Hava Kirleticileri Kriterleri Karbon Monoksit

Hava kirleticileri Kriterleri
Karbon Monoksit
Hava kirleticileri Kriterleri:

Partikl Madde
Astm
zet
20 yl ncesine gre 3 kat daha fazla bir oran
Artan salk hizm etleri giderleri
Partikl episodlar
Renksiz, kokusuz, tad olmayan gazlar
Sessiz katil (Silent Killer)
Am erikada hergn 14 kii astmdan lm ektedir.
Inversionlar (resmi olarak kapatld)

SO2 bulunm as durumlarnda
1930: Meuse Vadisi, Belika- 60 lm
1948: Donora, PA- 20 lm
1952: Lethal London Sm og- 12,000 lm
Nedeni:eksik yanma
Kaynaklar:tama sektr, enerji retimi, merkezi stma sistemleri, baz endstriyel
prosesler
NAAQS (National Ambient Air Quality Standards) tarafndan evresel bir konu
olarak gsterilmitir.
OSHA (Occupational Safety and Health Administration) tarafndan 8 sa
periyotta 50 ppm ortalama
Kirletici
Birincil Std.
Ortalama
Zaman
kincil Std.
Karbon Monoksit
9 ppm
8-sa
Yok
1-sa
Yok
(10 mg/m )
35 ppm
3
(40 mg/m )

Karbon Monoksit
Kandaki hemoglabinle reaksiyona gire

Karbon Monoksit
oxyhem oglobin (HbO2)den daha ok

carboxyhem oglobin (HbCO) oluur
Okisjen transferini engeller
zellikle evlerle ilgili maddedir- CO

dedektr kullanmak evlerde nemlidir!
nsanlarda toksik etkiler
Dk seviye: kardiyovaskler ve sinirsel

Yksek seviye: baars/mide bulants/
yogunluk ile olas lm
zellikle savunmasz kiilerde oksijen
yetersizlii ( anemi, kronik kalp veya cier
hastalklar, sigara ienler)
Sigara iilmesi: 400-450 ppm; sigara

kullananlarn kannda 5-10% HbCO bulunurken
imeyenlerde 2% oranndadr.
Evlerde i hava m evzuat yoktur
CDC CO Poisoning
http://www.cdc.gov/co/faqs.htm
>70 ppm grip benzeri semptomlar (ate

olmadan)
150-200 ppm ynelim bozukluu, uyuukluk,
Parriish Mediicall Centter
kusma
htttp:://www..parriishmed..com/programs_
>300 ppm bilin kayb, beyin hasar, lm
serviices/wound_hyperbariic..cffm
Heryl Am erikada 500 kii CO

zehirlenm esinden lm ektedir
CO zehirlenm esinin olas kaynaklar
nelerdir?
Tedavi: temiz hava, oksijen terapisi,

basn odas

Ozon
Nedeni: fotokimyasal reaksiyonlarn rndr.

Kaynaklar: aralar, g tesisleri, yanm a, kimya
endstrisi
Akut Salk Etkileri
iddetli KBB (kulak/burun/boaz) tahrii

100 ppbde gz tahrii
Akcier fonksiyonlar ile giriim yapar

NOx
Nedeni: yksek scaklklarda yakt yaklm as

Kaynaklar: sabit ve hareketli yanm a kaynaklar
Maruz kalma sresi uzadka; akcier fibrozisi, anfizem ve
yksek derecede LRI (alt solunum yolu hastalklar)
Toksik etkiler 10-30 ppm de olur.
2 ppm de ksrme
Burun ve gz kants
Akcier dokusu zedelenmesi
Kronik Salk Etkileri
Neden ozonu atksu artmnda dezenfektan olarak

kullanrz?
Tekrardan iyileme ans olmayan, hzlanm akcier hasar
Zatrre
Kalp hastalklarn glendirme

SOx
Nedeni; slfr ieren yakt yaklmas

Kaynak; Elektrik g istasyonlar, dizel kamyonlar
Gaz ve partikl faz
znebilir ve solunum sistemi ile absorbe edilir
Maruz kalndnda ksa zamanl hastalklar grlr

Kurun (Pb)
Kaynaklar: kurun ieren yaktlarn

yaklm as(aaml olarak durduruldu) , metal
ilem e, yakm a frnlar
Kana absorbe olur; kalsiyumla benzer
Kan, kemik, kaslar ve yada birikir
Uzun dnem maruz kalma
Bronkokonstriksiyon (Bronchoconstriction) geici nefes alma

zorluu
KBB (kulak/burun/boaz) tahrii
Mukus salgs
Solunum yolu hastalklar
Kalp hastalklarn glendirme
PM varl etkisini arttrr
Akcerde dem (isme)

Bronit
Savunma mekanizmas
Zarar gren organlar; bbrekler, karacier,

beyin, reme sistemi, kemikler (osteoporoz)
Beyin ve sinir sistemi; fel, zeka gerilii,
davran bozukluu, hafza problemleri, ruh
durumu deimesi
Londra probleminde her ikisi de etkiliydi
Genlerde; dk IQ, renme gl
Kalp ve Kan; yksek kan basnc ve artan kalp

hastalklar
Kronik zehirlenme olasl
Queensland Government
Environmental Protection Agenc y
http://www.epa.qld.gov.au/environment
al_management/air/air_quality_monitor
ing/air_pollutants/airborne_lead/
API Deeri
Hava Kalitesi Tanm
0-50
yi
51-100
Orta
Hava kirleticileri
Kriterleri
: Hava
101-199
Salksz
Kalitesi
ndeksi
(AQI)
200-299
ok Salksz
Blgesel hava
kalitesini saptamak
iin bir yol var
300
Tehlikeli
mdr? (nceden Kirletici Std ndeksi)
6 kriter kirleticinin hava kalitesine saysal oranlama

yapar (TSP, SO2, CO, O3, NO2 , and TSP*SO2)
API: Hava Kirlilii ndeksi
Hava kirleticileri Kriterleri :

Hava Kalitesi ndeksi
Herbir kirletici iin alt indeksleri hesaplama ile balayn

Alt indeks; paralara ayrlm lineer fonksiyon
Hava kirleticileri Kriterleri :

Hava Kalitesi ndeksi
8 sa CO iin 9 mg/m3 deerine gre alt indeksi hesaplayn
Toplam Hava Kirlilii ndeksi (API) tm alt indekslerin toplamnn

maksimum olmasdr.
ndeks
Deeri
24 sa
TSP
TSPxSO 2
(mg/m3) 2
mg/m3
24 sa
SO 2
mg/m3
8 sa CO
N/A
50
75
80
N/A
118
100
260
365
N/A
10
200
375
800
65,000
17
300
625
1600
261,000
34
mg/m3
8 sa O 3
mg/m3
Soru: 7 mg/m 3 CO (8 saatlik ortalama), 300 g/m 3 TSP

(24 saatlik ortalam a), ve 300 g/m 3 SO2 (24 saatlik
ortalam a) konsantrasyona sahip hava iin PSI y
hesaplayan ve szl olarak ifade edin.
Deer
1 sa NO 2
mg/m3
Hatrlatma: yi (0-50); Orta (51-100); Salksz (100-199); ok

24 sa TSP 24 sa SO2 TSPxSO 2
8 sa CO
8 sa O3
1 sa NO2
Salksz
(200-299);
Tehlikeli3 2(>300)
3
3
3
3
3
mg/m
mg/m
(mg/m )
mg/m
mg/m
mg/m
N/A
N/A
N/A
50
75
80
N/A
118
N/A
N/A
100
260
365
N/A
10
235
N/A
235
N/A
200
375
800
65,000
17
400
1130
400
1130
300
625
1600
261,000
34
800
2260
800
2260
400
875
2100
393,000
46
1000
3000
500
1000
2620
490,000
57.5
1200
3750
400
875
2100
393,000
46
1000
3000
500
1000
2620
490,000
57.5
1200
3750
http://www.dep.state.fl.us/air/flaqs/forecast.htm
Zararl Hava Kirleticileri

(HAPs): Cva
Elem ental Hg buhar olarak solunur ve

akcierlerce absorbe edilir.
Nedeni: Buharlaan Cva
Kaynaklar: kmr yaklm as, kazara
dklme, m adencilik
Etkileri: Sinir sistemi (akut, yksek),
solunum sistemi (kronik, dk), bbrekl er,
deri, gzler, baklk sistemi; mutajeni k
zellikler
http://www.istockphoto.com/imageindex/728/1/728179/Mercury_drops_Hg.html
Semptomlar
Akut: rpeti,mek, bulant, kusma, gs

ars, ksrk, gingivit,halsizlik
Kronik:gszlk, yorgunluk, kilo kayb, titreme,
Chronic: weakness, fatigue, weight loss, tremor,
davran bozukluu

(HAPs) : Dioksinler
Doada yksek derecede kalc

olan birka kim yasaln tremi hali
chlorinated dibenzo-p-dioxins (CDDs)
chlorinated dibenzofurans (CDFs)

polychlorinated biphenyls (PCBs)
Nedeni: klor bazl bileiklerin

hidrokarbonlara yanm as
Kaynaklar: yakm a frnlar
2,3,7,8-Tetrachlorodibenzo-p--diioxiin
2,3,7,8-Tetrachlorodibenzofuran
3,3',4,4',5,5'-Hexachlorobiiphenyll

(HAPs) : Dioksinler
Deiken zehirlilik zellii
Yksek dozda maruz kalnmalarda

problem olur
Dk dozda maruz kalnmalarda
etkisi tam bilinmemektedir
Salk etkileri
Kanser yapc
Viktor Yushchenkonun dioksin zehirlenmesine maruz

kalmadan nceki ve sonraki fotoraflar
http://en.wikipedia.org/wiki/Viktor_Yushchenko
Dier Aerosoller: Bioaerosoller
Alerjiler
Cansz: polen, kepek, bcek

pislii, deniz tuzu
Canl: mikroorganizmalar
Hastaln hava yoluyla

bulam as
Nedeni: organik m ateryalin

aerosol haline gelm esi
Kaynaklar:
Mechanical aeration in
oxidation ditch at UF WWTP
nsan: haprmak, ksrmek

nsan dnda: rzgar, dalgalar,
atksu artma tesisleri
Sala etkileri: polen alerjileri

patojenik organizm alar
nedeniyle lm e sebep olur.
Paojenik en az bulac doz
Tekrarlayc ve srekli gelien salk

etkileri vardr
Chloracne (klorlu hidrokarbonlarn
neden olduu deride akneye benzer
dkntlerle beliren hastalk)
Dier Aerosoller: Bioaerosoller
Organik kkenli aerosoller
Bir ksmnn insanda kanser yapt

bilinir (2,3,7,8 tetrachlordibenzo-pdioxin, TCDD)
Dierlerinin ise sonu olarak insan
da kansere sebep olduu bilinir
Polen, kepek, mantar (sporlar)
Ku grbi, SARS (ar akut solunum

yolu yetersizlii sendromu),
Lejyonella (zatrre)
Ortam Hava Kalitesi
Havalandrma sistemleri nemli

hava kanallar, ruma moist
ductwork, protection, koruma, geri
dntrlen hava (recycled air)
Ofis Binalar hasta bina sendromu
Biyolojik Sava
Hastane (hastane enfeksiyonu)

arbon, Ebola Virs
Morning Glory Pollen SEM

University of West GA Microscopy Center
http://www.westga.edu/~geosci/wgmc/plants_pics.htm
Dier Aerosoller: yiletirici Uygulamalar

(Medicinal Applications)
Ama olarak tbba uygulananlar

Akcierlerin giri ksm iin avantaj
(GER ince membran alveoller)
Astm
Solunum cihaz (Inhal er)
Diabetliler
Pfizer, inslin kullanr

http://aerosol_beta.ees.ufl.edu/Healthaerosol/section03-2.html
11/27/2012
Denge & Kinetikler

Denge
Denge Sabiti
Serbest Enerji
Isnn Etkisi
Denge & Kinetik
Kinetikler
Reaksiyon Mertebesi (1. derece, 2. derece ve pesudo
1. derece)
Hava Kirlilii Reaksiyonlar
Yaam sresi, yarlanma sresi
Isnn Etkisi (Arrenhius Denklii)
Denge Sabiti
u ekilde bir reaksiyon
dnelim:
aA + bB cC + dD
ileri hiz sabiti = k f [A]a [B]b

geri hiz sabiti = k b [C]c [D]d
k f [A]a [B]b = k b [C]c [D]d
k
[C]c [D]d
K eq = f =
k b [A]a [B]b
Tanmlar:
Enerji, U: kapal bir sistemde molekllerin hareketine (telenme
hareketi, dnel ve titreimsel hareket)
bal olan kinetik enerjinin
toplamdr.
Entalpi veya s ierii, H: sabit koullarda kapal termodinamik bir
sistemden elde edilebilecek yararl ii hesaplamada kullanlan
termodinamik potansiyeldir.
Gibbs serbest enerjisi, G: balang durumu belirli olan bir madde iin
hacmini arttrmadan yada snn geiine veya dardan gemesine izin
vermeden elde edilen azami mekanik i miktar.
H = U + PV
G = U + PV TS = H TS
Standart Hal: belirli scaklk ve 1 atm basnta saf malzemenin hali
Denge sabiti
S tandart serbest enerji ve oluum G f : kendi bileen elementlerinden
standart halde 1 mol tr olutuunda enerji deiir.
o
Standart entalpi oluumu H f : kendi bileen elementlerinden standart

halde 1 mol tr olutuunda scaklk deiir.
o
11/27/2012
Gibbs serbest enerjisi ve denklii

(Gibbs free energy and equilibrium)
u ekilde bir reaksiyon aA + bB cC +
dnelim:
G o = G o
Reaksiyonun Gibbs serbest
f products
enerjisi
dD
G fo
[C]c [D]d
[A] a [B] b
reactants
Dengede deil ise
Gr < 0
Reaksiyon ileri yne dorudur
Gr > 0
Reaksiyon geri yne dorudur
Gr = 0
Dengede;
G = RT ln K eq
o
r
NO
O2
rnek
NO2:
Gr = Gro + RT lnQ
Q=
Bileen
Gf (@298 K)
86.55 kJ/mol.
Hf (@298 K)
90.25 kJ/mol.
Denge
51.29 kJ/mol.
33.18 kJ/mol.
Nitric oxide (NO)in nitrogen dioxide (NO2)e

oksijen 25 Cde iken dn m iin denge
sabitini, Keq, hesaplaynz.
NO + 12 O 2 NO 2
Gro
K eq = exp
RT
Scakln Keq ya Etkisi

Vant Hoff Eitlii
Scakln Keq ya Etkisi

Egzostta Denge Halinde NO ve NO2 Konsantrasyonlar
K H 1
1
ln K12 = R r T T2
1
o
H o
- Reaksiyonun entalpisi
H ro
nin istediimiz scaklkta deimediini kabul ederiz
1.
Nitric oxide (NO)in nitrogen dioxide (NO2)e

oksijen 325 Cde iken dn m iin denge
sabitini, Keq, hesaplayabilir misiniz?
2.
Reaksiyon yksek scaklk iin mi yoksa dk

scaklk iin mi uygundur?
NO ve NO 2nin denge konsantrasyonlar iin

tablodan ne syleyebilirsiniz?
11/27/2012
Kinetikler
Hava Kirlilii Kimyas
Deneysel verilerle reaksiyon mertebesi

nasl hesaplanr?
Reaksiyon Mertebesi
aA + bB + cC + rnler
Birinci Dereceden Reaksiyon
d[ A]
= k[ A]
dt
A B
[ A]t = [ A]0 ek
hv t
1
1
= kt
[ A] [ A]0
= k[B][ A] = k '[ A]
A+ B C
A+ A C
Pseudo Birinci Derece Reaksiyon
d [ A]
ln [A]
Reaksiyonun derecesi nedir?
NO2 + h NO + O
[ A] = [ A]0 ekt
kinci Dereceden Reaksiyon
d [ A]
= k[ A]2
dt
A + h rnler
Rxn derecesi = a + b + c +
Rxn Hizi = k[ A]a [B]b [C]c
Ikla Ayrma (veya Fotoliz) Reaksiyonlar
1/[A]
Yarlanma sresi, t1/2, bir bileiin balang konsantrasyonun

yars konsantrasyona ulamasna kadar geen sredir.
A+ B C
Yaam sresi, , bir bileiin balang konsantrasyonundan

1/e konsantrasyona ulamas iin geen toplam sredir
[B] >> [A] olduunda
Hz sabitinin bir fonksiyonu olarak fotoliz reaksiyonu iin yaam

sresi ve yarlanma sresini nasl aklarsnz?
dt
Kons. (molekl cm -3)
Trler
OH
Hava Kirlilii Kimyas

110 6
Aktivasyon Enerjisi (Ea) ve Kataliz
NO3
510 8
11
Bileiklerin O
atmosferik oksitleyiciler ile710
reaksiyonlar
3
A + Oksitleyici rnler
Reaksiyonun derecesi nedir?
Atmosferik oksitleyici ile reaksiyona bal kalarak bir

bileiin yaam sresini nasl ifade edersiniz?
Kirlenmemi atmosferde oksitleyicilerin konsantrasyonu
Propenin OH ile 1 atm basn ve 298 K scaklkta reaksiyon hz

sabiti 2.610-11 cm3 molekl-1 s-1dir. Propenin OH ile
uzaklatrlmasna bal yaam sresi nedir?
11/27/2012
Temperature Effect on Reaction Rate
Aktivasyon Enerjisi Hesaplama
Arrenhius Eitlii
k = Aex p Ea
RT
E
k = Aexp a
RT
k = Reaksiyon hz sabiti (gerek bir sabit midir?)
A = Sklk faktr (Frequency factor)
Ea = Aktivasyon enerjisi (herzaman +)
ln k = ln A
Ea
RT
T fonksiyonu iin kya

gre veriler toplama
R = deal gaz sabiti

T = Gerek scaklk
Scaklk arttka reaksiyon hz da artar m?
Temperature Effect on Reaction Rate
zet
Denge
Denge Sabiti
Serbest Enerji
Isnn Etkisi
Kinetikler
Reaksiyon Mertebesi (1. derece, 2. derece ve pesudo
1. derece)
Hava Kirlilii Reaksiyonlar
Yaam sresi, yarlanma sresi
Isnn Etkisi (Arrenhius Denklii)
15
11/27/2012
Yanmann Temelleri
Yakt
Yanmann
Temelleri
Yanma Stokiyometrisi
Hava/yakt Oran
Yakt Fazlalk Katsays
Yanma Kaynakl Hava Kirleticiler
11/27/2012
11/27/2012
Yakt
Yakt
Baz Yaktlar in Deerler

CH4
Gaz Yaktlar
C2 H6
C3H8
Dier HC s
Isl Deer
H2S
(106 J/m3)
(wt%)
Doalgaz
Rafineri gaz
Sv Yaktlar
Doalgaz
(No.1)
87.7
5.6
2.4
1.8
2.7
Doalgaz
(No.2)
88.8
6.4
2.7
2.0
0.0004
(Elemanter Analiz)
Kerosen
Benzin, dizel
43.2
41.9
Isl Deer
(106 J kg-1)
(wt%)
Benzin
Alkol (Etanol)
Ya
86.4
(No.2)
(Yaklak Analiz)
Kat Yaktlar
Karbon
12.7
0.1
Uucu Madde
0.1
0.4-0.7
Nem
Kl
Isl Deer
(%)
(%)
(%)
(%)
(106 J kg-1)
Antrasit
(PA)
77.1
3.8
5.4
13.7
27.8
Kmr (Antrasit, bitml, dk bitml kmr, linyit)
Bituml
(PA)
70.0
20.5
3.3
6.2
33.3
Aa, odun
Dk Bitml
45.9
30.5
19.6
4.0
23.6
30.8
28.2
34.8
6.2
16.8
Linyit
(ND)
(CO)
Ktle bana en ok enerji younluuna hangisi sahiptir?

Hepsi ayn ekilde mi yanar?
Ve riler; Flagan and Se infe ld, Fundame ntals of Air Pollution Engineering, 1988, Prentice-Hall.
11/27/2012
11/27/2012
11/27/2012
Hava le Yanma (O2 = 21 %, N 2 = 79 %)
Oksijenle Yanma
Cn H m + (O2 + 3.78N 2 ) CO2 + H 2O + N 2
C n H m + O2 CO 2 + H 2 O
1.
2.
Yukardaki denklemi eitleyebilir misiniz?

Sras ile metan ve benzenin oksijenle yanma
reaksiyonlarn yaznz.
1.
2.
Cevap
Yukardaki denklemi eitleyebilir misiniz?

Sras ile metan ve benzenin hava ile yanma reaksiyonlarn
yaznz.
Cevap
m
m
C n H m + n + O2 nCO 2 + H 2O
2
4
m
m
m
C n H m + n + (O 2 + 3.78N 2) nCO 2 + H 2O + 3.7 8n +

N
2
4
4
CH 4 + 2O 2 CO 2 + 2H 2O
CH 4 + 2(O2 + 3.78N 2 ) CO2 + 2H 2O + 7.56N 2
C 6 H 6 + 7.5O2 6CO2 + 3H 2O
C 6 H 6 + 7.5(O2 + 3.78N 2 ) 6CO2 + 3H 2O + 28.35N 2
1. Eer yaktta O, S, Cl ve dier elemetler olursa ne olur?

2. Hangisini kullanmak daha iyidir, O 2mi yoksa hava m?
11/27/2012
11/27/2012
Hava/Yakt Oran
Hava/Yakt Oran
Zengin Karm
Hava/Yakt (H/Y) Oran (Air-Fuel (AF) ratio)
- Gerekenden fazla yakt
HY = m hava / m yakt
(HY)
m hava = besleme karmndaki hava ktlesi
karm
< (HY)stokiyometrik
m yakt = besleme karmndaki yakt ktlesi
Fakir Karm
Yakt/hava Oran: YH = m yakt /m hava = 1/HY
- Gerekenden fazla hava

(HY) karm > (HY)stokiyometrik
Hava/Yakt Molal Oran

HYmol = n hava / n yakt
nhava = besleme karmndaki havann mol
Yanm a sistemlerinin ou fakir koullarda iletilir.

Bu neden avantajldr ?
nyakt = besleme karmndaki yaktn mol
Metanoln bir motorda yakldn dnn. Gerek karmn

Hava/Yakt oran 20 ise, bu motor zengin koullarda m yoksa fakir
koullarda m almaktadr?
Sras ile metan ve benzen iin stokiyometrik yanmada

Hava/Yakt oran nedir?
11/27/2012
11/27/2012
11/27/2012
Yakt Fazlalk Katsays (Equivalence Ratio)
Yanma Srasnda NOx ve CO Oluumu

Termal NOx
Yakt Fazlalk Katsays : gerek karmn

stokiyometrik durumlardan sapm asn gsterir.
- Atmosferik N2nin yksek scaklklarda oksitlenmesi
N 2 + O2 2NO
NO + 12 O 2 NO 2
(YH )
(HY )
gercek
stokiyo.
(YH ) stokiyo. = (HY ) gercek
- Termal NOxun yksek scaklklarda oluumu daha uygundur.

Yakt NOx
- Azot bileikleri ieren yaktlarn oksitlenmesi
Metan yanmasnn yakt fazlalk katsays =0.8dir. Yanmada

kullanlan fazla havann (excess air, EA) yzdesi nedir?
CO Oluumu
arttka scaklk nasl deiir?
- Eksik yanma
- CO2nin yksek scaklklarda ayrmas
CO 2 CO + 12 O 2
11/27/2012
11/27/2012
10
zet
Yakt
Hava/yakt Oran
Yakt Fazlalk Katsays
Kaynak: Seinfeld, J. Atmospheric Chemistry and Physics of Air Pollution.
Hava/Yakt orannn bir fonksiyonu olarak HCs, Co ve

NOx egzostlarnn eilimlerini nasl aklarsnz?
NOx ve CO emisyonlarn nasl minimize edersiniz?
11/27/2012
11
11/27/2012
12
11/27/2012
Atmosferik Hareket
Atmosferik Hareket
Rzgar
Basn Gradyan Kuvveti (PGF)
Coriolis Etkisi
Siklonlar
Atmosferin Genel Sirklasyonu
Dnyann yzeyine gelen enerjinin eit olmayan dalmna bal

olarak Hava/Atmosfer sabit harekettedir.
(Air/atmosphere in constant motion due to unequal distribution of
energy over earths surface)
Neden eit deil?
Rzgarlar
Genel olarak yatay hareketi tanmlamada
kullanlrlar
Basn farkllklarndan dolay meydana gelirler
Akn ynn etkileyen faktrler;
Neden rzgarlar
Basn gradyan kuvveti (PGF)

Coriolis etkisi (CE)
Srtnme
nemsiyoruz?
Yzey Hava Haritas (Surface Weather Map)
Basn Gradyan Kuvveti

Basn gradyanlar ile ilikili olan kuvvet
Gradyanlar; Hava haritalarnda isobarlar arasndaki
boluk (eit basn alanlar) balamnda tanmlanabilirler.
sobarlar birbirlerine yakn olduklarnda dik gradyanlar
sobarlar birbirlerine uzak olduklarnda kk gradyanlar
Dik gradyanlarda rzgar zayf m yoksa kuvvetli midir?
Coriolis Etkisi
Hava kuzeye yada gneye doru ak halindeyken bariz
sapm a
Dnyann kendi ekseni etrafnda dnne bal olarak
Kuzey yarmkrede; kuzeye doru olan ak NE ynnde
sapar
Gney yarmkrede; gneye doru olan ak SW ynnde
Fransz matematiki
sapar
Gaspard de Coriolis
Enlem ve rzgar hzna baldr
(17921843)
jrscience.wcp.muohio.edu/.../computermodels.html
www.theozonehole.com/coriolis.htm
11/27/2012
Basn Gradyan Kuvveti
Coriolis Etkisi
luna.tau.ac.il/.../Chapter3/Coriolis_Effect.htm
www.newmediastudio.org/.../Geostrophic_Wind.html
www.mhhe.com/.../fix/student/chapter8/08f06.html
Srtnme
Dnya yzeyi yaknnda
hava hareketi zerine
bariz etkiye sahiptir.
Nedenleri
Yzey przll
Dikey hava hareketi
PGFe kar koyar;

rzgar hzn azaltr ve
rzgar dk basn
ynne evirir.
Rzgar hz ykseklikle nasl deiir?
Gece ve gndz arasnda farkllk var mdr? Neden?
Hangi blgelerde srtnme daha genitir?
Gezegensel Snr Tabakas

Planetary Boundary Layer (PBL)
Atmosferin 1-2 km alt ksm
Hava hareketi bariz bir ekilde srtnmeden etkilenir
Serbest Troposfer
Gezegen snr tabakasnn zerindedir
Srtnmeden etkilenmez
Rzgarlar denge halinde ncelikle Coriolis
Etkisinden ve PGFden etkilenirler.
Rzgar isobarlara paralel ekilde sabit hzda akar
Jeostropik denge ve bu sebeplede jeostropik
rzgarlar olarak tanmlanr
11/27/2012
Siklonlar ve Antisiklonlar
Rzgarn sapm as, havann kabaca dairesel bir m odelde
ak hareketi izlem esine sebep olur
Bu dairesel ak saat ynnde (antisiklonik) ya da saat
ynnn tersinde (siklonik) olabilir.
Hava haritalarnda isobarlar dairesel hareketi, yksek ve
alak basn hcreleri olarak tanmlar
Hava isobarlara doru kavisli bir ekilde
paralel ak hareketi yapar
Bu durumla ilgili rzgarlar gradyan rzgarlar olarak
adlandrlr.
PGF ve CEnin birleik etkisi neden olur
Kuzey yarm krede hava ak, alak basn

sistemlerinde saat ynnn tersinde &
http://www.tuckerman.org/avalanche/
yksek basn sistemlerinde saat ynndedir high%20and%20low%20pressure.jpg
Neden?
Gney yarm krede tam tersi durum hakimdir
Yksek Basn Sistemi
Hava ie doru (birleen),

yukar ve da doru (ayrlan)
ekilde akar
Kuzey yarmkrede siklonik
ak vardr
Kararsz hava ktlesini temsil
eder
Bulutlu, frtanal ve
kelmenin olduu
durumlarla karakterize edilir
Neden?
http://earthsci.org/processes/weather/
weaimages/low_pressure.jpg
Alak ve Yksek Basn Sistemleri

Kesit ap 100-1000 km arasndadr
Hava aa doru (ken) ve

dar doru (ayrlan) eklinde
akar
Kuzey yarmkrede antisiklonik
ak vardr
Hava ktke skr ve
aada scak hava tabakasnn
olumasna sebep olur
Ak gkyz, kelme
olmayan, dk rzgar hzlar
ve stabil durumlarla karakterize
edilir
Neden kelme yok?
Alak Basn Sistemi
Gebe yapya sahiptirler

Scak enlemlerde tropikal & kutupsal havadan
etkilenirler.
Orta enlemlerde
batdan douya
hareket eder
Ortalama
mrleri 1-2
haftadr
http://earthsci.org/processes/weather/
weaimages/high_pressure.jpg
http://earthsci.org/processes/wea
ther/weaimages/evaporat.gif
11/27/2012
Kresel Hava Sirklasyonu

3 blge modeli ile en iyi ekilde tanmlanrlar
Ekvatorda hava kutuplara doru ak halindedir ve 30o
N & S enleminde alalmaya balayarak yzey boyunca
tekrar ekvatora doru akar
Kutuplardan ekvatora
doru yzey boyunca
hareket eden souk hava
snr ve kutuplara doru
ykselir
Bu aklar Hadley tipi ak
olarak bilinir
Jet Akmlar
3 blge m odelindeki sirklasyon hcreleri ile
ilikilendirilen kesikliliklerle oluur
st troposferde (7.5-12 km) hzl hareket eden hava
sistemleri
Havada kuvvetli basn gradyanlar oluturan yzeydeki
kuvvetli basn farkllklarnn sonucu olarak oluurlar
Kutup cephesi ile ilikili orta enlemlerin zerinde kutup
jet akmlar oluur
http://www.emc.maricopa.edu/faculty/farabee/biobk/deserts.gif
Orta enlemlerdeki hava sadece zayf

N-S sirklasyon modeli oluturur.
Bunun nedeni tropikal ve kutupsal
havann araya girmesidir
ller genelde
30o enlemlerindedir,
neden?
Jet Akmlar
http://science.enotes.com/images/
earth/woes_01_img0095.jpg
Jet Akmlar
Kuzey kutbu jet akmlar, kutup cephesinin

hareketi ile dolanp durur
K aylarnda 30o N gibi gney uzaklklara
genileyebilir
Yazlar ortalama pozisyonu 50o N
Bu hareketinden dolay orta enlem jet akm olarak
tanmlanr
Yar-srekli jet akmlar kn

dnence zerinde oluur
Kutup jet akmlarndan yavatr
25o N civar m erkezlidir
nemlidir nk yzey hava ak profilini ve

havay etkilerler
Yer yzeyi yaknlarnda ve siklonik harekette
birlem eyi tevik eden havada bir ayrlm aya neden
olurlar
Frtna sistemlerine enerji salarlar ve bu sistemleri
ynlendirirler
Ayrca yksek basn sistemlerini youn hale
getirerek havada birlem eye neden olurlar
Neden hava kalite mhendisleri jet akmlar ve hava
sistemlerini nemserler?
rst.gsfc.nasa.gov/Sect14/Sect14_1c.html
11/27/2012
11/27/2012
Yutak Olarak Atmosfer
Atmosferik Dispersiyon & Tanm
Volkanlar ve dier doal kaynaklardan gelen

kirleticiler
Genel Bak
Rzgarlar
Trblans
Ortam Stabilitesi & nversiyon
Duman Ykseklii & Tanm
Duman Karakteristii
Uzun Mesafe Tanm
Gezegensel Tanm
11/27/2012
nsan aktiviteleri sonucu oluan kirleticiler

Atein icadndan gnmze olan sre
Eksik yutak: uzaa tanm iin yetersizlik

(tanm), seyrelme (dispersiyon) ve kirletici
uzaklatrma ( birikim)
Yerel ve blgesel ar yk
Toporafik engeller
Hava hareketi lei
Atmosferik stabilite ve inversiyon
Atmosferik kimyasal reaksiyonlar
rnekler ?
11/27/2012
Hava Hareketinin lei
Dispersiyon ve Tanm
Tanm hava hareketleri kirleticiyi atmosferin
bir blgesinden dierine tar.
Dispersiyon kirleticileri havayla kartrma
Yeryzeyine Yakn Snr Tabakas (Planetary
Boundary Layer) (PBL): kirleticiler ilk olarak
buraya salnrlar
PBLnin
derinlii nedir?
PBL birka ay ok iyi karr
Ksa zam an leklerinde kirletici karm atm osferik
durumlardan dolay kstlanr
PBL nin zerinde Serbest Troposferde hava

relatif stabildir
11/27/2012
11/27/2012
11/27/2012
Rzgar
Rzgar
Rzgar tanmlamada kullanlan iki bileik nedir?
Yer seviyesinde rzgar hz llr m?

Emisyon zerine rzgarn etkisi: dum ann seyrelm esi
Rzgar hzn iki katna karma kirletici seviyesini
50% azaltr
Meteoroloji
Rzgar seyreltmesi kentsel
stasyonu
alanlarda m yoksa krsal alanlarda
m daha etkilidir?
Rzgarn etkilendikleri:
Yatay basn gradyanlar
Yatay scaklk gradyanlar
Yzey przllne bal srtnme
Rzgar profillerinin
maks. Ykseklii
ekil 3.1 yzey przllnn
bittii ve gradyan
rzgarlarnn balad
yeri gsterir
Rzgar Ynleri
Hakim aklar
(Anti-)Siklonik aklar
Toporafya etkisi
Vadilerde
Deniz boyunca ve gl kylarnda
11/27/2012
www.infomonitors.com
/weather_station.htp
11/27/2012
Deniz/Kara Esintisi ve Sirklasyonu
Vadide Rzgar
Gece rzgar yn
nedir? Gndz
nedir?
Deniz esintileri i
ksmlarda uzun
mesafe devam
eder mi?
Gece rzgar yn nedir? Gndz nedir?

http://ess.geology.ufl.edu/ess/Notes/AtmosphericCirculation/daynight_lg.jpeg
11/27/2012
11/27/2012
11/27/2012
Rzgar Gl
Rzgar hz ve yn hayli deikendir
Kara-Deniz
Vadi
164/720 = 23%
16/720 = 2.2%, 24/720 = 3.3%, 70/720 = 9.7%
9
11/27/2012
11/27/2012
10
Gainesvillein Aylk Rzgar Gl
Trblans
Rzgar hzn belirleyen (stabil olmayan), ksa zaman
aralklarnda hava hareketlerinin oluturduu dairesel
anaforlar
Mekanik Trblans:
Yap/bitki rts etrafnda hareket eden havadan
kaynaklanr
Rzgar hz ile artar
Yzey przllnden etkilenir
Termal Trblans:
Dnya yzeyinin snm a/soumasndan kaynaklanr
Aklar tipik olarak dikey yndedir
Yukar ynde 1000-1500 m etre konveksiyon hcreleri
Gainesvillede ana rzgar yn nedir?

Rzgar deikenlii blgesel hava kalitesinde
nasl etki yapar? Ya da srekli ise nasl etkiler?
11
11/27/2012
Trblansn kirlilie etkisi nedir?

Hava kirliliinde Trblans istenen bir ey midir?
12
11/27/2012
11/27/2012
Atmosferik Stabilite
Termodinamiin Birinci Kanunu

= 0 for adiabatic expansion
Yzey yaknnda hareket eden/etmeyen havay

tanmlar
dq = dh dP = C p dT
Barometrik Denklik
Dikey scaklk gradyanlar ile karakterize edilir

(Lapse Oran)
Kuru adyabatik lapse oran () = 0.976
m~1
oC/100 m
Uluslar aras standart lapse oran = 0.0066 oC/m
C p dT =
Ykselirken olan deiimle ayn ekilde kuru hava ve

nemli hava iin geni scaklk deiimi var mdr?
Neden?
14
Stabilite artlar
dP = gdZ
dT
g
=
dZ
Cp
Eer Cp = 1.003410 3 m 2/s 2-K ise, dT/dZ nedir? Eer Cp

= 1.85610 3 m 2/s 2-K olursa sonu ne olur? (Kuru ve
nemli hava iin)
11/27/2012
Speradyabatik Lapse Oran (Kararsz)

Scaklk azalmas -10o C/km den byktr
Gneli gnlerde meydana gelir
Youn dikey karm ile karakterize edilir
Mkemmel dispersiyon koullar
Adyabatik lapse oran

evresel lapse oran
15
dP
Lapse Oran
Lapse orannn hava kalitesi ile ilgisi nedir?

11/27/2012
dP
= g
dZ
oC/100
13
11/27/2012
16
11/27/2012
11/27/2012
nvert Lapse Oran (Kuvvetli Stabil)
Ntral Lapse Oranlar

Scaklk azalm alar adyabatik lapse oranndakiyle
benzerlik gsterir
Aadaki durumlardan kaynaklanr:
Ykseklikle scaklk artmas ile meydana gelir

Gndz m gece mi meydana gelir?
Yksek ya da alak basn sistemleri ile mi ilgilidir?
Hava kalitesini iyiletirir mi yoksa ktletirir mi?
Bulutlu durumlar
Artan rzgar hzlar
Gndz/Gece scaklk geii
yi dispersiyon koullarn ifade eder
nversiyon
Isotermal Lapse Oranlar (Az Stabilite)

Ykseklikle scaklk deiimi olm azsa m eydana gelir
Atmosfer biraz stabildir
Dispersiyon koullar uygundur
www.co.mendocino.ca.us/aqmd/Inversions.htm
www.ew.govt.nz/enviroinfo/air/weather.htm
17
11/27/2012
18
11/27/2012
nversiyon
nversiyon
Tanm: ykseklikle scaklk artmas
http://www.co.mendocino.ca.us/aqmd/pages/Inversion-Art-(web).jpg
19
11/27/2012
20
11/27/2012
11/27/2012
Radyasyon nversiyonlar
nversiyon
nversiyonun iki ana eidi:

kme inversiyonu: yksek basnl hava ktlesi
ierisinde bir hava katmannn kmesi
Radyasyon inversiyonu: geceleri dnya yzeyinden
atm osfere radyasyon geii
Yzeyin radyasyonal soumasndan kaynaklanr

Bulutsuz gecelerde m eydana gelir- geceye zgdr
Tipik olarak yzey esasldr
Nehir vadilerinde younlarlar
Kirleticilerin hapsedilmesine neden olurl ar
ekil 3.3
www.co.mendocino.ca.us/aqmd
/Inversions.htm
Gne doduunda inversiyon ne olur?

11/27/2012
21
22
11/27/2012
Artan inversiyonlar ehirlerin zerinde oluur
Gne doduktan sonra bozulur

Bozulma, artan yer seviyesi konsantrasyonu ile
sonulanr
Bozulma fumigasyon olarak tanmlanr
Is adas etkisine bal olarak

Toz kubbesine bal olarak
ekil 3.4
de.wikipedia.org/wiki/Smog
23
11/27/2012
24
11/27/2012
11/27/2012
kme nversiyonu
kme nversiyonu
Yksek basn sistemleri ile ilgilidir
G eden yksek basn sistemleri: orta bat, SE ve

NEde puslu yaz durumlar olumasna katks olur
Denizlerde yar-srekli yksek basn sistemleri
nversiyon katmanlar ykseklerde meydana gelir

ok geni alanlar iine alr
Gnlerce etkisi devam eder
ok sayda durgun
gneli gnlerde
meydana gelir
Yzeye en yakn
inversiyon tabakas kta
yanlarndadr
Gney California
zerindeki duraanln
sorumlusudur
apollo.lsc.vsc.edu/.../smog_var_geo.html
ekil3.5
11/27/2012
25
Ayn doa olay

dnyann baka
neresinde
grlebilir?
26
nversiyonlar
11/27/2012
www.oceansatlas.org/.../datard.htm
Karma Ykseklii (Mixing Height) (MH)

Dinamik bir ekilde karan hava ve dispersiyonun
meydana geldii ykseklik
Cephe - scak hava, souk havann stne kar

Advektif scak hava souk yzey veya hava zerine
akar
Neden sadece
gndzleri ziraii
yakmaya izin verilir?
www.atmos.ucla.edu/.../inversions/Note03.html
27
11/27/2012
28
Radyasyon inversiyonlarnda MH nedir?

Bir gn boyunca maks. MH ve min. MH ne zaman oluur?
Hangi mevsimde maks. MH ve min. MH oluur?
Neden Phoenixde New Orleansa gre daha geni MH
vardr?
11/27/2012
11/27/2012
Nokta Kaynaklardan Dispersiyon
Nokta Kaynaklardan Dispersiyon

Kirletici duman formunda salnr
Duman ykselmesi tamay etkiler

Maks. yer seviyesi konsantrasyonunu (MGLCs) etkiler
Maks. yer seviyesi konsantrasyonunu m esafesini etkiler
Neden yukar ktka duman geniler?

Duman etkileyen faktrler nelerdir?
www.epa.gov/.../muncpl/landfill
/sw_combst.htm
Hava kalitesine etkisi dum ann

yksekliine bal
dispersiyonla ilgilidir
www.atmos.ucla.edu/.../chimneyplumes/Note03.html
Hangi koullarda daha etkili baca yksekliimiz

olur?
29
11/27/2012
30
Baca Duman: Looping
11/27/2012
Baca Duman: Coning
Kuvvetli Trblans
Kuvvetli rzgar, Trblans yok

http://www.med.usf.edu/~npoor/3
Stabilite snf nedir? yi dikey karma var mdr?

Gneli mi yoksa bulutlu mu gnlerde olur?
Kirleticileri disperse etmek iin iyi bir ey midir?
Baca-mesafe fonksiyonu olarak yer seviyesi
konsantrasyonu nasl deiir?
Stabil mi yoksa stabil olmayan koullarda mdr?

Rzgar hz yksek yada dk mdr?
Kirleticileri disperse etmek iin iyi bir ey midir?
31
11/27/2012
32
11/27/2012
11/27/2012
Baca Duman: Fanning
Baca Duman: Fumigation
http://www.med.usf.edu/~npoor/4
Neden kirleticiler yukar ynde disperse edilemez?

Neden g tesislerinin gece saat 3den gne
domasndan 3 saat sonrasna kadar enerji
retimlerini azaltamalar gerekir?
Stabilite snf nedir?

Dumann en st grnm nedir?
33
11/27/2012
34
Baca Duman: Lofting
Baca Duman: Trapping
Neden kirleticiler aa ynde disperse edilemez?

Ne zaman meydana gelir?
35
11/27/2012
11/27/2012
Stabilite snf nedir?

36
11/27/2012
11/27/2012
Gezegensel Tanm
Uzun Mesafe Tanm
ki yarmkre arasndan bariz

konsantrasyon farkllklar; ekvatoral
karm yaklak bir yl da gerekleir
Kirleticilerin yzlerce/binlerce mil tanmas; kirlilik

kaynandan ok uzaklarda hava kalitesi
problemleriyle sonulanr
rnekler ?
Neden?
Gezegensel Tanm
Stratosfer- Troposfer
Deiimi
Gezegen snr katman (PBL) zerindeki stabil hava

dikey karm geciktirir
PBL darsndan serbest troposfere tanm birka
saatten birka gne kadar srebilir
Troposferin en stne uniform karmla tanm
birka hafta alabilir (uzun yaam sreli kirleticiler iin;
Neden sadece uzun
rn:CO2, CH4 , CFC)
11/27/2012
37
sreli olanlar?
ki katman arasndaki
deiim hzl m yava
mdr? Neden?
Troposferin stratosferle ktle deiimi 18 yl srer

Stratosferin troposferle ktle deiimi 2 yl srer
11/27/2012
38
Stratosfer- Troposfer Deiimi
www.newmediastudio.org/.../Trade_Winds.html
Stratosferik Sirklasyon
Yatay hava ak ile karakterize edilir (ekvator ve kutuplar
arasndaki term al gradyanlara ve UV nlar absorbe
eden O3 ile ilgili diyabatik snm aya baldr)
Kuzey-Gney (meridyenel)
Dou-Bat (blgesel)
Atmosferik basn dalgalar ile

hareket eder
Kn kutuplara doru
O3 tanmn bariz etkiler
CFCs hareketini etkiler
Fig 3.9
39
www.newmediastudio.org/.../Easterly_Waves.html
11/27/2012
40
11/27/2012
10
11/27/2012
zet
41
11/27/2012
11
11/27/2012
Genel Bak
Hava Kalitesi Modellemesi
Hava Kalitesi Modellerine Genel Bak
Gauss Dispersiyon Modeli
Kimyasal Ktle Denklii Modelleri
(Chemical Mass Balance (CMB) Models)
11/27/2012
11/27/2012
Genel Bak
Hava Kalite Modelleri eitleri
Benim bu emisyonlara maruz kalma seviyem

nedir? Ailem gvende mi? Nerede gvende?
evreye ters etkisi nedir (bitkiler, hayvanlar,
binalar) ? Nfus artndan kaynaklanan
emisyonlarn evreye etkisi nasl tahmin edilir?
Meteorolojik
Model
Emisyon
Modeli
Hava Kalitesi Modelleri kirletici

konsantrasyonlarn etkileyen parametreleri
ieren matematiksel formlasyonlardr
Geici ve alansal emisyon oranlar

Toporafya
Kimyasal Dnm
Kirlilik Tanm
Partikl ve gazlar arasnda denge
Dikey Karm
NAAQS ve dier m evzuatsal gereklilikler ile uyumlu bir

ekilde deerlendirilirler
Gerekli emisyon azaltm iin kapsamalara
kararlatrlr
Kabul edilebilir uygulam alarda kaynaklar deerlendirir
3
11/27/2012
Kimyasal
Model
Kaynak
Dispersiyon
Modeli
4
Alc
Model
11/27/2012
11/27/2012
Kaynak Dispersiyon Modeli
Emisyon Modeli
Alclarda llen konsantrasyonlarn tahmini

iin nceki modellerin ktlarn kullanr;
dnm gsterebilmek iin tanm,
dispersiyon, dikey karm, kelme ve kimyasal
modellerin matematiksel simlasyonlarn ierir
Birim aktivite ve meteoroloji iin aktivite

seviyesi, emisyon orann baz alan geici ve
alansal emisyon oranlarn tahmin eder
Meteorolojik Model
Belirli bir zaman ve uzayda tanm,
dispersiyon, dikey karm ve nemi tanmlar
Alc Model
Farkl birincil kaynak emisyonlar ya da bir veya
daha fazla alc blgeden toplanan oklu
lmlerin yardmyla katk yapar
Kimyasal Model
Direkt olarak salnan partikl ve gazlarn
ikincil partikl ve gazlara dnmn
tanmlar; ayn zamanda uucu trler iin gaz
ve partikller arasndaki dengeyi tahmin eder
5
11/27/2012
Mevzuatsal amalar iin ne zaman model

uygulamalarna ihtiya duyulur?
6
Hava Kalitesi Modelleri Snflandrmas
Modellerin Yasal Uygulamalar
Kirletici trleri ve zaman periyotlar iin bir

dizi iin gelitirilmi
Developed for a number of pollutant types and
time periods
PSD: Nispeten temiz olan alanlarda hava kalitesinin

nemli bozulm alarn nlenmesi (Prevention of Significant
Deterioration)(rn. Ulusal parklar)
SIP: Devlet uygulam a plan m evcut kaynaklarnda
revizyonlar ve yeni kaynak deerlendirmeleri. (State
Implementation Plan)(New Source Reviews (NSR))
11/27/2012
11/27/2012
Ksa vadeli m odeller birka saatten birka gne; for

a few hours to a few days; en kt durumlarda blm
koullar
Uzun vadeli m odeller m evsimlik veya yllk ortalam a
konsantrasyonlar tahmin etm ek; m aruz kalma
nedeniyle salk etkileri
snflandrma
Reaktif olmayan modeller SO2 ve CO gibi
kirleticiler
Reaktif m odeller O3, NO2 gibi kirleticiler
8
11/27/2012
11/27/2012
USEPA Hava Kalitesi Modelleri
Hava Kalitesi Modelleri
Grntleme m odellerine ulaabileceiniz adres:

http://www.epa.gov/scram001/dispersion_screening.htm
Tercih edilen m odellere ulaabileceiniz adres :
http://www.epa.gov/scram001/dispersion_prefrec.htm
Kullanlan koordinat sistemine gre

snflandrlma
Grid tabanl
Blgenin belli bir dzende hcrelere blnmesi
NAAQS ile uyum salanmasna karar vermek iin
kullanlr
Yrnge (Trajectory-HYSPLIT Model)

Aa ynde hareket eden kirlilik bulutunu takip
eder
Dierlerini daha iyi yapmak iin basit model bulunmutur

Gemite kullanm, halkn ainal, maliyet ve kaynak gereksinimi,
ulalabilirlik gibi dier faktrler baz alnarak seilenler
Tercih edilen modelin gelecek deerlendirilmesi gerekmez
http://www.epa.gov/scram
001/images/grid4.jpg
leri seviyede snflandrma
Alternatif m odellere ulaabileceiniz adres:

http://www.epa.gov/scram001/dispersion_alt.htm
Grntleme : tutarl tahmin yapmak iin nceki, en

kt meteorolojik durumlar kullanr ve basit tahminler
yapar. Ama?
lenmi: fiziksel ve kimyasal atmosferik proseslerin
artmnn detaylandrlmas; daha detayl ve kesin giri
verilerine ihtiya duyar. Yani?
Kullanmadan nce teorik ve performans asndan

deerlendirilmelidirler
llen hava kalitesi verileri karlatrlmasyla, sonular alternatif
modelin karlatrlan tercih edilen modelden daha iyi sonular verdiini

gstermitir.
Tercih edilen model spesifik uygulamalar iin daha az yaklak sonular
http://www.epa.gov/scram001/i
mages/smokestacks.jpg
11/27/2012
verir veya tercih edilen model yoktur

10
USEPA Hava Kalitesi Modelleri
11/27/2012
Gauss Dispersiyon Modeli

En ok kullanlan modeldir
Aadaki varsaymlara dayanr
Birincil olarak dum an m olekler difzyon ile yaylr
Dum anda yatay ve dikey konsantrasyonlar norm al
dalmtr (ifte Gauss dalm)
Meteorolojik durumlarn varlnda duman

dalm ve ekli farkllkla r gsterebilir
Z
u
Y
H
ekil 7.11
11
11/27/2012
12
11/27/2012
11/27/2012
Gauss Dispersiyon Eitlii
Model Varsaymlar
Gauss modeli aadaki varsaymlar ieren bir
modeldir
Kararl hal koullar (sabit kaynak emisyon kuvveti)
Dum ann rzgar hz, yn ve difzyon karakteristii
sabittir
Ynn x ynnde hareketine bal ktle transferi,
ktle difzyonuna bal dalm glgeler
Ktle korunumu, rn. kim yasal dnm yoktur
Rzgar hzlar >1 m/saniye.
>50 m rzgar ynl konsantrasyon tahminleri kstldr
13
11/27/2012
C ( x, y, z ) =
1 y2
2
exp 2 + (z H )
2 y z u
2z
y
Q
Neden eitlikte x yoktur?
Atmosferik Stabilite Snflar

Table 7.4
14
Dispersiyon Katsaylar: Yatay
11/27/2012
Dispersiyon Katsaylar: Dikey
Fig 7.13
Fig 7.12
15
11/27/2012
16
11/27/2012
11/27/2012
Gauss Dispersiyon Eitlii
Duman Ykseklii
Eer yer seviyesinde, emisyon kaynanda efektif

duman ykselmesi yoksa
C (x, y, z ) =
Buoyant duman : balang buoyanc y >> balang momentum

Zorlanm duman: balang buoyanc y ~ balang momentum
Jet: balang << balang momentum
1 y2
2
exp 2 + z 2
y z u
2 y z
Q
Ntr ve kararsz atmosferik koullar iin, buoyant

ykselmesi aadaki gibi hesaplanr
h plume rise =
Duman Ykseklii
h plume rise
21.425F 0.75
u
0.6
38.71F
u
H; fiziksel baca ykseklii ve dumann

yksekliinin toplamdr
buoyancy aks;
H = hdumanykseklil + hgerekbaca
F=
11/27/2012
17
(F < 55 m 4 / s 3 )
(F > 55 m 4 / s 3 )
Vs : baca gaz k hz, m/s

d: baca ap, m
T : baca gaz scakl, K
2
gV sd (T s T a ) / 4T S Tsa: ortam scakl, K
g: yerekimi, 9.8 m/s2
11/27/2012
18
Carson ve Moses: 26 bacay ieren 615 gzlem

sonucunda dikey m omentum & term al buoyancy
h plume rise = 3.47
Qh
Vs d
+ 5.15
u
u
(kararsiz)
h plume rise = 0.35
Qh
Vs d
+ 2.64
u
u
(ntr)
h plume rise = 1.04
Qh
V sd
+ 2.24
u
u
C p (Ts Ta )
Qh = m
m =
d
4
Vs
P
RTs
(kararli)
Wark & Warner, Air Pollution: Its Origin & Control
(s emisyon oran, kJ/s)

C (x, y, z ) =
MW (baca gaz ktle ak oran. kg/s)
Kirleticiler yer seviyesine disperse olursa, bununla

nasl baa karz?
19
11/27/2012
20
(z H )2
( z + H )2
y 2
Q
+ exp
exp
2
2 exp
2
2 y zu
2
2
2 z
Yzey absorblama yaparsa ne olur?

Konsantrasyon profili nasl w/yansmasna (w/reflection)
11/27/2012
benzer?
11/27/2012
Maks. Yer Seviyesi Konsantrasyonu

Ntr koullara yakn, daha ok kararsz koullarda;
y = k1 z
Merkez izgisinde yer seviyesi konsantrasyonu;
C ( x,0,0 ) =
H2
exp
2
k1 u
z
Q
2
z
Maksimumun olutuu nokta;
dC / d z = 0
C ( x,0,0 ) =
H2
2
Q
exp y 2 exp
2
y zu
2 z
2 y
11/27/2012
21
y z u
exp[1] = 0.1171
y zu
11/27/2012
22
rnek
rnek
An industrial boiler is burning at 12 tons (10.9

mton) of 2.5% sulfur coal/hr with an emission
rate of 151 g/s. The following exist : H = 120 m,
u = 2 m/s, y = 0. It is one hour before sunrise,
and the sky is clear. Determine downwind
ground level concentration at 10 km.
If emissions are from a ground level source with

H = 0, u = 4 m/s, Q = 100 g/s, and the stability
class = B, what is downwind concentration at
200 m?
At 200 m:
y =
z =
C(200 m, 0, 0) =
Stability class =
y =
z =
C(10 km, 0, 0) =
23
H
2
z kararlatrldnda, x bulunabilir ve sonrasnda C

bulunabilir
Q
Q
Yer seviyesi konsantrasyonu
C=
z =
11/27/2012
24
11/27/2012
11/27/2012
rnek
Kimyasal Ktle Denge Modeli
Calculate H using plume rise equations for an 80 m high

source (h) with a stack diameter = 4 m, stack velocity =
14 m/s, stack gas temperature = 90o C (363 K), ambient
temperature = 25 o C (298 K), u at 10 m = 4m/s, and
stability class = B. Then determine MGLC at its location.
PM10 emissions from permitted sources in

Alachua County (tons) (ACQ,2002)
F=
h plume rise =
H=
z =
y =
Cmax =
25
evre verileri ve kaynak profil verileri kullanlan kaynak paylam

deerlendirilmesi iin alc model (receptor model)
Dzenleyici Hava Modelleri iin EPA Destek Merkezinde bilgiler
bulunabilir
http://www.epa.gov/scram001/tt23.htm
2000 Values
1. GRU Deerhaven 144.2
2. Florida Rock cement plant 34.35
3. Florida Power UF cogen. plant 3.19
9
11
14
2
1997 Values
4. VA Medical Center incinerator 0.2
5. UF Vet. School incinerator 0.2
6. GRU Kelly 1.9
7. Bear Archery 9.5
8. VE Whitehurst asphalt plant 4.9
9. White Construction asphalt plant 0.7
10. Hipp Construction asphalt plant 0.3
11. Driltech equipment manufacturing 0.2
10
13
6
3,4,5,12
7
Florida Rock imento Fabrikas evresinde oturanlar izin verilen seviyelerden

daha fazla emisyon olduundan ikayet etmektedir. Tesis 5 km apnda bir alanda
iletilmektedir. Efektif baca ykseklii 60 m. Siz niversitenin uzmansnz. Hava
kalitesi izleme sistemlerini nerelere yerletirirsiniz? Neden?
11/27/2012
26
Receptr (Alc) Modelleme
11/27/2012
Receptor Sites
12. University of Florida
13. Gainesville Regional Airport
14. Gainesville Regional Utilities (MillHopper)
PM iin yaplabilir
Organik kirleticiler iin yaplabilir
Hava Kirlilii kaynak/alc (source/receptor) ilikisini

deerlendirmek iin baz tem el gereksinimler vardr:
Bir alanda PM lm yapyoruz. Bu lm sonucunda

elde edilen konsantrasyonda
Aralardan gelen kirletici katks ne kadardr?
Enerji retim tesislerinden gelen kirletici katks ne
kadardr?
Rafineri tesislerinden gelen kirletici katks nedir?
Demir ve elik tesislerinden gelen kirletici katks nedir?
27
11/27/2012
1. Kimyasal ve fiziksel zelliklerini belirlem e

2. Kaynaktan alcya tanm anlam a
3. Alc kaynakta llen hava kalitesi deerine her bir
kirletici kaynan katksnn ne olduunu tahmin etm e
28
11/27/2012
11/27/2012

Bilinen Kaynak
rnein; 100 mikrogram/m3 gibi bir PM konsantrasyon
Kaynak 1
Bilinen Kaynak
Bilinmeyen Kaynak
Kaynak 2
Kaynak 3
llmtr. Bu konsantrasyonun
%20 si im ento tesislerinden

%40 Enerji retim tesislerinden
lm 1
%15i Dizel yaktl aralardan

%17si Demir ve elik tesislerinden
11/27/2012
lm 3
lm 4
lmler sonucu bilinmeyen kaynaklar belirleyebiliriz.
Olduu belirlenmitir. Bu oranlar nasl elde edeceiz?

29
lm 2
11/27/2012
30
Kaynak Modeli/Receptr Modeli
Kaynak
Gerekli data nedir?
lm
Bilinen kaynak
emisyonlar
Kaynak
Modeli
PM nin zelliklerini bilmemiz gerek
Tahmini atmosfer
konsantrasyonu
Bilinen dispersiyon
parametreleri
Fiziksel zellikler (ebat dalm, fine-ince, coarse-kaba)

Elem entler (Ar metaller)
norganik ve organik m addeler (Nitrat, slfat)
Baz bilinen kaynak

zellikleri
Kaynak
lm
Bilinen atmosfer
konsantrasyonu
Reseptr
Modeli
Tahmin edilen
kaynak etkisi
rnein dizel aralardan kaynaklanan PMler ince boyutlu

Baz bilinen dispersiyon
parametreleri
maddelerden oluurlar.
31
11/27/2012
32
Emisyon fraksiyonlarnn bilinmesi gerekmektedir.

11/27/2012
11/27/2012
Reseptr Modelleri
Gerekli data nedir?

PM nin zelliklerini bilmemiz gerek
Fiziksel
Fiziksel zellikler (ebat dalm, fine-ince, coarse-kaba)
(Mikroskopik Teknikler)
Elem entler (Ar metaller)
Teknik: Partikl ebad, ekli ve k yanstma

zelliklerini lmek
Bilinmeyen emisyon kaynaklar iin referans
deerler ile karlatrma
norganik ve organik m addeler (Nitrat, slfat)
maddelerden oluurlar.
11/27/2012
Kimyasal ktle dengesi modeli
Dezavantaj:
Partikl ebadna baldr
Pahal ve geni lekte rneklemeye ihtiya
vardr.
letici becerisi gereklidir.
rnein dizel aralardan kaynaklanan PMler ince boyutlu
33
Kimyasal
11/27/2012
34
Kaynak
Reseptr Modellemede Temel Admlar
Element
Ebad fraksiyonu
Pb, Br
Reseptr
Modellemence
Motorlu aralar
Kimyasal Ktle Dengesi
Toprak ve yol tozu
Fe, Al
Kaba
Fuel oil yaklmas
Ni, V
nce
Kireta
kullananebad Ca
Kaba belirlenmelidir.
PMnin
fraksiyonu,
dalm (ince-kaba) yaps
imento
tesisikaynaklarn belirte elementleri bulunmaktadr.
Ayrca
kirletici
nce
1.
alma alannda maksimum sayda PM lm yapmak
Boya ve pigmentler
Ti Fe<0.3
2.
PM rneklerinin norganik/Organik/EC tanmlamalar yaplmal
Dizel aralar
Pb
nce
Deniz aerosolleri
Na, Cl
Kaba
Uucu kller
Se, As
3.
Kaynak karekterizasyonu yapmak
Kaynak kompozisyonunda her kaynan;

Kimyasal bileimi
Kayna belirleyen iz elementler
Ebad dalm
zelliklerinin bilinmesi gerekmektedir. rnein Pb
benzinli aralarn varln belirleyen iz elementtir.
35
11/27/2012
36
11/27/2012
11/27/2012
Prensipler
Kabuller
Bir reseptr blgesinde ktle, tekil kaynaklardan bir

diziden her birine katks bulunan ktlenin dorusal bir
kombinasyonudur;
Emisyonu kaynann ktlesi ve kim yasal bileimleri
emisyon zam anndan num une alm a zam anna kadar
korunurlar.
Cik = (aijSjk)
J kaynaklarnn says i kirletici m addelerinin saysndan

az veya eit olm al
Tm kaynaklarn bileimi birbirinden bamszdr.
aij, i kirletici maddesinin j kaynandaki ktle fraksiyonu
Bu fraksiyon nasl elde edilir.
i=1, , n
Ca = a 12
Cik i kirletici maddesinin k rneindeki konsantrasyonu

aij, i kirletici maddesinin j kaynandaki ktle fraksiyonu
Skj, Reseptr blgesinde j kaynandan olan toplam ktle
katks
n, llen toplam kirletici m adde says
37
11/27/2012
Kaynak
1
39
11/27/2012
a i1
Mg = a 21
ai2
Mg = a22
Fe = a 32
Pb = a 42
Fe = a 31
Pb = a41
38
rnek
Alanda llen toplam Pb konsantrasyonu
(ng/m3 ) : motorlu tatlar, yakma frn ve dkm
tesisleri gibi bamsz kaynaklarn dalmlarnn
lineer toplam
PbT = Pbauto + Pb incin. + Pbsmelter +
Daha sonra zel bir kaynaktan dalan kurun
konsantrasyonunu dikkate alalm. rnein,
otomobillerden (ng/m3), Pbauto, iki arpann
rn: kurunun otomobil emsiyonlarndaki ktle
fraksiyonu aPb, auto, ve otomobil emisyonlarnn
atmosfere toplam ktle konsantrasyonu
(mg/m3 );Sauto
Pbauto = aauto (ng/mg) Sauto (mg/m3air)
Kaynak
2
Ca = a 11
11/27/2012
Varsaymlar
Zaman periyotlarnda kaynak emisyonlarnn
bileimi sabittir,
Kimyasallar dierleriyle reaksiyona girmezler,
Tm kaynaklar tanmland ve emisyonlarn her biri
lineer bir ekilde bamsz olarak karakterize
edildi,
Bu eitliklere zg zmler iin kaynak
kategorisinin says (j), kimyasal trlerin (i)
saysndan az ya da bu sayya eittir,
lm belirsizlikleri rastgele ilikilidir ve normal
dalmldr (EPA, 1990)
40
11/27/2012
10
11/27/2012
HYSPLIT MODEL
Basit Kutu Model
Kirleticilerin atmosferdeki kal zamanlarn hesaplamak iin nemlidir.

11/27/2012
41
42
11/27/2012
Basit Kutu Model

Bir kirleticilerin atmosferdeki kal zaman (lifetime or residence time):
Kutu iin ktle denklii
43
M: kirleticinin kutudaki ktlesi, kg

Fout: kutudan k miktar, kg/s
L: kirleticinin kimyasal kayb, kg/s
D: kirleticinin kelme ile kayb, kg/s
S: Kaynak oran (Fin + E + P)
11/27/2012
11
11/27/2012
Air Quality Monitoring
Reading: Chap 7.1 & 7.2
Monitoring Considerations
Manual vs. automated (real-time, continuous) monitoring
Sampling time
Federal reference method (FRM) vs. equivalent method (EM)
Monitoring of Ambient Air Pollutants
SO2, NOx, CO, O3
Hydrocarbons
PM10, PM2.5
Source Sampling and Monitoring
Sampling train
Isokinetic sampling
Quality Assurance Programs
Quality Assurance
Quality Control
Air Quality Monitoring Network
Air Quality
Monitoring
Whats the use of ambient air quality monitoring data?
http://www.statcan.c a/englis h/freepub/16-254XIE/2007000/tablesgraphs/figure3-en.htm
11/27/2012
11/27/2012
Differences in averaging times

associated with real-time data
Sampling location: limited number of fixed site

monitors whose locations reflect objectives of air
quality monitoring program
What are the objectives?
Examples of criteria for selecting ambient sampling locations?
Lower limit of detection (LOD): a sufficient amount

of pollutant must be collected, f(sampling rate,
duration)
Integrated sampling vs. real-time sampling
Area sampling vs. personal sampling
Collection efficiency of the instrument:

Low flow rate for gas-phase contaminants (< 1 L/min)
11/27/2012
Which duration should you use?

3
11/27/2012
11/27/2012
National Ambient Air Quality Standards

Pollutant
Primary Stds.
Averaging Times
Secondary Stds.
CO
9 ppm (10 mg/m 3)
8-hour (1)
None
35 ppm (40 mg/m3 )
1-hour (1)
None
Pb
1.5 g/m3
Quarterly Ave
Same as Primary
NO2
0.053 ppm (100 g/m3 )
Annual (Arith. Mean)
PM10
Revoked(2)
Annual(2) (Arith. Mean)
150 g/m3
24-hour (3)
15.0 g/m3
Annual(4) (Arith. Mean)
35 g/m 3
24-hour (5)
0.08 ppm
8-hour (6)
Same as Primary
0.12 ppm
1-hour (7) (Applies only in

limited areas)
Same as Primary
0.03 ppm
Annual (Arith. Mean)
0.14 ppm
24-hour (1)
PM2.5
O3
SO2
-------
3-hour (1)
Federal Reference Methods for Criteria Pollutants

Pollutant
Reference Method
SO2
Spectrophotometry (pararosanilne method)
NO2
CO
Gas-phase chemiluminescence
Same as Primary
O3
NMHCs
Chemiluminescence
Same as Primary
PM10
PM2.5
Performance-approved product
Nondispersive infrared photometry
Gas chromatography FID
(flame ionization detection)
Performance-approved product
------------0.5 ppm (1300 g/m 3)

http://www.epa.gov/air/criteria.html
Why different durations?

11/27/2012
11/27/2012
SO2
SO2
FRM - Spectrophotometry (pararosanilne method)
EM UV Fluorescence
Air sample potassium tetrachloromercurate solution

HgCl2SO -2 react with HCHO and colorless pararosaniline
3
hydrochloride red-violet product measured
spectrophotometrically SO2 concentration
1) UV light excites SO2 to a higher energy state

SO2 + hv1 SO2*
2) Decay of the excited SO2*, emitting a characteristic radiation
SO2* SO2 + hv2
EM FT- IR Spectrometry
(Absorption of IR by SO2 in the
air SO2 concentration)
http://clu-in.org/programs/21m2/openpath/op-ftir/image s/exhibit3.gif
www.cse.polyu.edu.hk/~airlab/so2.jpg
11/27/2012
11/27/2012
11/27/2012
CO
NO NO2 NOx
FRM Gas-Phase Chemiluminescence
FRM Nondispersive Infrared (NDIR) spectrometry
Chemiluminescence: emission of light

from electronically excited chemical
species formed in chemical reactions.
NO + O3 NO2* + O2
CO strongly absorbs infrared energy at certain wavelengths.

Detection device: two cylindrical cells, a sample and a reference cell.
Difference in infrared energy in the two cells concentration of CO
NO2* NO 2 + hv
CO
Measurement of NO 2: conversion of NO 2 to
NO, and subsequent measurement by
chemiluminescence.
2NO 2 + Mo 3 NO + MoO 3
Sample
Cell
Possible interference: N-containing

compounds higher measured NO 2
EM FT- IR Spectrometry
Reference
Cell
www.k2bw.com/images/chem.gif
Can you design an instrument that can measure the

concentration of both NO and NO2 in the air?
11/27/2012
Detection
9
11/27/2012
FRM Chemiluminescence
Light emissions produced on reaction of O3 with ethylene (C2H4). C2H 4
flammable replaced by Rhodamine B dye embedded in a disk
Rhodamine B does not attain a stable baseline rapidly after exposure to O 3
EM UV Photometry
O
Z
O
N
Absorption of UV light (254 nm) by O3 and subsequent use of

photometry to measure the reduction of UV energy
O3
UV light (254 nm)
O
B
S
E
R
V
E
Detector
O3
10
S
A
T
T
A
L
L
I
T
E
O3
11/27/2012
~ IR ~
W hat would cause an

interference on a UV
photometry O3 monitor?
11
11/27/2012
11/27/2012
NMHC
NMHCs
FRM Gas Chromatography - FID
Intensity
FID Flame
Ionization Detection:
Com bustion of organic
substances
Positive ions (+) and
electrons (-) are
form ed when burned
change in current
Mass sensitive rather
than concentration
sensitive
Time
Stationary and mobile phases
GC-Detector:
Generate an electronic signal when a gas other than the carrier gas elutes from the column.
http://teaching.s hu.ac.uk/hwb/c hemistry/tutorials/chrom/gaschrm .htm
11/27/2012
13
11/27/2012
Particulate Pollutants
14
Dichotomous Sampler
Impaction and filtration are the

primary PM collection principles
Measure the weight of exposed
and clean filters
High-volume sampler (Hi-Vol)
Typical sampling duration 24 h
http://crac.ucc.ie/images/sampler1.jpg
TEOM Series 1400ab

Ambient Particulate Monitor
Thermo Electron Co.
PM10 Sampler
Remove particles > 10 m by
impaction on a greased surface
PM10 sampler with size-selective inlet

http://www.recetox.muni.cz/images/airsag/PM10.jpg
11/27/2012
Particles < 10 m collected on a

quartz glass fiber filter
W hat does the PM10 sampler
measure? Number or mass
concentration of particles?
15
11/27/2012
How can a Dichotomous sampler

measure coarse (PM2.5-10) and fine
(PM2.5) particles?
Equivalent method: TEOM

Measure PM10, PM2.5, TSP
Tapered element oscillating
microbalance
Real-time measurement of
particle mass collected on a
filter
16
11/27/2012
Animation
Cascade Impactor
Cascade Impactor
Aerosol flow In
Clean air out
Stack Sampling of PM
1) Probe inserted into the stack
2) Temperature sensor
3) Pitot tube gas velocity and flow rate
4) Two-module sampling unit
How can we collect

different sizes of particles
using cascade impactor?
11/27/2012
Isokinetic Sampling
1) Particles inertial forces
2) Samples must be collected at the
same rate of low as the stack gas
Whats the use of source emission data?

17
11/27/2012
18
Isokinetic Sampling
PM Baca gaz
rnekleme sistemi
Fig 8 -2, Aerosol Me asure ment, 2nd Edition, 2001
11/27/2012
20
11/27/2012
Continuous Emission Monitoring (CEM)
Accuracy, Precision and Bias
Certain utilities and industrial sources are required

to measure stack emission continuously
SO2, NO2, opacity, CO2, TRS, H2S, Hg
Relative Error:
E r (% ) =
OA
100
Bias
Coefficient of variation: CV (% ) = 100 Precision

X
Opacity
Compare plume darkness to
Ringlemann chart by trained
smoke readers
Averages of measurements of
or minute over an hour
Simple, low cost, legal
acceptance
Accuracy is a combination of random (precision) & systematic (bias)

errors. Which of the 3 cases has the highest accuracy? Why?
Ringlemann chart
11/27/2012
21
11/27/2012
Calibration
22
Often used for adjusting bias-type errors

Measured values are com pared to standard reference
values (for pollutant concentration) or standard airflow
measuring techniques/devices (for volume air flow)
Primary vs. secondary standard for flow: traceable to
the National Institute of Standards and Technology
(NIST)
Goal: Valid and reliable air quality monitoring data

Quality Assurance (QA)
Setting policy and overseeing management controls
Planning, review of data collection activities and data use
Setting data quality objectives, assigning responsibilities,
conducting reviews, and implementing corrective actions
Quality Control (QC)
Technical aspects of data quality programs
Implementation of specific QC procedures:
calibrations, checks, replicate samples, routine selfassessment, and audits
Primary: bubble meter

Secondary: wet or dry test meters calibrated by bubble meter
Gas standards: traceable to a NIST reference m aterial

CO, SO2, NO2, NO: available in cylinder gas or permeation tubes
O3: NIST certified O3 generator
It is federal rule to document QA/QC efforts !
11/27/2012
23
11/27/2012
24
11/27/2012
Quick Reflections
Manual vs. automated (real-time, continuous) monitoring
Sampling time
Federal reference method (FRM) vs. equivalent method
(EM)
Monitoring of Air Pollutants
SO2, NOx, CO, O3
Hydrocarbons
PM10, PM2.5
Sampling train
Isokinetic sampling
Quality Assurance
Quality Control
State and Local Air Monitoring Stations (SLAMS)
Highest pollutant concentrations

Representative concentrations in areas of high population density
Impact of major emission sources
Regional background concentrations
Extent of pollutant transport among populated areas
Welfare-related impacts in more rural and remote areas
National Air Monitoring Stations (NAMS)

Urban area, long-term air quality monitoring network
Air quality comparisons and trends analysis
Photochemical Assessment Monitoring Stations (PAMS)

Monitor O 3 and photochemical air pollutants
Clean Air Status and Trends Network (CASTNet)

Primary source for rural O 3 level and dry atmospheric deposition
National Atmospheric Deposition Program (NADP)

Assess the problem of atmospheric deposition and its effects on aquatic
and terrestrial ecosystems (H +, NH 4+ , SO 42-, NO 3- , Cl- , Ca 2+ , Mg2+ , K+ , Hg)
11/27/2012
25
HAVA KALTES LM STASYONLARI
11/27/2012
26
Diffusion tubes
11/27/2012
Hava Kalitesi le lgili Mevzuatlar

Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii
Byk Yakma Tesisleri Ynetmelii
Isnmadan Kaynaklanan Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii
Hava Kalitesi le lgili

Mevzuatlar
Isnmadan Kaynak. Hava Kir.Kont.Ynet. De. Yapl. Dair Yn.

Hava Kalitesi Deerlendirme ve Ynetimi Ynetmelii
Hava Kalitesi Deerlendirme ve Ynetimi Ynet. Dei. Yapl. Dair Yn.
Egzoz Gaz Emisyonu Kontrol Ynetmelii
Kokuya Sebep Olan Emisyonlarn Kontrol Ynetmelii
PCB ve PCT'lerin Kontrol Hakknda Ynetmelik
Byk Endstriyel Kazalarn Kontrol Hakknda Ynetmelik
Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii

Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii
Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynet. Deiiklik Yaplmasna Dair Yn.
Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii
Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii
Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynet. Dei. Yaplmasna Dair Yn.
Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii
Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii
Atklarn Dzenli Depolanmasna Dair Ynetmelik
Bitkisel Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii
Gemilerden Atk Alnmas ve Atklarn Kontrol Ynetmelii
Gemilerden Atk Aln. ve Atk. Kont Ynet. Deiiklik Yapl. Dair Yn.
Atk Ynetimi Genel Esaslarna likin Ynetmelik
Kimyasallarn Envanteri ve Kontrol Hakknda Ynetmelik
Kimyasallarn Envan. ve Kont.Hak. Yn. Dei. Yap. Dair Yn.
Atklarn Yaklmasna likin Ynetmelik
Atksu Altyap ve Evsel Kat Atk Ber. Tes. Tarif. Belir. Usul li. Yn.
mrn Tamamlam Aralarn Kontrol Hak. Yn. De. Yapl. Dair Yn.
-------------------------------------------------------------------------------Yzme Suyu Kalitesi Ynetmelii (76/160/AB)
Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Yn.
Kentsel Atksu Artm Ynetmelii
Tarmsal Kaynakl Nitrat Kirliliine Kar Sularn Korunmas Ynetmelii
Toprak Kir. Kon. ve Noktasal Kay. Kir. Sah. Dair Yn.
Sulak Alanlarn Korunmas Ynet. Dei. Yap. Dair Ynetmelik
Evsel ve Kentsel Artma amur. Toprakta Kullan. Dair Yn.
Tehlikeli Mad. Su ve ev. Neden Olduu Kir. Kontrol Ynetmelii
evre Kan.29.Mad.Uyar.A.A.Tes.TeTed.Fay.Uy.Usul ve Es.Dair.Yn.
Hava Kalitesi ve Kirlilii Ynetmelikleri (EU)
http://www.cevreonline.com/Mevzuat/yonetmelik.htm
11/27/2012
Hava Kalitesi ve Kirlilii Ynetmelikleri (USA)

http://www.epa.gov/air/criteria.html
Hava Kalitesi ve Kirlilii Ynetmelikleri (UK)
http://ec.europa.eu/environment/air/quality/standards.htm
11/27/2012
Hava Kalitesi ve Kirlilii Ynetmelikleri

ve Kamu Politikalar
Ynetmelik Tarihi
Federal yasama tarihi ncesi

Ynetmelik stratejileri
Temiz hava eylem (Clean Air Act) ve
dzeltmeleri
Devletsel ve blgesel hava kirlilii kontrol
fonksiyonlar
Kamu politikalar konular
Birok byk ehirde 20. yyn balarnda

eit eit endstriyel faaliyetlerden
kaynaklanan duman kontrol iin kontrol
emirleri verilmitir.
Chicago/Cleveland/Pittsburghda PM seviyesi:
1 10 mg/m 3
Dumann en azndan baz yararl faydalar vard;
rn, mikrop ldrc zellii. atmosferik
dumanl olmas bolluk ve refahn gstergesiydi
ekonomik olarak uygulanabilir alternatifler
11/27/2012
Ynetmelik Tarihi
ncelerinde doaya dn iin bir aba gsterilmemi, fakat

endstriyel sistemlerin ekonomik faydalarn koruman ve daha iyi bir
evre iin allmtr.
Kararlar ya da emirler etkili deildi. Bunun iin

herhangi bir neden?
Yasal Olmayan Seenekler

Hava kirlilii ynetmelikleri yerlemeden insanlar
hava kirliliini azaltmak iin ne yapabilirlerdi?
Yasal prensipler
Rahatszlk verme: kullanmla ilgili istenmeyen
sonu oluturan ve birinin mlknden faydalanma
ile sonulanan kastl ya da ihmalkar davran
zinsiz kullanm: kiinin zel mlkiyet alanna
fiziksel olarak girme
Gney California da ktleen dum an problemlerine

bal olarak 1950lerde ilk giriimler
1960larda devlet aktiviteleri
1969 sonras federal otorite
Davac
Bireysel hasar kantlamaldr
Maddi tazminat isteyebilir
htiyati tedbir isteyebilir
www.cnn.com/.../index.html
rnekler?
Karar verirken m ahkeme eitlii salam aldr

Ne eitlikleri?
LA, USA
Hava Kalitesi Ynetimi
Ynetmelik Stratejileri
USEPAnn yneticisi olsanz, evresel kaliteyi
arttrmak iin stratejileriniz ne olurdu?

Emisyon Standartlar
Ekonomik Yaklamlar
Eik deerin altnda kalnan kirletici m aruziyeti hem en

hem en gvenlidir ilkesine dayanr (rn; atm osferik hava
kirliliinin baz seviyeleri kabul edilebilirdir ve yasal olarak
Kanserojenler iin standartlar var mdr?
izin verilmitir
Hava Kalitesi Standartlar: ynetm elike belirlenen
kirleticilerin konsantrasyonlar iin yasal limitler;
Daha hassasiyet
gsterenler kimlerdir
Daha ok hassasiyet gsterenleri bile kapsayan en uygun gvenlik
ercevesini salamaldr
Ayn kirletici iin evre standartlar
Uygulam a
mesleki standartlardan daha m
ok karmaktr
katdr, neden?
ok iyi hava kalitesi izleme almas olmaldr
Bilimsel verilere dayanmaldr
Neden uygulama ok karmaktr?
11/27/2012
Emisyon Standartlar
zel kaynaktan salnan kirletici/lerin izin verilen
maksimum miktardr bir kategorideki tm kaynaklar
iin ayndr
RACT Reasonably Available Control Technology
Makul ekilde uygulanabilen kontrol teknolojileri
Ekonomik, teknik ve politik olarak uygulanabilen
Yeni veya modifiye edilmi varolan kaynaklara uygulanr (NSPS)
BACT Best Available Control Technology

En iyi mevcut kontrol teknolojisi
Kstl ana yatrm ve iletme masraflar ile en yksek emisyon
indirgenme yeteneine ulamak
I Snfndaki yeni kmr yakmal tesislere uygulanr (PSD)
MACT - Maxim um Achievable Control Technology

Maks. yaplabilir kontrol teknolojisi
BACT den daha yksek kontrol seviyesi
Tehlikeli hava kirleticileri (HAPs) iin (NESHAP)
Uygulam a ve ynetimi daha kolayd r
1955
Ekonomik Yaklamlar
Maliyet-fayda analizi:
hasar ve kontrol
maliyetlerinin
llmesi
Birim maliyet iin en
iyi indirgemeyi
salayan kontrol
seviyesi
Byle bir yaklamda hangi
problemlerle karlalabilir?
Neden hava kalitesi

ynetiminden daha kolay
uygulanr
Temiz Hava Yasas
Federal Yasalar
1960/1962
1955 yasasnda dzenlemeler
1963
Temiz Hava Eylemi (CAA)
1965
Motorlu tat emisyon kontrol

eylemi
1967
Hava Kalitesi Eylemi
1970/1977/1990
Temiz Hava Eylemi

Dzenlemeler
1955, 1960, 1962 Yasalar

Kamu salk hizm etinin yapm as zorunlu;
Aratrma ve eitim programlar yrtm ek
Devlet ve yerel ynetimler iin teknik yardm
salanmas
Devlet ve yerel ynetimler hava kirlilii kontrolnn
tem el sorumluluu olduunu teyit eder
1960/62 Dzenlem eleri: zellikle m otorlu tatlar ve SO2
konusuna odaklanmtr.
www.sciam.com/article.cfm?chanID=sa003&articl...
11/27/2012
1963 Temiz Hava Eylem Plan
1965 Motorlu Tatlar Hava Kalitesi Eylemi
Devlet / yerel ynetimler, hava kirliliini kontrol

almalarnda program gelitirme ve iyiletirme
iin hibeler salarlar
Ulusal Hava Kirlilii Kontrol daresi yetkilendirme

oluumu
Otomatik emisyon standartlar yetkiliklii
Aratrma/teknik destek/eitim destei yardm

Otomobil ve SO2 kirlilii aratrmalar iin federal
sorumluluk
Eyaletler aras kirlilik sorunu iin federal
aratrma sorumluluu
1967 Hava Kalitesi Eylemi

Aadaki maddelerin gelitirilmesi gereklilii;
Federal hava kalitesi kriteri
Devletin hava kalitesi standartlar
Eyaletler aras hava kalitesi kontrol blgeleri
Devlet Uygulama Planlar

Bireysel devletler planlarnn uygulanm as, bakmlar,
planlarn gelitirm e ve teslim etm e gereksinimindedir.
Devlet hkmleri yerine getirm ek iin yasal zorunluluk
koyar
Herbir hava kalitesi kontrol blgesi iin hazrlanr
Mevzuattaki herbir kirletici iin hazrlanr
USEPA tarafndan kabul grm elidir Ya EPA tarafndan
kabul grmezse?
Epizot plan ierm elidir
Yeni Kaynak Performans Standartlar

New Source Performance Standards (NSPS)
En makul fiyatl olduklarnda, yapm srasnda kontrol lmleri
gereksiniminin duyulmas
Mevcut hava kalitesi emisyon limitlerini belirleyen bir faktr deil
yeni kaynak tanm ne demektir?

Hangisi
kullanlr
RACT, BACT
ya da MACT?
Yeni Kaynak
Perf. Stdlarnda
hangi kirleticiler
vardr?
Sacramento, CAdaki trenyolu yangn

Mart 16, 2007
http://www.sacbee.com/
11/27/2012
Tehlikeli Hava Kirleticiler in

Ulusal Emisyon Standartlar
National Emission Standards for Hazardous Air Pollutants
(NESHAPs)
Kriter kirleticilerden daha zararl kirleticiler; insan

salyla snrlandrlamayan zararllar
Gvenlik seviyesine karar vermek zordur
Kaynaksal- blgesel maruz kalnmalar
Kontrol m aliyeti bir faktr deildir
20 ylda 7 kirletici yasalamtr: Civa, asbest, berilyum,
arsenik, benzen, radyoaktif izotoplar, vinilklorit
Neden zararl kirleticilerin tayini zordur?
1990 CAAA Hava Toksisitesi hkmleri ile deitirilmitir

uanda 182 ilave kirletici iermektedir
Teknoloji kullanm- standart bazl
yeniden dzenlenmitir
en.wikipedia.org
/wiki/Asbestos
1977 Temiz Hava Eylemi Dzenleme

Baarsz politikalar
Uyum tarihlerinin ertelenmesi
Vatandalarn Uyduklar
Federal mahkemelerde vatandaa hak verir
USEPAya dava hakk: uygulamalar yetersiz
kaldnda yada yaplmadnda kar kabilme
Neden EPA baz temiz hava
hakk
uygulamada
Kirletici kaynan dava ha kk hkmlerini
isteksiz davranabilir?
EPA hangi uyumsuzlarla karlaabilir?
Yrrllk
USEPAya icra eylemleri iin verilen yetkiler;
dari emirler
Cezalar
Su cezalar
En ok uygulam a devlet seviyesindedir; USEPA
uygulam a yetkisi destek niteliindedir
nemli Bozunma nlenmesi

Prevention of Significant Deterioration (PSD)
Temiz havay korumak iin tasarland
nemli Bozunma nlenmesi oluturulmutur
Gr mesafesi korunumu temel odak noktadr
Ozona zarar veren kimyasallar dzenlenmitir
3 PSD kategorisi vardr
Baarl Olmayan Hava Kalitesi Stdlar

Baarsz birok eyalet 1 veya daha fazla std 1975
Ulusal Hava Kalitesi Stdnda yerine getirem emitir. Bunun
Are new sources
nedenleri;
allowed in non Ulalam ayacak alanlar belirlenm esi
attainment areas?
Politika uzakl
En dk ulalabilir emisyon oranlar gereklilii
Uyum tarihlerinin ertelenmesi (1977 ve 1990 Temiz
Hava Eylem Dzenlem eleri)
Snf 1: ulusal parklar, vahi yaam alanlar, ant

alanlar
Snf 2: ulusal orm anlarn evreleri ve dier kamusal
alanlar
Snf 3: ikincil standartlar (SO2 and PM) iin
korunmas gereken alanlar
11/27/2012
PSD izin verilen artma
1990 Temiz Hava Eylemi Dzenleme

Ulusal hava kalitesi stdlar baar zamanlarnn
ertelenmesi
Asit birikiminin dzenlenmesi iin yetki
Yeni zehirli kirletici hkmleri
Ozona zarar veren kimyasallar iin hkmler
Yeni izinlerin gereklilii
Motorlu tatlar iin yeni gereksinimler
Ozona zarar veren kimyasallarn dzenlenmesi (OCPs)

USEPA 1978de gerekli olm ayan CFC kullanmn yasaklad
Yetki Montreal protokolne uygun kullanld
Asit Birikim Kontrol

Ekonomi bazl yaklamla SO2 ve NOx
emisyonlarnn azaltlmas amac
SO2 -10 milyon ton/yl
NO x - 2 milyon ton/yl
Byk kmr yakma enerji tesislerine

odakl kontrol gereksinimleri
2005:Temiz Hava Eyalet Kural; eyalet
snrlarngeen hava kirliliinin azaltlmas
2015: 28 dou eyaleti ve bakentte 2003
ylndaki seviyelerden 70% SO2 ve 60% NOx
orannda azalma
zinler
1990 Temiz Hava Eylem
dzenlemelerinde bariz yeni gereksinimler
Emisyon kaynaklarna ispat ykmll
koyma
Aadaki izinler olmaldr
Kirletici salnm izni
Kirlilik kontrol ekipman iletilmesi izni
Yeni tesisi iletme izni
Neden kontrol ekipmanlar iletilmesinde izin gerekmektedir?
11/27/2012
Motorlu Tatlar Emisyon Kontrol

Emisyon kaynaklar
Egzost NMHCs, CO, NOx
Gazlar tarafndan flenen NMHCs
Buharlaan emisyonlar - NMHCs
1970 temiz hava eylem dzenlemeleri
NMHCslerin ve COnun 90% azaltlm as

NOxlerin 1976 itibariyle 90% azaltlm as
htiyari bir yl ertelem e
Teknolojinin kullanlabilir olaca varsaylmtr
Yakt katk m addeleri retenler USEPA tarafndan

denetlenecektir
Motorlu Tatlar Emisyon Standard

1974 Enerji Tedarik ve Koordinasyon Yasas
1977 model aralara kadar emisyon standartlar
ertelenmitir
Ara standart dayatm a hakk USEPAya verilmitir

Stdlar iin ertelenmi son tarihler
USEPAya standart gereksinimlerini erteleme yetkisi
verildi
NOx standartlar hafifletilmitir
Motorlu Tatlar Emisyon Standard

1970 CO ve NOx stdlar seviye gereksinimleri

NMHCslerin daha da azaltlm as gereksinimi
1995 ngrl emisyon azaltm
Neden souk alma?
Ara souk alm a stdlar
Kurulu buhar geri kazanm sistemleri
Araca yakt doldurulurken NMHCs emsiyon kontrol
Kurulu tanmlama sistemleri

50000-100000 mil kullanma sresi baz alnarak
yaplan stdlar
Temiz yaktl aralar ve temiz filolar
11/27/2012
Kamu Politikalar Konular
Devlet Dzenleme Sorumluluklar
Kontrol panolar
Kurallar ve m evzuat yazarlar
hlallerin kararlar
Ynetim
Ynetici uygulam a gereklilikleri

Temiz hava dzenlemelerin olas ihlallerini aratrmak
Yrtm e eylemleri nerir
Yasalarda deiiklik nerir
Genel temsil yetkisi

Dzenleyici kurumlar adna m ahkemelerde yasal
ilem balatlmasndan sorumlu
Revize Edilmi O3 ve PM
2.5
Std.lar
O3
1997, 1 saatlik standart (120 ppb), 8 saatlik standart
(80 ppb) ile yer deitirmitir
PM
1997, EPA yeni PM2.5 standard yaynlad: yllk (15
g/m 3) ve 24 saatlik (65 g/m 3) and yllk tutulan PM10
standart (50 g/m 3)
2006, EPA yllk PM10 standardn iptal etti ve 24
saatlik PM2.5 standardn (35 g/m 3) aa ekti
Dier rakamlar yerine neden 2.5?
Bu deiikliklerin temelleri nelerdir?
Yeni kaynak incelenmesi

O3 and PM 2.5 iin revize edilmi stdlar
Kresel snma
Motorlu tat emisyon mevzuat
Yeni Kaynak ncelemesi

Yeni kaynak performans stdna ve bariz bozunma gz
nne alnarak dzenlenen kaynaklar
Yeni kaynak performans stdnda m odifiye edilmi varolan
kaynak konusu
1970den nce yaplan kmr yakm al enerji tesisleri
Clinton ynetim politikas vs. Bush ynetim politikas
Kresel Isnma
1992 Dnya Zirvesi, Rio de Janeiro
1997 Kyoto Protokol
2012 itibari ile C bazl emisyonlarn 1990 seviyelerinin 5.2%
altna indirilmesi: EU iin 8%, US iin 7%, JP iin 6%, Rusya ve
Ukraynada 1990 seviyesinde kalmas ve gelien lkeler iin
herhangi bir gereklilik olmamas kar arlar
Hedeflere ulamka iin
Hedeflere ulamada esneklik
nasl bir yol izlersiniz?
ABD senatosu onay vermedi:Byk C salclarn varl

ve ABD ekonomisi zerindeki etkisi nedeniyle
2001 de yeniden dzenlenmitir nk ABD dnya C
bazl yaktlarda 25%lik bir yer tekil etm ektedir ve kii
bana en ok enerji tketimi bu lkededir
UK ve Alm anyann 2007 Kresel Isnma Politikalar
Kuzey dou eyaletleri ve CAnn politikalar
10
11/27/2012
Motorlu Tat Emisyon Ynetmelii
Hava Kalitesi ve Kirlilii Ynetmelikleri ve Kamu Politikalar (TRKYE)
60larn ortasndaki duruma gre ara bana

80% daha az emisyon, ki hala 50% HCs/NOx
emisyonu, 90% Co ve 50% Zararl Hava Kirletici
Verim ok artmasna ramen, kirlilik konusunda neden
motorlu tat emisyonlar hala baskn kaynaklardr?
Gelecek iin dnlenler: kirlilik kontrol

dnda
Tama kontrol
Yakt ekonomisi
Alternatif yaktlar- Hibrit, H2 Yakt pilleri
11
11/27/2012
12
11/27/2012
http://www.cevreonline.com/index.htm
http://www.testmer.com.tr/alt_kategori.asp?id=134
13
11/27/2012
Hava Kalitesi le lgili

Mevzuatlar
HAVA KALTESNN KORUNMASI YNETMEL

(02-11-1986 tarih ve 19269 sayl Resmi Gazete)
ISINMADAN KAYNAKLANAN HAVA KRLLNN KONTROL YNETMEL

ENDSTR TESSLERNDEN KAYNAKLANAN HAVA KRLLNN KONTROL

YNETMEL
HAVA KALTES DEERLENDRME VE YNETM YNETMEL

SANAY KAYNAKLI HAVA KRLLNN KONTROL YNETMEL

Ynetmelikler ilk yazldklar halde kalmamakta, srekli deien artlara

ve uygulamada grlen eksiklik veya yetersizliklere gre revize
edilmektedir. Bakanlnn sayfasnda ynetmeliklerle ilgili yaplan
deiiklikler yaynlanmaktadr.
Hava Kalitesi Mevzuat
Hava Kalitesi ve Kirlilii le lgili

Ynetmeliklerin Genel Amac;
Hava kirliliinin evre ve insan sal zerindeki
zararl etkilerini nlemek veya azaltmak iin
hava kalitesi hedeflerini tanmlamak ve
oluturmak, tanmlanm metotlar ve kriterleri
esas alarak hava kalitesini deerlendirmek, hava
kalitesinin iyi olduu yerlerde mevcut durumu
korumak ve dier durumlarda iyiletirmek, hava
kalitesi ile ilgili yeterli bilgi toplamak ve uyar
eikleri aracl ile halkn bilgilendirilmesini
salamaktr.
Bakanlk olarak bata evre Kanunu olm ak zere tm

mevzuat ve uygulam alarda aada yer alan evre
politikalarna nem verilmektedir. Bunlar;
Kirlilik Kontrol kavram yerine Kirliliin

nlenmesi kavramnn n planda tutulmas,
Kirliliin kaynanda nlenmesi
Atklarn minimuma indirilmesi,
En iyi teknik ve teknolojilerin kullanlmas,
Enerjinin verimli kullanlmas,
zleme-denetim sisteminin etkin uygulanmas,
Kirleten der prensibinin uygulanmasdr.
11/27/2012
HAVA KALTESNN KORUNMASI

YNETMEL

Hava kalitesinin korunmas ve kirliliinin kontrol
altna alnmasna ilikin esas dzenlemeler
1986da yaymlanarak yrrle giren HAVA
KALTESNN KORUNMASI YNETMEL ile
getirilmitir. Bu Ynetmelik ile;
D ortam hava kalitesi snr deerleri,
Sanayi tesislerinin emisyon izin prosedr,
Isnm a ve m otorlu tatlarda alnm as gereken
nlemler gibi hususlar belirlenmitir.
Ama
Bu Ynetmeliin amac, her trl faaliyet sonucu atmosfere yaylan
is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halindeki emisyonlar kontrol
altna almak; insan ve evresini hava alc ortamndaki
kirlenmelerden doacak tehlikelerden korumak; hava kirlenmeleri
sebebiyle evrede ortaya kan umuma ve komuluk
mnasebetlerine nemli zararlar veren olumsuz etkileri gidermek ve
bu etkilerin ortaya kmamasn salamaktr.
Kapsam
Bu Ynetmeliin hkmleri, belirtilen amaca ulamak iin;
a. Tesislerin kurulmas ve iletilmesini,
b. Tesislerin, yaktlarn, hammaddelerin ve rnlerin retilmesi,
kullanlmas, depolanmas, tanmas ve ithalini,
c. Motorlu vastalarn donanmlar, altrlmalar ve uymalar
gereken keyfiyetleri kapsar.

Isnma amal kullanlan yakma tesislerinden d havaya
atlan kirleticilerin hava kalitesi zerindeki olumsuz
etkilerini azaltmak ve denetlemek iin ISINMADAN
KAYNAKLANAN HAVA KRLLNN KONTROL
YNETMEL 2005de yaymlanmtr.
Bu ynetm elik ile;
Isnm a am acyla kullanlacak kat
ve sv yaktlarn zellikleri,
Kat yaktlarn torbal satlmasnn zorunlu olduu,
llerin kirlilik derecelendirmesinin nasl yaplaca,
Kat, sv ve gaz yaktl yakma sistemlerinin uym as
gereken kural ve koullar ile birlikte bacadan atlan
emisyonlar iin snr deerler belirlenmitir.
Tablo. eitli hava kirleticileri iin uyulmas gereken uzun ve ksa vadeli snr deerler
11/27/2012
ISINMADAN KAYNAKLANAN HAVA

KRLLNN KONTROL YNETMEL
Ama
Bu Ynetmeliin amac; konut, toplu konut, kooperatif, site, okul, niversite, hastane, resmi
daireler, iyerleri, sosyal dinlenme tesisleri, sanayide ve benzeri yerlerde snma amal
kullanlan yakma tesislerinden kaynaklanan is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halinde
d havaya atlan kirleticilerin hava kalitesi zerindeki olumsuz etkilerini azaltmak ve
denetlemektir.
Kapsam
Bu Ynetmelik; snmada kullanlacak yakma tesislerinin zelliklerini ve iletilme esaslarn,
yakma tesislerinde kullanlacak kat, sv ve gaz yaktlarn kalite kriterlerini ve uyulmas
gerekli emisyon snrlarn kapsar .
a) Kzltesi nmla stma yapan yakma tesisleri bata olmak zere mevcut teknik
gelimeler sonucunda atk gaz atma tertibat olmadan alan yakma tesislerini,
b) indekini scak atk gaza dorudan temas etmek suretiyle kurutmak, yiyecekleri scak
atk gaza dorudan temas etmek suretiyle piirmek ve benzer yollarla hazrlamak zere
dnlp tasarlanm yakma tesislerini,
c) Koullara gre, ilk altrmann ardndan geecek aydan daha uzun bir sre ayn
yerde altrlmas beklenmeyen yakma tesislerini,
d) 7/10/2004 tarihli ve 25606 sayl Resmi Gazete'de yaymlanan Endstriyel Kaynakl Hava
Kirliliinin Kontrol Ynetmelii kapsamna giren ve snma amac ile kullanlan ve sl gc
1000 kW olan yakma tesislerini,
e) Bu Ynetmeliin 16 ve 17 nci maddelerinde belirtilen yetki belgesine sahip gerek ve
tzel kiilerin grevleri, Trk Silahl Kuvvetlerine ait snma amal yakma tesislerini,
kapsamaz.
11/27/2012
Sanayiden kaynaklanan hava kirliliinin nlenm esi iin;
SANAY KAYNAKLI HAVA KRLLNN

KONTROL YNETMENL
SANAY KAYNAKLI HAVA KRLLNN KONTROL

YNETMENL 2009da yaymlanmtr
Bu ynetmelik ile sanayi tesisleri
emisyon izni alarak faaliyetlerini
srdrmek zorundadr.
Aksi takdirde mevcut mevzuata
gre cezai ilem
yaplmas
gerekmektedir.
SANAY KAYNAKLI
HAVA KRLLNN
KONTROL
YNETMENL
Ama
Sanayi ve enerji retim tesislerinin faaliyeti sonucu atmosfere yaylan
is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halindeki emisyonlar kontrol
altna almak; insan ve evresini hava alc ortamndaki
kirlenmelerden doacak tehlikelerden korumak; hava kirlenmeleri
sebebiyle evrede ortaya kan umuma ve komuluk
mnasebetlerine nemli zararlar veren olumsuz etkileri gidermek ve
bu etkilerin ortaya kmamasn salamak
Kapsam
Tesislerin kurulmas ve iletilmesi iin gerekli olan n izin, izin, artl
ve ksmi izin bavurular, tesisten kan emisyonun ve tesisin etki
alan ierisinde hava kirliliinin nlenmesinin tetkik ve tespiti ile,
tesislerin, yaktlarn, ham maddelerin ve rnlerin retilmesi,
kullanlmas, depolanmas ve tanmasna ilikin usul ve esaslar
SANAY KAYNAKLI
HAVA KRLLNN
KONTROL
YNETMENL
Doldurma, ayrma, eleme, tama, krma ve tme ilemleri sabit

tesislerde ve kapal alanlarda gerekletirilmesi halinde ortaya
kan
gazlarla (baca ile) atlan toz emisyonlar snr deerleri:
11/27/2012
SANAY KAYNAKLI HAVA KRLLNN KONTROL YNETMENL

Poliklor dibenzodioksinler (PCDD) ve Poliklor dibenzofuranlar (PCDF) 0,1 ng/Nm3

Motorlu kara tatlarnn egzoz gazlarnn yol
at hava kirliliinin kontrol altna alnmas ve
bununla ilgili gerekli usul ve esaslarn
belirlenmesi
amacyla
EGZOZ
GAZI
EMSYONU
KONTROL
YNETMEL
2005de yaymlanmtr. Bu ynetmelik;
Egzoz
gaz
emisyonlarnn
llmesi,
denetlenmesi ve lm istasyonlarna ilikin
dzenlemeler getirilmitir.
1300 adet lm istasyonu ile
egzoz gaz emisyon lmleri
yaplmaktadr.
Motorlu tatlardan kaynaklanan hava kirliliinin

azaltlmasnda kullanlan yakt kalitesi byk
nem tamaktadr. Bu maksatla Motorlu kara
tatlarndan kullanlan yakt kalitesinin zellikleri
BENZN
VE
MOTORN
KALTES
YNETMEL 2005de yaymlanmtr. Bu
ynetmelik ile;
Hava
kalitesi
standartlar
ve
hava
kalitesinin
deerlendirilmesi,
blgeler
ve
alt
blgeler
oluturulmas ve tm blgelerde iyi hava kalitesinin
salanmas iin alnmas gerekli nlemleri kapsayan
HAVA
KALTESNN
DEERLENDRLMES
VE
YNETM YNETMEL 2008de yaymlanmtr. Bu
ynetm elik ile;
SO2 , NO2 , NOx, PM10, Pb, C6 H6, CO, O3 ile Arsenik,
Kadmiyum, Nikel ve Benzo(a)piren iin lmlerin
yaplmas, limit deerler ve deerlendirme metotlarn
ierm ektedir.
1 Ocak 2006 tarihinden itibaren kurunlu benzin sat

yasaklanmtr.
1 Nisan 2009 tarihinden itibaren Avrupa Birliinin
ilgili mevzuat ile birebir uyumlu benzin ve motorin
(kkrt oran 10 ppm) piyasada bulunmaktadr.
11/27/2012
Hava Kalitesi Mevzuat-Karlatrma
11/27/2012
Industrial site
Diffusion tubes

Acid Rain Monitoring Instrument

Acid Rain Monitoring site
11/27/2012
EYLEM PLANLARI
Hava
kalitesinin
ynetimi
almalar
kapsamnda hazrlanan Temiz Hava Eylem
Plan ile;
Blgeler ve iller baznda kirlilik durumu belirlenmi
olup,
Mevcut hava kalitesinin iyiletirilmesi ve 2014 yl
Avrupa Birlii hava kalitesi limitlerine eriim hedefi ile
altyapnn gelitirilm esi,
Hava kirlilii azaltm eylemlerinin gerekletirilmesi,
llerde yaplacak n deerlendirme almalar ile
mevcut durum belirlemesi ve uzun vadeli strateji
belirlenm esi am alanmaktadr.
ULUSLAR ARASI PLATFORMDA

TRKYE;
23 Mart 1983 tarihinde Uzun Menzilli Snr tesi Hava
Kirlilii Szlem esine,
20 Haziran 1990 tarihinde Ozon Tabakasnn
Korunmasna Dair Viyana Szlem esine,
19 Aralk 1992 tarihinde Ozon Tabakasn ncelten
Maddelere Dair Montreal Protokolne ve protokol
deiikliklerinin tam amna,
24 Mays 2004 tarihinde Trkiye Birlemi Milletler klim
Deiiklii ereve Szlem esine (BMDS),
26 Austos 2009 tarihinde BMDS Kyoto Protokolne
resm en taraf olmutur
rnek Uygulama-1
YAKMA NTES
Ek-5.A.5
Yakt Tr: Doalgaz
Isl Gc: 1MW
Emisyon lm
Sonular:
SO 2=
10 mg/Nm3
(ref%3)
20 mg/Nm3
3 kg/saat
Toz=
(ref%3)
3 mg/Nm3
6 mg/N m3
1 kg/saat
Baca Bilgileri:
Hz:
2 m/s
Ykseklik: Dz at-3m
100 mg/Nm3
10 mg/Nm3
Uygun
Uy g u n
EK-4:
Hz:
2 m/s < 4 m/s Uygun Deil
Ykseklik:
3 m > 2 m Uygun
Ek-3:
3kg/saat <
Srekli lm Cihaz
Gerektirmez.
11/27/2012
rnek Uygulama-2
PROSES BACASI (Tav Frn)
BACA-1: YAKMA
Ek-5:F.4
Yakt Tr: Doalgaz
Isl Gc: 9,5 MW
20000 Nm3/saat
Emisyon lm Sonular:
SO2 =
80 mg/Nm3
(ref%3)
90 mg/Nm3
1,6kg/saat
Toz:
100 mg/Nm3
2 kg/saat
Formaldehit: 15 mg/Nm3
0.3 kg/saat
Uy g u n
Ek-1: i.3
0,3 kg/saat> 0.1 kg/saat
15mg/Nm3< 20 mg/Nm3
Uygun
Ek-4:
Hz: 6 m/s < 4 m/s Uygun
Ykseklik: : 3,5 m > 3 m Uygun
Y: 24 m >20 m Uygun
Baca Bilgileri:
Hz:
6 m/s
Ykseklik: atdan=3,5m
Tabandan=24 m
BACA-2: PROSES
Ek-2:
100 mg/Nm3
120 mg/Nm3
Uygun
H.Debi:
rnek Uygulama-3
Yakma-Proses Bacas
Ek-3:
1,6 kg/saat<
Srekli lm Cihaz
Gerektirmez.
Toz
Baca-1
1 kg/saat
Baca-2
2 kg/saat
Toplam
3 kg/saat
Eik
Deer
15kg/saat
Hava Kalitesi Modelleme/ lm

Gerektirmez.
11/27/2012
SABT KAYNAK EMSYONLARI TANECKL MADDENN

KTLE DERMNN ELLE TAYN
TSE TRK STANDARDI
TS ISO 9096
Nisan 2004
11/27/2012
11/27/2012

Hava Kirleticileri Kriterleri Karbon Monoksit

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hava Kirleticileri Kriterleri Karbon Monoksit

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Hava kirleticileri Kriterleri

Hava kirleticileri Kriterleri:

20 yl ncesine gre 3 kat daha fazla bir oran

Artan salk hizm etleri giderleri

Renksiz, kokusuz, tad olmayan gazlar

Sessiz katil (Silent Killer)

Am erikada hergn 14 kii astmdan lm ektedir.

Inversionlar (resmi olarak kapatld)

Hava kirleticileri Kriterleri

Kandaki hemoglabinle reaksiyona gire

Hava kirleticileri Kriterleri

oxyhem oglobin (HbO2)den daha ok

zellikle evlerle ilgili maddedir- CO

nsanlarda toksik etkiler

Dk seviye: kardiyovaskler ve sinirsel

Sigara iilmesi: 400-450 ppm; sigara

Evlerde i hava m evzuat yoktur

>70 ppm grip benzeri semptomlar (ate

Heryl Am erikada 500 kii CO

Tedavi: temiz hava, oksijen terapisi,

Hava kirleticileri Kriterleri:

Nedeni: fotokimyasal reaksiyonlarn rndr.

iddetli KBB (kulak/burun/boaz) tahrii

Hava kirleticileri Kriterleri:

Nedeni: yksek scaklklarda yakt yaklm as

Kronik Salk Etkileri

Neden ozonu atksu artmnda dezenfektan olarak

Hava kirleticileri Kriterleri:

Nedeni; slfr ieren yakt yaklmas

Hava kirleticileri Kriterleri:

Kaynaklar: kurun ieren yaktlarn

Uzun dnem maruz kalma

Bronkokonstriksiyon (Bronchoconstriction) geici nefes alma

PM varl etkisini arttrr

Akcerde dem (isme)

Zarar gren organlar; bbrekler, karacier,

Londra probleminde her ikisi de etkiliydi

Genlerde; dk IQ, renme gl

Kalp ve Kan; yksek kan basnc ve artan kalp

Hava Kalitesi Tanm

6 kriter kirleticinin hava kalitesine saysal oranlama

API: Hava Kirlilii ndeksi

Hava kirleticileri Kriterleri :

Herbir kirletici iin alt indeksleri hesaplama ile balayn

Hava kirleticileri Kriterleri :

8 sa CO iin 9 mg/m3 deerine gre alt indeksi hesaplayn

Toplam Hava Kirlilii ndeksi (API) tm alt indekslerin toplamnn

Soru: 7 mg/m 3 CO (8 saatlik ortalama), 300 g/m 3 TSP

Hatrlatma: yi (0-50); Orta (51-100); Salksz (100-199); ok

Zararl Hava Kirleticileri

Elem ental Hg buhar olarak solunur ve

Akut: rpeti,mek, bulant, kusma, gs

Zararl Hava Kirleticileri

Doada yksek derecede kalc

chlorinated dibenzo-p-dioxins (CDDs)

chlorinated dibenzofurans (CDFs)

Nedeni: klor bazl bileiklerin

Zararl Hava Kirleticileri

Deiken zehirlilik zellii

Yksek dozda maruz kalnmalarda

Viktor Yushchenkonun dioksin zehirlenmesine maruz

Dier Aerosoller: Bioaerosoller

Cansz: polen, kepek, bcek