2.3.

NEARMIRANI ZIDOVI IZLOENI

VERTIKALNOM OPTEREENJU
2.3.1. Openito
Pri proraunu metodom graninih stanja nosivosti
pretpostavlja se da:
- ravnine ostaju ravnine i nakon optereenja,
- vlana vrstoa zia okomito na horizontalne sljubnice
morta ne postoji,
- primjenjuje se pogodan proraunski dijagram naprezanja relativna deformacija(-).
Zidove valja proraunati tako da se uzimaju u obzir:
- dugotrajni uinci optereenja,
- uinci (efekti) II. reda (deformacije, pukotine, ...)
- ekscentriciteti koji proizlaze iz tlocrtne dispozicije zidova,
te meudjelovanja stropova i ukruujuih zidova,
- ekscentriciteti koji proizlaze iz greaka tijekom zidanja i
razlika u svojstvima gradiva (materijala).
Sve navedene pretpostavke uzete su u obzir, u koeficijentu
smanjenja kapaciteta nosivosti zida (vidjeti toke 2.3.2,
2.3.3 i tablicu 2.1).
Metodom graninih stanja polazi se od toga da proraunska
vrijednost vertikalnog optereenja zia, NSd, treba biti
manja ili jednaka proraunskoj nosivosti, NRd, zia na
vertikalne sile, tako da je:
N Sd N Rd

2.3.2. Proraunska nosivost nearmirmnih zidova

Proraunske nosivosti jednoslojnog zida: NRd,i na vrhu ili
dnu zida i NRd,m na srednjoj petini visine zida, na vertikalne
sile prikazane su izrazima:
N Rd ,i =
N Rd , m =

i t L fk

= i t L fd

m t L fk

= m t L fd

Proraunska vrstoa zida moe biti najmanja: a) na vrhu ili

na dnu zida ili b) na srednjoj petini visine zida.
- i - koeficijent smanjenja nosivosti na vrhu ili na dnu zida
zbog vitkosti i ekscentriciteta optereenja
- m - koeficijent smanjenja nosivosti na srednjoj petini
visine zida zbog
vitkosti i ekscentriciteta optereenja, kako je dano u tablici
2.1
- t - stvarna debljina zida
- L - stvarna duljina. zida
- fk - karakteristina tlana vrstoa zida
- fd - proraunska tlana vrstoa zia
- M - parcijalni koeficijent sigurnosti za svojstva materijala
Tamo gdje je plotina presjeka zida manja od 0.1 m2,
karakteristinu tlanu vrstou zia fk valja mnoiti s
koeficijentom plotine kA, tj.:

k A = (0.7 + 3.0 A) 1

gdje je A optereena horizontalna plotina elementa (m2).

2.3.3. Koeficijent smanjenja nosivosti zbog vitkosti i
ekscentriciteta
Koeficijent smanjenja nosivosti, , ovisi o tome trai li se
nosivost pri vrhu (ili podnoju) ili u sredini visine zida. Pri
vrhu tj. podnoju zida, koeficijent (i) ovisi iskljuivo o
ekscentricitetu. Kada se nosivost trai u sredini visine zida,
onda ona ovisi o ekscentricitetu i o vitkosti, a koeficijent
smanjenja nosivosti oznauje se sa m. Vrijednosti
koeficijenata smanjenja nosivosti i i m mogu se odrediti
iz sljedeih izraza:
a) pri vrhu ili podnoju zida

i = 1 2

ei
t

gdje je t debljina zida, a ei ekscentricitet na vrhu ili

podnoju zida proraunan izrazom:
ei =

M di
+ ehi + ea 0.05 t
N di

- Mdi - je proraunski moment savijanja pri vrhu ili

podnoju zida, koji zid savija okomito na njegovu ravninu,
uslijed ekscentriciteta optereenja stropa na leaju (vidjeti
sliku 2.1),
- Ndi - je proraunsko vertikalno optereenje pri vrhu ili
podnoju zida,

- ehi - ekscentricitet pri vrhu ili podnoju zida, ako postoji, a

nastaje od horizontalnog optereenja (npr. vjetar),
- ea - sluajni ekscentricitet zbog netonosti izvedbe.
ea =

hef
450

Slika 2.1. Momenti savijanja okomito na ravninu zida

b) na srednjoj petini visine zida
Vrijednosti za m prikazane su u tablici 2.1, a ovise o
vitkosti (hef/ tef) i o ekscentricitetu emk a ta vrijednost mora
zadovoljiti uvjet: m < (1-2emk/ t),
gdje je emk = ekscentricitet na srednjoj visini zida:

emk = em + ek 0.05 t

em = ekscentricitet zbog optereenja moe se dati izrazom:

em =

M dm
+ ehm ea
N dm

gdje su:
- Mdm - najvei proraunski moment savijanja u srednjoj
petini visine zida koji jerezultat gornjega i donjega
momenta savijanja zida okomito na njegovu ravninu (slika
2.1),
- Ndm - proraunska vertikalna sila u srednjoj petini visine
zida,
- ehm - ekscentricitet na sredini visine zbog horizontalnih
sila (npr. vjetra),
- hef - proraunska visina zida za odreene rubne uvjete,
.
- tef - proraunska debljina zida,
- ea - izvanredni (sluajni) ekscentricitet.
- ek - ekscentricitet zbog puzanja odreuje se prema izzazu:
ek = 0.002

hef
tef

t em

- 00 - oznauje koeficijent puzanja u beskonanosti. Za

glinene elemente taj koeficijent iznosi 1.00
Ekscentricitet uslijed puzanja, eki moe se uzeti jednak nuli
za sve zidove zidane od elemenata od peene gline ili

prirodnog kamena i za sve zidove od ostalih zidnih

elemenata koji imaju vitkost (hef/ tef) do najvie 15.

Tablica 2.1. Koeficijenti m

2.3.4. Proraunska visina zidova

Valja razlikovati ukruujue zidove (koje se jo naziva:
zidovi za ukruenje ili popreni zidovi) i ukruene zidove.
Proraunska visina, hef, nosivog, ukruenog zida bit e
odreena uzimajui u obzir relativnu krutost elemenata

konstrukcije koji su povezani sa zidom, tj. ukruuju taj zid,

i uinkovitou te veze. Pri procjeni proraunske visine
zida, treba razlikovati slobodnostojee nosive zidove i
nosive zidove poduprte na 2, 3 ili 4 ruba. Horizontalno
poduprte podne ploe i ukruujui popreni zidovi, ili bilo
koji drugi slini kruti konstrukcijski elementi, mogu se
smatrati kao ukruujui elementi. Zid se smatra ukruenim
na rubu ako:
a) su zid i njegov ukruujui zid izvedeni od materijala
slinih deformacijskih svojstava i ponaanja, ako su zidani
u isto vrijeme, priblino jednako optereeni, te ako su
meusobno povezani,
b) se ne oekuju pukotine, u spoju zida i njegova
ukruujueg zida, zbog diferencijalnih pomaka, npr. zbog
skupljanja, optereenja itd.,
c) je povezanost izmeu zida i njegova ukruujueg zida,
projektirana tako da se odupre vlanim i tlanim
naprezanjima svojim zidnim vezom, armaturnim petljama,
sidrima, zidnim sponama ili nekim drugim sredstvima.
Zidovi za ukruenje (ukruujui zidovi) trebaju imati
duljinu najmanje 1/5 visine kata, a debljinu barem 30%
proraunske debljine zida koji treba ukrutiti, ali ne manje
od 8.5 cm. Ako je zid za ukruenje oslabljen otvorima,
duljina zida izmeu otvora u blizini zida koji se ukruuje
treba biti najmanje 1/5 svijetle visine otvora, a taj zid se
treba protezati u duljinu iza svakog otvora za barem 1/5
visine kata (vidjeti sliku 2.2).

Slika 2.2. Najmanja duljina ukruujueg zida s otvorima

2.3.4.1. Odreivanje proraunske visine zida
Proraunska visina, hef, moe se uzeti kao

hef = n h
- h - visina kata (vidjeti sliku 2.1)
- n - redukcijski faktor gdje je n = 2; 3 ili 4, ovisno o tome
je li zid ukruen na 2,3 ili 4 svoja ruba.
Odreivanje redukcijskog faktora, 2
Faktor 2 primjenjuje se za zidove ukruene na dva svoja
ruba. tj. Na gornjem i donjem rubu. Redukeijski faktor, 2,
moe se odrediti:
a) za zidove koji su ukrueni na vrhu i dnu
armiranobetonskom stropnom ili krovnom konstrukcijom s
obje strane zida na istoj razini ili armiranobetonskom

stropnom konstrukcijom samo s jedne strane zida a koja

ima irinu leaja od najmanje 2/3 debljine zida ali ne manje
od 8.5 cm:
2 = 0.75, osim ako je ekscentricitet optereenja na vrhu
zida vei od etvrtine debljina zida (t/4), kada se uzima da
je 2 = 1.0.
b) za zidove ukruene na gornjem rubu i na donjem rubu
drvenom stropnom ili krovnom konstrukcijom s obje strane
zida na istoj razini ili drvenom stropnom konstrukcijom
samo s jedne strane zida a koja ima irinu leaja od
najmanje 2/3 debljine zida ali ne manje od 8.5 cm:
2= 1 .00
c) ako se radi o zidu koji se ne moe smjestiti niti u skupinu
(a) ni u (b), tada valja faktor 2 uzeti s vrijednou 2=1.00.
Odreivanje redukcijskog faktora, 3
Faktor 3 primjenjuje se za zidove ukruene na tri svoja
ruba, tj. na gornjem, donjem i jednom vertikalnom rubu.
Ako je duljina zida L>15t, smatrat e se da je zid pridran
samo na gornjem i donjem rubu., dakle vrijedi redukcijski
faktor 2.
Za zidove ograniene na gornjem i donjem rubu i ukruene
na jednom vertikalnom rubu (s drugim slobodnim
vertikalnim rubom), kada su promatrani zid i zid za
ukruenje priblino jednako optereeni i kada je visina kata
h < 3.5L, te kada se 2 odreuje iz gornjih uvjeta pomou
(a), (b) ili (c), tada se 3 odreuje iz izraza:

3 =

2
0.3
2
2 h

1+
3 L

gdje je L udaljenost slobodnog ruba od sredita

ukruujueg zida.
Kada je h>3.5L, faktor 3 se odreuje iz izraza:

3 =

1.5 L
h

Odreivanje redukcijskog faktora, 4

Faktor 4 primjenjuje se za zidove ukruene na etiri svoja
ruba, tj. na gornjem, donjem i na oba vertikalna ruba. Za
takve zidove,
a) ako je visina zida takva da je h<1.15L (gdje je L
udaljenost izmeu sredita ukruujuih zidova), a faktor
redukcije 2 se odreuje iz (a), (b) ili (c), faktor redukcije 4
odreuje se iz izraza:

4 =

2
2
2 h

1+
L

b) Kada je h > 1,.15 L , faktor redukcije 4 se odreuje iz

sljedeeg izraza:

3 =

0.5 L
h

Ako je L>30t, za zidove ukruene na 2 vertikalna ruba; gdje

je t, debljina ukruenog zida, takvi se zidovi smatraju

ogranieni samo na gornjem i donjem rubu, dakle vrijedi

faktor 2.
U tablici 2.2 prikazane su vrijednosti faktora 3 i 4 u
ovisnosti o visini "h", duljini "L", tj. o njihovom omjeru
"h/L" i faktoru 2 zia.

Tablica 2.2. Koeficijenti 3 i 4

Nie
Ako je zid oslabljen vertikalnim niama, reducirana
debljina zida treba biti uzeta kao nova vrijednost debljine
zida t, ili na tom mjestu treba pretpostaviti slobodan rub
zida. Neovisno o poloaju vertikalne nie, slobodni rub se
pretpostavlja tamo gdje je'debljina ostatka zida (debljina
zida umanjena za dubinu nie) manja od 1/2 debljine zida
ili manju od 10 cm. Horizontalne ili kose nie smatraju se
otvorima koji prolaze kroz zid.
Otvori u zidovima
Tamo gdje zidovi imaju otvore svijetle visine vee od 1/4
visine kata ili svijetle irine vee od 1/4 duljine zida ili ako
je povrina svih otvora vea od 1/10 povrine zida, dijelovi
zida izmeu otvora i ukruujueg zida trebaju se uzeti kao
da su ukrueni pri vrhu i u podnoju zida i ukrueni na
jednom vertikalnom rubu, tj. imaju slobodni rub na mjestu
otvora. Za dijelove zida izmeu otvora pretpostavlja se da
su ukrueni samo na gornjem i na donjem rubu.
2.3.5. Proraunska debljina zidova
Proraunsku debljinu zida tef , jednoslojnog zida ili dvozida
(bez upljine), fasadnog zida, oblonog zida i upljeg zida
ispunjenog betonom, valja uzeti kao stvarnu debljinu zida,
t.
Proraunsku debljinu upljeg zida tef, (dvoslojnog zida s
neispunjenom upljinom), ako su oba sloja povezana
zidnim sponama, treba odrediti izrazom:

tef = 3 t13 + t 23

gdje su t1 i t2 debljine slojeva dvoslojnog upljeg zida.

Ako je samo jedan sloj (zid) dvoslojnog zida optereen tada
zidne spone moraju biti dovoljno fleksibiIne da mogu
slijediti razliku deformacija oba sloja zida a da ne uzrokuju
oteenja na bilo kojem sloju. Debljina neoptereenog sloja
tada se u gornjem izrazu ne uzima vea od optereenog
sloja zida.
Prema EC6, vitkost zidova treba uzeti kao omjer
proraunske visine prema proraunskoj debljini (hef/ tef), a
taj omjer treba biti manji ili jednak 27.
2.3.6. Ekscentricitet izvan ravnine zida
2.3.6.1.
Pojednostavnjen
postupak
za
ekscentriciteta optereenja izvan ravnine zidova

proraun

Za proraun ekscentriciteta optereenja na zidove

pretpostavit e se da je veza izmeu zida i stropne
konstrukcije neraspucana i da je ponaanje materijala
elastino. Moe se primijeniti ili proraun okvirnog
djelovanja ili proraun pojedinih vorova okvira. Proraun
pojedinih vorova okvira moe se pojednostavniti kako je
prikazano na slici 2.3. Krajeve elemenata udaljene od vora
treba smatrati upetima, osim ako ne mogu preuzeti nikakve
momente savijanja. Tada ih treba smatrati zglobno
povezanima. Momenti savijanja u elementu 1 (donji zid),
M1 mogu se proraunati pomou donjeg izraza, a momenti
savijanja u elementu 2 (gornji zid), M2 na slian nain samo

umjesto E1I1/h1 u brojniku, valja uzeti E2I2/h2. Donjim

Izrazom odreuju se samo momenti savijanja zidova.
Ekscentricitet se odredi dijelei moment savijanja
uzdunom silom.

n E1 I1
w3 l32 w4 l42
h1
M1 =

(
)
n E1 I1 n E2 I 2 n E3 I 3 n E4 I 4 12
12
+
+
+
h1
h2
h3
h4

gdje je:
- n - faktor krutosti elementa, uzima se jednak 4
za
elemente koji su upeti na oba kraja, a ako to nije sluaj,
tada se uzima jednak 3,
- Ej - modul elastinosti elementa j (vidjeti sliku 2.3), gdje j
= 1, 2, 3 ili 4. Zadovoljavajui rezultati se dobivaju ako se
vrijednost za Ej uzme kao Ej = 1000fk za zidove.
- Ij - moment tromosti presjeka elementa, gdje je j = 1, 2, 3
ili 4 (u sluaju upljeg dvoslojnog zida pri kojem je samo
jedan sloj optereen, Ij treba uzeti samo od optereenog
zida).
- h1 - svijetla visina elementa 1 (donji zid),
- h2 -svijetla visina elementa 2 (gornji zid),
- l1 - svijetli raspon elementa 3,
- l2 - svijetli raspon elementa 4,
- w3 - proraunsko jednoIiko raspodijeljeno optereenje na
element broj 3, primijenivi parcijalne faktore sigurnosti , i
to za nepovoljni uinak.

- w4 - proraunsko jednoIiko raspodijeljeno optereenje

na element broj 4, primijenivi parcijalne faktore sigurnosti,
i to za nepovoljni uinak.

Slika 2.3. Pojednostavljeni okvirni model za odreivanje

momenata savijanja u zidovima
Ako se gornjim proraunom odredi ekscentricitet vei od
0.4 debljine zida, ili ako je proraunsko vertikalno
naprezanje manje ili jednako 0.25 N/mm2, tada se
ekscentricitet optereenja koji e biti primijenjen u
proraunu moe temeljiti na proraunskom optereenju
kojem se odupire minimalno zahtijevana debljina leaja.
Ekscentricitet tada treba temeljiti na leajnoj debljini ne
veoj od petine debljine zida, naprezane do proraunske
vrstoe materijala (vidjeti sliku 2.4). To e biti posebno
prikladno kod krovnog optereenja i za drvene stropne
konstrukcije. Valja imati na umu da, zasnivajui
ekscentricitet na ovom prijedlogu, to moe dovesti do

rotacije stropa ili grede koja moe uzrokovati pukotinu na

suprotnoj strani zida od one na koju djeluje optereenje.

Slika 2.4. Ekcentricitet

2.3.6.2. Ekscentricitet uslijed netonosti zidanja

Prema EC6, izvanredni tj. sluaini ekscentricitet. ea, opisuje
se kao nesavrenost izvedbe (odstupanje od vertikale) za
punu visinu zida. Nesavrenost tj. ekscentricitet e2, u EC6
se pretpostavlja s vrijednou

ea =

hef
450

2.3.7. Koncentrirana optereenja

Kao kod svih konstrukcija i vrsta optereenja proraunanih
na granino stanje nosivosti, tako i kod koncentriranog
optereenja zidanih konstrukcija nosivost same konstrukcije
mora biti vea od proraunskog optereenja. Sheme
koncentriranih optereenja prikazane su na slici 2.5. Za
zidne elemente Grupe 1, proraunsko tlano naprezanje od
koncentriranog optereenja ne smije prijei nosivost zia
iskazanu izrazom:
fk
Ab
d
(1 + 0.15 x)(1.5 1.1
M
Aef

ali ne manje od: (fk/M) i ne vee od: 1.25(fk/M), za x=0 ili:

1.50(fk/M) za x=1.0. Za veliine x koje se nalaze izmedu 0
i 1 tj. (0 < x < 1.0) ove vrijednosti nosivosti zida mogu se
linearno interpolirati.
- x - (x = 2a1/H) ali ne vee od 1.0.
- a1 - udaljenost od kraja zida do bliega ruba optereene
povrine kako je prikazano na slici 2.5.
- H - visina zida do mjesta djelovanja optereenja, to moe
biti manje ili jednako visini zida.
- d - proraunsko naprezanje pod koncentriranim
optereenjem (=NSd/Ab)
- NSd - proraunska uzduna tlana sila
- Ab -optereena plotina (Ab=ab), ne vea od 0.45 Aef
(slika 2.5 tlocrt)
- a, b - dimenzije optereene plotine (slika 2.5 tlocrt)
- Aef - proraunska plotina zida (tLef), kao na skici 4.5.
- Lef - proraunska duljina zida na srednjoj visini (slika 2.5).

za a1<H/(2 tan60) slijedi Lef = a + a1 +H/(2 tan60)

za a1<H/(2 tan60) slijedi Lef = a + H/(tan60),.
- t - debljina zida, uzimajui u obzir i nie dubine vee od 5
mm, tj. smanjujui debljinu za dubinu nie.
Za zidne elemente Grupe 2a, Grupe 2b, Grupe 3, i zie pri
kojem je mort u horizontalnim sljubnicama postavljen samo
u uskim trakama uz oba lica zida (ne preporuuje se za
seizmika podruja), valja osigurati da proraunsko tlano
naprezanje bude manje ili jednako proraunskoj tlanoj
vrstoi:

fk

= fd

Ekscentricitet optereenja od sredinje plohe zida ne smije

biti vei od etvrtine debljine zida (t/4), kao to je to
prikazano na slici 2.5.
U svim sluajevima optereenje po jedinici duljine na
srednjoj visini zida mora biti manje od vrijednosti nosivosti
zida danog izrazom:
N Rd , m =

m t L fk

= m t L fd

Prema EC6 moe se pretpostaviti da ako koncentrirano

optereenje zadovoljava uvjete graninih stanja nosivosti,
tj. izraze, da su onda zadovoljeni i uvjeti graninih stanja
uporabljivosti.

Slika 2.5. Zidovi optereeni koncentriranim zidovima