B

Chng 1 : T NG NG NGUN D TR ( TD )

1.1. ngha ca TD
i vi nhng h tiu th quan trng cn phi cung cp in lin tc. Nu cung
cp in theo mch kn s i hi nhiu thit b, s bo v v phng thc vn
hnh rt phc tp. V vy trong li in phn phi ch dng s cung cp in theo
mch kn cho nhng ph ti c bit quan trng v cng sut ln.
Nu cung cp in bng mt ngun dn ti, v l do no m mch in h
hng, h tiu th s mt in gy nhiu tn tht kinh t, nht l mch in t dng ca
nh my in. Khi mt in t dng c th lm cho ton b nh my mt in ko theo
gy nh hng xu n qu trnh sn xut in nng.
Trong mt s trng hp, nu khng dng mch kn i vi nhng h quan
trng cn phi c ngun d tr. Bnh thng ngun d tr ny trng thi ct v phi
t b phn tD2ng ng ngun d tr (TD). Cng c th t ngun d tr bnh
thng
C vn lm vic, nhng khi ngun lm vic b hng n c nhanh chng tng
cng a vo lm vic .
D1
1.2. Yu cu c bn i vi TD
Tt c cc thit b TD cn tha mn nhng yu cu c bn sau y :
1.2.1. Ch c ng my ct trn mch d tr sau khi m my ct trn
4MC3MC
mch ang lm vic
V d trong s hnh 1.1,
khi ngn mch trn ng dy lm
vic D1 th bo v ng dy ch
ct 1MC cn 2MC vn ng, nu
TD tc ng ng ng dy d
MC
MCngn mch1s
tr D2 th c 2th
xut
hin li. V vy, ch c ng my
ct 4MC sau khi m my ct
2MC. Thc hin yu cu ny cng
loi tr kh nng ng khng ng
b hai ngun cung cp.
Ph ti

Hnh 1.1 S nguyn l TD

Ph ti

1.2.2. S TD phi tc ng khi mt in p trn thanh gp h tiu th v

bt c l do g.
Ph ti
Thanh gp ca h tiu th b mt in c th do cc nguyn nhn sau: chng
hn nh khi ct s c, ct nhm hay khi ct t pht my ct ca ngun lm vic, cng
nh khi mt in p trn thanh gp ca ngun lm vic
V mc ch m bo tnh cung cp in lin tc v an ton nn TD cn phi
ng ngun d tr khi mt in trn thanh gp ca h tiu th vi bt c l do no.
4

C
B

TD
Hnh1.2 Khi1.2.3.Thit
ng TD b
bng
rlech
boc
v tc ng mt ln trnh ng ngun d tr
nhiu ln vo ngn mch ang tn ti.
V d : Nu ngn mch trn thanh gp C (hnh 1.1) th khi TD ng 4MC, bo
v li ct ra, iu chng t ngn mch vn cn tn ti, do vy khng nn cho TD
tc ng ln th hai .
A

1.2.4. gim thi gian ngng cung cp in, vic ng ngun d tr cn phi
nhanh nht c th c ngay sau khi ct ngun in.
Thi gian mt in tm ph thuc vo cc yu t sau :
tm < ttk
(1-1)
ttk : khong thi gian ln nht t lc mt in n khi ng ngun d tr m
cc ng c ni2MC
vo thanh gp h tiu th cn c th t khi ng.
4MC
tm > tkh ion
(1-2)
3MC
tkh ion: thi gian cn thit kh mi trng b ion ha do h quang ti ch ngn
mch (trng hp ngn mch trn thanh gp C - hnh 1.1).
1.2.5. tng tc ct ngun d tr khi ngn mch tn ti, cn tng tc
tc ng ca bo v ngun d tr sau khi thit b TD tc ng.
iu ny c bit quan trng khi h tiu th mt ngun cung cp c thit b
1MC
TD ni vi ngun d tr ang
mang ti. Ct nhanh ngn mch lc ny l cn thit
ngn nga vic ph hy s lm vic bnh thng ca ngun d tr ang lm vic vi
cc h tiu th khc .
1.3. Mt s nguyn tc thc hin trong s TD
1.3.1 B phn khi ng thit b TD.
1.3.1.1. Khi ng bng r le bo
v:
C th dng bo v my bin p hoc
bo v thanh gp khi ng thit b TD
(hnh 1.2).
Khi c ngn mch trong my bin p
hoc trn thanh gp C ca h tiu th, bo
v s tc ng ct my ct 2MC. Tip im
ph ca my ct ny ng li lm khi ng
thit b TD, sau thit b TD a tn
hiu i ng my ct 3MC v 4MC.
Nguyn tc khi ng ny n gin,
khng cn thm rle lm nhim v khi
ng, nhng c nhc im l nu ng
dy ni t ngun n thanh gp A b hng
th TD khng khi ng c.

RLBV

TU
2MC

1.3.1.2. Khi ng bng rle km

p:
Hnh1.3
ng gp
TD bng rle km p
Nu v mt l do
no Khi
m thanh
C b mt in, th rle gim p RU< s tc
ng lm khi ng rle thi gian RT
(hnh1.3). Sau mt thi gian chm tr cn
thit, tip im RT ng a tn hiu i ct
my ct 2MC v do khi ng TD.
So vi nguyn tc khi ng bng
bo v rle th nguyn tc ny c u im l
khi ng TD vi bt c l do g khi cc
h tiu th ni vo thanh gp C b mt in,
k c trng hp h hng MBA hoc h
hng ng dy ni t ngun n thanh gp
A.
1.3.2. phng s lm vic sai khi t cu ch mch p:
B phn khi ng bng rle in p
gim cn c thc hin nh th no n
Ti RT
ch tc ng khi mt in v khng tc ng
RU<
RU<
khi t mch p. Mch th cp ca TU c
CC
CC
t cu ch bo v (hnh 1.4). Nu ch c
mt rle in p gim th khi t cu ch,
TU
tip im rle ng li lm khi ng nhm
C
thit b TD. trnh nhc im
Hnh
dng hai rle km p c tip im lp ni tip nhau
ngi ta t 2 rle km p c
cc 1.4
tipS
im
ni ni tip vi nhau.
Nu thanh gp C b mt in, pha
th cp ca TU s khng c in p lm cho
c hai tip im ca RU< ng ng thi v
thit b TD s khi ng.
Cn khi t cu ch mt mch rle
Lm vic
D tr
RU<, tip im ca rle RU< cn li vn
TD
m, do vy thit b TD khng khi ng
2MC
nhm. Kh nng xy ra t c hai cu ch
4MC
cng mt lc l rt him c.
1TU
Tuy nhin trong s hnh 1.4 vn
2TU
c th xy ra khi ng nhm nu TU b
RU<
RT
RU>
hng. tng tin cy, ngi ta dng hai
rle km p ni vo hai TU ring bit.
Hnh 1.5 S dng rle qu p kim tra ngun d tr
6

1.3.3. phng s TD lm vic v

chdng
khi khng
c in ngun d tr
Hnh 1.6 S
rle RGT
Nu
chng ng lp
li mch d tr khng c in th
vic khi ng TD l v ch, do vy trong
s TD cn c thm b phn kim tra
in p ngun d tr. Thng c dng
bi rle qu p RU> (hnh 1.5) v c
cung cp t my bin in p (2TU) ni
vi mch d tr. Nu ngun d tr c in
th rle RU> s lun lun trong trng thi
tc ng v TD c th khi ng c khi
mt in ngun lm vic .
1.3.4. phng s TD tc ng
nhiu ln:
Sau khi thit b TD lm vic, my ct
mch d tr ng li. Nu ngn mch trn
thanh gp ca h tiu th khng t tiu tan
th bo v rle ca mch d tr s ct my
ct ra. Thit b TD li tc ng ng my
ct li. Chu k ng ct my ct mch d
tr tip tc din ra cho n khi my ct
hng.
trnh tnh trng nu trn, mch ng my ct ca ng dy d tr c ni
qua b phn kha chng tc ng nhiu ln RGT (hnh 1.6 ).
Trong ch lm vic bnh thng, my ct 2MC ng, my ct 4MC m, tip
im ph 2MC2 ng, 2MC3 m. Rle RGT c in, tip im ca n ng nhng
mch ng ca my ct 4MC cn h do tip im ph 2MC 3 m. Khi xy ra NM trn
thanh gp ca h tiu th, my ct 2MC m ra, tip im ph 2MC 2 m mch in ca
rle RGT nhng tip im ca RGT cha m ngay. Tip im ph 2MC 3 ng, lm
cho cun ng C ca 4MC c in, my ct ca 4MC ng li.
Sau tip im ca RGT m ra, do vy nu ngn mch tn ti, thit b bo v
rle s ct 4MC ra nhng 4MC khng th ng li c na v kha ngun .
1.4. S thit b TD ng dy
1.4.1. S : Th hin trn hnh 1.7

Hnh

1.4.2. Nguyn l lm vic ca s thit b TD ng dy:

S thit b TD ng dy khi ng bng rle km p RU<. B phn kim
tra in p ca ngun d tr bao gm: 2TU v rle qu p RU>.
Trong ch vn hnh bnh thng, ng dy AC l ng dy lm vic
(1MC, 2MC ng), ng dy BC l ng dy d tr (3MC ng, 4MC m). Rle
RGT c in, tip im ca n ng. Nu v mt l do no thanh gp C mt in (v
d do ngn mch trn ng dy AC, do thao tc nhm ...), tip im ca cc rle
RU<, RU> s ng mch cho rle thi gian RT (ng dy d tr BC ang c in).
Sau mt thi gian chm tr do yu cu chn lc ca bo v rle, tip im RT ng li.
Cun ct CC ca my ct 2MC c in, my ct 2MC m ra. Tip im ph 2MC 3
ng, cho dng in chy qua cun ng C ca my ct 4MC v ng dy d tr
BC c ng vo cung cp cho cc h tiu th.
1.4.3. Tnh ton tham s ca cc phn t trong s :
1.4.3.1.Thi gian lm vic ca rle RT :
Khi ngn mch ti im N1 hoc N2, in p d trn thanh gp C c th gim
xung rt thp lm cho cc rle in p RU< khi ng. Mun TD trnh tc ng
trong trng hp ny cn phi chn thi gian ca rle RT ln hn thi gian lm vic
ca cc bo v t ti my ct 1MC v 5MC:
tRT = tBVA + t
(1-3)
tRT = tBVC + t
Trong :
8

- tBVA, tBVC : thi gian lm vic ln nht ca cc bo v phn t ni vo thanh

gp A v thanh gp C.
- t : bc chn lc v thi gian, bng (0,3 0,5)giy.
Thi gian lm vic ca rle RT c chn bng tr s ln hn khi tnh theo biu
thc (1-3). Tuy nhin, thi gian ny cng nh th thi gian ngng cung cp in cho
cc h tiu th cng b, v vy khi tnh chn cn phi t iu kin th no thi gian
ca ca rle RT l nh nht c th c.
1.4.3.2.Thi gian lm vic ca rle RGT :
m bo thit b TD tc ng vo my ct 4MC ch mt ln, cn chn :
tRGT = t(4MC) + td tr
(1-4)
Trong :
- t(4MC) : thi gian ng ca my ct 4MC .
- td tr : thi gian d tr .
Nu thit b TD tc ng ng ngun d tr khi NM tn ti v bo v rle ct
n ra th rle RGT s ngn nga vic ng tr li vo ngn mch mt ln na. Trong
trng hp ny thi gian ca rle RGT chn theo (1-4) tha mn iu kin :
tRGT = t(4MC) + tBV + tC(4MC)
(1-5)
Trong :
- tBV : thi gian lm vic ca bo v t ti my ct 4MC ca mch d tr
- tC(4MC) : thi gian ct ca my ct 4MC
1.4.3.3. in p khi ng ca rle gim p RU< :
in p khi ng ca rle gim p RU< c chn theo 2 iu kin:
iu kin 1: Rle RU< phi khi ng khi mt in thanh gp C, nhng
khng c khi ng khi ngn mch sau cc khng in ng dy (im N 2) hoc
sau cc MBA (im N3) ni vo thanh gp C:
UKRU< =

Trong :

UNmin
kat.nu

(1-6)

-UNmin : in p d b nht trn thanh gp C khi NM im N1 hoc N2

-kat : h s an ton, vo khong 1,2 - 1,3
-nu : h s bin i ca my bin in p 1TU
iu kin 2: Rle RU< khng c khi ng khi c s t khi ng cc ng
c in ni vo thanh gp C sau khi khi phc ngun cung cp:
UTK
UKRU< =
kat.nu

(1-7)

UTK : in p nh nht trn thanh gp C khi cc ng c in t khi ng .

1.4.3.4. in p khi ng ca rle tng p RU>:

Rle RU> khng c tr v khi trn mch d tr c in p cao hn in p

lm vic cc tiu Ulv min :
Ulvmin
UKRU< =
kat.ktv nU

(1-8)

Trong :
+ nU : h s bin i ca my bin in p 2TU.
+ Ulv min l in p nh nht m cc ng c cn c th t khi ng c.
1.5. S t ng ng my bin p d phng
1.5.1. S : Th hin trn hnh 1.8

cc trm bin p ngi ta s dng cc loi TD khc nhau nh: TD my

bin p, TD my ct phn on, TD my ct ni ... S TD my bin p d
phng khi ng bng c hai phng php: Khi ng bng rle gim p RU< v rle
bo v . B phn kim tra in p ngun d phng gm: 2TU v rle qu p RU>.
1.5.2. Nguyn l lm vic ca s :
Bnh thng MBA-1T lm vic cn MBA - 2T d phng, cc my ct 3MC,
4MC trng thi m. Khi h hng MBA-1T, bo v r le tc ng ng tip im
RLBV, rle trung gian 3RG tc ng cho tn hiu i ct 1MC v 2MC. My ct 2MC
m s ng tip im ph 3 v m tip im ph 2 v nh r le 5RGT m chm nn
6RG tc ng cho tn hiu i ng cc my ct 3MC v 4MC. Khi tip im ph 2 m

10

nn 5RGT mt in v sau thi gian (0,5-0,8) giy s m tip im ca n ct mch

Hnh 1.9 S TD my ct phn on
vo cun dy 6RG v lm cho mch ng 3MC v 4MC mt in.
Nu ngn mch trn thanh gp th cp, bo v qu dng ca MBA -1T lm vic
ct 1MC v 2MC. Sau khi t ng ng MBA d phng 2T vo lm vic, nu ngn
mch cn duy tr, bo v qu dng ca MBA-2T s ct my ct 3MC v 4MC v
MBA-2T khng c php ng li v r le 5RGT tr v.
Nu v l do no mt in trn TG-A hoc TG-C th tip im ca cc r le
RU< v RU> s ng mch cho 4RT, sau mt thi gian r le trung gian 3RG tc ng
cho tn hiu i ct 1MC v 2MC.
trnh ng MBA d phng vo MBA lm vic khi b s c nng cn phi
ct ng thi c hai my ct 1MC v 2MC cng mt lc trc khi ng 3MC v 4MC.
thc hin nhim v ngi ta ni lin ng gia cun ct ca 2MC vi tip im
ph ca my ct 1MC. Ngoi ra cn khc phc nhc im thi gian khi phc
in p chm do ct nhm my ct 1MC.
Vic chn cc tham s ca cc phn t trong s TD my bin p d phng
tng t nh s thit b TD ng dy.
i vi MBA d phng m thi gian ngng vn hnh ko di th phi ch cc
iu kin sau m bo tnh trng tt nht cho MBA:
- Mi thng mt ln ng khng ti trong thi gian 8 gi sy MBA.
- H thng rle cnh bo mc du ca MBA d phng vn phi v tr pht
tn hiu kp thi pht hin mc du h thp.
- Nu trong thi gian ngng vn hnh ko di trn ba thng th phi c kim
tra mt s hng mc cn thit nh: in tr cch in, in tr mt chiu, th mu du,
th tc ng ca h thng r le bo v trc khi ng in a MBA vo vn hnh.
1.6. S TD my ct phn on
1.6.1. S : Th hin trn hnh 1.9

11

1.6.2. Nguyn l lm vic ca s :

Bnh thng c hai MBA lm vic, my ct phn on 5MC m, ph ti PT1 v
PT2 nhn in ln lt phn on P1 v P2 ca hai MBA 1T v 2T. Gi thit
MBA - 2T b h hng, thit b bo v rle tc ng my ct 3MC v 4MC, sau thit
b TD s khi ng v ng my ct 5MC. Lc ny MBA-1T s lm nhim v cung
cp cho ph ti PT1 v ph ti PT2 c hai phn on.
Lu l nu my bin p 1T c thit k ch cung cp cho ph ti phn
on P1 th trong thit b TD cn phi c thm mch a tn hiu xung i ct bt
nhng ph ti khng quan trng c hai phn on P1 v P2 trc khi ng 5MC.
ct nhanh my ct phn on khi ngn mch tn ti trn thanh gp h p ca
trm, trong s TD cn c thm b phn tng tc tc ng ca bo v my ct phn
on sau TD (khng v b phn ny trn hnh).
Khc vi s TD ng dy xt trc y, trong s TD my ct
phn on khng c b phn khi ng in p gim v khng cn thit trong trng
hp ny. C hai my bin p u c cung cp t mt thanh gp cao p chung ca
trm, khi mt in trn thanh gp ny tc ng ca TD l v ch.
Trong s , mch in m my ct 4MC v qua tip im ph ca 3MC nhm
mc ch: Khi m 3MC ng thi m c 4MC, lm nh vy tit kim thi gian m
my ct 4MC .
Khi MBA -1T b h hng, mch TD ca my ct phn on pha MBA-1T
cng tng t nh mch TD ca my ct phn on pha MBA-2T.
Cu hi n tp chng 1:
Cu 1/ Phn tch nhim v v cc yu cu c bn i vi TD?
Cu 2/ Trnh by cc nguyn tc khi ng v cc bin php lm tng hiu qu ca
TD
Cu 3/ Trnh by s thit b TD ng dy v cc thng s chnh nh ca cc
phn t trong s .
Cu 4/ Trnh by nguyn l lm vic ca s thit b TD my bin p
Cu 5/ Trnh by nguyn l lm vic ca s TD my ct phn on

12

Chng 2: T NG NG TR LI NGUN IN ( TL )
2.1. ngha ca thit b TL
Kinh nghim vn hnh cho thy, a s ngn mch xy ra trn ng dy truyn ti
in nng u c th t tiu tan nu ct nhanh ng dy bng thit b bo v rle. Ct
nhanh ng dy lm cho h quang sinh ra ch ngn mch b tt v khng gy nn
h hng nghim trng cn tr vic ng tr li ng dy. H hng t tiu nh vy
c gi l s c thong qua. Nhng h hng thong qua nh vy thng xy ra do s
b phng in b mt, do st nh hoc do gi mnh lm dy dn chm nhau hoc
chm phi cc vt bn cnh...ng tr li mt ng dy c h hng thong qua
thng l thnh cng.
Nhng h hng trn ng dy nh t dy dn, gy tr, v s ... khng th t
tiu tan, v vy chng c gi l h hng duy tr. Khi ng tr li ng dy c xy
ra ngn mch duy tr th ng dy li b ct mt ln na, vic ng tr li nh vy l
khng thnh cng .
gim thiu thi gian ngng cung cp in cho cc h tiu th, thao tc ng tr
li ng dy cn c thc hin mt cch t ng nh cc thit b T ng ng tr
li (TL). Thit b TL cng c th tc ng c khi my ct ra do thao tc nhm ca
nhn vin vn hnh hoc do thit b bo v rle lm vic khng ng .
p dngTL c hiu qu nht l nhng ng dy c ngun cung cp mt pha,
v trong trng hp ny TL thnh cng s khi phc ngun cung cp cho cc h tiu
th. mch vng, ct mt ng dy khng lm ngng cung cp in, tuy nhin p
dng TL l hp l v lm tng nhanh vic loi tr ch khng bnh thng v khi
phc s mng, m bo vn hnh kinh t v tin cy. Kh nng TL thnh cng
nhng ng dy ti in trn khng vo khong (70-90)%. v (40-60)% cho ng
cp ngm.
Ngn mch thong qua c th xy ra khng nhng ng dy m cn c thanh
gp ca trm. V vy nhng trm c t bo v thanh gp tc ng nhanh ngi ta
cng s dng TL ng in tr li thanh gp trong trng hp n b ct ra bi bo
v rle.
Hiu qu ca thit b TL thanh gp rt cao v nu thnh cng s ngn nga c
vic ct s c ton b hoc mt s phn t trong trm.
Thit b TL c trang b cho cc my bin p v TL my bin p c thc
hin sao cho n tc ng khi my bin p c ct ra do bo v qu dng in. ng
tr li khi h hng bn trong my bin p thng khng c thc hin .
2.2. Phn loi thit b TL
Trong thc t ngi ta c th p dng nhng loi thit b TL sau:
TL 3 pha, thc hin ng c 3 pha ca my ct sau khi n b ct ra bi bo v
rle.

13

TL 1 pha, thc hin ng my ct 1 pha sau khi n b ct ra bi bo v chng

ngn mch mt pha. TL hn hp, ng 3 pha (khi ngn mch nhiu pha) hay ng 1
pha (khi ngn mch mt pha).
Ring thit b TL 3 pha c phn ra thnh mt s dng: TL n gin, TL tc
ng nhanh, TL c kim tra in p, TL c kim tra ng b....
Theo loi thit b m TL tc ng c: TL ng dy, TL thanh gp, TL my
bin p, TL ng c in.
Theo s ln tc ng c: TL mt ln v TL nhiu ln. Theo thng k, hiu qu
ca TL trn ng dy trn khng theo s ln TL l:
- Thit b TL ln 1 thnh cng 65-90%
- Thit b TL ln 2 thnh cng 10-15%
- Thit b TL ln 3 thnh cng 3-5%
`
Theo cch thc tc ng n c cu truyn ng ca my ct c: Thit b TL
in v thit b TL c kh.
2.3. Cc yu cu c bn i vi thit b TL
Ty iu kin c th, s thit b TL dng cho ng dy hoc nhng thit b
in khc c th khc nhau nhiu. Nhng tt c cc thit b TL phi tho mn nhng
yu cu c bn sau:
2.3.1. Thit b TL phi tc ng nhanh: Thi gian tc ng ca TL cn phi cng
nh cng tt m bo thi gian ngng cung cp in l nh nht. cc ng dy
c ngun cung cp t 2 pha tc ng nhanh ca TL cn thit rt ngn thi gian
khi phc tnh trng lm vic bnh thng ca mng in. Tuy nhin thi gian TL b
hn ch bi iu kin kh ion hon ton mi trng ti ch NM, khi ng li th
im ngn mch khng th xut hin tr li, nhm m bo thit b TL thnh cng:
tkhion < tTL < ttk
Bng 1.1: Bng thi gian kh ion ti ch ngn mch nh sau:
Thi gian kh ion
in p truyn ti
kV
Chu k
Giy
< 3,5
110
230
400

4
7,5
14
25

0,08
0,15
0,28
0,5

Ngoi ra thi gian tc ng ca thit b TL cn b gii hn bi thi gian cn

thit phc hi kh nng truyn ng ca my ct khi ng n tr li v kh nng ct
nu ngn mch tn ti.
2.3.2. Thit b TL phi t ng tr v v tr ban u sau khi tc ng chun b
cho cc ln lm vic sau. Thi gian hi phc ttv ca thit b TL l khong thi gian t
khi thit b khi ng n khi tr v v tr ban u. Thi gian tr v ca TL phi hp
l.
2.3.3. Thit b TL cn phi m bo s ln tc ng nh trc cho n v khng
c tc ng lp i lp li nhiu ln. Ph bin nht l loi thit b TL mt ln, trong
mt s trng hp ngi ta cng s dng thit b TL hai ln v thit b TL ba ln.
2.3.4. Khi thao tc my ct bng tay:
14

KK

- Khi
m 2.2
myKhi
ct bng
thbthit
TLs
khng
c
tcng
ng, v lc ny m
Hnh
ngtay
thit
TLbbng
khng
tng
my ct l c ch nh, khng mun cho thit b lm vic trong thi gian no .
- Khi ng my ct bng tay lc ng dy ang c s c th thit b TL
khng c tc ng. Khi ng my ct bng tay nu n b ct ra ngay lp tc bi bo
v rle, chng t ng my ct vo lc ngn mch ang tn ti, lc y chc chn
vic ng tr li s khng thnh
cng.
7
ch
0 1
2.3.5. Thit b TL phi c cc
kho hay cm lm vic trong cc trng hp
c bit, v d trngC1
hp
C0 sa
C cha ng dy ang c in, trng hp bo v so
lch MBA tc ng khi c s c bn trong MBA .
2.4. Cc phng php khi ng thit bMC1
TLTLL
2.4.1. Khi ng bng bo v rle:
Khi c ngn mch, bo v rle tc ng a xung i ct my ct ng thi a
xung i khi ng thit b TL (hnh 2.1). Phng php ny c nhc im l trong
mt s trng hp my ct b ct ra khng phi bi bo v rle (v d ct t pht).

~
MC

Hnh 2.1 Khi ng thit b TL bng bo v rle

TLL
BVRL

2.4.2. Khi ng bng s khng tng ng gia v tr ca my ct v v tr ca

kha iu khin.
Trong ch vn hnh bnh thng, my ct ng, tip im ph thng kn
MC1 ca my ct m ra (hnh 2.2). V mt l do no my ct b ct ra, tip im
ph MC1 ca n s ng li. Lc ny kha iu khin KK vn ang v tr ng 2,
do vy thit b TL s khi ng. Phng php khi ng ny m bo ng tr li
my ct khi n b ct ra khng nhng trong trng hp ngn mch m c trong cc
trng hp ngu nhin khc. cc phn sau chng ta ch kho st nhng s khi
ng TL bng s khng tng ng.
2.5. Thit b TL ng dy c ngun cung cp 1 pha
2.5.1. Gii thiu cc phn t ca s :
Trn hnh 2.3 l s ca thit b TL ng dy tc ng mt ln khi ng
bng phng php khng tng ng gia v tr ca kha iu khin v v tr ca my
ct.
2.5.2. Hot ng ca s trong mt s ch lm vic ca mng in:
ch vn hnh bnh thng, kha iu khin KK v tr ng , tip im
KKIV m, rle 3RG c in phn nh v tr ng ca MC, tip im KK 1 ng, t C
c np y in qua in tr np R. Trong khi , do my ct ang ng nn tip
im ph ca n MC2 m ra v rle 2RG khng c in. S ang trong tnh trng
sn sng tc ng :
15

Khi xy ra ngn mch, thit b bo v rle BVRL tc ng ct MC, tip im ph

MC2 ng li, rle 2RG c in v ng tip im ca n ng mch khi ng
TL (in tr R1 hn ch dng trong mch va 2RG lm vic nhng khng
my ct ng li). Rle RT c in, sau mt thi gian t RT t trc tip im RT1
khp li. T C phng in qua cun dy in p ca rle 1RG, tip im 1RG 1 ca n
khp li v cun ng C ca my ct c in theo mch: (+) KKI 1RG1
cun dng 1RG1 Th N 4RG2 MC2 C (-). Lc ny my ct s
c ng tr li.

Relay TL
KK
C2C1 12

2RG

RT2

RT

R3
C

R
RT1

1RG1

KK
C2C1 12

1RG
R4

II
Cm TL

U
4

1RG
I

1RG2

Mch TL

Th

6
N
4RG2

KK

4RG1

C2C1 12

4RG2

U
MC2

Mch chng ng MC lp i lp li

Tn hiu
C

Mch ng MC

R1
C2C1 12
IV
BVRL

4RG1

MC1

I
3RG

Mch phn nh v tr ct ca MC

CC
Mch ct MC
Mch bo v r le

R2

Mch phn nh v tr ng ca MC

Hnh 2.3 S thit b TL mt ln ng dy c ngun cung cp 1 pha.

16

- Nu ngn mch t tiu tan, my ct sau khi c TL ng li s gi nguyn v

tr ng, t C li c np y a s tr li trng thi ban u chun b cho cc
ln lm vic sau.
- Nu ngn mch tn ti, bo v rle li tc ng ct my ct v TL li khi
ng nh trnh t nu trn. Nhng v t C phng ht in trong ln tc ng
trc, n lc ny cha c np nn khng th lm cho rle 1RG tc ng c
v my ct s khng th ng li. iu m bo cho TL ch tc ng mt ln nh
nh trc cho n.
- Khi m my ct bng tay (chuyn KK sang v tr C 1) tip im KK1 m ra
ct ngun vo RT v ngun np t, tip im KK II ni t C vo in tr phng R4,
nng lng tch lu t C s phng qua R4 bin thnh nhit nng v tiu tn R4. Nh
vy m bo TL khng th tc ng khi m my ct bng tay. Trong mt s trng
hp, tip im "cm TL" ng li, t C phng
in v TL cng khng th lm vic
2MC
- Khi ng my ct bng tay (KK III v tr 1) t C bt u c np in, nu
my ct li m ra th TL cng khng tc ng c v cho n lc ny t C vn cha
np .
2MC
2.5.3. c im ca s :
- S khi ng theo phng php khng tng ng gia v tr ca kho iu
khin (tip im KK1) v v tr ca my ct (tip im 2RG ca rle phn nh v tr
ca my ct)

- Tip im RT2 v in tr R3 ni song song tng lc khi ng ban u ca

RT v khi duy tr th cun dy r le RT khng b pht nng nh R3 cn bt dng.
17

- Rle 1RG c hai cun dy, khi RT khp, t C phng qua cun dy in p
1RGU, cun dy dng in 1RGI lm nhim v t gi v t C ch cung cp mt xung
ngn hn khi ng 1RG ch khng duy tr c.
- Rle 4RG c hai cun dy, chng my ct ng lp i lp li khi ngn mch
tn ti v hng hc TL. V d khi hng tip im 1RG 1 (dnh) v xy ra ngn mch,
cun ct ca my ct c in, ng thi cun dng 4RG 1 cng c in. My ct m ra
v cc tip im 4RG1 ng li, 4RG2 m ra. Nu tip im 1RG1 b dnh th ngay lp
tc cun p 4RGU c in duy tr trng thi ca cc tip im 4RG 1, 4RG2. Do vy
mch cun ng ca my ct b h v my ct khng th ng lp i lp li.
2.6. S thit b TL ng dy c 2 ngun cung cp
i vi nhng mng in c 1 ngun cung cp, yu cu ca TL l ch c
php ng li MC khi h quang ti ch NM c dp tt v tnh trng cch in
ca mi trng ni xy ra NM c phc hi. Cn i vi ng dy (Z) c hai
ngun cung cp, ngoi nhng yu cu trn ta cn phi ch n tnh ng b ca cc
ngun cung cp khi ng tr li MC. Do vy trong s thit b TL cn lp thm b
phn kim tra tnh ng b ca in p hai u Z v b phn kim tra in p trn
Z .
Xt mt h thng gm hai phn lin lc vi nhau qua ng dy AB (hnh 2.5).
Ti mi u Z u t thit b TL c kim tra ng b. Khi vn hnh, mt u
ca Z cho b phn kim tra ng b RK lm vic. R le RKU ch cho php TL
khi ng sau khi Z hon ton b mt in .
A

B
1MC

1TU

2TU

1TL
1N

3TU

2TL

1RKU

2RKU

1RK

2RK

4TU

2N

Hnh 2.5 S nguyn l ca thit b TL c kim tra ng b

Khi xy ra NM trn ng dy, cc MC 2 u ng dy m ra. ng dy

khng cn in p nn r le 2RKU khi ng thit b 2TL v ng my ct 2MC tr
li. Nu NM t tiu tan th 2MC vn v tr ng v ng dy li c in.
Mun ng 1MC cn phi kim tra tnh ng b ca in p 2 pha ca my
ct ny, iu c thc hin nh r le 1RK. R le 1RK nhn in p t cc my
18

bin in p 1TU, 2TU. Khi in p pha th cp cc TU ng b, tip im ca r le

1RK ng li khi ng 1TL v my ct 1MC c ng li .
Theo cch b tr nh trn 2MC lun lun ng trc, nu NM tn ti 2MC li
m ln th 2, nh vy 2MC phi thao tc nhiu ln hn so vi 1MC nn chng phi
sa cha hn. khc phc nhc im , ngi ta t TL c s nh nhau 2
u ng dy (gm RKU v RK). Mun cho TL pha no tc ng trc ta ch
cn chuyn kha i ni 1N v 2N.
2.7. Phi hp tc ng gia bo v r le v thit b TL
2.7.1 Hin tng tc ng mt chn lc do TL
Gi s ta t bo v 1I> ti my ct 1MC lm vic vi thi gian t 1 v t bo
v 2I> ti my ct 2MC lm vic vi thi gian t 2 = t1 + t (hnh 2.6). Nu ti 1MC c
t thit b TL th khi NM ti N bo v 2I> c th tc ng mt chn lc .

/C

Khi NM ti N, cc ng c trn thanh gp B s t hm, sau thi gian t 1 my ct

1MC ct v bo v 2I> tr v. Nhng do t khi ng ng c, nn bo v 2I> cha
kp tr v. Sau khi 1MC c thit b TL tc ng ng li, nu NM cn duy tr th
bo v 2I> vn tip tc khi ng trong lc bo v 1I> bt u khi ng li. V
thng c: 2t1+ tTL> t1+t nn bo v 2I> s ct my ct 2MC khng
chn lc.
1MC

Hnh 2.6 S mc

trnh nhc im trn ta c th cho TL tc ng chm li bo v 2I>

kp tr v hoc chn thi gian ca bo v sao cho t 1+ t >2t1+tTL. Nhng v thi gian
mt in lu, thi gian tn ti NM ko di nn thc t t dng .
Hin nay ngi ta thng dng bin php tng tc tc ng ca bo v sau
TL hoc dng bin php tng tc tc ng ca bo v trc TL.
2.7.2 S tng tc tc ng ca bo v sau TL
Sau khi bo v rle ct chn lc ng dy b h hng, thit b TL tc ng
ng my ct tr li, ng thi ni tt b phn to thi gian ca bo v, nh vy m
bo ct nhanh my ct trong trng hp ng tr li ng dy khi NM cn tn ti.
Khi xy ra NM ti N, tip im 51 thuc
RT
bo v qu dng 1I> ng mch cho cun dy
51
RT, tip im RT1 ng tc thi, nhng v tip
TL1
RT1
im TL1 trng thi m (do thit b TL cha
RG
tc ng), nn cun dy RG khng c in.
RT2
Sau thi gian chnh nh ca RT, tip im
RT2 ng mch cun dy RG i ct 1MC. Lc
RG
Ct 1MC

19

Hnh 2.7 S tng tc tc ng ca bo v sau TL

ny thit b TL s a xung i ng li 1MC,

ng thi ng nhanh tip im TL 1 mch
tng tc.
Nu NM tn ti th tip im 51 ng, rle
RT li khi ng v tip im RT1 ng li lm
RG c in, 1MC li c ct ra v bo v 2I>
cha kp tr v. Nu NM tiu tan (TL thnh
cng), th sau mt thi gian ng chc chn
1MC tip im TL1 m ra v bo v 1I> li lm
vic vi thi gian t trc cho n.
Nh vy tng tc tc ng ca bo v sau TL cho php ta rt ngn thi
gian ct tr li ca mt h hng tn ti. Tuy nhin trng hp ny, dng khi ng
ca bo v cng cn c cp n t khi ng ca cc ng c .
2.7.3 S tng tc tc ng ca bo v trc TL
phng php tng tc tc ng ca bo v trc TL th thit b TL
c b tr on ng dy u tin, khi NM bt k on no trn ng dy, bo
v ct nhanh khng chn lc t on u ct trc, tc l tc ng khng chn lc.
Nu h hng t tiu tan v TL thnh cng, th tc ng khng chn lc trc s
c khc phc sa cha bng chnh thit b TL. Nh ct nhanh NM s to cho kh
nng TL thnh cng hn.
Ta xt mng in hnh tia c mt ngun cung cp (hnh 2.8 a), u mi on
b tr bo v qu dng I> c c tnh thi gian c lp. tc ng chn lc thi gian
ca bo v chn theo nguyn tc bc thang, nn thi gian on gn ngun kh ln.

3MC

1MC

2MC

B
3.I>>
3.I>

C
2.I>

1.I>

TL

a)

Hnh 2.8 S tng tc tc ng ca bo v trc TL

a) S mng in
b) S tng tc bo v trc TL

RT

51

RG

RT
50

TL

RG

Ct 3MC

b)

Khi NM xy ra trn on no , h quang in c thi gian gy h hng

nng ch NM v NM t thong qua tr nn chuyn sang NM duy tr. khc phc
20

nhc im ny ngi ta dng nguyn tc: Tng tc bo v trc TL (hnh 2.8

b).
Trong s hnh 2.8b, tip im 50 l ca bo v ct nhanh khng chn lc
3.I>>, tip im 51 l ca bo v qu dng cc i 3.I>, thit b TL c t on
ng dy AB (hnh 2.8 a).
Khi NM bt k on no ca ng dy, v d ti N on ng dy CD, lc
u 3.I>> tc ng khng thi gian i ct 3MC. Sau thit b TL s khi ng v
ng 3MC li, ng thi a tn hiu i kha 3.I>>. Nu NM cn tn ti th cc bo v
1I>, 2.I>, 3.I> lm vic mt cch chn lc theo c tnh thi gian ca chng chn.
Trong trng hp ny bo v qu dng cc i 1.I> c thi gian lm vic nh nht s
tc ng ct 1MC. Lc ny 3.I>> c kha bi tip im ca TL.
Nhc im ca phng php tng tc tc ng trc TL l nu xy ra
trng hp thit b TL hoc 3MC hng th tt c cc h tiu th trn ng dy u
b mt in d NM c th xy ra ch on cui

2.7.4 Thit b TL theo th t

Trong cc mng in bao gm nhiu on ng dy ni tip nhau, c th thc
hin ct nhanh ngn mch tn ti cng nh thong qua nh phi hp tc ng ca bo
v ct nhanh, v tc ng theo th t ca thit b TL t ti my ct ca nhng on
k nhau.
Xt s mng in hnh 2.9, ti cc my ct 1MC, 2MC, 3MC tng ng c
trang b: cc thit b t ng ng tr li 1TL, 2TL, 3TL; cc bo v ct nhanh
khng chn lc 1I>>, 2I>>, 3I>> v cc bo v dng in cc i tc ng chn lc
1I>, 2I>, 3I>.
Dng khi ng ca bo v ct nhanh c chn ln hn dng khi ngn mch
sau cc my bin p 1B, 2B; v vy vng bo v s bao gm ton b on ng dy
c bo v v mt phn on k.

21

Hnh 2.9 TL th t

Thi gian lm vic ca cc thit b TL c chn tng dn theo hng t

ngun tr i:
t3TL < t2TL < t1TL

Hnh 2.10 Biu thi gian TL th t

22

Khi xy ra ngn mch ti im N trn on BC, cc bo v ct nhanh 2I>> v

3I>> tc ng ct 2MC v 3MC. Thit b 3TL c thi gian nh hn nn tc ng
trc ng tr li 3MC. V on AB khng h hng nn TL thnh cng. Sau
2TL s tc ng ng 2MC li. Nu ngn mch l thong qua th TL thnh cng.
Nu ngn mch tn ti, bo v ct nhanh 2I>> s tc ng ct 2MC ca on ng
dy h hng BC v cho n thi im ny bo v ct nhanh 3I>> ca on AB b
kha li (xem biu thi gian trn hnh 2.10).
Cu hi n tp chng 2:
Cu 1/ Trnh by cc yu cu c bn v cc phng php khi ng i vi TL?
Cu 2/ Trnh by thit b TL ng dy c 1 ngun cung cp khi ng theo phng
php khng tng ng?
Cu 3/ Trnh by thit b TL ng dy c hai ngun cung cp v c kim tra tnh
ng b ca in p?
Cu 4/ Trnh by cch phi hp v s tng tc tc ng ca bo v sau TL?
Cu 5/ Trnh by cch phi hp v s tng tc tc ng ca bo v trc TL?

23

Chng 3:T NG IU CHNH IN P V CNG SUT PHN KHNG

3.1 Khi nim chung v t ng iu chnh in p
3.1.1 ngha v nhim v ca vic iu chnh in p.
3.1.1.1 ngha ca vic iu chnh in p.
in p l mt ch tiu c bn ca cht lng in nng. lm vic bnh
thng, hu ht cc thit b in u yu cu duy tr in p gi tr nh mc. in
p gim thp qu mc c th gy nn trt qu ln cc ng c khng ng b,
qu ti v cng sut phn khng ngun in. in p gim thp cng lm gim hiu
sut pht sng ca cc n chiu sng, lm gim kh nng truyn ti ca ng dy v
nh hng n n nh ca cc MF lm vic song song. in p tng cao lm gi
ci cch in ca thit b in (tng dng r), thm ch c th nh thng cch in v
lm h hng thit b.
in p ca h tiu th ph thuc vo in p ca ngun pht, duy tr in
p ngun pht ngi ta dng kh ph bin my t ng iu chnh in p.
3.1.1.2 Nhim v ca vic iu chnh in p.
Nu kch t ca MF khng thay i, khi ph ti thay i, in p ca MF s
thay i. Mun gi cho in p ca MF khng thay i ta phi iu chnh kch t
nh bin tr t trong mch kch thch ca MF 1 chiu.
Thc hin iu chnh kch t c th bng tay do nhn vin trc nht iu chnh,
hoc dng thit b t ng. Khi c s c xy ra yu cu phi iu chnh kch t nhanh,
do khng th dng tay m phi dng thit b t ng TK. Nhim v ch yu ca
t ng iu chnh kch t l:
- Gi cho in p u cc my pht khng thay i khi vn hnh bnh thng
- Nng cao tnh n nh ca cc MF lm vic song song khi xy ra ngn mch
ngoi li.
- Nng cao kh nng truyn ti cng sut trn nhng ng dy
- Nng cao nhy ca bo v r le
- Phc hi nhanh chng in p sau khi ct ngn mch, m bo lin tc cung
cp in cho cc h tiu th.
3.1.2 Cc nguyn tc thc hin iu chnh kch t.
My pht in c c trng bi sc in ng E F v in khng XF. in p
u cc my pht c xc nh theo biu thc:
UF = EF - IF.XF

(3-1)

S thay th v th vc t in p ca my pht c v nh hnh 3.1:

Hnh 3.1 S thay th v th vc t in p ca my pht

EF in XF

UF IF
IF

24

T biu thc trn, nu EF = const, khi ph ti thay i (tc I F thay i) lm cho

MF UF = const th phi
IF.XF thay i, cui cng in p my pht UF thay i. gi cho
thay i EF tc l thay i kch t my pht. Thng thng ta c hai cch iu chnh
kch t nh sau:
d)

Thay i kch t my pht nh thay i R KT trong mch cun kch t WKT ca

my pht kch thch KT mt cch t t nh con trt (hnh 3.2-a) hoc ni tt mt
phn RKT theo chu k (hnh 3.2-b).
Thay i kch t MF nh dng kch t ph IKTf t l vi U hoc IF hoc c
hai i lng U v IF. Dng kch t ph c th a vo kch t chnh W KT (hnh 3.2c) hoc cun kch t ph WKTf (hnh 3.2-d) ca my pht kch thch.
3.2 Thit b t ng iu chnh kch t my pht in
3.2.1 Thit b kch t nhanh
in p ca h tiu th khng b gim nhiu khi h thng xy ra NM th
cc MF ng b u t trang b t ng kch t nhanh, tc l sau khi h thng xy
ra NM th trong thi gian rt ngn tng nhanh dng kch t ca my pht ln t 1,5 2
ln.

25

c)

3.2.1.1 T ng tng nhanh kch t

a. Nguyn tc thc hin: Ni tt Rkt trong mch kch t ca MF kch thch
khi in p u cc my pht xoay chiu gim nhiu, nhm tng nhanh kch t n tr
s gii hn phc hi nhanh chng in p u cc MF khi c ngn mch.
b. S : S t ng tng nhanh kch t MF c trnh by hnh 3.3

c. Nguyn l lm vic:
Khi in p ca MF bnh thng th tip im ca rle1RU< v 2RU< m.
Khi in p MF gim thp nhiu th cc rle km p 1RU< v 2RU< tc ng ng
tip im, do cc rle trung gian 1RG v 2RG c in, sau , tip im ca 3RG
ng ni tt bin tr iu chnh R kt ca my kch t KT. Khi dng in kch t
trong cun dy kch t WKT tng ln mnh lit v lm in p my pht tng ln.
Khi in p MF khi phc bnh thng th tip im ca cc rle km p 1RU<
v 2RU< m ra, 1RG v 2RG mt in v m tip im ca 3RG lm dng kch t
gim v tr s ban u.
Dng hai rle km p v dng hai tip im ca 1RG, 2RG ni tip nhau, nhm
m bo cho thit b tc ng khng nhm khi t cu ch trong mch ca bin p.
Cc rle km p c ni vo in p dy m bo cho thit b lm vic tt khi
ngn mch gia cc pha. in p khi ng ca rle km p c chn theo:

U kdRU

U mF
k at .ktv .nU

(3-2)

Trong : kat=1,2; ktv=1,05-1,15

d. Nhn xt:
- u im: Thit b n gin nn c t hu ht cc my pht in v
my b ng b.
- Nhc im: Khng c tc dng iu chnh in p trong vn hnh.

26

3.2.1.2 T ng gim nhanh kch t

a. Nguyn tc thc hin:
a nhanh Rf vo mch kch t ca my pht kch thch khi in p u cc my
pht xoay chiu tng nhiu.
b. S :
S t ng gim nhanh kch t MF c trnh by nh hnh 3.3
c. Nguyn l lm vic:
Khi ct ph ti ca cc my pht thy in, tc tng (20-25)% tc nh
mc v in p tng. Mc d trong trng hp ny c thit b t ng iu chnh kch
t. Tuy nhin vn trang b thit b gim kch t nhanh gm 3RU> v 4RG c tip im
thng ng cng vi Rf trong mch kch t. Khi in p tng, 3RU> tc ng, lm
4RG c in, m tip im 4RG a Rf vo mch kch t .
in p khi ng ca rle qu p c xc nh theo iu kin rle phi tr v
khi in p u cc my pht phc hi v gi tr nh mc UmF:

U kR

k at
U
U mF 1,3 mF
k tv .nU
nU

(3-3)

Trong : kat=1,05; ktv= 0,8

d. Nhn xt: Thit b gim nhanh kch t c trang b cho my pht tuabin
nc.
3.2.2 T ng iu chnh in p MF kiu Kompun dng
3.2.2.1 Nguyn tc lm vic ca Kompun dng in
Dng in ca my pht I F l mt trong nhng yu t chnh lm thay i in
p u cc MF: Khi dng in my pht I F thay i, v d tng ln, in p my
pht UF b gim theo, nhng nh thnh phn dng in kch t ca my pht kch thch
c thit b Kompun (t l vi IF) a ti tng ln, nn sc in ng ca my pht
xoay chiu tng ln. Kt qu l in p ca my pht c duy tr mc cn thit.
3.2.2.2 S nguyn l ca thit b Kompun dng
Thit b Kompun dng bao gm: b chnh lu CL; my bin p Kompun BA v
bin tr t R .
IF

TI

Ikt
Wkt

KT

Rkt

WRoto

IRkt

I2
BA

IK
CL
IT

IS

Hnh 3.4 S iu chnh dng kch t theo kiu Kompun dng

27

Bin p BA cch ly mch kch t ca my kch thch vi mch th cp ca

bin dng in TI. Nu chn t s bin i thch hp th c th phi hp gia dng th
cp I2 ca TI vi dng Kompun IK.
Bin tr t R dng thay i mt cch u n dng I K khi a thit b
Kompun vo lm vic cng nh ct n ra t t .
Dng kch t ca my kch thch gm 2 thnh phn:
IKT = IRkt + IK
(3-4)
Trong :
- IRkt : thnh phn dng kch t ca my kch thch qua bin tr kch thch.
- IK : thnh phn dng do thit b Kompun cung cp.
Khi ph ti my pht in tng t bin hoc khi ngn mch, in p my pht
b gim, nhng nh thnh phn dng in kch t I KT ca my kch thch c thit b
Kompun a ti tng ln, nn sc in ng ca my pht tng. Kt qu l in p u
cc MF c duy tr mc cn thit .
Khi ph ti gim, dng in IK cng gim v gim kch t my pht in. Nu
khi ph ti gim ti mc IF < IFmin, do in p th cp ca my bin p Kompun BA
nh hn in p ca cun kch thch nn chnh lu CL b kha v U KT ngc chiu
chnh lu, do dng Kompun IK = 0. Dng IFmin gi l ngng ca Kompun, thng
IFmin=(10-30)%Im.F. Thc t MF thng khng lm vic vi ph ti nh nh vy, nn
nhc im ny khng cn quan tm.
Nh tc dng ca Kompun vic iu chnh bng tay nh nhng hn, tuy nhin
phi i hi s theo di thng xuyn ca ngi trc, mt khc phi iu chnh bng
tay khng kp thi, chnh xc khng cao.

Hnh 3.5 c tnh thay i in p ca my pht ng vi cc cos khc nhau

Nh ta bit cng c gi tr dng I F nh nhau, nhng ph ti no c cos nh s
lm cho in p MF gim nhiu hn (hnh 3.5). Tc dng ca Kompun ch ph thuc
vo gi tr IF do tt nhin s khng th duy tr in p nh nhau i vi nhng ph
ti c cos khc nhau, mc d c cng gi tr dng IF. Hay ni khc i, Kompun
khng phn ng theo s thay i ca in p v cos, do vy khng th duy tr mt
in p khng i trn thanh gp in p my pht. l nhc im c bn ca thit
b Kompun dng.
28

3.2.3. T ng iu chnh in p kiu corrector

Do thit b kompun c nhc im c bn l n khng th gi c in p my
pht n nh khi ph ti thay i ng vi cc gi tr h s cng sut khc nhau, nn ch
c dng nhng my pht in c ph ti t thay i cos. khc phc nhc
im ngi ta dng b iu chnh in p kiu corrector in p.
Corrector in p l thit b iu chnh in p t ng phn ng theo lch
ca in p so vi gi tr nh mc. B iu chnh s pht hin lch UF v trit
tiu lch . Sau y ta nghin cu cu trc ca corrector in p kiu in t.
Corrector in t bao gm hai b phn chnh: b phn khuch i K v b phn o
lng L.
3.2.3.1 B phn khuch i K: ch yu l khuch i t
a. Cu to.
Li st ca khuch i t gm c 3 tr:
Hai tr bn qun cun dy lm vic Wlv.
tr gia qun cun dy iu khin Wk v
cun
Rpt dy t W.
b. Nguyn l lm vic
Dng in xoay chiu i qua ph ti v
cun dy lm vic Wlv:
I

I xcU

U
( R pt R) 2 (L) 2

Uxc Trong :

(3-5)

Wxc

R, L l in tr v in cm ca cun
dy lm vicWW
klv
Rpt -in tr ca ph ti
Thng L ln hn rt nhiu so vi R,
nn vi Uxc v Rpt l hng s th tr s ca Ixc
ch ph thuc Uvo
k in cm L, m in cm L
li ph thuc vo
ik thm t ca li thp
theo cng thc:
0,4. .Wlv2 .S M
L

l M .10 8
(3-6)
Trong :
-Wk: s vng cun dy lm vic (cun xoay chiu)
- SM: tit din dn t li thp
- lM : chiu di trung bnh li thp

B
0,4. .H

Mt khc :
(3-7)
T ng cong quan h B=f(H) ta thy: khi cha c dng vo cun dy iu
ikWk
0
khin (ik = 0), ngha l H0 = l
v B0= 0. im lm vic ti im 0 ca ta .

29

-ik

Khi c dng vo cun Wk ngha l

B
H 0, ng vi mi gi tr B ta c gi tr H.
(Hnh 3.7).
H4
Nu im N nm vng bo ha,
H3
N
vi cng mt bin B khng i, khi
H2
bin H tng t ngt th thm t
ca li thp cng gim t ngt theo cng
thc 3-7.
H1
V vy, khi thay i dng in iu
khin ik, t thm ca li thp thay i,
cm khng thay i, kt qu l dng in
H
lm vic (Ixc) cng thay i, mc d in
H1
H2
0
H3 H4
p xoay chiu ca ngun khng i.
ng c tnh ni ln gia quan h
v dng t ha ik c tnh by trn Hnh 3.7 Quan h ga B v H ca li st
, L3.8: Ixc
hnh
Mt khc L ph thuc vo , do
L cng s ph thuc vo ik (hnh 3.8). Nu
X
f(iW)k
Uxc khng i,Ixc
th=Ixc
s ph thuc vo ik
+ik

-(iW)k
Hnh 3.9 Biu din quan h gia X v Ixc
vi (iW)k

X = f(iW)k
+(iW)k

Hnh 3.8 Cc c tnh , L, theo ik

Quan h X v Ixc vi (iW)k c trnh by trn hnh 3.9, trong ta nhn c

cc ng cong i xng, ni cch khc cc quan h trn khng ph thuc chiu ca
(iW)k
T cc ng cong (hnh 3.8 v 3.9) ta c nhn xt:
Khi dng in iu khin ik nh, c gi tr ln, tc l li thp cha bo ha. L
c gi tr ln, nn dng lm vic Ixc nh.
Khi dng in iu khin i k ln, c gi tr nh, tc l li thp trng thi bo
ha. L c gi tr nh, dng lm vic Ixc ln.
Vy nguyn l lm vic ca khuch i t: Dng mt bin thin cng sut nh
trong cun iu khin th c th iu chnh (khng ch) c bin thin ca mt cng
sut xoay chiu ln trn ph ti.

30

Hnh 3.11 Khuch i t c phn hi

c.H
s khuch i:
Rpt
H s khuch i ca khuch i t c c trng bi t s gia thay i
cng sut mch ph ti so vi thay i tng ng cng sut mch iu khin.
Uxc

Ppt
Kp
Wph Pk

(3-8)
Trong :
Wxc - Ppt : thay i cng sut ph ti.
- Pk: thay i cng sut tng ng trong mch iu khin.
T hnh 3.9,Wk
ta thy h s khuch i cn c c trng bi dc ca c
tnh Ixc =f(ik). Ngha l c tnh cng dc th h s khuch i Kp cng ln.
d.Tc dng
ik ca cun t:
Cun dy t WUk
dng xc nh v tr
Ixc
ban u ca ng c tnh I xc=f(ik) ca
khuch i t. Khi I trong cun t W l hng
s th ngay vi ik = 0 trong tr gia ca
khuch i t sn c mt lng t thng,
I>0
I=0
ch khi I = -ik th t ha trong li st mi l
nh nht. Do khi thay i tr s v chiu ca
dng t th ta s dch chuyn c tnh Ixc=f(ik)
sang tri v sang phi trc tung (hnh 3.10). V
ik
vy cun t cn c gi l cun dch
chuyn.
Hnh 3.10: c tnh Ixc=f(ik) khi thay i I
e. Khuch i c phn hi:
V h s khuch i c c trng bi
dc ca c tnh Ixc=f(ik). Mun thay i h
s khuch i ca khuch i t ta phi thay
i dc ca c tnh I xc=f(ik). t c
mc ch trn ta a vo khuch i t cun
dy phn hi Wph.
Dng xoay chiu trong mch chnh
c chnh lu thnh dng in mt chiu qua
cun phn hi t ha li thp.
- Nu sc t ng ca cun dy phn hi
cng chiu vi cun iu khin, ta c phn hi
dng.
Khi tng ik, dng ph ti v sc t ng
phn hi tng ln. Nh c thm sc t ng
phn hi dng ph ti cng c tng thm. V
cng nh c cun phn hi m h s khuch
i tng ln nhiu hn khi khng c cun phn
hi.
- Nu sc t ng ca cc cun dy iu
khin v phn hi ngc chiu nhau th lp
lun tng t, ta thy h s khuch i gim,
v ta c phn hi m.

31

C phn hi

Trong cun phn hi, dng in c

Ixc
chiu xc nh, cn ik c th dng hoc
m, li st c t ha nh c hai dng ny,
nn sc t ng tng ca khuch i t l:
(iW) = (iW)Ph (iW)k
Hnh
3.13
phn
lng
ca
cun
Khng c phn hi
Vy,
mtKT
pha c
cahai
trc
tungiu
khikhin
c
Hnh
3.12B
c
tnhoIxc
= v
f(ik)
Iph thhi
sc t ng tng (iW) tng lm cho
c phn
iR
c tnh Ixc=f(ik) dc hn, do h s
-ik
khuch i tng. Ngc li v pha kia (iW)
+ik
iX
gim, c tnh choi ra nn h s khuch i
gim (hnh 3.12).
3.2.3.2 B phn o lng
X o lng L
a. Nhim v:
B phn o lng c nhim v to ra sc t ng cun iu khin (iW) k
khng ch b phn khuch i t l vi lch in p so vi nh mc.
b. Cu to:
B phn o lng gm hai phn t: phn t tuyn tnh (i RWk1) v phn t khng
tuyn tnh (iXWk2), hnh 3.13:
iWk
(iXWk2)

UFm

(iRWk1)

0
(i.Wk)

Hnh 3.14 Quan h (i.Wk)=f(U)

lm c iu ny ta chia cun iu khin thnh hai na W k1 v Wk2, mun
dng in trong cun Wk1 t l tuyn tnh vi in p my pht ta a vo mch mt
in tr R, cn dng in trong cun W k2 ph thuc mt cch khng tuyn tnh vo
in p my pht ta a in khng X vo mch.
Khi chiu qun ca Wk1 v Wk2 ngc nhau th cc dng in tuyn tnh iR v
khng tuyn tnh iX sinh ra cc sc t ng c hng ngc chiu nhau. Lc ny sc
t ng iu khin tng:
(iWk) = iRWk1 - iXWk2
Nu chon R va X thch hp sao cho:
Khi UF =UFm th (iWk) = iRWk1 + iXWk2 = 0
Khi UF <UFm th iRWk1 > iX Wk2 va (iWk) > 0
Khi UF >UFm th iRWk1 < iXWk2 nn (iWk)< 0
32

Vy khi in ap u cc may phat thay i th (iW k)

cung thay i ca v tr s va chiu, nguyn tc nay c
ng dung iu khin khuch ai t.
3.2.3.3 Corrector in t
a. S : Th hin trn hnh 3.15

Hnh 3.15 S nguyn l ca Corrector in t

iX

33

b. Nguyn l lm vic:
- Corector thun:
corrector thun, sc t ng cun kch t ph W ktF1 trong my kch thch do
dng corector iktf-1 to nn cng hng vi sc t ng ca cun kch t chnh W kt ca
my kch thch.
Trong KT corrector thun KT1, sc t ng phn hi cng hng vi sc t
ng iu khin Wk1 do dng in tuyn tnh iR to nn.
Do c:
(iW)1 = (iW)ph + [(iW)k1- (iW)k2]
Hay sc t ng ca KT1 :
(iW)1 = (iW)ph+ (iW)k
i.Wk
(iXWk2)
V vy trong vng m iR nh hn
(iRWk1)
dng khng tuyn tnh iX (vng UF < UF1)
trong khuch i t c phn hi dng, h
s khuch i ln (hnh 3.16.a).
im lm vic ng vi Um ca my
iWph
pht nm phn thay i theo ng thng
va)l on c dc ln nht (h s khuch
i cao nht) ca khuch i t.
iW1
UF
Khi in p gim UF < Um, v sc t
UFm
ng do b phn o lng cung cp
iWk
iWk1
(iW)k> 0 v tng ln lm cho dng in
A corrector tng ln dn n
u ra iktF1 ca
dng kch t tng ca my pht kch thch
tng ln. Kt qu lm tng in p ca my
pht in xoay chiu.
UF
KhiUFm
in
p
tng
trong gii hn
UF1
b)
UF<UF1, v sc t ng do b phn o lng
cung cp (iW)k < 0 v gim, dng in u
ra ca corrector iktf-1 gim, nn in p c
khi phc.
iktF1
Nu in p tng ln hn U F1, dng
in u ra ca corrector i ktf-1 khng gim
m li tng, lm cho in p my pht tng
thm.
khc phc nhc im ngi
ta mc chnh lu CL1 vo mch dng tuyn
tnh
c) v khng tuyn tnh.
Nu chn thng s ca cc cun W k1
UF
v Wk2 nh nhau v c in tr nh nhau
UFm
Rk1=Rk2 th khi iR>iX trong vng m UF<UF1
chnh lu CL1 b kha, v lc
Hnh 3.16 c tnh u ra ca corrector thun
iRWk1>iXWk2 in p t vo CL1 lc ny
ngc vi chiu cho dng qua ca CL1.
34

Khi iR< iX chnh lu CL1 s cho dng qua v nu khng k n in tr thun

ca CL1 th nh c mt phn khng tuyn tnh phn nhnh sang mch cun W k1 nn
sc t ng hai cun iu khin i RWk1= iXWk2, o sc t ng tng (iW) k trit
tiu nhau trong khuch i t. Nh vy dng in corrector s khng tng ln khi
UF>UF1. Nh c chnh lu m sc t ng tng (iW) 1 l ng nt t nm ngang
(hnh 3.16.b).
Trong corrector thun ngi ta iu chnh cho im ng vi U Fm nm v bn
tri im A (hnh 3.16.b).
ng dng: Corrector thun c dng cho cc MF tuabine hi v loi ny t
c hin tng qu in p.
- Corrector nghch:
corrector nghch dng u ra ca
i.Wk
khuch i t 2 (KT2) l iktf-2 ngc chiu
vi UF1
dng kch t ikt trong cun kch t chnh
UFm
(iXWk2)
(iRWk1)
ca my pht in UF
kch thch KT. Sc t
ng trong cun phn hi ngc chiu vi
sc t ng trong cun iu khin (iW)k1
A
+ Khi UF >UF1 th (iW)2 tng tng c
v tr s, do ca khuch i t 2 (KT 2)
i.W2 c bo ha thm, nn iktf-2 tng ln lm
cho corrector nghch c tc dng iu chnh
UF
gim in p u cc my pht xoay chiu
UFm
Hnh 3.17 c xung.
tnh u ra ca corector nghch
iWk
+ Khi UF < UF1 th dng u ra ca
corrector nghch vn tng, corrector nghch
iu chnh sai, ng l cn phi tng in p
u cc my pht UF th li lm UF gim
hn. trnh trng hp ny ngi ta dng
chnh lu kha CL2.
Khi UF < UF1 th iRWk1> iXWk2, nn
s c mt thnh phn dng in iR chy qua
chnh lu CL2, do c:
iRWk1= iXWk2
Nh c CL2 m sc t ng ca
KT2 l ng nt t nm ngang. Trong
corrector nghch, ngi ta iu chnh cho
im tng ng vi UFm nm v pha bn
phi im A (hnh 3.17).
ng dng: Corrector nghch c dng cho cc MF tuabine nc. V khi my
pht b mt ti t ngt, in p u cc my pht s tng.

35

3.3 S lc v iu chnh in p v phn phi cng sut phn khng gia cc

my pht lm vic song song

UF2

a)

3.3.1. Khi nim

UTG
Nh ta bit, nhim v c bn ca iu chnh kch t khng ch l n nh
in p trn cc u cc ca my pht, m cn phn phi ti u cng sut phn khng
UF song.
ca cc my pht lm vic song
Vic thc hin cc nhim v ny ph thuc mt mt vo cc c tnh iu chnh
v s lin kt tng h gia
b) cc my pht vi nhau.
Iq vi mi gi tr in p u cc
Khi c tnh iu chnh l ph thuc th ng
Iq1
Iq2
Iq3
my
UF pht s c mt gi tr xc nh ca dng phn khng (hnh 3.18a), cn nu c
UF1
tnh iu chnh l c lp th ng vi ng vi mi gi tr in p hiu chnh no
c v s gi tr dng phn khng Iq (hnh 3.18.b).
Iq2

Iq1

Iq

Hnh 3.18 Cc c tnh iu chnh in p

Khi ph ti bin i, lm cho in p u cc my pht thay i, b phn
TK lm vic khi phc li in p ban u v nh vy s c s thay i cng sut
phn khng gia cc my pht vn hnh song song. Khi c my b qu ti v cng
sut phn khng, c my li non ti. V vy vn iu chnh kch t ca my pht
lin quan cht ch n vn iu chnh v phn phi cng sut phn khng.
Qu trnh t ng iu chnh in p v phn phi cng sut phn khng gia
cc my ni thanh gp chung ngi ta s dng TA c c tnh ph thuc thun li
cho vic phn phi cng sut phn khng ca cc my pht vn hnh song song.
Di y ta xt trng hp s dng TK t ng ha qu trnh iu chnh
in p v cng sut phn khng.
3.3.2. T ng iu chnh v phn phi cng sut phn khng gia cc my
pht ni chung nhau thanh gp in p my pht
Gi thit c hai my pht ni chung nhau thanh gp in p my pht c
trang b cc TA c b iu chnh c tnh (hnh 3.19) vi c tnh iu chnh ca hai
my pht l c tnh ph thuc, ngoi ra c cc h s ph thuc K pti tng ng vi cc
my.

36

B iu chnh c tnh

XbRb

Gi thit hai my pht c chung in p thanh gp U F1 ng vi cc dng in

phn khng Iq1 v Iq2 v dng phn khng tng ca 2 my:
UF1

UF

Iq = Iq1+ Iq2

Hnh 3.20 c tnh iu chnh in p ca cc my pht ni trc tip vo thanh gp chung

TU

IF2(QF2)

TI

37

WK

Khi ti tng, in p gim n UF2 v tng ng vi dng phn khng l Iq1 v

Iq2. Nu dng phn khng tng ca 2 my tng ln, in p thanh gp gim xung, cc
my iu chnh in p s lm vic nhm khi phc in p u cc my pht. V
cc c tuyn l ph thuc, nn sau khi kt thc qu trnh iu chnh, in p thanh
gp khng th khi phc li gi tr U F1 trc m ch t c gi tr U F1 thp hn
i cht.
Nh vy nu dng phn khng thay i l Iq th in p thay i mt lng l
UF. m bo gi khng i s phn phi cng sut phn khng gia cc my pht
lm vic song song theo mt t l nh mc trc, trnh my ny qu ti, my kia non
ti v cng sut phn khng th iu kin cn v l :
I F 1 tag 2 K pt1

I F 2 tag 1 K pt 2

Trong :
Kpt - h s ph thuc, c trng cho dc ca c tnh. Nu K pt nh th dc
c tnh t v IF ln ngha l cng sut phn khng phn phi t l nghch vi Kpt
Ngi ta chng minh c khi cc my lm vic song song c c tuyn
iu chnh ph thuc th tng dng phn khng tng s t ng phn phi gia cc
my t l vi h s ph thuc ca c tuyn iu chnh mi my:
I q
I qi
n
1
K pti
i 1 K
pti
Trong :
- Iq : thay i dng phn khng tng ca cc my lm vic song song
- Ii: thay i dng phn khng ca my th i
- Kpti: h s ph thuc ca my th i
khi phc in p ti gi tr UF1 v phn phi cng sut phn khng ti u
ngi ta phi hp vi c tuyn ca my pht bng cch iu chnh c tuyn (thay
i dc), lm c iu ngi ta a vo TA b iu chnh c tuyn hay
cn gi l b b ph ti. Nh tc dng b m m bo n nh phn phi cng sut
phn khng gia cc my pht ni vo thanh gp UF.
Nh vy khi cc my pht in ni chung trc tip vi thanh gp v c tuyn
iu chnh ca chng l ph thuc th thay i cng sut phn khng tng Iq s t
ng phn phi t l nghch vi h s ph thuc ca c tuyn iu chnh mi my,
cn in p trn thanh gp khi cng sut phn khng thay i cng s thay i theo.
3.4 T ng iu khin b t trm
3.4.1. Khi nim
Mt trong cc bin php iu chnh in p vn hnh l b cng sut phn
khng. Trong thc t, do ph ti lun thay i nn vic a cng sut phn khng vo
li cn c s iu chnh hp l sut trong qu trnh b trnh trng hp khi ti
gim li ng thm t lm in p tng cao, cn khi ti tng li ct t lm in p cng
gim. Mt s nguyn l iu chnh dung lng b thng c p dng l: b theo
in p, b theo dng in lm vic, b theo thi gian, theo cos. Sau y ta xt mt
s s b c bn c s dng trn thc t.
38

NC
N

NK iu khin t b trm theo in p

3.4.2. T ng

3.4.2.1 S v cc b phn chnh.

B phn khi ng iu chnh in p l hai rle in p 1RU v 2RU: rle
1RU tc ng ng thm t khi in p gim, cn 2RU tc ng ct bt t ra khi in
p tng.

2RU
1RU

trnh tc ng nhm khi c dao ng in p ngn hn cn c rle thi gian

1RT v 2RT cho php tr hon thi gian n 2 pht.
3.4.2.2 Nguyn l tc ng:
Khi in p gim qu mc cho php, rle 1RU< tc ng ng tip im cp
in cho 1RT, sau khong thi gian tr rle ny khp tip im cp ngun cho cun
ng C a mt s t vo lm vic.
Khi qu in p rle 1RU< tr v v tr ban u, m tip im mch 1RT, cn
rle 2RU> tc ng ng tip im cp ngun cho rle thi gian 2RT, rle ny khp
tip im sau thi gian tr cp ngun cho cun ct CC loi bt mt s t.
Rle RG c t trong mch ct b t bng bo v rle BVRL. Khi bo v
lm vic, RG tc ng v tu thuc vo v tr ca my ct, thc hin ct (nu ang
ng) hoc ngn nga vic ng my ct vo li ang c NM t bng tip im
RG2
3.4.3. T ng iu khin t b trm theo thi gian
3.4.3.1 S : Th hin trn hnh 3.22
3.4.3.2 Nguyn l lm vic:
Xt mt s iu chnh in p bng b t b t trm gim p. Vic iu
khin cc b t c thc hin theo mt chng trnh nh trc, v d nh ng h
in H.
39

Trn hnh 3.22, khi tip im ca ng h in H ng vo mt thi im t

trc th rle thi gian 1RT tc ng ng tip im 1RT1, cun ng C c in,
my ct ng li a b t b vo lm vic.
Khi ng my ct th cc tip im ph lin ng ca n cng chuyn mch
m mch cun dy rle 1RT v ng mch cun dy rle 2RT sn sng cho thao tc
ct b t ra sau .

Hnh 3.22 S t ng iu khin b t b theo thi gian

n thi im cng sut phn khng tiu th gim xung th tip im H li
khp, rle thi gian 2RT lm vic v my ct s ct ra.
Hai rle thi gian 1RT v 2RT cn c thi gian ng tr nhm mc ch mi ln
ng tip im H ch km theo mt thao tc ng hoc ct b t.
Khi bo v BV ca b t tc ng th rle RG c in, tip im RG2 ng li
t gi, tip im RG3 m mch cun ng C ca my ct, tip im RG1 ng
a in vo cun ct CC v my ct s ct b t ra. Nt n N gii tr t gi ca
rle RG.
3.4.4. T ng iu khin dung lng b theo thi gian kt hp vi in p:
3.4.4.1 S : Th hin trn hnh 3.23
3.4.4.2 Nguyn l lm vic:
Thi gian t chng trnh ng ct b t da trn th ph ti, phng php
ny ch p dng khi biu ph ti tng i n nh theo ngy m. Cng tc thi
gian ST c chng trnh lm vic sut 24 gi c dng lm c cu khi ng trong
s iu chnh t ng cng sut ca cc b t.
n thi im nh, tip im ca cng tc thi gian ST ng li cp ngun
cho rle thi gian 1RT, sau khong thi gian tr rle ny khp tip im cp ngun
cho cun ng C a mt s t vo lm vic.
Khi ang vn hnh, nu thi gian ct n th tip im ca ST khp cp
ngun cho cun dy 2RT, rle ny khp tip im sau thi gian tr cp ngun cho
cun ct CC loi bt t ra khi li in.

40

Nh vy dung lng ca t lun c iu chnh theo trnh t xc nh.

Song vi s trn rle in p cc tiu RU< loi c hai tip im (thng ng RU 1,
thng m RU2) s a tn hiu vo hot ng tu theo in p trn thanh gp TG.
Nu sau khi ng t in vo bng ST (15-8; 1-2) m in p trn TG tng th
RU2 ct t (17-10; 1- 4). Hoc ngc li thit b ST ct t theo chng trnh nh
m in p trn thanh gp vn thp th RU1 li ng t vo (13-8; 1-2)
a
Ngoi ra rle RU< s ctb b t trong trng hp nu in p trn thanh gp
c trc ca ST b t vn cha c ct ra.
tng cao m theo chng trnh cho
NK

MC

NC

CD

6-35kV

Cu hi n tp chng 3:
Cu 1/ Nhim v v cc nguyn tc thc hin t ng iu chnh in p MF.
Cu 2/ Trnh by ni dung iu chnh in p MF theo nguyn tc kch t nhanh?
Cu 3/ Trnh by ni dung iu chnh in p MF theo nguyn tc Kom pun dng?
Cu 4/ Trnh by cu to v nguyn l lm vic ca b phn khuch i ca corect
in p?
Cu 5/ Trnh by cu to, nhim v ca b phn o lng corect in p?
Cu 6/ Trnh by cu to v nguyn l lm vic ca corect in p thun-nghch?
Cu 7/ Trnh by s t ng iu chnh dung lng t b theo nguyn tc thi gian;
in p?
MC2

41