Prmbajtja

Lista
e
shkurtesave. 3
HYRJE
4
METODOLOGJIA 5
PRMBLEDHJE E SHKURT E SEKTORIT AGRO-USHQIMOR N KOSOV 5
INSTITUTI BUJQSOR I KOSOVS (IBK). 6
LEGJISLACIONI I BE-S PR SIGURIN USHQIMORE DHE HARMONIZIMI I
LEGJISLACIONIT T RKS 7
PAKOJA HIGJIENIKE E USHQIMIT
7,8,9
PRFUNDIME DHE REKOMANDIME
..9,10

Lista e shkurtesave
MBPZhR- Ministria e Bujqsis, Pylltaris dhe Zhvillimit Rural
AUVK- Agjencia e Ushqimit dhe Veterinaris e Kosovs
ShPQK- Shoqata e Prpunimit t Qumshtit e Kosovs
ShPMK- Shoqata e Prpunimit t Mishit e Kosovs
MSh- Ministria e Shndetsis
DMPB- Departamenti i Mbrojtjes dhe Prodhimit t Bimve
BE- Bashimi Europian
KE- Komisioni Europian
ASK- Agjencia e Statistikave e Kosovs
ARrPKK- Analiza e Rrezikut dhe Pikat Kritike t Kontrollit
PMP- Praktikat e Mira t Prodhimit
PMH- Praktikat e Mira t Higjiens
MID- Menaxhimi i Integruar i Dezinfektimit
PMB- Praktikat e Mira Bujqsore
OSN- Organizata e Standardeve Ndrkombtare
OUB- Organizata pr Ushqim dhe Bujqsi
OBSH- Organizata Botrore e Shndetsis
MIE Ministria e Integrimit Europian
TFIE- Task Forca pr Integrimin Europian
IKShP- Instituti Kombtar pr Shndetin Publik
IBK- Instituti Bujqsor i Kosovs
MSA- Marrveshja pr Stabilizim dhe Asocim

HYRJE

Qllimi kryesor i politiks s BE-s pr siguri ushqimore sht q t mbrohen

interesat dhe shndeti i konsumatorve derisa garantohet funksionimi i mir
i nj tregu t vetm. Sipas Nenit 1 t Ligjit pr Mbrojtjen e Konsumatorve, i
publikuar rishtazi nga Kuvendi i Kosovs (me 20 nntor), t drejtat themelore
t konsumatorit duhet t rregullohen dhe mbrohen kur blihen mallrat,
shrbimet dhe format tjera n tregun e lir derisa shitsi, prodhuesi dhe
furnizuesi duhet t ndrmarrin t gjitha obligimet t jen n shrbim t
konsumatorit.
Prodhimi bujqsor dhe siguria ushqimore konsiderohen si sektor strategjik
t Kosovs q synojn t sigurojn ushqim t sigurt dhe t cilsis s lart
t bazuar n standarde ndrkombtare, zhvillim t mtejm t prodhimit
bujqsor dhe kapaciteteve prpunuese, dhe prmirsim t zingjirit ushqimor
n vend. Prmes ktij sektori, poashtu synohet t prmbushet krkesa
vendore pr ushqim, duke siguruar punsim, duke zvogluar importet e
produkteve bujqsore dhe duke rritur kapacitetet eksportuese, integrimin n
organizatat ndrkombtare, prmirsimin e jets rurale, zhvillimin e
qndrueshm dhe arritjen e rritjes ekonomike n Kosov
. Prodhimi i sasive t mjaftueshme t ushqimit duke ruajtur karakteristikat e
pranueshme ushqyese, pr t plotsuar nevojat n rritje pr t ushqyer
popullatn ishte dhe mbetet njra nga aktivitetet m njerzore por edhe m
sfiduese pr t gjith prodhuesit e ushqimit. Megjithat, prodhimi i sasive t
maftueshme t ushqimit, i cili poashtu sht edhe i sigurt, nuk sht
gjithmon pun e leht pr tu br. Dy fjali nga dy organizatat m t
rndsishme pr ushqim (OUB) dhe shndetsi (OBSH) se "qasja n ushqim
cilsor dhe t sigurt sht e drejt themelore individuale ". dhe smundjet
e shkaktuara nga ushqimi i kontaminuar sht njri nga problemet m t
prhapura shndetsore... , e bn shum t qart rndsin e prodhimit t
ushqimit.
Qllimet e pgjithshme t ligjit t BE-s pr Ushqim jan dhn n
Rregulloren e KE-s 178/2002. Ajo prfshin kriteret e prgjithshme t
ndrlidhura me ushqim, prgjegjsin e bizneseve t ushqimit pr njerz dhe
kafsh pr t siguruar se n treg vhet vetm ushqimi i sigurt dhe se
prbrsit ushqimor q jan t pasigurt trhiqen nga tregu.Konsumatort

krkojn ushqime t lira t cilat nuk paraqesin rrezik dhe besojn se siguria
ushqimore duhet t adresohet n ferm dhe gjat prpunimit.1
Duke pasur kt parasysh, qllimi kryesor i ktij punimi sht q t
prcaktohet gjendja e legjislacionit t Republiks s Kosovs n sigurin
ushqimore n t gjitha fazat e prodhimit ushqimor n frymen e
prkushtimeve q institucionet e Kosovs po ndrmarrin drejt Integrimit
Europian.

METODOLOGJIA

Pr arritjen e ktij qllimi, metodologjia bazohet n vlersimin e kapaciteteve

legjislative (Ligjeve dhe akteve nnligjore) dhe infrastruktura ekzistuese n
Kosov q ka t bj me sigurin dhe cilsin ushqimore. Pr kt qllim
jan prdorur burime elektronike n dispozicion dhe informatat prmes
kontakteve t drejtprdrejta

PRMBLEDHJE E SHKURT E SEKTORIT AGRO-USHQIMOR N KOSOV

Edhe pse raportohen zbrastsi t mdha n t dhnat zyrtare, t cilat

rezultojn nga prdorimi i burimeve t ndryshme t t dhnave dhe
riqarkullimi i vazhdueshm i informatave t vjetrsuara , Agjencia e
Statistikave t Kosovs (ASK, 2010) raporton se Kosova mbulon 242,817
hektar t tokave t lvrueshme q prdoren pr t prodhuar sasi t
caktuara t ushqimit Prkundr ksaj, Kosova ende mbtetet importues masiv
i produkteve bujqsore.
Importet vjetore bujqsore arrin n shumn prej 384.6 milion , q prbjn
24.4% t importeve totale pr vitin 2007 . Fatkeqsisht, importet jan rritur
n mnyr lineare nga viti n vit, dhe n vitin 2011 e tejkaluan shumn prej
gjysm miliardi .
1 CAST Commentary The Direct Relationship between Animal Health and Food
Safety Outcomes

Edhe pse aktualisht afr 70% e nevojave t popullats s Kosov pr

produkte bujqsore mbulohen nga importet, sektori bujqsor ka potencial t
jet n gjendje jo vetm q t zvendsoj importet dhe t siguroj furnizim
adekuat me ushqim pr popullatn, por poashtu t eksportoj produktet e
tij .2
N mnyr q ta bj kt, duhet t bhet shfrytzim m efikas i resurseve
dhe potencialit gjenetik edhe t kafshve edhe bimve duke aplikuar
teknologji adekuate dhe praktika higjienike dhe prodhuese m t mira. Sa i
prket ushqimit t prodhuar n vend n Kosov, ASK raporton sasin prej
1,084,712 ton t ushqimit nga origjina t ndryshme bimore

INSTITUTI BUJQSOR I KOSOVS (IBK)

Instituti Bujqsor i Kosovs (IBK) sht institucion publik i themeluar n vitin

1947, q funksionon si pjes e MBPZhR-s. sht nj kompleks prej 12
Laboratorve t grumbulluar n tri objekte laboratorike, e poashtu edhe nj
stacion hulumtimi me 170 ha t toks s lvrueshme. Funksioni kryesor i IBKs fokusohet n hulumtime t aplikuara dhe prshtatura mbi:
Prodhimin dhe mbrojtjen e bimve,
Administrimin e kafshve,
Testimin e farrave.

Analizat laboratorike t inputeve bujqsore dhe produkteve me origjin

bimore dhe shtazore, dhe Shrbimet Trajnuese e Kshilluese jan aktivitete
t IKB-s.
Kompetencat kryesore t IKB-s jan si vijon:3
Prkrahja teknike dhe shkencore pr departamentet teknike t MBPZhR-s
2 Agriculture and Food Processing Industry, Kosovo 2008
3 0 http://www.mbpzhr-ks.net/?id=4,723,0,737,

 Kontrolli i cilsis s inputeve bujqsore, ushqimit dhe ruajtjes s mjedisit

Hulumtimi i varieteteve t t korrurave (grurit, elbit, misrit dhe patateve)
n kushtet agroekologjike t Kosovs.
Pun hulumtuese drejt krijimit t kultivarve t grurit, hibrideve t misrit,
etj.
Pun prgatitore pr krijimin e nj depozite gjenesh pr kultura t
ndryshme,
Vlersimi i cilsive prodhuese dhe plleshmris s toks n Kosov
Hulumtimi, identifikimi dhe deponimi i agjentve t dmshm biologjik
(insektet, patogjenet, barrat e kqija, etj..).

LEGJISLACIONI I BE-S PR SIGURIN USHQIMORE DHE HARMONIZIMI

I LEGJISLACIONIT T RKS

Parimet kryesore t legjislacionit t BE-s pr siguri ushqimore bazohen n

Rregulloren e KE-s 178/2002 ku jan dhn parimet e prgjithshme dhe
krkesat pr ligjin pr ushqim.4 Ky dokument i fuqizon rregullat e
aplikueshme pr sigurine e ushqimit dhe qarkullimin e ushqimit t kafshve
n tregun e brendshm. Rregullorja poashtu prkufizon nj korniz pr
kontrollimin dhe monitorimin e prodhimit, parandalimit dhe menaxhimit t
rreziqeve. Ajo poashtu krijon Autoritetin Europian pr Siguri Ushqimore
(AESU), q sht pik referuese pr kontrollin shkencor dhe vlersimin e
ushqimit pr njerz dhe kafsh. Neni 1 i Rregullores ofron bazn pr
sigurimin e nj niveli t lart t mbrojtjes s shndetit t njerzve dhe
interesin e konsumatorve n raport me ushqimin, duke i parashtruar t
gjitha procedurat q kan ndikim t drejtprdrejt apo jo t drejtprdrejt n
4 Rregullorja (KE) Nr 178/2002 q paraqet parimet e prgjithshme dhe krkesat e
ligjit pr ushqim, duke themeluar Autoritetin Europian pr Sigurin Ushqimore dhe
duke vn procedurat n shtjet e siguris ushqimore

sigurin e ushqimit t njerzve dhe t kafshve duke theksuar qart nevojn

pr aplikim n t gjitha fazat e prodhimit, prpunimit dhe shprndarjes s
ushqimit t njerzve dhe kafshve t dedikuar pr qllime tjera t ndryshme
prej qllimeve t brendshme. Krkesa e prgjithshme e legjislacionit t BE-s
e ndrlidhur me sigurin ushqimore sht se n treg nuk mund t vendoset
asnj prbrs ushqimor q sht i rrezikshm pr shndetin dhe/ose i
paprshtatshm pr konsumim.

PAKOJA HIGJIENIKE E USHQIMIT

'Pakoja Higjienike e Ushqimit e legjislacionit t BE-s ka hyr n fuqi me 1

janar 2006. Kjo Pako prbhet nga tri Rregullore kryesore:
Rregullorja (KE) 852/2004 pr higjienn e prbrsve ushqimor
Rregullorja (KE) 853/2004 q vendos krkesat pr higjien specifike
pr ushqimet e origjins shtazore
Rregullorja (KE) 854/2004 q vendos krkesat specifike pr
organzimin e kontrolleve zyrtare t produkteve me origjin shtazore t
parapara pr konsum njerzor
Rregullorja (KE) nr 852/2004, duke qen pjes e ligjit, parashtron rregullat
themelore higjienike pr prbrsit e ushqimit. Kjo Rregullore sht pjes e
ksaj pakoje, dhe aktet n vijim kontribuojn q ta plotsojn at m mir;
Rregullorja (KE) nr. 853/2004 q i vendos rregullat e higjiens specifike pr
ushqim t origjins shtazore n mnyr q t garantohet nj nivel i lart i
siguris ushqimore dhe shndetit publik;
Rregullorja (KE) nr. 854/2004 q vendos kornizn e Unionit pr kontrollet
zyrtare t produkteve t origjins shtazore t parapara pr konsum njerzor
dhe q paraqet rregulla specifike pr mishin e freskt, butakt dyvalvor,
qumshtin dhe produktet e qumshtit. Aktet n vijim e plotsojn
legjislacionin e Unionit pr higjienn ushqimore:
Rregullorja (KE) nr. 178/2002 q paraqet parimet e prgjithshme t ligjit pr
ushqim. Kjo Rregullore shpjegon procedurat e siguris ushqimore dhe
themelon Autoritetin Europian pr Siguri Ushqimore;
Rregullorja (KE) Nr. 882/2004 q riorganizon kontrollet zyrtare t prbrsve
t ushqimit ashtu q t integrohen kontrollet n t gjitha fazat e prodhimit n
t gjith sektort; Direktika 2002/99/EC parashtron kushtet pr vendosjen e

produkteve t origjins shtazore n treg dhe kufizimeve t aplikueshme ndaj

produkteve nga shtetet joantare t BE-s apo rajoneve t shteteve
joantare t BE-s q i nnshtrohen kufizimeve t shndetit t kafshve. Ka
edhe shum dokumente tjera t nxjerra nga BE q mbulojn fushn e
siguris ushqimore brenda Aquis Communitaire (AC).
Si krkohet dhe sht arritur pajtim brenda komunitetit t BE-s, secili
shtet q synon t hyj n BE duhet s pari t harmonizojn ligjet e tyre
kombtare, rregulloret dhe procedurat q e fusin n fuqi tr strukturn
ligjore te BE-s brena AC. Institucionet e Kosovs i kan ndjekur parimet baz
pr t br kt duke e organizuar kt proces n tre hapa: nxjerrje, zbatim
praktik dhe ekzekutim.
Prpjekje t mdha jan duke u br, q s pari t ndrtohet infrastruktura
e plot ligjore me harmonizimin adekuat t krkesave t BE-s. Deri m tani,
ekzistojn 30 Ligje dhe m shum se 100 udhzime administrative apo
dokumente t ngjashme t miratuara nga institucionet prkatse n fushn
e siguris ushqimore.
AUVK, si akteri kryesor n fushn e siguris ushqimore, ka arritur t nxjerr
nj nivel t lart t legjislacionit nga legjislacioni i Pakos Higjienike. Bazuar
n rregulloret e KE-s dhe Parlamentit nr. 852/2004, 853/2004, 854/2004 dhe
882/2004, jan prgatitur draft-rregulloret si draftrregullorja pr vnien e
kritereve mikrobiologjike pr produkte ushqimore (Rregullorja e BE-s nr.
2073/2005), draft-rregullorja pr vnien e kushteve pr shndetin e kafshve
dhe shndetin 12 publik dhe certifikimin veterinar pr importin e qumshtit
t paprpunuar dhe produktet e tij (Rregullorja e BE-s nr. 605/20105

PRFUNDIME DHE REKOMANDIME

Si sht thn n Rregulloren 11/2011 dhe 12/2011, zbatimi i standardeve

m t larta t siguris ushqimore duhet t nxitet dhe t gjith operatort e
biznesit ushqimor duhet t prodhojn n baz t parimeve t ARrPKK. Pr t
br kshtu, kompanit duhet t investojn m shum prpjekje dhe resurse
pr t mbuluar vshtirsit ekzistuese si jan: Prkrahja financiare,
5 Prgjigjet pr pyetsorin pr prgatitjen e Studimit t Fizibilitetit pr MSA-n,
Qershor 2012

mungesa e personelit t trajnuar, paisjet e prdorura dhe moderne,

modifikimi i infrastrukturs ekzistuese apo ndrtimi i infrastrukturs s re.
Duhet t bhen disa sqarime shtes t ndrlidhura me kompetencat dhe
prgjegjsit n fushn e siguris ushqimore n tr zingjirin ushqimor.
Sistemi i siguris s ushqimit n Kosov duhet t jet i organizuar m mir
brenda institucioneve prgjegjs dhe t koordinuara m mir mes
institucioneve n nivelin m t lart t mundshm. Sigurimi i prdorimit t
proceseve dhe prbrsve t sigurt pr prodhimin e ushqimit sht me
efektiv se sa testimi i produkteve finale pr cilsi dhe siguri.
Pr ta br kt institucionet e Kosovs duhet t vazhdojn t plotsojn
institucionet dhe sistemin adekuat rregullativ t siguris ushqimore t cilat
duhet t prkrahen n mnyr t duhur me resurse adekuate q praktikisht
ti zbatojn detyrat dhe prgjegjsit e tyre. Duhet t punohet m shum
drejt promovimit t qasjes m etike e jo vetm komerciale n zingjirin
ushqimor t operatorve t biznesit ushqimor. Prfshirje m aktive e jo
vetm mesatare t konsumatorve dhe organizatave t konsumatorve.
Duhet t nxiten dhe prkrahen prpjekjet drejt aplikimit t parktikave t mira
t prodhimit dhe higjiens, praktikat e menaxhimit t integruar t
dezinfektimit, etj. n prodhimin primar dhe n sistemin ARrPKK n industrin
prpunuese.
Me qllim q t garantohet ushqimi cilsor dhe i sigurt, duhet t bhen m
shum prpjekje t shoqruara me investime t konsiderueshme edhe n
resurset njersore edhe ato infrastrukturore pr t ndrlidhur t gjith
elementt n zingjirin ushqimor
Prgjegjsit n zingjirin ushqimor duhet t ndahen mes institucioneve
qeveritare t Kosovs, duke prfshir fermert, prpunuesit e ushqimit dhe
prodhuesit, furnizuesit e ushqimit, shitsit me pakic t ushqimit, dhe
gjithashtu edhe konsumatort. Ndarja e roleve dhe prgjegjsive n sistemin
e cilsis dhe siguris: inspektimi, marrja e mostrave, analiza dhe
shprndarja e rezultateve. Koordinim m i mir mes institucioneve drejt
shfrytzimit m efikas t infrastrukturs ekzistuese (fizike dhe laboratorike)
Zbatimi i dokumentacionit pr prdorimin e inputeve bujqsore dhe
veterinaore gjat tr procesit t prodhimit dhe shprndarjes pr t br t
mundshm prcjelljen e gjendjes.