SADRAJ

UVOD............................................................................................................................
1.DEFINISANJE I KARAKTERISTIKE OBAVJETAJNIH SLUBI......................
2.RAZVOJ OBAVJETAJNIH SLUBI.....................................................................
3.VRSTE OBAVJETAJNIH SLUBI........................................................................
4.AKTIVNOSTI OBAVJETAJNIH SLUBI............................................................
5.ORGANIZACIJA OBAVJETAJNIH SLUBI.......................................................
6.PRINCIPI RADA OBAVJETAJNIH SLUBI.......................................................
ZAKLJUAK...............................................................................................................
LITERATURA..............................................................................................................

2
3
3
4
4
5
7
10
11

UVOD
Obavjetajna sluba se odnosi podjednako i na djelatnost i organizaciju koja se njome bavi,
stvaraju tako njihovo jedinstvo. Moja tema je organizacija obavjetajnih slubi. Na osnovu
prikupljene literature, koja je bila manja nego inae, zbog nemogunosti pristupu istima, moj
rad se sastoji od est dijalova.
Prvi dio se odnosi na nastanak obavjetajnih slubi koji seu 4000 godina unazad, pa sve do
danas. Takoe ovaj dio se odnosi na definisanje obavjetajnih slubi i njihove osnovne
karakteristike.
Drugi dio je razvoj ovih slubi, od njihovog nastanka pa do danas.
Trei dio su vrste obavjetajnih slubi, koje se mogu podjeliti prema razliitim kriterijima.
Neke od osnovnih vrsta obavjetajnih slubi su: centralna, vojnoobavjetajna, ekonomska,
nuklearna...
Naredni dio, odnosi se na aktivnosti obavjetajnih slubi, a to su: obavjetajna djelatnost,
kontraobavjetajna djelatnost i subverzivna djelatnost, koje su sve detaljno objanjene.
Centralni i najbitniji dio ovog rada je peto poglavlje koje se odnosi na samo temu rada tj.
organizaciju obavjetajnih slubi. Organizacija obavjetajnih slubi ima u svom sastavu
rukovodee organe, izvrne organe, agenturu i specijalizovane snage. Sve je to do detalja
obajnjeno i pojednostavljeno emom.
Naredni jednako bitan naslov je, principi rada obavjetajnih slubi, koji mogu biti vaei za
sve obavjetajne slube kao i oni koji su specifini za svaju obavjetajnu slubu. Postoji 14
principa rada koji su podjednako bitni i vani u radu obavjetajnih slubi. Sve to predstavlja
sastavni dio moga rada.

1. DEFINISANJE I KARAKTERISTIKE OBAVJETAJNIH SLUBI

Termin obavjetajna sluba, moe se posmatrati sa dva aspekta:
Kao djelatnost usmjerena na prikupljanje posebno uvanih podataka o institucijama
drugih zemalja ili sopstvenim unutranjim protivnicima koji djeluju tajno
Kao posebna dravna organizacija koja prikuplja takve podatke.
Obavjetajna sluba tokom vremena razliito je se definisala. Dananja definicija koja je
usvojena u veini zemalja je: Obavjetajna sluba je specijalizovana, relativno samostalna
institucija dravnog aparata, ovlaena da legalnim, ali i tajnim sredstvima i metodama,
prikuplja znaajne obavjetajne podatke i informacije o drugim dravama ili njenim
institucijama i moguim unutranjim protivnicimasopstvene drave, potrebne za voenje
politike zemlje i preduzimanje drugih postupaka u miru i u ratu i da sopstvenom aktivnou,
samostalno ili uz saradnju sa drugim dravnim organima, sprovodi dio dravnih i politikih
ciljeva zemlje.
Opte karakteristike obavjetajnih slubi su:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

predstavljaju instrument u funkciji realizacije vitalnih interesa nosilaca vlasti;

imaju obiljeja tajnosti;
preventivnost se javlja kao osnovna funkcija;
djeluje kroz obavjetajnu i subverzivnu aktivnost kao dva osnovna vida;
primjenjuje specifine metode i sredstva;
koristi dostignua nauke i tehnologije u procesu rada;
one su specijalizovane i profesionalne;

2. RAZVOJ OBAVJETAJNIH SLUBI

U vrijeme pojave drave, kao osnovnog oblika klasnog organizovanja drutva, dolo je do
razvoja obavjetajnih slubi. Prvi pisani izvor o obavjetajnoj aktivnosti see oko 4000 godina
unazad, budui da su arheolozi otkopavajui ostatke grada drave Mari na rijeci Eufrat,
pronali glinenu ploicu na kojoj je zabiljeen najstariji, pijunski izvjetaj na svijetu.
Daljem razvoju doprinjeli su brojni ratovi izmeu drava. Podatke su prikupljali u to vrijeme
uhode i izviai, ali to nije bilo dovoljno da se zadovolje potrebe za informacijama. Upravo iz
tog razloga dolazi do irenjem razvoja obavjetajnih slubi i na druge segmente drutva. Cijeli
razvoj ovih slubi ide korak za korak sa razvojem dravnih aparata. U poetku to su bile
slube koje su imale privremenu funkciju u sluaju rata, pobune i tome slino, meutim
stvaranjem centarlizovanih drava, dolazi do preobraaja obavjetajnih slubi u stalnu
sistemsku djelatnost odreenih dravnih organa.
Do snanog razvoja obavjetajnih slubi dolazi pojavom kapitalizma, gdje dolazi do
usavravanja i proirenje ciljeva. Zemlje kao to su Japan, Njemaka i Italija razvile su
obavjetajne slube do maksimuma. Njihova djelatnost poznata kao totalna pijunaa, i
primjena naela cilj opravdava sredstva ostae neprevaziena u modernom drutvu.

3. VRSTE OBAVJETAJNIH SLUBI

Postoji vie kriterija prema kojima se klasifikuju obavjetajne slube, a neke od njih su
sledee:
-prema mjestu u dravnoj organizaciji (centralne i resorne)
-prema nazivu (vojne i civilne)
-prema vrsti djelatnosti (opte i specijalizovane)
-prema blokovskoj podjeljenosti (nacionalne i nadnacionalne)
Glavna podjela obavjetajnih slubi djeli se na:
centralna obavjetajna sluba;
vojno obavjetajna sluba;
obavjetajna sluba Ministarstva inostranih poslova;
ekonomska obavjetajna sluba;
nuklearna;
nadnacionalna.
Centralna obavjetajna sluba vri obavjetajnu obradu drugih zemalja i sprovodi tajne akcije
na najviem nivou iz domena politike, vojne, ekonomske i diplomatske strategije.
Vojno obavjetajne slube namijenjene su prikupljanju obavjetajnih podataka o oruanim
snagama drugih zemalja, i da najviem vojnom i politikom rukovodstvu obezbijedi podatke,
analize i procene o eventualnim namjerama stranih armija radi voenja politike opteg ratnog
planiranja i konkretne upotrebe oruanih snaga u ratu.
Obavjetajna sluba MIP-a namjenjena je obavjetajno da obezbijedi djelatnost Ministarstva
inostranih poslova u smislu obrade pitanja inostrane problematike i da rukovodstvu zemlje
obezbijedi podatke, analize i procjene za voenje unutranje i spoljne politike zemlje.
Ekonomsko obavjetajna sluba obrauje ekonomiku drugih zemalja i daje resornim
slubama spoljne trgovine podatke, analize i procjene o ekonomskom stanju i mogunostima
drugih zemalja , da sprovede svoje akcije i postigne optimalne rezultate.
Nuklearna obavjetajna sluba, obrauje institucije za nuklearno istraivanje u drugim
zemljama i industrijska postrojenja koja se bave proizvodnjom nuklearnog naoruenja, te da
pribavi podatke, analize i procjene o koliinama nuklearnih borbenih sredstava, tehnologija i
mogunostima daljeg usavravanja i proizvodnje.
Nadnacionalna obavjetajna sluba, obezbjeuje podatke, analizu i procjenu o oruanim
snagama i drugim prilikama na teritoriji protivnika.
Postoje jo tri istorijske poznate slube, a to su:
1. obavjetajne slube politikih partija;
2. obavjetajne slube politikih pokreta;
3. obavjetajne slube emigrantskih organizacija.
4. AKTIVNOSTI OBAVJETAJNIH SLUBI
Postoji tri vrste aktivnosti:
- obavjetajna djelatnost;
- kontraobavjetajna djelatnost;
- subverzivna djelatnost.

Obavjetajna djelatnost je skup planskih, organizovanih i neprekidnih mjera i postupaka koje

preduzimaju njeni nosioci, radi ostvarivanja uvida u stanje, mogunosti i namjere pojedinih
drava i pojava koje su objekt obavjetajnog istraivanja, i na osnovu tih saznanja
preduzimaju se odgovarajue aktivnosti na politikom, vojnom i ekonomskom planu.
Kontraobavjetajna djelatnost, je namijenjena za otkrivanje i onemoguavanje rada stranih
obavjetajnih slubi u sopstvenoj zemlji, kao i svih drugih struktura koje se tajno bave
podrivakim aktivnostima.
Subverzivna djelatnost, je sluba usmjerena na mijenjanje stanja u drugim zemljama, i ima za
cilj da ojaa sopstvene politike i druge pozicije u zemljama za koje su zainteresovane.
5. ORGANIZACIJA OBAVJETAJNIH SLUBI
Organizacija obavjetajnih slubi je dosta sloena zbog obima i raznovrsnosti zadataka koje
su postavljeni pred njih.
Organizacija je izloena mnogima faktorima a neki od njih su:
a) drutveno-politiki sistem;
b) veliina zemlje;
c) spoljnopolitika orjentacija;
d) interesi;
e) sfera uticaja;
f) kadrovi i
g) finansijska sredstva.
Sve obavjetajne slube imaju gotovo identine organizacione strukture koje se odnose na
horizontalne i vertikalne principe organizovanja. Horizontalnim principom zadovoljava se
naelo tehnologije rada dok se vertikalnim organizovanjem obezbeuje postizanje
koordinacije, razgranienja nadlenosti, odnosno subordinacije.
Sastav obavjetajnih slubi sastoji se iz:
- rukovodeih i upravnih organa,
- izvrnih organa,
- agenture i
- specijalne snage.
Glavni rukovodei organ nalazi se na vrhu obavjetajne slube, kojom rukovodi direktor ili
naelnik, ranga ministra ili generala najvieg ina. Naelnik uprave ima jednog od dva
zamjenika i vie pomonika, koji su istovremeno rukovodioci pojedinih sektora. Sektor
sainjavaju referenti za odreene geografske cjeline, tj. za jednu ili vie manjih zemalja koje
se obavjetajno istrauju.
Pored sektora ije zadatak, operativna istraivanja, postoje i:
- operativni organi;
- planski organi;
- analitiki organi;
- materijalno-finansijski;
- kadrovski organi;
- organi za specijalne zadatke.
Operativni organi imaju zadatak da organizuju i rukovode operativnim radom vezano za sva
pitanja koja su od velikog interesa za zemlju i inostranstvo. Takoe, ovi organi esto

organizuju obavjetajne poduhvate i obrazuju obavjetajne centre, podcentre i punktove u

inostranstvu ili na sopstvenoj teritoriji.
Planski organi, se bave planiranjem za potrebe slube o pitanjima obavjetajnog obuhvata,
izvoenja specijalnih akcija, materijalno-finansijskim i drugim pitanjima.
Analitiki organi, predstavljauju najvanije organe i oni se bave izuavanjem, analizom i
obradom podataka. Na osnovu svega toga sastavljaju se izvjetaji za rukovodstvo slube.
Materijalno-finansijski organ, ima zadatak da se brine o finansijskim poslovima i da
obezbeuje dovoljne koliine stranog novca za potrebe slube. Ponekad se ovaj organ bavi i
falsifikovanjem stranih novanica, nakon ega ih operativni organi rasturaju u drugoj zemlji.
Kadrovski organi zadueni su za kadravsku politiku slube.
Organi za specijalne zadatke, organizuju i sprovode razne vrste tajnih akcija i sprovodi ih
prema drugim zemljama, a to su, terorizam, diverzija, izazivanje krize...
Izvrni organi nalaze se u tajnosti i izvravaju obavjetajne zadatke, ti organi su:
- obavjetajni centar,
- obavjetajni podcentar i
- obavjetajni punkt.
Obavjetajni centar istrauje odreeni region vezano za pitanja obavjetajnog interesa i da
izvode druge akcije iz djelokruga rada obavjetajne slube. Uglavnom su to mjesta sa
znaajnim operativnim i strategijskim pravcima. Za sjedite se uzima grad, po mogunosti u
centru regiona ili pravac koji vodi do tog regiona. Ovaj centar moe biti formiran u zemlji i
inostranstvu, gdje se u inostranstvu pojavljuje kao tajna organizacija koju je veoma teko
otkriti. Obino se pojavljuje u diplomatskim predstavnitvima, raznim firmama i
agencijama...
Obavjetajni podcentar, predstavlja sastavni dio obavjetajnog centra i koristi se za
obavjetajni obuhvat jednog pravca ili manjeg prostora. Njega sainjavaju manje grupe
operativaca, koji su slinog sastava kao i centar. Oni se lociraju van sjedita centra i
izvravaju zadatke za potrebe obavjetajnog centra.
Obavjetajni punkt, ini grupa opertivaca od 2-4 lana, koji imaju privremenu funkciju u
obavljanju konkretnog zadatka. Formiran je od strane obavjetajne slube van centra, a moe
biti formiran i od strane centra.
Agentura, ima zadatak prikupljanja tajnih podataka o situaciji u drugim zemljama, oni su
obino dravljani te zemlje u kojoj se djeluje, tako da su u mogunosti da obavljaju te
zadatke. Agentura se formira od strane obavjetajaca tj. operativaca, od graana drugih
zemalja, od graana bez dravljanstva i od graana sopstvene zemlje. Ona moe biti aktivna i
konzervativna. Aktivna djeluje u miru i u ratu, a konzervativna djeluje samo u sluaju
potrebe.
Specijalne snage, imaju zadatak da izvravaju posebne zadatke obavjetajnih slubi. U grupu
specijalnih snaga ulaze:
- grupe za gerilska i antigerilska dejstva;
- grupe za prepadna dejstva;
- diverzantske jedinice;
- jedinice za elektronsku pijunau;
- jedinice za civilne poslove
- jedinice za psiholoko-propagandno djelovanje i sl.

Prethodno objanjenu organizaciju obavjetajnih slubi, emo prikazati i na emi.

ema 1. Organizacija obavjetajnih slubi
ORGANIZACIJA OBAVJETAJNIH SLUBI

RUKOVODEI
ORGANI

IZVRNI
ORGANI

UPRAVA
DIREKCIJA
AGENCIJA

OBAVJETAJNI
CENTAR

SEKTORI

OBAVJETAJNI
PODCENTAR

ODJELJENJA

PUNKT

ORGANI

OPERATIVCI

AGENTURA

AKTIVNA

KONZERVATIVNA

SPECIJALNE
SNAGE

GRUPE S.
SNAGA

S.JEDINICE
KOV

ANTITERORISTI
KE JED.

JED. ZA CIVILNE
POSLOVE

JED. ZA PSIHOL.
DEJSTVA

JED. ZA
DIVERZANTSKA
DEJSTVA

6. OSNOVNI PRINCIPI RADA OBAVJETAJNIH SLUBI

Principi rada utvruju se na osnovu opte politike koncepcije drave, politikih, vojnih i
drugih ciljeva jedne drave prema drugim dravama , uloge obavjetajne slube u njihovoj
realizaciji, kao i iz karakteristika obavjetajne i subverzivne djelatnosti.
Rad obavjetajnih slubi zasniva se na sledeim principima:
- Sveobuhvatnost u radu;
- Neprekidnost i intezitet djelovanja;
- Cilj opravdava sredstvo;
- Infiltracija i agresivnost pri izvravanju zadataka;
- Objektivnost, vjerodostojnost i provjera;
- Pravovremenost u radu;

Originalnost u postupcima;
Tajnost rada;
Planiranje zadataka;
Gradiranje-razvrstavnje zadataka;
Centralizacija rada i rukovoenje;
Relativna samostalnost u djelovanju;
Specijalizacija u radu;
Timski rad.

Sve navedene principe emo detaljno objasniti u sledeem dijelu.

1. Sveobuhvatnost u radu, gdje obavjetajne slube pokuavaju obavjetajno da obuhvate
sva podruja ivota i rada drugih zemalja, bez obzira na tekue i trenutne potrebe.
Sveobuhvatnost se primjenjuje kako po ciljevima obavjetajnog interesa, tako i po
prostoru koji se obavjetajno obrauje. Ovim principom prikupljaju se podaci o stanju,
poloaju i prilikama u drugim zemljama.
2. Neprekidnost i intezitet djelovanja, u ovom principu govori se o neprekidnosti
djeovanja i kontuiteta rada koji se uvijek odrava. U zavisnosti od odnosa stanja
izmeu pojedinih drava, u intezitetu djelovanja moe doi do promjena. Primjer je,
zategnuta meunarodna situacija gdje dolazi do vrlo intezivnog obavjetajnog
djelovanja.
3. Cilj opravdava sredstva, ovaj princip je najvie primjenjen u obavjetajnim slubama
velikih sila, meutim treba napomenuti da i u ostalim slubama ovaj princip se
primjenjuje. Ovaj princip predstavlja jedan vid agrasive, jer da bi ove slube ostvarile
svoje ciljeve spremne su na sve ukljuivi i: ucjenjivanje graana drugih zemalja,
insceniranje raznih situacija kao to su sudski procesi, povrede tuih teritorija, ubistva
i kidnapovanje, i tako sve do provociranja oruanih intervencija.
4. Infiltracija i agresivnost pri izvravanju zadataka, esto se deava da slube neke
zemlje imaju pretezije prema drugoj zemlji, pa pokuavaju na svaki nain da inflitiraju
u njihove redove.
U mirnodopskim uslovima inflitracija se vri u dva pravca:
- Nastoje se inflitirati u u obavjetajni i bezbednosni sistem drugih zemalja
- Nastoje se inflitirati i obezbjediti pozicije u svim ostalim politikim, vojnim
privrednim, naunim, kulturnim i drugim sredinama toga drutva.
Ove slube takoe tee masovnoj inflitraciji odakle proistie agresivnost u izvravanju
zadataka. Drsko i energino prodiru u institucije drugih zemalja (protivnika), koje
donose znaajne odluke, kako bi se izbjeglo pasivno iekivanje dogaaja.
5. Objektivnost, vjerodostojnost i provjera, je princip koji zahtijeva od obavjetajnih
slubi da prikupe sve vjerodostojne i objektivne podatke o stanju za koje postoji
odreeni interes. Da bi se ovaj princip primjenjivao mora da postoji provjera svih
podataka od tri strane. Ovaj princip zavisi od pojedinaca koji esto lino i subjektivno
gledaju na odreena pitanja.

6. Pravovremenost u radu, je veoma bitan princip iz razloga to svi podaci moraju biti
prikupljeni na vreme i dostavljeni obavjetajnim slubama, u suprotnom zakanjeli
podaci gube svoju vrijednost.
7. Orginalnost u postupcima, tj. originalno rjeenje kome tee sve slube. Da ne bi dolo
preuzimanje akcije od druge strane, svaki korak svoje aktovnosti detaljno priprema, ne
preputajui nita sluaju niti improvizaciji.
8. Tajnost rada, odnosi se na tajno uvanje podataka, ali tajno se podrazumijeva samo
ako druga strana nezna gdje se nalaze ti podaci u suprotnom se ne smatra tajnom. Zato
obavjetajne slube pored mjera bezbednosti koriste se i obmanom dezinformacija
suprotne strane, koje doprinosi vei stepen tajnosti obavljanja zadataka.
9. Planiranje zadataka, zadaci se planiraju na osnovu odluka, nareenja ili zapovesti
nadlenih dravnih organa. Takoe se vri i na osnovu procjene obavjetjne situacije.
Planiranju podlijeu zadaci koje treba realizovati i metod postupanja onih koji se
angauju pri izvravanju pojedinih zadataka. Nisu dozvoljeni samoinicijativni
postupci, ako unaprijed nisu planirani iz razloga to se mora predvidjeti svaki mogui
korak i dobro analizirati dalja akcija.
10. Gradiranje ili razvrstavanje zadataka, zadaci se razvstavaju prema znaaju i
karakteru. Gradiranje zadataka se vri na strategijske, operstivne i taktike po jednoj, i
na politike, vojne, ekonomske i druge zadatke po drugoj osnovi.
11. Centralizacija rada i rukovoenja, zavisno od karaktera organizacije dravne uprave ,
centralizacija je kod jednih zemalja vie, a kod jednih manje prisutna. To je nunost
koja izvire iz prirode obavjetajnog rada, mada moe da bude i smetnja naroito u
ratnim uslovima. Upravo zbog toga princip centralizacije, iako je nuan nije uvijek i
svugdje do kraja primjenjen.
12. Relativna samostalnost u djalovanju, primjenjuje se u situaciji djelovanja odreenih
obavjetajnih slubi i organa ija uloga i namjena zahtijevaju takav status. Svaka
resorna obavjetajna sluba i vojno obavjetajna sluba su relativno samostalne u
svom radu. To se apsorbuje kroz prirodu njihovog posla, jer se za potrebe neke
jedinice obavjetajno radi i na osnovu odluke komadanta te jedinice, a ne samo na
osnovu zadataka vieg obavjetajnog organa.
13. Specijalizacija u radu, nastala je na osnovu sveobuhvatnosti u radu. Takoe
obavjetajno praenje i istraivanje velikog broja pitanja strunog karakterazahtijeva
ue struni prilaz pojedinim problemima. Zato se specijalizacija u radu primjenjuje u
svim aktivnostima obavjetajnih slubi, s ciljem maksimalnih kvalifikovanim rezultata
rada za najkrae vrijeme.
14. Timski rad, nastaje zbog potrebe specijalizacije u radu obavjetajnih slubi. Cilj je da
se za krae vrijeme, rijee mnoga obavjetajna pitanja uz minimalni rizik.

ZAKLJUAK
Organizacija obavjetajnih slubi bilo koje zemlje prilagoena je potrebama i politici te
zemlje. Struktura organizacije je dosta slina u svim zemljama i ona se moe izraziti kao
horizontalna i vertikalna organizacija.
Kao to sam ve napomenuo organizacija obavjetajnih slubi sastoji se iz 4 djela.
Rukovodei organi se nalaze na elu organizacije, i u okviru njihove strukture ulaze (uprava,
sektori, odjeljenja i organi). Izvrni organi su drugi vaan dio organizacije obavjetajnih
slubi, koji posluje u tajnosti, i u njihov sastav ulaze (obavjetajni centri, podcentri, punktovi i
operativci). Agentura predstavlja specifian dio organizacije obavjetajnih slubi. Ona moe
biti aktivna i konzervativna. Specijalne snage su u nadlenosti politikog i vojnobezbedonosnog vrha zemlje, u njen sastav ulaze razne vrste jedinica.
Obavjetajne slube se u svojoj djelatnosti pridravaju odreenih principa koji nisu uvjek i
svugdje utvreni slubenim pravilima i uredbama. Za rad obavjetajnih slubi bitno je da se
pridravaju tih principa, da bi ostvarili svoje zadatke na nain koji je naveden u principima.
Postoje i neki principi koji zastupaju agresivnost i nasilnost, kao to je princip cilj opravdava
sredstva.
Prema svemu navedenom zakljuuje se da je organizacija veoma bitna za sve obavjetajne
slube u bilo kojoj zemlji, jer na osnovu njih se sprovode zadaci i aktivnosti tih slubi. A da bi
se ta organizacija sprovela u najboljem moguem redu. Primjenjuju se odreeni principi, koji
stoje na raspolaganju obavjetajnim slubama.

LITERATURA
Dr. Staji Ljubomir.: Osnovi bezbednosti, Beograd,2006.
Internet: Wikipedija

10