin trong nui cy t bo
E. Khng th quan st bng knh hin vi quang hc v kch thc qu b.
2. Khng nguyn ca loi Proteus no c dng lm phn ng t WeilFelix.
A. Proteus mirabilis
B. Proteus morgani
C. Proteus vulgaris
D. Proteus rettgeri
E. Tt c u ng.
3. Rickettsia no c th chui qua mng lc vi khun.
A. R. quintana

B. R. prowaseki
C. R. mooseri
D. R. bumetii
E. R. orientalis
4. Rn l trung gian ly lan mm bnh ca Rickettsia no?
A. R. quintana
B. R. prowaseki
C. R mooseri
D. R. bumetii
E. R. orientalis