Electronic Journal of Vocational Colleges-December/Aralk 2013

PLC PROGRAMLAMA ETMNDE PC_SIMU YAZILIMININ KULLANIMI*

1

ENGN UFUK ERGL , CENK GEZEGN

ZET
PLC (Programlanabilir Lojik Denetleyici) lerin son yllarda artan kullanmna paralel olarak bu konuda
yetimi bilgi ve beceriye sahip teknik personele olan talep de artmaktadr. PLC lerin ek donanmlarnn
ve PLC ieren deney setlerinin fiyatlar olduka yksektir. Bu yzden eitim kurumlar PLC eitimi
konusunda rencilere tm imknlar salamakta yetersiz kalmaktadr. Ayrca gerek sistemlere
benzeyen PLC kontroll proseslerin boyutlar bir laboratuara sdrlamayacak kadar byk ve maliyetleri
yksek olmaktadr. Bu yzden PLC eitiminde, zellikle programlama mantnn gelitirilmesinde
simlasyon yazlmlarnn kullanlmas daha ekonomik olmaktadr. Bu makalede, SIEMENS firmasna ait
S7 200 PLC iin sanal PLC yazlm ile birlikte alan PC_SIMU proses simlasyon yazlmyla bir prosesin
tasarmnn ve kontrolnn nasl yaplaca incelenmektedir.
Anahtar Kelimeler: PLC programlama, Simlasyon, Proses Kontrol.
USAGE OF PC_SIMU SOFTWARE IN PLC PROGRAMMING EDUCATION
ABSTRACT
In parallel with the increasing usage of PLCs in recent years, the demand for technical personnel with
knowledge and skills in this field is increased. The prices of PLC sets and its modules are very high. So,
educational institutions are inadequate in providing PLC training to the students. Also, the size of PLC
controlled process like real systems are large enough to fit into the laboratory and it is very expensive.
Therefore, in PLC training and particularly in the development of programming logic, the usage of
simulation softwares will be more economical. In this paper, it is studied that how a process designed
and controlled by PC_SIMU with Siemens S7 200 PLC and its virtual PLC software.
Keywords: PLC programming, Simulation, Process Control.

* Bu alma, Amasya niversitesi tarafndan FMB-BAP-013 numaral proje kapsamnda desteklenmitir.

1
Yardmc Doent Doktor, Amasya niversitesi Teknoloji Fakltesi, engin.ergul@amasya.edu.tr
2
retim Grevlisi, Amasya niversitesi Teknik Bilimler MYO, cenkgezegin@gmail.com

92

Electronic Journal of Vocational Colleges-December/Aralk 2013

GR
PLC ler otomasyon alannda kullanlan en nemli donanmlardandr (Blakley ve Irvine, 2012;
Bayrak ve Kaya, 2011). PLC; giri birimlerine bal anahtarlar ve sensrlerden gelen, hem analog hem de
saysal veriyi, yklenen program bloklarnda ileyerek sonularn k birimlerine bal rle, kontaktr,
pnmatik-hidrolik devreler ve sabit gstergeleri srmek iin klar kontrol eden bir endstriyel
bilgisayardr. PLC ler en basit olarak rleli mantksal devrelerin yerine kullanlrken, en gelimi halleriyle
de PID kontroll uygulamalarda kullanlmaktadr (Barrett, 2008).
PLC ler ounlukla fabrika imalatnda kullanlmakla beraber, gvenlik, tarm, gda, ulam,
madencilik ve test cihazlar gibi birok endstriyel proses kontrol uygulamasnda da kullanlrlar. Sadece
Amerikada 2006 ylnda toplam PLC ve yazlm piyasas 7.2 milyar dolar olarak gereklemitir ve gelecek
yllarda da bunun byk derecede artmas beklenmektedir. Tm dnyada da PLC ve yazlm piyasas
milyarlarca dolar seviyesindedir. Bu yzden, bu alanda kendini gelitirmi, yetenekli ve bilgili teknik
personele devam eden bir ihtiya vardr (Bayrak ve Kaya, 2011).
Programlama renmenin en nemli aamas pratiktir. PLC programlama renimi ise genel
amal programlama reniminden farkldr, nk donanmlarn ara yzlerle balanmasna ve
kontrolne gereksinim vardr. rnein, otomasyon ve robotik eitimlerinde, PLC lere ek olarak
sensrler, robotlar ve makine gr sistemleri kullanlmaktadr. Birok eitim kuruluu, PLC
programlamada uzman/yeterli olmak iin rencilere yardmc olacak tm kaynaklar salamada
yetersizdir. Ek olarak, renci saysnn fazlal, donanm saysndaki yetersizlik, yeterli olmayan
laboratuar kullanm zaman ve rencilere yeterli zamann harcanamamas, bu konuda rencilerin
uzmanlamasn engellemektedir (Hsieh ve Hoermann, 2009).
Bu makalede, laboratuar kurulmasna gerek olmakszn, SIEMENS firmasna ait S7 200 PLC iin
sanal PLC yazlm ile birlikte alan PC_SIMU proses simlasyon yazlmyla bir prosesin tasarmnn ve
kontrolnn nasl yaplaca incelenmektedir.
PLC ETMNDE KULLANILAN YARDIMCI ARALAR
Teknolojinin hzl geliimi ile otomasyon sistemleri iin gelitirilen yazlm ve donanmlarn
kullanm artmtr. Bununla birlikte bu yazlm ve donanmlarnn kullanm iin gerekli personelin
yetitirilmesinde eitli donanmlar, deney setleri ve simlasyon yazlmlar kullanlmaktadr. Bylece,
teorik ve pratik bilgilerin pekitirilmesi ile pratiklik ve deneyim kazanlmas salanmaktadr. Piyasada PLC
eitimi iin kullanlan ticari sistemleri genel olarak iki grupta toplamak mmkndr:
1- Fiziksel balantl donanmlar
2- Simlatrler
1Fiziksel Balantl Donanmlar: Bu donanmlar giri aygtlarn simule etmek iin anahtarlar, k
aygtlarn simule etmek iin lambalar kullanan ve bir PLC ieren setlerdir. PLC ile endstriyel bileenler
arasnda arayz balantsna olanak salamazlar. Yalnzca eitim programlar iin yararldr, tecrbeli
programclar ise bunu yeni programlama tekniklerini kefetmek ve kendi zel yazlmlarn test etmek
iin kullanrlar. Temel seviyedeki programlama rencileri iin, gerek bileenleri seme ve PLC ye
uygulama tecrbesini salamazlar.
2Simlatrler: ki alt kategoriye ayrlrlar. Birincisi; gerek bir PLC kullanan ve PC tabanl olan
simlatrlerdir, bunlar genellikle endstriyel prosesleri (sanal makineleri) taklit ederler (rnein
topla/ykle veya tank seviye kontrol sistemi gibi). Programlayc menden bir sanal makine seer, onu
kontrol etmek iin bir program yazar ve program PLC ye ykler. PC tabanl sanal makineyi simule
ederken PLC ile seri olarak iletiim kurarlar. kinci kategoride ise; PLC ve makine/proses ikisi birden
sanaldr ve fiziksel bir PLC ortada yoktur. Yine programc menden sanal makineyi seer, PC tabanl sanal
PLC iin kontrol programn yazar. Sanal makine daha sonra sanal PLC ile seri kontrol edilir. Simlatrler,

93

Electronic Journal of Vocational Colleges-December/Aralk 2013

mhendislik eitimde etkin olarak kullanlmaktadr. Bununla birlikte, PLC ile fiziksel balantl sistemlerde
rencilerin PLC arayzleri ile evre birimlerini birbirine balanmas gerektiinden, rencilerin bu
bilgiyi, deneyimi ve yetenei kazanmas salanm olur. Fiziksel balant gerektirmeyen simlatrler, PLC
ile arayz ve evre birimlerin kablo balants konusunda pratik tecrbe salayamazlar (Barrett, 2008).
PC_SIMU YAZILIMININ GENEL ZELLKLER
PC_SIMU yazlm SIEMENS S7 200 PLC ler iin kullanlan S7 200 sanal PLC yazlm ile birlikte
alan ve PLC balants gerekmeksizin kullanlabilen bir proses simlatrdr. PC_SIMU yazlm
http://personales.ya.com/canalPLC/ internet adresinden cretsiz olarak indirilen ifreli bir yazlmdr.
nternette arayz dili ngilizce ve Trke olarak yazlma erimek mmkndr. Kurulumu olmayan yazlm
iin gerekli bilgisayar zellikleri olduka dktr. Tasarm sayfasnda, men ve ara ubuklarndaki
nesneler kullanlarak istenilen proses tasarlanr. Yazlmn ayrca Dzenle ve Run modlar
bulunmaktadr. stenilen giri ve k adresleri dijital veya analog olarak izlenebilir. Bylece, PLC ile
kontrol edilmek istenen prosesin daha grsel ve anlalr olarak programnn koturulmas ve
programlama yeteneinin gelitirilmesi iin cretsiz bir imkn salamaktadr.
PC_SIMU PROGRAMININ ZELLKLER
PC_SIMU yazlmnda kontrol izlenmek istenen prosesin giri-k elemanlar ve bu elemanlar
ifade edecek nesne ve aygtlar belirlenir. Bu nesne ve aygtlar ile prosesin grsel bir arayz (GUIGraphic User Interface) srkle-brak ile hazrlanr (Bkz. ekil 1). Bu arayz kullanc iin kolay ve anlalr
olmal, ayrca sisteme mdahale edecei girileri ve sistemi gzleyebilecei gstergeleri iermelidir *ler
ve ahin, 2009+.

ekil 1. PC_SIMU Yazlmnn Ana Ekran Grnts

Proje tasarm iin programa ait ara ubuklar ve menlerden yararlanarak u zelliklere
ulalabilir.
1- Yeni bir projeye balamak iin, Dosya mens altndaki Yeni men esi seilir. Bu seimden
sonra PC_SIMU programnn ana alma ekran grntlenir. A men esi ile var olan alma
dosyalar alr. Kaydet ve Farkl Kaydet men eleri ile projeler kaydedilir. Ayarlar men

94

Electronic Journal of Vocational Colleges-December/Aralk 2013

234567-

esi kullanlarak; projenin arka plan rengi belirlenebilir, simlasyon hz deitirilebilir, seri port
seimi yaplabilir, transfer hz ve giri-klar seilebilir.
Dzen mens ile geri al, ileri, kes, kopyala, yaptr, tmn se, saa evir ve sola evir
ilemleri yaplr.
izim mens ile izgi, dikdrtgen, elips, ii dolu dikdrtgen, ii dolu elips izilebilir ve ayrca
renk deiiklikleri yaplabilir ve nesnelerin iine yaz eklenebilir.
Simu mens ile projeye ilikin benzetim ilemlerinin yapld blmdr. Bu mende, Bask,
Simlasyon, Balant, Bala ve Dur seenekleri mevcuttur.
Analiz mensnde projeye ilikin Analog ve Dijital analiz yaplabilmektedir.
Gr mens ile istenilen ara ubuklarnn ana ekranda grntlenmesi salanabilmektedir.
Programn ana ekrannda yer alabilecek ara ubuklar unlardr:
a- Genel Aralar: Bu ara ubuunda srasyla; Yeni, A, Kaydet, ar, Kes, Kopyala, Yaptr,
Geri Al, leri Al, Sola evir, Saa evir, Izgaralama Ayarlar, Dzenle, Simlasyon, Balant,
Projeyi altrma ve Durdurma, Dijital Analizatr, Analog Analizatr ve Bilgi aralar yer
almaktadr.
b- Giri-k Aralar: Giri-k elemanlarnn projeye eklendii blmdr. Anahtar butonu ile
projeye, normalde ak ve normalde kapal anahtarlar eklenebilmekte ve bu anahtarlara isim
verilebilmektedir. Dme butonu ile projeye, normalde ak ve normalde kapal kontaklar
eklenebilmekte, bunlarn ekli ve rengi ayarlanabilmektedir. Seici(Paket alter) butonu ile
semeli konumlu anahtar seilebilmektedir. Klavye butonu ile satr ve stun says
ayarlanabilen bir klavye projeye eklenebilmektedir. Numaratr butonu ile projeye, hane
says belirlenebilen numaratrler eklenebilmektedir. Snr Anahtar butonu ile projeye
normalde ak veya normalde kapal snr anahtarlar eklenebilmekte ve bunlarn ynleri
seilebilmektedir. Yaknlk Sensr butonu ile alglama mesafesi ve yn ayarlanabilen
endktif veya kapasitif yaklam sensrleri projeye eklenebilmektedir. Karlkl Bryr butonu
ile verici mesafesi ayarlanabilen sensr eklenebilmektedir. Yansmal Bryr butonu ile verici
mesafesi ve alglama rengi ayarlanabilen sensr eklenebilmektedir. Analog Sensr butonu
ile alglama mesafesi, alglama tr alglama yn deitirilebilen analog sensrler projeye
eklenebilmektedir. Led butonu ile ekli ve rengi deitirilebilen ledler projeye
eklenebilmektedir. Display butonu ile hane says deitirilebilen gstergeler
eklenebilmektedir. Dier butonlarla ise projeye yaz, resim ve barlar eklenebilmektedir.
c- Cihaz Aralar: eitli cihazlarn projeye eklendii blmdr. Motor butonu ile devir say
ayarlanabilen motorlar eklenebilir. Palet butonu ile as ve hz ayarlanabilen paletler
eklenebilir. Dier butonlarla, kollu veya kolsuz pnmatik pistonlar, aktatrler, ventiller, garaj
kaps, depo, borular, nesneler(kutu, uval, kum, ie, metal para, plastik para vb.) ve
asansr eklenebilir, bunlara ilikin ayarlar yaplabilir.
d- izim Aralar: eitli nesnelerin, oklarn, izgilerin izilebildii, renklerinin ayarlanabildii
butonlarn bulunduu ara ubuudur.
e- Renk Paleti Ara ubuu: Proje arka plan iin renklerin seilebildii ara ubuudur.
f- Durum ubuu: Projenin hangi alannda bulunulduunu satr ve stun olarak gsteren ve
projeye ilikin alma/durma durumunu gsteren ara ubuudur.

PC_SIMU YAZILIMI LE PROJE OLUTURMA

PC_SIMU yazlmnn kullanmn anlatmak iin bir rnek proses tasarlanmtr. rnek proses, iki
adet ie besleme hattndan toplamda 10 adet ienin bir bo koli ierisine yerletirilmesi ve sistemin
periyodik olarak almas eklindedir. rnek proses iin gerekli artlar srasyla yledir:

95

Electronic Journal of Vocational Colleges-December/Aralk 2013

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Sistem START butonuna basldnda alacak STOP butonuna basldnda duracaktr,

Sistem alrken YEL almyorken KIRMIZI lamba yanacaktr,
Kutu konveyr enerjilenerek bo kutu snr anahtar tarafndan alglanana kadar bandn
ilerlemesini salayacak ve duracaktr,
ie konveyrleri enerjilenerek iki ayr besleme bandndan gelen rnler ie sensrleri
tarafndan saylacak ve kutu iine toplam 10 adet rn dtnde duracaktr,
Kutu konveyr enerjilenerek dolan kutuyu ilerletip yerine bo kutunun gelmesini salayacaktr,
Sistem STOP butonuna baslana kadar periyodik olarak almaya devam edecektir.

Prosesin PC_SIMU ile simlasyonun yaplmas iin gerekli ilem basamaklar srasyla yledir:
PC_SIMU yazlm ile bir prosesin altrlabilmesi iin ncelikle STEP7 MicroWIN programnda
oluturulan prosese ait giri-k adresleri belirlenerek gerekli zm salayan veya gelitirilen program
hazrlanarak (Ladder, STL veya FBD) File mensnden Export edilerek x.awl uzantl bir dosyaya
dntrlerek bilgisayara kaydedilmelidir.

ekil 2. STEP 7 MicroWIN yazlm ile Ladder programn Yazlmas

Daha sonra yine http://personales.ya.com/canalPLC/ internet adresinden cretsiz olarak
indirilen ifreli bir yazlm olan S7 200 sanal PLC yazlm kullanlr. Yazlm internet ortamnda Trke
menl olarak bulunabilmektedir. S7 200 sanal PLC yazlm alarak kaydedilen x.awl dosyasnn,
Program mensnden Load Program seilerek sanal PLCye yklenmesi salanr.

96

Electronic Journal of Vocational Colleges-December/Aralk 2013

ekil 3. S7 200 sanal PLC yazlm ile program durumu izlenmesi

Sanal PLC yazlm sayesinde, yazlan ladder program RUN konumuna alnan sanal PLC nin giri
anahtarlar kullanlarak sanal PLC zerindeki ledler veya Status Program seilerek ak braklan ladder
sayfasndan izlenmesi salanr. Bylece, program aknda oluan eksik veya yanllarn tespit edilmesi
salanm olur. Son olarak, PC_SIMU yazlm ile zm veya gelitirilen prosesin grsel olarak da
oluturulmas salanarak sistemin almasn izleme imkn elde edilir. Bunu yapmak iin, ncelikle
prosesi, ara ubuu ve menlerdeki nesneler ile olutururken bilinen giri ve k adreslerini nesne
zelliklerinde semek gerekir.

ekil 4. PC_SIMU yazlm ile prosesin simlasyonunun yaplmas.

START Butonu: Ara ubuundan Dme ikonu seilir alan zellikler sayfasnda giri adresi
oklar kullanlarak I0.1 yaplr, normalde ak kontak(NO) seilir, Renk blmnden Yeil, ekil
blmnden Daire seilerek OK seilir. Mouse imleci artk art eklindedir ve Start butonu alma

97

Electronic Journal of Vocational Colleges-December/Aralk 2013

sayfasnda istenilen yere yerletirilir. Srkle brak zellii ile daha sonra baka bir yere tanabilir ve
boyutlar deitirilebilir. Bu zellik seilen her nesne iin geerlidir.
STOP Butonu: Ayn ekilde ara ubuundan seilir adresi I0.0 yaplr, normalde ak kontak(NO)
seilir, Renk blmnden Krmz, ekil blmnden Daire zellikleri seilir.
YEL Lamba: Ara ubuundan Led seilir. Alan zellikler sayfasnda k adresleri oklar
kullanlarak Q0.1 yaplr, Renk blmnden Yeil, ekil blmnden Kare seilerek OK seilir.
KIRMIZI Lamba: Ara ubuundan Led seilir. Alan zellikler sayfasnda k adresleri oklar
kullanlarak Q0.0 yaplr, Renk blmnden Krmz, ekil blmnden Kare seilerek OK seilir.
izim ara ubuundaki dikdrtgen kullanlarak butonlara pano grnm, ledlere de ikaz
kolonu grnm kazandrlr.
Kutu Konveyr: Cihaz ara ubuundan Palet seilir alan zellikler sayfasnda saa ilerleme
pini adresi Q0.0 olarak deitirilir ve sol ilerleme pini kullanlmayaca iin iareti kaldrlr. Hz ortada ve
dzlemi Yatay olarak iaretlenir ve OK seilir.
Proseste iki ayr besleme konveyrnden gelen ieleri tayan konveyrler iin de ayn ilemler
yaplrken adresler srasyla Q0.2 ve Q0.3 olarak seilir ve yn pinleri srasyla sol ve sa ileri pinleri seilir.
Kutu Oluturma: Cihaz aralar ara ubuundan Nesneler seilir ve alan zellikler sayfasnda
nesnenin oluumunu aktifletirecek adres oklar yardm ile Q0.0 olarak seilir, frekans ortada braklr,
nesne k Aa seilir, nesne tr Kutu iaretlenir ve OK seilir.
ie Oluturma: Proseste iki ayr ie besleme konveyr iin de Nesneler seilerek nesne tr
ie seilir. Oluumu aktifletirmek iin de adresleri srasyla Q0.2 ve Q0.3 olarak seilir.
ie Alglama Sensrleri: Giri-k aralar blmnden Yaknlk Sensr seilerek giri adresi
blmne I0.3, letiim Tr: Normalde Ak, Statik Karakter Alglama: Sa Taraftan, Alglama
Mesafesi:10, Alglama Tr: Kapasitif olarak iaretlenir ve OK seilir.
Dier ie besleme hattnda gerekli alglama sensr iin de srasyla; I0.4, NO, Statik Karakter
Alglama: Sol Taraftan, Alglama Mesafesi:10, Alglama Tr: Kapasitif olarak iaretlenir ve OK seilir.
Sensrler srklenerek ie belseme konveyrlerinin biti noktasna yerletirilir.
Snr Anahtar: Giri-k aralar blmnden Yaknlk Sensr seilerek giri adresi
blmne I0.3, letiim Tr: Normalde Ak, Yn seimi blmnde Sol Taraftan iaretlenir ve OK seilir.
Kutu besleme konveyr zerinde ilgili yere srklenerek braklr.
Prosesin tasarm tamamlandktan sonra Simulasyon modu seilir ve ardndan al seilerek
prosesin Sanal PLC program zerinden altrlmas salanr. Bylece prosesin hazrlanan program
koullar zerinde hareket etmesi salanm olur. Prosesin grselletirilmesi ve giri k aralar
sayesinde kontrol edilmesiyle, yazlmn bir bakma SCADA (Supervisory Control and Data AcqusitionGzetleyici Denetim ve Veri Toplama) zellii gstermesi salanm olur. Fakat SCADA sisteminin sadece
izleme ve kontrol yn grlebilmektedir.
SONULAR VE NERLER
PC_SIMU yazlmnn rnek proses iin gerekletirilen ladder program ile uyumlu alt
grlmtr. Bylece proses grselletirilmi, almas ok daha iyi gzlenebilmi ve program zerinde
nihai sonuca olumak iin gerekli gncellemelerin yaplmasn kolaylatrmtr.
PC_SIMU yazlmnn cretsiz olmas, kurulumsuz olmas, basit ve kullanmnn kolay olmas,
ayrca dk zellikteki bilgisayarlarda kullanlabiliyor olmas ok byk bir avantajdr. Ayrca yazlm
altrlmak iin gerek bir PLC donanmna gereksinim duymad iin, zellikle rencilerin laboratuar
dnda da PLC programlama almalarna devam etmelerine ve pratik yapmalarna frsat vermektedir.
zellikle, lkemizde SIEMENS S7 200 PLC programlama eitimi veren bata meslek lisesi, meslek
yksekokulu ve mhendislik fakltelerinin donanm eksiklikleri yznden, PLC eitimleri vermek iin bir
frsat oluturaca ve eitim kalitesini arttracak ekonomik bir eitim yntemi olduu dnlmektedir.

98

Electronic Journal of Vocational Colleges-December/Aralk 2013

KAYNAKA
Barrett, M. (2008). The design of a portable programmable logic controller(PLC) training system for use
outside of the automation laboratory. International Symposium For Engineering Education, 1-5.
Bayrak, G., & Kaya, T. (2011). PLC ve elektrik kumanda devreleri eitimi iin bir deney seti tasarm ve
uygulamas. Elektrik-Elektronik ve Bilgisayar Sempozyumu, 326-330.
Blakley, J. J., & Irvine, D.A. (2000). Teaching programmable logic controllers using multimedia-based
courseware. International Journal of Electrical Engineering Education, 37, 305-315.
Hsieh, S.J., & Hoermann, K. (2009). Integrated virtual learning system for programmable logic controller
(virtual PLC): current progress and future directions. American Society for Engineering Education.
ler, Y., & ahin, S. (2009). Lookout yazlm ile ara ykama sistemi tasarm. Akademik Dizayn Dergisi,
3(2), 4347.
http://personales.ya.com/canalPLC/favorite.htm (Eriim:30.06.2013)

99