Tng kt nghin cu v phng hng

ci cch i hc Vit Nam

i thoi gio dc (28/05/2015)
Nhm i thoi gio dc tp hp mt s nh khoa hc c chuyn mn nhng lnh
vc khc nhau, nhng cng chia s cc nguyn tc nghin cu khoa hc v c vng
v mt nn i hc Vit Nam lnh mnh v tin b. Nhm tp trung lm vic t nm
2013 theo nhng chuyn khc nhau trong mt d n ci cch ton din nn gio
dc i hc v t chc mt Hi tho trong h 2014 chia s nhng suy ngh ca
mnh v tho lun vi nhiu ging vin, nh khoa hc cng nh nhng ngi lm cng
tc qun l gio dc. T n nay, nhm tip tc nghin cu nhng chuyn cha
c cp n trong Hi tho v hon thnh bn tng kt ny. Mt s bi vit ca
nhm c cng b, mt s khc c gi trc tip n lnh o c thm
quyn. Mc ch ca bi vit ny l tng kt cng vic ca nhm.
vit bi ny, ngoi nhng ti liu t bin son, chng ti c s dng nhng ng
gp ca nhiu ngi khc, c bit l nhng ng gp qu bu trong Hi tho h VED
2014. Khi s dng ti liu ca nhng ngi khc, chng ti s c gng trch dn y
, tuy nhin nhng kin pht biu trong bi ny l kin ca nhm i thoi gio
dc, c th nhng khng nht thit nht tr vi kin ca nhng ngi c trch dn.
Ti liu ny c son theo cu trc sau y. Phn A bao gm mt s nhn nh
chung v phng php lun. Phn B lit k nhng phng hng, mc ci cch
m chng ti coi l mu cht. Mi mc c chia thnh ba phn: phn tch hin
trng, khuyn ngh v l trnh. Phn C bao gm danh sch nhng thnh vin ca nhm
i thoi gio dc tham gia lm bn tng kt ny.

A. Nhn thc v phng php lun

S cn thit ca ci cch h thng gio dc i hc xut pht t nhn thc chung ca
x hi (c bit ca nhng c nhn v t chc gi vai tr lnh o x hi v nhng
ngi trc tip tham gia ging dy v qun l i hc) v s yu km ca gio dc i
hc v nguy c (hoc thc trng) ca s tt hu so vi th gii hoc thm ch so vi
khu vc.
1

Tuy c nhn thc chung v s cn thit ca ci cch gio dc i hc, thc t cho thy
cn tn ti rt nhiu bt ng v phng hng v mc ci cch.
Quan im chung ca nhm i thoi gio dc l:
H thng gio dc i hc Vit Nam cn c ci cch c bn v su sc ngay
t nguyn l v quy tc t chc; khng th ch thay i mt vi chi tit.
Ci cch c bn v su sc l mt qu trnh lu di v lin tc, khng phi l
mt n thuc c tnh cng pht. Trc ht cn to ra nhng vn ng tch cc
ca x hi, pht huy trit cc ng lc tch cc ca x hi khi ng,
ri da vo nhng vn ng, ng lc m tip tc ci cch su sc hn.
M hnh di hn cn hng ti l m hnh ca cc nc pht trin, nhng
cng cn lu ti nhng c th ca i hc Vit nam xy dng mt l trnh
ci cch hiu qu.
T ch i hc l mt ng lc rt ln ca qu trnh ci cch. Vn cn suy
ngh l hnh thnh khung php l, thit k qui tc qun l nh nc v qun tr
ni b, nhng thnh t lm nn ni dung ca khi nim t ch i hc.

B. mc ci cch i hc Vit Nam

1. Ci cch m hnh qun tr i hc
nn i hc Vit nam c sc sng v sc pht trin, cn ci cch m hnh qun tr
i hc.

Phn tch hin trng

Cc trng i hc cng lp thuc s hu ton dn, c nh nc i din lm ch
s hu. Cn phn bit trch nhim iu tit tm quc gia vi trch nhim lm ch"
tng trng i hc. nh ch c u thc trch nhim lm ch mt i hc phi hot
ng ton tm ton v s pht trin, v li ch ring ca trng mnh, trong khi B gio
dc v o to c trch nhim iu tit m bo s pht trin chung. Theo mt
ngha no , hn 330 trng i hc v cao ng cng lp Vit nam cha c ch
thc s.
Tuy tin rng cc trng i hc Vit nam s cn c nhng ngi ch thc s, chng
ti thy cn d dt khi s dng thut ng ny v n c th b hiu nhm thnh ch s
hu t ai v c s vt cht. Cn nhn mnh hai thuc tnh c bn ca s hu i
hc: mt l s hu i hc khng sinh ra c tc, khng trc tip sinh ra li nhun; hai
2

l s hu i hc khng c tnh k tha theo huyt thng. Nhng ngi c u thc

lm ch hay qun tr mt i hc phi lm vic v li ch ca x hi, hoc v li ch
ca a phng, ca ngnh ngh m mnh i din. (Xin lu : cc lp lun ny ca
chng ti khng bao gm cc i hc v li nhun hot ng theo nguyn l chung ca
th trng).
Hin ti, mt s i hc Vit nam c hi ng trng, nhng s lng t v nhng
hi ng ang tn ti ch yu ch c chc nng tham vn. Theo mt iu tra c nhc
n trong bi pht biu ca GS. Nguyn Minh Thuyt, cc hi ng trng hin ti
khng c quyn lc thc cht. Vo thi im nm 2010, trong 440 trng i hc v
cao ng c kho st, c cha ti 10 trng c hi ng trng, v trn thc t,
cc hi ng ny gn nh khng hot ng, cc thnh vin ngoi trng hu nh
khng d phin hp no, khng c bt c hot ng g, tr s hin din ti phin hp
cng b quyt nh thnh lp hi ng (Bo co Kt qu gim st vic thc hin chnh
sch, php lut v thnh lp trng, u t v m bo cht lng o to i vi gio dc i
hc ca y ban Vn ha, Gio dc, Thanh nin, Thiu nin v Nhi ng ca Quc hi nm
2010). Trn thc t, t ngi bit n s tn ti ca cc hi ng trng.

Khuyn ngh
Chng ti cho rng thay cho cc hi ng trng c vai tr tham vn, cc trng i
hc cn c hi ng u thc (hay cn gi hi ng tn thc - board of trustees) vi
quyn lc tng t nh hi ng qun tr ca cc doanh nghip. a phng v cc b
ngnh lin quan thc hin quyn v trch nhim lm ch ca mnh thng qua hi
ng u thc. Mi quyt nh quan trng trong c vic ch nh ban gim hiu trng
v ra nhng phng hng chnh sch ln lin quan n quyn li v s pht trin
ca trng phi c thc hin trong cc cuc hp ca hi ng u thc.
Vic thnh lp hi ng u thc v thit lp c cu ca n gn lin vi vic nh nc
phn quyn lm ch i hc cho a phng v cc b, ngnh lin quan. Chng ti tin
rng ch nhng nh ch c li ch gn cht vi nh mnh ca mt trng i hc mi
thc hin tt vai tr lm ch.
Vic phn quyn lm ch i hc cho a phng c cc thun li sau y:
- Tng thm tnh lnh mnh trong cnh tranh gia cc tnh thnh ph; cng nh
gia tng tnh thn trng trong cn nhc nhu cu thc, tnh kh thi ca vic xy
dng i hc ca a phng mnh. Cn nhn thy xu th chung l c mt i
hc mnh c ting tm l mt li th cnh tranh rt ln ca a phng hoc
vng. Ch c s cnh tranh xut pht t nhu cu thc mi em li ngun lc
thc s cho i hc.
3

a phng l ni c kh nng tt nht vn ng c s ng h x hi ln

nht cho trng. Nhiu doanh nghip, c nhn s sn lng hn trong vic ng
gp tin ca xy dng i hc, nu i hc l ca qu hng, hay a
phng m h gn b. huy ng c hiu qu ngun lc x hi, thuc tnh phi
li nhun ca trng i hc cn c th ch ho trong m hnh qun tr mi.
qu trnh phn cp khng dn n s pht trin o t v s suy gim cht
lng ca cc trng i hc, cc trng i hc qun tr theo m hnh mi
phi p ng c cc yu cu m bo cht lng o to; tt c cc trng
i hc cn c kim nh cht lng nh k v nu cn thit phi b ng
ca nu khng p ng c cc yu cu v cht lng.

L trnh
Vic giao i hc v a phng c th bt u t cc tnh thnh ph c kh nng t
ch ngn sch. C th xem xt vic cho php a phng trch lp qu h tr gio dc
i hc t khon ngn sch a phng phi chuyn v trung ng nu a phng
cam kt bo tr ti chnh cho i hc mnh lm ch. Khi y, trch nhim m bo ti
chnh cho vic vn hnh trng ca nh nc s gim bt mt cch tng ng.
Vi vic ci cch qun tr i hc nh trn, vai tr ca cc B ch qun s c tp
trung vo trch nhim iu phi, iu tit tm quc gia.

2. Ci cch ti chnh trong gio dc i hc Vit Nam

Mt nn gio dc i hc d c thit k tt n u nhng nu khng ngun lc
ti chnh hoc ngun lc khng c phn b v s dng mt cch hiu qu th s
khng th hon thnh c nhng mc tiu m x hi mong i. Hin trng ti chnh
ca h thng gio dc i hc Vit Nam ang i mt vi ba vn ln: thiu kinh ph,
bt bnh ng v thiu t ch ti chnh. Trong phn ny chng ti s phn tch ba vn
ni trn, v xut mt m hnh di hn cng vi l trnh thc hin ph hp vi
hon cnh Vit Nam.

Phn tch hin trng

Ba thch thc ti chnh ln trong gio dc i hc Vit Nam hin nay l:
Cc trng i hc thiu kinh ph mt cch trm trng
4

Th nht, mc u t ca nh nc cho cc trng cng cn rt thp. Theo s liu

ca Ngn hng Th gii nm 2010, u t cho gio dc i hc ca Vit Nam chim
14% u t ca ngn sch nh nc cho gio dc. So vi GDP th t l u t cng
cho gio dc i hc l 0,9%. Trong khi mc trung bnh u t cng cho GDH ca
cc nc OECD l l 1% GDP (cng vi 0,5% t khu vc t nhn thnh 1,5%). chu
u mc chi ca nh nc cho H trung bnh l 1,1% GDP, cng vi 0,2% t khu vc
t nhn). M th ang chi 2% GDP cho i hc (1% t nh nc). Tnh theo s tuyt
i (khong 5-6 triu/sinh vin/nm ti phn ln cc chng trnh chnh, khng tnh
chng trnh ti nng, cht lng cao, tin tin), u t ca nh nc cho GDH
Vit Nam thp hn rt nhiu v GDP Vit Nam cn thp.
Th hai, mc hc ph cho cc trng cng cng rt thp. Phn ln cc trng i hc
cng Vit Nam (tr mt s trng t ch ti chnh) ang t mc hc ph theo quy
nh ti Ngh nh 49/2010/N-CP trong hc ph b chn trn mc qu thp (t 5.5
triu - 8 triu/sinh vin/nm cho nm hc 2014-2015). Nu chiu theo mc hc ph
trung bnh ca cc trng i hc thuc nhm xp hng kh M xp x bng GDP
u ngi th hc ph Vit Nam s cn tng ln t 2 n 3 ln so vi mc hin nay.
Tng t nh vy, nu chiu theo mc hc ph ca i hc Bc Kinh - mt trng i
hc hng u Trung Quc - l 26-30,000 NDT/nm, tng ng 60-70% GDP u
ngi ca Trung Quc th hc ph ca H Vit Nam cng cn tng ln khong 25-30
triu VND/nm theo thi gi hin ti.
Th ba, cc ngun thu khc nh ngun thu t dch v, ngun thu t dch v khoa hc,
cng ngh, t vin tr, ti tr, hin tng cng qu thp, trung bnh ch khong 3% tng
ngun thu hin nay ca cc trng i hc Vit Nam.
Bn cnh , tnh hnh ti chnh vi cc i hc t cng khng kh quan hn i hc
cng. Tr mt s cc trng t c tm nhn v ngun lc cho php, phn ln cc
trng t Vit Nam hin nay cng ch da vo ngun thu t hc ph v mc hc ph
mc d cao hn so vi mc trung bnh ca i hc cng nhng v c bn cng tng
i thp (trung bnh 8 - 12 triu/nm).
H qu ca cc vn nu trn l cht lng o to suy gim, c s vt cht khng
p ng yu cu v xung cp, cc trng phi tng s lng sinh vin v m rng
cc h o to phi chnh quy lm ging vin qu ti, khng cn thi gian dnh cho
nghin cu khoa hc.
Bt bnh ng trong c hi tip cn gio dc i hc gia ngi giu v
ngi ngho

Cch tip cn ca Vit Nam hin nay l gi hc ph thp ngi ngho c th tip
cn. Chng ti cho rng cch tip cn ny l sai lm v n c th dn n bt bnh
ng hn v hai l do sau. Th nht, hc ph thp lm cho cc trng khng c
ngun thu cp hc bng cho sinh vin ngho. Th hai, hc ph thp dn n a s
ngun lc ca trng phi da vo ngn sch nh nc. V hai l do ny, ch sinh vin
t gia nh kh gi mi i hc i hc c, v chi ph o to cc sinh vin ny li
c nh nc bao cp l ch yu.
Mt gii php cho vn ny l chng trnh hc bng v tn dng cho sinh vin
ngho. Hin nay, hc bng cho sinh vin ngho nc ta c nhng khng ng k.
V tn dng, t nm 2007 Nh nc ban hnh chng trnh tn dng sinh vin theo
Quyt nh 157/2007/Q-TTg v gim c mt phn gnh nng cho mt s sinh vin
ngho. Tuy vy, nhc im ca chng trnh ny l mc cho vay thp, ch chi tr
mt phn chi ph sinh hot, hc ph ca sinh vin. Mt khc, v i tng cho vay dn
tri, v v cha p dng hnh thc iu chnh mc cho vay theo kh nng ti chnh v
nng lc hc tp ca sinh vin, cho nn Chng trnh 157 cha thc s h tr c
sinh vin ngho, c hc lc, c kh nng chi tr cho vic i hc i hc.
C ch t ch v trch nhim gii trnh v mt ti chnh cn nhiu bt cp
Ngh nh 43/2006/N-CP v Thng t lin tch 07/2009/TTLT-BGDT-BNV v mi y
l Ngh nh s 16/2015/N-CP bc u trao nhiu quyn t ch ni chung v t ch
ti chnh ni ring cho cc trng i hc, nhng vn cha mnh v linh ng
gip cc trng c kh nng ch ng t iu chnh chnh sch ca mnh nhm p
ng vi yu cu pht trin v s bin ng nhanh chng ca thc tin qun l. Ngay
nhng trng c th im c t ch v phn thu nh i hc Ngoi thng, i
hc H Ni vn b hn ch rt nhiu v phn chi, v d nh quyn quyt nh lng
bng cho ging vin, cn b, quyn quyt nh chi cc hot ng ti u t, lin doanh,
hp tc, mua sm ti sn, trang thit b .
V pha cc trng, vn cn nhiu thi quen li, ch bao cp t pha nh nc. V
pha cc nh qun l nh nc th cn e ngi, cha dt khot trao quyn t ch ni
chung v t ch ti chnh ni ring cho cc trng i hc, mt phn l do vn thiu
nhng c ch quy nh trch nhim gii trnh m cc i hc tin tin trn th gii ang
p dng nh c ch qun tr chia s (shared governance) c th hin qua quy nh
v chc nng v nhim v ca Hi ng trng hoc Hi ng khoa hc, hoc c ch
nh gi hiu qu thc s hot ng ca trng i hc nh s hi lng ca sinh vin
v cc nh tuyn dng.

Khuyn ngh
Theo chng ti, ci cch ti chnh cho h thng cc trng i hc Vit Nam cn tp
trung vo ba lnh vc u tin sau: i) Tng u t ton x hi vo h thng i hc, bao
gm c ti tr t ngn sch ln ng gp ca x hi; ii) T ch ti chnh cho cc i
hc; iii) Thay i cch phn b ngn sch cho tng trng v chia thnh ba knh nh
trong m hnh nu di y.
Cn lu rng tng t ch khng c ngha l Nh nc gim h tr cho gio dc i
hc. Ngc li, Nh nc cn u tin u t cho lnh vc ny, nht l u tin u t
v nghin cu khoa hc, v y l i tng u t quan trng trong s pht trin lu
di ca Vit Nam. Tng t ch l mt phng thc gip nh nc phn b ngn sch
h tr cho i hc mt cch hiu qu hn thay v co bng, hay theo nhng ch tiu c
th bn ci.
C ch th trng cn c coi l ng lc mnh m nht nng cao cht lng gio
dc i hc, huy ng ngun thu v s dng ngun lc hiu qu. Dng th trng lm
ng lc c ngha l tng t ch, to iu kin cho cc trng (cng v t) cnh tranh
vi nhau v cht lng gio dc, mc hc ph, v s lng tuyn sinh, v qua , phc
v x hi tt hn.
Song song, Chnh ph cn can thip gim thiu cc khim khuyt chnh sau ca th
trng: i) Bt cng bng trong gio dc: ch ngi giu mi tin i hc; ii) Thiu
thng tin v cht lng ca cc trng ngi i hc la chn ng n; iii) Cc
trng ch tp trung o to theo nhu cu ca th trng, v xem nh nhng ngnh c
li ch lu di cho x hi.
Chng ti xut mt m hnh di hn:
Cc trng c ton quyn quyt nh cc vn nh s lng tuyn sinh, mc hc
ph, chng trnh v cht lng o to, chi tiu t lng n cc khon chi v u t
khc mc th trng, tin h tr t cc c nhn, doanh nghip, t chc phi chnh
ph.
- C c ch gim st ni b v t bn ngoi chng cc lm dng quyn t ch ny
- C c ch cung cp thng tin cho ngi dn la chn trng.
- Quy nh tng trng phi trch mt phn nht nh t doanh thu lm hc bng cho
sinh ngho v gii: Chnh ph c th chn mt mc ph hp cho Vit Nam trong thi
im trc mt v iu chnh dn cho hp l. (V d nc ngoi: H Duke ca M
dnh khong 24% chi ph hot ng ca nin kho 2012-2013 cho cc dng tr gip
7

ti chnh cho sinh vin. Vit Nam, hin ti i hc Khoa Hc v Cng Ngh H Ni
cng trch 20% tin thu c t hc ph cho cc qu hc bng.)
H tr ca Nh nc cn c chia theo 3 knh chnh:
1. H tr trc tip cho tng trng: H tr ca Chnh ph cho tng trng cn c
tnh mt cch minh bch v n nh da trn cc tham s sau: tng s sinh vin, s
u sinh vin trong tng ngnh m Chnh ph u tin v th trng khng t p ng,
vng min v cc a phng kh khn (xem v d Ph lc 2 v mc u t trn u
sinh vin v hc ph ca Chnh ph Australia cho sinh vin bn a). Tin h tr ca
chnh ph hng nm nu khng c s dng ht c th c chuyn vo endowment
fund ch khng phi tr v ngn sch.
2. H tr thng qua hc bng v tn dng sinh vin: Chnh ph h tr cho gio dc i
hc thng qua hc bng v tn dng sinh vin do Chnh ph thc hin. Ring vi tn
dng sinh vin, xy dng chng trnh tn dng mi hiu qu hn thay th cho chng
trnh tn dng 157 hin nay, trong : (i) Quy nh nhiu nh mc cho vay tng ng
vi tng loi sinh vin thay v mt nh mc chung nh hin nay; trong c th cho
vay trang tri c tin hc ph v sinh hot ph; (ii) Cn c nh mc cho vay da
trn nh gi nng lc ti chnh ca sinh vin (means-tested) v kt qu hc tp; (iii)
C th p dng hnh thc tr n theo m hnh tn dng tu theo thu nhp (income
contingent loan): ch bt u tr n khi sinh vin tt nghip i lm c mc lng trn
ngng ti thiu; mc tr n t l vi thu nhp hng thng; (iv) C th p dng quy
nh ch cho sinh vin hc ti cc chng trnh c kim nh ng k vay hc ph
nhm khuyn khch cc trng tham gia kim nh cht lng
3. H tr thng qua ti tr nghin cu khoa hc: Vn ny chng ti s phn tch
trong mt bi ring v ch nghin cu khoa hc v pht trin cng ngh cc
trng i hc. Ngoi ra, nh nc c th h tr qua mt s knh khc nh chnh sch
u i thu, quyn s dng t, to iu kin cho cc trng tin hnh lin doanh, lin
kt vi cc i hc v t chc nc ngoi c thm ngun lc u t cho i hc, v
khuyn khch chnh quyn cc a phng u t thm cho cc i hc trong a bn
ca mnh. H tr t nh nc tun th theo nguyn tc l tng s h tr cho gio dc
i hc c nc (ch khng phi tng trng) khng c gim, m bo b trt
gi, v cn tng ln trong iu kin c th bng hoc cao hn mt bng quc t tnh
theo GDP u ngi hoc phn trm GDP chi cho i hc.

L trnh
8

 trnh nhng thay i qu t ngt, trong thi gian u, Chnh ph c th vn khng

ch mc hc ph trn (v d mi nm hc ph c tng ti a 25%), ng thi cho
php mc trn ny tng dn theo tng nm. iu tit linh hot v ph hp vi tnh
hnh kinh t, mc trn ngn hn c th gn vi GDP u ngi.
i vi cc chnh sch khc, cn p dng ngay m hnh di hn v iu chnh theo
tng nm cn c trn tnh hnh thc t. Trong ba knh h tr chnh ca nh nc, cn
chuyn dn t knh th nht (h tr trc tip cho cc trng) sang 2 knh kia (hc
bng, tn dng sinh vin v ti tr nghin cu khoa hc).
L trnh tng hc ph nht thit phi c song hnh vi yu cu tng cng minh
bch v trch nhim gii trnh ca cc trng i hc v ch nh vy th nh nc, sinh
vin, v x hi mi c iu kin gim st v m bo ngun ti chnh tng thm c
s dng ng mc ch v hiu qu.

3. m bo cht lng
Phn tch hin trng
m bo cht lng trong gio dc i hc l khi nim mi xut hin nc ta trong
khong hn 10 nm tr li y. Vic hnh thnh h thng m bo cht lng l bc
i hp l, ph hp vi xu th chung ca th gii sau giai on bng n v s lng.
Kinh nghim v thc tin th gii cho thy, c bn cng c m bo cht lng chnh
nh sau: (1) Kim nh cht lng (quality accreditation), (2) cng khai thng tin cht
lng (quality information disclosure), (3) xp hng (ranking) v (4) i snh
(benchmarking). i chiu vi h thng m bo cht lng nc ta hin nay, c th
thy mc d c bn cng c trn u c trin khai, vn cn tn ti mt s vn
nh sau:
Kim nh cht lng
Trong bn cng c m bo cht lng, kim nh cht lng c l l cng c c
bit n rng ri v c s quan tm ln nht t pha nh nc. Cc kho th v kim
nh cht lng gio dc c ra i t nm 2004 l c quan qun l ca nh nc
chuyn trch v kim nh cht lng. Quy nh v kim nh cht lng cng c
hnh thnh v chnh sa nhiu ln, trn c s tham kho quy nh v kim nh cht
lng th gii. Trn c s quy nh v kim nh cht lng, hu ht cc trng i
hc, cao ng trn c nc thnh lp n v chuyn trch v kim nh cht lng
bn trong (mc d trong thc t, cc n v ny thng vn phi kim nhim cc nhim
9

v nh kho th/thanh tra). Mt s chng trnh bt u c nh gi kim nh

theo quy nh ca B GD&T v 3 trung tm kim nh c lp c thnh lp ti 3
thnh ph H Ni, Nng, H Ch Minh. C th thy c ba trung tm ny cha hon
ton c tnh c lp v hot ng di s bo tr chuyn mn ca hai HQG v H
Nng. Ti cc nc khc, cc trung tm kim nh cht lng thng tch ri, khng
trc thuc cc trng i hc v B GD&T.
T pha c s, mt s trng nhn ra ch li ca kim nh cht lng gio dc v
c mt s n lc ng ghi nhn trong vic tham gia vo chng trnh kim nh ca cc
t chc quc t nh AUN, ABET.

Cng khai thng tin cht lng

Cng khai thng tin cht lng l cng c c rt nhiu nc trn th gii, c bit l
M, Anh, Hn Quc p dng v pht huy hiu qu trong vic to sc p buc cc
trng i hc phi vn ng nhm nng cao cht lng o to v nghin cu khoa
hc. Thng tin cht lng bao gm cc b ch s (indicator set) v o to v nghin
cu khoa hc nh: t l sinh vin c vic lm sau 12 thng, mc thu nhp bnh qun
ca sinh vin tt nghip, mc hi lng ca sinh vin, t l cng b khoa hc/ging
vin . Thng thng vic tin hnh thu thp cc thng tin cht lng s do mt t
chc c lp thc hin, cc trng c ngha v phi hp vic thu thp c tin
hnh thun li, v d nh trong vic cung cp thng tin sinh vin, cu sinh vin, cc i
tc. Ti Vit Nam, cng khai thng tin cht lng c nhen nhm trin khai t
nm 2009 vi Chng trnh 3 cng khai trong cc trng i hc c yu cu phi
cng khai thng tin ca trng mnh trn trang mng v cc mng o to, c s vt
cht v ti chnh. Tuy vy, cht lng ca cng khai thng tin Vit Nam vn cha t
c tin cy kh d bi v cc trng t o v t cng b bo co ca mnh, vic
m ng ra cn c giao cho mt t chc c lp.
Xp hng v i snh
Xp hng v i snh l hai cng c m bo cht lng cn t c ph bin Vit
Nam, mc d c nhng n lc n l ca mt vi trng i hc c tm nhn v
c mun hi nhp quc t. Trong nm 2014, B GD&T c ban hnh mt quy nh
tm thi v vic phn tng v xp hng i hc; nhng cho n nay, vn bn chnh
thc vn cha c ban hnh.

Khuyn ngh

10

Theo quan im ca chng ti, nng cao cht lng gio dc i hc, p dng ng
b c 4 cng c ca m bo cht lng k trn l mt iu cn lm. Tuy vy, trong
iu kin ngun lc hu hn, nh nc nn tp trung vo hai cng c kim nh cht
lng v cng khai thng tin cht lng hn v tnh kh thi, v tnh ph dng (c th
cho ton b h thng gio dc i hc) cao hn.
Kim nh cht lng
- Tip tc hon thin, ci tin h thng, tiu ch kim nh cht lng hin ti trn c s
tham kho hoc tham gia cc h thng, tiu ch kim nh cht lng ca th gii; p
dng nhiu b tiu ch kim nh cht lng khc nhau cho cc bc hc khc nhau
(cao ng, i hc, thc s, tin s) v cho cc hnh thc hc khc nhau (chnh quy,
lin kt quc t, e-learning).
- T chc li cc trung tm kim nh cht lng gio dc thnh cc trung tm kim
nh c lp, nm ngoi B GD&T. Ban hnh cc quy nh nhm m bo vic nh
gi kim nh thc s khch quan v cng bng.
- Khuyn khch s hin din ca cc t chc kim nh quc t Vit Nam v c chnh
sch h tr cc trng i hc tham gia nh gi kim nh ti cc t chc ny.
Cng khai thng tin cht lng
- Giao cho mt t chc c lp tin hnh vic thu thp thng tin cht lng gio dc i
hc v cng b hng nm trn cc phng tin thng tin i chng. Cc trng i
hc, cao ng c ngha v phi hp vi t chc ni trn trong qu trnh thu thp d
liu.
- C th tham kho t cc nc p dng trc nh M, Anh, Hn Quc thit
lp b ch s thng tin cht lng. B thng tin ch s c th bao gm: mc hi
lng ca sinh vin sau tt nghip, t l sinh vin c vic lm 12 thng sau tt nghip,
thu nhp trung bnh ca sinh vin sau tt nghip
Xp hng v i snh
- Khuyn khch v c chnh sch h tr cc trng i hc Vit Nam tham gia vo cc
bng xp hng v i snh quc t.

M hnh di hn
V di hn, kim nh cht lng v cng khai thng tin cht lng cn c xem l
hot ng bt buc v nh k i vi tt c cc trng, chng trnh i hc v cao
ng trong c nc. Kt qu kim nh cht lng c lp cn c xem nh tiu ch
11

trong vic phn b ngn sch, quyt nh m, ng hay tm ngng cc chng trnh
o to, b nhim/ti b nhim cc nhn s cp cao trong trng i hc.

4. Nghin cu khoa hc v ging dy i hc

S mnh ca i hc l truyn t v m rng tri thc. Nhng c gng ci cch m
hnh qun tr v ti chnh ca i hc cng ch hng n mc tiu chnh l nng cao
cht lng nghin cu khoa hc v ging dy.

Phn tch hin trng

Chng ti cho rng vn ni cm nht trong nghin cu khoa hc v ging dy i
hc Vit nam l s u tin dnh cho s lng thay cho cht lng. Vn ny th
hin trn nhiu bnh din khc nhau:
Kh nng nghin cu khoa hc
Kh nng nghin cu khoa hc yu km ca ging vin i hc Vit Nam l mt vn
ln. Di y l mt s nguyn nhn:
- Qu trnh nng cp gn y ca nhiu trng t trung cp, cao ng ln i hc c
th qu vi vng.
- Trong vic tuyn dng ging vin i hc, kh nng nghin cu khoa hc cha c
coi l u tin hng u.
- Trong qu trnh lm vic, ging vin thiu iu kin v ng c nghin cu khoa
hc.
Bn cnh nhng thch thc nu trn, cn ghi nhn Vit Nam c mt i ng nh cc
nh khoa hc c trnh c khng nh, v mt i ng kh ng nh khoa hc
tr, tu nghip v tip cn vi nghin cu khoa hc nhng i hc tin tin. Tuy
vy, vn cn thiu nhng ngi c kh nng lm u tu.
Ti tr nghin cu khoa hc ca nh nc
Nafosted, qu ti tr nghin cu khoa hc c bn, c hiu ng rt tch cc, c bit
trn s lng cng b quc t. Tuy nhin, c th nhn thy rng ti tr nghin cu
khoa hc chung ca nh nc cn gin tri. Trong vic xt duyt ti nghin cu
khoa hc, i khi cn qu u tin mc ch lun" so vi kh nng v cht lng
nghin cu khoa hc. Trong mt s mu tnh im h s ti khoa hc ng dng,
12

tnh cp bch c trng s cao hn so vi thnh tch khoa hc ca ch ti, ni cch

khc l tnh kh thi.
Mi trng trao i v hp tc
Mi trng khoa hc trao i tng tc gia cc trng i hc khc nhau, gia i
hc v cng nghip, cn rt thiu. Hu ht cc trng tuyn dng sinh vin c ca
mnh lm ging vin, thay v tch cc i tm ti nng t nhng ngun khc. Quan h
gia cc trng i hc b chi phi bi nhng cnh tranh mang tnh cht lch s, i khi
l mu thun c nhn, thay v hp tc v cnh tranh lnh mnh hng ti nng cao
cht lng nghin cu.
Lin h ca i hc vi cng nghip nu c thng thng ch dng mc quan h
c nhn ch t khi c th ch ho. S thiu tin tng v hp tc gia i hc v
cng nghip l mt trong nhng nguyn nhn chnh cho s non yu ca nghin cu
trin khai Vit nam, c v s lng v cht lng.
Phng thc hiu qu v thc cht nht nng cao cht lng nghin cu khoa hc
l hp tc quc t. Cc trng i hc hu nh khng c c ch ti chnh n tip
khch quc t. Trong khi nhiu doanh nghip nh nc c th b khon tin rt ln
thu t vn quc t, cc trng i hc Vit nam khng th thanh ton v my bay v
sinh hot ph cho cc gio s nc ngoi v khng c c ch v ngn sch.
S mn hc v s gi ln lp
V s lng, hc trnh i hc Vit Nam nng hn nhiu so vi i hc cc nc
tin tin. ly v d, s mn hc ton HQGTPHCM nhiu gp hai s mn hc
ton i hc Chicago. Ti HKHXHNV, sinh vin phi hon thnh 60 mn hc trong
7 hc k, trong khi trung bnh sinh vin i hc M trung bnh hc 4 mn mt hc k.
Nhn chung, sinh vin Vit nam hc nhiu mn hn, nhng v t lm n, bi tp nn
mc hiu bit khng su, k nng t hc v nghin cu cn rt yu so vi sinh vin
cc nc pht trin.
V s lng mn hc qu nhiu (v mt phn v l do thu nhp), s lng gi ng lp
ca ging vin hin ti l qu ln. iu ny nh hng tiu cc n cht lng cng
tc nghin cu khoa hc v hng dn sinh vin tm ti khm ph.

Khuyn ngh

13

T phn tch hin trng cht lng nghin cu khoa hc v ging dy nh trn, chng
ti i n mt s khuyn ngh nh sau:
Ging dy
- Gim s mn bt buc, gim s gi ln lp.
- Tng s gi thc tp, thc hnh, lm ti v lm bi tp.
- Khuyn khch vic s dng trc tip hc liu do cc trng i hc tin tin
cung cp ging vin gim gi dy, tng gi hng dn thc hnh v lm bi tp.
Nghin cu khoa hc
- Ly trnh nghin cu khoa hc lm u tin hng u cho vic tuyn chn ging
vin.
- Thit lp mt s v tr vi iu kin lm vic v i ng c bit to ra nhng u
tu trong nghin cu khoa hc c bn v ng dng.
- Thit lp c ch ti chnh h tr chi ph cho cc nh khoa hc nc ngoi sang
Vit Nam lm vic.
Ti tr nghin cu khoa hc ca nh nc
- Tp trung ti tr nghin cu khoa hc ca nh nc v cc qu hot ng theo m
hnh Nafosted.
- Ly thnh tch khoa hc v mc cng nhn quc t lm ch tiu hng u trong
vic xt duyt ti.
- Tng cng s tham vn ca cc nh khoa hc quc t trong vic xt duyt ti.
Mi trng trao i v hp tc
- Lm thng thong th trng lao ng khoa hc, khuyn khch vic lun chuyn t
trng ny sang trng khc, t i hc sang cng nghip v ngc li.
- H tr cho nhng ti c kh nng lm tin cho vic hnh thnh cc mng li
trong nghin cu khoa hc.
- Th ch ho s lin kt gia i hc v cng nghip thng qua mt s vic nh sau:
(i) i din ca cng nghip tham gia hi ng u thc ca trng, hi ng khoa hc
ca cc khoa, (ii) i din ca cng nghip tham gia vo vic thit k hc trnh, ni
dung mn hc v hng dn sinh vin thc tp, (iii) thit lp cc v tr gio s c
bit do cng nghip ti tr.

L trnh
14

Chng ti cho rng s rt kh c th ci t v c bn ch tuyn dng nhn lc khoa

hc, c bit trong vic thit lp cc v tr gio s c bit, nu khng c ci t v qun
tr v ti chnh i hc nh nu cc mc trn.

5. Dn ch ni b v t do hc thut
Uy tn ca cc trng i hc trong x hi khng ch ph thuc vo tim nng ti chnh
v cht lng nghin cu khoa hc v ging dy m cn ph thuc vo cc nh ch
dn ch ni b, cng nh kh nng duy tr o c v t do trong hc thut. Bn thn
cht lng nghin cu khoa hc v ging dy cng b chi phi bi kh nng duy tr o
c v t do trong hc thut. Mi trng hc tp v nghin cu khoa hc trong cc
trng i hc c lnh mnh hay khng ph thuc vo tnh minh bch ca cc nh ch
dn ch ni b.

Phn tch hin trng

Cc nh ch dn ch ni b trong cc trng i hc Vit nam cn thiu hoc nu c
th cn kh s si. C th nhn thy qua cc biu hin sau y:
- Ging vin i hc, thm ch gio s, cm thy v tr ca mnh thp hn cc b phn
qun l v ting ni ca h khng c lnh o nh trng lng nghe.
- Sinh vin thiu knh chnh thc pht biu nguyn vng ca mnh v hc trnh,
phng php ging dy ca gio vin, cng nh i sng sinh vin.
- Cn thiu nh ch dn ch ni b gii quyt qua i thoi minh bch nhng xung
t ni b.
- Nhng vi phm o c khoa hc ng ra phi c phn x cc nh ch dn
ch ca i hc trc, th nhiu khi li phi mn ti bo ch v cng lun, lm mt
uy tn ca trng.
- Cc trng i hc cha c t do hc thut thc s v cn nhiu mn hc bt buc.

Khuyn ngh
- Thit lp ngh trng ging vin (Faculty Senate) vi vai tr tham vn mi vn
lin quan n ging dy v nghin cu khoa hc trong trng. Ngh trng ging
vin c th a ra ting ni chung ca ging vin i vi cc hin tng vi phm o
c khoa hc hoc t do hc thut. Ngh trng ging vin bu ra i din tham
vn ban gim hiu nh trng.
15

- Thit lp ngh trng sinh vin (Student Senate) vi vai tr tham vn mi vn

lin quan n hc tp v i sng sinh vin. Ngh trng sinh vin bu i din ca
mnh tham vn ban gim hiu nh trng.
- Thit lp cc y ban thng qua ging vin c th tham vn trc tip cho Ban gim
hiu. Trong s nhng y ban nh th c th k n: y ban k hoch, y ban tuyn
dng, y ban bt, y ban nh gi thng nin Ban gim hiu giao cho cc
u ban nhim v tham vn v nhng vn c th.
- Mi trng i hc c quy ch ni b iu tit quan h gia hi ng u thc,
ban gim hiu, ngh trng ging vin, ngh trng sinh vin v cc u ban, ph hp
vi quy ch chung ca nh nc.
- Cc trng i hc c t ch trong vic thit lp u tin trong nghin cu khoa
hc v hc trnh ging dy.

Li cm n
Nhm i thoi gio dc chn thnh cm n cc c nhn gp , phn bin, b sung
s liu v cung cp ti liu Nhm c th hon thnh bn khuyn nghi v phng
hng ci cch gio dc i hc ny. Chng ti c bit cm n TS. Bi Trn Phng,
GS. Nguyn Minh Thuyt v TS. Lng Hoi Nam v nhng kin qu bu.
Nhm i thoi gio dc chn thnh cm n cc t chc, c nhn h tr, cng tham
gia t chc, ti tr hi tho VED 2014, trong c anh Nguyn Ngc Tun (h tr k
thut), ch Ly Hong Ly (thit k logo), ch Nguyn Lan Anh v anh Lng Hoi Nam
(h tr t chc), v cc nhn vin ca American center ti thnh ph H Ch Minh.
Xin c gi li cm n c bit n Lnh s qun Hoa K ti thnh ph H Ch Minh,
b Tng lnh s Hoa K Rena Bitter, B trng b Khoa Hc Cng Ngh Nguyn
Qun, Th trng b Gio dc o To Bi Vn Ga, Gim c i hc quc gia thnh
ph H Ch Minh Phan Thanh Bnh.

C. Nhm i thoi gio dc

1. Trn Ngc Anh (i hc Indiana, Hoa K)
2. Quc Anh (Hc vin Nghin cu Chnh tr Sciences Po, Paris, Php)

16

3. V Thnh T Anh (i hc Princeton, Hoa K v Chng trnh ging dy kinh t

Fulbright, Vit Nam)
4. Ng Bo Chu (i hc Chicago, Hoa K v Vin nghin cu cao cp v ton,
Vit Nam)
5. L Hng Giang (Sydney)
6. Phm Hng Hip (i hc Vn Ho Trung Hoa, i Loan)
7. Ng Quang Hng (i hc bang New York Buffalo, Hoa K)
8. Phm Ngc Thng (H Ni)
9. Phm Hu Tip (i hc Arizona, Hoa K)
10. Trnh Hu Tu (i hc Wisconsin ti Milwaukee, Hoa K)
11. V H Vn (i hc Yale, Hoa K)
12. Nguyn Phng Vn (TPHCM)

17

Cc ph lc
Ph lc 1:
Mc h tr ca nh nc trong ngun thu ca mt s H cng lp Hoa K
i hc cng lp

T l h tr ca ngn sch
ca nh nc
1987

2012

University of Illinois at Chicago, Chicago, IL

52.8%

16.9%

University of California at Davis, Davis, CA

63.4%

30.2%

University

66.6%

33.9%

Georgia State UniversityAtlanta, GA

67.0%

35.2%

University of South Carolina at Columbia,

52.2%

21.6%

54.1%

23.4%

58.9%

28.7%

55.8%

27.5%

of

California

at

Riverside,

Riverside, CA

Columbia, SC
University of California at Santa Barbara,
Santa Barbara, CA
University of California at Santa Cruz, Santa
Cruz, CA
University of Houston main campus, Houston,

18

TX
University of South Florida, Tampa, FL

69.0%

40.8%

Wayne State University Detroit, MI

54.1%

26.7%

Michigan State University, East Lansing, MI

45.0%

17.8%

Rutgers University at New Brunswick, New

59.6%

32.6%

49.4%

22.6%

61.8%

35.1%

University of Oregon, Eugene, OR

35.8%

9.3%

Arizona State University at Tempe, Tempe,

50.2%

23.7%

University of Florida, Gainesville, FL

56.0%

29.9%

University of Illinois at Urbana-Champaign,

42.3%

16.4%

47.8%

22.2%

Brunswick, NJ
University of California at Berkeley, Berkeley,
CA
University of Massachusetts at Amherst,
Amherst, MA

AZ

Champaign, IL
University of California at Los Angeles, Los
Angeles, CA

19

Montana

State

University

at

Bozeman,

51.4%

25.8%

Bozeman, MT

Ph lc 2:
Chi ph n v, t l ng gp gia hc ph v u t nh nc cho sinh vin bn a
ti Australia nm hc 2014-2015

T l tr cp

Chi ph n v

nh

nh

(tr

nc

ph

nc + hc ph)

10266

1961

0.19

12227

Nhn vn

6152

5447

0.89

11599

Ton, thng k, my

8768

9637

1.10

18405

6152

9637

1.57

15789

Gio dc

6152

10026

1.63

16178

Tm l lm sng, ngoi

6152

11852

1.93

18004

Nhm ngnh

Lut, k ton, qun tr,

Hc

Tr

ph

cp

nc/hc

cp

nh

kinh t, thng mi

tnh, mi trng v cc
ngnh v sc kho
Khoa

hc

hnh

vi,

khoa hc x hi,

20

ng, ngh thut hnh

nh v trnh din
Khoa hc v sc kho

8768

11852

1.35

20620

iu dng

6152

13232

2.15

19384

Khoa hc, k thut v

8768

16850

1.92

25618

Nha, dc v th y

10266

21385

2.08

31651

Nng nghip

8768

21385

2.44

30153

o c

n v: Australian dollar

Ph lc 3:
Nghin cu v pht trin trong i hc Ng Quang Hng
Tham lun cu GS Ng Quang Hng (H bang New York ti Buffalo, M) ti Hi
tho VED 2014.
Nghin cu v pht trin (R&D) l mt thnh t ti quan trng trong mt trng i hc
hin i. R&D khng nhng quan trng v mt kinh t, pht trin khoa hc ni chung v
k nng nghin cu ni ring, m cn ng vai tr thit yu trong vic ci thin cht
lng gio dc.
21

Trong bi vit ny, ti s chia s mt vi thu thp, quan st, v kinh nghim c nhn v
vic lm R&D trong i hc. Cc v d v quan st s ch yu xoay quanh ngnh Khoa
Hc My Tnh, v l ngnh m ti lm vic v c cht t hiu bit. Ti hy vng rng
cc quan st ny c th phn no c tnh ph qut v tr nn hu dng trong nhin
ngnh khc na. Cui cng, bi vit nu ra mt vi tng cho vic ci thin c cht
ln lng ca R&D trong cc trng i hc Vit Nam.
(Tc gi xin chn thnh cm n cc thnh vin Nhm i Thoi Gio Dc, cc anh
Lng Thnh Nam, Cao Hong Tr, V Hng Sn, v Nguyn Xun Long, ng
gp cc kin qu bu cho bi vit ny. Li trong bi l li ca c nhn ti, khng phi
ca h.)
Nghin cu v pht trin (R&D) l g?
c mt ngn ng nht qun cho ton b bi vit v ngha ca cm t R&D, trc
ht chng ta thng nht ng ngha ca cm t R&D s c dng cho bi vit ny.
Ch D pht trin th tng i r: pht trin mt sn phm mi hoc mt b
phn no cu thnh mt sn phm c th. Trong ngnh my tnh th mt sn phm
mi c th l mt phn mm mi gii quyt mt vn c th, v d nh phn mm
iu khin khng lu. Mt b phn ca mt thnh phm c th l mt con chip, hay mt
th vin thut ton gii quyt cc bi ton ti u trong vn tr hc, m dng n ta c
th gii quyt cc vn ch tc giao thng hay vn chuyn v ng gi hng ha.
Ch R nghin cu th c nhiu tm mc, v c th nm na chia thnh hai loi
chnh,phng theo (adaptation) v sng to (innovation). Hai loi nghin cu ny cng
ph hp vi hai loi nhm R&D cc cng ty, tp on. Mt loi nhm R&D bao gm
ch yu l cc k s, loi cn li cn c gy dng bi mt nhm cc nh khoa hc
nghin cu. Nhng nghin cu mang tnh sng to cao hn tt nhin l c ri ro cao
hn, nhng khi thnh cng th li tc u t cng ln hn.
ngha kinh t ca R&D
Cc nghin cu kinh t cho thy li tc u t cng vo R&D thng l kh cao,
khong 30% n 100% hoc hn na, theo cc bo co ca phng nghin cu Kinh
T Quc Gia M (NBER), ca cc nh kinh t Charles Jones v John Williams ca
Stanford, hoc ca ngn hng d tr lin bang ca San Francisco.
22

Nhiu trng i hc M c cc phng chuyn giao cng ngh lm vic rt tt. cc

trng hng u c mt vn ha lm chuyn giao cng ngh lu i, kt hp cng t
nhun nhuyn, th li tc ca h tht s l ng ghen t. Stanford s hu bng sng
ch thut ton Page-Rank ca Google, mt cng ngh mang tnh t ph ngnh sinh
hc phn t (DNA ti t hp recombinant DNA), cng vi thu nhp t nhiu cng ty
khi nghip ca sinh vin h, thu v trung bnh 60-100 triu USD mi nm trong 40
nm qua. NYU ng s hu bng sng ch thuc Remicate tr thp khp, cng vi cc
sng ch khc thu v 157 triu nm 2006 (tng chi ph nghin cu l 210 triu, li
75%). Nhng ta khng cn ly cc v d t cc i hc nh ca th gii nh MIT,
Stanford, Berkeley. i hc Wake Forest nm 2006 thu v 60 triu (trn tng chi ph
146 triu); phn no nh h thng V.A.C., mt h thng to chn khng c hc gip hi
phc vt thng. i hc Florida c nc Gatorade, v.v.

Trong cc ngnh XH hi hc nh kinh t, chnh tr, ngoi giao th R c ngha rt ln

v mt lm chnh sch. V d nh trong cng cuc i mi gio dc ca chng ta, ch
tnh trong 3 thng qua thi l bo ch ng y cc d n, d tho v thay i quy
ch tuyn sinh, c ch t ch, trang b my tnh bng, vn vn. Nhng t khi ta thy mt
cng trnh nghin cu khoa hc nghim tc i km, nh gi li hi ca cc d n d
tho mi. Cc tranh lun trn bo ch phn nhiu mang tnh nh tnh, v k c khi c t
nh lng th cng manh mn. Dn chng khng bit u m lng l nn theo ci
no, lm ci no ng, ci no khng nn.
Mt iu khng th chi ci l R&D mang li cc cng ngh v sn phm mang tnh
t ph, nh Internet, hay vaccines v cc thit b y t, v.v., nhng th trc tip ci
thin cuc sng sinh hc, cuc sng vt cht, v cuc sng tinh thn ca nhiu t ngi
trn tri t. R&D cc trng i hc cng gip khi nghip nhiu nghn cng ty,
to cng n vic lm cho nhiu triu ngi. Nhng ng gp ny khng th d dng
quy thnh la.
ngha khoa hc ca R&D
a s cc ngnh khoa hc (c l ch loi tr Ton l thuyt), th lm R&D c nh
hng rt tch cc n s pht trin ca khoa hc v ca s nghip khoa hc ca
nhng nh nghin cu tham gia lm R&D.
23

R&D gip cc nh nghin cu nh hnh mt tm nhn v nhn thc ng n v cc

ti l thuyt v phm vi ng dng ca chng. Cc kt qu l thuyt hu nh bao gi
cng b tri trong mt b cc gi thit n gin ha vn (nh mi trng chn khng
trong Vt L, hay thut ton chy trong b nh chnh ca my tnh). Cc b gi thit
n gin ny i khi vn xp x thc t rt tt v khi kt qu l thuyt c tnh ng
dng trc tip cao. Nhng i khi, chng xa thc t n mc tr thnh v dng. Nu
khng lm D, nh nghin cu s c kh nng s sng v thc trong thp ng ca mnh,
bt k ch s nh hng ca h cao n mc no. (Cc c dn trong thp ng trch
dn ln nhau!)
R&D khng ch gip chng ta pht trin ng dng hoc ph nh cc kt qu l thuyt,
m cn truyn cm hng cho chng ta v nhng hng nghin cu hon ton mi,
c bt r chc chn t nhng bi ton thc t v nhng nhu cu c tht, hoc ca
x hi, hoc ca cc cng ngh lin quan. V d, my nm qua ti vit chng trnh
hin thc ha mt thut ton ca mnh cho c s d liu, nhng li pht hin ra n lm
vic tt hn rt nhiu nu dng tnh mt s m hnh th thng k, mt vn
hon ton khc.
Lm R&D cng gip cho cc nh nghin cu d tm ngun ti tr lm nghin cu c
bn, t c cc c quan ti tr khoa hc c bn ca nh nc ln t doanh nghip t
nhn. Mt n nghin cu, d l nghin cu khoa hc c bn, m c c s ng dng
vng chc bao gi cng nng k hn nhiu cc ti trn tri, vi cc ng c ng
dng v vi ra cho ku. iu ny hon ton ng M, v ti hy vng n cng s ph
bin Vit Nam.
ngha gio dc ca R&D
Cc ging vin hay gio s tng lm D bao gi cng c kh nng ging dy hng
khi hn rt nhiu so vi nhng ngi ging bi chay. H bit ci g dng c trn
thc t, nhng gi thit no l nhng gi thit n gin ha gi gn bi hc, v
nhng gi thit no hon ton sai thc t. H bit cch thit k cc bi tp nm bt
c tinh thn ca mt vn thc t, thit lp ng cnh cho bi tp sinh vin hiu
ti sao bi tp ny li hu dng cho vic pht trin k nng ca h.
Su sc hn mt cht, khi ta c cc d n R&D m mt nhm sinh vin c lm vic
trc tip, tham gia gii quyt mt gc ca mt vn thc t, th y l mi trng
hun luyn tuyt vi cho cc k s tng lai: khi ra trng h c sn kinh nghim
24

thc t lm vic. Ngc li, phn nghin cu ca R&D cho sinh vin cc tri nghim
lm nn tng h c th pht trin thnh cc nh nghin cu c lp nu h mun
theo ui con ng hn lm. Tt c cc sinh vin ti tng tham gia hng dn lm
R&D, i hc hay sau i hc, u ni rng vic tham gia mt d n R&D dy cho h
nhng kinh nghim qu bu hn vic hc chay rt nhiu ln.
Tham gia d n R&D lin kt vi doanh nghip l mt dng rt c gi trong resume ca
c sinh vin ln ch nhim ti.
Ti sao R&D trong trng i hc m khng phi cc tp on hay cng ty?
Do cc p lc th trng v li nhun thng l ngn hn, khu vc t nhn (private
sector) c xu hng khng hoc t u t vo R&D ng ngha. M chng hn, u
t vo R&D t cc cng ty t ch khong 1/4 con s ti u, ni chung. Tt nhin, khi
ni ring th c cc ngoi l nh cc chng khng l tng i rng rnh kiu Microsoft,
Facebook, Google, IBM, c h thng R&D rt sung mn; v cc ngnh cng nghip
sng bng R&D nh ngnh dc, v cc cng ngh t ph nh cng ngh sinh hc,
cng ngh nano. nhng ngnh ny th cc cty t nhn c th chi tr n 75% chi ph
cho R&D. Mt l do na m cc cty u t t vo R&D l trong mt s cng nghip th
qu d cc i th copy tng. Trong ngnh my tnh chng hn, h thng bo h
bng sng ch M l mt h thng hon ton mc rung, lm cn tr sng to, tn
tin t cho cc lut s. Do , h thng bng sng ch khng gii quyt c vn s
hu tr tu, lm cc cty t nhn t u t theo din rng vo R&D hn.
cc i hc ta thng c nhn lc gi r, k nng nghin cu v kin thc cao, tip
cn c vi nhng pht kin mi nht ca nhn loi. Nhn lc i hc s hu tt
k nng thc hin ch R trong R&D.
Ch c mi trng i hc, m v mt l tng n dung dng tuyt i s t do tm
ti, c lp khi cc p lc th trng ngn hn, mi c nhiu kh nng m cc pht
kin mang tnh t ph.
Cui cng, nh ni trn, R&D trong cc i hc c ngha ln v gio dc, v
khoa hc, v pht trin s nghip cho sinh vin, ging vin, v gio s, v cn ng
gp v kinh t cho trng, a phng, quc gia, v i khi c nhn loi.
H sinh thi R&D cc i hc M
25

Hai ngun ti tr chnh cho nghin cu trong cc i hc M l t cc cty t nhn v

t cc qu ti tr nghin cu quc gia nh (NSF, DARPA, DoD, DoE, DoT, NIH, v.v.)
u c nhn thc su sc v ch D trong R&D. Ti tr t cc cty t nhn th hin nhin
h mong mun thnh qu tin n cc sn phm c th. Cn cc qu ti tr khoa hc
quc gia cng chu p lc ln khi phi gii trnh trc quc hi v hiu qu ca cc u
t vo nghin cu khoa hc.
mi trng i hc th cc phng chuyn giao cng ngh u c kinh nghim gip
ng k bng sng ch v gip kt ni cc ngun nhn lc vt lc to cc cng ty
khi nghip. Nhn chung, tng th c th thiu ch mi trng v ti nguyn phc v
cho thng mi ha tng th h lm tng i tt, k c cc trng t danh ting.
Mt quan st ti nhn thy trong ngnh my tnh l quan h trc tip gia cc gio s
v cc cng ty t nhn rt cht ch v cht lng. Tt nhin khi mt cty cn kt qu
nghin cu t mt nhm nghin cu th h ti tr; nhng cc cty cng rt hay nui
qun tm cc nhn vin cht lng cho h trong tng lai. Ngoi vic nhn ti tr
trc tip t cc cng ty t nhn, th mt GS trong trng i hc cng c th nhn ti
tr t qu NSF thng qua mt cng ty t nhn qua cc d n SBIR/STTR, vn dng
kch thch cc nghin cu c tnh ri ro cao nhng c kh nng mang li hiu qu
thng mi ln.
Ngc li, cc n pht trin v ti tr nghin cu gy dng t cc chnh tr gia, nht
l cc chng trnh t cc tiu bang hay a phng, th li c v hoang ph hn rt
nhiu. Phn v cc chng trnh ny thng khng c tnh bn vng v mt thi gian,
cc chnh tr gia hay dng chng lm bc thang chnh tr. Phn v s quan liu ca
cc chng trnh a phng cng knh hn cc chng trnh lin bang qua nhiu
nm th thch nh NSF hay DARPA.
Mt iu ng lu l budget ca cc qu nghin cu t bn Quc Phng (DARPA,
DoD, US Army, US Airforce) rt ln, rt fluid (ni DARPA khng thi c n 3 t,
gng bng na NSF). V DARPA dng phn ln tin ti tr cho cc d n ln cc
phng Labs v cc i hc, vi cc program managers ti nng, kin thit ra cc
chng trnh thit yu cho quc phng. Ngoi ra h c mt h thng thm nh ti
kh cht ch (n mc cng knh nn nhng ai lm KH c bn c th khng thch
th lm). V d, nu anh phn l anh lm phn mm bo mt, h s c mt i- (red
team) gm vi hackers c kinh nghim n th phn mm ca anh. Phng php
nghim thu bng i- ny c pht trin t vn ha t chc qun i M.
26

Hin trng pht trin R&D trong cc i hc Vit Nam

Vit nam c nhiu khi xng nhn vt lc t trung ng, a phng, n cc
trng i hc thc y R&D v to doanh nghip t R&D. Nhiu trng i hc c
cc trung tm s hu tr tu, chuyn giao cng ngh, trung tm m to cng ngh v
doanh nghip. Khi xa th c s h tng, nay th c o to, hng dn, ng k bn
quyn, dch v u, v huy ng vn cng c cc trung tm m to cho vo
danh sch dch v ca h.
Lut KH&CN c Quc hi thng qua v c hiu lc t nm 2014 cng c rt nhiu
im tch cc: u t t ngn sch nh nc t nht 2%, bt buc cc doanh nghip
phi dnh phn li nhun ti u t cho R&D, m hnh qun l qu pht trin
KH&CN c nhiu thng thong, c hnh thc t hng nghin cu cho cc nh khoa
hc, c th ha rt nhiu chnh sch i ng v lng v bng cho cc nh nghin
cu.
Cng cc ngun kinh ph t nh nc xung a phng, vn ti tr nc ngoi (v d
nh d n FIRST), th tng kinh ph cho R&D VN khng phi l t. (Cc con s ti c
c bin thin t 0,2% n 2% GDP, t 600 t n 1000 t mt nm, nhng li c
xan ra 1600 trung tm v cc vin nghin cu, nui 60 nghn nhn s.) Cng c khng
t cc v d lm R&D tt t cc trng i hc v pht trin thnh doanh nghip thnh
cng, nh Sn Kova chng hn.
Tuy nhin, do nhiu yu t khch quan v ch quan, pht trin R&D cc i hc VN
cn yu.
S lng cc trung tm m to cn hn ch. Trong khi TQ c khong trn di 700
trung tm m to, to c 45000 cng ty; Hn quc trn di 300 trung tm, to
c 5000 cng ty, th ta c khong trn di 15 trung tm, to c 50 cng ty.
Cc i hc ca ta u qu ti, dn n tnh trng cc ging vin, c bit l ging vin
tr, b qu ti n mc khng khip v mt ging dy. H khng c thi gian pht
trin k nng nghin cu, pht trin cc mi quan h vi cc doanh nghip tm ti
ti nghin cu. Sinh vin ta tng i th ng, do th hng nn gio dc t chng
lu nm, t nng ng hn so vi sinh vin cc nc pht trin khi i mt vi cc
ti m. Cho mt bi ton c thit lp cht ch vi cc gi thit kiu mi trng chn

27

khng, kh l tng, th gii ci rp; nhng ch hi ra ngoi l th khng bit bt u t

u, k c khi h c k nng ton hc v cng ngh gii quyt.
Mt im quan trng na l cc d n R&D u cn lm vic theo nhm th mi lm
c vic ln, m k nng mm ca chng ta nhn chung l yu. Lm vic vi cc
doanh nghip th k nng mm ca ging vin, gio s, cng cc k quan trng; l
nhng k nng phn no mang tnh vn ha. Khng ch giao tip thun ty, cn cn
kh nng lnh o d n, huy ng vn, k nng qun l cng ngh v kinh doanh.
Cng phi nhc n c kh nng ngoi ng, c c hiu ln giao tip. Ti bit nhiu
gio s cc i hc phng Ty hoc Brazil, c quan h rt tt vi cc i tc l cc
cng ty ngoi quc, u M, v nh tm c cc ti tr ln.
V mt c ch th cha c cc c ch c th cho li ch ca cc bn (faculty, nh
nc, v nh trng) c khp vi nhau. V d, M mt faculty c th xin ti tr v
dng tin ti tr tr cho trng buy out cc lp m h dy. Dng tin ny, trng
v khoa c th tm ngi khc dy thay cc lp thuc v trch nhim ca faculty, v
nh faculty ny c thi gian nghin cu. Nhn chung ging vin chng ta t c
incentives lm R&D tht s, nguyn nhn mu cht l vn ti chnh: lm th phi
phng, khng c bao nhiu, v thu nhp khng n nh. Do nhiu ngi chn con
ng i dy thm c thu nhp n nh. Vn lng sng c vn l vn
then cht. Khng ai c th nui mt gia nh bng cch dy d n khoa hc.
V ti tr t nh nc, th tiu ch nh gi nghim thu d n cha to ng c tt
nht lm R&D. Lut KH&CN 2014 ca quc hi cha c tiu ch nh gi r rng v
cch nh gi v nghim thu ti. V d, tp trung nh gi da vo cc con s th
s nh tng s bi ISI, hay ch s nh hng, cha cao tm quan trng v s kh
khn ca vic pht trin mt sn phm phn mm c gi tr x hi cao. V phi ni
thng y l cch nh gi li bing, lm d cho ngi qun l, nhng cn tr tin
trnh khoa hc. Gy dng mt sn phm c tnh ph dng trong x hi v trong nghin
cu khoa hc thng l tiu tn thi gian v cng sc lao ng rt ln so vi vic vit
mt bi bo ISI chng ai c.
V ti tr t t nhn, th hin c mt s khng hong nim tin ca cc doanh nghip
vo kh nng nghin cu v pht trin ca nhn lc hn lm. Mt mt, ta phi cng
nhn l s mt nim tin ny c c s khi m R&D t cc trng i hc ca ta cn rt
yu; c rt t bng chng cho thy kh nng nghin cu v pht trin cc sn phm c
tnh sng to khoa hc cao, hoc tnh ng dng x hi ph bin. Mt khc, s mt
28

nim tin ny cng do nhiu doanh nghip thiu mt tm nhn v mt u t nghin cu,
theo ui cc mc tiu ti chnh ngn hn. C nhng v d cho thy mt sinh vin vo
lm cho doanh nghip, gii quyt c vn cho doanh nghip, nhng doanh nghip
li khng hiu c rng c gii php th sinh vin tham gia cc d n nghin
cu khng c thnh phm c th trong mt thi gian di.
Khi tht s c cc sng to mi, th l ra cc phng chuyn giao cng ngh nh
Trung Tm s Hu Tr Tu v Chuyn Giao Cng Ngh (iptc) ca i hc quc gia c
th ng vai tr lm cu ni gia thy tr v cch doanh nghip, em li li tc cho cc
bn tham gia, th c hin tng nhm nghin cu i m bn cng ngh ra ngoi
m khng tun theo giao kt khi nhn tin u t t trng hay thnh ph. Khi m tnh
trng cht lng R&D cn yu km, th s thiu ch ti s lm cho cc vn m cng
ngh/doanh nghip sng ngc ngoi, trong khi ng l ra vai tr ca cc phng chuyn
giao cng ngh rt quan trng cho vic pht trin R&D.
Ni tm li, c ba yu t cp bch gy cn tr cho s pht trin R&D hi ha VN:
Cc tiu ch nh gi nghim thu ti, thng cng tin chc, u cha c
c th ha v i khi i ngc li vi ng c lm R&D ca gii hn lm.
Mt bng trnh lm R&D cc i hc cn km, b qu ti v mt ging dy,
v t c incentives tht s ging vin lm R&D, dn n cht lng R&D km.
Thiu mt s giao lu tng v nim tin gia khu vc t nhn v gii hn lm.
Mt vi xut

1. Tiu ch nh gi ti v c nhn lm R&D

Nh ni trn, c hai m hnh lm R&D chnh, m hnh nghin cu phng theo
(adaptation) th ch D mnh hn ch R, m hnh sng to (innovation) th ch R mnh
hn ch D. nhng nc km pht trin nh Vit Nam, th khi nh gi ti ta cn
bit r nhnh no nn cao m hnh nghin cu phng theo, v nhnh no cao
m hnh nghin cu sng to. Nhng lnh vc m nhn lc ca ta c kh nng nhy
cc so vi th gii hoc cp thit cho quc gia th nn nh gi ti bng s sng
to ca n. Nhng lnh vc ta cn yu th cn phi rt ch trng n tc dng x hi
ca ti.

29

Phn chia rch ri nhnh no nn adapt, nhnh no nn innovate cn rt nhiu cng

sc t mn, d liu khoa hc, nm qu phm vi v kh nng ca ngi vit bi ny.
y ch xin nu mt vi v d.
ngnh y dc, u t sng to thng l cc k ln. Trong khi n, nu ta m
phng c mt loi thuc c sn trn th trng th gii cho ph hp vi thy
th v y sinh ca dn a phng th hiu qu x hi v kinh t rt ln. Tng t nh
vy, cc ngnh lm phn bn, thc n gia cm, thuc tr su trong iu kin kinh t t
nc nng v nng nghip, hay thc phm trong s bng n dn s VN, u to ra cc
th trng c trng ni a c quy m rt ln m ch mt t m phng cng c tc ng
mnh m.
Trong khi , ngnh Khoa Hc My Tnh cn non tr, vi chi ph truy cp vo cc ti
liu, bi ging, hi ngh hin i rt r, th s c rt t l do ta nh gi cao cht
lng R&D ca mt ti Vit Ha mt phn mm qun tr doanh nghip.
Trong lnh vc quc phng, khi iu kin tip xc trc tip vi cng ngh tin tin b
gii hn bi b mt qun s, th sng to l ch tiu nh gi rt quan trng. Mt phn
chi ph quc phng nn c dng cho cc trng i hc nghin cu cc cng ngh
tin tin dnh cho quc phng. DARPA ca M chi rt nhiu tin cho cc trng i
hc M lm cc d n ca h.
Chng ta khng nn bm theo mt s ch s nh lng c v khch quan nhng li
hi ht v kh nng nh gi nh s bi bo ISI hay ch s nh hng. C chng th
cc ch s ny ch nn mang tnh cht tham kho. Ta cn nh gi ca chuyn gia.
Trong ngnh My Tnh, c tnh trng cc qu v trong thp ng sng to ra cc vn
khng c tnh ph qut, gii quyt chng bng cc k thut tm thng, v trch dn
ln nhau. Tp ch ISI hn hi. Trong khi , lm c mt loi phn bn mi, cho d
ch l m phng t nc ngoi, cng c gi tr tt hn hn c v mt x hi ln v mt
khoa hc. M khng c chuyn dng s bi bo nh gi nghim thu ti. Nh
vy, y ta cng c vn nim tin gia c quan ti tr v gii lm R&D.
l ni v nh gi u ra, u nghim thu. Cn nh gi u vo ca cc n th,
mt ln na, ta cng cn chuyn gia: cn nhng ngi lm R gii, bit v mt
tng th c g sng to khng, nhng ngi lm D gii, bit v mt thc t th c
kh khn khng, v i din k thut ca ngnh cng nghip lin i, hiu phm vi
ng dng ca ti.
30

Mt cch nh tr gi tr kinh t ca mt ti l ta dng c ch ti tr dng vn i ng

(matching funds) gia nh nc v doanh nghip. V d, mt nhm R&D phi t tm
cho mnh mt doanh nghip cam kt ti tr x% kinh ph cho ti, ri mt qu ti tr
ca nh nc s match (100-x)% cn li. C ch ny m bo l ti c
thc t nh gi c kh nng ng dng, nhng li cng cho doanh nghip c chia
s bt ri ro ti chnh cho cc ti m phn sng to cao. V d, chnh ph c c
chnh sch gim thu v h tr chi ph cho doanh nghip hp tc lm R&D vi i hc.
M c cc chng trnh SBIR/STIR. ..
C ch vn i ng ny ta c my nm nay. Nhng li c tnh trng doanh nghip
ngn ngi khng nh l sn phm c tim nng, v n vn cha thnh thnh phm, m
c quan ti tr nh nc bo nu anh kinh doanh c th sao khng ti tr ton
b d n?
2. Ci thin cht lng R&D
By gi gi s ta tm c ngun ti tr, th th lm th no tng cht lng
R&D? Vn ln nht l vn cht lng ca nhn lc.
ci thin trnh nhn lc lm R&D th ta cn to iu kin v ng c cho h lm
R&D, v to ra c ch rt mm do c th iu phi nhn lc ph hp vi d n.
(Tt nhin l di cc qui chun nh gi cht lng ti nh nu trn.)
iu kin v ng c cho cc ging vin, gio s, lm R&D bao gm:
Qu thi gian: phi c cc c ch gim ti ging dy, v d nh c ch buy out,
dng tin n tr cho ngi dy thay. Tng trng cng nn c cc c ch
ring gim ti ging dy v cc cng vic hnh chnh khc, cc cc nhn xut
st tp trung nghin cu.
Qu ti chnh: u t t cc doanh nghip, a phng, v nh nc, cng vi
nhng incentive ln hn v mt ti chnh nu nghin cu thnh cng. S gip
ca cc vn m, phng chuyn giao cng ngh v phng qun l s hu
tr tu ca cc trng ng vai tr quan trng trong vic hng dn faculty v
mt ti chnh, qun l nhn s, v tm ti tr.
ng c thng tin trong ngh: nh gi thng tin cp bc, chc danh gio s,
cng cn mm gio trong vic nh gi cc ng gp R&D. Nu ta ch m bi

31

bo tp ch quc t nh gi th nhiu kh nng s to ra perverse

incentive.
l ni v vic nh gi cc nhn lc sn c. tht s ci cch v cht nhn lc
lm nghin cu v pht trin th cch b dng nhn s cc i hc VN. Xin xem thm
bi Xy dng i ng ging dy v nghin cu khoa hc trong cng k yu hi ngh.
Tnh mm do ca vic iu phi nhn lc l cc k quan trng. V d M th chuyn
ngh khng lng sang mt trng khc vi nm lm nghin cu dng tin d n tr
lng hon ton rt l ph bin. Ti v c nhiu d n ta cn mt expertise nht
nh, v tnh mm do trong vic tm nhn s lm tng cht lng d n ln rt nhiu.
ta c cc v d khi sc nh Vin Khoa Hc v Cng Ngh Tnh Ton, Vin JVN
ch anh Dng Nguyn V, hay Vin VIASM ch anh Ng Bo Chu, c tnh mm do
(tng i) v nhn s, thu ht c nhiu ti nng v c cc seminars/workshops vi
nhiu nh khoa hc gii tham gia bo co. Nhng m hnh tng i t ch nh vy
nn c nhn rng ra hn.
Mt cch na tng hm lng tri thc c nghin cu ln thc t cc trng i
hc ln l ta chuyn phn ln cc phng/trung tm nghin cu trc thuc cc B, xp
nhp cc vin nghin cu vo cc trng i hc. Lm nh vy th nhng ngi
lm R&D gii cc Vin c th tham gia ging dy, tng cng cht lng i hc,
gim ti ging dy cho nhng ging vin sn c. Ri mi lin kt n cc d n ca
cc B, ngnh, cng s thu ht c thm cc ti v cho cc trng i hc.
3. Ci thin nim tin gia cc doanh nghip v gii lm R&D hn lm
C ba vn ct li ca vic xy dng nim tin ca cc doanh nghip VN vo gii
nghin cu hn lm.
Vn th nht l nhn chung cc doanh nghip cha tin vo kh nng gii
quyt cc vn thc tin. iu ny mt phn l do h qu ca s yu km v
nng lc R&D ni chung ca gii hn lm.
Vn th hai l s thiu vng mt knh giao tip gia cc doanh nghip v
gii hn lm. K c khi c knh giao tip, c to ra bi cc vn m cng
ngh chng hn, th li c gii hn v nhn thc ca cc doanh nghip v gii
hn v k nng mm ca gii hn lm. Do , vn thc t l bn A c th gii
quyt c, nhng bn B li khng bit rng bn A c th gii quyt c.

32

Vn th ba l s theo ui cc mc tiu ti chnh ngn hn ca cch doanh

nghip lm gii hn tm nhn v gii hn cc quy hoch u t di hi hn vo
R&D.

l cha ni ti vic u t t nhn vo nghin cu c kh nng yu cu c quyn

cng ngh, gy kh khn cho vic ng ti bi bo khoa hc ca ging vin, gio s.
Cc vn ny lm cho bn c expertise v bn c nhu cu b trt giuc vi nhau. V
d, mt thc t ng lu l c tnh trng ging vin tr i hc nc ngoi v li i lm
thu (R&D) cho cc cty nc ngoi. Th l ta b chy mu cht xm t bn trong.
Bn cnh vic t chc cch knh giao tip m cc trung tm chuyn giao cng ngh
ng vai tr thit yu, th cc ging vin v gio s i hc cn phi pro-active hn
trong vic giao ho vi cc doanh nghip, to dng nhng knh giao tip c nhn, to
nim tin gia nhng con ngi c th v nhng cng vic c th. V d, hu ht cc
hi ngh hay tp ch hng u th gii u rt coi trng nhng li gii cho nhng vn
thc t, c d liu thc t. Nhng nghin cu vi d liu tht thng c nh gi
rt cao so vi nhng nghin cu dng d liu tng hp hoc t to. Do , incentive
ca ngi lm nghin cu l i tm cc vn thc t c d liu thc t, cn incentive
ca doanh nghip l c mt vn c th c gii quyt.
Mt ng c th hai cho cc doanh nghip hp tc v u t vo mt d n R&D trn
tri l ngun vn nhn lc. H s c truy cp n nhng sinh vin gii, c tham gia
v hun luyn min ph trong mt d n R&D, cho d c tnh ri ro cao th doanh
nghip nhiu kh nng l s t to cho mnh c cc nhn vin tng lai, lm qua
mt d n c th c li cho doanh nghip.
Mt chng trnh R&D c hp tc nh vy c th bt u t mt vi sinh vin lm
internship. y ta cn s ch ng ca c sinh vin ln thy/c hng dn sinh
vin ny pht trin nim tin, chng minh cho doanh nghip n thy rng mt d n
R&D s c nh hng trc tip n bottom-line ca cng ty. y cng l cch m
doanh nghip tun th lut KH&CN c quc hi thng qua. Nim tin xy dng
qua nhng con ngi c th, bng nhng cng vic c th, s c kh nng pht trin
bn vng.
Cui cng, nim tin cng c th c xy dng bng tin. M c cc chng trnh
SBIR, STTR thc y R&D v chuyn giao cng ngh gia cc trng i hc v
33

doanh nghip. SBIR ti tr cho cc nghin cu ri ro cao ca cc doanh nghip nh.

STTR ti tr cho doanh nghip lm chuyn giao cng ngh. V hp tc kiu ny t
ng mang cc k nng qun l, gy qu, bn hng, marketing v.v. n vi nh nghin
cu.
Tham kho
[1] http://info.crunchbase.com/2013/08/entrepreneurs-and-universities/
[2] http://web.mit.edu/industry/industry-collaboration.html
[3] http://www.forbes.com/2008/09/12/google-general-electric-ent-techcx_mf_0912universitypatent.html
[4] http://unctad.org/en/Docs/iteiia20056_en.pdf
[5] http://tiasang.com.vn/Default.aspx?tabid=112&News=3670&CategoryID=43
[6] http://vanban.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/hethongvanban?class_id=1&
mode=detail&document_id=169383
[7] http://www.nature.com/gim/journal/v14/n2/full/gim201159a.html
[8] http://www.icsu.org/publications/cfrs/scientific-relations-between-academia-andindustry-building-on-a-new-era-of-interactions-for-the-benefit-of-society/download-report

34

Ph lc 4:
Qun tr i hc: C th v cha th Bi Trn Phng
Bn g bng bi tham lun ca Bi Trn Phng (i hc Hoa Sen) ti hi tho
Ci cch gio dc i hc VED 2014.
Ti xin li, bi v khi nhn li tham gia vo hi tho ca nhm i thoi Gio dc ny ti
c phn cng nghin cu thit k dn ch trng H v ti chn ni n cp
nh trng ch khng phi cp v m nh cc v pht biu trc ti.
Ti c lm theo s phn cng, tuy nhin con tu m ti l thuyn trng n ang chng
chnh trong sng gi d di cho nn iu khng th khng nh hng n kt qu
nghin cu ca ti, thnh ra ti phi ni vi nhm ti khng th hon thnh c bi
vit di dng vn bn, nhng v cuc i thoi lin tc, chng ta ang u th chng
ta ni n , cho nn ti xin trnh by ci g gii hn hn l ci bi tm tt m qu
v c trong ti liu hi tho m qu v ang cm.
ti ca ti l Qun tr i hc Vit Nam: C th v Cha th. Trong bn dch ting
Anh th c ngha: c th v khng c th. Thnh tht l ban u ti cng t vn nh
th. Nhng sau vi bn tnh lc quan hay l lm g ca ti sa li thnh cha c
th, bi ci khng c th ngy hm nay n thnh c th vo mt thi im khc.
Thnh ra ti ngh trong ci tinh thn khoa hc m cc bin gii ca t duy th chng
ta nn ni cha c th.
Ti bt u t nhng gi thit ban u. Suy ngh ny n khng thun tu l thuyt m
xut pht t thc tin, t tri nghim trong mi trng i hc Vit Nam v t bn thn
chng ti trong trng i hc Hoa Sen. N khng tnh ti m nng ng. N da trn
mt tnh hnh ang din tin, khng ngng din tin, v chng ti c gng trong suy
35

ngh ca mnh y xa nht c th ci ranh gii ca ci gi l c th. Ging nh ti

ni, ci cha c th c kh nng bin thnh ci c th. Ngc li, ci ang c th,
thm ch hin thc ho ri, n t ngt mt ngy tr thnh khng c th, v s vic
ng khng tnh. Nhng nim tin su sc ca ti, con ngi l quyt nh. Chng ta
ni v thit ch, thit ch l do con ngi to ra, con ngi to ra th con ngi c
kh nng thay i n. l gi thit ban u ca ti.
Vy ci c th l nhng g?
Th nht, tinh thn i hc l c th Vit Nam. Nhiu ngi ngh l khng th. Thm
ch lu lm th mi c th. Nhng chng ti tin rng c th, v thc s chng ti lm
c iu , v thy mt s trng bn lm c iu Vit Nam.
Tinh thn i hc hiu theo ngha g? Theo quan im ca ti, khi mt trng i hc
hot ng d n mi thnh lp hay c t lu ri nhng m nu i ng qun l n
bit r rng hoc bit t nhiu r rng mnh mun ci g, nim i hc i vi mnh l
g, trng i hc mnh tn ti trn i lm g, ti sao n c trng , trng n
khc vi cc trng H khc ch no m n vn ging vi nhiu trng i hc trn
th gii ch no Khi ngi ta c nim mt cch r rng chng no th ci
qun tr i hc ca ngi ta n s c ci ch nh tng y. V th ti cho rng tinh thn
i hc l c th VN. N ph thuc vo i ng qun l ca nh trng, ging nh
mt s kin trc y trong hi tho c ni.
Cho nn trong quan nim ca chng ti, gio dc i hc phi theo ngha quc t ch
n khng c ci ni a ri ci quc t bn cnh hay trn n. Gio dc i hc v
bn cht n l quc t, cho nn qun tr i hc v bn cht cng theo tp qun quc
t. N c tnh c th quc gia v vn ho dn tc vn ho bn a nhng nu chng
ta tri tp qun quc t nhng ni dung c bn th n s mt tnh cht i hc i. Cho
nn tinh thn i hc l chuyn c th. By gi mi trng i hc c th nh hnh
36

mnh l mnh mun ci tinh thn i hc th hin nh th no, n mc no,

nhng ci g.
Ti dn ra y cng b cng khai ca trng i hc Hoa Sen trn mng v ci tm
nhn s mng ca mnh. Ci iu c nhn mnh y l chng ti mun ton b
hot ng ca i hc mnh c quc t cng nhn, ngha l chng ti mun chng
trnh chnh quy ly bng i hc Vit Nam khng khc bit qu ln vi chng trnh
quc t v c quc t cng nhn ch khng phi c hai loi chng trnh. Chng ti
phn u ton b chng trnh du cc chng trnh c cht khc bit nhau, c
chng trnh nng v ci ny, c chng trnh nng v ci kia, v.v v v.v nhng
ton b chng trnh i hc Vit Nam phn u n c quc t cng nhn; ton
b cc hot ng (bi ngoi hot ng ging dy n cn c hot ng nghin cu
nhng hot ng tri nghim ca SV, nhng hot ng ny hot ng khc ca mt
trng H) th chng ti phn u c quc t cng nhn, nm chun mc
khng xa l vi chun mc chung.
Ti trch ra y ring phn t chc thi. N c chin lc v dy, v hc, v nghin cu
khoa hc.v.v nhng v t chc th chng ti hnh dung chng ti mong mun mt t
chc a dng ch ng, trong tp trung pht trin mi c nhn con ngi trong t
chc. l mt mong mun. Khi chng ti ni s mng l to bnh ng v c hi th
iu c ngha l to bnh ng gia thanh nin VN v thanh nin cc nc khc khi
ngi ta i hc H trong nc ngi ta. Cn khi thanh nin c c hi i ra hc
trng H quc t l chuyn khc hn. Nhng mong mun l lm sao thanh nin
ang hc H VN trong nc mnh c c c hi bnh ng so vi thanh nin cc
nc khc.
V cc gi tr chia s ny cng l nhng gi tr m chng ti cng b. y ti lu
nhng gi tr m ti t mu xanh. Theo ti n ang tim n, n ang phn u i
gn vi chun mc chung. V gio dc khai phng Hoa Sen chng ti c n v gi
37

l (), chng ti t tn n l gio dc tng qut v bn thn n cng l mt s tho

hip rt ln. M hnh ca n l liberal art ca M, m hnh ca n l () trong GD chu
u. Nhng m trong trng Hoa Sen th n v , y ti c nhn thy c mt v
gim c chng trnh gio dc tng qut trng H Hoa Sen, v nhiu ln
thch thc ti vn vo ti, l ti giao cho anh mt nhim v gn nh bt kh thi, ti v
mc ch y xa nht ranh gii ca ci c th, thnh ra trong n v ang c
nhng mn hc nh t duy phn bin, phng php nghin cu, nhng cng c
nhng mn hc nh ch ngha Mc L Nin v.v v v.v Chng ti tt c nhng
ci vo mt n v bi v l nhng mn hc SV d hc bt k ngnh no cng
u ly tn ch trong chng trnh .
Nhng iu khc ti xin lt qua, kp thi gian.
Ti nhn ci ti thit ch dn ch trong trng i hc th quan im ca chng
ti i hc v dn ch l iu gn b hu c, n lm nn bn cht ca H. Nhng ci
nh trng H lm g, o to ai l nhng cu hi chng ti t t ra cho mnh
v cu tr li ng nhin l on going, tc l n ang trong tin trnh. Ti ngh rng
iu quan trng khng phi l phn tng trng H dn nhn l trng ny l
trng nghin cu, trng kia l trng ng dng, m iu quan trng l mi trng
H d n ang o to chng trnh g th n cng th hin tnh cht H ca n v i
vi chng ti suy ngh nhng cu hi m ti nu ra y l mi trng H cn thit
phi t tr li cho mnh. Vy th cc thit ch trong trng Hoa Sen mt ln na n tn
ti song song, bn cnh nhau, an xen nhau v tc ng ln nhau. Nhng thit ch ti
tm gi l truyn thng nh hi ng qun tr, ban gim hiu, cng on, on thanh
nin l nhng thit ch ang tn ti, n ang sng vi ci nng lc ca n hn
ch ca n, nhng m n ang sng mt cch bnh thng trong trng chng ti.
Bn cnh n c nhng thit ch khc nh l hi ng khoa hc tn gi th n cng
c tn gi Vit Nam nh th, c quy ch Vit Nam nh th nhng chng ti mong
38

mun n tr thnh mt academic senate nh l ca H quc t th cng xin ni l

qu trnh hoi thai rt kh khn v gian kh. y c ngi mang thai n v sinh ra
trong kh khn v rt chm chp. Bi v sao? Bi v c vnh gia ci th no l mt
ci academic senate trong mt trng quc t v cc quy ch hin hnh gia hi ng
khoa hc o to ca Vit Nam. Chng ti phi lm sao kho c ci ct li ca m
hnh quc t m khng vi phm g quy ch hin hnh. l qu trnh hoi thai kh
khn nhng chng ti cng sinh c a b s sinh ri.
Hi ng ngnh l hi ng ca nhng ngi chuyn lm ngh , hot ng thc t
v h tham gia lm t vn, tham gia phn bin, tham gia gp vo hot ng o
to ca nh trng.
Cc CLB sinh vin trng Hoa Sen n c mt sc sng mnh lit bi v chng ti to
thit ch cho n sng c. Tc l SV t lp ra CLB ca mnh, ng k vi nh trng
l ti mun lp CLB nh th, vi nh mc ch tp hp ngi chng trnh
hnh ng nh th, nu chng ti thy iu ph hp th trng s cp kinh ph cho
cc em lm iu . Mnh to cho n c ch th n sinh si, n t cht nu nh n hot
ng khng ph hp. Nhng chng ta to ra c ch n c th hot ng c.
Tn quyn, phn quyn, nht l s giao quyn rt l mnh m nh trng cho php
trng khoa hay trng b mn c quyn rt ln trong tuyn dng. V nh th n gim
nh vai tr ca ci gi l phn nhn s rt l r rt. Khi chng ti c Academic Senate
th Academic Senate s c vai tr m n xng ng c trong vic tuyn dng ging
vin chng hn.
Ti i nhanh hn mt cht.
Mt iu c cho l ci thch thc hng ngy l ci x l s khc bit vn ho trong
qun tr H. Bi v n c rt nhiu loi khc bit. Chng ti c a ra mt trong nhng
gi tr ca mnh l tn trng s khc bit, thm ch coi l mt iu g tt p. Ti
39

bit ci ny khng d dng, c nhiu ng nghip phn bin ti rt gay gt. Tuy nhin
s a dng vn ho trong mt trng H l c tht. Chng ta nhn n hay khng nhn
n m thi. M nhn n mt cch thng thn th mi x l n c. V cui cng, mt
ln na, yu t con ngi l yu t quyt nh. Con ngi l con ngi nh th
no, h chn la g! Hm nay h chn la ci ny ngy mai h c th chn la ci
khc. Cho nn c con ngi khun mu, nhng cng c con ngi a dng, nng
ng, sng to. Hi ny cc v lnh o c ni phn ln cc hiu trng cha dm ly
quyn t ch m quy ch giao cho mnh. Ti xin php c hi: Nu l c ai dm
ly th sao? Chuyn g , ang v s xy ra? Ti ngh l mt cu hi cng ng suy
ngh.
Vy th ci cha c th l g? Theo ti hin nay, ti xin nu vi vn thi.
Th nht l khi nim qun l. Chng ta hiu qun l l to iu kin ci mnh qun
l n pht trin hay l ra nh mc kim tra, kim sot? Chng ta pht trin (pht huy)
s t ch, trch nhim hay chng ta vn nng v c ch xin cho? y l cu hi m.
C lc chng ta th ny, c lc chng ta th khc. Ti ngh n khng c cu tr li
cng v ng cho nhng cu hi ti nu ra y. V nh vy nu chng ta vn gi t
duy qun l t trn xung th n s l di g c, c g sng. Cn nu chng ta mun
lm khc th ch ng nm bt n u nhu cu x hi mang m hnh tin tin v cy
trng trn t mnh, v.v v tr gi cho ci s to bo .
Vy th chng ta theo quy trnh, theo quy nh hay l chng ta ch trng vo hiu qu
thc cht? Ti dn cu ca Whitehead m ti vn dn hoi trong trng ti nhng m
ti vn n vn tn ti s .
Vy th iu quan trng na ang thch thc, ai ang l ch thc s ca trng H?
T ch ti chnh l tin ca t ch ton din. iu ti hon ton nht tr vi B
trng Nguyn Qun. V cng l thnh cng ca H Hoa Sen trong 15 nm u.
Tuy nhin H t thc VN c th hi ho cc li ch c th hay l khng th, v khi c
40

ng vn ang l ch s hu trng H th nhng hin tng thn tnh thu tm

chim ot.v.v n vn din ra v ci xung t li ch s c gii quyt th no? Li
gii phi chng l H phi li nhun? Nhng H phi li nhun VN ti cho rng n
qua mt s hoi thai gian kh mt thi th u trc tr v tui dy th ca n hin nay
ang v cng sng gi. Vy th cuc hn phi ng sng d mng gia ngi u t v
ngi lm gio dc n ra v s nhng a con thng vng h cm. Khi ti ni
thng vng h cm khng ch c ngha l trng ny l vng, trng kia l cm m
trong tng trng n c vng cm ln ln, bi v cuc hn phi ng sng d mng.
Lm sao c th by gi?
Th nht, c ch php l. Cho d chng ta c nhng thay i trong thit ch ca chng
ta v ti xc nhn l nhng thay i theo chiu hng ngy cng tch cc hn, ngy
cng c li hn cho GD H phi li nhun, tuy nhin ch ng ca phi li nhun n vn
cn khim tn thp th chng chnh so vi ci quyn lc bao trm nht qun bt kh
xm phm ca nh u t c gi l c ng v ch s hu nh trng. Vy th
vt qua nhng thch thc , yu t quyt nh l tri thc, l nng lc, hay l bn
lnh? Ti cho rng c ba, c khi bn lnh l yu t thch thc nht. Bi vy cho nn cui
cng vn l yu t con ngi. Con ngi VN s u hng hon cnh, chp nhn VN
khng ging ai hay l s kin tr ch, gp phn xy dng tng lai v em li c hi
bnh ng cho thanh nin ca mnh? Con ngi VN s tin tng v chia s cc gi tr
ph qut v dn ch t do bnh ng lim chnh, bao gm lim chnh hc thut, ti mc
no, th s chuyn bin s ni rng bin gii ca ci cha th bin thnh ci c th
ph thuc cui cng vo nhng chn la ca con ngi VN.
Ti xin cm n!

41

Ph lc 5:
T ch i hc: Thc trng v gii php cho i hc Vit Nam Nguyn
Minh Thuyt
Tham lun ca GS Nguyn Minh Thuyt ti hi tho Ci cch gio dc i hc
VED 2014.

1. Khi nim
1.1. T ch i hc (cch dch st hn: t tr i hc university autonomy, autonomie
des universits) l quyn ca c s gio dc i hc[1] quyt nh s mng v chng
trnh hot ng ca mnh, cch thc v phng tin thc hin s mng v chng
trnh hot ng , ng thi t chu trch nhim trc cng chng v php lut v mi
quyt nh cng nh hot ng ca mnh. y l hnh thc qun tr thch hp vi
nhng t chc khng thuc h thng hnh chnh (h thng c cp trn cp di; cp
di do cp trn b nhim v phi lm theo quyt nh ca cp trn.)[2].
1.2. Thng thng, t ch H bao gm bn kha cnh sau:[3]
A. T ch v t chc (organisational autonomy), tc l t quyt nh c cu t chc v
qu trnh ra quyt nh ca mnh, c th l v:
Ngi ng u: tiu chun, th tc la chn, nhim k v vic min nhim ngi
ng u;
Hi ng qun tr: chc nng, nhim v, quyn hn; c cu, tiu chun, th tc la
chn thnh vin trong trng, ngoi trng; nhim k v vic min nhim thnh vin;
Cc n v o to, nghin cu khoa hc, dch v v hnh chnh;
42

 Tnh cht v li nhun/khng v li nhun ca nh trng.

B. T ch v ti chnh (financial autonomy), tc l c lp iu hnh v phn b ngn
qu ca mnh, c th l quyt nh:
Thi hn ca mt vng ti tr cng; loi ti tr cng;
Vic vay vn v duy tr thng d;
Vic iu hnh c s vt cht;
Hc ph ca sinh vin, hc vin cao hc, nghin cu sinh trong nc v nc ngoi.
C. T ch v nhn s (staffing autonomy), tc l t quyt nh vic tuyn dng v iu
hnh ngun nhn lc sao cho ph hp vi li ch ca mnh, c th l:
Cc v tr vic lm, mc lng;
Th tc tuyn dng, bt, min nhim.
D. T ch v hc thut (academic autonomy), tc l t iu hnh cng tc o to,
nghin cu khoa hc ca mnh, c th l quyt nh:
S lng ngi hc v vic tuyn sinh vo cc h o to;
Chng trnh o to, bao gm ngn ng s dng trong o to;
C ch m bo cht lng.

2. Mt vi kinh nghim nc ngoi

2.1. T ch l quyn ph bin ca cc trng H nhng c thc hin vi nhng
mc v cch thc khc nhau ty mi nc.
43

 Hoa K, cc trng H c quyn t ch rt cao. Trong cuc kho st ton cu v

GDH nm 2006, tp ch The Economist cho l s thnh cng ca GDH Hoa K c
phn do vai tr c gii hn ca Chnh ph v do mc tip cn cao vi cc ngun ti
chnh.[4]
Vng quc Anh, mt trng H cng lp ni ting l Imperial College London xc
nh mc tiu ca nh trng l em li nhng hng dn chuyn ngnh vi cht
lng cao nht trong vic o to, gio dc, nghin cu trong khoa hc k thut v y
khoa. theo ui mc tiu y, Imperial College London c ton quyn t ch
trong vic cp bng, qun l ti chnh v cc hot ng gy qu, xin ti tr, v.v[5]
Trong khi , cc trng H Php trc nm 2007 cha c quyn t ch v ti chnh.
Quyn ny ch c xc lp theo Lut T tr H nm 2007; nhng h thng chc danh
H v mc lng vn do Nh nc quy nh v tr t ngun ngn sch nh nc.
2.2. D c thc hin vi nhng mc khc nhau, nhng quyn t ch l iu kin
tin quyt cho thnh cng ca cc trng H, bi v ch khi c quyn quyt nh nhng
vn ct yu nht trong hot ng ca mnh, cc trng H mi c ng c v nng
lc cnh tranh trn c s cht lng o to, nghin cu khoa hc v kh nng tm
vic lm ca ngi hc.
Bo co ca Laura Chirot v Ben Wilkinson v GDH dn ra trng hp ca h
thng Vin Cng ngh n (Indian Institute of Technology IIT), Vin Khoa hc qun
l n (Indian Institute of Management IIM) v Vin Khoa hc v Cng ngh tin
tin Hn Quc ((Korea Advanced Institute of Science and Technology KAIST) nh l
nhng in hnh v thnh cng ca mt s trng H thnh lp cha lu cc nc
chu do p dng c ch t ch.
Theo Laura Chirot v Ben Wilkinson, mc t ch ca IIT v IIM cha cao. Vin
trng cc IIT v IIM l do Th tng b nhim; mc lng ca ging vin vn phi
44

tun theo quy nh ca Chnh ph, thm ch c nhng trng c kh nng t ch

v ti chnh; c quan nh nc thnh thong li c nhng hnh ng nhm ngn cn
cc trng ny thc hin nhng sng kin m Nh nc khng a thch, chng hn
cn tr IIM-Bangalore tham gia d n xy dng trng Singapore. Tuy nhin, s can
thip ca Nh nc trong mt s lnh vc qun tr khng cn tr cc IIT v IIM tr
thnh nhng trng H u t. Nm 2005, ph trng Gio dc i hc ca t Times
xp IIT ng th ba sau Massachusetts Institute of Technology v University of
California Berkeley trong bng xp hng nhng chng trnh o to k thut hng u
th gii. l v cc IIT v IIM c hng t do hc thut, c t do thit k
chng trnh o to mc cao v t quyt nh nhng vn trng yu nh
tuyn sinh v tuyn dng ging vin.[6]
Hn Quc, KAIST c thnh lp nm 1971. Mc d nhn phn ln kinh ph t B
Khoa hc v Cng ngh nhng KAIST khng thuc quyn qun l ca B. Thay vo
, vin ny do mt hi ng qun tr lnh o v c hai nhm t vn t ngoi trng
mt v qun l v mt v cc vn hc thut, bao gm cc chuyn gia quc t v
nhng ngi ni ting. C ch qun tr ny l yu t quan trng KAIST tr thnh
mt trng H danh ting. Tp ch AsianWeek bu chn KAIST l trng H khoa hc
v cng ngh tt nht ca Chu trong hai nm lin tip 1999 v 2000. Nm 2009,
KAIST xp hng 1 Hn Quc, hng 21 th gii v lnh vc k ngh v cng ngh thng
tin, hng 39 th gii v khoa hc t nhin theo bng xp hng ca Times QS
University Ranking. Nm 2013, KAIST xp th 3 trong danh sch nhng trng H
di 50 nm thnh lp tt nht th gii (Times QS University Ranking).[7]
3. Nhng bt cp v thc hin quyn t ch xt t hn ch ca php lut v vic thc
thi php lut Vit Nam
3.1. Vit Nam, t nm 2005, quyn t ch ca trng H c Lut Gio dc ghi
nhn vi ni dung tng t quan nim ca cc nc pht trin: Trng trung cp,
45

trng cao ng, trng i hc c quyn t ch v t chu trch nhim theo quy
nh ca php lut v theo iu l nh trng trong cc hot ng sau y: 1. Xy
dng chng trnh, gio trnh, k hoch ging dy, hc tp i vi cc ngnh ngh
c php o to; 2. Xy dng ch tiu tuyn sinh, t chc tuyn sinh, t chc qu
trnh o to, cng nhn tt nghip v cp vn bng; 3. T chc b my nh trng;
tuyn dng, qun l, s dng, i ng nh gio, cn b, nhn vin; 4. Huy ng, qun
l, s dng cc ngun lc; 5. Hp tc vi cc t chc kinh t, gio dc, vn ha, th
dc, th thao, y t, nghin cu khoa hc trong nc v nc ngoi theo quy nh ca
Chnh ph.[8] Tuy nhin, c th cc nh lp php cha hiu ht chiu su ca nhng
quy nh ny v cc nh qun l cha sn sng thc hin chng. Bi v ngay trong
Lut GD c th tm thy nhng quy nh tri chiu, v d: Trn c s thm nh ca Hi
ng quc gia thm nh ngnh v chng trnh gio dc i hc, B trng B Gio
dc v o to quy nh chng trnh khung cho tng ngnh o to i vi trnh
cao ng, trnh i hc bao gm c cu ni dung cc mn hc, thi gian o to, t
l phn b thi gian o to gia cc mn hc, gia l thuyt vi thc hnh, thc tp.
Cn c vo chng trnh khung, trng cao ng, trng i hc xc nh chng
trnh gio dc ca trng mnh.[9] ; Hiu trng l ngi chu trch nhim qun l cc
hot ng ca nh trng, do c quan nh nc c thm quyn b nhim, cng
nhn.[10]; Nh gio c hng tin lng, ph cp u i theo ngh v cc ph
cp khc theo quy nh ca Chnh ph.[11]
3.2. Quyn t ch c ti khng nh trong Lut Gio dc i hc nm 2012: C s
gio dc i hc t ch trong cc hot ng ch yu thuc cc lnh vc t chc v
nhn s, ti chnh v ti sn, o to, khoa hc v cng ngh, hp tc quc t, bo
m cht lng gio dc i hc.[12] V hc thut, ln u tin cc trng c t
ch xy dng, thm nh, ban hnh chng trnh o to trinh cao ng, H, thc
s, tin s; t ch xc nh ch tiu tuyn sinh; t in phi bng, cp bng cho tt c cc
trnh m trng o to.
46

y l mt bc tin trong t duy qun tr H. Tuy nhin, n vn cha phi l mt

bc ngot c kh nng to ra s t ph, v theo quy nh ca Lut, Nh nc vn
ng vai tr kim sot rt ln. C th nu ln mt s nhn xt c th nh sau:
3.2.1. i vi trng H, vic xc nh s mng ng vai tr rt quan trng v l l
do tn ti, quyt nh hng pht trin v kh nng cnh tranh ca mi trng. Tuy
nhin, ngay t vic pht trin trng theo nh hng no (nghin cu, ng dng hay
va nghin cu va ng dng) cng do cc nhn t ngoi trng quyt nh l chnh.
Bi v theo quy nh ca Lut th c s gio dc i hc c phn tng thnh: a) C
s gio dc i hc nh hng nghin cu; b) C s gio dc i hc nh hng
ng dng; c) C s gio dc i hc nh hng thc hnh[13]; mi tng li gm cc
hng; v cn c kt qu xp hng, c quan qun l nh nc c thm quyn quyt
nh k hoch u tin u t, giao nhim v v c ch qun l c th i vi cc c
s gio dc i hc (cng lp NMT ch), h tr c s gio dc i hc t thc v
t ai, tn dng v o to, bi dng cn b[14]. Theo quy nh ny, cc trng H
nh hng nghin cu c xp trn tng cao nht, cn trng H nh hng thc
hnh di tng thp nht; tng trn tng di c quyn li khc nhau. Bi vy, vic
nh hng pht trin trng d b chi phi v li ch: hu ht cc trng, k c nhng
trng ngoi cng lp m tr s, ging ng cn phi i thu, ging vin c hu ch
trong khong 50 ngi, u xc nh l trng H nh hng nghin cu. Nhng
tiu chun phn tng c s gio dc i hc li do Chnh ph quy nh.[15] iu
c ngha l s mng ca trng khng cn ph thuc vo nguyn vng ca nhng
ngi sng lp v tp th nh trng na.
Cng theo quy nh ti iu 9, trng H c xp hng theo khung xp hng do
Chnh ph ban hnh. Th tng Chnh ph cng nhn xp hng i vi i hc,
trng i hc; B trng B Gio dc v o to cng nhn xp hng i vi trng
cao ng.[16] Vic c quan nh nc gnh ly trch nhim xp hng cc trng va
tc b quyn t ch ca cng ng H trong hot ng ny, va nh hng ti
47

thanh danh ca c quan nh nc, bi v i vi gii chuyn mn, kt qu xp hng

ca nhng t chc xp hng c uy tn mi tht s c gi tr.
Cng vi vic phn tng, xp hng, Lut GDH cng quy nh mc t ch khc
nhau gia cc trng v ng kh nng thu hi quyn t ch. iu 32 quy nh: 1.
C s gio dc i hc t ch trong cc hot ng ch yu thuc cc lnh vc t chc
v nhn s, ti chnh v ti sn, o to, khoa hc v cng ngh, hp tc quc t, bo
m cht lng gio dc i hc. C s gio dc i hc thc hin quyn t ch
mc cao hn ph hp vi nng lc, kt qu xp hng v kt qu kim nh cht
lng gio dc. 2. C s gio dc i hc khng cn nng lc thc hin quyn t
ch hoc vi phm php lut trong qu trnh thc hin quyn t ch, ty thuc mc ,
b x l theo quy nh ca php lut.
Trong cc trng H hot ng trn lnh th Vit Nam, ch c trng H vn u t
nc ngoi c quyn t ch rng ri nht.[17] Tip theo l H quc gia. Lut dnh
hn mt iu quy nh v t chc ny: i hc quc gia c quyn ch ng cao trong
cc hot ng v o to, nghin cu khoa hc, ti chnh, quan h quc t v t chc
b my.[18] Trong s cc trng cn li, nhng trng tng cao, th hng cao
c hng c ch qun l c th, c ngha l c quyn t ch cao hn. Cn
cc trng H t thc, cng ging nh doanh nghip t nhn trong lnh vc kinh t,
tuy c quyn t ch rng ri hn nhng iu kin thc hin quyn t ch li hn ch
hn do khng c hoc t c tip cn vi cc ngun lc ca Nh nc.
S phn tng trn di c tnh cht c nh bng php lut, s xp hng cao thp c
tnh cht lu di bng vn bn cng nhn ca ngi ng u Chnh ph v nhng s
u i khc nhau, mc t ch khc nhau theo cc tiu ch tng trn/tng di, hng
cao/hng thp, cng lp/t thc, trong nc/nc ngoi s dn n mt cuc cnh
tranh khng bnh ng gia cc trng. Cc trng tng di, th hng thp, u i
km s gp nhiu kh khn trong vic thc hin quyn t ch, cn nhng trng
48

c c nh tng cao, th hng cao, u i cao cng s mt dn ng c phn

u.
3.2.2. V t chc v nhn s, mi trng H cng lp u thuc mt c quan ch
qun (l cp B hoc y ban Nhn dn cp tnh, ring HQG H Ni v H QG TP H
Ch Minh trc thuc Chnh ph). C quan ny quyt nh vic thnh lp, chia tch, st
nhp, gii th cc trng[19]; b nhim ch tch hi ng trng v hiu trng[20].
C quan ch qun cn quyt nh bin ch, xp bc lng v tr lng cho cn b,
ging vin, vin chc ton trng.
im mi trong Lut GDH l quy nh trng H c hi ng trng[21] ( HQG,
H vng l hi ng H [22], trng H t thc l hi ng qun tr[23]).
Hi ng trng (hi ng H) trng H cng lp c trao quyn rt ln, nhng
khng c quyn bu v min nhim hiu trng (hoc gim c H) nn v nguyn tc
hiu trng (gim c) khng phi chu trch nhim trc hi ng.[24] Hiu trng
(gim c) cng khng phi chu trch nhim trc tp th cn b, vin chc nh
trng v c quan ch qun ch t chc ly phiu thm d tn nhim t mt s i din
cn b, vin chc ca trng v kt qu thm d khng c cng b. Ni cho ng
th hiu trng (gim c) ch chu trch nhim trc cp trn, ging ngi ng u t
chc thuc h thng hnh chnh hn l ngi ng u t chc t qun. Hi ng
trng (hi ng H) thng do hiu trng (gim c) lm ch tch, do , hi ng
ng vai tr t vn hn l mt hi ng quyn lc.[25] Mt khc, cc trng H cng
lp Vit Nam, t chc ng Cng sn Vit Nam m i din l ng y trng mi l
c quan lnh o trc tip, ton din, tuyt i, t chin lc pht trin di hn, k
hoch hng nm n t chc, nhn s, ti chnh, cc hot ng o to, nghin cu
khoa hc v mi hot ng khc ca nh trng.[26] Mi quan h gia t chc ng
vi hi ng trng cha c Lut GDH quy nh r nn hi ng trng ch mang
tnh hnh thc, khng c thc quyn. Bi vy, theo Bo co gim st ca y ban Vn
49

ha, Gio dc, Thanh nin, Thiu nin v Nhi ng ca Quc hi nm 2010, trong 440
trng H, C lc , cha ti 10 trng c hi ng trng, v trn thc t, cc hi
ng ny gn nh khng hot ng, cc thnh vin ngoi trng hu nh khng d
phin hp no, khng c bt c hot ng g, tr s hin din ti phin hp cng b
quyt nh thnh lp hi ng.[27]
3.2.3. So vi trng cng lp, cc trng t thc khng phi chu nhiu rng buc nh
trn. Tuy nhin, hiu trng trng H t thc vn phi c c quan c thm quyn
ca nh nc cng nhn sau khi c bu[28]; hc hm gio s, ph gio s ca cc
trng H ngoi cng lp cng do mt c quan bn ngoi trng l Hi ng Chc
danh Nh nc xt duyt trc khi hiu trng ra quyt nh b nhim. Bn cnh ,
Lut GDH cn quy nh: Ngi c thm quyn quyt nh thnh lp hoc cho php
thnh lp c s gio dc i hc th c thm quyn quyt nh sp nhp, chia, tch,
gii th c s gio dc i hc.[29] , trong khi l ra ch hi ng qun tr hoc hiu
trng mi c quyn sp nhp, chia, tch trng.
im khc bit quan trng gia trng t thc vi trng cng lp l hi ng qun tr
c thc quyn. Theo quy nh ca Lut, hi ng ny tp hp i din kh nhiu thnh
phn, k c nhng ngi khng gp vn v ngi ngoi trng, c th bao gm: a)
i din ca cc t chc, c nhn c s lng c phn ng gp mc cn thit theo
quy nh; b) Hiu trng; i din c quan qun l a phng ni c s gio dc i
hc co tr s; i din t chc ng, on th; i din ging vin.[30] Nhng v y
l t chc i din duy nht cho quyn s hu ca nh trng c nhim v trc ht
l t chc thc hin cc ngh quyt ca i hi ng c ng[31] c quan c thm
quyn quyt nh cao nht v ng li pht trin ca nh trng theo Quy ch T
chc v hot ng ca trng H t thc[32] cho nn quyn t ch thc cht l quyn
ca nhng c ng ln, ch khng phi ca cc nh chuyn mn nhng nhn t
m bo cho trng H c nng lc t quyt nh lm g v lm nh th no.[33]
50

3.2.4. V ti chnh, cc trng H cng lp nhn kinh ph hot ng t ngn sch nh

nc theo ch tiu o to, tc l s lng ngi hc c Nh nc i th (s ny
thng ch bng 1/3 s ngi hc trong thc t) v c trch nhim qun l, s dng
ngun ngn sch nh nc theo quy nh ca Lut Ngn sch nh nc [34]. Kinh ph
nghin cu khoa hc trn thc t c phn b theo s lng cn b, thng l bng
1/3 kinh ph chi theo s lng cn b cho cc vin nghin cu khoa hc. C s gio
dc i hc c quyt nh mc hc ph trong phm vi khung hc ph do Chnh ph
ban hnh [35].
T nm 2005, thc hin Ngh quyt 05/2005/NQ-CP ngy 18/4/2005 ca Chnh ph v
y mnh x hi ha cc hot ng gio dc, y t, vn ha v th dc th thao, B GDT v cc c quan ch qun t chc cho 5 trng H cng lp th im t ch v
ti chnh. Tuy nhin, sau 6 nm th im, c 5 trng u thy kh khn nhiu hn
thun li. GS.TS Hong Vn Chu, Hiu trng Trng H Ngoi thng mt trong
5 trng lm th im, cho bit: Trng t ch nhng khng c hng quyn li,
c ch g hn v ngun thu so vi cc trng i hc cng lp khc. Ngun thu hc
ph ca nh trng tng khng ng k trong khi ngun thu t ngn sch nh nc b
ct gim [36], chi ph gia tng. Trng khng tng c thu nhp cho cn b, ging
vin. Trong khi Ngh nh 43 cho php tr lng bng 2,5 ln nhng nh trng ch tr
c 1,8 ln. Trng khng c ngun tch ly u t c s vt cht. Khng thc
hin c cc ch u i i vi ging vin dn n hin tng chy mu cht
xm.[37] Hc vin Ti chnh cng gp kh khn tng t. GS Ng Th Chi, Gim c
Hc vin, cho rng t ch ti chnh gp nhiu kh khn v thiu ng b vi t ch v
nhn s v v vn phi thc hin nhng nh mc thu chi tn ti t my chc nm
nay, v d: Trng hc ging 3 ca th my chiu trn 2.000 gi ht khu hao nhng
theo B Ti chnh quy nh th 5 nm mi ht khu hao. Trng phi ch ht khu hao
mi c sm mi.[38]

51

3.3. Mt trong nhng bt cp ln nht Vit Nam l php lut khng c thc thi
nghim chnh. GD-T cng khng phi l lnh vc ngoi l. Mc d t nm 2005 Lut
GD ghi nhn quyn t ch ca trng H, nhng trn thc t, sut t ti nay,
B GD-T vn xt duyt ch tiu tuyn sinh v t chc k thi tuyn sinh ba chung cho
cc trng H, C trong ton quc. Vic m ngnh hin nay vn theo c ch xin-cho.
Theo phn nh ca mt lnh o trng, ch cn h s sai mt ch cng phi tr li
sa v c khi mt hng thng tri. Mt s trng khc cho bit trng vn khng c
in phi bng m phi mua phi ca B GD-T v phi i li nhiu ln.[39]
4.1. Nhng bt cp v thc hin quyn t ch xt t hn ch ca cc trng i hc
Quyn t ch ca trng H c tha nhn t gn 10 nm nay nhng cha to
ra chuyn bin ng k, mt phn do nhng vng mc v c ch nh phn tch
trn, nhng mt phn quan trng khc l do cc trng cha nng lc v thiu s
sn sng.
i ng cn b qun l, ging vin ca trng no cng thiu v yu. c bit l tp
qun t tc t cp lm cho lc lng ca cc trng ngy cng yu i. Phn ln cc
trng H, nht l nhng trng lu nm, thng ch gi li nhng sinh vin do chnh
trng mnh o to ra lm ging vin. Tr mt s trng hp trng tuyn i hc
nc ngoi sau khi tt nghip H, trong sut thi gian hc H, cao hc v lm nghin
cu sinh, nhng sinh vin ny ch bit cc thy trng mnh, hu nh khng tip xc
vi nhng chuyn gia khc, nhng trng phi khc. li trng lm ging vin, h
tip tc np di bng nhng ng thy c, v tip tc truyn ging nhng gio iu c
cho cc lp sinh vin mi. l cha k nhiu trng hp nhng ngi c chc c
quyn v ging vin gi li trng con chu mnh, mc d nhng hc tr ny khng
hn l nhng sinh vin xut sc. Ging nh tnh trng hn nhn cn huyt, tt c
nhng iu ny dn n hu qu khng mong mun: cc th h ging vin v hc tr

52

suy gim dn nng lc sng to, nng lc tip thu ci mi, t lm suy gim nng
lc chung ca trng H.[40]
S thiu sn sng ca cc trng th hin r k thi tuyn sinh H hai nm gn y.
Thc hin quy nh ca Lut GDH, B GD-T khuyn khch cc trng t chc tuyn
sinh ring. Nhng ch c 62 trng trong s gn 500 trng H, C hng ng
ngh ny, ch yu l tuyn sinh ring cho mt s ngnh c th: Nhng ngnh kh
tuyn sinh nhng x hi cn nh nng nghip, lm nghip, thy sn th tuyn sinh da
vo kt qu hc tp v kt qu thi tt nghip ph thng. Nhng ngnh i hi nng
khiu nh sn khu, in nh, nhc, ha, th ngoi vic da vo kt qu hc tp v
kt qu thi tt nghip ph thng cn t chc thi mn nng khiu. Cc ngnh khc ca
nhng trng ny vn tham gia k thi tuyn sinh ba chung ca B.[41] Chnh v vy,
B GD-T phi ko di k thi ba chung thm 3 nm na, tc l n nm 2017. Gii
thch v sao cc trng tp u cng khng mun tuyn sinh ring, Th trng Bi Vn
Ga ni: Vi thi ba chung nh mi nm th cc trng tp trn rt yn tm khng suy
ngh v tuyn sinh ring, ci kh nht l lm thi th b lm cho cc trng, h
khng thiu ngun tuyn, nu lm ring thm ch s c nhiu ri ro hn nn cc trng
khng mun tuyn sinh ring.[42] iu ny cho thy tm l cu an, th ng l tr ngi
ln trong qu trnh i mi GDH ni chung cng nh thc hin quyn t ch ni
ring.
4.2. Quyn t ch mt mt m bo cho trng H c t quyt nh cc vn ca
mnh, nhng mt khc li cao trch nhim ca nh trng trc x hi t nhng
i tng lin quan trc tip nh Nh nc, nh u t, ngi hc v gia nh h n
nhng ngi ng thu cung cp ngn sch hoc kin to mi trng hot ng
cho nh trng.[43] Trch nhim ny thng c gi l trch nhim gii trnh
(accountability), bao gm cc ngha v cung cp thng tin, l gii v chu trch nhim v
mi hot ng ca nh trng.
53

ng tic l trong khi n lc i hi v thc thi quyn t quyt nh, nhiu trng H
nc ta li t ra min cng, hnh thc trong vic minh bch ha cc thng tin v ti
chnh, o to v vic lm; ng thi khng phi chu trch nhim v iu kin o to
km, cht lng o to yu, kh nng tm vic lm v ha nhp th trng lao ng
thp ca sinh vin trng mnh. Trong tuyn sinh, hu ht cc trng u c khuynh
hng h thp yu cu, ly cho ch tiu, thm ch sn sng vt ch tiu thu
c nhiu hc ph.[44] Qu trnh o to hu nh khng sng lc, ch yu cng
trnh gim thu nhp ca trng. Ch tr nhng sinh vin t b hc hoc vi phm k
lut nng n mc phi buc thi hc, h vo c trng th s tt nghip v c
bng c nhn. Sinh vin ra trng tht nghip c coi l vn ca x hi, khng
gn vi trch nhim ca bt c trng no. Thm ch, khi mt s tnh, thnh t chi
nhn sinh vin tt nghip H ngoi cng lp v H ti chc, kh nhiu lnh o trng
ln ting trn bo ch, coi y l s k th, m khng thy nguyn nhn dn n
quyt nh ny l cht lng thp ca nhng c nhn m h o to ra.
Cht lng i ng yu, xu hng o to chy theo s lng phc v li ch kinh t
v trch nhim gii trnh thp l nhng hn ch ln ca cc trng H, mt mt khin
c quan qun l nh nc khng mnh dn trao quyn t ch y cho cc trng,
mt khc c th khin xu hng thng mi ha gio dc pht trin, trong khi cht
lng ngun nhn lc o to ra ngy cng thp.
5. Kin ngh v gii php
thc hin t ch H, lm n by nng cao cht lng o to v nng lc sng
to khoa hc cng ngh ca cc trng, theo chng ti, cn sm tng kt 10 nm
thc hin t ch H, trn c s , p dng mt s gii php cp bch sau:
5.1. Nhm gii php v th ch

54

Tp trung sa i Lut GD v Lut GDH, t r sot, sa i, b sung cc vn bn

quy phm php lut c lin quan to iu kin thc hin t ch H. Ngoi vic khc
phc nhng bt cp, mu thun nu cc mc 3.1, 3.2, cn lm r trch nhim gii
trnh ca cc trng, phn bit trng hot ng v mc ch li nhun v khng v
mc ch li nhun cc trng hot ng khng v mc ch li nhun c iu kin
tip cn nhiu hn vi cc ngun lc ca Nh nc. Theo quan im ca chng ti,
nhng trng hot ng theo nguyn tc doanh nghip quyt nh da theo t l
phiu ca c ng v chia li tc cho c ng di bt k hnh thc no u l
trng hot ng v mc ch li nhun.
5.2. Nhm gii php thc hin t ch v t chc nhn s
Nghin cu, gii quyt mi quan h gia hi ng trng (hi ng qun tr) vi t
chc, c nhn c lin quan, trc ht l vi ng y trng cng lp v nh u t
trng t thc, hi ng c nng lc v thc quyn quyt nh cc vn ca
nh trng. Bi b c ch B ch qun, cc trng H ch chu s qun l nh nc
ca B GD-T. Cc trng cn xy dng, cng b v thc hin tiu chun cn b
qun l v ging vin, quy ch tuyn dng, lm vic, bt cn b qun l v ging
vin nng cao cht lng i ng cn b, ging vin.
5.3. Nhm gii php thc hin t ch v hc thut
Cng vi vic i mi k thi tt nghip ph thng theo hng th hin yu cu phn
loi hc sinh r hn lm c s tuyn sinh H, cn tng kt v kt thc hnh thc thi ba
chung cc trng t quyt nh vic tuyn sinh ca mnh (xt tuyn hay thi tuyn,
thi tuyn c lp hay lin kt vi mt s trng khc). Cc trng xy dng v cng b
chun u ra ca chng trnh o to, ch trng chun ngoi ng trc mt ngang
vi yu cu ca cc trng H hng u trong khu vc ASEAN; gn kt cht ch vi
n v s dng lao ng; thc hin sng lc mnh m bo cht lng o to.
55

5.4. Nhm gii php thc hin t ch v ti chnh

Trn c s tng kt 10 nm thc hin t ch i hc v th im t ch v ti chnh,
tip tc m rng yu cu th im v s trng th im sm c kt lun v vn
ny.
[1] Theo Lut GDH Vit Nam, bao gm trng cao ng, trng i hc, hc vin,
i hc vng, i hc quc gia, vin nghin cu c php o to trnh tin s, sau
y gi chung l trng H.
[2] Ngay c cc c quan trong h thng lp php v t php cng c quyn t ch nht
nh: C quan lp php n v hnh chnh cp trn c quyn hng dn nhng
khng b nhim cp di; c quan lp php cp di c ban hnh vn bn quy
php lut khng tri vi vn bn quy phm php lut ca cp trn. C quan t php
n v hnh chnh cp trn c quyn hng dn nhng khng b nhim cp di, mi
cp u c quyn xt x c lp theo quy nh ca php lut.
[3] EUA. University Autonomy in Europe. http://www.university-autonomy.eu/ v mt s
ti liu khc.
[4] Secrets of Success, The Economist, 5 September 2008.
[5] Laura Chirot, Ben Wilkinson. Nhng nhn t v hnh to nn s u t: H thng
qun tr vi cuc tm kim con ng xy dng mt trng i hc nghin cu nh cao
cho Vit Nam, nm 2009, tr. 26.
[6] Laura Chirot, Ben Wilkinson. Nhng nhn t v hnh to nn s u t , Tld, tr. 42
44.
[7]

http://vi.wikipedia.org/wiki/Vin_khoa_hc_v_cng_ngh_tin_tin_Hn

Quc.

Theo Laura Chirot v Ben Wilkinson, nm 2009, KAIST xp hng 7 chu v ng vo

56

tp 100 trng H hng u th gii (Laura Chirot, Ben Wilkinson. Nhng nhn t v
hnh to nn s u t , Tld, tr. 48 49).
[8] iu 60 Lut GD.
[9] iu 41 Lut GD.
[10] iu 54 Lut GD.
[11] iu 81 Lut GD.
[12] Khon 1 iu 32 Lut GDH.
[13] Khon 4 iu 9 Lut GDH.
[14] Khon 5 iu 9 Lut GDH.
[15] Nh trn.
[16] Nh trn.
[17] iu 31 Lut GDH .
[18] iu 8 Lut GDH.
[19] Khon 3 iu 27 Lut GDH.
[20] Khon 4 iu 6 v khon 1 iu 20 Lut GDH.
[21] iu 16 Lut GDH.
[22] iu 18 Lut GDH .
[23] iu 17 Lut GDH.

57

[24] Theo Laura Chirot v Ben Wilkinson, trong thc t, vai tr quan trng nht ca hi
ng qun tr Hoa K l tuyn dng v sa thi hiu trng, da trn vic nh gi
nhng quyt nh m ngi hiu trng a ra c ph hp vi n lc ca nh trng
trong vic nng cao cht lng o to v nghin cu hay khng. iu ny c bit
quan trng trong nhng nm u ca mt trng H khi vn ha ca nh trng v
nhng c ch iu chnh ni b cha thnh n np. (Laura Chirot, Ben Wilkinson.
Nhng nhn t v hnh to nn s u t , Tld, tr. 27)
[25] Hoa K, Anh, Php, c, hi ng trng bu hiu trng. Mt s trng H
(nh i hc Nng nghip Quc gia TP Toulouse, CH Php, cn quy nh ch tch
hi ng trng phi l ngi ngoi trng).
[26] iu 56 Lut GD: T chc ng Cng sn Vit Nam trong nh trng lnh o
nh trng v hot ng trong khun kh Hin php v php lut.
[27] Bo co Kt qu gim st vic thc hin chnh sch, php lut v thnh lp
trng, u t v m bo cht lng o to i vi gio dc i hc ca y ban
Vn ha, Gio dc, Thanh nin, Thiu nin v Nhi ng ca Quc hi nm 2010
[28] Khon 1 iu 20 Lut GDH.
[29] Khon 3 iu 27 Lut GDH.
[30] Khon 3 iu 17 Lut GDH.
[31] Khon 2 iu 17 Lut GDH.
[32] Ban hnh km theo Quyt nh s 61/2009/Q-TTg ngy 17/4/2009 ca Th tng
Chnh ph; sa i, b sung theo Quyt nh s 63/2011/Q-TTg ngy 10/11/2011.
[33] TS V c Vng, mt gio s H t M v dy hc trong nc cng chia s
nhn xt ny : Trong gii trng t, c nhng trng t xng l phi li nhun nhng
58

trong thc t hnh x khng khc g mt cng ty v li nhun thng thng []Tuy
nhin, li nhun mi ch l phn ni ca tng bng; quan trng hn, v kim sot c
li nhun l quyn s hu v quyn qun tr nh trng. V khon ny, Lut i hc
ca Vit Nam hin nay li kh r rng: c ng l s hu ch v hi ng qun tr, do
c ng bu ln hay ch nh, c ton quyn iu hnh nh trng qua trung gian l
hiu trng v ban gim hiu. Ni khc i, mt i hc t hin nay Vit Nam, hnh
x nh mt doanh nghip v li nhun, d i hc c t xng l phi li nhun v
cc ging vin, nhn vin t cp hiu trng tr xung u l nhn vin ca doanh
nghip, nh bt c mt doanh nghip no khc. (Bo VietNamNet 29/5/2014).
[34] Khon 2 iu 66 Lut GDH.
[35] Khon 3 iu 65 Lut GDH.
[36] Theo ng Hiu trng Trng H Ngoi thng, nu nh nm 2004, trng c
ngn sch nh nc cp 7.155 triu ng th n nm 2008 trng ch cn 578 triu
ng t ngn sch nh nc. Ngun : Bo Dn Tr, 29/11/2011.
[37] Bo Dn Tr, 29/11/2011.
[38] Nh trn. Tuy nhin, theo phn nh ca bo Tin phong, GS.TS Hong Vn Chu
cho bit: Cui nm 2013, B GD-T mi 4 trng gp n th im t ch v ti
chnh, trong c mt s im mi v t ch trong vic xc nh hc ph, hp tc quc
t, lin kt o to, Cc trng c th thu hc ph cao ln gp hai, ba ln mc thu
ph quy nh theo Ngh nh 49 v tin thu hc ph khng phi a vo kho bc, m c
th a vo ngn hng thng mi ly li. (H Thu. Lut Gio dc i hc: B vn
bao sn? Bo Tin phong,, 25/10/2013)
[39] H Thu. Lut Gio dc i hc: B vn bao sn? Bo Tin phong,, 25/10/2013.

59

[40] Ngay Trung Quc hin nay, ngi ta cng khc phc tnh trng ny. Theo
Jen, Lin-Liu, Khoa Ton ng dng H Thanh Hoa, Thng Hi ch c 1 trong s 21
ging vin di 45 tui l ngi tt nghip t chnh H Thanh Hoa (A Chinese
University, Elite Once MoreChronicle of Higher Education 50, no.44 [2004]. Dn theo
Laura Chirot, Ben Wilkinson. Nhng nhn t v hnh to nn s u t , Tld, tr. 39 ).
[41] Bo PetroTimes, 1/7/2014. Sn sng cho k thi i hc 2014; i hc Vn ha. 10
trng i hc, cao ng c tuyn sinh ring, http://huc.edu.vn/chi-tiet/2236/10truong-DH-CD-duoc-tuyen-sinh-rieng.html.
[42] Bo Gio dc Vit Nam, 11/7/2014. Tuyn sinh ring gp tr ngi lm .
[43] nc Anh, iu l Imperial College London nu r ngha v cung cp thng tin
v thu nhp thng xuyn cho ba t chc qun tr c vai tr gim st nh trng, bao
gm mt Hi ng gm 19 thnh vin, chu trch nhim v ti chnh v nh hng
chin lc; mt y ban vi nhng ngi i din cho li ch ca cng ng ca quc
gia v ca quc t, nhm to ra mt din n tho lun v bt c vn g quan
trng i vi trng H; v mt Hi ng Ging vin nhm iu chnh cc hot ng
o to trong trng. Cn n , mi IIT v IIM c gim st bi mt hi ng
qun tr gm cc vin chc chnh ph a phng v trung ng, i din doanh
nghip, i din ging vin, cn b qun l ca trng. Thng tin chi tit v iu kin
ti chnh ca h v nhng quyt nh ni b c cung cp cho cc bn lin quan
ngoi nh trng. Mc minh bch ng k ny to ra s ng h ca cng chng
cho php h chng li nhng p lc lm gim tiu chun. (Laura Chirot, Ben Wilkinson.
Nhng nhn t v hnh to nn s u t tr. 26, 42).
[44] Nhiu trng sn n, cho mi th sinh bng mi cch: thng im, tng
tin, cp hc bng, thm ch n ngi gii thiu, mi gii cng c thng tin
cng (!) (Bo Tui Tr, 24/8/2011). Theo Hng dn lm h s xt tuyn nguyn vng
2 i hc, cao ng 2014, mc im dnh cho th sinh ngnh thit k ni tht ch l 10,
60

trong mn v khi V v mn hnh ha khi H c nhn h s 2. Nh vy,

trung bnh mi mn thi ch cn 2,5 im l trng tuyn. Vi th sinh thuc i tng
v khu vc u tin th ch cn 7,5 im/3 mn trong nhn h s mn nng khiu
l

u.

Quy

ra,

im

thi

tht

ch

1,8

im/mn.

(http://tuyensinhtructuyen.edu.vn/ts/15-diem-moi-mon-cung-vao-dai-hoc-1-4283.aspx).

61

Ph lc 6:
Vai tr ca cc y ban v ging vin trong i hc M Phm Hu
Tip
Gio s Pham Hu Tip (H Arizona) gi bi tham lun cho VED2014 qua email.

Hi tho VED 2014 l mt c hi thun li cn b ging dy, nghin cu v qun l

i hc trong v ngoi nc trao i kin v h thng qun l i hc Vit Nam v
nc ngoi. V iu kin khng trc tip tham d hi tho c nn ti gi ti hi tho
mt s cm nhn ca ti v vai tr ca i ng Ging vin (Cn b Ging dy v
Nghin cu) trong qun l i hc M. Nh cc bn u bit, cc trng i hc
M c chia ra hai nhm: trng cng lp v trng t; v nhng cm nhn ca ti
ch yu l qua tip xc vi cc trng cng lp M.
cc trng i hc M, trch nhim ca Gio vin gm ba hng mc: Ging dy,
Nghin cu, v Service (m ti tm dch l Phc v). T l phn trm ca tng hng
mc ph thuc vo thm nin cng tc, cht lng nghin cu, cng nh l chc trch
c th ca ging vin. Chng hn, trch nhim ca mt Assistant Professor (hn ngch
gio s mc thp nht) mi c tuyn dng trng ti thng l 40% ging dy,
50% nghin cu, v 10% phc v trong khhi i vi Associate Professors v Full
Professors (hn ngch gio s mc cao nht) tch cc lm nghin cu th t l ny l
40%/40%/20%. Cng c nhng ging vin c t l trch nhim ging dy ln n 75%
hay cao hn th.
Hng mc Phc v bao gm cc hot ng ca gio vin trong ngnh ca mnh
(chng hn nh phn bin cho bi bo cho cc tp ch chuyn mn, nhn xt cc n
62

xin kinh ph nghin cu ca chnh ph hay cc t chc phi chnh ph, tham gia bin tp
cho cc tp ch chuyn mn, v.v.) v tham gia qun l i hc vi phm vi trong khoa
ca mnh cng nh trong ton trng i hc.
Cu hi t ra: Gio vin c th lm g tham gia qun l i hc ni mnh lm vic?
Trong phm vi khoa (department) ca mnh, hnh thc thng dng nht l gio vin
tham gia cc y ban (committees). Trong mi khoa c rt nhiu y ban khc nhau
cng vi trng, ph khoa iu hnh cc hot ng hng ngy ca khoa. a s cc
thnh vin ca cc y ban ny l do gio vin trong khoa c v bu chn, thay phin
vi nhim k 2-3 nm. C bit c mt vi thnh vin l do Trng khoa trc tip b
nhim vo. C nhng y ban qun l mt s kha cnh hp v d nh y ban Th vin.
Song ngay y ban ny cng c th c ting ni nht nh-chng hn nh khi th vin
ca ton i hc phi quyt nh ct gim ngn sch v cn phi quyt nh nhng tp
ch no s khng t mua na. Mt khc, c nhiu y ban m ting ni ca gio vin
nh hng su sc, thm ch lm thay i c phng hng pht trin ca khoa cng
nh con ng s nghip ca mt s ng nghip khc. Trong s nhng y ban nh
th c th k n: y ban K hoch (Planning Committee), y ban Tuyn dng (Hiring
Committee), y ban bt (Promotion and Tenure Committee), y ban nh gi
thng nin (Peer-Review Committee), v mt trng hp kh c bit m ti s
ni n phn sau.
y ban K hoch c nhim v tham kho kin gio vin trong khoa hoch nh
phng hng pht trin ca khoa, v d trong 5 nm ti cn phi pht trin v chuyn
ngnh A hay chuyn ngnh B. Nhng k hoch ny, sau khi c khoa thng qua v
trong trng hp trng i hc c th phn b ch tiu tuyn dng v khoa trong nm
hc ti, s dn n vic chuyn ngnh A hay B s c u tin tuyn ngi nm hc
ti. Trong trng hp , y ban Tuyn dng s bn bu trong sut hc k ma thu
hay thm ch sang c hc k ma xun. Trch nhim ca h l xem xt trong s (c lc
63

ln n 700-800) h s gi n khoa (nhiu khi ch cho mt ch tiu duy nht m khoa

c th tuyn dng) tm ra c 20-30 h s ng ch a ra tho lun k hn
trong y ban cng nh tham kho kin gio vin trong khoa. Cc bn c th s hi
liu y ban c xem xt tt c cc h s khng, v lm sao chn ra c 20-30 h s
ph hp nht trong tt c cc h s mt cch tng i khch quan? tr li cu hi
th nht, ti c th k cc bn nghe l ti tng dnh ton b k ngh Noel, ngy no
cng vo trng o bi ht ng h s (nm ti l trng y ban tuyn dng).
V cu hi th hai, tt nhin khi nim khch quan l rt tng inhng ngi
trong y ban da vo rt nhiu tiu ch nh th gii thiu/cht lng cng trnh/l lch
khoa hc ca ngi xin vic, v trong nhiu trng hp, kin gii thiu ca cc ng
nghip khc, trong v ngoi khoa. Qua y cc bn cng thy tm quan trng ca vic
mt ng nghip tr Vit Nam khi i xin vic mt khoa m trong c ngi Vit
Nam chu kh tm n h s ca mnhSau khi chn c 20-30 h s ng ch
, y ban s xem xt v a ra 2, 3 hay nhiu hn ng c vin sng gi nht khoa
c th mi n phng vn.
y ban nh gi hng nm c trch nhim nh gi cht lng cng tc ca tng gio
vin trong khoa, v c 3 mt: nghin cu, ging dy, v phc v. Thng l ma xun,
mi gio vin cn chun b bo co c th v mi mt cng tc ca mnh trong 1 nm
va qua. Khi ra y ban ny, h s ca mi gio vin thng do 2,3 thnh vin y ban
xem xt nh gi. Sau khi c nh gi thng nht i vi tng gio vin c th, y ban
s a ln Trng khoa. Trng khoa c quyn thay i nh gi khi thy cn thit (v
Trng khoa c trch nhim nh gi cht lng cng tc cho cc thnh vin y ban).
Cc nh gi ny c vai tr quan trng nh th no? Th nht, trong nhng nm
trng c th tng lng cho gio vin th mc tng c th cho tng ngi s ph
thuc kh nhiu vo nh gi hng nm. Th hai, nh gi hng nm c th dn n
thay i v t l cc hng mc trch nhim. Chng hn mt gio vin c nhiu thnh
tch nghin cu c th t nguyn vng c xem xt gim trch nhim ging dy
64

trong mt vi nm ti. Hay ngc li, mt gio vin nhiu nm khng lm nghin cu,
khng c cng trnh s c th phi nhn nhiu gi ln lp hn trong cc nm ti. Th
ba, cc nh gi hng nm ny kh quan trng i vi cc gio vin cha c bin ch
chnh thc (tenure)
Tip theo ti mun cp n y ban bt. Cc bn u bit M c ba hng ngch
chnh cho gio s: Assistant Professor, Associate Professor, Full Professor. (Trong cc
khoa thng cng c mt nhm cc ging vin khc na ch c nhim v ging dy gi
chung l Instructors.) Vi hng ngch u ging vin cha c bin ch chnh thc;
thng h s c vo bin ch chnh thc cng lc c bt ln Associate
Professor. Ty tng trng i hc v ty tng trng hp m thi gian bt c th
khc nhau. Tuy nhin nhn chung c bt t Assistant Professor ln Associate
Professor thng l 5-6 nm lm vic, v tng t nh vy c xem xt bt ln
Full Professor. Song cng khng him cc trng hp gio s phi hng ngch
Associate Professor cho n tn lc v hu v cht lng cng tc (ch yu l cht
lng nghin cu) khng t yu cu. y ban bt c nhim v xem xt hon tt
h s ca tt c cc trng hp c a ra xt bt hng nm. Sau khi h s ca
mt trng hp c hon tt, cc thnh vin y ban s b phiu (ng hay khng
ng ) ri a ln Trng khoa. Trng khoa s cng c th nh gi ring v
trng hp bt, ri gi ton b h s ln Lin khoa (College) trong trng hp
ging vin c khoa nh gi tiu chun. Nu y ban bt ca College thng
qua th h s s c a ln cp trng (University). Trong phm vi y ban bt
ca khoa, nh gi h s c tiu chun bt hay khng tt nhin da vo th gii
thiu, cht lng cng trnh, v l lch cng tc ca ging vin song bn cnh cng
ph thuc rt nhiu vo trch nhim ca cc thnh vin trong y ban. Liu h c tm ra
c nhng ng nghip cc trng khc c th nh gi mt cch khch quan
v cht lng nghin cu ca gio vin . Ti thy mt s trng hp khi kin
ca mt c nhn trong y ban c th lm thay i hn nh gi ca c y ban v mt
65

trng hp c th. Thc ra iu ny cng khng qu ngc nhin v mi ngnh khoa

hc ngy nay u i vo chuyn su v v vy khng d dng hiu v nh gi
c tm quan trng v cht lng cng trnh ca mt ng nghip chuyn ngnh
khc. Cng xin nhc li l cc chc danh Associate Professor hay Full Professor mi
trng i hc l do trng quyt nh ch khng ging nh thc t nc ta.
Cng ging nh cc khoa, lin khoa (College) hay thm ch cp trng i hc
(University) cng c cc y ban khc nhau v d nh y ban bt xem xt cc
trng hp bt do cc khoa gi ln. Thng thng thnh vin cc y ban ny
cng c la chn qua bu c (nu bn mun th cng c th t ng c). Ngoi ra
cng c thm mt s y ban khc kh c th nh y ban xem xt cc trng hp
sinh vin b k lut v a n khiu ni.
Ti mun ni thm v mt din n cho ging vin ton trng (University), c gi l
Faculty Senate (tm dch l Hi ng ging vin). Thnh vin ca Hi ng ny c
chn qua bu c vi c s t l vi s lng ging vin ca tng khoa hay tng lin
khoa (College). Mi thnh vin ca Hi ng thng c nhim k 3 nm. Hi ng ny
thng hp hng thng v c th a ra cc kin ngh thay i lin quan n: chng
trnh o to (academic curricula), c cu ca cc khoa hay college (chng hn nh
ngh st nhp hay chia tch hoc lp ra khoa mi), th l qun l ging vin (academic
personnel policies) trong trng, v ng li pht trin lu di ca ton trng. Ni
mt cch trung thc, khng nhiu ging vin mun tham gia hay quan tm n hot
ng ca Senate v ngi ta d c cm gic l chng trnh ngh s ca nhiu phin
hp ca Senate kh l t nht. Song ch l trong hon cnh bnh thng khi
University hot ng n nh v khng c biu hin ng lo ngi. Cch y t nm,
ng nghip trong khoa ti c c v bu ti vo Senate ca trng i hc ni ti
ang lm vic. Thi gian li trng hp vi thi im kinh t M ni chung v kinh t
ca tiu bang (ni ti lm vic lc ) ni ring i xung trm trng. Trng i hc ni
ti dy li l trng cng nn kinh ph da vo hai ngun ch yu: ngn sch tiu
66

bang, v hc ph sinh vin ng. Mt iu ng bun l khi ngn sch tiu bang thm
ht th ngn sch cho gio dc bao gm c kinh ph cho cc trng i hc, b ct gim
nghim trng. Vy trong tnh hnh cc trng i hc nn x l chuyn ct gim
ngn sch nh th no? Trong iu kin l tng, cc nh lnh o ca trng
(President, Provost, v.v.) cn lm vic cht ch cng vi ging vin v sinh vin trong
trng xem ngn sch ca trng c th ct gim nhng khoa no v vi t l
no cho hp l. R rng lm c iu khng d, song t nht ging vin v sinh
vin phi c c ting ni c trng lng trong qu trnh ny. Nhim v trung tm,
nu khng ni l nhim v ch yu, ca trng i hc l o to m nhim v ny
phn ln da vo cng vic ging dy ca ging vin cc khoa c bn. Trong trng
hp ny lnh o trng li mun ct gim kh nhiu bin ch v ngn sch ca
nhng khoa c bn ln nht, trong co khoa Ton, v thm ch c th gii tn mt
vi khoa c bn khc. V h li mun t quyt nh nhng vic m khng qua trao
i kin vi ging vin khoa Ton. Ging vin v lnh o khoa Ton phn i cch
lm v lnh o trng ti tuyn b s bi nhim Trng khoa Ton. ng thi
vi vic tham gia Senate, lc ti cng l thnh vin ca Steering Committee (tm gi
l y ban C vn, c trch nhim t vn cho trng khoa trong a s cc hot ng
ca khoa). Ti c trao i vi mt s ng nghip l bo v khoa ni chung v
Trng khoa ni ring trong tnh hnh , nht nh y ban C vn cn phi son mt
l th phn nh ting ni ca cc gio vin v c c ch k ng h ca a s ging
vin trong khoa ln lnh o trng. Cc ng nghip trong y ban ng vi
ngh ca ti v l th ca y ban c vn sau c 100% gio vin trong khoa k
vo ng h. Trc kin thng nht ca gio vin v sinh vin, lnh o trng bi
b nh cch chc Trng khoa Ton. Song h vn gi nguyn nh ct gim ngn
sch khoa Ton. Lc ti c i tm hiu cc s liu v ngn sch v hot ng ca
khoa, cng nh cc quy ch phn chia ngn sch ca trng. Ha ra l ch vi s gi
dy m khoa Ton m ng hng nm, ng l ra trng phi phn b cho khoa
Ton 1 triu la M nhiu hn s ngn sch hin c ca khoa. Th m lnh o
67

trng cn nh ct gim ngn sch ca khoa Ton thm 2 triu na? k hp

Senate ln , trong lc pht biu ti a ra s liu ny cht vn lnh o
trng. Hm l mt cuc hp rt cng thng Senate, c rt ng gio vin v sinh
vin n tham d, tri vi thng l l cc cuc hp Senate thng rt lng l. Cng
trong tun , sinh vin v gio vin i biu tnh trong trng phn i ct gim
ngn sch v bin ch trng. Nhiu hng truyn thng v truyn hnh cng n a
tin. Cui cng th lnh o trng cng phi quyt nh ch ct gim mt phn nh hn
ca ngn sch khoa Ton. Cng thi gian , mt khoa khc (cng ln nh khoa
Ton) nhng gio vin khng ng lng thng nht vi nhau nn lnh o trng
ct gim bin ch ca khoa kh trm trng. Qua c th thy rng thng li ca
khoa Ton c phn ng gp rt ln t s thng nht u tranh ca gio vin trong
khoa, cng vi s ng h ca sinh vin. Song v lu di, nhng bin c thi gian ,
cng nh l ng li pht trin v cch thc qun l ca lnh o trng dn n
kt qu l mt s gio s gii mt s khoa c bn trng chuyn i lm vic ni
khc, v th bc ca trng trong cc bng xp hng nhiu ngnh cng tht li trng
thy. Sau hn 5 nm, khi lnh o trng nhn ra iu , khc phc tnh th,
trng thng qua ngn sch c bit 15 triu la M tm cch thu ht gio s
gii v trng nhm a trng tr li th bc tt hn trong bng xp hng cc trng
i hc. Song lm c iu hon ton khng n gin xy dng mt tp
th ging vin chuyn mn cao mi trng i hc u cn rt nhiu thi gian v
cng sc.
iu ti mun ni qua nhng cm nhn trn y l gio vin c nhiu c hi tham
gia tch cc v hiu qu vo h thng qun l i hc ni h lm vic. Tc dng n
u tt nhin cn ph thuc vo hon cnh c th ca tng trng i hc, v cng
ph thuc vo mong mun v nhit tnh tham gia ca tp th v tng c nhn ging
vin trong trng.

68

69