Zbirka Zadataka Za Cetvrti Razred Srednje Skole

ZBIRKA ZADATAKA
IZ MATEMATIKE
za 4. razred srednjih skola
lP "SVJETLOST" d.d.
Zavod za. udZbenike i nastavna sredstva
SARAJEVO, 2004.
lzdavac: IP "SVJETLOST" d.d.

Zavod za udibenike i nastavna sredstva
Direktor: Sefik ZUPCEVIC
Za izdavaca: Abdu:;;elam RUSTEMPASIC
Urcdnik: Ante BAl'."1C
Rccenzenti: Dr. Hasan JAMAK, Prirodno-matematicki fakultct Sarajevo
Amira IMAMOVIC, Zenica
Omer KURTANOVIC, Bihac
Leletor: Zulejha TERZIC
Korektor: Autor
Tehnicki uredni.k: Fikrct DAlJTOV1C
Naslovna strana: Mira GOGf(:
I)TP: Autor
:Stampa: DOO "C.P.A." TojsiCi-Kaicsija
PREDGOVOR
Ova zbirka zadataka namijenjena je ucenicima cetvrtog razreda srednjih skola koji
u svojim nastavnim programima imaju matematiku (girnnazije, tehniCke i srodne
skole), Nastala je kao plod dugogodisl~jeg rada s ucenicima i potTage za raznim
prirucnicima koji bi pomogli realizaciju programa.
sadri. osam poglavlja s preko 3000 zadataka. Poglavlja su:
Matematicka indukcija i binomna formula
Trigonometrijski i eksponencijalni oblik kompleksnog brojll
Kombinatorika
SkuI' realnih brojeva
Nizovi. Arilmct.icki
geometrijski nlZ, Grankna vfijednost
Geornetrijski red
6. Funkcija
7. Diferencijalni racon
8. !ntegrnlni raClll1.
Zbirka
1.
2.
3.
4.
5.
niza.
Tiraz: 1.500 primjeraka
err Kat[l]ogizllcija U pllhlikaciji

Nacionalna i univerzitetska bibliotcka
Bosne i Hcrcegovine, Sarajevo
,! 51 (075.3) (076.1)
"
t
HUSKIC., Adem
~?ir~a zadataka iz matc.l~atikc z~ 4. razrcd
srednJlh skola! Adem Huooc. - SaraJevo:
vjetlos.t, 2004. - 3R4 S.iT': graf. prikazi;

24 em
ISBN 9958-10-714-7
COBTSS_BI-QD 13329670
~
..- . .
---
Fcderalno Ministarstvo obraz!)vanJa, Hauke, kulturc i ~pofta, na OSIlOVU odohrcnji\ Vijeeu za odabir
udzbcnika od 01.08.2001. godinc, RjcScnjclTI broj 03-38-32632/02 odobri!o jc ovaj udzbcnik 7.3 npotrcbu.
SITOgO je zabranjeno svako kopinmjc, umno7..avanjc i prdtampavanje udzhcnika bez odobrenja Izdavaca.
Ncovlastcno kopirnnjc, ulTIllof.avanjc i prdtampavanje predstavlju krivic!lo djelo.
Zadaci Sll hirani tako da zadovoljc potrebe i interesovanja uccnika cetvrtog razreda
srednjih skala. Njihov raspored jc takav da su jednostavni zadaci stavljeni ns
pocetak u svakoj grupi jcdnovrsnih zadataka, a zatirn slijede nesto 1"ezi zadac!.
Zadaci koji su, po mojoj procjenj, nesto "tezi" oznaceni su sa z\~jezdicom iza broja
zadatka. Mnogi zadaci su potpuno rijeseni i njihova ljesenja navedena su 11 c1rugom
dijeiu zbirkc. Za sve zadatkc dati su rczultati, a za pojedine zadatke su navcdene i
kljucne upute kojc vode ka jednom nacinn rjesavanja zadatka. Ovo se posebno
odnClsi na llteze" zadatkc izZbirke.
Na pocctku svakog poglavlja navedene su neophodne definic.ije, teoreme i formule
koje omogucavaju laksc snaiazenjc prilikom ljdavanja zadataka i koristenja zhirke.
Nadam se da ce Zbirka korisno posluz.iti uccnicima cetvrtog razreda srednjih skola,
kao i njihovim profesorima matematikc, kao vazan komplemcntaran prirucnik
postojecem udibeniku matematike i olaksati realizaciju programa nastavnog
predrneta i pripre111t1 rnaturskih i drugih ispita.
Na kraju posebnu zahvalnosl upucujem recenzelltima koji SD mi pomog!i korisnim
pdmjedbama i sugestijama i time doprinijeli poboJjsanju kvaIitcta ove Zbirke
zadataka.
Autor
ISBN 9958-10-714-7
1.
MATEMATICKAINDUKCIJA
BINOMNA FORMULA
1.1.
Matematicka indukcija
U dokazirna relaciJa-koje kao vafijablu sadrze ,prirodan broj

princip matematic~e lndukcije:
n,. Cesto se koristi
Ak
. . 0 jeT.(n) tv
.. rd~j.'a kOja.z-aViS.i {)d vrijednosti. pr.i. r. 0.dnog .brOj 3". iStinl.'.ta ia n
no (2:1) i ako se ua osnovu pretpostavke"da tvrdnja vrijedi za n =-k;;:: Do, dokaze da.
l!'yrdnaj vrijedi i za n=k+l, ouda je tvrdo,ia istinita,z3 svaki prirodan broj R.
'='1
r:a svaki pt'irodan broj n ) po definiciji, vrijedi: n! = 0-(0-1)'(0-2) ... -3,2,1.

l lzraz n! cita se "0 fak.orUel". Po detiniciji vrijedi. i; 11- =_ 1., 01 = 1.
L La)
1.2.a)
Izracunati vrijednost datog izra7....a:

4!
b) 5!
9'
2l!
b)
7!
201
1.3.a) 5' + 6!
Uprostiti date izraze:

b) (n+I)!
n
n(n+1)
(n+1)!
b)
(211+1)!
1.5.a)
1.4.a) n!
cJ
0)
(2n -I)!
1.6.a) ~-~~_
n' (11+1)1
b)
~I~+~_I~
(n+2)!
0)
(n+3)!
1.7.*
d) 8!
12!
d)
iO!
0) 12! + 1l! -101
b) 7! - 5!
(n -I)'
oj 71
3!
c)
01
6!
1
(11+ 1)1
(n-2)(n-3) '[(I1+I)(n-4)' 5!(n-5)!
n!
n(n-I)(n' 2)
n!
(n - 2)!
5!
n(n+I)
n(n-I)!]
12(11-4)!3! .
Dokazati da vrijede identitct.i:

13'-1']'
b) ~~'=Il!
1.8.a) -'-'~' =6!
7'+6'
8
1.9.a)
I.lO.a)
(n+l)!
n!
b)
~~-~
(n-l)!
44!..:1:.'i:5 !
46
cJ
155
~~-=n+l
nl
/1(11-2)!
(11+1)!
3!(n-l)!
n!
c)
~~=n
(n -1)1
b)
= 441
L,
(n-2)'= ...
(n-l)!
11-1
n!
(11+1)1
(11-1)!(n+1)
1.l1.a)
(n + 5)!
~~-- ~(11+5)(n+4)(n+3)(17+2)(n+l)
(11-3)!
- - =(11-3)(n-4)
(n-5)!
b)
n1
U skupu prirodnih brojeva rijesiti date jednacine Uednadzbe):

1.12.a) (11+2)'=110
n!
b)
(x+I)!~42
(x I)!
b)
1.14.a) (x + I)! ~ 90
(x-I)!
b)
1. 13 .a)
U5.a)
_"_'_= 20n!
(n-5)! (n-3)!
(2x-3),
x
b)
bn~jev3
U skupu prirodnih
(x~4)!
(/1+1)!
1.19.a)
'.1.20_a)
b)
]+2+J+.<"+n= n(I~+-t)
s:; J
1,.
+ 7 + 4 r.n (n
1.21.'"a)
<
'"'
2+L"3
."
oj
""t-
2n -
,,/~
-L")<
.~
1)~:
4+ ... + n(n+ 1)
~',
il(n+1)(n+2)
~,n(n+l)(2n+7)
<,
1+
2.1
+ ... +n ,n(n+I)(211+1)
=---6-.-_;
'13
/1(11+ 1) "I+..;+
... + }n =
-2 J
1.29_a)
b)
n2
= (__ I)"-J
42 + _"' + (-1) ,,-J n 2
+ -"'.~ + -
13
35
n(n + 1) .
2
+-
57
j-
1
1
1
+ - + - - + ... + "---C~-:-__
1-5 59 913
(411-3)(4n+l)
4-5
5-6
6-7
(n+3)(n+4)
5
13
25
- + - - + - + ...
1-2 23 34
b)
2n+1
~+~+--+,..+-
1.30_
--:::--c:-c:
(211-1)(2n+l)
]:4+ 4-7 + 7'IO+"-+(:l~:'2)(311+1) 3n+I'
12
:;:;"~"----'---.
n(I1+1)(n+2)(n+3).
4
a n +! "-1
n(2n- + 9n + l)
-"--6-----"
3'
l+a+a 2 + ... +a ll = - - - , a:;t:I.

a-I
1
1
1
J
n
-.~+-+-+ .. " + - -.. =--~ ,
12 23 34
n(I1+1) 11+1
1.3 La)
41-35+ ... -rn(n+Ll = - - - - - - - -
l' +2 '.T
127.
4+27 +3- 10+ ... +11 (3n+ 1) ~n(n+ I)'
c)
b)
2,
I' _ 2' + 3 2
(n~iednadzhe):
1+3+5+ ... + (2n -1)
b)
3
T
1.22:3)
-J-
1.26.
svc prirodnc brojeve n vazi:
. 6
11(11+1)(n+2)
1+3+ + ... +---=
- .
2
6
-1 + 3 - 5 + 7 - ... + (-1)" (2n -1) = (-It n.
L
1.25.
1+2+22 + ... +2 n - 1 =2n_}.
"
"
l1(n+l)
...,
'J'
/1(n-l)!
:&1.
1.7'
_ + 2.3' + 3.4' + ... + (n -I) n 2 = n(n -1)(3n+2) .
-2)!
(11-5)!>20
(n-7)!
-"-1 _
... ---~ -------.-----~11
2 ~n+l (n-3)!4! 12(11 3)(n-4)!21/
Metodom matematickc indukcije dokazati da
124.
(n - 4)1
b)
(5
1.2-3+2.3.4+ ... +n(n+1)(n+2)
~~l!<!2
b)
1.1 8_
40x!
(x-I)'
12x
rijesiti date nt:jednacine
1.17.3) _,,_1_>20
2)!
1.23.
12
---=--
(x+l)!
30
(x+l)!=30
(2x)!
, 2' 3'
, _ 11(11 + 1)(2n + 1)(311' + 3n ~ I)
1 + + + ... +n .
(x~l)!
x'-(x-l)!~.1..
d)
2n2+211+1
+=--'-==
l1(n+l)
n2
22}2
-+-+-+~. c~--:=--
1-3
35
57
14.2'
(211-1)(2n+l)
n
4n+l'
---4(n+4)
11(211+3)
n+1
n(n + 1)
2(2n+ I) -
/1(n+l)(112+n+l)
_ c - - + ... "T- - - - - - = --'..--""-13 35

(211- 1)(211 + I)
6(2/1 + 1)
11
n+2
1.32.
-+-+-+ .. +~::::2----o
2 22 22
211
211
1.33.
i+--+~+~-+
36
144
2n+ I
n'(n+i}'
(n+lY
... +-----_ =:2---0
1.34_
US.a)
23 + 4' + 6 3 + ... + (2n)3 ~ 2112(n + 1)2

7
b)
1.36.a)
1
--- +
+ ... + - - - - - - 1234 2345
n(n + lXn+2Xn+3)
I
--- +
a(a+l)
(a+l)(a+2)
1
(a + 2)(a+3)
1[1
3 -;;
1.
]
(n+ IXn+2Xn+3) .
n
+ ... + ----"----
a(a+n)
(a+n'I)(a+n)
1.37.
1
2
4
8
2"
1
2,,+1
- - + - - , +--, + - - 8+ ... + - -2" ~--+--:;j'
l+a 1+a
J+a
l+a
i+a
a-I 1_a 2
1l!+2 2!+ ... + n 'n!~ (n + I)!-I
1.38.
1+2+4+8+"'+:z;;:::;-~2
b)
15
2" -1
,."
b)
1.40.a) 61/13 + Un
IAIca)'
! .42.0)
31 511
+ 211+1
*n -nl
b} t717.5211-1+231l~i
c>," 19j7.S 2n +12'6 11
b) 5717
1715"+3 + 11'''+' V
11+2
+8
11
+ 8 2n+ 1
I .4 "J.a ) 5915 n +2 + ')6.5
~
1
}.44.:a) 5412211+1_9n2 +3n-2
145. a)
1053 1 3
2n +2
c) 64
1'1+11/
b)
1716'''' + 19'" ..
b)
"'''''',
914" +1511-1.
147.:a) 25i, 2"+2 3" +5n-4
bi
lAS.a) ]712511+3 + 5!1 . r+ 2
b) 371211+5
i .50. *a)
b)
c)
0)
b)
--+--+ ... +-->1.
+5 31'1+1 <
512! n12 _n _n + 1, n neparan braj.
1001(7+72 +7 +7'+ ... +7"') ,zan~4k,kEN.

3
n+l
n+2
3n+1
1.56.0) 211 > n 3 , n 210
b)
3" >n,
4
n'?:.8.
=> an >b
tl
n!> 2", n24
b)
J .58.a) 2
1.59.
(l+x)11 >l-t-J1x, x>-l, X*O, n>l.
1.60.a)
- - < - - 11'22
11+-1 (n!)2'
1.61.a)
(2)"
4"
J'I"
b) l2--'1 >n, n> I

n;
>n!, n>2
4"
(2n)1
b) - - < - - 11>1-
(211)1
2n+1
(n1)2'
~N
b) n!
> n! > (;)", n?::6.
\J
a" b,n > 1, 11 EN.
1.62.
2"" (a" +b") > (a+ b)", a+b > 0,
1.63.
(coso.. + isioo..)" :::;; cosna + isin na - Moivret-ova formula.
Primjenom matematicke indukcije dokazati:

. (n+l)a . nfJ.
.... ..,..-sm . --'-
sm~
1.64. sina +sin2ct. +.,.+sinna
2
.a
Cl.
*- 2krt,ke z .
sm2
2
'
SInX
. 3x + sm
. 5 x + ... + Sin
. ('L.H-l ) x = ---:-Sin nx
+ sm
smx
(n + i)a
. na
cos ------. sm1.66. cosa + cos 2et + .. + cos na =
2
2
. a
-:j:
21m, k
sm-
Sll
tacnc nejednakosti:
n+1
1
11+2
n+3
1
2n
1
--+-----+--+ ... +->-,

1
n+2
--+-~+--+
n+1
2/1 >n2, n:2: 5.
165 .
481 n 3 + 20n, n parwI braj.
b)
1116 211 +3 11 +2 +3 11 ,
<3411
J .55.a) 2" >n, n20
b) 30 1 (a 4 "" -a)
b"')
Dokazati da
1.51.a)
2,,+1
n-l
n
1
n
1.53.a)
ill' 27110" + 18n-l
.5 2n _3 3n+ 2 _2211
b)1 (a"
-8n~9
b) 11130" +4"(3'" -2"')-1.
1.46.a) 9111.4"''' -(n+ 1)4'" + 1
1.49.a) (a
2
1 3 /J+2
I
4-
-+2'+?+"'+2<--
c) 61n +5n .
I
3
b)
~~I)
c) 481(7'"'-1)
b) 301n' -n
1
22
1.52. a)
1.57 .) (a>h>O)
Dokazati da za sve prirodne brojeve n ~ 1 vrijedi djeljivost:
"1:19) a) 61(7"-1)
N.
nE
Dokazati da za prirodne brojeve n vaze nejednakosti:

b) 2n<n2, n>2
1.54 .) 2" >n+3, n>2
+2(n-l).
1
1
1
1
- - + - - + - - + ... +-->1,
n+l n+2 n+3
3n+l
c)
n+3
n?:2;
13
sin 2nx
1.67. caSK + cos2x + cos3x + ... + cos(2n-l)x = --.- .
2smx
2
2
2
n sinnacos(n+l)cx
1.68. cos a + cos 2a..+ ... +cos na:;::--+
, C/..:;t.2krt,kEZ.
2
2sina
.. ,+-->~, n:?2.
l1+n
24
I'" Abraham de Moivre (1667
1754.) - t:tlg!Cski matematicar
1.69,
x
2
x
22
x
23
x
24
sinx
cos~:;;::;----,
'">11
....
cos-cos---cos~cos-
sin 211+1a
1.70. coscxcos2acos4acos8a ... cos2 a
1.84.a) (.Ja+b
= - - ,- - .
2"+ sina
lxlx1x
]x1
1,72, !gx+-Ig-+-tg-+_tg-+.,,+-Ig- = -ctg--2ctg2x.

2 2 4 4 8' 8
2" 2"
2"
2n
. IIX ' (a+-------.x
n- I )
Sffi--sm
1.73.* sinC'J.+sin (c:.+x)+sin (a+2-x)+ .. +sin[(x+(n-J)x}=-_2 _____

. x
sm-2
.J.__ ,
x:f:.21m. kEZ,
a)
1.93.
=[\OJ.
"let +\["Ia,,-jb
+ (nla b +"'+[ " I)a b,,j +(")I.,n
lj
2)
\n-l
nC2
'k
\. -J
.2.
n(I1-1)(71-2) (/lk+.
k!
\.78,a)
---------
Primjenom binomne fonnu1e razviti:

(3+b )2
b) (a+b)J
(a+l/
0) (a-I)'
(a_2)4
b) (x+3)'
(
I ,4
b) (I+J2)'
Ia+-l
,
( ] + i )6
I,82,a)
Cia + Vb)7
10
(a+i)7
b)
b)
(x2+2a)'
bJ
0)
c) (2a-b)"
c) (2a+7b)"
c) 1,01 G
0) \/1,002
1.97. Odrcdi!i pctnaesli clan u razvijeno111 obliku binoma
(J - i)'
(a + 2ii
(a'_b2 )'
(Va _Vb)7
po
c)
0)
oj
oj
oj
0)
c)
0)
LIOLa)
(a-bi
(l +X)7
(2+x)'
(r
"
,'1/3 - I)
( i - 3)5
(1_ 2i)8
(3a'-2y)'
(a+~r,
1.98. Odrediti peti c_Ian u razvijenom obliku bino111a (2x Odrediti srcdfui clan u razvoju hinoma:
(1 + a)20
b) (I-li)'o
1.100,a) (a+I)3O
a}
1,79,a)
1.80,a)
1.8 La)
cJ ( )a 2 -1 +1
izraCllnati (1 "~J2r1 s tacnoscu do O,OOL
1.99,a)
.74.* Metodom matcmaticke indukcUe dokazati istinitost binomne formule.
L75.a)
1.76.a)
Lna)
b) JI,003
(~+~)'
1.96> Odrediti cctvrti clan u razvijcnom obliku binoma (a + 1i.)8 .
I leo]a je pdzna!a pod nazivombinomn2 formula, pri cemu 50 binomni koetki,ient(:

!
L
(2,003)10
11
I dcfiniciJ';: (n\j
b) (..Ia+.Ja+b)4
c)
1.95. Odrediti oS111i clan u razvljcnOl'D obliku binoma (x + 3);0.
r":z;- svaki pri::odan -bn~j- n i k~n vrije.di fonmila
(Ta-~J
1.94. Odn:-diti jedanacsti clan u razvijenom oblikll binoma {a + X)15
BillOmll2! formula
I (a + b)"
+ra=b)"
b)
1.85. Napisati prva dva clana u razvqju binorna:

b) (3a+5)l!w
aJ (X+I)50
1.86. Napisati dva posljednja clana u razvoju binorna:
a) (a+2)3O
b) (x-I)"
1.87. Koriste6i binomnu formulu izracunati:
a) 1,02'
b) 0,99'
1,88, Izracunati 1,00SI2 s tacnoscu do 0,01.
41
1.89. Izracunati 1,0004 s tacnosctl do 0,001.
18
1.90. Tzracunati 1,0005 s tacnoscu do 0,00 J.
1.9 L Tzracunati O,851~ s tacnoscu do 0,01.
1.92. Tzracunati pribliznu vrijednost izraza:
_1___ + _1_ + __1_ +- ... + __1_ = ctg:x _ ctg2 11 x.

sin 2x sin 4x sin 8x
sin 211 x
L71.*
(Ta+~J
1.83,a)
211 sin ~.:"_
(217+2"b)"
,'"
104, *a)
rFa + _I J'O
l
Fa
c) (a -
.[3)50
b) (x'+ax)"
0)
(V4 +lfi)66
b) (
c)
(x' +xv)16
b)
.103,a) ( -+h \
x
/
if;;) g .
b)
b)
a-bJ3'"
(l2aFa VaT
"sa
+
va 3 ,;c,\
---,
[ r
0)
Va)
( r ('(J;' rr
r
Va-_~
\fa
I
( sinx+-cosx
-~ 2~'{
c)
0)
sm x
\ x
x
cosx
I-~+--
(!.Jx +iY)'
11
Odrediti dva srednja clana u razloZenom obliku binoma:
Ll05.a) (2x+I)"
b)
(l/5+~i)41
L 106_a)
b)
b)
(a~+b~)'
c)
1.121. U razvijenom obliku binorna ( x 5 +
(a+J3)IOl
(l
1.122. Odrediti clan u razvijenom obliku binorna
(aFa + a'}
1.109'* Koeficijent treceg clana u razvijenom obliku binoma
1.1 ! O. U razvoju binoma

,,3
a)
1 )"
( x + Xl
cJ Osmi clan
I)?
x 2 +x
)'
ta
( Fa+.~-
b)
(-+a'
Va ")"
a
c)
1I
1I
razvijenom obliku binoma ( ',Ix +
,.118. Nati koeficijcnt
liZ
1I
razvoju binoma
1.119. U razvijenom obliku binoma
(E + ',Ix) 9
(.Jb - Jt)'
[J _))
18
koji sadrZi x 10
Vx
~x)
ne
(~ __;)'o
naci clan koji sadrZi
je 153. Odrediti clan koji ne sadrzi x.
1.128. Na6i peti clan u razvijenom obliku binoma ( [; +

odnos koeficijenata treceg i drugog clana jednak
-
~r, ako je
.!2..
2
1.129.* Odrediti Clan koji ne sadrZi xu razvoju binoma (x -1 + Fx)" , ako .Ie
adnos binomnih koeficijenata cetvrtog i sestog ciana jednak 5: 18.
1.\30. U razvoju binoma
(I
:!_Va +
\.. 6
I~~J" zbir kocficijenata prva tfi cIana
~a28
je 79. Odrediti clan koji ne sadrZi a.
. b'moma
I . I "J 1. U'razvoJu
(aV;
I ) " Zb'If koe fi"

- - + ,-----_
ICIJenata pos I'Jed'
fiJa tn.
6
l.{j aL8
clanaje 79_ Odrediti clan koji ne sadrzi a.

X4.
'\"
[.120. U razvijenorn obliku binoma Fx +~) naci clan koji saddi x 3
(\
[V xJ; r
razvijenom oblikll binoma
razvijenom obliku binoma
."
(E + I)" koji saddi ,,4

! .116. Odrediti Clan u razvijenom obliku binoma (Fa -+. .Jb )11 koji sadrzi as.
1.1 17. Odrcditi clan
.125. Odrediti n aka peti clan
obliku binoma
Ll14. Odrediti clan u razvijenom obliku binoma (x + 2)14 koji sadrii x 7

1I
(a' +~r
medusobno su jednaki. Koji clan ovog razvoja ne sadrZi x ?
c)
.113. Odrediti clan koji ne sadrii b u razvoju datog binoma
1.115. Odrediti clan
,/I
zavisi od x.
1.126. Odrediti n ako je zbir binomnih koeficijenata prvog,drugog i tre6eg
ciana u razvoju binoma (a -J +- a 2 ) n jednaka 46.
.127. Zbir binomnih koeficijenata drugog i treceg cIana u razlozenom
112. Odrediti clan koji ne sadrii a u razvoju clatog binoma:

1
_~
1.124. Koeticijenti cetvrtog i trinaestog Clana u razvoju binoma
b)
koji
jednak 105.
b) x7
cJ
1.11 I. Odrediti clan koji ne saddi x u binomnom razvoju:
a)
19a- Ii J
(~ + 3x " odrediti koeficijent uz:

~x
(a'~b' +)h'~
21
'~J" jednak je 66. Odrediti srednji clan tog razvoja.
jednakje 66. Odrediti :

a) Treei Clan
b) Pet, clan
naci clan koji ne zavisi od x.
sadrzi b ,
1.123. Odrediti n ako je binomni koeficijent treceg ciana u razvoju binoma
a" . 'fx .. ax'
1000
b \"
a+'4)
1.108.* Koeficijent treeeg claoa u razvijenom obliku binoma
a)
)0
1.132. U razvoju binoma
(V;;- - ~ Jzbir koeficijenata prvog i trecog
clanaje l37. Odrediti clan koji ne sadrzi a.
13
1. I 33'.* U razvoju binoma
(l U - ~ YrazIika binomnih koeficijenata

.
obliku binoma [
treceg i drugog clana je 35. Odrediti clan koji sadrii a'.
(l.[;?" + Fa)
I. I 34. * U razvoju binoma

1. J3 5. * U razvoju binoma
odrediti Clan koji sadri'; a.
(,Ix + \IX
, ~)" zbir svih binomnih koeficijenata
1. I 36. * Koji clan II razvoju binoma
r 7a +:
a-
\a _a +1
2
\)10
a-a
Vb'
,Y!,)" je I 87. Koji Clan sadrii b ?

'Va
6
ciana sa kraja u razloienom obliku binoma
(xV-; - J;,
jednaka
je 78. Koji clan ne sadrzi x ?

l.147. Odnos koeficijenata petog i treceg clana u razvoju binoma
ne sadrzi a?
Za koju vrijednost varijable x je treei clan u razvQju binorna
(x''''"' + x)' jednak IOO?
[x~ -V x2~r jednakje 14:3. Odrediti

I
['1"./3.J; + ifJ)" jednak 2772 ?
sedmi clan razvoja.
1.148. * Zbir binomnih koeficijenata tri posljednja clana u razvijenom
b )"
obliku binoma ( ~ +
\
v2 x - 1
L 138. Za koju vrljednost varijable xje sesti clan u razvoju binorna
1 +
1,146. Sum a binomnih koeficijenata drugog ciana od pocetka i treceg
je za 240 manji od zbira binomnih koeficijenata od (a+b)2n.

Odrediti treci clan u razvoju prvog binoma.
1. T37,
1.145. Odnos binornnih koeficijenata cetvrtog i drugog clana u razvijenom
va)
jednakje 22, a zbir treceg i petog
61anaje 135. Odrediti vrijednost varijable x.
..
1.139.* Devetl clan u razvoJu bmoma
[.JlO
f'
(';X)50 g x
210'-1:;:'1'
+ -_,-)1 Je 450.
x-
I01o,E
+_1_1'
"'110 )
je 240.
Odrediti x.
yY,
je 3500000.
Odrediti vrijednost varijable x.

1.14 L * Za koju vrijednost varijable xje koeficijent cetvrtog clana u
razvijenom obliku binoma (a + b) IOgl--2 jednak eksponentu binoma?
1.142. Peti clan u razvijenam obliku binoma
("~
+ ;,,)1
{.t2 4-{t4
1.150.* Prvi, tree! i cetvrti clan u razlozenom obliku binoma (r+

redom, su 8, 6 i ]. Odrediti vrijednosti varijabli x, y i z.

1. 140. * Cetvrti cian u razvoju binoma
l.l49.* Treei clan u razloienom obliku binoma
(if; + x-I)' jednakje :5..
.152.* Odrediti peti clan u razvoju binoma

clan tog razvojajednak
(ifi.- J~J,
akoje posljednji
(3!JCn -lo"S.

1.143. KQji clan u razvijenom obliku datog binoma, sadrZi a i b na isti
eksponent:
1.144. lJ razvijenom obliku binoma
[ai J;;
+
zbir svih binomnih
koeficijenatajednakje 128. Odrediti clan koji sadrii a 5
14
r'
151. * Dmgi, tre6i i cetvrti clan u razlo.zenorn obliku binoma (x + y

redom, su 240, 720 i 1080. Odrediti vrijednost varijabIi x, y i z.
t53.* Odnos tre6eg i petog koeficijenta u razvoju binoma a-'2'

[
~a31 J" jednakje ~.
,
Odrediti clan koji sadrzi a -2.
154. * U raziozenom obliku binoma (Xh + x-4) 11 binomni koeficijent
treceg clanaje za 44 veci od koeficijenta drugog< Koji clan ne sadrzi x ?
1.155* Odrediti onaj cian u raziozenom obliku trinoma (1 +
x' + :2 )12
koji ne sadrzi x.
1.I56. * Naci koefieijent uz x' u razloienam obliku izraza (I + x
x') 9 .
15
1.157.* Naci koeficijent uz x u razlozenom obliku izraza (1-x+x5io.

Odrediti clanove koji su cijeli brojevi u razvoju datog binoma:
L158.*a) (.J3+1)'
b) (2+\15)13
c) (.J3+.Ji)1O
1.159.*a)
(';/3+'2)18
b)
(ifs +\12)20
c)
(if?, +!J2)IOO
1.160. Dokazatidaje (l+.Ji)" + (l-.Ji)" c\jelibroj.

Odrediti clanove koji ne sadr.ze iracionalnc brojeve u razvijenom obliku binoma:
l.J61*a)
(Vi +.Ji)'
b) (ifj +7.fi)24
c)
(Vs +..[3)5
1.162.*a)
(Vs +..[3)"
b)
(Vs +7./12)17
c)
(Vi +.Ji)14
Odrediti sve racionalne clanove u razvijenom obliku binoma:

1.163.*a)
l3
'J5
(13 +22
b)
[~.1J24
3 5 +2'
c)
(.J5 _.Ji)1O
Koliko racionalnih clanova irna razloieni oblik binoma

1.165.*a) (.Ji + if?,)lOO
b)
(7.fi+if?,)'OO
c)
(ifz + 1!J3) 100 ?
i.166.*a) (..[3+'15)'24
b) (.Ji+V3)'00
c)
(if7+'I5)30?
1.167. Zbir binomnih koeficijenata treceg clana od pocetka i tre6eg s

kraja u razlozenom obliku binoma (if?, + V4)" je 9900.
Odrediti racionalne clanove ovog razvoja.
1.168.* NaCi najveci clan u razlozenom obliku binoma:
a) (l+.J2)'o
] .169. Izracunati vrijednost izraza:
b)
(~J+ 2(~) +22( ~)+ 23m+ 24(!J+2 5(:)+2 0(:).

170. Odrediti zbir koeficijenata polinoma koji se dobije razvojcm datog binoma:
b) (4x+2)1G
c) (l-3x)21
a) (2x+I)'
!.l7l.a)
1.181.
(fi+.J2)'01
1.182.
1.1 83.
1.184.
!.l72.a)
1.185*
16
17
[KORJENOVAN,IE:
J.]
86*
i z = r( co, s(p+i sillcp),
OJ,/I =
..
--- +
(n-I)'
31(n-3)!
2~
5'(n-5)!
(n-])'
n'
+.l)"
I MNOZEN,m
I Akoje
.1 89, * Dokazati da za n ? 3 vriiedi nejednakost
.190. '" Dokazati da za n ? 3 vrljedi nejednakost
/1"+'
z, =1)
< 3.
{f;l(cos <p -+n2/~ + i sin q)' +n2J..7t ,j"'I, k=O",1 ...,n-1.
Ij OperaCl1,t:' s komplcksnim brojevima u eksponencijalnom obliku:
+ ----- + ... -+ ~-- ::::: - - , n paran broJ.
1.188.* Dokazati da za n?: 2 vrijcdi 2 1
V; =
> (n + 1)" ,
I DlJELJENJE:
("~", :::~ :::... '1 C,07 ' _ tada vflJcdl'
I!j;;?: n+.;j n + 1 .
I Akoje =,riF ,t,ada vfijedi:

I Zaz=x+i)1 vriJ"edi'
I
I 118Zivoll1 Euler-en'l]""
F
:I
be';
II
~M([j!})
a = rcoscp
1"'-lIz1'
't'
r-irio'dl11 od z
I-argument od z
b = r-Sill(p
I~,
1/
-~---.;...-
..--..--..:>
b
a
(1f.
\ L
'IT
1 2'"
__
;:::=;
rc <e'
71:O~ 1", (c.OS(rl+i
siner), 72=
7.1]= K'1 1"2 [COS(CI)1'+<P2)
STET'ENO'.rAN.lE:
1\1\0 jc z -= r (COS(P+ i Si!1Cp), 'tRda vrij6di
i Spcc\jalno, aka jt l'_='l,"t::lcb vrijcdi:
r~ (cos(p,~+i
sin(pJ. tad8 vrijccli:
+ i sin(<rri-tP2)J.
k=O,I, .. :,n-L
_ . ' ',,'
,COS:V+lsmy).
.'
= cos J ~: Ism)"
I'"
10Ju JC jJ0Z11ili';;
pC'\d
e-::!
- ,
if
Odrcditi modul i glDvnu \-Tijcdllost arrmmCllta daton I-Oml)"."'S

". ' ,
'~I'
,
-'
'z:,<".,-",\',110g,)lOj3.
.<1.) Z -b) z = -1
' . --,_,
,
C)Z-,)
L~,a) z,=]
b) z:--.:.:2
'
c) z= 3;
2.3.a) z = -5i
b) z= l+i
c) z ,co. 2~2i
")1'"
~.
b) z=
i
2
~-
] -j
z= -.,
b)
4i
z= --~
2+1
2.6.a) z=
:U~_
MNI:JZF;NJF ; DUELJEN,n::
x(
0 pre t"tloclna rclacij<l ',JOSt8J'C

'
e"
sinz
2.7.a)
Akn jc
-C"
---L-
fohml!a,
--
J;F;-;l
z = a+hi.
! Trigm10111ctl'ijsid ohlik komilie.ksl1og broja z: z ",,", r(cos(p+isincp).
Ekspoltencijaini otHk i\ompkksnog hroja z:
,-
z= -3
I:,~m'"i; ~,~ V;.~ ~;~i.,
~7-
tg(r=~,(ij~I~-;::;'~).1
I
a
x
I /\jgcb~dski obiik komp!eksnog hl'Dja z:
=r;!
Z<l trigono!l1ctrijskc funkcijc vrijedi:
ravni predstavljen je- rackom M(a, b).
,::,/1
(_,,~, __ ,x+ty_
I, Sj)edjillno.'ako
. ,i,e:' x, -
THJGONOMETRUSKI I EKSPONENCUALNJ
KOMI>L:U,~KSNOG RROJA
G811SS~()VOj
,STEPENOVANJE 1 KOJUENOVANJE:
Z
I< ompl*.szm hr0j z = a+bi u

~I'
Z, '2, =(IJ '1"2),,''',+<1,)'
.-----.'
IT
slJl~-"icos---
b)
z= 3sin 2TC_5fC()S_2.~
7
7
J<,.
udreC.llll
a)
c)
z = -2+21 J3
c)
z= 4+31
z= sin~-ico;,!.~,-
z--=c 1-s1no:,,+,',r-_os'c',,_
rr'l
' . ri,'::::'-(0
i ,_.,!
\
2j
S\'C \T1Jl.'dnCd! ::1rgurncnt8 dmih komplcksnih broje,,/a:
z=-3
_ _
b)
,_.
b)
z= 1--]
c)
;= l+iJ]-
zn= rn (coSlltp+i"sinmr) .
(COS(P'F i s'in tp) 11
;:':;.
cos mp + f sin ncr , nEON sto
Ul<.1zivmno M(l.~-vre::.2~ formula ~' __ '__ "'~ __ '_____ ~ ___ .~~~~',.~ __
IS
19
2.29.a) 2+113 +i
<3"
-
d)
Izl>2, 0 p <"-2
2. i 1. Dataje tacka z, = 3+4i. Odrediti skup tacaka u kompieksuoj ravui z, za

koje vrijedi nejednakost
Zl! <5.
-
Iz -
c) z =-2+2iJ3
Iz-21=3
b) IZ-3il=2
5"
b) - < argz<6
6
1I
1t
2.14.a) O<aprz<b
6
2.15. Akojez=x+yi i r=j;i +y? =consl. kojemskupukompleksne

ravni pripadaju tacke z - 3 ?
2.16. Kojem skupu kompleksne ravni pdpadaju tackc Izl::::: 4?
2.17. Kojem skupu komplcksne ravni pdpadaju tacke
jzl:::;; 3 ?
2.18. Kojem skupu kompleksne ravni pripadaju tacke
Izl> 5?
2.19. Ako je Izl = 4 , kojem skupu kompieksne ravni pripadaju tacke 2 - z ?
2.20. Kojem skupu kompleksne ravni pripadaju tacke z, ako je 12i -
zl < 3?
Date kompleksne brojeve napisati u trigonometrijskom obliku:

2.21.a) z=3
b) z=-2
c) z=5i
d) z=-4i
2.22.a) z = 3 + 3i
b) z ~
c) z ~ 6 + 6i
n in
2.23.a) z= i
+-1131
b) z= - - - I
2.25.a) z=\+i
b)
z~
2
l-;
2.26.a) z=3COS~-3isin~
cJ
0)
b)
d) z=J3 +i
z- H-iJ3
.
it
it
b)
z=2+isin~
2.34.a)
12
12
Z=i-3(COS~-iSin%)
2.28.a)
z=1+COS-+1SlTI-
2it
. ' 2n
z =(1 + 2i)(I -i)

i --1
z=
.'
n:
6
2+i
b)
n.n)
4
4
7l:
2( cOS-
Z=--
l-i
'+lS1n
235. Ako je z = r(cosqJ + isin<p)) napisati u trigonometrijskom obliku

-. 1
.
b roJcve Z I - .
z
2.36. Akoje Izl = 1, dokazati daje z=-.

z
037 . Ak'oJe
.
"",",
. .
. ,
. - 1- .
lzracunah
l-z
Z =COS<p +ISIU(P,
Napisati u algebarskom obliku date kompieksne brojeve:

2.38.a) z =2(cosn: + isinn)
b) z=5 (cos2n +is1n2n)
Z=
s(
2.40.a) z=
4(
2.39.a)
2.42.a)
Z=
2.43.a) z =
b) z=3 cos2+1SInT
J2(
3 +ISJn 3 )
cos n
[ 3n .. 3n]
n. n)
COSZ-+lSIn"2
.' n
I
1t
..
2.41.a) z = Illcos
+1sm
z==sm~-lCOS-
z:= -2sin 2:. + 2i cos"::"-
2.27.a)
20
c) z=-3+4i
-213 -2i
2.33.a)
2.24.a) z ~ -Hi
d)
Z=Stn-+lSIn-.
c) Iz-l-il <;4
Odrediti skup taoaka z kompleksne ravni koje zadovoljavaju uslov:

1t
n
3n
213a)aro-z=b)argz=n
c)
--<argz<
b
4
4
4
z=-J3-1
b)
\,
kompleksnom broju z, aka je:
b)
b)
cos-- i sin-
c)
(l+iJ3T
2.32.a) z =
l-
2.12. Odrediti skup tacaka u kompieksnoj ravni koje odgovaraju

a)
n
S
n
5
z = 1+ cosa +i sina
1- (2+J3)i
2.30.a) z = 1- cosa +i sina

2.31.a) z= 2-2i
c) 1 <Izl <3, -"-4 I' <"-4
b)
b) z =
n:l
4 _.,
b)
2rr)
2n
COS-+IStn3
r (1T) +lSJn\-3"
( I]
Ilcosl3
1<
2.44.a) z=14(cos45 +isin45)
b)
{cos(-~)+isin(-~)]
z~ 9[cos(- ~ )+isin(-~)]
4( 3rr .' 3rr)
Z=
COS
+ISIn
b)
rc . 1t
Z=COS~~lsm~
b)
z=20(cos60" +isin60o)
2.45.a)
z =34(cos30" + isin30o)
b)
z =.J3 (cos1200 +isinI20o)
z = 15 (cos 150 + i sin 150)
b)
z = 19(cos2100 +isin 210)
b)
z=-s(COs~+isin~)
2.46.a)
b)
z = sinO', + icosa
Oarediti proizvod datih kompleksnih brojeva z, i Z2, ako je:

2.47.a) 1', = 5(cosI0" + i sinlOO),
Z2 = 4( cos20 + i sjn200)
21
b) "~ 3(eos35 + i sin35) ,

c) z] ~ 4( c0540 + i sin400) ,
2A8.a) z] ~ 6(e05 i 5 + i sin 15) ,
b)
~ 7( cos j 1 + i sin 11 0) ,
c) z) = 9(cos33 + i sin33),
z,
2.49.a)
b)
Zj =
fi(
n)
IT
.'
Cos8+1sm8~
2n
. . 2n)
z,= 6 (eos7+)slTI7'
J
c)
.'
z) = 5(cos3 + i sin3)
2.50.a) z)
n'l
('IT
..
21 cos- + Ism,,6
6)
'I
n
IT
b) zl=3[cos--+isin~1
~,8
8)
f
n\
cos'::"+isin- j
3
3)
7(00s55 + i sin55)
2(cos20 + j sin200)
Z2 = 3(cos25 + i sin25)
z, = 4(cos19 + i sinI9)
Z2 = 2(cos12 + i sin 12)
z,
Z2=
z~
"
] = 21l
211:. . 2n:
b) Zt =COs-:;-+fsm--;-"
.2.52.a) z) = 2 (cos7 + i sin7) ,

b) z) = cos4 + i sin4 ,
c) z]=4(coslO+isinl0)
2.53.a)
b)
'7
..
TC \
+ 1 5111 -
COSU
Tj
8m
12
.' I
= 51r cos ("j
- -- + lsm.1(
~
J2(cosJ20o +isin1200).
\. 4/
\.
( n ! .. ( n
22 :::COS --'-l+lsm! -"-,

2)
\. 2
2 = 3 (cos 11 + i sin J 1)
5 (cos3 + i sin3)
Z2 = i 1 (cos12 + i sin]2)
Z2 =
J2 (c.osl50o +isin1S0o)
2
o
4(cosl50 +isin150o).-J2(cos210 D +isin21Oo)
S(eos(~30o)+ i5in(-300). 2(eos7So + isin 75")
Odrcditi kolicnik datih komplcksnih brnjeva 2:1 1 7:2, ako jc:

z, ~ 2(C0380 + i sin80')
2.55.a) z, = 8(cos40 + i sin400),
Z2 = 3(cos2S0 + i sin25)
b) Zj = I2(cos7S0 + i sin75),
Z2 = 2(cos5 .+ i sin5)
c) Zl = 4(coslSO + i sin 15) ,
2.56 . ) Zl = 16(cos77 + i 8in77),
Z2 = 8(cos33 + i 5in33)
b) Zj = 28(cos65 + i sin65) ,
Z2 = 7(cos35 + i sin35)
Z2 = 2S(cos80 + i sin800)
e) Zl = 1OO(cos88 + i sin88) ,
2.S7.a) Zj
22
(31t
.3711
cOS-_-+iS1TI-~)
41'
\)
ZJ=
z, ~ 3(coslSOo + isin ISOo) .
b) z] = cos 210 +isin210() ,
e) z,
22(oosI4+isinI4)
z,
HeeDs 7 + isin 7).
Uprostiti date izraze:
n . . . TI )
Sn .' 5n
z = COS:"~+lsm
,
24
24
2:2
2.58.a)
3n
2( cosS + i sln5)
. _. 3(
2:2 -
,,"
+.,;.1 sm~
(n .n)
21 cos-+isJn-- .
'\99
2.S9.a)
n .' n\ (CO$-+ISll1-IT .' TIlI
10 cos-+lsm-),3
\
6
6
3)
n) ( 3n
. 3n)
b)
IT.
12( cos--I-ism.. : cos-+ism-
c)
SJf .. 5itl(
n .. nl
COS-'-/SH)- i
( cOs--/SI11----:--Ij
6
6)\
6
6)
2.60.a)
2n ..
n .. IT\
16( COS-+1SHl--..- :L. ' cos--+Ism-I
1 3
,3
3,
3;
4'
21t)i
3n
. 3ITI,;11( n '.
cos-+ism~
nl
b)
22
0)
. (
5]'(
. 5n\, (
rt
. , 'it)
15 COs--ism-----:-i:3,lcos +lsm- )
6
\.
6
6 )
6
Odrediti proizvod datih brojeva:

J3(cos30 D +isin30D),2.fi(cos60 o -I-isin60o)
2.54.a)
b)
3n
2 COS'---
8
= 3( cos -n:
Z2 =
('It
2.5I.a) z
Z2 =
cOS-+iSlll-)
4)
31t)
Ln
27T)
6 ( cos~3 + iSI!l 3'-)
311
..
10(.cos --4-- + I SI11 4
<
2.61.a)
2
(cos::" + isil1~")
3
b)
3)
2.62.a) (1+;)(cosI50+i5i: 15)
2/
0)
2(
IT)
.'
cos Jt -I-lSIll-
(~J ~ i) (cos 20 + i sin 20 )
2.63.a)
(cos 40 +isin40")(3+3;.J:l) b)
(cosSOo +isinSOo)(S.J:l-5i)
2.64.a)
II +2isin~1(-2- 2i.J:l)
,IT
I.K )
{J
I-,+ism ..--)'( \iL--Lisln-----;-
0)
\2
3)
3 \
lzracunati stcpenc L\llllpleksnih brojeva (Moivre-ova formula):

2.65.a)
b)
,.11 )]2
r,'--l.Jl1l/cos 1\6' + 1sm
6'
C',
d)
I-(COS-+ism-)
211:
. 211: ]'
L 2,
c 1J5
23
[{COs~ +;sin ;4)T
2.66.a)
[{COS -"- +; sin -"-)

100
100
d)
[J3(
"3"
P(cos11 +;sin110)]5
b)
(cos 4 +isin4O)15
[4(cosl00 +;sin100)]'
d)
[2(cosI5 + isin 15)]'

(1_i)12
c) (-1 + i)8
~
l2(Cos
g +1Sm g )J
'IT
cJ
2.67.a)
c)
b)
.'
it
2.68.a) (I + i)IO
b)
COS
g1 'Ak'
2..
oJe
1<1<)1'
+1SlTI
J
9
a)
4(COS SIT + i sin 57t

9
9
'J.
1< +iCOS nl)

3
3
2.72.a)
z = (2 + i) 2
2.73.a) z~(..fj+i)17
1t
2.74.a) Z=(-COSlO -islU
I"
lO)
b)
(.5~5n)
z=-\sm
-ls lTI
b)
z=(coslOo +s;nl00),
b)
b)
Z=
l+i
(Y""(
l-=i)
n
COS"4+
. .
ISlD
24
k+!
{2.
3,
aka je k djeljivo sa
-1, aka k nije djeljiv sa 3
"k+2
+z-
I3,
lO,
aka je k + 1 djeljivo sa 3
.
ako k + I nije djeljiv sa 3
4")
:)-27(
~)+ . =(-1)'2" cos 21;" .
2.84.a) z= 4 (cosl00 +isinl00)
b)
z= 8(cos500 +;5in500)
2.85.a) z~ 25(c05400 +i8i0400)
b)
z ~ 36(cos600 +isin60o)
2.86.a)
b) z~3lcos3+ism3
2.87.a)
b)
1C
(l.j.~i1-1J3\"J
2.78. Dokazat;jednakosti:
a) cosh ~ COSX (J 6cos4x -20cos2x+5)
3
b) sinSx = sinx (5-1 Osinx-l Osin'" +5sin ,,+ Ilsin'x)
2n
2n
2.79.Akoje z=cos
+isin
,dokazatidaje 1+z+z2=O.
3
3
2.80. * Primjenom MOlvre-ove i binomne formule dokazati:
1-{;J+9(
b) 1 + z
=::
dk
'
0 azatl' d
aJe
Odrediti drugi korijen datog kompleksnog broja:

2.83.a) z~ 9 (cos 0 +isinOo)
b) z~ 16(cos900 +;sin900)
Primjenom Moivre-ove i binomne formule dokazati:

2.75.a) cos2x = cos2x - sin2x
b) sin2x = 2 sinx cosx
3
2.76.a) cos3x = 4cos 3x - 3cosx
b) sin3x = 3sinx - 4sin x
2.77.a) cos4x = 8cos'x - 8cos'x + I
b) sin4x ~ 2sin2x(1 - 2sin'x)
a)
Zk +Z2k
z,'
Napisati u algebarskoj [ormi dati kompleksni broj:

b) Z::O:: 5 (COS1t + isinn)
2.70.a) z = 3(cosO + i sinO)
Z=~ SlJl
Odrediti:
b)
2.71.a)
2" .. 2"
Z =COS---+lSIn-,
2.82* Dokazati iden!itete:
7rr .. 71<)
2.69. Dati su kompleksni brojevi z,. ",,2(COS~+lsm5
5
Z2
b)
21<
Z~5(COS 2n
5
. 21<)
+isin 21<
5 )
lzracunati vrijednosti datih korijena:

o
2.8S.a) Vcos90() + isin90 f>
b) V'c-os-6-0-::"-+-;-'si-n60-:C
2.89.a)
V8(cos300 +i8in300)
b) V27(cos12 +i5inI20)
2.90.a)
.Jl
b)
2.91.a)
ifi
c)
,r:9
b)
.J4
Vi
c)
2.92.a) l{:"i
b)
VI
c)
l!=l
iJ8
2.93.a) ~
b)
cJ
2.94.a) ~
b)
if32
cJ Vi
b)
cJ tfi+i
b)
2.95.a)
2.96.a)
.J2 + 2i
v=s
(-ii2+2i)2
] 6i l17
25
lzracunatj vrijcdnost izraza:

2.97.a)
(1 + ifi)
'0)
Dokazati da vrijede jednakosti:
(1[32+
1\) "
(Hfi]"
1-"
0)
(-1+I)3J' ( .. 1-1)31'
2 ) ~2 b)
l'-2-- +l.
2.11 La)
" J+I
2.98.a)
2.99.a)
( COS."l00
.' "0 0 ) g
-lSID_J
(n4 . ). ,
- cos
+ I S1l1
IT \
2.100.a) (l+i)'O
2.10I.a)
l3\r
IJ2l;'
C
'J
I'C) I
.~
b)
[J2 (c05600 + isin 60)]6
b)
2(C05J50 0 +isinl50 0 )
b)
[J2(3-;J3)],
b)
r [
)3,1"
1)3 -.1.+1211
2.102.
[(sina + i cosrl.. )(sina - i cosa)]-!
2.103.a)
.Jl6i
b) i1~i6
2.104.a)
b)
I
(cos3000+lsin300o
,
, 1 .' "~nod
\
1"+.t1
0)
OJ
2.10S.a)
2.106.a)
U--i)
b)
TO
)J
oJ
~4
+;Sin600)]~
lSc (cos1500 +;sinI50 ).11"
2.113. Rijesiti datu binomnujednacinu:

a) xl1 = 0
b)
'-1+f-,\411+3
1'--1
\ ]-; J.
x 532
Rijeslti date jednacine (po z ill x):

2.114.a) zJ+i=O
2.115.a) x2 +7ix12 = 0
2.116.a) Z2+Z+ J = 0
2.117.a) 22+ (3+20z-7 + 171 = 0
~
11.z i \',
0) x'+64=O
z3i-l ~O
b)
b)
b)
b)
2.118. *a) , - - ; =--1
x 2'-Slx.15
=0
z2z+ 1 =0
2z2 +(5.I)z+6=0
0) (I-XI)'
\ J +2 i)
[27(cos600
d)
1/5 (00545 +;sin450)]' =-1251
b)
\ l+x!
~i,XER,x=?
Dati oinol11 rastaviti na fak1"orc:

5
L119.*a)x +1
by x7+1
c)x 9 +!
2.120. * Ako je z ma koji kompleksan broj i HEN, dokazati da vrijcdi
jcdnaKost
'11+1
z-
2.107.a)
n (
"I
2kn
+l=(z+l)TI z +2zcos--+1 .
~k~1 \.
2n + I
)
2.12 ! . * Dokazati identitete:

11
211
COS--'COS--
a)
2n + ]
b)
211 + 1
.
IT
.2n
.3n
sm----SlD-- s m - 2n + I
211 + 1
211 + 1
b)
nrc
311
cos--
2n + I
I
2"
cos--~=-.
2n+ 1
hn+
.
nIT
I
Sln--=---.
2.'1+1
2.122. * Razloziti na hlktore date binomc:

a) Z,1 + I
b) zg -I- 1
c)
2.108.a)
Date kompleksne brojeve predstaviti u eksponcncijalnom obliku

z=reJI, '~'7T <<p ~n:
b)
2.123.a) z = cosO -+ i sinO

2.109.a)
2.1IO.a)
26
n , . IT ']3
b) ( I+COS-+ISjJ1~ i
\.
3
3)
(1+cosx+isinx)S
b) (1+sinx+lcosx)'
.. 1I \ '
l+cOs-~+lsm--
4;
2.124.a)
=\(cos"6-nIT)
6
2.125.a) z=1
2.126.a) z=3
-I-IS1l1
IT
b)
Z=COST[
b)
z=51 COS-+ISJll'~'
+isinn
11:
I,
b) z= 2i
b) z~ 2
.'
1t
1I
c) z=cos-+isrn2
2
c)
Z=
4(
Clli
2n.
'+ISJn 2n)
'
3
0) z = 4i
c) z= 31
27
2.129.a) z=3
( 3n
COS
+1Sln
c) z= -2+2i
c) 2.=-J3-i
b) z= l+i
b) z= 1+,J3
2.127.a) z = 1 - i
2.128.a) z= -.fi+i.fi
n)
b) z = sina + (1-cosa)i
Date kompleksne brojeve napisati u algebarskom obliku:

.. ,
:t_i
2.130.a) z =e 4
2.I31.a) z=e-
"
e) z=e'J'
=e 2
b)
b)
Z=e 6
3+:':.'
2.132.a) z =e 2+;r;i
b) z=e
2.133.a) z=e l + i
31
b) z = e4+
c) Z=e
c) z=e
c)
2.135.*a) cos(l
2.136.a)
c)
2.137.a)
2.138.a)
i)
b) sin(l + i)
0)
=e2 - i
1- cos2z
1+cos2z
2
b) cos Z
2
2.140. Koristeci Euler-avil formulu eXI =cosx+islnx, dokazati:
2
2
a) Osnovnu trigonometrijsku identicnost cos x+sin x = L
b) Adicione teoreme:
sin(x+y) = sinxcosy + cosx siny i
cos(x+y) = cosx cosy -- sinx siny.
2.139.a) sin z
c) Formule za trigonometrijske funkcijc dvostrukog ugla:

sin2x = 2 sinx COSX
cos2x = cos2x - sin 2x.
28
Varijacije
V ~ n(n-I)(1I-2) ... (n-k+I).

. 1
Uredena k-torka elemenata skupa A\ A= {a], 82, a3, ... , an}, pri cem~l se elementi mQgu 1
ponavljati, naziva se varijacija S pOllavlj.njem k-te kl.,e u 'kupu A
(k.,;n).
BroJ .~arijaCua sa 'p.ol1avlj anj em k..:te klase od n eleri1e~ata o.znacavamo..sa 'V~

-k
c052i
Dokazati cia z.a svaki kompleksan broj z vrijedi:

sin1z .+. cos2z = I
b) cos2z = cos2 z - sin1 z
sin2z = 2 sinz cosz
b) sin(-z)=.-sinz
c) tg(-z)=-tgz
cos(-z) = cosz
3
b) cos3z = 4cos 3 z-3cosz
sin3z = 3sinz - 4sin z
2
3.1.
od
4?i
;
Odrediti vrijednosti trigonometrijskih funkcija:

2.l34.*a) cosi
b) sini
c) tgi
K 0 M BIN A TOR I K A
Defihicije'i broj varijacija: Uredena k:. torka razIi~itih elemenata skupa

Ao:=. {ab a2, a3, ~ .. , -all} naziva se varijacija,bez ponavljanja k~te-klase u sk9.,pu A (.ksn j,
Broj varijacija bez ponavljanja k-te klase
n eiemenata oznacavamo sa 'Vnk i vrijedi:
-~.:::,;
-~,
lrl
3.
___ ._.
Vn=n
i vrijedi:
'.
..:
Izracunati vrijednost i7Ia7....a:

3.l.a)
vi
3.2.a) V;+V;-V:
'.
, I
0) VI~
c)
Vllt
b) 3vi-2Vg+4V:
0)
llV;+15Vi-5Vj
d) vi
3.3. Dat je skup ad {A, B, C, D, E). Koliko ima varijacija druge klase (bez
ponavljanja) od eiernenata,ovog skupa? Napisati sve ove varijacije.
3.4. Koliko ima varijacija trece k1ase (bez ponavIjanja) ad e1emenata skupa
iz prethodnog zadatka? Napisati sve te varijacije.
3.5. Koliko se cetverocifrenih brojeva moze napisati pomo6u cifara 1, 2, 3,
4i 5?
3.6. Koliko se cetverocifrenih brojeva moZe napisati pomocu cifara 0, 1,2,
3 i 4?
3.7. Koliko se neparnih cetverocifrenih brojeva moZe napisati pomocu
cifara 3,4, 5 i 7?
3.8. Koliko se parnih trocifrenih brojeva moze napisati pomo6u cifara
1,2,3,4i7?
3.9. Koliko se pamih petocitrenih brojeva moZe napisa!i pomo6u eifara
2,5,4,7 i 9?
3.10. Kaliko prirodnih brojeva mozemo napisati ciframa I, 2, 3 i 5 aka so
dfre ne ponavljaju?
3.11. Zenicu sa Sarajevom svakodnevno povezuje 15 autobusa. Na koliko
nacina se iz Zenice maze otputovati u Sarajevo i vratiti nazad u dva
razlicita autabusa?
29
3 12. Od koliko razlicitih e1emena!a moze da so sastavi 420 varijacija druge

klasc (bez ponavljanja) "
3 13, Koliko sc dvocifrcnjh brojeva moze napisati ciframa 1,2,3 i 5 (ako se
cifrc mogu ponavljati)? Napisati tc brojeve.
3 ] 4. Koliko se trocifrenih brojeva 1110Z.C napisati ciframa J, 2, 3, 4 i 5 (ako
se cifre mogu ponavljati)?
3 15. Koiiko so trocifrenih brojcva 11107.('. napisati ciframa 3,4,5,6, i 7 (ako
se eifre mogu ponavljati)?
3 16. Koliko SE: petocifrenih brojeva moze napisati ciframa 3) 5, i 7 ?
3 .J7. Koliko se tctverocifrenih brojeva moze napisati ciframa 1,2,3,4 i 5
(ako se cifre mogu ponavljati)?
3 18. KoHko se razlicitih pctocifrenih brojeva moz.c napisati od prvih 8
cifnra ako se eifre no ponavljaju?
3 19. Koliko so razlicitih pC1'ocifrcnih hrojeva mOl,e napisa1i od prvih g
cifara?
3.20. S-<JHki iz grupe od 25 ucenika sa svakjm je razmijenio po jednu
postanskl1 markicu, Koliko je lTI(lrkiea razrnijenjcno?

3,2 j,
50 tlccnika u 50 gradov?t Europe vrscno jc dopisivanje

raza:lcdnicama_ S\'aki n6en1'\\ je poslao ost8\im uccnicimJ po jednu
~
Kulik; hH:i rnzglednic.a su prenijelc europskc posiL::
3.22. Na ko!ikc mHSinil sc U grupi od 10 osoba moz.c lzabrati troclano
rukovodstvo?
3.21. Koliko sc moze sastaviti petocifrenih tclcfonskih brojev3 pod usloyoJ.1l
da SlJ cifre u .,::~vakom telefonskom broju meL1usobno razlicltc.
3.24. Kolilw se moze SJst8viti sest.0cifrenih telcfonskih brojeva rod
Llslovom da su cifrc II svakom tclefonskom broju medusobno razHcitc.
3.25. Na koliko nac,ina se maze od 10 k;~iiga poredati u poHel 7 knjiga?
TZlllCOll
3.26. Na koliko nacina se moze od 10 knjiga poredati II polici 7 knjiga ako:

000
' t)1]
dC
' JC
d nt! oda,Jfana
"
1olJlga.
a1 je oha\'ezno da u s\'akolll rcdanju
b) se ohavezno u svako!Tl rcdanju morajl1 nab tri unaprijed odabrane
, .. "
KnJ!ge:'
,
.. ~ ..
,,~I. 'IN,:l. kr.J1iko
nac.in8 se m07-1;;: ncl 10 knjiga .pored an t1 pobel f knJ!ga i1ko:
J.L
a) m 11
rcdanju ne
dn bude jednn odahrana knjign?
b) sc olxrvezDc ni u jed nom n:dapju ne smiju na6i dvije unaprijed
r)
odabrfll1C
3.28. !,-,]a koiiko TIDelna se mngll h;le!!"i cctid kocke. 7ft igru jamb})?
329. U nrvorn razrcdl.l11CCnicl
12 prcorneta. Nfl koliko Dncina Sf,"u(~;->nicim8 HV}7.C nal,f8:viti J"Jspored Z[l ponedjeljak, akfl taua trcha 13;)
3.33. Koliko se razliCitih cetverocifrenih brojeva moze naplsati pomocli

cifara 0, 1, 4, 5~ 8, 9, ako sc svaka cifra upotrijebi najvise jedanput?
3.34. Naplsati varijacije drugc klase s ponavljanjem od elemenata A, B,
CiD.
3.35. Napisati varijacije trece klase s ponavljanjem od eicmenata A, B)
CiD,
336. Abeceda ima 30 slov3. Kol1ko se najvise rijcci s tri slovs moze
napisati u nasem jeziku?
337. Dvorana ima 5 ulaz.a/izlaza. Koliko mogucnostj postoji da posjctilac
uce na jedan, a izadc nn drugL
3.38. Morzeova slova se sastojc oel od dva simbola (ta6k8 i erta). Ako se
uzme da svako slovo ima twjviSe pel ovih simbola, koliko razlicitih
s10\'3 Ima Morzeova az:buka?
339. Klavijatura muzickog instmmcnta se sastoji od Rg tipki. Kolil{o
razlicitih lTIuzlC.kih !zraza sas1-a\i]jcnih od 6 nota mo~~cmo odsviral1 na
ovom instrumcl11'u?
3..40. Koliko se razlici1ih sestoznacnih tclcfonskih br(~ieva 11107:0

talco da nijcdan broj ne pocinjc s nl.1jom?
3.4].* Koliko s~ uku]Jl1o brojcva manjih nd 10000 mo~~c nRpisali clfr~HriCl
2,3 is?
3.42, Ako Sf: registarskc tablice ()znac<.rvaju jcdnlnl od SCclCHl1 :;]01'8 izmcGu
elva lrocif;enn broja. koliko se ukupno~moze rcgisl"roval'i 8uloillohila:
3A3. Na koliko razlicit.ih nacinJ 5C rnogu smjcstiti tri raznobojnC'. ImglicG U
pet razlicilih kutij<l ?
3.44-.
Predu7,ec.(~
pr~j(rvilo
radnika?
SC trinaest -parDva. Kolik~
kolllDinacija>1- trcb8 uplatiti da hi igrac prognozc sigurno pogodio ~;ye
rczultate? Ako je cUcna .Jcdnc kombillrtcije>i 0,50 K]\.1 , koliko KM
trcba uplatiti ;::3 slucaj sigurnog dohitk8?
3.46 Ko'd:.a Z(1 i!:::ru (sa brojc:vill1<ll1<l str<:mama) baea sc 1'1"1 !'Jura. Ko!iko sc
brojC\'3 mo~ze dobili t'ilrl bacanjill1a?
3,47< Akn koch1 za igru
n8. stranam(1) bacamo pet P"Llj-;" ko!iko
se brojeva 11102,(; dobiti tim PdC;,l\j"""
3.45, Na tiketu sportske prognozc nataz!
b)
inwil1 (-) sat] (! nc l110gu imati blok Stltc)?
3.30. lJ u'druz.enlu Dd 45 limli 110. ko1iko nacina m01.C1110 izabrati

prcdsjedniJea, zamjc';lika i sckre(-ara?
3.31. Od k;'liko clemenat8 se mo.ze napravjti 2450 varijacija dnlge klase
(bez p01l3vljanja)?
."
,
l.12. Koliko Sf' cctverocifrenlh brqjcv3 djcljivih s 5 moze nnplsatl POlT10Ctl
ci1~lra 0,1;- 3, 5. 7, ako sc iste cifrc ne ponavljaju?
30
.Ie raspisalo ogJas za ceiiri radna mjcsta. Na

scdeser kandidata. Nn kolilw n3ciml se rno7:C' izvrsiti izbor
3.49.<1)
b)
3.50.a)
b)
vi + V~ -- vi
6652827
v~':~ -+- V ~\~~
'l;';+k
31
3.65. U skupu prir?dnih brojeva rijesitijednaCinu:

3.51.a)
Vk=~
3.52.a)
Vl~ . P lIJ- k = lOP9
Pn - k
b)
V; 'Pn - k =n!
b)
k
VII
U skupu prirodnih brojeva rijesiti jednacine:

b) V'x+2 ~ 6
3.53.a) v x, ~ 2
3.54.a) 4V:_ 3
3.55.a)
3.58.aJ
vLz
,,3 ~ 14V 3
Vlx
x
3.56.a) V 7, -3 ..a
57 )
=;
,Tx-l
X
7
v ,, ~3MT4
u, ,-2
"V' ~ V',
2",.,
V;::::: 20vLz
b)
V'n
~ XV,I
n
b)
V:~ =20":
c)
V:_ 2 =4V:_3
bJ
V,
c)
V'
b)
-1
3.61.a) V,
-,
V, ~ 1024
~2
V~~2(x+l)
1<-2
l[
h)
b)
--2
20
cJ
"
~14v3
V; ~2.v:
V;
vl'_2:V;H~15:7 c) V::x~240
-3
V,
-,
V,~83521
-3
c)
-,
V",16
-3
0) V{HI :V2,-! ~210:169
-2
3.63.a) V5+2 :V,-4 ~4:1

b) V2H :V',-5 ~17:1
3.64. U skupu prirodnih brojeva rijesiti nejednacine:
V,;, . 15
a) - - < - -
(x+Z)! (x-I)!
b)
18
l'n-l\1 < ("+1\I

2)
b)
3)
Izracunati vrijednost izraza:

P,
b) P,
3P, - P,
!'
4
+
P
j
3.82.a)
bJ
P,
PI
Permutacije
Dcfinicija i hroj permutacija: Varijaciju bez ponavljanja n-te klase od n -,eJemcmita

nazivamo pcrmutacija bcz ponavljanja.
Broj pcrUlUlacija od n elemenata oznacavamo sa PI! i VTijcdi: P n = nI.
Varijacije -sa ponavljanjcm n-te klase od n _clemenata ,nazivamo p,ermutacije s
POlUlvijanjem. Ako u permutaciji s ponavljanjem imamo jedan skup od kJ jednakih
elemenata, drugi sirup od k2 jednakih elemenata, treCi sk'llp od k3' jednakih elemenata? :_' ,- kl ri shtp od k t jednakih elemenataJ pri cemu je kt+k2+k3+ ... +k! = 11, tada za broj penuutacija
.. d'.L
vflJe
32
pkl'k2'k3 ..,kt
n!
1
6
(n + I)!
3.81.a)
3.2.
nt-en-I)!
(n+l)! <16.
n(n -2)!
3.67. Na koliko nacina mozemo smjestiti 12 gostiju na 12 stolica?
3.68. Na koliko raz!icitih naeina mozerno smjestiti 5 knjiga na policu?
3.69. Ako 9 knjiga sllljestima najednu policu, u koliko slueajeva tfi od tih
knjiga mogu bitijedna do druge?
3.70. Okrugli sto ima 12 oznaeenih IP.jesta. Na koliko naeina se moze
smjestiti oko stoIa 6 mladi6a i 6 djevojaka tako da dvije osobe istog
pola ne sjede jedna do druge.
3.71. Koliko permutacija ima skup elemcnata 1, 2, 3? Napisati sve
permutacije tog skupa.
3.72. Napisati sve permutacije elemenata: a, b, c.
3,73. Napisati sve permutacije demenata: 1,3,7.
3.74. Na koliko naCina mozemo sastaviti spisak od 5 ucenika?
3,75. No koliko naoina mozemo smjestiti 10 odjeljenja u deset ucionica?
3.76. Na koliko nacina mozemo razmjestiti 25 ucenika odjeljenja na 25
stolica?
3.77. Koliko skup od elemenata 1,2,3,4 ima pennutacija? Napisati sve te
permutacije.
3.78. Napisati sve permutacije elemenata 1,2,3,4,5.
3.79. Na koliko raz!icitih nacina 6 osoba moZe sjesti za okrugli sto pri cemu
su sve stolice razlicite?
3.80. Koliko skup ima eiemenata ako je broj permutacija elemenata toga
skupa nije veci od 800?
V;+l0 =110
V,_4 + VH + V,_,
~15V3
(2n+2)!. ~2J.
(2n)!+ (2n + 1)1
3.66. U skupu prirodnih brojeva rijesiti nejednacinu
bJ
V;
3.60 . )
k-J
=n' V n _ l
cJ
cJ
cJ
V2 +V4
b)-.".--' ~13
3.59.a)
. 3.62.a)
b)
a)
0)
c)
P4
4P9 + PH
P,
d)
P,
d)
.P20
-~
P!7
Rijesiti. date jednacine:
~.12
3.83.a)
Pn
3.84.a)
b) Pn ; !
(n+l)!~72
(n -I)!
~6
0)
Pll-l
b)
2VJ+6V2~p
n
n
IHI
cJ'
240
V11+3
'" . P~-k
Vii.
P nno
+s
-=15
n+4 . ! n+4-k
. d'h
'
.. ",' neJe
. d"'
V:;,
143
3.85. U s k upu pnro
m b
roJeva
flJesltt
naClllU: -' - -<0 .
Pn+2
4Pn_l
3.86. Koliko ima permutacija od elemenata skupa {I, 2, 3, 4, 5} koje ne
pocinju s 3?
-33
3.87. Koliko ima permutacija od elemenata skupa {2, 3, 4,5,6,7) koje ne

pocinju ni sa 4 oi sa 5?
3.88. Koliko ima permutacija od elemenata skupa {3, 4, 5. 6. 7, 8, 9} koje
sadrie grupu cifara (456) u datom poretku ?
3.89. Koliko ima permutacija od elemenata skupa {3, 4, 5, 6, 7, 8. 9) koje
sadrZe grupu cifara (456) u bilo kojem poretku poretku ?
3.90. U koliko pennutacija ad elemenata skupa {4, 5, 6, 7, 8, 9} se elementi
5 i 8 nalaze na krajcvima ?
3.91. Broj permutacija ad n slova'odnosi se prema broju pennuta9ija od
(n+2) slova kao 1:30. Odrediti n.
3.92. Broj permutacija od 11+2 slova vecije 72 puta od broja perrnutacija od
n slova . Odrediti n.
3.93. Koja je po redu permutacija 2341 u leksikografski uredenorn nizu
perrnutacija ad elemenata 1 2 3 4 ?
3.94. Kojaje po redu permutacija abdc u leksikografski uredenom nizu
permutacija od elemenata abc d ?
3.95. Kojaje po redu permutacija SOBA u leksikografski uredenom nizu
pcrmutacija od elemenata (slova rijeCi) BOSA ?
3.96. Kojajc po redu permutaeija ARMEN u leksikografski ureaenom nizu
permutacija od elemenata NERMA ?
3.97. Kojaje po\edu permutacija MOSKVA u Icksikografski uredenom
nizu perrnutacija od elemenata SMOKY A?
3.98. Kojaje po redu pcrmutaeija TEMA u leksikografski ureaenom nizu
permutacija od elemenata META?
3.99. Kojaje po redu permutacija ATOM u leksikografski uredenom nizu
permutacija od elemena!a TOMA ?
3.100. Kojaje po redu permutaeija TOMA u leksikografski uredenom nizu
permutacija od elemenata MA TO?
3. 101. "Koja je po redu permutacija TORBA u leksikografski uredenom nizu
permutacija od elemenata RABOT?
3.102. Kojaje poredu pennutaeija OSMAN u leksikografski ureaenom nizu
permutaeija od clemena!a MASON?
3. I 03. Kojaje po redu pennu!aeija MERSAD u ieksikografski ureaenom
nizu permutacija od eiernenata REMSAD?
3.104. Koja je po redu permutae\ja BOSNA u leksikografski urea en om nizu
pennutacija od elemenata SOBNA?
3.105. Koja je P9 redu pcrrnutacija ISMAR u leksikografski uredenom nizu
permutacija od elemenata ASMIR?
3.106. lJ lekslkografski uredenol11 nizu permutacija od elemenata 1 2 3 4
odrediti desetu permutaciju.
3.107. U leksikografski uredenom nizu permutacija od elemenata abc d
odrediti petnaestu permutaciju.
3.108. U leksikografski uredenom nizu permutaeija ad elemenata 1 2 3 4 5
odrediti pedesctu pennutaciju.
34
3.109. U Jeksikografski uredenom nizll pennutacija od elemenata APE)...,

odrediti 5. permutaciju.
3.110. U leksikografski ured'enom nizu permutacija od elemenata ORME
odrediti 13-u permutaciju.
3.111. U leksikografski ureaenom nizu permutaeija od clemena!a TEMA
odrediti petnaestu permutacUu.
3.112. U leks;kografski uredenom nizu permutacija od clemenata abe d e
odrediti sedamdesetu perrnutaciju.
3. J 13. U leksikografski uredenom nizu perrnutacija od elemenata ABNOS
3.114. U leksikografski uredenom nizu perrnutacija od elemenata RINDA
3.115. U leksikografski uredenom nizu permutacija ad elemenata NAIME
odred;ti 65. permutaeiju.
3.116. U leksikografski uredenom nizll pcrmutacija od elemenata AEOPRU
odred;ti 238. permutaciju.
3.117. U leksikografski ureaenom nizu permutaeija od elemenata IMETAK
odrediti 601 . permutaciju.
3.118. U leksikografski ureaenom nizll perrnlltacija od elemenata KAZUTI
odrediti 432. perrnutaciju.
3.119. U leksikografski ured'enom nizu permutacija od elemenata
ABGElMT odrediti 4009. permutaciju.
3.120. Tri ucenika trcba da podnesu izvjestaje 0 nekom problemu. Na koliko
nacina se moze odrediti redoslijed izlaganja?
3.121. Pet ljudi na nekom kongresll treba da podnesu referate. Na koliko
naeina se m07 odrediti redoslijed referenata?
3,122. Na kofiko se nacina za okrugli sto moze smjestiti pet djecaka i tri
djevojcice t3k9 da dvije djevojciee ne sjede jedna do druge?
3.123. Koliko se razlicitih permutacija moze form irati od elemenata
{2, 2, 2, 4, 4}?
3.124. Koliko se razlicitih permutacija moze form irati od elemenata,
{a, a, b, c, c, c}?
3.125. Koliko se razlicitih permutacija moze formiratl od elemenata skupa
{x, x, x, x, 3, 3,.1}?
3.126. Formirati sve permutacije s ponavljanjem od clemenata ABC, ako
se elemenat A dva puta ponavlja.
3.127. Napisati svc raziicite permutacije od elcmenata skupa {a, a, a, b, b, b}.
3.128. Napisati sve razlicit-e permutacijc od elemenata skupa {2, 2, 4, 4, 4} .
3.129. KoIiko se moze napisati razlicitih permutacija od elemenata skupa
{1,3,3,5,5,5,~ 7,7,7)?
3.130. Koliko se moze formirati permutacija od slova rijeci MAMA?
3.131. Koliko se moze form irati permutacija od slova rijeci SARAJEVO?
3,132, Koliko se moze form irati permutacija od slova rijeCi
MATEMATIKA?
<
>
35
3.133. Koliko se maze formirati permutacija ad slova rijeci

ABRAKADABRA?
3.134. Koliko se moze formirati ttrijeci H od slova rijeci MATEMATIKA pri

cemu se ni u jednoj rijeci ne pojavljuje dio AAA ?
3.135. Ko1iko se moZe fonnirali "rijeCi" od slova rijeci MATEMATIKA pri
cemu se ni u jednoj rijeci ne pojavljuje dio MM ?
3.136. Koliko se maze napisati petocifrenih brojeva ciframa 4, 4, 3, 2, 2?
3.137. Koliko cetverocifrenih brojeva rnozerno napisati ciframa broja
3.3.
Kombinacije
Svaki podskup od k raz~iCitih_elen'leriata skupa A = {a\,
Definicija i hi-oj .kombinaciJa:
a2, -'1.3, , an } naZlvarrto l{Qmbinacija, bez ponavijanja k~te klase,od n ele,mena,ta (k:S: n).
Broj-kombinacija bez ponavtjanja k-te klase, od 'n el~meriata ~znacavamo sa, C~ I'vrijedi:
434531?
3.138. Koliko se pelocifrenih brojeva moze napisali ciframa 1,2,3,4,6 ako
se sve cirre mogu ponavljati.
3.139. Na koliko nacina mozemo 8 bijelih sahovskih figura (2 topa, 2
skakaca, 2 lovea, kraija I kraO iell) postaviti oa prvi red sahovske ploce?
3.140. Grupu ad 10 ueenika treba podijeli!i na Iri manje grope od po 2,3 i 5
u6enika. Na koUko nacinrt se mogu formirati manje grupe ucenika?
3.14 \. Devet razlicitih knjiga treba zapakovali u tri poklona od po 2, 3 i 4
knjigc. 'Na koliko naclna se pokioni mogu formirati ?
3.142. Aka se sve permutacije od slova AAMM urede leksikografski, koja

je po redu pcrmlltacija MAMA?
3.143. Aka se sve permutacijc od slova AKLOOV urede ieksikografski,
kojaje po redu pcrmutacija OLOVKA?
3.144. Ako se sve permutacijc od slova AAEJORSV mede leksikografski,.
3.145.
3.146.
3.147.
3.148.
koja je po redu permutacija SARAJEVO?

Aka se svo pennutacije ad 5lov. AEMORTTV urede lekslkografskl,
kojaje po redu permutacija VATROMET?
Ako se svo permutacije od slova AA I I KTTTSS urede
leksikografski, kojaje po redu permutacija STATISTIKA?
Ako so svo permutacije ad slova AAAEIKMMTT urede
leksikografski, kojaje po redl! permutacija MATEMATlKA?
Kojaje po redu perrnutacija ASTRONOMlJA od RASTONOMlJA
kao pocetne?
3.149. Odrediti 94-11 pernmtacijll od A F 1 I K Z kao pocetne permutacije.
3.150. Odrediti 41-u pcnnutaciju od AAAMM1{ lao pocctnc pertnutacije.
3.J 51. Odrediti 99262-u permutaciju od AAAEIKMMTT kao pocctnc
permlltacije.
3.152. Odrediti j !975041-u permutaciju ad FORINMATIKi\ kao pocetne
pcrmutacijc"
(.0)'
C' =.'.V.: =n(n-l)(n-2)(u-+k+l) .
~
~
k'
se
S~aka k-to'rka_.elemenata skupa A = {at, a2 , a), .. " au }, pri cemu isti--element rnoz.e pojaviti
Vlse puta, naZlVamo k()mbinacij;l s ponavljanjanjem k-te, klase od n eiemenata, _(k moze
biti i vece od n).
3.! 53. Odrediti broj kombinacija bez ponavljanja cetvrte klase od 7
elernenaia.
Izracunati vrijednosti datih izraza:
3.154.a)
C'4
3.155.a)
c'6 + Cil,
3.156.a)
3.157.a)
3.158.a)
d)
b)
tOO
cio
, ,
11) 2C' -Co

t
3C 100 + C 100 b) HC', -BC
ell
, c 13lD
""'l3
T
C;P,
b)
b)
v'5
c'
C'
Vs
P,
6
8
c'6 +c'6
C'
C' +-'
P,
c)
C~2
c)
4C:I +2C:
c)
2C~C! +3C~
c)
cio + c~u
c)
3C' _ 2V;
to
d)
C"
IOU
--
-++~
3,159. Koliko pravihje odredeno sa 6 tacaka od kojih nikoje tri nisu

kolinearne?
'
3.160. Koliko pravihje odrcdeno sa 10 tacaka od kojih nikoje trl nisu
kolinearne?
3.161. U ravnije dato n (n>2) taoaka od kojih nikoje lri nisu kolinearue.
Koliko je pravih odredeno ovim tackama?

3.162. U prostoruje dato n tacaka (n>3) od kojih nikoje cetiri tacke nisu
kompianame, Koliko ravnije odredeno ovim tackama?
3.163. U koliko najvise taoaka se sijece sedam razlicitih pravih ?
36.
37
3.164. Odredjti braj svih dijagonala pravitnog:

a) sestougJa
b) osmougla
c) dcsetougla.
3.165. Odrediti broj dijagonala pravilnog n-tougla.
3.166. Za ucenike u jednoj ucionici ima 36 stolica. U toj ueionici nalazi se
odjeljenje sa 32 ucenika. Na koliko nacina razrednik tog odjeljenja
moze razmjestiti ucenike?
3.167. U plesnoj dvorani nalazi se 12 djevojaka i 10 mladica. Na koliko
razlicitih naeina se moze tbrmiratl 6 plesnih parova?
3.168. Najednoj utakmici susrelo se 15 poznanika i pri tom susretu se svaki
sa svakirn rukovao. Koliko je ukupno bilo rukovanja?
3.169. Na jednom sastanku svaki prisutni se rukovao po jednom sa svakirn i
pri tome je bilo ukupno 78 rUkovanja. Koliko je {judi prisustvovalo
sastanku?
3.170. Na sastanku granskog sindikata tekstiinih radnika bilo je 45
prisutnih. Na koHko na6111a se moze izabrati petoelana grupa od
prisutnih sindikalaca radi zastupanja kod poslodavaca?
3.171. lJ korpi za voce nalazi se 5 jabuka i '8 krusaka. Tz korpe prvo djccak
uzimajabuku ili krusku, a zatim djevojcica uzimajabuku i krtlsku. U
kojcm slucaju djevojcica ima vise mogncnosti izhora: ako djccak
uzme jabuku iii ako izabere krusku?
3 171. Na sahovskom tumiru odigrano je 45 partija pri cemu je svaki
ucesnik sa ostalim odigrao po jednu part\ju. Koliko.1c hilo ucesnika
na turniru?
3 173. Ekoloska grupa od 15 ucenika 1.cJi da lzabere rukovodstvo od 3
uccnika: prcdsjednika, zamjenika prcdsjednika i sekretara. Na koliko
razlicitih nacina se to moze uraditi?
3.174. Brqj kombinacija trece klase od 11 e1emenata pel puta je manji od
broja kornbinacija cetvrte klase od n+2 elementa. Odrcditi n.
3.l75. U kosarkaskom skolskom klubu ima 15 igraea. Na koliko na6ina
trener moze form irati ekipu koja ce poceti utakmicu?
3.176. Trener nogometnog kluba ima na raspolaganju 16 igraca i to 6
napadaca, 6 odbrambenih igraea, tri vczna igra6a i jednog vratara. Na
koliko nac1na trener moze odrediti ekipu koja ce poceti utakmicu ako
zeli da u ekipi budu tl'i napadaca, tri vezna igraca, cetiri odbrambena
igraca 1 vratar?
3.177. Za pripremu maturskih ispita profesor je pripremlo 100 razlicitih
zadataka. Koliko l'azli61tih listiea sa po trl zadatka jc mogu6e
napraviti ad izabranih zadataka?
3.178. Za priprcmu maturskih ispitn iz engleskogjezika, profesor je
u6enicima dao 50 pitanja. Na koliko razlicitih naCina u6enik moze
od ovih pitanja izabrati t1'i pttanja?
3. ! 79. Za pripremu maturskih ispita iz matematikc, profcsor je ucenicima
naveo 120 rnogucih zadataka. Na koliko razlicitih naCina ucenik
maze od oVlh zadataka lzabrati njlh pet?
38
3.180. Grupu od 16 ucenika treba podijeliti na dva dijelo po6 i 10 ucenika.

Na koliko razlicitih naCina se to moze uraditi?
3.181. Na koliko nacina mozerno podijeliti 15 ucenika u dvije grupe tako da
jedna grupa ima 11, a druga 4 ucenika?
3.182. Odjeljenje ima 25 ucenika. Rukovodstvo odjeljenja sastoji se od
predsjednika, sekretara i blagajnika. Na koliko naCina ovo odje\jenje
moze izabrati svoje rukovodstvo?
3.183. Grupa od 15 ueenika novinara treba da odredi jednog glavnog
urednika i pet urednika pojedinih rubrika u skolskim novinama.
Na koliko nacinaje moguce izvrsiti izbor?
3.184. 1z grupe od 20 !judi treba izabrati podgrupu od 11 !judi tako da od
dva poznata covjeka oba ne mogu biti u grupi. Na koliko nacina se
moze izvrsiti izbor?
3 185. Jedan ucenik ima 6 knjiga jz lektire, a drugi 7. Na koliko natina OV1
lIceniei mogu razmijeniti po dvije knjige?
3.186. Dato je sest osnovnih boja: zutn, crvena, narandzasta, plava, zclena 1
ljubicasta. Koliko se kombinacija ovih boja moze dohiti ako se
sastavljaju najmanje po dvije bqje?
3.187. Koliko postoji cetverocifrenih brojeva u cijcrn sastavu su razlicite cifre?
izracunati vrijednosti datih izraza:
b)
3.188.a)
e' e' e' c'

C ~,,+7+8+9+10
0)
3.189 . )
v n,- l ."- PI>

--3.190.a)
C ll - 2
b)
C!~+I\-i\
y'm +V~
V~
m 4
C m-5
"
:+
11
0)
P,
"
3.!91.a)
b)
I1
~~=-~
"D
P mN:
en
. -~+~
Pm
Y'm
m 3
-
S
v"
'20'~e2100- V IS
p1.
3.192.
C~ + 2C! + 22C~ + 23 C ; + 24C~ + 25C~
3.!93.
C~ +2C:1 +22C~ +23C~ + .. _+2nC~
3.194.
l-C;I +C~
3.195.
e 2n + e'211 -I. e'2n + e~2n7 + ... + e 2n211 - 1
c)
(C;+TI :
V:+
n)
,.Pn
P2Jl
-c! +C: ~C~ + ... +(-lYC:.
Dokaz.ati istinitost datih jednakosti:

3.196.a)
e's -.'l.c'
- 7 7
3.197.3)
c: +C~I_'1 =C::~
3 . 198 .a)
b)
1
e n+2
= e+
e nn + en.
n.d T
111-3
e"12 = 11
He"u
Ck+1
.+1
= n + 1.
k +1
b)
+ C Hn + 2C'11 = e'+l
C hI
Jl
n+2
b)
C 'n-2 + ek-2
11-2 + 2e'-'
11-2 = e'
n
39
Rijesiti date sisteme jednacina:

~9.a)
_ C nk ) . Ck-1
( ChI
___
0-.-1
II 1
=k
I
( C kII )2 _ Ck+1Ck
0+1
11-1
b)
c~
)O.a)
+ 2C~+j + C~+2
::;;;;
k 3
C 11+3
+
3.222.a)
)1.
C: + 2C! + 3C~ + .. + (n -l)C: = (n - 2)2 11 - 1 + 1
n.
C~ +2C! +3C; + ... +(n+l)C: =(n+2)211-1.
)3.
C~ + C!+i + C!+2 + ... + C!+k = C~+k+l .
)4. Odreditix akoje:a) C:-C;=O
b)
C~ = 455
5C; =Cx~2
c~~i
)9.a) 8C~:!1 =5C~;:2
3Cx.~1 - 2V: = x
:= sex-I
b) 13CX+!
h:
2H1
c)
c'}
lSC; = 4C:+ 2
lO.a) 3C~:1 :=5C~~~!
b)
HC; = 24C':1
c)
V: + C'~'
2 + C' = 16
I La) C x-l
x
b)
C:~~ + 2C;'1 = 7(x -1)
J7.a)
C; = 2"
)8.a) C~-2 + 2x = 9
i2.a)
b)
C::; = 23
b) C,.;,
cc , , '
-1
b)
<':3~1"
C;
5
c)
b)
C;+l :V,., =11:50
i4.a) C ~;l :C;~!l =16:29
b)
CHI: V1:+1
b)
15.a)
=1:
-13
= 14"
A! + C~-2 = 14x
x-4
= 7: 15
C,,"-4 A 2C
3
-I- X x-I =
4 x+l
U skupu prirodnih brojeva rijditi nejednacine:

16.a)
C; < 6
17.a)
b)
C;+3 < 15
b)
c)
C~52 >C~5
0)
C.,., < 84(x - 3)!
c~:; < 21
b)
[9 .)
C 'h > C'2%
b)
CHI os; 10
C 'l3 <CHZ
D
,.3
-6
C,
-3
3.232.a) C,
b) C,
3 1 :1 .
= -:-:
~
-5
c)
C,
d)
-,
c) C"
d)
-3
CIO
-7
C,"
U skupu prirodnih brojeva rijesitijecinach}e:

-2
C"=190
-3
c)
18.a)
!D.a)
b)
-2
3.233.a)
o
=5 : 5 : 3 .
Izracunati vrijednosti datih izraza:

-2
3.231.a) C,
-4
2C xx-I
C; =153
C; =66
c~:i: C~+l : C~:~
,
{CY, =C'+'
3.229. U jednoj kutiji n.lazi se 5 crvenih i 8 zelenih kugtica. Na koliko

nacina se od kuglica iZ,kutije moze izdvojiti 7 kuglica medu kojima
su 3 crvene i 4 zelene?
3.230. Izracunatl kombinacije s ponavlJanjem trece klase od 7 elemenata.
12
-- 3
3
3
i3.a) C Jx+3
: C 2x+3 = 38: 13
c)
V~ =136
:
:
1=3 : 4 : 8 .
3.226. Odrediti n i k ako vrijedi:
.
k/
k J k + 1)
3.227. Odrediti kombinacije prve, druge i treee klase (bez pon.vljanja) od
pel slijedecih elemenata A, n, C, D, E.
3.228. Odrediti kombinacije prve, druge, trece i cetvrte klase (bez
ponavljanja) od sest slijedeCih clemenat. A, n, C, D, E, F.
C~~~ = 55
V'x+l
,
{CY, =CY+'
r:=272
(nJ (n+ll ("+1\
c)
)6.a) C~+I:= 50
= 351
b)
n .I k a k
3.225. Odred Itl
0 'Je: C'
11+2: C'+l
11+2: Ck+2
0+2
c', =C',
1
C xx+1
:= 1
-
b) C;
{V: :V:+I =2:5

k
=2'3
l C I I 'V'I
n
c)
3.2.24. Odreditinikizuslova: C'~I :C~ :Ck;1 =2:3:4.
cJ
cJ
= 21
k 1
{C " =C "+
b)
V; =20
3.223. Odrediti n i k ako je:
U skupu prirodnih brojcva rijesiti jednacine:
)5.0) C;
k 2
= C~:;
C kn + 3C nk + 1 + 3C nk + 2 + C nk + 3
b)
{C " =C "+
3.221.a)
C; =153
3.234.a) C!+2 : C u .2 = 15: 7
-2
b)
C,,=,,+1.5
b)
Vn3~2: C u_2 = 36::;
-4
(x+l)!
c)
14_3_1'_<+_, <0
C '<+, __
96 Px+3
b)
13 : 7
,l CHI
C 2x+1:
2x <
41
--I'
~Inte;~l'Ci-su-.n-eC'p-re--;k-:ic-;-Clni-s'Ck-llP-O-v-:i-ta-:c-akc"a-(b::--ro--;~-ev-aC')-na'brojn-o--;-_~-p-ra-v-:o-;-1.-::Po-s-to-:~C'e"s::lij-:e--;d:-ec:C~i~-
jntervali:
Otvoreni
Zatvoreni
(a,b)={xla<x<hj.
[a,bJ~{xlasxs1o},
Poluotvoreni: [a, b) = {xl a s x < b);

(-co.1oJ~{xlxsb)
4. SKUP REALNIH BROJF:;VA (R)
(-co, +co) =R.
(a, b] = {xl a < x s 1oj,

[a,+ro)={xlx:2:a}.
,.1
1
Okoiina tacke: E okolina tacke aje otvoreni interval (a'-8, a+8).
is'kup realnih broJeva: R ~~, Q UJ (unUa skupa raci{)nainih i skupa iradonaJ~ih brojeva).
ApsoJutna VTijednost iIi modu! rea]nog ~:oja a ozna,cava se sa
I Odnos dva rea Ina broja H i b:

, I. Dva ~'ealna b~~ja a i, b su jednaka ako i samo ako je njihova razli,ka jednaka nuli:
I
a ~ 10 ;> a - 10 ~ o.
Svo}stva apsolutnc vrijednosti rcainog bro.!.:ia""_______
a>1o ;>3-1o > O.
! 3. Renlan broja a manj[ .Ie od rcalnog broja h ako i samo aka je razlika a-b negativan bray
a<1o ;> -'---'--_:.c.
3-10< O. _ _
IL - -... ___
,_____
SVl!j~tva
1. (3=10. 1o~c)
2. (a ~o b. c = d)
3.
4.
5.
=>
(a=1o, c*O)
a+c = b+d
~>
(ac"'-1od. E.=!'.)
=>
n{~jednakosti
2. (a> b, 0 > d)~>

3. (3) h. c <d)
=>
I~I=~
(a> b)
:::3:.>
= 1o+c . a-c=1o-c)
(ac=1oc. E.=!'.)
(a+c
fi
b) 13
c) .f5
4.2. Na orojnaj osi odrediti date intervale realnih broje'lm:
a) [-2.5]
b) [A, I]
c) [-3,2)
4J. Date realne brojeve napisati u decimalnolll obliku:
4
2
0) 5
~ b) ~
5
7
6
4.4. Date decirnalne brojeve napisati
a> c
a+c > 10 'I- d
a -0 > h d
( so
0)
b)
a) 0,333133 ..
4.5. Dokazati da vrijedi
> bJ. E. = !'. )

c
"">
(a+c > b+e ,a-c> bee)
(a>1o. c> 0)
=>
(ac > be
E. >!'.
7.
(a>h, c <0)
=>
ac<bc
-<-
c
a
c
b
I Svaki rea1cin bro} moze se "smjestiti''-u ticlm'pmvc,. Takvu pravu nazivamo brojna.prava iii
42
2.
odgovan.l datorn realnom brojn:'
6.
I brojna osa.
lalHallbl
4,1, Koristeci Pitngorinu 5* teoremu, na brojnoj pravq.i odrecliti tacku ko.1<1
rcaJnih brojeva:
=>
4. (a>h>O.c>d >0)
a=c
~>
~>
(a = 10 )
1. (a>1o, ti>c)
5.
_ _ _ _.-'-_ _ _ '
jcdnaimsti rcalni"'h"o"'r"o"i"ev"'.,,'c.....___________,
(a=b.c~d.cA)
Svojstva
a<:O
lar~
!2. Ret11an br'oja a vc6i .Ie od realnog-broja b ako i samo ako je razllka a-b pozitivan-broj:
I?I i definiSe ovako,:
-+- b .:2::
obliku razlomka:
0,9
c)
0,5234
2nb, a, bE R.
4.6. Dokazati cia vrijedi a +b:::: 21:J, , a, hE R.

4.7< Dokazati da za svaka ova realna broja a i b vrijcdi:
2
2
2
3 + b + c ?: ab -+- be + ea .
4.8. Ako so a i b oba pozltlvna iii aba negativna realna broja, dokazati cia
...,. . . k
a b
VfJjCU] neledna 'ost: - -+- -:::: 2.
..
b a
4.9. Akoje a +b =1,dokazatidaje ~J2<a+b<J2.
4.10. Ako za realne brojcve a i b vrijedi a + b = 2, dokazati da je 3 4 +b 4 :2: 2.
4.11. Nekaje lal<1 Ib-I! < 8.
<2. Dokazati daje
< 10.
2
I,,-cl
'
5* PIT AGORA (oko
570.~
lah-cl
500. prijc nove ere) ~ starogrcki fiiozof, osnivac pitagorcizma
43
4.12. Odrediti vrijednosti aritmeti6kih korijena:
J9
a)
b) J(-3)2
Odrediti sve vrijednosti realnog broja a , ako je:

4.13.a) lal~3
b) lal~-2
lal";3
4.14.a)
b)
lal;o2
5.
e)
lal~-a
c)
la-II,;]
d)
j(a-3)'-H
lal+2"
Uprostiti dati izraz:

4.15.a)
4.16.a)
Fa'
lal+a
~-
b)
j;;'
c) J(a-2)'
lal-a
2
c)
b) -
2l
al+a
2
2
4.17.0drediti (apsolutnu) vrijcdnost datog izraza:
a)
,-----;:--
d)
i Aka, vrijedj a,,+\ < a", za niz Jdlll: t
r--~
vx+2.Jx-l +,jx-2.jxl, za x>2.

4.18. Skratiti dati razlomak:
I Niz
b)
4ala-31
02-5a+6
4.19" Naci sve vrijednosLi realnog broja a za koje vrijedi:
a)
la'l;'lal'
b)
la+21=la-11
c)
ala-41
a 2 -5a+4
Ix+21=3
0)
4.22.a) y=J:xl
x
{Gil
l:J, ~a koJi vrijcdi
b)y=;':
Ixl
;: a", naziva se neopadajuCi, a niz {all
t:t' sa oso'binorh
a'HI:S:; CI", naZlVa se nerastuci J\lZ.
I Aka postoji broj M takav da vrijedi
Ix'-11=(x-l)(x+l)
I Za !liz
an -::;},,1 ,za svaki prirodan br()j n, kazemo daje niz s
{a" },~~,
ka2emo da je ogranicen ako postoje dva reaina broja m i M, takva d. za

m
S;
-all :5
irt:
c)
_ Ixl+x
y-~-
5.1. Napisati prvih 6 clanova niza Ciji je opci clan a", ako je:
a)
a n =n+3
b) Q/l=2n+l
c)
(5~c~)Odrediti cetvrti clan niza S OpCiHl c!anom a,," ako jc:
= n+2
Qn=5
a. = n-12
"
n+5
5,3. Odrediti treei j cetvrti clan niza S opcim clanam a", ako je:
a) a
a)
G"
b)
1
= ::n-I
" ..
b)
a = - -"" " (-1)"n
"I
c) y= Ix+31
,-
c)
U"
(-Ii".
n+l
=11' -3n+2
/S.4.",Napisati prvih pet clanova nizova zadatih formuIOIll_<?pceg ciana:

\,j/
n+J
(-lY+[
/>\
l+(-l)n
a) a =~b) a =~,0) ;G =---~
n
n2 + 1
.
n
n+2
'._.-,/ n
4
44
I opeim cl~Qm a", ogranicen odozgo.

1 Aka postoji broj in takav da vrijedi all ;:;:
za svaki prirodan broj n, kazemo daje niz s
.
! opeim clanam au, ogranicen odozdo. Brojeve M i m, aka postoje, nazivamo gornja i d~~ja I
l svakiprirogan brojn vrijedi:
lx-II
~11I~:i
_!
kazemo dllje monotonoopad~juci.
I gl~anica nila {all l:l .
c)
Nacrlati grafik date funkcije:

b) y=
4.21.a) y= Ixl
{all}n:1 .-
In,
4.20. Rijesiti date jednacine:

a)
Furikcija f: N -----* R naziva se brojni niz. Uobicajeno je da se fen) oznacav:a:sa- 3 11 i'
II Ako za niz s ~pcim clan'om a,1 vrijedi: a/HI> a,,-,'Za niz kazemo daje lllonotono rastuci.
r-~
b)
5.1. Pojam niza. Opci clan. Monotonost. Ogranicenost
naziva opCi Clan niza. Niz se ozn,atava i sa
vx+2.J~~ +vx-2~, za ]';x,;2,
2ala-21
aJ 02-5a+6
NIZOVI. ARITMETICKI I GEOMETRIJSKI

NIZ. GRANICNA VRIJEDNOST NIZA.
GEOMETRIJSKI RED
45
5.5.a)
an
n
n!
c)
0::::-
a ~ (n-I)!
Ii
n+l
(5.6,/Neka je al ~ 4. Odrediti prvih 5 clanova niza ako vrije.di:

' .. ' a) all = an_I +3
b) an = an_l- I
. ) " an
i~"V~'
= 2an_1
5.7. Prvi clan nizaje a!=3, a nizje dat relacijom all == 2a,,_1 +5. Napisati
prvih pet clanova ovog niza.
5.8.a)
5.9.a)
5.10.a)
5.1 La)
5.12.a)
5.13.a)
5.14.a)
5.15.a)
5.16.3)
5.17.a)
5.18. aJ
3,4.5,6,7, ...
1,3,5,7,9, ...
0,3,8,15,24, ...
-3,2,7, 12,17,.
1,7,13,19, .. .
1,7,17,3], .. .
J:"2'
1 2
,3
all::;:;
2n -15n+9
Sll
]12
+1
b)
al,:;;;
b)
b)
af]
=-,
5.29.a) a = - - 17
2n
b)
2"
~-.,-
b)
2" +1
a"
c)
ali
G"
c)
II
1 ),,+1
--
=3n 2 -56n
"
c)
+1
5+n 2
a =-!1
C~
ograniceni:
c)
= 3(-1)"
12+4n-n
c) an =3+5n--4n 2
5n+2
c) a,,=n 2 -5n-24
ali =5n 2 -45n+2
n2
a ::::-n
n2 + 1
c) a"
-3n 2 + 1211 + 4
nizovi s clatim opeim clanom
5.28.a) G,,=5n-4
a"
6+nl
n 2 +3n
~~2--
n +2n+1
531. Dokazati daje nil. S opeim clanom all ograniCen ako je:
(]+!.)\, (1+!.)2, (l"J.Y, . .

~
c)
~--
Odrediti najmanji clan niza:

b) ali =n 2 -8n+7
an =n 2 -611+8
5.30.a) a"
234
4.3' 6'4' 8.5'
Odrediti najveci clan niza:

an =_n2 +4n+~
b) a" =_n2 +2n+3
Ispitati da Ii
, 3' 5' 7' 9' .
b)
5.25.a) a" =-2n2+8n+1
5.27.a)
b)
2' 3' 4' 5'

1 .i. .i. .i. .i.
5.24 .)
5.26.a)
Odrcditi opc; clan (0.,) niza:

1,2,3,4,5, .. .
b)
2, 4, 6, 8, 10, .. .
b)
1, 4, 9, 16.25.36, ...
b)
4.7.10,13,16 ... .
b)
b)
8.13,18,23, .. .
2,4,8, 16,32, .
b)
1 2
n
5.23.a) a =-_.n
n+ 1
b)
4;
3' s' 9' 17 ..
a)
2 1 2 2- 17
, , 7' 15' 31'
b)
a"
n+2
n
~--
b)
n-l
2n+1
~---
a
n
5.32.a)
Graficki, tackama on brojnoj osi, predstaviti nizove akoje:
a" ~n
5.20. Datje niz
b)
S
( lY
11~,1
a" ~l"-2)
c)
a,,~n+1
(n .. 1)'
3n
opcim clanom
5.2I,a)
all ,::::;2n+3
5.22.a)
3n
a ~-
n
6n+5
46
b)
b)
ai/
monotono rastuci/opadajuci, aka je:
an
~-2
~-~
c)
2n-l,
n(n -I)
a ~-..2
r)
7-n
Aritmeticki niz (aritmeticka progresija)
Definicija: Niz an kod koga je razlika 3,.,+1 - all = d = canst. za svakf prirodan hroj ~
nazivamo aritineticki niz iii aritmeticka progresija. Konstantu d nazivamo razlika,
aritrnetickog-niza.
Opci clan aritmetickog nizaje: an = ar+(n-l)d .
opcim clanom a" ~~~. Odrediti:
a) ak
Dokazati daje niz
S.2.
c)
2n-5
Sumaprvihnclanovaaritmetickognizaje:S~
Za k<n vrijedi
a"
n(a, +a,,) _11 ["

1 d] .
- LG)+ ( n-)
2
2
-
an = - n+l
47
Dati su prvi clan aj i razlika d aritmetickog niza. Napisi nekoliko clanova datog niza:
5.33.a) a,=4,d=2
b) a,=-3,d=4
c) a,=22,d=-1
5.34.a) a,=I,d=-3
b) a,=O,d=-2
c) .,=-12,d=-2
'5.35:a)
a,=1,d=2
a,=-3,d=4
b)
c)
a, =10, d=-1-.
2
Odrediti razliku aritmetickog niza ako je dato:
r
\5.36 .) .,=12,a3=18
b) '4=6,.,=16 c) a,,=112,'40=199
~
L:::~= 10,a3=8
b) a,=21,a,=9 c) aW=22,a30=2
~~
,
5.42-11);3.4=
-""'~"
~,a5=5
O} 3.2= -;-,U6=3
559.a)
prva tri clana niza.

.
,}).....4:4 Odrediti osrni clan niza: 2, 5) 8, II, ,..
~~drediti Lridescti clan niza: -3, -1, 1,3,5, ..
5.60.a)
) \~i3. Aritmeticki niz datje svojirn opeim cianom all = 3+3(n+ i). Odrediti
-v__tf
<
- ~Dd re d"It! dvadesctl. clan

,. mza:
.
4 ,-",
7 3, -,
5 .0.
(;4
). O.
22
(5.47') Poznati su trecl i sedmi clan aritmetiCkog niza:
~ prvi clan i razliku d niza.
~_o
3.3
Odrediti an ako je dato:

b) <11= 10, d=3, n=15
5.43.a) a]= 5, d=l, n=13
1 n= 16
5.49.a) <11= lo,d=~,n=21 b ) a= -5 d=-_._
I
'i"S.50.
r.
\ 5.51.
}
.')
2'
2'
=5,
(17 =
14. Odrediti
al=~.d=3..n=21
3
Aritmeticki niz lma j 5 clanova. Prvi clan je 200, a razlika d = -5.

Odrediti posljednji clan niza.
Aritrneticki niz datje svojim prvim cianom i razlikom. Odrediti
mlznaceni Clano ako jc:
a) a, =3, d = 5, a7=?
b) a, = 9, d = -2, ag=,!
0)
Qj
=2.,d=.!.,all=?
2
2
(5.521 Koj i clan niza 8, 5, 2, -1, -4, iznosi 206?

['S33.
U aritmetickom nizuje =16, d = -2. Naci indeks onog clana ovog
,
00.
Qj
'"'
, nim, koji je jednak nuli.
@Da lije broj 287 clan aritmetickog niza 1,5,9, ... ?
48
b)
Q,-a, =44}
G 2 + G 4 ::::: 64
b)
a 2 +G,=10}
G)u 7 =21
b)
a, +a, =32}
a 4 -a 1 =15
a,+a, =99}
-a\ =-45
04
2O}
+a4 =
G 2 'a3 =96
G,
51
5.61.a)
G,
+a, =15)
b)
=72
5.62. a) aj + a3+ a5= 24
ara2'a4 = 110
02 'G4
bJ
11}
a2+a, =
a2 'G(j =13
a1 + a2+ as= I
a3'at'aS = 15
5.63. Izracunaj zbir prvih 18 clanova niza: 3, 5, 7, 9, 11, ...

5.64.lzracunaj zbir prvih 14 clanova niza: -9, -4, 1,6, 11, ...
5.65. Odrediti zbirove brojeva:
a) ) + 2 + 3 + 4 + ... + n
b) 1+2+3+4+ ... +100
cJ 1+3+5+7+ ... +99
d) 2+4+6+8+ ... + 100
d =4, n=lO
c) al=
c)
a, +a4 =22}
+ as =- 34
a)
c) 36=--,alO=---
Prvi clan aritmetickog niza je a1 =2,"a drugi i tr~Ci sU,redom, kyadrati

dva susjedna prirodna broja. Odrediti niz.
Y\ \ )Q"" t.vi"d, L",557. Odrediti stoti clan aritmetickog niza kod kogaje as = H,a)8 = 26.
558.a)
Napisati pd prvih clanova aritmctickog niza ako je dato:

540'.a) a,=5,a2~8
b) .3=10,a,=13
0) a2~4,'4~1
~.!,.a) as=15,a6=20@3.4=5,3.7=8c)3.lIJ=8,a16=-4
-'\
g.
Odrediti aritmeticki niz ako je poznato:
Odrediti prvi clan aritmetickog niza ako je dato:

5.38.a) a2=18,d=8
b) a,=30,d=-3
cJ a,=80, d=7
0) a" = 50, d =-2
5.39.a) a3=t'B,d=-1
b) a6=-23,d=2
5.55. Naci deseti clan aritmetickog niza, ako su mu dati prvi i sedmi clan:
.
a l = 3, a 7 = 33.
Odrediti naznaceni zbir clanova aritmetickog niza ako je:

5.66.a) a, = 3, d = 2, S12 =?
b) aJ = -4, d = 3, SJO~?
5.67.a) a,= -",d=2, S20='1

5
b) 3,=
1-,
d='3., SlO~?
2
4
.
5.68. * Odrediti zbirove

b) )2_ 2 2+ 3 2_.4 2 + ... +(_I)""'n2
a) 1-2+3--4+ ... +(-I)"'n
5.69. Ako je a" = 109 i d = 5, odrediti S".
5.70. Ako je a 4 = 4 i aJO = 7, odrediti S47'
5,71. Napjsati prva tri clana aritmetickog niza ako je za svaki prirodan broj
n zbirSn njegovih prvih n clanovajednak Sn ='4n 2 -3n.
5.72. Suma n cianova niza data je formulom Sn = 5n2 - 4n. Odrediti opCi clan
an niza.
49
"I
. dataJclormuorn
. C
I'
S 11 =4-43"
,.
5.7.
- - - - , Odre d"ltlOPCI
3 Sumancanovantza
3"
clan an niza i napisati prva tri clana niza.
5.74. Suma n clanova niza dataje formulom Sn = 2n2 + 3n. Odrediti niz i
'. dokazati da je aritrnotickL
5.75. Koliko clanova niza 1,4,7, 10, 13, .., treba sabrati da bi so dobio
zhir 1520?
5.76. Koliko clanova niza 2,6, 10, J4, ... treba sabrati da bi se dobio
'.. zbir 3528 ?
51fJt7.1(oliko clanova niza -10, -5, 0, 5, 10, ... treba sabrati da bi se dobio
,~bir J 5000 ?
~kO su brojevi x+l, 2x+3, 4x-l, tfi uzastopna <Slana aritmetickog niza,
odrediti x j sumu prvih 10 clanova.
~ 5.7()'. Ako Sil brojevi x-3, 3x+l, 2x-4, tri uzastopna ciana aritmetickog niza,
~ ,
, odrediti x i napisi prva tri clana niza.
5.80. Razlika desetocianog aritmetickog niza je d=3. Suma prvih pet
clanovaje 3 puta manja od sume posijednjih pet clanova. Odrediti niz.
n-I 11-2 11-3
I
5.81. Odrediti sumu aritmetickog niza: - - + - - + - - +... +~.
n
n
n
n
.
n+l n+2 11+3
2n
5.82. Odrediti sumu aritmetickog ntza: - - + - - + - - + ...+-.
r2i-..
Izracunati n i Sn aritmetickog niza, aka je data:

5.~:'lt) a,~ 3, a"= 38, d = 5
b) a,= -5, a,,= 22, d = 3 .
b) a,~ 0, a,= -20, d ~ -I .
5.84.a) a,= 40, a"= I, d ~ -3
Izra6unati d i Sn aritmetickog niza, aka je dato:
5.85.a) a,~ l,a,,~ 37, n = 19
b) a,= 2, a,= 60, n = 30.
n
586a)
a=
- ,n
a=
1
I
n~
J2
6
14
b) a,= _._.
a = -,n=21.
S,n
'
S
lzracunati din aritmeticke progresije , aka je data:

a,=3,a,,=51,S,~459
b) a,=1,a"=41,S"~23J
47
525
5J!Nli)a,~-2,a,~48,S,,=598
b) a,=6,a,,~ --2,S'~-2-
5.87.a)
.
5.92.a)
a,~
5.93.a)
5.94.a)
Izracunati dian aritmeticke progresije , aka je dato:

al~10,n~13,S,,~208
b) al=-15,n~12,S,,~J8
al~ 22, n ~ 16, S,,~ -128
b) a,~ 30, n ~ 10, S"~ -150
5.95.a)
Izracunati a1 i Sn aritmeti6ke progresije , aka je data:

a"~ 50, d ~ I, n ~ 50
b) a"~ 53, d~ 2, n ~ 25
a,,~
5.96.a)
6, d
-58,
5.90.a)
a,~
4, d = -1, n=I4
11
2 '
b)a,~-
1
n=40.
4'
d~-
Izracunati an in, ako je dato: /~\

a,=-l,d=-I, 8,=-78.
5.ill.a) a,~ 1, d = 3, S"= J45
50
:(!
S,,~
I,
d~
261
-3, n ~ 18
b)
a,,~
49
3
-2'
d~-2' n ~ 22
Izracunati al i n aritrneticke pt:.~esjje, aka je data:

(b) a,,~-8,d=-2,S"~'8.
5.97.a) a,,~22,d~2,S"~132
c."\
299
\Xk!I
5.9.:rtn.''lla.. ,,=12,d~-,S"~--
\ ..../
b) a"=-lS,d=-4,S,,=0.
Izracunati al i d aritmeticke progresije , aka je dato:

37
675
13
5.99~ a"=4' n ~ 30, s" = 4
b) a,,~ 2' n~ 36, S" ~ 171.
In
VV.
5.IOOea)
,.
a,,~--,n~16,S"=-IO
Izracunati
5.101.a)
b) a,,=-I,n=13,S"=13.
3n aritmeti6kog niz.a , aka je dato:
a1 1
d=5,n=8,S,~172
5.I~d=-10, n~ 11, S"~ 550
b)
1
2
d=-,n~28,S,~44I.
b) d = -8, n= 21, S, = -1008.
Rijesiti date jednacine:

5.103.a) 1+4+7+10+13+16+... +x=210
5.104.a) 1+7+13+ ... +x~280
x-I x-2 x-3
I
5.105. - - + - - + - - - + ... +-=3.
x
x
x
x
b) 3+7+1l+15+.,.+x~465
b) (x+1)+(x+4)+ ... +(x+28)~155
Napisati prva tri ciana aritmetickog niza za koji vrijedi:
a 2 + a6
5.106.a)
Izracunati an i Sn, ako je dato:
h) a,= -5, d = 3, n ~ 22
5.89.3) a,= 0, d ~ 2, n = 33
5.107.a)
5.108.a)
24}
b)
~-a5-~
5G 2 +4a;=30}
3a 7 -2a, =15
a J + a 4 + a6
a3
+ as + a 7
:::::
3}
-6
+ a3 :;:;:;
_
6}
~-~-2
b)
3a3+loa4~6.1
Jla,-6a2
~-58)
33}
a 1 + a 4 + a 13 =
b)_
GIS -all + a 2 -11
51
aj
5.1 09.a)
+a3 =12l
al a2 a, = 28 I
+02
al +a3 +a5
b)
G2 G<ja6
= 01
= 192
al+a2+a3=~ 1
5.110*.a)
b)
3
G1
+a2 +a3
99r
=-1
8)
5.111. * Tri broja su uzastopni clanovi aritmetickog niza. Njihov zbir je 2, a
zbir njihovih kvadrataje
~. Naci te brojeve.
9
5.112. * Zbif tri uzastopna Clana nekog rastuceg aritmetickog nizaje 3, a
zbir njihovih kubovaje 4. O~rediti te clanove.
5.113. * Odrediti cetiri uzastopna neflarna broja ako je poznato da je zbir
njihovih kvadrata za 48 veti ad zbira kvadrata parnih brojeva koji
se nalaze izrnedu njih.
5.114. * Odnos Sllma prvih 13 i posljednjih 13 clanova aritrnetickog nizaje
5.129. Stranice pravouglog trougla su clanovi aritmetickog niza cUa je

razlika d=3. Odrediti obim i povrliinu trougla.
5.130. Odrediti vrijednost od <p taka daje niz
.
D 0 k-azatt. d a su .I b roJevl
. .
mza.
3
5.115. Odrediti sumu svih parnih dvocifrenih brojeva.
5.116. Odrediti sumu svih neparnih dvocifrenih brojeva.
5.117. U aritmetickim nizovima 17,21,25,29, ... i 16,21,26,31, ... ima
jednakih clanova. Naci zbir prvih J 00 takvih clanova.
5.118. Peti clan aritmetickog nizaje 18, a suma n clanovajednakajc

cetvrtini sume od 2n clanova. Odrediti niz.
5.119" Odrediti prirodan braj n kojijejednak sumi svih prirodnih brajeva
koji su od njega manji.
5.120. Datje niz: 1,1+2,1+2+3,1+2+3+4, ..... Odrediti opei clan niza.
5.121.* Odrediti SUffiU 1- 2 + 3 - 4 + ... + (-Itln.
5. J 22. * Odrediti sumu 1": 22 + 3 2 _ 4 2 + <>. + (.,.l)"-l nl .
5.123. * Dokazati:Ako .Ie u aritmetickom nizu suma prvih n cianovajednaka
n 2p, suma prvih k clanova k2p, tadaje suma prvih p Clanovajednaka p3.
5.124. lzmeau brojeva 2 i 20 umetnuti osarn brajeva tako da oni s datim
brojevima obrazuju aritmeticki niz.
5.125. Izmeau brojeva 3 i 17 umetnuti sest brojeva tako da oni s datim
brojevirna obrazuju aritmeticki niz.
5.126. Izmedu brojeva 11 i 22 umetnuti 10 brojeva tako da oni s datim
brojevima obrazuju aritmetic.ki niz.
5.127. Izmcau brojeva 4 i 22 umetnuti 5 brojeva tako da oni s datim
brojevima obrazuju aritmeticki niz.
5.128. lzmedu brojeva -3 i 31 umetnuti aritmeticki niz Ciji je prvi clan -3,
a posljednji 31, tako daje suma svih clanova niza 252.
52
1
b+c
-~,
- J- , -1"1
- c anOVl.
a+c a+b
aritmetickog niza.
5.133.* Aka su pozitivni brojevi a, b i c clanovi aritmetickog niza, dokazati
Jb I Fc ' Fc J Fa ' Fa 1 Jb
da su i brojevi
b+ c
c+ a
a+ b
clanovi aritmetickog
niz..a.
5.134. Ako je a!,
jednakost:
a2) 33. "', all ,
~ . Odrediti braj clanova niza.
+ 2 1- x , <p , 2 x + 2- x
bude aritmeticki.
5.13 L Ako je niz a, b, c aritmeticki, dokazati da kvadratna jednacina
ax2+ 2bx+c;"O ima jedno rjesenje x = -1.
2
2
5.l32.* Neka su ~ b i c pozitivni brojevi i l, b , c chmovi aritmetickog
! , a odnos suma svih clanova osim prva tri i svih osim posljednja
if! je
i+x
aritmeticki niz, dokazati da vrijedi
ala]
ala}
a}a4
---+-~+---+
5,135.* Neka su
n-[
... +---=--.
an_Ian
ala
'l
uzastopni clanovi aritmetickog niza. s

pozitivnirn 6lanovirna i razlikom d. Dokazati da vdied! :
a l .G2 ' ... a n
-~--~
~ + /;;;
'1
,fa; + ra;
+ +
. . Ira: + r.;::;.
--~-~-.
,Ja"~1 -/~~
= -_._--
5.136.* Neka su a p a2 , ,a" uzastopni clanovi aritmetickog niza s

pozitivnim clanovima. Dokazati daje za sve n;:: 2 :
1
[
J
n-J
fa': +,fa; + ,fa; +,Ja; L
ra:
ra:
+ G,,_I +
,J a l +
5.137. Dokazati, aim za aritmeticki niz vrijedi Sm = Su, tadaje 8m+n = o.
5.138. Za aritmeticki niz poznato je a"'+11 = x i G",_n:;O; Y . Odrediti Om i 0,,"
5.139.* Nekaje (all) aritmetiCki niz i Sk zbir knjegovih Clanova. Ako za
nek 0 m .! n ( In
if
" . -1!!..
S = -m'
am ~ 2m-l
n )vaZl
? ' d0 k azatl. da .Ie ~.~
-.
SrI
n~
all
2n ~ 1
5.140.* Neka su Sib S2n i S31b redom, sume prvih n, 2n i 3n clanova

aritmetickog niz,;'l. Dokazati da vrijedi jednakost: S3n = 3(S2n-Sn)'
5.141. Proizvod prvog i treceg ciana aritrnetickog nizaje sinLa., a njihov
kolicnikje tg 2 ~. Odrediti niz.
. 2
5 142. Za koju vrijednost varijable x su brojevi log2, log(2' -I), log(2'+3)
clanovi aritmetickog niza?

5.143. Duzine stranica jednog cetverougla su clanovi aritmetickog niza.
Ispitati da Ii se u taj cetverougao moze upisati kruznica.
53
5.3.
I
~aCi kolicnik geornetrijskog niza, ako rnu 5e drugi clan jednak 6,
Geometrijski niz (geometrijska progresija)
osrni 384.
Deftnicija: -Niz u'koihe je prvi clan tlj-:it:O i kod kogaje kolicriik svakog c1a11a, pocev od
drogog, -j prethodnog sta]an broj {q),naziva se geometrijski niz (geometrijska progr~ija).
5.156. PosIJ'ednJ'i clan uiza
4 2
~5'5'-5'10)'"
JC a" =2560'
Od d't'l
re 11 )raJ
clanova niza.
5.157. Posl]' eduJ'i clim niza -3, -I, _.I. .... J' e __1_. Odrediti broi clanoy. niza.
Opci chm geometrijskog niza:
3'
6561
.'
SUIDa n cHmova geomettijskog niza:
SvojstV() cJanova geometrijskog niza: a/ =
an_k'an+k,
Odrediti naznaceni clan geometrijskog niza ako je data:

b) a,=10,q=-3,a6~?
5.158.a) a,=3,q=2,a,=?
k < n.
5.1$~=I,q=Jc,a,o=?
/
Datje pry! clan i kolicnik gcometrijskog niza. Napisati prvih nekoliko clano\'<l tog
niza, ako .Ie:
5.1 44,a)
a, =6, q
b) G, =-2,
~i
\\
5):(5.'1)
a, = 4. q'O -1
=16,
b)
"
q=4
a, :::; (), q = _.- ._21.1

q='-c", a, 4
~
0)
Data su prva dva cIana geornetrijske progrcslje. Odredi prva cetiri njena clana:
5.146.0) 3, 6
b) 4.12
c) 10,100
5.147.a) 1,-4
b) 5,-10
c) -2,8,
I
5.148.a) 1':3
b)
2' 3
c)
b) a,=-5,q=-.I.,&;=?
,s[~jijla9~131(]72,q~4,a,~?
b) a5=-I,a12=I, q=?
lTrtnTreci clan geometrijskog nizajeJi, a sestijeJ54. Odrediti cetvrd
~/ clan niza.
5.162. Odrediti broj 61anova n geometrijskog niza, ako je al=162 ,a,,=32.)
Sn=422.
5.163. Dokazatl da je u geometrijskom nizu proizvod clanova jednako
udaljenih od kr~ieva nizajednak proizvodu krajnjih clanova niza.
S.164. Dokazati d~ je prolzvod n 6lanova geometrijskog niza a, aq, aq2, ... ,. ,
nVI-l)
aqn jednak 0'1. q
5.] 65 Tzmeoll brojeva 1 i 64 umetnuti 5 brojeva tako da sa datim cine

jedan geometrijski niz.
<
5'
~c.....
5.166.lzmedu brajcva 3 i 243 umetnuti 3 braja tako da sa datim cinejedau

Data su dva susjedna {lana geometrUske progresije,
Odredi kolicnik progresijc:
c) as=80, a.:;= 160
5.149.3) a6= 32, a7= 64
bLa6~ 64, a7= 128
'6,;
5),",,~.a)
0 11
="5,0)2=5
til)
L/
I
oR='3'
Gq
=15
-,
l-n
Data su dva susjedna clana geometrijskc progresije.
Odredi prvi Clan a ako jc:

5.15La} a4=16,aj=64
b) G]=8,a'1=32
c) llj= 7, U(j= 21
5.152. Dat je opsti clan geometrijskog niza. Odrediti pry! clan i kolicnik
ovog niza, ako je:
a)
al1=~;
1 1 ,
b)al1 =(--I);
c)
=(~lt3
ai1~
7"
2"
5.153. Dokazati daje broj -128 jedan od clanova geomctrijskog niza oiji je
prvi clan a l = ~ I, a koHcnik q=2, Odrediti indeks tog ciana?
5.154. Nacl pet! i osmi clan geometrijskog niza, ako muje drugj clanjednak
5,aseS'l0
' f 6
54
5
=\6'
geometrijski niz.
5.167. Ako je aj, a2, a:" ... , an geometrUski niz, dokazati da vrijedi:
(14 + a, + 00)2 ~ (a,+a,+a')('7+a8+a9)'
5.168. Kakva veza izmedu pozitivnih brojeva a, b i c postoji, ako su to,
redom, k-ti, n-ti i p-ti clan istog gcometrijskog niza ?
5.169. Ako su x, y i z) redom, n-ti) p-ti i k-ti clan istc geometrtjske
pragresije, dokazati da vrijedi jednakost: x p-k
ozll-r = 1 .
5.170. Ako su am, alJj 3k, as clanov! iste geometrijskc progresije i ako jc
m+n=k+s , dokazati da vrijedi : tllllan= 3k'3s .
5.171. Izracunati zbir prvih 15 clanova datog niza:
bJ 1,-2,4,-8,16, ...
a) 1,2,4,8,16,...
5.172. lzracunati zbir prvih 20 clanova datog niza:
1 I 1
I
0) -]00,10, I, 10
a) ~'-2 '3''''
222
!zracllnati zbir prvih sest clanova datog niza:
239
41025
5' 10'
40''''
b)
7' 7' 7''''

55
5.174.a) 1,
/63
2' 2''''
b)
1,
j{, ~''''
Odrediti a,. i n geometrljskog niza ako je dato:

5.191.a) a~8,q~-1 ,S,,~8
b) a~5,q~-2,S"~215
5.175. Kolicnik geometrijskog nizaje q~2 i S7~635. Odrediti prvi clan niza.
5.176. Odrediti prvi clan at geometrijskog niza ako je dato:
aJ
q~3, 8 8 =6560
5.192.a)
5.193.a) q=2,n~5,a"~16
5.178. Suma drugog i cetvrtog ciana geometrijskog nizaje 30, a proizvod

ovih clanovaje 144. Odrediti surnu prvih deset clanova ovog niza.
5.194.a) q~5 ,n~6,a"~ 625
<ii:;-;\) al = 1,
(~.~~_}
q=3, S"=3280
=.1:.4'
5.180.a) al = 8, q
5.18!.a)
341
0_
""
- 32
b' a
}
al
~1
5.182.a) q =
2"
1
2047
a,~ ~ 1024' S" ~ 1'024
q=.I:.
S _.1023
2'" /I - 512
-2"
10,
5.195.a)
8
3
a" = -128'
s"
b)
1
1
n~8 a"~-2 '
,
8
q~--
a 1 +a2
=6i
1
a2 +a=30
3
)
Q2-
b)
5.196.a)
b)
5.197.3)
b)
5.185.a)
Odrediti q i Sn geometrijskog niza aka je date:

a~1,0~lO,a"=512
b) a~-3.n~6.a,,~729
1
8, a" = 4
b)
a~ 16,q=-2.a,,~-96
5.198.a)
b)
5.199.a)
b)
5.200.a)
5.188.a)
Odrediti q i n geometrijskog niza aka je dato:

a~2, .,,=32,S,,=62
b) a~3,a"~81.S"=120
F.I..
a
8]'
~-,!- S
6561'
=,.J.2.l..
6561
b) a~32 a~~ S~341

'
11
8'
Odrediti an i Sn geometrijskog niza aka je dato:

1
5.189.a) a~2,n~8,q=2'
56
I
b) a= 1000.n=6,q~IO
"
5.187.a)
391L
a +a,'=90J
a,-a,=30J
-'
"
a 2 +a.3 =
a 1 +a 2
101
::::9J
=18l
a 4 -a 3 =300J
a1 +aZ +a3
=-l7'
2,
a,'a3 ~1 J
a) +a2 +a3
., 11t
=J
al~a1=24r
al+a2+a3=131L
~+~+~=
a=-81,n=6,u,,=--;:;
a !=sl
Ql"a 4
a~4,q~2',a,,~4
5.186.a) a e, 32 ,n
J023
~ 128
5.184.a)
b)
75
S"~-
2'
b) q~2 .n~6,a"~8
Odrediti n i Sn geometrijskog niza aka je datu:

5.183.a) a=1,q~3.a,,=81
b) a=3,q=2,a,,=384
1
q~-
Odrediti geometrijske nizove za koje vrijedi:
129
b) al=.24,Q=-, S"
.
0) q ~
i Sn. Odrediti n ako je:
Kod geometrijskog niza odrediti a] in, ako je data:

q=4,a,,~4096,S,,~5461
b) q=-5,a,,~78125.S"~65I04
1
a~
Odrediti a' i Sn geometrijskog niza aka je dato:
5.177. Kolicnik geometrijskog nizaje q=2 i Sto~3069. Odrediti deseti Clan niza.
Kod geometrijske progrcsije je poznato q,
b)
1023
Q=2'S,,='64
b)
a~3,q=-2,S,,=-63
b)
G,2+ a /=lOJ
5.201. Nekaje Spar suma parnih cianova, a Snep suma neparnih clanova
geometrijskog niza. Dokazati da vrijedi: Spar = q,Snep"
5.202. Zbir prvih pet clanova geometrijskog niza je 1820, a kolicnikje q~3.
Odrediti prvih 5 clanova niza.
5.20}, Dokazati daje svaki clan geometrijske progresije, pacey od drugog,
geometrijska sredina svojih susjednih clanova.
5.204. Dokazati daje svaki clan geometrijske progresije geometrijska
sredina c.lanova te progresije koji su od njegajednako udaljeni.
5.205. Cetiri broja su clanovi geometrijskog niza. Suma krajnjih clanova
jednakaje ---49, a surna srednjihje 14. Odrediti niz.
5.206. Cetiri broja a, b, c i d Sil susjedni clanovi geometrijskog niza.
Dokazati da vrijedijednakost:
(a'+b'+c') (b2 +c2 +d 2) ~ (ab+bc+cd)2 .
57
5.207. Cetiri broja a, b, c i d su susjedni Clanovi geometrijskog niza.

Dokazati da vdjed; jednakost:
(a_c)2 + (b-cJ' + (b_d)2= (a-d)'.
5.208. Tri broja a, b i c su susjedni clanovi geometrijskog niza. Dokazati da
vdjedi jednakost: (a+b+c) (a-b+c)= a 2+b'+c2
5.209. Prvi cian geometrijskog nizaje a, a posljednji (n-ti)je b. Odrcditi
surnu n prvih clanova.
5.210. U geometrijskom nizu dato je a m+n= x j a.n-tJ= y. Odrediti am 1 an.
5.211. Kod geometrijskog niza s pozitivnim clanovima vrijedi: S2=4,
S,=13. Odrediti Ss.
5.21 L Suma prva tri ciana geometrijskog nizaje 13, a njihov proizvodje 27.
Odrediti niz.
5.213. Tri brqja fonniraju geometrijski niz. Zbir ovih brojevajc 21, a zbir
njihovih reciprocnih vrijcdnosti jc
2.
12
Odreditj Dve brojcvc.
5.2 i 4. Ako je x+2, 3"x, 7+x geometrijski niz, odreditl x i naplsati ovaj ni2:.
5.215. Aka je 3-2x, 2x+3, 3+x gcometrijski niz, odrediti x i napisati ovaj
niz.
5.216. Proizvod tri prva clana geomctrijskog nizajednakje 64, a zbir
kubova ovih clanova je 584. Odrediti ove clanovc.
5.217. Zbir trl prva clana geometrijskog nizajednak je 31, a zbir prvog 1
trecegje 26. Odrcditi ove cianove.
5.218. Odrediti geometrUski niz ako je poznato:
O2
a)
+0(,,,,,341
0:,+07
""68~, H""?
b)
S" = 63
J
5.2 I 9, Odreditl sumu kvadrata geometrijskog niza ciji je prvi clan a 1
kolicnik q*l.
5.22(L Odrediti sumu kubova geometrijskog niza ciji je pry! clan a i kO!lcnik
q*1.
5.221. Zbir prva cetiri claIla geometrUskog niza je 30, a zbir njihovih
kvadrataje 340. Odrediti n!z.
5.222. Zhif prva tfi clana gcometrijskog nizaje 62, a zbir njihovih
logaritamaje 3< Odrediti niz,
5.223. Raze cetiri logaritma istog broja su uzastopni clanovi geometrijskog
niza tiji .Ie koHcnikjednak tom broju. Odrediti ove logaritrne ako je
suma prva dvajednaka sumi preostala dva iogaritma.
5.224. ledna vrsta bakterija se razmnoZava diobom na dva dijela. Svakih
poJa sata se vrsi dioba bakterije. Koliko bakterija nastane od jedne za
5 sati nesmetanog razmnozavanja? Koliko bakterija se razvije od
jedne zajedan dan?
58
5.225. Ako su 81), S2n i 8 3n, redom, sume n, 2n j 3n pnrih clanova

geometrijskog niza. Dokazati da vrijedi:
Sn(S3n- S2n) = (8 211 - s1li.
5.226* Nekaje S" zbir prvih n clanova geometrijskog niza. Dokazati da je

izraz
S,,~, -'8"
ftmkcija od kolicnika q posmatranog geometrijskog niza.
SIl-8,,_2
Izracunati zbirove u funkciji od prirodnog broja n:

5.227*a) Sn~1+3q+5q'+ ... +(211+1)q" b) S,,~J+2x+3x2+ ... +(I1+I)x"
']
4
n+1
b) S " ~1+~+--'-+
+ 2"
-5.228. *a)
21 2 J .
19
''',+2 11+ 1
5
b) '-+5+-+18+ .. + - - - .
2
2
2
5.229.*a) 2 + 5 +1! + ... +(3 2"-] -1)
5.230. Izmedu brojcva 2 i 4096 intcrpolirati (umctnuti) deset brojcva taka

da oni sa datim cine gcometrijsku progresiju.
5.231. Izmedu brojeva] i 27 interpolirati 2 broja tako da oni s datim (,ine
geometrijsku progresiju.
~~ intcrpoiirati cetiri braja tako da oni s clatlrn
5.232. Izmedu broj'eva 64 i
16
"
Cine geometrijsku progresiju.

5.233. Izmedu 3 i 96 interpolirati geometrijski niz tako cia zbir cjelokupnog
niza (zajedno sa 3 i 96) bude 189.
5.234. Tzmcdu svaka ova clan a gcometrijske progresije 1,2,4, 8, 16
interpoliraj dva nova ciana tako da cijela progresija bude
geometrijska. NapiSi dobivenu progrcsiju.
50235. Tzmcdu svaka dva clana geometrijske progresije 1,5,25,125
interpoliraj tri nova clana tako da cijela progresUa bude
geometrijska, NapiSi dobivenu progresiju.
Odreditl sumu datog izraza:
5.236.*
X+
~.12 + ( Xl +- _~2 \,1

x) "
Ji.
+ ( x,3 +
\.
~ \)2 -+, .-+(XII +

X
+y,
'f::.
7
2 +ah"-+D 2) + ... + (fi
,
a +a n-1b +a "-'b
- ( a+ I))+(a
5.237.*
Sn
5.238*
I
2
3
4
n
S =-+-+-+-+
... +--- nEN.
11
20 i
22 23
2"--1 '
5.239.*
1 + 11 + III + JJ11 + 11111 + ... + 111 ... 1
=.
l, DEN.
Xl)
+,,.+b II').
nj<Jd;n;cG
59
5.4.
5.253, Prvi clan arilmelickog niza jednak je I, a suma devel prvih clanova je
369, prvi i deveti clan geometrijskog jednaki su prvom j devetom
clanu aritmetickog niza. Odrediti sedmi clan geometrijskog ni7.a.
5.2540 Doka7.ati, aka su a, b i c u isto vrijeme peti, sedamnaesti i
tridesetsedmi clan aritmetickog i geometrijskog niza, tada vrijedi:
Aritmeticki i geometrijski niz-kombinovani zadaci
5.240. Tri pozitivna broja su clanovi geometrijskog niza. Ako drugom broju
dodamo 8, dobiju se tri clana aritmetickog niza. Aka sada trecem
clanu aritmetickog niza dodamo 64, dobiju se tri clana geometrijskog
niza. Odrediti ave brojeve.
5,24L Zbir tri broja, koji su uzastopni clanovi geomelrijskog niza,je 21,
Aka treci broj umanjimo za 3, dobiju se tri uzastopna ciana
aritmetickog niza, Odrediti ove brojeve.
5.242, Zbir tri broja, koji su uzaslopni clanovi arilmeticog niza,je 18, Aka
prvi broj povecamo za 1, a treci za 2 , dobiju se tri uzastopna Clana
geomctrijskog niza. Odrediti ave brojcve.
2
2
5.243. Dokazati: aka ab, b i c formiraju aritmeticki niz, tada b, c i 2b-a
rOfmiraju geometrijski niz.
5.244. Od cetiri broja, prva tri su Cianovi geometrijskog, a posljednja tri
aritmetickog niza. Suma krajujih brojevaje 21, a sum a srednjihje
18. Odrediti Dve brojeve.
5.245. Od cetid broja, prva tri su clanovi geometrijskog, a posljednja trl
aritmetickog niza. Suma krajnjih brojevaje 32, a suma srednjihje 24.
Odrediti ave brojeve.
5246, Trj pozitivna broja "iji je zbir 300, clanovi su aritmetickog niza, Ako
najveci broj povecamo za 310, a najmanji za 10, dobiju se tfi clana
geometrijskog niza. Odrediti Dve brojeve.
5247, Tri broja cijije zbir 21, clanovi su aritmetickog niza, Aka tim
brojevima, redom, dadamo brojeve 1, !, 19, dobiju se Iri clana
geometrijskog niza. Odrediti ove brojeve.
5.248. Tri broja cijije zbir 26, clanovi su geometrijskog niza. Ako tim
brojevima, redom) dodamo brojevc 1,6,3, dobiju se tri clana
aritmet.ickog niza. Odrediti ove brojevc.
5.249. Tri broja su clanovi geometrijskog niza. Ako tfeci broj umanjimo za
4, dobiju se tri 6lana aritmetickog niza. Ako sada drugi i tfeci clan
dobivenog aritmetickog niza umanjimo za 1, dobije se novi
geometrijski niz. Odrediti ove brojevc.
a b-cb,-aca-b = I ,
5255, Ako a, b i c cine aritmeticki, a x, y i z geometrijski niz, dokazati
da vrijedi jednakost: xb-cyc-a zu-b "'" 1 .
5,256, Ako su a, b i c pozilivni brojevi (i razliCili od I) clanovi
geometrijskog niza i N ma koji pozitivan broj razli6it od 1, dokazati
1
1
"kog mza.
'
cia su ----- -I . ... --"""-c'1 anOVl" antmetIc
loga N' 10g b N' log, N
5.5.
Granicna vrijednost niza
~iz .k~~m~.daje ko~
i~a ~ranicnu v.r.i.J.'ecfuOSf 1l,.ikO za svaki poz;itivni
za
au
..ve.rgent. n. i da.
broJ E, postoJlpnrodan broJ N(e), takoda Vrljedl:
la,,-al<
,zan>N(E),
Ako je a granicna,vrijednost niza s_opCim clanom atl' tada pisemo:, _
lim an=a .
11-++0:)
Ako je 0 granicna vrijcdnost niza
opCim _clanom all> tada pisemo:
i za niz kazemo da je llul_a-lliz iii beskonacno mala velicina.

Ako su niiovi' a!i i, b;l konvergentni i ako je
lim an
11--++:)
5.250. Tri broja cijije zbir 114 su clanovi gcometrijskog niza, odnosno, to
su prvi, cetvrti i dvadcsel peti clan aritmetickog niza. Odrediti ove
brojeve.
5.251. Tri broja su Clanovi geometrijskog niza. Aka drugi braj uvecamo za
2, dobiju se tri clana aritmetickog niza. Ako sada treei clan
dobivcnog aritmetickog niza uve6amo za 9, dobije se novi
geometrijski niz. Odrediti ove brojeve.
5.252. Tri broja su clanovi geomctrijskog niza. Treci od njihjednakje 12.
Ako umjesto broja 12 uzmemo 9) dobiju se tri clana aritmetickog
niza. Odrediti ove brojeve.
lim 0,;-;:;:0
/1-;'+0:)
I
I
= a, 11-++>
Um lln-=::; b, tada-su
I konvergentni i nizovi an bu, au' bu, an : On, bn '* 0 "i, vrijedi:

lim (aJ1'b J= lim' an lim bn =ab-,
11-++'"
Il-++'"
n-++'i'?
lim (an bn )= lim all' lim hI! =a~
11-++""
l!-++<C
11-++00
I
Teorema: Svald_monoton i ograoicen nizje konvergentan.
60
61
5.257. Pocev od kojeg ciana su svi clanovi datag niza manji ad 0.0001:
a)
a =1- n+l
1
a""",y;-
b)"
n+5
G,,= n 2 +1
c)
n+2
5.258. Akoje 8=0,1, koliko clanova niza s opeim clanom a

"
nalazi u intervalu (1-8, HE)7
1-- se
n
5.260.a)
1
n
n+1
a"
=--.-~
b)
( 1)"
a = - - a=O ?
n+ 1
11
a= 1;
b)
2
a" =5+. a=5;
b}
(-1)"
lim _n_
5.273.a)
11_).<1'
a
~
'2'~7'~)'j I'1m
lim 2n+3 =2;

1l~.~<X)
n+5
rllTI--=
n+2 0
11 ..... -;'"
n 2 +2
b)
b)
3n--2
lim 3n - 2
:;:::2.
2n-l
,,~~ ~ = "4
Il--l-ro
b)
lim
7n +n+44
n
" ..... +'"
c)
n2+n
'V~~ ---;r =
7n-8 7
c) lllTI--=9n
9
r 5n'+2 5
7 c) 1m - - - = 2 +I
H", 3n
3
II ....... ""
1J ...
511+33
-5._"75 .a) I'l m
x-t<Xl n-ll
vv
2-~
112
lrn-
I1-'1-ClJ
5.268.a)
. (-1)"
hm - Il-t+oo
n
. Hf
hm-11-'1-+'" n + T
5.269.a) lim
117+'"
62
2n2-n+15
2
n +lSn+l
. ( I)'
b) 11m -iI-H''>:'
b)
rl m -3 II ..... +;
b)
1
n
cos--
2
rl mn-n
--1>-+K<
5n 2 + 3
c)
. 1+(-1)"
hm - - - -
11--1-+'"
17
c) lim (5+
n->-+<-'
!Q)
n
2"
c) l i m - "~411+1
a, = n+l
.
11
2n+3
3-2n-4n 2
lIm ----.--1
IHN
5-2n+3n
b)
4n 2 -16n+20
x-too 2n2 + 511 -70
b)
lim
J!.;
lim
- - . OciCLl'
4 +-.
1J ..... ""
@\
OJ
(3 I)
rl r n
3n+2
--
c)
5n +3n+l
n-'l-<lJ3n 2 +211--4
~5
5
n'
11-'1-"'11
n +n
b)
'
+n'-7
.. ~~'. ""
(n~l~ 1)2
/5.278Ia" lim------2
11-'>< 3n
+ 2n + 1
2"+2 +5"+2
5.279.a) lim ----::-\ )../
5.280.a) lim 5n lim
11>-->+<>.
C528~~0
3-Jn + [;i-~
lim
,r;;;--;s;,
n
b)
b)
" ..... -+<>0
+ 5n + 1
II-~"'"
.J.)
rI l l5n'-1
-,n~f;Cn-+9
02'/) Hm(n+I)'
lim o-n
b)
2" +5"
,,-Hoc
('i~/.28]a)\
KoristeCi definiciju granicne vrijednosti niza odl-editi:

5.267.a)
lim.1.:+:."
Koristeci definiciju granicne vrijednosti niza dokazati da vrijedi:
c)
+2
n-''''l-n
2n+5
3n' - 2n + 7
5.277.a) lim
n+3
"..~~~ --;;- "" 1
b)
2n+3
vrijednost 4.
n2
11-'1-'"
--,-~~~--
tI-H".
VJ
n+ 1
a" =
Odrediti granicne vrijednasti datih nizova:
5.276.a)
.
..
= 4n
-- k onvergentan I. dalma
gramcnu
b)
211+3
VJ
all =--,a=O.
2n+l
5.262. Za koje vrijednosti prirodnog broja n vrijedi nejednakost:
a) 12n-I_2i<~
b) 12n~I_21<_I_
c) 1211 - 1 _ 21<_1_
n
I 10
n
100
n
1000
all
n- +n+ 1
3n+l
n+5
11
5.263. Dokazati da je niz
4n
=~,...::.:.
c) a"
11+1
" .lore
d d't'
'
5 272 . D0 ka zatl. d"
a.le n1Z a" ::;: - monoton .
I ogramcen
1 i I'1m Gil
a,,=--,a=3 ?
Aka je c = 0,001, kolika clanava datag niza se nalazi izvan e-okoiine

datog broja a:
5.261.a)
1
", = - -
a)
a" =2+-, a= 2;
5.271. Dokazati da Sll navedeni nizovi beskonacno male veliCine:
datog broja a :
5.259.a)
G,,=-,-o
b)
= 0,01, koliko clanova datog niza sc nalazi U E-okolini
Ako je 8
5.270. Dokazati da su navedeni nizovl nula-nizovi (beskonacno male

velicine):
I
,,'~
3,,;-1 +4"+1
---~-.
3" +4"
n +2.,[,; +4
3 _ 2.,[,;
.}n' .. 10
hm~-ll-)H,"-"
2n + 3
;-0---
lim
~'H_
if
/1'
+ 5n -I
b)
n+1
+3n'
_2112 +11+1
2114
5 283 .a) IlID
2]
4
.JJ "..... +'" 12-3n+n +n +n
5.284.a) lim ~(n + I)' - (n
-I):
V./H~ (n + 2)2 + (n-I)
b)
b)
'![,1-11+5
I,.....i<>:
3n+2
hm -'----. 5n5 +n3 +4n 2 -n+l

lIm
3
5
,''''''_
1+11+411 +2n
211
1- 3n'>
'
lim ( - -2+ - 2 .
!7--1-",,\2n+3
3n +1
63
(n+I)' -(n-I)'
5.285.a) lim
4
4
vJ
n-H-oc'(n+l) +(n-l)
5.286.a) hm
- -nl- n---7d:} (n + l)!-n!
. 2"-1
II m - 211 + 1
5.287.a)
nm(.Jn' +3n -n)

5.289.a) lim (.In' -2n+3 -n)
5.290. *a) iim(n+!'h -n')
5.29L*a) }._I~,
b) lim(Vl+n'
"-He<:,,
.
b) !1m
/j-C<J
2(n+l)
~=!.J'
2 + ... +
+2
n- + I
bl
)'
n+l
10
10
!O2
10"
10
3'"
b)
n(n+l)(n+2)
!,i~(~7~~~~: :~J
'0
(3n -5n+11)'
o.oOO.a) hm
,
l 2n +7n-5
11--""',\
5.301*a)
64
--j
lim ( n \"
3n+1
n-HJ
b) lim
IHOO
b)
n+lOO
fn-3
b) JI~
r (I 16n+3)
ogz n+55
cJ lim(IOg,
,,--->~
50~' +n)
2n -66
Jn
2
+3
c) limln---
b) Hmln 26n-55
rHoc
13n + 11
3n
Il-t""
lim(I+~)"
n
@ lim(l+~)"
n
n"'-+J
lim
(1- .!.)"
n
~".
(10)2"+1
(5.312)a) lim 1+~
n--",""
n
'
( )
n-I
.
11m - n"""'" n+5
5.313.a) I.lin (n+2)"

--!1...-+w\n-l
t~~
1+;
I)"
r
0) limll+4n
II .... ,,"'
n...."C<J
b)
lim(I-~)"
n
(--;;;') lim 1- ..I~ "--YO(
n...."",
' lim (1+-7),n .

@ n...."",,\
n
b)
lim(_n
)n"
n I
11_,00
d"ttl:
( 1)5"
1~~~ll+~J
/I....,,'"
,I1EN.
c)
(,'"
(1)2
+-'2._ _ +_I)
Odreditl granicne vrijednosti:
!i;:H:;:-H
n+8)
n-3
og-~
b)
.
64-Jn + 1
hm' I"--.,;;-II--'PL-
r
54n +lOn+8
"~V2n3-3n2+n+125
n...-+ctJ
10'
1O~
I I !
5.299.a)
lim 3 -::1'~s-
, . ( 1)" :::: e ,ore

d
n(n+l)
2' 3
,+ _+_+
,,-,,-~,
234
c)
Koristeci granicnu vrijednost hm 1+ -
uJ~+_l_+.J_+ ... +_l_i
5.298. Odrediti zbir: - - - + - - + ... +

123
lim44n2-2~:;:;
(n+ 1) + (n + 2) + ... + 2n
"~1.2 23 34
2n2 -5n+25
I IOn+5
5.308.a) I1m o g - - iJ-W'
f 7
29 133
5"+2")
. (4
10
1+3"J
5.297.a) jiml--+-+-+'''+---j
b) lim ~+-" + ... + ....._,3
,,_~w
/1"-*'"
2n2 +n~l
2n-l .i b) l'~l'
--)
1m
/>,
JI-+w~
. l'l
5.307.a) lIm
.J3)
lim ( 1+5+9+ ... +(4n-3) -n
",'"\
c)
c)
8n +50
II-W:
18n 2 +n+36
5.306.a) lim
r:: + 1r:: +--,=+

I
b) lim ,3
... +--;;::,
1(0'"(
,,3 3;/3
3
<'
A, . (1+3+5+...+(2n+l)
).29~} hmj ..
'-......._~.....
-n)
bJ li01(-I-+
11--}CQ
n 2 +1
1+2+22 + ... +2"

5.294.a) Inn
2
n">w 1+5+5 + ... +5"
b) lim' 27n+11
n-2
n ...... ro
Jl-~+a)
5.293.a)
,~~v
7
. ~4n+
.... _ 5.305.a) I1m
lim (VI+n +\/1-n)
b)
if;;
5.292.a)
~a\'
-,In)
,!!;;;, n( N-:;:J - n)
b)
VI+n-\/J-n
n3+ 2n +
H~
9,,2_7,,+6
"~-
11-7+'"
b) lim 3
5.304.a) lim 2 Mi-n
lim (.In+3
b)
JI--->+'"
_11+5
I1~OO
211 +3!1
n---+OO
"....,.-w,
5.303.a) lim 2 n
+ 3JJ+1
hm-"-~~
b)
fI-'W)
5.288.a)
211+1
n2+31l~
C) lim 100 ;;2:511 +55
2n 3 -311+4
(n -l)!+ n!
n--7<>:J
2n+l
b) lim 25 11 + 44
J1~CO
. 3n+(n-l)!
I1m
b)
11+3
5.302.a) lim 2 !I-I
)M'
3n
''''''
)
- -)
( +n+2
@.">oo
C
1m
12
2n-I""
0) l i m
-(
11->> 2n+l)
2n3+lln-9 )'
n 3 _5n 2 +6n-4
lim ( 2
-n
-+ l )
0)n .hm (5n-4)"
--3n+4
n-4+"" 7n+lO
n-'>+-<:<J
65
5.6.
5.330.a)
Beskonacni geometrijski red
~-
5.331.a) 1 +
[..' . . . . . . _:, :- .>-. _,,:_.:,
Za beskona.cni geometrijs.ki',recl VTiJ.>edi.:

' . a + aq + aq'+ aq3+ ... ~ -.-!'-, Iql <l.
."
.
l-q
HJ~:
+
+ .. ..
x+ x2 + x3 + ... ; Ixl < 1
5.333.a)
1 + t!lX
+ tg2x+ tg3x +. '1
i n
b
, xl<4'
b)
1 ~ tgx + tg x - tg x + ... ; Ixl <~.

2
a+b
(a2_b2)+(a+b)+~_+ ... , a-b>1
a-b
Napisati niz parcijalnih suma datog reda:

1
2
1
4
5.315.a)
1+2+3+4+5+...
b)
1+-+-+-+-+-+ ....
5.316.a)
l+~+Lt!+.~+.L+....
bJ
~+.:1+.'l+.4:+2+ ....
16
32
lal
5.334.
b)
13+1 13-1 313-5

Ji-I+ 13+1+313+5+
a + a3+ a' + a 7 + ... ; < 1
5.332.a) 1 +sinx+sin'x+sin x+ ... ; Ixl*(Zk+l):".,kEZ.

2
b) 1 - CQSX + cos2x - cos 3x + cos4x - ... ; jxl* kn,k E Z.
5.314. Napisite beskonacne redove koji pripadaju beskonacnim nizovima:

1 1 1
1
a)
1,2,4,8,16, ... ,2",2"+ ,...
b) 1, 3' 9' 27"""
b)
5.317. Kada kazemo da je red konvergentan? Sta je suma konvergentnog

reda?
5.318. Koji red se naziva geometrijski red?
5.319. Ispitaj konvergenciju geometrijskog reda:
2
"
4
a+aq+aq +aq'+aq + ....
Odrediti beskonacne zbirove:
(2)' +3'l(I)'
4
21
5.335.a) 3+5''3+
3 '4+ 5 'l'3
b)
2
5
4
25
I
2
8
125
1
4
16
625
+..
1
8
-+I+---+--"+-~I~~-+ ...
5.336.a) 3+3"2+33'+37+35 +]6+'"

5.337.a)
24
45
-+-+~+-+
9
16
.... +~+...
96
225
I I 1 1
1
1
b) 2+---+-+-+---+
..
52525
5.338. 18+10+6 +5 +2+-+-+-+-+-L.
2 3 498
5.339. Za koje vrijednosti varijable xje izraz
5.320.a)
5.321.a)
5)2:1.a)
27
+.. ;
a +x + a--x +(~)3 +(~)S

a>O.
a+x la+x
a+x
beskonacni opadaju6i geometrijski red. Odrediti sumu ovog reda.
5.340. Odrediti zbir beskonacnog geometrijskog redaje S aka je prvi clan
Q-X
a= 10. a kolicnik q=.I.

2
n
r/ n
b) -+-+--+ ..
J
8 64
5.326.3)
532
. '7 .a,\
o._a+aJi+a+
..
'
/'1:2+1
1 I
--+~~+ .. +.
1:2 .. 1 2-.fi 2
5.32Ka)
/'
."
2.fi
02
5.329.a) ,j" .. r::-' -~-e+

v2~
66
b)
3a+a1:2 +%a+ ....
b) 1:2.:'J._ i +1:2-J+
1:2-1
1:2+1 .
~Zbir beskonacnog geometrijskog redaje S =-~, a prvi clan a~ I.

Odrediti kolicnik q ovog reda.
5.342. Suma beskonacnog opadajuceg geometrijskog redaje 2], a prvi clan
.je a=35. Odrediti kolicnik reda.
5.343. Zbir beskonacnog geometrijskog redaje S =4, a kolicnikjc ~.
2
Odrediti P!"i clan a reda .
b) (15 -2) (7 -415) +(1715 -Z2)- ...
3+2v2
67
Napisati beskonacni geometrijski red cijaje suma S:

b)
5.344.a)
S=_5_
5.345.a)
S=_Il+x
2-x
5.359. * Vjerovamoea pogadanja cilja jednog strijelca je
S=_6_
3-2x
5.346.a) S= x+1
b) S= 4x+2
x- 2
3x-1
Suma beskonacnog opadajueeg geometrijskog reda je 243. a kolicnik
Odrediti granicnu vrijednost datih izraza:

/
~a)
je q =.!.. Odrediti peti clan reda.

3
5.348. Suma beskonacnog geometrijskog redaje 9, a suma kvadrata ovog

reda je
ll.!..
2
5.36I.a)
Odrediti ovaj red.
5.349. Suma beskonacnog opadajuceg geometrijskog redaje 3, a suma
5.362.a)
kubova svih clanova ovog redaje 108 Odrediti ovaj red.

5350. Suma prvog i tre6eg cIana geometrijskog redaje 20, a smna drugog i
pelog clana je 9. Odrediti sumu reda.
5.35 L Suma prvih pet clanova beskonacnog opadajuceg geometrijskog reda
. --,asumare
1023
daje.).
. '2 ad red
. '1
da.
It I druglcanre
Je
32
5.352. Suma beskonacnog opadajuceg geometrijskog reduje 96, a razlika
prvog i drugog olanaje 24. Odrediti red.
5353. Suma prva cetiri clana beskonacnog opadajuceg geometrijskog reda
.
2.2
~2)2J2~2JL:
~3f;J3hJ3. ....
~2)2V2NJ2 .....
b)
b)
b)
~3)3J3bh. ...
~2)3J2~3,h ....
f~3V3NJ3 . . .
5363. Rijesiti date jednacine:
<
13
je IS, a suma prvog i cetvrtog clanaje
strijelac
gada u cilj dok ga ne pogodi. Nekaje slucajna promjenljiva X braj

utrosenih metaka do pogotka cilja. Odrediti :
a) Raspodjelu vjerovamoea promjenljive x.
b) Broj prosjecno utrosenih metaka do pogotka cilja.
4+x
b)
~. Ovaj
S=_8_
puta veca od sume drugog i
treeeg. Odrediti sumo reda.
.
')
3 .
2
a) 1+log2stnx+log2-smx+log2 smx+"'=3
c)
.23
3HX
+x
+.. :::::
r;;
3,,3
Primjenom beskonacnog geometrijskog reda slijede6e periodicne

decimalne brojeve pretvorite U obicne razlomke:
5.364.a)
0,3
b)
0,51
c) 2,43
5.365.a)
0,25
b)
0,9
e) 0,435
b) 0,59
5.366.a) 0,325
e)
0,41435
5.354. Suma prvih 6 clanova beskonacnog geometrijskog redajednakaje 7...
5.367.a)
0,15542
b)
0,37261
e) 0,8371
od sume cijelog recla. Odrediti kolicnik ovog reda.

5.355. Prv! clan beskonacnog opadajuceg geometrijskog redaje a=l, a svaki
clan je 3 puta veti od sume svih slijedecih clanova. Odrediti red.
5.356. Odrediti kolicnik beskonacnog opadaju6eg geometrijskog reda kod
koga je svaki clan 4 puta veci ad sume svih slijedecih clanova.
5.357. Suma S, pet prvih clanova aritmetickog nizajednakaje !jesenju
5.368.a)
5,1542
b)
7,3726
e)
14,6472
c)
10,26128
jednacine 25
x 1
- :=
5-:- 3 ' a posljednji clan asJcdnakje sumi
l124
'
kog reda -+-+-+~+
es onacnog
geometrljs
....
bk
2 3 9 27
Odrediti aritmeticki niz.
5.358* Dut AB cijaje duzina 4 em podijeljenaje tackom C na dvajednaka
dijela. Duz AC je tackom D podijeljena na jednake dijelova, zatim je
duz CD tackorn E podijeljena na dva jednaka dijela i tako dalje.
Odrediti rastojanje krajnje diabene tacke od tacke A.
68
b) -5,43374
5.369.a) 3,21635
Odrediti granicne vrijednosti:
5.370 .)
(
1 I
(-1)"-'!
Iimi 1--+--...
11 1
7
IHOO\
5.371.a)
49
1-.!.J
lim(I-.!.X
4
9
11-+00
"-"J
+---)
7
(-I"
I I ... +_)-.b) lim ( 1--+-1H
rl-...!...)
n
b) lim(_I_+_I_+ ... +,_._I_)

/I-H>' 12
23
n(n+l)
'\
n-+o:J~
3 9
5.372. Dokazali da vrijede jednakosti:

~
3
2
3
4
3
8
1
2
1
4
3--+---+ .. =1+-+-+ ...
69
5.384.
Odrediti SUlTIU S datog beskonacnog reda :

S ~ 1 + 2a + 3a'+4a3+ 5a'+ ... + (n+1)a"+ ... , za
5.385.
I 2
3
4
n
S:::O-+2"+3+4+"'+-;+'"
5.386.
5.387.
1 2
3
4
n
s=-+-+-+-+ .. +-+
5 5' 53 5'
5"
<
19
... = l--+--~+ ...

18 5 25 125
8 64 512
5.374. U kvadrat stranice a upisanje drugi kvadrat (ciji su vrhovi sredista
stranica datog kvadrata). U ovaj kvadrat upisanje novi, treci,
kvadrat, u njega je takoder upisan kvadrat i tako redom. Odrediti
sumu povrsina svih kvadrata.
5.375. U jednakostranicni trougao stranice a=9 ern spajanjem sredista
stranica upisanje trougao, u njegaje oa isti nacio upisan trougao i
tako dalje do beskonacnosti. Odrediti sumn povrsina svih tronglova.
5.376. Datjejednakostranicni trougao straniee a. Tezisniee ovog trougla
odreduju drugi trougao, tezisnice ovog trougla odreduju l10vi trougao
i tako dalje do beskonacnostL Odrediti sumu povrsina svih na
opisani nacifl.-nastaIih trouglova.
5.377. Drjagonala kvadrataje d. Stranica a ovog kvadrataje dijagonala
novog kvadratn, njegova stranicaje dijagonaia slijedeceg i tako dalje,
do beskonacnostL Odrediti sumu povrsina svih, na opisani nacin,
nas1:al1h kvadrata.
5.378. U kvadrat stranice a upisanje krug. U ovaj krug llPisanje novi
kvadrat, u njega krug, u krug kvadrat i tako dalje, Odrcditi sumu
povrsina svih krugova.
5.379, U jednakostranicni trougao stranice a upisanje krug.1J ovaj krug
upisan je jednakostranicni trougao, u njega krug, u krug trougao i
tako daije do beskonacnosti. Odrediti sumu povrsina svih krugova,
5.380. U loptn radijus. r upisan.je kocka. U ovu kocknje up!sana lopla. U
loptu je upisana nova kocka i tako dalje, do beskonacnostL Odrediti
sumu povrsina svih kocki i sumu povrsina svih lopti.
5.3 81, U kocku ivke a upisana je lopta. U ovu loptu je upisana kocka, U
kockujc upisana nova lopta i tako daljc, do beskonacnosti. Odrediti
Sllmu povrsina svih kocki i SUlllU povrsina svih lopti.
b)
---+---~+
2 2 2 2
1 2
3
4
0:::
+)2+
lal <1
33+)4 + ... + y;+ .. ,
Odrediti granicne vrijednosti:

5.388.
5.389.
5.390.
5.391.
5.392.
lim
11
1+3+3 2 +3 + ... +3
-2
n--t<x>]+5+5 +5 + ... +5
lim ( 13 +
H~\
~ + 3,/3Icc + 9,,3Icc + ... + 3~) .
,,3
. (2+4+6+8+ ... +211
hm
11--'' ' '\
.. (1'
n +1
22 3 2
11--t""'lnJ
2n+
1)
~--
IIln ---;;'-+~+3+"'+
3
(n - \)2 . 5 'I
-r-).
n
. (7
29 133 641
5" +2"\
lIm -+~+~"
+~+, .. +
).
10 10 2 10"' 10 4
1]3
!/_).m
5.393.
'\
lim ( ~+--+--+ ... +----I.

H~\12
23 34
n'(11+1))
5.382. Dat je beskonacni geometrijski red:

1
1
_]_ +_
- l - -_ _ _ +
2" + J (2' + 1)2 . (2' + I)' ...
Odrediti x tako da sum. reda bude S ~ 16.
5.383. Datje beskonacni geometrijski red:
logx+log'x+log3 x +log4x+ ...
;XEC~, 10)
Odredit! x tako da suma reda bude S = 3.
70
71
6.4, Ako je f(x) ~ J4x + 1 , odrediti frO), f(6), f(2), f(lJ),

6.5. Akoje f(x)=5-2Iog(x-I),odrediti f(2), f(lJ), f(20), f(lOI),
6.
6,6, Akojef(x)=x',odrediti f(b)-f(a) ; f(a+h)-f(a-h) ,
FUNKCIJA
b-a
6.1. Osobine funkcije. Oblast definisanosti (domena). Oblast

vrijednosti (kodomena). Ogranicenost. Parnost (neparnost).
Periodicnost. Znak i nule fnnkcije. Inverzna funkcija date
fUl1kcije
Defini"cije: Aka svakom eJementu skupa A, po nekom pravilu, pridruzimo tacna jedflll
eIemenat skupa B, kazerno da imamo funkciju sa skupa A u_skup'B. (ovdje su.A i B
_
podskupovi skupa realnih brojeva R).
's~up.; z~vemo d~mena (iIi oblast .definisanosti) fu*:c~je._Skup.~vih elemenata ii,B koji su
pndruzclll e1ementnna skupa A naZlva se kodomena (Ill skup vruednosti) funkcije.
funkcija sc maze zadati analitiCkim izrazcim (fonllulotn), tabelol11 , grat!cki.
Ako je f pravilo kojim se elementima iz A pridru.zuju elementi u B, tada se koriste ozmlke
f ':_',{t -+ B, pri cerriuje za sva,ko xEA, odgovarajuCI elemenaty =,f(X)EB.
Ogranicenost: Za funkciju -y ;;;; f(x), xEA, kazemo da je ogranicena ako postoji pozitivan
broj M za koji vrijedi If(x)l:5 M za svako xEA,
I
.
.
! MOllotonost; Za funkciju y
0
f(x)=1J 2 ' I x + J,
l -x
Odrediti
i funkCije.
za koji vrijedi prethodnajednakost naziva se osnovni.pcriod
ri: B --> A za kojuvrijedi fC\f(x)) = x, (Vx E A), koju zovemo inverzna funkcija
I funkcije f.
72
c)
aka je x iracionalan i !xl:.:::: 1.
~ ~l ~1}
= X4
..
fen),
f(~}
5x' + 1 , Dokazati daje
f(~) + 31.:::+:} t
x+1
\ x )
f(
-)
f(.t.)x J(:)
,
x
' fun k"

1)
el]a . (x)= x' + 1 ,Do k azat!'d'
aJe j .(:;:
6 ,I 0,Data]e
6,12,a) f(x) ~
6,13,a) f(X)
= f()
x,
2x, odrediti f(x).
f(-7)
f(x) = logx'
g(x) = x;
b)
g(x)=x;
b) I(x)=--
x-I
g(x) = 2logx;
,---c
rx::l
g(x)="x,,j?
Odrediti oblast definisanosti (domenu) za slijede"e funkeije:

4
6,14,a) y = - '
1
y=
+4
Xl + x+ 1
6,16,a) y= -,-'-x- -x--6
6,17.a) y~\/x+l
b) frO)
Ixl;;:: I.;
aka je x racionalan i
1(3),
x-I
Illverzll. I'uukcija: Ako je f: A --> B bijektivna funkcija, tada postoji [UJlkc'ija
6,1. Kako defillisemo fUllkciju f: A -+ B?

6.2. Kako zadajemo funkciju ?
6.3, Akojef(x)=3x+ll, odrediti: a) f(l)
aka je x
6,9, Data je funkcija I(x)
f(x + p) ~ f(x), za svako xEA.

NajmanJi pozitivan broj P
f(~}
Ix!
iracionalan i Ixl < 1;
[spitat; da Ii su jednake date funkcije:
fe-x) =- f(x) ,za sVako xE.A,
f(x), xEA, kazemo dajc_Inonotono rastuca,;a~ovrijedi

,
Xl < X2
=> f(Kj) < f(Xl) ,.--za'xl, XiEA.
Za'fimkciju y = [(x), xEA, katemo cia monotono opada, ako vrii.edi.
Xl < X2
_:=> [(x) > f(Xl) , za xl> X2EA.P~.riodicn9st: ZaJunkciju' y = f(x), XEA, kaicmo daje, periodicna, ako postoji braj p*Q za
koji. vrijedi:"
.
1_
2-x I zracunatI:
'
,
2I + ---.
x
2+x
2
fe-x} = f(x) , za SVakOXEA.

Za flmkciju y "'" [ex), xEA, kazemo daje n-eparna, .:iko' vrijedi _.
a) f(2)
b) f(-I)
e) f(a)
d) fCa +1)
6.8. Funkcijaflx) zadanaje na slijede61 nacin:
2x + 1,
aka je x racionalan i
< 1;
6,11'* Ako je
Parnost Zi:funkciju y:"" [(x), xEA, kai:cmo daje parna, ako vrijedi
. ~.lunk"
. ' 0 ata Je
CIJa f()
x:::: X ,
67
2h
6,18.a)
y~Jx-3
x-3
b) y = x+5
oj
6
. b) y= -'-4x -
b) y=
b)
b)
x+2
2x+5
y~-'-2X2
x 2 -9
-5x+6
y=V2x-5
y~.Jx' -4
_._ ,e
c)
x 2 _4
c)
c)
0)
y~
-lOx
x+6
x'-
y=Vx-z.
x+l
J1.(); 3x ~ Xl
73
6.19.a)
y~
6.20.a)
y~,Jx+~
6.21:11) y~
II.
6.22,a)
6.24.a)
r""
\:J
b)
4x 2 +4x-3
y= log(x+l)
x
y=log--
x -J
y c. log(cosx)
<--',\-\
JX
6.26.:!~) y = 2
6.25.a)
6.27.a) y
6.28.a)
6.29.a)
6.30.8)
I)
1;
6x 2 -8x+l
6.23.a)
b)
Vx+1
y=3
6.31.a)
632.:1)
cj' y ~ h +6x-x'
b) y ~ JX2 -x-6
Jx' -5x+6
);~
tg(x-2)
y=~+ff-9
y=
x' -4x-5
x+2
6.42.a) y
6x' + I Ix - I 1
b)
Y= log(I-2x)
b)
x- J
y=iog--
b)
b)
y ::;;: 2
b)
3sinx
y= 1+sin2x
x 1
y=arccos-2
b)
y:o:arcsin
+ Slog(4 .. '")
--r
x+5
y=x-2
c)
y=~-
5+4cosx
2-5x
x+3
c) y~2x-3-X2
G.4S.a)
Y;;;;;10g_,rl.-~sin3x\)
6.49*a)
b)
y=
15+2x-x 2
(x_I)'
y=ctgarcsinx
6.50.a)
J'=--'"
2
c)
y=Jsinx
6.S1.a)
)'
6.52.a)
y;:::;: arccos x
Y=log,(3-3.COS4xl
b)
-'
-8
c)
r:--
I-x
b) Y= ,,2 -" x + arcsin---4
-]82' +32)
6.37.a)
b)
b)
I(x)
' y= t~3
12-x
--+.1
-x+l
"4
b)
II
y=~-.--
x2-4x-"5
y=-x+!
b)
18
0)
_3x 2 -5x--3
10
x +1
= arcsm x
y=
c)
b)
y = 2arcsin(x+ 1)
b)
Y=4arcco{x-)
3x 2 +11x
b)
0)
y=log,_J(x -9)
x-Jx' -4
log,(7 -- 3x)
b)
b)
x
b) v = - - ..
3+X2
b) y=cosx-3
x +1
= sinx+5
Odrediti intervale u kojima

111onotono opadajuce:
Stl
c)
Y=--,.
c) y
l+x
sinx + cosx
date funkcije monotono rastucc, odnosno,
6.55.a)
y= 2x + 5
b) Y = -x + 3
c)
6.56.a)
y = -log2x + 3
b)
y=2):- 1
c)
3
x
y =sin 2x
y=-
f(x)
~l~~
r--'.--~
arcsin(x --1) + ..J16 - x 2
y=~
6.54.a) y
=1I1i" + 1)
x-I
l(x)=log,(x-I)(x-2)(x+5)
6.53.a)
Vx+2
J2X2 -7x+3
74
b)
lspitati ogranicenost datih funkcija na skupu R:
cos2x
y = Ssinx + 12 cosx
10
c)
6.46*a)
6A7.a)
x-s
(x) =~
6.39.a) (x)
b)
X+l
9x+8)+Jx'-4x-32
,
b)
y~J-x2+IOxc) y=J16+6x-x'
y=Jx'+2x+I+Jx 2 -2x+i
b) ~=Jx'-6x+9-,jx2-lOx+25
y = log (1- 3sinx)
b) y = log(S + 2cos6x)
v4-3x-x 2
6.34.a) y=log(x'
c) y=3+2sinx
6
y=
5+sin3x
b) y=x'+2x+7
y~/-x2+x+2
>
V= x-l +?Jx-5+Jx2-10x+25
- x+2
6.35.a) y=iog(2
y=x-3
X6AS.a)
x+ J
X.
6sinx + 8cosx
6.44.a) y=5x'-8x+10
= log(sin x)
1e>g(>:-.lj
x+2
6.43.a)
Xl -2x~3
6.33.a) y = Jlog(x + 3)
6.38.a)
6.41.a)
sin x
x
y = logQ - tgx)
x-5
3
y=
2-cos2x
y~
b) y = - - 1- cosx
b) V"" arcsin3x
y=--.
+4
6.36.a)
Odrediti oblast vrijednosti sIijedecih funkcija:

6.40.a) y=sinx
b) y=cosx
I(x)
a[ccos( 5 - x)
flog, (x' - 25) -11
Ispitati ogranicenost datih funkcija u datom intervalu skupa R:

I
6.57.3) Y = x 2+3 ,(0,2)
b) V = ~- (-1 1).
6.58.a)
21
x -4x+3
,(1,3)
b)
y =
x 2 -1 '
3x
, (-1,4).
+5
Ispitati parnost, odnosno neparnost, sl1jedeCih funkcija:

6.59.a) f(x) = x'-5
b) y;= cosx
c)
f(x)
tgx
75
b) f(x)~x3-3x
b), y~5sin'x ,k
b)J v=x+sin~
-- ~/
\''''
6.60.a) fix) ~ X4_ 8x' + II

~f(x)~x3-5x+3
'- (6.6~ja)
y+I-3
~) f(x)~J4-x'
c)
f(x)
~
~
8xsinxv._.
sin2x+cosx
aX + a-x
Y ~ ----2
f(x) ~ x+tgx
6.68.a) f(x)~3x2 .V;:-5sinx
a --,
a'
@)f(x)~logx2
x-5
f(x)~log-
x+5
b)
a -a
-x
f(xJ~--~-
b)
2
fix) - tg3x + cos4x
b)
J"'()
X
3"IXI- 10e -,'-3
Dokazati da su slijede6e funkcije periodicnc i odrediti njihove osnovne periode:

3x
6.69.a) f(x) = sin5x
b) f(x) ~ cos6x
0) f(x) ~ tg4
b) f(x) ~ cos3x + cos4x c) [(x) = sin2x+cos5x
6.70.a) f(x) = sin2x + sin3x
. x
.
. x
x
6.71.a) f(x
) ~smx+sm'b) f (x) = Slll- + cos -- +tgx
.
2
4
2
6.72.a) y ~ sin 21tx
6.73.a) f(x) ~ sin6x + tg4x
6.74.a) f(x)
b)
i ~ sine ax + b)
~ 2 sin 2x + cos.:'C + tg 3x
3
Funkcije date u implicitnom, napisati u. ekspIicitnom obliku:

6.g0.a) 3x + 4y - 11 ~ 0
b) 3x + 2xy - 4y - 1 ~ 0
6.81.a) 3 sinx + 2xy+ x-y +8 = 0
b) x2 + 3xy-y+8x+2 ~ 0
V>/
f(x)~Jx+x'
b)
Ct>:)l) Y~V(x-I)"+V(x+l)'
6.67.a)
f(x)
fix)
.'
~ Y~lxl-2x2
6.66.a)
f(x)~sinx
c)
c)
c)
c) y ~ sin 4 x
tg3x + cos4x
. 5x
4x
5x
a, bE R
~
b)
[(x)
b)
f(x)~-3s1116--2cos3+ctg7
Skicirati grafik date funkcije:

6.82.a) y~x+3
b) y ~ 2x + 1
6.83.a) y~ -x + 2
b) Y ~ -2x - 4
6.84.a) Y~lxl
b) Y~lx-ll
6.85.a) Y=X2
b) y ~ x 2 _ 4
6.86.a) y~x2 - 3x-4
b) y ~ x' - 4x-2
6.87.a) y~2'
b) Y~ 3'
6.88.a) y ~ logx
b) y ~ log(x-2)
6.89.a) y = sinx
b) y= sin2x
Date su tlll1kcije x = get) i y
6.90.a) xdl+7,y~2x-5
6.91.a) x~t2+1, y~sinx+2
Date su fitnkcije f(x)
=j{x). Odrediti slozenu funkciju y ~ 1'(g(1.:

b) x~2t-l, y=(x+l)2_3.
b) x~e4+2, y~lnx-I
~ I-x, g(x)~ _1_, hex) ~~,x E R\ {I}. Odrediti:
6.92.a)
fof
I-x
b) !Log
6.93.a)
fog
b)
6.94.a) (fog)oh
Odrediti [(x) ako je dato:
6.95.a) f(x+l) ~ x-2
6.96.a)
Dokazati cia sIijedece funkcije nisu periodicne:

6.75.a) y~x+sinx
b) y~cosx2
cJ ttx)~sinx2
r(.~}6X+3
,2
c)
hoh
gof
c)
foh
b) fo(goh)
cj
fo(hoh)
b) 1'(2x) ~ 4x- 1
b) ( x-I\
cJ [(x') ~ 9x
cJ / x+11_3
x
x
jX+YI
J \
b) Y=
6.77.a) y "'" sinx
b)
x+5
-3
log(x+5)
Odrediti aule i znak datih funkcija:

x 2 +4x~21
x-2
6.78.a) Y=
+3x-4
b) Y= 1+x2
6.79.a)
Y~(X2 --5x+6)e~
b)
c)
0)
-25
6.98.a)
6.99.a)
x+3
c)
y~ I-x'
cJ
y ~ Vr(x-+-3-)~2(-x---I)
y~2x
+3
f(x)~2x+5
6.100.a) f(x) ~ x 3
6.I01.a) y:;:; 2
6.102.a) y=rx~3
76
-3-)~8x+2
'l
3)
f(x)+f(y)
2
Dataje funkcija y ~ f(x). Odrediti njenu inverznu funkciju Y~'

koordinatnom sistemu skicirati njihove grafike:
x 2 --7x+12
y~(x+4)5'-2
X-I
6.97.* Odrediti sve funkcije f: Z --+ R za koje vrijedi:
Odrediti nule date funkcijc:

6.76.a) Y ~ 2x-6
c) y~x-4
c) Y ~ -3x + 5
c) y ~lx+31
c) Y ~ x' + I
c) y ~ _x2 +2x +8
cJ y=2"-1
c) y ~ 10g(x +2)
c) y = COSX
0) Y~ -3x + 8
0)
b) f(x)~x' +5
oj
2x+5 x*3 c)
x-3
b) y::::: 31'+2
0)
b)
f(x)~--,
b) y~-2J4-x
0)
f(x)~
r'cx) i
x+3
Y~--
2x+5
f(x) ~ 2-'
4-x', O';x,;2
log, (x -1)
-1JI+4x
2
77
6.103.a)
y=x 2 --16
b) y:::=3X2 +x-4
c)
eX: +e--X:
b) y==---
6.104.a) y'"log(x+5)-2
c)
Izracunati granicne vrijednosti datih funkcija:

.
Xl -J
r 3x+5
b) 1 m - c) hm---):---J.22x-3
.\"-->-2 4x + 7
Hl 2X2 -11
y:::::x2-3x-~
2x
Y=--,
l+x~
rl m
4x+3
--
~~
lim( x -3x+1 +1)
2
x ......o
6.107.a)
6.2. Granicna vrijednost funkcije
Ako je
jfCx) - Ai > M,
za Ix -
b)
~~~~f(x) =
6. I 08.a)
rl l l5x+
1
l-2x + 2
x---Jo3
lim cosx
b)
"
sillx
1im
2x
>:-).n;
>:""'T
Defirticija gran'iene vrijednosti funkcije: Neka je funkCija y = f(x) definisana U okolini

tacke a (pri' cemu u samoj tacki x = a ne mora biti definis8na). Broj A nazivamo granicna
vrijednost funkcije y = rex) kada x---+ a, ako Za proizvoljno, rna kako maleno, 8>0 , postoji
hroj D(S) > 0, tako da vrijedi
If(x)-A!<E, za Ix-al<8
GOl11ju nejednakost, najcesce, zapisujemo ovako:
x-4
' l-co. sx
Il m - - X--">O sin'; x
b) lim sinx:-sina
.\"4a cosx - cosa
. l-sinx
Il m - - , "-f:::' cos x
b) lim~!lX-lga
x"-)-a
x-a
(~) rl mx-5
- - - D\-!~
2
\-,-
c)
x -61
!---j.8
lim (sinx - 2cosx)
x-}-o
t---X)i
sm
c)
lim
r...,.~ cos 2 X _}.

2
6.109.a)
c)
cos2x
lim
J2
cosx--
A.
0\ < (} ,gdje.ie M rna koji pozitivan broj, tada pisemo
c)
. x2-2x+21
hm-----X-}Q x2+2x+7
c)
lim 8+~-~)
r...,.",\
x 2 ,.x
lim/ex) = +00 i za fnnkciju Y'-"f(x) kazemo daje beskonacl1o veiika velicina kada x-+ a,
"-;'0
Ako je 1imf(x);;;o; 0 za funkciju y=f(x) kaicmo daje beskonacno mahi velicina kada x-+ a
x-+"
Ako jc >.: < a i x-+ a , tada koristimo oznaku x-+ a -- 0 ( "x teli ka a sa lijeve straneH) , ako
je x > a i x---+ a , tada koristimo oznaku X--j- a + 0 ( "x tezi ka a sa desne stram:") Brojevi
f(a~O)
lim lex) i f(a+O) = lim f(x) nazivaju se, redom, lijeva i desna granicna
r-c
'0(Vi
,..-;:
!)
_,_
XX-c
--_11""",+:-', x + 2
6.1 12.a) I1m
arcsm
x...,. H()
b)
lim .
x r:------
<-.o,}S-x--JS+x
00-.
r-+II-0
x-----J.IlI{)
vrijednost funkcije y
= t~x)
6.113.a)
u tacki x = a,
rlm
-3
b)
x-+ 0-0 X
rlIn
O'Jo.l\
Da bi u tacki x
a postojala granicna vrijednost, mora vrijediti jednakost:

lim I(x) = lim I(x).
r-+a-O
6.114.a) lim 2-'
b)
X_)_H~'
O\.!(\,,\'
6.115.a)
X-HI+U
pm logJx
Ako funkcije y = f(x) i y = g(x) imaju granicne vrijednosti karla x---+ a, tada vrijedi:
J)
2)
3)
lim[f(x) g(x)l= liml(x) limg(x) .

r-+-<l
r-----J.a
hI
x-HI
)'-40
Iim((x)
(x)
6.1 I 8.a)
iim~--=.!:::2:-"--,akoJe
limg(x)FO,
x--)-(/
X->(I
lim g(x)
g(x)
6.119.a)
X-----J.a
Neke va7."ne granicne vrijednosti:
a)
Hm
>:-+0
sinx
78
lim(l + x)" =e
,~o
-3x
2
x+2
iim-,x .- 4
,--.2-tfi
x 2 +5x+6
)"-.-3
x+3
3
3 2 --'--- 2
lim'x " x , X
,
11m-~--
!..
=1
b)
c)
lim
>:-,3
@7 lim x2-2x+l
x -x
.~-)-{J
iim[r(x). g(x)]= limf(x)lim g(x).

y -)a
e~
x 2 _0
d)
(e=2,71828 ... )
In(i+x) 1
Il m - - - =
r40
e)
aX -1
lim--=Ina
r-40
6. I 20.a)
(Ir
0)
c)
lim log2 x
c)
x----'>o+o
+x
x--).ct)x 4 _3x 2 +1
rnn-3
x40 X
lim 2"
lim log] x
"4+",,
fiit) lim x', -16

~ x-)--42x + 8x
.QJD lim x(x+4)
<~
-3
5(x' -16)
b)
.. x'-6x
nm-,-x->ox--2x
b)
" 3x - x 2
~'-+3 x-3
Ill11--'
3
b) lim x -3x+2
-2x-6
x-}--2
"-"
16.12 .a)l lim
b)
lim 2
x----l-+:
1:-')+00
3
.-
.~->o+o
X-----J.!
(~.
~}
(x_I)2
" 2x2_4x+2
I1m
>:-.1
3x-3
79
l-sin~-
Sin(x - "-)
6.188. *a)
lim
3
H.:: 1- 2cosx
b) liI1l ----.
x--.,.n
n-x
.,,' e'
..J,-,-I-,-+.:.s",in",x_-..c.J"I_--,s:.::in.:.:x.:.:
Ilffi-
c)
,,--)0
Pri kakvoj promjeni varijable x slijedece funkcije ce biti beskonacno male vchctn .
2
6.204.a) f(x)~x-2
b) f(x)~x'-9
c) f(x)~x-3x+2
6.20S.a) f(x) ~ 1- cosx
b) f(x) ~ sinx + casx c) 11X) ~ log,(x-2)
lim cos::' cos:: . cos ~ ..... cos ~

2
4
8
2"
cosxcos2x-cos3x
cosnx-I
lim
....
6.189*a)
x--+
b)
Pri kakvoj promjeni varijable x slijedece funkcije ce biti beskonacn o

velike velicine:
6.206 .) f(x)=x+3
b) f(x) = x' - 25
cJ f(x) = -x'+3x
<:C
X-'J.O
6.190.a)
6.207.a)
"-,;",-,3+
6.19La)!~,,!(J +~r
***
b)
G41) lim (1 +.3.)"

'---~
4-5'
c ) Inn
tl3D
'--Y
3x
X-'>-oo
lim(I--"--)'
4x
c) lirnll+-
,.~">",
x-,;ro
X--J>
I-x
b)
lim(1 + 2x)'
x"-)
c)
lim (1- 4x)
. (x+ 1 '\2x+l
C):~!lx_2j
b) lim(2X+3 V+2
to)
x-,"W\ 2x +! j
c)
lim !n.Q+ Inx)
c)
x--),o
lm==......:c=
sin3x-sinx
6.197*a) l
,,--->0
In(1 + x)
'
6.198.a)
6.199*a)
eX -1
lim'--
x-+O
b)
lim( xarCSin-"--)
x+l
c)
7" -1
lim---
c)
x_}(j
e-2r -1
6.200. 'a) lim - .._.,,-">0
'
6.20 I *a) I nn
(.' ~ - ~ 4)'
X,)X ,
x--+"\X
-3x+5
lim(l -1- X3)c/g1 x
x-,o
lim--HOin(l +xt)
(X'+X+1
b} ..
11m
2
~-';oo
c)
x +x
1
lim"--=-x
Y
I
limx"
",--->0
lim(l+sin1tx{,gm c)
x---+ 0
X--++J
x--).-oo
KOSA ASIMPTOTA: Prava \ y - kx + n je kosa asimptota grafika funkcije Y ~ [(:X) ,

a!cojc lim [J(x)-(kx+n)]=O ,odnosno,a!coje
x----+w
x
k = lim fe ), n = lim [t(x)-kx).
x--+ ""
x
x----+ co
c
lim (J+tg2.j;)';;;;
x----+O+O
I
6.203*.a)
y=b
"
>=-...r-.,,-
x'~x~l)
limx";ux
{J
l<r I~
. 10" _7 x
luu-2- -
x ...... 0
x----+!
b)
x--+
"
b)
x--+ a
funkcije II vrstc.
llOR1ZONTALNA ASIMPTOTA: Prava y b lie horizontalna a.siI1lptota grafi];:a
funkcije y=l(x), ako 50 lim f(x) = b iIi lim fex) ~ b .
5,
b)
ver;ik-;'/'-;;;~simpIQtll---====r'
~' l
VERTIKALNA ASIMPTOTA: Gratik funkcve y = [(x) ima

akoje lim f(x).= +lY) iii lim f(x) = -00. U ovom slncaju (acka x = aje laCka prekl
lim (2x + 3)/g'::
.--+0
c) f(x) ~2' +3"'

c) f(x) = log(x-2)
Asimptote fuukcije
x-+c.(I
c)
lim sin2x
In(l + x)
l- ...... il
X'"+e<\
lirn 8e'-1
_l
1"-,0
6.202*a)
b)
Y'
lim(l + -"-3x)
x->O
6.3.
HD
b)J~!(l + x\
tgx
6.193.a) lim(l+x)'
~ 2'
x 2 -1
c) f(x)=-x 2 ~16
b) f(x)~x;ll
x -1
b) f(x) ~4-'
b) f(x) ~ ctgx
+8
( If
x--+oo
X--4-oJ
J"
x~4
6.208.a) f(x)
6.209.a) f(x)
1--)
iim(l + "-)'
X
c) lim (
f(x)~--
c)
. Horizontalna asimptota
L-....------'-----'~b'-----:-_~
lim (Inx)"
x-~+""
85
84
Odrediti prira'taj ,;y ~ ,;f(x) funkeije aka je data x i ,;x:

6.220. y ~ 3x za x ~ 2 i ,;X ~ 1 .
6.221. f(x) ~ x 2 -2x +2, za x ~ 5 i ,;X ~ 2.
6.222. y~Fx, zax~ 1,44 i ';x~0,25.
Odrediti asimptote sIijedecih funkcija:

6.21
)
~
e")
6.212.a)
6.213.a)
y~-
bl
x-2
4
x
y::::I---:;-
b)
y~
-3x+4
x-3
x
y~-
x-I
@
@
x +1
y~--
x+7
y=-2x
x'
y~-
x+l
6.223 .. Odrediti prira'taj funkeije y ~ x + X +1 pri promjeni argumenta sa

Xl = 2, na Xl '= 2,5.
2x4+x3+ 1
x
Ll.x ~ 0,2.
x
6.225. Dataje funkeija l(x) ~?;fi; . Odrediti M(x), ako je x ~ 1 i,;x ~ 0,2.
6.226. Odrediti prirastaj ,;P povrsine kvadrata straniee a ~ 10 em, za L\a ~ 2 em.
6.224. Dataje funkeija lex)
2x2 +9x-5
@14~
6.215~~
x-5
Y""--2x+6
x'
b)
Y""'--
Xl
+1 -~!"'
'
4x~ x J
Y = 2- - -
6.216.a)
6.217.a)
x
2x2 _g
b)
b)
y~.jx'
6.219.a)
I-lnx
Y=--
1+ Inx
x _x_l
x
x l +6x_5
6.2HLa)
Odrediti prirastaj L\y = L\f(x) date funkei]e u opoem slucaju:

b) y=x2+1
c) y=2X2_X+5
6.227.a) y ~ 3x + 2
b) f(x) ~ sinx
c) f(x) = tgx
6.228.a) f(x) ~ 3'
x +4
2
y~--
_.j
b)
y
y~
~.!.. Odrediti M(x), aka je x ~ I i
6.229.a)
xl-5x+4
v=
x+l
x-J
b)
----
2x+1
y= "_j~
c)
"
3x
y~log--
x+l
x-1
x'
-1
b)
Y=
2x+3
-,-
x +1
6.5,
I-x
+ 4arcrg-~
l+;r
Newekidnost funkcije
rnefinicij~'d: Za furtkciju y = f(x) kazemo da-je neprekidna u tacki X'''"a, ako je graniCim
L vrijednost limf(x) jednaka vrijednosti funkcije za x=a, tj. ako je limf(x)""" f(a).
;'--><1
Prirasta,i argumenta i prirastaj funkcije

Zn. ful:kc!ju y f(x) r~zJika dvije vrUednosti argumenta xli X2 iz njene domenc, naziva se
I pnrasblJ argumenta I oznacava sai1x, to znaci daje X2 - Xl "~- !lx.
I
'II
Razlika dviju vrijednosti funkcije YI
. oznacava sa ~'iy iIi ,6.f(x),
~j.
vrijedi:
fIX -~o
I Ako je u tacki x=a naJ11sen uslov neprekidnosti, kaiemo da funkcija u toj tacki ima prckid.
Definicija 3: Za funkciju y = f(x) kazemo daje neprekidna u intervaJu (a, b) ako jc ana
neprekidna u svakoj tacki log intervala.
Odrediti tacke prekida date funkcije:
f(xl) i Y2 = f(x:;) naziva sc prirastaj funkcije i
6.230.a)
1
lex) =.-~
6.231.a)
y=-
b)
y=---.
6.232.a)
y=
4-x
-9
b)
y=
X,
x-6
6.233.a) lex) ~..#x -I)

x-
86
b)
lex)
c)
x+3
L\y
Y1 ~....... f:ii"i::'1!'L .. ,.,"...,... ~
.T-)'/
Definicija 2: Za funkciju y = f(x) kUZemo da je neprekidna u tacki x=a, ako je 11 toj tacki
definisana i ako beskonacno rnalom prirastaju argumenta odgovara beskonacno mali pri'rastaj
funkcije, tj. ako je lim ly(x) = O.
5x+6
2;;
x+5
x 2 +x+ 1
-2x+ 1
b)
0)
lex)
2x
(x-3)(x-7)
x+5
(x -l)(x + 3)
x 2 -3x
+6x+9
x 2 -8x+ 15
(2x-5)(x+ 10)(3 -2x)
87
fu'v
lim
6.122.a)
<
<.
Xl
X-l-5
-8x+15
-25
b)
x-I
1Im-.x--)Ix~-l
,'----.-"
I"1m,
x2-7x+IO
61
. "3
_.a )
H5X-
3x 2 _x_6
!G\ l'
!...!l))
-9x+20
1m
H-~
, 6x
1-
+ lOx+4
6.124@
@lim ~"I
2
6.125.a)
b)
6.126.a)
X-JoO
. (x-4)(x-2)
I1m
4x2+x+2
b)
x--)m
6.127.a)
.
x
r.-;cHo,,1+2x -I
2x'+x+6
Hoo(x-l)(x+12)
6.143.a) I1m
. lOx-.Jx' -11
3x
6.144.a) lim ~6
lim
b) hm--:':':""""':":"
tbJ" lim ~ :- ~
\!:!J}
6.128.a)
6.J3~ lim(._I_x-3
6_
't.VX--)'3
6.131.~
2_)
lim(_1_ _ _
.<---)1
x-I
b)
x 2 _1
. (2x 2 ,-4x-24
6.132.3) lIm =.,...':'::""::":'
2
'
J
. (2+llX+3.X2 .X+I
Ilin
-x2+x+l
2 ..-x/J
~-->-4\
6.133.a)
x -16
4-x
X---"7-2
b)
X--->-OO
/ vJ
1.6.134~) !~'i(
l-Ji+x )
6.131@ ,I\,!,~( x -~)

6.136.a) lim (x+.Jx' -7x I
,,--'-'-4>
6.137.a) lim (Jl+x'

X4H<l\
6.138.a) lim (
.'(--)+0:0\
-xl
)
.Jx +a_.[;l).
6.139.a),li,rpJ .Jx+ / ; -..Ix)
80
.
hm
x+2
I
x2-2x+4
,,----,-, -1
-324\
-)
<--
!~~( ~ -.J2)
b)
lim(x-.Jx'+5xl
X--)+""
x~~:,(X+Jx2 +54X)
b)
6J50.a)
6.151.a)
6.152.a)
lim 1+2cosx
cos 2x -+ 1
~.~::_
lim sin2x -cos2x -1
x-:.~
COsx--smx
H'
. } .. ,jx-2
hm-'-~'
2
lim
HI
b)
b)
x -121
fx-s
lim
0)
,ja+5x -,ja-5x
2x
b)
x 2 -81
H'I-,j6-x
x+1
..Ix - 2
H43--J2x+l
lim
c)
1'-}!2
.Jx+4-4
x-12
x+2..1x -3
x-sf; +4
r1m
,~",j3+x
lim
X-}1t+O
3x
...)3-x
..11+003;
sinx
l-cos4x
"""'01-cos8x
b) lim
b)
rm~ (sinx
--,--tg 'x)
X--'>~
b)
lim
cos
,jx-b-,ja-b
:\:-.(1
6.153.a)
b)
E'!'.( ~-.JX+12)
6.154.a)
b)
,~( Jx+Jx+..Ix -..Ix)
6.155.*a)
x~!( ~1+x2 -x)

b)
cos x
x_.~ sinx+ Jsin 1 x+cosx
~'-->'" 4x -5x+6 x+lO

2
3x+3
6.149.a) lim
x +8
(5X' -3x -8 4x -3)
b)
b)
, ;.;:.3_+..:2:::x_--_,j"'xc..+=2
6.148.a) I
Im-
!~"lC~2 - )~8)
( --+
2
b)I1m
x+l
,jx+7 -4
oj lim
x--~-! 2-.JX2 +x+4
-,-.J3_,_2__X,--_1
1"--)-1
E-1
x...,.11
3- ..Ix
x----'-' G
lim
cJ
lim
'~'4-,j2x-2
b) lim
6.147.a) I1m
;1
x-J";;
Im~--
x-2
6.146.a) lim----X-l-2 .Jx+7 ~,3
~, 2,Jx-l
b) lim
x'-4II_x
6.129.a)
b)
cJ
H" x-a
- ) [.l i ll-..Ix
l-6. 14o.a
jx
x--).+oo
x+3-3
X-lob
b)
X-l>j
rI n 1
4x-I
--x--'>
. x'-..Ix
hm-----
c)
}i'!'A.Jx' +2 -x)
r
x2_9
lITl~
,j3x-3
..Ix -Jx-3-J3
b) lim
.Jx' -9
H3
x~,
81
cos:! x
. sin x
b) 11m
6.156_a) lim .:-""'-';'3
X",,"~
1+sin x
x-t~
" sin 2 x-sin 2 a

II m - - - - -
6.157.a)
' sinx - cosx

I1m
x-~:; tgx - ctgx
b)
sin(x - a)
.HlI
(;~;~)'\ lim 4x+8

~~H-2
x ,r;:--
. vW-I
hm
r-} 0
\. i/(;-;;y - 1
h)
llTI-
3Ci 2,r:+ I
6.163.*a) lim _'1_XA_'_-= v x
lim_ __x__
r-,oVx+l-1
(x-I)'
. x,/x-aFa
I ml
a> 0
,/x-Fa' -
h)
b)
. .J1+-';-1
I1 D 1 - - - -
x-'()Vl+x -I
.. sinmx
Ilm--y--}O
. x
Iim _ _
3
X
'--...._
Y-Ht
. '3
b) lim 5111
x---).
b) lim--2
" ...... 0
x2
HO
lim(nSin'n::')
6.172.a) lim('!'tg :::)\

,,--->0 X
2
c ) 11m
_
x-a
sm-
b) lim
6.177.a)
c) I1m
x.,,>::'
"
sin 3x
lim~~~2x+(g2x
x--+O
xsinx
sin xcosx - ff0
Xl sinx
. sin(x+h)-sin(x-h)
hm
h-+O
h
b)
lim
b)
.
I-cosx
6. J 80.a) hm------HOx(~x+1 -I)
VS-x-l
I Irn---_-'~4J5=x -1
b)
lim-;;,r=-, m,nE N
Vx-l
x-.;.j
'!Jx-l
sinx
mx '
b) lim \-cos5x
X00
x2
b) lim Igx-sinx
x-w
x3
b) Iim(2'
X--->
oc-
.sin~)
2-"
b)
sin(l- x)
b) 1I f f i - - x-,)
1tX
. (x- 3n)
c)
x~~ 0
sm f3x
' arcsin x
JIm--H' x
, l-cos2x
c) llln
X-40
xsin x
c)
lim(rctg2x)
\'--+0
c) lim I-cos] x
,-->0 xsin xcosx
x---->-~
' sin 5x + sin 3x

II m - - - - )(->0
c)
6.183.*a) lim
of;
fx+i6-4
sin5x
c) limx+arcsinx
,-.-. () x + 2tgx
';-;;-1
c) lim cos;>; + ctgx

x-+~
, 11: - 2x
x+1
b) 1I m - - x--+-I
IT
cos~-x
sm
tgax A
Inn -:-~d---'
lim
2a,
:<--+0
SIn x
a-ox TIX 1
lim ( sin- tg~J
6.181.3) I,m sin~x

. :--.!2
x~} --I
;::0 -+ I
6.182*.) lim ( x -I ) f g X----1- 1
2
Il1n--.m-:tO
1+ xsinx - cos2x
. ,
x-.a
sin x
6.179.a) lim -r~~;;;;;''';:--
)(->0
+xsinx-cosx
.
x(tgx -l}
b)
x--+O
6.J78.a) l i m - - - - -
c)
cosh
sin4x
X--+()3-J2x+9
Ho,Jx+2-fi
X'--){)
c,\
tgx
11 .......0
x--}a
x-;'l_~
tg5x
sin 2 ~
6.170.a) lim l-cosx
82
. ?
6.169.a) lim 5111_:::'
6.171.a)
x-.-ry,O
X--40
sin 5x
6.168.a) II I n - x-, Ii sin 2x
6.175.a) I 1m
iim~-l
X-).O
b) nm-"
tg 2x - tg 2 a
X-HI
tg(x-a)
, cos2x-cos2a
b) I1m
sin3x
c)
c)
(b).'lim
..
6.167.a)
x
x-;''!J2x+l-1
6.176.a) lim
c)
<
x--+O~_J
lim
. x
x
sm-cos-
SlnX-)O
c)
c)
H"
~~)
fgx-l
'
sin4x
c) II f f i - - -
b) lim arctg8x
X-0-0
4x
HI
r--''''-''''\
.~->o
6.162_ *3) lim v.;:-I

y-,~ I
-1
6.164. *a)
. sinx -sin a
6.174.a) I1m
. -} a
x-a
hm
'~O\h+x -V3x+2
b)
v23+x-3
X-JoO
c) lim sinx-cosx
)(-}o
~-l
b)
.
x-4
6.160*a) hm,c
6.161*a)
coSX-COS5
,
6.173.a) I 1m
x._~~
, x -x-2
hm
3
x--+-l
X +1
x->'VS-x -\l8+x
XA4
'
c) lim
sinx
x-J.I-Jl+sinx
+8
6.159_a) lim
- COsx
cos 2x
I-2eosx
x 2 _4
lim sin3x
c)
b) hm--X----1-2
1t
cos_ox
4
X-Ht
sin 2x
x-sinx
6.184.*a) lim ........ _ ;r--+",
1-5x
6.185. *3)
,.
sinx
11m
--2-
cos--'
x--+n;
X --1t
,~
b)
X----1-T<
.
n(x+l)
c) hm cos ~---
b) lim~-2
. sm-x-smu
\1m
2
2
X---+Ct:
V-;+l
x---)--l
x-(x
' a E ~,a
,,0
" -
1- 1(2
6.186,*a) lim sinx-cosx

x--+::
1t -4x
b) lim cosx
x...,::,1t --2x
,
Ijm( x -'::"Itgx
2;
_ tgnx
Iun . - -
6. J 87.*a)
H~\
b)
. I' co52x
oj I m - ); ___}~1t -4x
-~-.-1x+2
83
6.234.a)
2
x +4
f(x) = - o x" -4
3
f(x)=cosx
b)
6.235. Funkcija f(x) zadanaje na slijedeci naCin:
f(x)
x,
za x < 0,
za
-x- +4x-2,
O~x<l,
za 1:::;; x < 3,
4-x,
za x.:2: 3.
7.
Da lije ova funkcija neprekidna?
6.236. Dokazali da za x
4 funkcUa f(x)
"37 , D 0I"azatl. d a za x
6 ,L
6' ~fun k"

'CIJa ,f( x)
x' -36
= -
Tablica izvooa elementarnih funkcija.

U svim tackama, U kojima su odgovarajuce funkcije definisane vaii:
ima prekid.
x-4
x-6
DIFERENCIJALNI RACUN
(aX)' =axlna, (a>O,a-:f::-l);
c' = 0 ,( c - konstanta);
.
1ma
prek'd
I .
(x"
>' =a x u ' 1 , (0: E R);
(eX)' = c'
Dokazati daje data funkcija neprekidna u datoj tacki:

6.238.a) y
= x',
za x
=0
b)
6.239.a) y = 2' u tacki F3.
b)
- - (a>O,a*l)
xIna'
f(x)= sin" u tacki "-
3x
J' = I + Xl
(slax)
t
l
acT
'1 x= .
, I
(lnx) =-;
cosx:
b)
6.240.a) f(x) = x'o2x+ I u tacki x = I.

6.24 I. a) lex) =
(2X--1, x:S;1
1,
x> 1
f(x)= l+cos2x utackix="-.

cosx
u tacki x=]
'x
f()
b)
x' - 4
x- 2
"k'
(tgx)
=--~utaCIX=-.
b) y= cos2x
6.246.a) y = logx
b)
c) y=N~2
2X2
x+5
Dodefinisati datu funkciju u datoj tacki, taka da se dobijc neprekidna funkcija:
f(x)=~'_-9, x~3.
x-3
sinx
6.248.a)
f(x)
6.249.a)
f(x),~
88
= ---;-,
= O.
x-3
,x=3.
vx"' -1-2
b)
f(x)=~:+:,,2x+l, x~.]
b)
f(x)
b)
f(x)
x+l
.Jl+x-~
4x
2-~
sin2x
,x = O.
x=O.
(arccos x)
,
(arelg x) -
-1+x2
sm x
1
' ! + x'
(arcclgx) = - - ..
>
7.1. Srednja promjena fnnkcije. Srednja i trenutna brzina

I
-3
c) y = 2- - '
x +4
y=--
~--;
cos 2 X
(clgx) =--.--;
2
Dokazati daje data funkcija neprekidna u rna kojoj tacki iz domene:

6.242.a) f(x) = c, C E R
b) [(x) = x
c) [(x) = sinx
6.243.a) y=3x-5
b) y=2x+ I
c) y=x'-5
6.244 . ) f(x) = cosx
b) fIx) = In"
c) f(x) = e'
6.247.a)
6.245.a) y = x2 . 2x
(arcsin x)
(cosx) =-sinx;
l&)I naziva
Za funkciju y =: f(x), odnos prirastaja Ay funkcije i prirastaja argumenta.6.x ( fly
se srednja promjena funkcije.

Neka se tacka krece po zakonu s =- set). Tada se srcdnja brzina tacke u imervalu od tl do t2
nalazi po formuIi:
v" ~ s(I,)-s(t,)
t2 -t l
Trenutna brzina tacke u trenutku to> nalazi se po formuli:
8(I,)-S(lI)
v(t o ) = 11m vsr::::' hm
.
I
I
II _
/--)-10
.'
ir--)-/I
12
~tl
89
7,1. Odrediti srednju prornjenu funkcije y = 3x2-5 pri prorujeni argurnenta x od

XI= 2 do X2= 2,5.
7.2, Odrediti srednju prornjenu funkcije y = 2x2+5x pri promjeni argumenta x
od X, ~ 3 do x, ~ 4.
7.3, Odrediti srednju promjenu funkcije y = sinx pri promjeni argumenta x od
Jt
XI
=-
do x 2
Jt
=-.
6
2
7.4. Odrediti brzinu promjene date funkcije u datoj tack;:
a)
y~3x-2.x~3.
b)
7.3. Osnovna pravila za izvode. (Pravila deriviranja)

Za izvode vrijede slijedeca pravila:
C' "'" 0
(lzvod rna koje konstante jednak je nulL)
Xl = 1 .
( Izvod argurnentajednakjejedinici.)
(Xli)' = nxll- 1 , nER.
Ako
Sli
fig diferencijabilne funkcije u tacki x i C-konstanta, tada yazi:
y~-, x~-2
(f(x) g(x)/ = ['(x) g'(x);
7.5. Tacka se krece po zakonu set) ~ t' + 21:'-10 (tje u sekundama. a s u

rnetrima). Odrediti srednju brzinu tacke za vrijeme 2: t ~ 4.
7.6. Tijelo so krece po zakonu set) ~ 2t 3 - 31'+ 5. Odrediti srednju brzinu u
inteTvalu 0 s: t ::;: 3 i trenutnu brzinn u trenutku t = to,
7.7. Odrcditi srednju brzinu kretanja tacke koja se krecc po zakonu
set) = 12_31 u vrcmcnskom razmaku od tJ = 1 do t2 = 4.
8.2. f'rvi izvod (prva derivacija) fllnkcije. Opel metod

odredivanja izvoda (derivadje)
(l(x) g(x'
(l(x) \
19(x) ;
~ {'(x) g(x) + [(x) g'(x);
~ ['(x)
[g(x)]'
b)
DCfinkija--prvog izvoda (derivacije): Za funkciju y = fex) definlsc se prvi izvod iii prva
derivacija y' = rex) na slijedeCi naCin:
&
.<\;;"-l-O
ill:
7.2r';~a-) y
7.8.a)
Po dcfiniciji, odrcditi prv) izvod (derivaciju) date funkcije:

}' = ) (
b) y=2x+5
c) y=3x-l
7.9.a)
y=
to)
'7.10.a) y=
+3x
y~
+3
b) y=x2-2x
c)
y~
-5
c)
y~
+4x + 6
y ~ 6 - lx'
b)
y = -.Ix' + 3x + J I
c)
3 '
y=-x"
-8x-J6
0
'7.12/~) y=x]+2
b)
}' = x" +X2 +x
c)
7.13,,~)' )' = x'

, orA"
b)
c) y
y=!c
b)
y=x 5
a
7.11.~)
\7.14.a)
'-::-~
15~ y~E
7.16.a) y~ sin x
7.17.8) y ~ cos x
90
b)
b)
b)
y~-
y=-3
y = 2 sinx
y= cos3x
"
=x 3 -
3x 2 + 2x + 1
x" , 11 prirodan broj.
-5
0)
y=
c)
c)
c)
y=J2x-5
y
(g(x)" 0);
y=u
c)
ll
nEZ
Koristeci, u prcthodnim z.adacima dokazana, pravila deriviranja, odred1ti

prv! izvod datih flll1kcija:
b) y= llx+17
0) y~2x'
7.20,") y~5x
y'O" lim lIy ~ lim f(x+ffi)- f(x).

8."-+0
y=v
'-1
Date su dvije neprekidne funkcije y = u(x) i Y = vex). Koristeci definkiju

izvoda (derivacUc)" odrcditi izvod (dcrivacUu) 51ijedecih funkcija:
7.18.a) y=u+v
b) y=u~v
c) y=ku,k-kon~tanl'a
7.19,3)
g(x)- f(x) :i(x)
= 3sin2x
y= a cos2x.
= 6x_x 2
7.22.:if fCx)
Y=
= - t2x2 + 23
b)
-4x' -98
y = 5x-4 _3x- 6 + TR
7.25':cca)
FE
7.28.a)
729.a)
0)
+ 5bx 3- n
y=E + ) ; +O,lx
y~(x-3)(2x+15)
V
y= x
iO
--
FV
y ~ 5 ''17 + 77V645
c)
J'~
--Jx
c)
b)
y=4x 2 +6x -8x;:
b) y=3E+5x
'Z.26:hr- y=6';jx'
y = 3ax!1+1
y=4x 3 +~X2 +44
b)
b)
6~
y = _8x -I- 12x +200]
7.24:3)
727.a)
c)
y=--x
n+l
,,+1
+-'X
11-1
n-j
=3Vt +lJI-~
b)
b)
y ~ (x2-3x+8)(x'+4x2-6)
lfi
91
~,... >./
<1,,;>O,a)
y = (2x' _3)(2x 3 -I)
b)
Y=( 2X 3 +rx) (~ -17)
7.5.
Izvod (derivacija) iogaritamske funkcije '
",.4("'-
...
1
7,31:a) Y=-
b)
,73:i,~)
b)
x+5
Y=---
x-I
I
x'
c)
2x+t
3x-5
c)
V=--
'
y~--
x'
y= x+i
Qog"
_
x 2 +1
x) ~_l_",
xIna
, I
(lnx) =-;
(a> O,a;< I);
y~--
x 2 -3
7.33.a)
7.34.a)
y=3x 2 +S ,x=2~
y = X4 - 4x' -x. x = 0;
b)
y=-5x]+2x-5, x=-1.
b)
y ~ 2x' -2x' + 66, x =1.
Odrediti derivaciju (izvod) datih funkcija:

7.42 ,a) y =!ogax, a>O,a * 1,
7.43.a) y = In (5x)
b) y = In (x-3)
7.44.a) y=ln(3x-IS)
b) y = In (4x'-3x-ll)
4
7.4S.a) y:= Inx
b) y=(lnx)4
7.3S.a)
I(x) ~ 3x(x ,-llx' + 88), x =1
b)
(Xl=V;' x,eS.
7.46.a) y = ,fIn x
b) y=12+ln2 x
cJ
y=lnx ._, 1
7.47.a) y=In 2 x 2
b) y = In (3 + Inx)
c)
y =x 2 1nx-2x
7.48.a) y ~ iog,(x' -x)
b) y = IOg( x +
0)
y=log(2+3x')
7.49.a) y=.xlogx
I-Inx
bJ y = - - ;
I + lux
Odrediti vrijednost prvog izvoda date funkcUe u datoj tacki:
7.4.
Izvod (derivadja) slozene funkdje
i Ako lC' [u~lkcija
y = f(x) diferencijabilna u tacki x, a [unkclja z = g(y) diferencijabilna
LL
tacki
I y~ [(X),tadajeSIOZenafUnkCijaz~g(f(X)=(gof)(X)
I difercncijabilna u tacki x i ,vrijcdi:

I
(gon (x)=g'(Y2J(:~~g'(f(X))f'(x).
tj. z>z>y',
7.50.a) y = In( x ,.
7.6.
Ji+ x' )
0)
b) y=lnx,
c) Y = xln3x
c) y = log(X2_2x+3)
rx)
0)
y=ln(lnx)
x+l
t+
(3 +-Vj,-,
y=in
_a
x~
3X2
c) y=Iog - " ,
X6
i -- 3x
lzvod (derivacija) eksponencijalne funkcije
Odrediti izvod (derivaciju) datih slozenih funkcija:
7.36.a)
y~(Sx+3)]
b)
y=(x' _7)5
c)
y=(3x' +5x-19)'
7.37.a)
y~,J5x
b)
y~4!i~'2x-X2
cJ
y~J(x--l)(5-2x)
7.38.a)
y=;j(2+3x)'
7.39.a)
y = (x-
7.40.a)
v
,
b)
y_-_I__ '-(I_x')4
b)
0)
y=)3,,4x'
y=(x+I)'./2x-1
7.S1.a)
Odrediti izvod (derivaciju) date funkcije:

y =- aX, a > 0, a*- 1 ,
b) y:= eX
7.52.a)
y =- e- x
b)
y:::: e h
7.53.a)
Fk
b)
b)
Y=--
e'- +e7.S4.a) Y = - -
7.41.a)
,j3x
2x-l
y=--
b)
b)
7.S5.a)
y = e (2x'-IY
7.56.a)
7.57 .)
=a
:<+4
log, 5
..r;:;+4
y:::: e 2
cJ
c)
y=10 21'+3
cJ
Y~--.
e:" _e-- X
= fh _ 1_
c)
b)
y=(e 5X - 1 1)3
1'
= e-2X+11
e-" -e--'
e'" +e-- x
eh
+ e--2-~
c)
y=----
b)
y:::: 12&X 2 -1\
cJ
y = 44J --J;-
b)
y = iog x 10
cJ
y:::: logNl 7
cJ
y=in-,x- + 1
c)
y:::: aYe"
92
7.S8.a)
I 2 +e
y:::=n-2-e-"
b)
7.S9.a)
y=e-"(x'
b)
y:=exlnx
+6x+6)
In(xe- X + e- X )
e"
93
Izvod (derivacija) inverzne funkcije. lzvod funkcija

koje su inverzne trigoDometrijskim funkcijam a
7.8.
7.7.
Izvod (derivacija) trigonometrijskih funkcija
~-Sinx---~
~(SiflX)'~COSX;
(tgx) ~-2~;
cos x
----'- ------~
I Neka su funkcije f: A --7 B i
(co.sx).'
,
1
(elgx) ~---.-,-.
sm x
u tacki Xo E A , odnosno Yo
I Xo i /'(x o)
,,~--,---
I- L : B 4
A, (A,B c R) uzajamno inverzne'i neprekidne
= I( xo) E B . Ako je funkcija f diferencijabilna u
c;t 0, tadaje i funkcija
r'
diferencijabilna u tacki Yo i va;:i:

._1
'
(f ) (Yo) = -;::;---()'
_~__________~________________~j~X~O~________________
Odrcditi izvod (derivaciju) datih funkcija:

b) y = ctg x
7.60.a) y =. tg x
v = x + sinx
y
=
x
SII1X
44rI:
,
bJ Y= x 3 ctgx
7.(>2.a) Y = x"COSx
br
a)
763a)
)1=
2cosx
l'f
765:;\)
y'::;;;: eX Sill X
{66~) y = sin3x
= e-~ctgx
c)
c)
y = ;g6 x
cos5x
y=4sin x
7.69.a)
7.70_a)
y
y
b)
b)
7.71.a)
Y~COs(2X -~)
7.74. *aJ V = Jcos-.Jx
x - sin x cos x
y ~ 2x - 4sin3x
clg( 4x + I)
tg7x
1
gx
v=-cos ~
b) y=-'-----8
c) y=tg'x-3x
b)
Y=S111
c)
Y=
b)
y=lntg3x
c)
y:;::: In cos 4x
, x-cos, x
1
} x (3_ cos 2 x-)-)
b) y=-cos-
15
7.76*.a)
y:::::x 1nxcosx
b)
7.77.a)
Y = 2'"''
b)
94
0)
1
Ixl<1)
.
(arcsin x) =~,(
cJ
y =
::,;;;;;;sin 3x
sin x
y:::.: xeX(sin x - cosx) + eX cosx'
(lxl<l)
vI-x
-J
(arccig x) -
- 1+X2
1 +X2
Odrediti izvod (derivaciju) date funkcije

7.78.a) y=arcsmx
7.79.3) y = arc tg x
7.80.a) y = arc sin3x
7.81.3) y = arc sin6x'
ohlastima u kqjima su definisanc:

b) y=arccosx
b) y = arcctg x
b) y = arccos5x
b) y = arccos(x-2)'
2x
7.82.a)
= arctg5x2
b)
y= aretg]
7.83.a)
y = arcctg3x3
b)
y=arcctg~
7.84.a)
x
y;;:;:; arcsin-
b)
7,85,")
x
v=arcfg.
b
b)/
7.86.a)
y = x - arctgx
b) y=xarecos3
cJ
y~~
b) y~e'[;arccos[;
c)
y --
!ncos--~
. 1+ sin x
Y=---lm
2
cos x
cosx
y:= 3 1gr - 1
x--l
~- ~---,
2
(arccosx)'
,]1- x'
(arctg x)'
b)
2
y~---
b)
y= tgIn x
cJ
b)
y:;::: 55in 3 2x
7.72.a)
7.73.3)
1 +51n x
1- cosx
1 + cosx
y=xe x +sinx
7.68.a)
= xsin 3x +cos 3x
y == xl. _ COSX
l-cosx
Y=---
oj
y~::'COS2X
tg2x
y=e' +e Xsmx
b)
sin x + 3 cos x
= 3tgx - 2ctg x
Ili
y=sin x
cJ
y=x~tgx
.,,)
cos x
l-sinx
7.67.a)
y~--
7.64 .( y = e"'tp::
0)
------J
x+l
7.87*a) y = x sinx arctgx

7.SS.a) y
= arc sin(3x)
y = arcsin3ax
c)
y = arccos(l-2x)
i+x
y=arctg--
c)
y=arctg 2x
l-x
b)
y~arcsin.[;?,
x:?:O
arcsmx
x arcsin x
e'
c)
95
7.9.
Logaritamski izvod (derivacija) funkcije
Akoje funkcijay
f( x ) pozitivna i diterencijabilna u tacki x, tada je i
slo zena funkcija

z ~ in f(x) diferencijabiina u toj tacki x, pri cemu je
[lnf(x), = [,(x) .
f(x)
Odrediti izvod date funkeije:
7.89.a)
y"",x"
7.90.a)
b)
= (sin x)'gX
bJ
y =
y
X1~
=x
afCS
"'"
eJ
y=(x + 1)'"
c)
Y=
xlnx
7.103.a)
y = 1- e,;n'3" cos 2 3x
7.104.a)
y = In( sin
7.105.a)
y = arcsin
7.106.a)
y=ln
7.107.a)
7.108.a)
b)
rx). tgj'; - j';
sinx
__
.Jl+sin 2 x
b)
N+2x
x+1
b)
Mjesoviti zadad
izvodll (derivaciji) funkcija
Odrediti prvi izvod slijed(:,,ih funkcija:
7.91.a)
y=(3-2x)5
b)
y=(4-2x-x 3 )'
7.92.a)
y=.J,;2~3x
b)
y=~
7.93.a)
f(x)=-
b)
.
f(x)=
J2;-+!
f(x) = In(e" + I) + 2arctge 3,

2
f(x) =sin (cos (tgJx
2
-2x2 + 1
7.94.a)
f(x) = (x' - 6x + 7)3
b)
f(x)=(x' _3)-4
7.95.a)
y = (x' + 6).j x' - 3
b)
+1)'
Y= (a+x)"
-a-x
7.96.a)
b)
7.97.a)
b)
7.98.a)
y=3S 2X +3e 4x
7.99.a)
y=lgln
x[
2x
y=e
7.1 0 La)
I
Y = arcctgx--
7.102.a)
y:::;: arctg
96
y:::::: 2 x "-2!ux
e)
Y = In'(2x+3)
c) y=lnxe 2x _2e"
7.100.a)
'\fl~e
y=w
+arcsme
x
I"~
x
b)
y = InctgV:Z;;
b)
y = x] arccos x -Jl-xl
y = cosln 2 3x
c)
arctgx
y=~--ln-r~-"
,,1 -+
II
Xl
b)
14
1 21_2
y=-lg x+-tg x+-sm 3x
b)
y=VI+x.,r;:;3
423
datoj tack;:
7.109.a)
f(x)=4x+3,f'(3)=?
b) f(x)=x 2 -x, f'(0)='1
7.110.a)
f(x)=x'-ll,f'j-I)=?
b) f(x)=x 3 +8x,./'(-2)=?
7.ll1.a)
I(x)=4x -3x+78, /,(-1)=7
7.1 12.a)
f(x)~.Jx'+3+~,
b)
f(x)=sin2x,
f'(~)=?
7.113.a) f(x)=(x 2 -2).r;'+I, l'(J3)=?
2 --x, Jro(o
3
b) f( x ) =cus , ,.:..-n)=?
3
x
b) fIx)
/'(f3) =?
7.114.a) fIx) = e" Inx', /,(1) = 7
b) fex)=..r;;ln 2 x. /'(1)=7
7.115.a) f(x) = (x + IJlrclge,h. /'(0) = 7
b)
x+1
E-
I .Jl+x'-1
Y= n
.JI+x' +1
x
I}
y=intg-+cosx+-cos x
2
3
Odrediti lzvod date funkcijc
7.111.
b)
( J
smx
Y= l+cosx
Rijesiti jednacinu f'(K)

3
7.116.a) f(x)=x +3x2+3x+30
3
7.117.a) f(x)=12x +18x',7x+3
7.118.a) f(x) =
7 -119 .a) f()

x
/,(0)='1
1.,
I( x) =arCSIn--,
. x-I
x
.f'(5)=?
= 0 ako je dato:
1'; (x-2)
=-sm~
1-Jx2+i"'
x-stnx-lO
7.120.a) f(x)=3cosx+4sinx-3x
b)
b)
b)
[(x) = x3 _6)(2+ 12x, 15

[(x)=2x3 +x2,8x+7
b)
f(x)=3x-x'
x+2
b)
f(x)=cosx-2sin'x+5
f(x)=J2(sinx-.cosx)-sin 2 x-x
r-:--:;- + 4 arcstn. Fx
b)
y=v4x-x~
b)
y=arctgl-X
I+x
97
Koristeei L'HospitaJ-ovo pravilo, odrediti granicne vrijednosti:
7.11.
Izvod (derivacija) impiicitno zadane funkcije
7.133.a)
5x 4 ~4X2
lim
Jed~aciria F(x, y}:= 'O'i?dreduJe funkpiju y - y(x). Prvi iz~od, na ovaJ naCitl,zadane funk,cije,
otire'duje se-tako 'StOBe deriviraju obje stninejednacine i tako se dobije novajednacina s
rtepoznatom y', Ii ave jedna,cine odredi se y'.
7.134.a)
7.135.a)
Odrediti prvi izvod (y\J implicitno zadanih funkc~ja:
7.121.a)
7.122.a)
7.123.a)
7.124.a)
7.125.a)
7.126.a)
7.127.a)
2x+3y+7=O
y2= lOx
,,2+/=25
x 2 _4/= 16
,,'+xy+4y'= 16
Xl +y'-8xy=O
c'lJ'+! _x
b)
b)
b)
b)
b)
b)
-l:::::o
b)
5x-12v+14=O
y'-6x':O
x2 +4/=8
4y'-5x=O
e'~X
Xl
7. 136.a)
7.137.a)
7.129.*
X4
7.130.*
x 2 siny + / cos x - 3x- 2y + 16 = 0
_6x
7.138.a)
-y+2xy=O
e'~
l' 'IT
1m
,-,~. occ
2arctgx
v'
~+L=I
a2 b 2
7. 139.a)
l' I-cos3x
Irn---:Hoi-cos5x
rIme"
b)
_~..,.+"" X4
lim(n -x)lg=
x siny + y sinx
7.141.a)
%izjednaCine x'siny - easy + cos2y = O.
7.142.a)
lim (sin x) x
l"~>O
7.13.
i ako postoji lim

x_.a
rex)
. tada vrijedi:
g'(x)
.
lim f(x) = lim F(.t).

H a g(x)
l'-to g!(x)
. l'1m. f()
, oJc
x
Ak
x----'>a
lim l(x)
x';''''g(x)
lim
Xc-h'
b)
lim (n:
"_ 2x) cosx
b)
f
1 'hmll--.-)
, .... 0 x
e-1
b)
In(x-I)
hm--H' ctgnx
I-cosx
lim
b)
Y->
I'1 0x-sinx
1----
c)
x'
X.... 0
lim(3X+ 2'
b)
Xl
limx-"'''' el"
e)
rIm---x"""x+e"
lirnxlnx
e)
lim Xl lnx
x .... 0
HO
lim (tgX)3COSX
limx"
e)
limX~(cos2x)3
x-,O
,
lim x
cJ
lim(-I-- -~2
xsin x x )
lim(l-e
lim
J
-
H'
c)
2X
)clgx
c)
x-+ 0
X4
eX-l
hm-0 sin 2x
c)
_HO
lim (ctgx . arcsin x)
lox
-
"4>
->"-+0
jim - - - '1)
H!lX-l
'I
lnx
lim(xctgnx)
X-}Q
x-+"'~
5\'
1+-)
lim(tg2x)Sill2x
e)
X---40
Izvod (derivacija) viseg reda
Definicija izvoda viSeg reda:
L
7.144.a)
g!{X)
rex)
.
g!(x)
6* Guillaume Franyois Antoine de i'HospitaJ (1661 -1704.) ~ francuski matematicar
rex) = (f'/ (x);

f"'"')(x) = (/"l) ,(x) ,
(n E N).
.----'------'----
.
3
},"".Y
-8Rx-444
I ,
b)
y:= 2x 5 +llxl -2000
y=sm"x
b)
b)
2 l
,
y=-x -7x +667
5
y = cos x
y=ln 2 x
7.148.a) y = cos2x
0)
y=3e h
b)
Y=-x 2 -4
7.145.a)
7.146.a)
7.147.3)
7. 149.a)
98
r1m
c)
Odrediti drugi izvod date funkcije:
l'tmg(x
.) =00 1a
. kopOStOjl.. l'Im-'
f'(x)
'.
.. d'1:
-.-,taaavrl]e
x-to
Inx
lim
x->01+3Iosinx
.
HO
x-+ --
x-+o
L'Hospital '-ovo pravilo za odredivanje vrijednosti

izraza oblika ro i Q (kao i ~o, roo, I",'" ..-w)
=lim
g(x) = 0
x,-"a
b)
H_
x->" "
c)
HO
H-
7.143.a)
Ako jelirn (x)
b)
HO
7.140.a)
b)
b)
if;;:-1
r1m sin
- 6x
-
eX_e-l'
Im--In(x+ I)
7.J31.*a) xY_yX =0
7.12.
b)
-e
x--tn
+9y4 -5x' + 15y' -20 = 0
7.132. Odrediti y' za x =
x +lnx-1
lim
,,--)- I
.~o
+e Y +xy=O
7.128.*a) x y ' +y'lnx-4=O

2
b)
-x
HO
y=--x +335x+2000
4
y= sm x
. 3
x-I
y=-x+ 1
b)
99
7.150.a)
~ J:. x '(2Inx -3)
1 "
2
3X
y=---xStn..)x--cos
9
27
b)
Odrediti treci izvod date funkcije:

7, ISLa) y=2X5~4x3
7.l52.a; y = sin2x
2X
7.153.a) y = e
7.154.a)
7.155.a)
7.! 56.a)
y=_!n 2 x
2
Odrcditi n-ti izvod date funkcije:

y = cosX
,v =
5" + 5'~X
b)
b)
b)
y=_x +5x
y ~ cos5x
y = In(x+ I)
b)
y=
b)
b)
y= aX
7.166.a)
y = sin 5x 3
7.167.a)
y~-In-
x~5
10
x+5
b)
y=x(lnx-3)
c) y~ln~16-x'
y =arctge h "
oj
7.168. Za funkciju y ~ x' odrediti dy i i\y U opcem siuc'\iu, a zatim odrediti

njihove vrijcdnosti pri prornjeni vrijednosti varijable x od 2 do 1,9K
7.169. Za funkciju y = x 3- 4x2 + 60 odrediti dy, a zatim izracunati pribliznu
vrijednost 6.y pri promjeni vrijednosti varijable x od 3 do 3,01.
3~
Odrediti pribliznu vrijednost dale fimkcijc ako je:

7.170.a) y=x'-x, 7.ax~2,OI
b) y=x3 _x'_I, za x= 1,02.
y =ekr
7.17La) tg46
7. J 72.a) arcsinO,51
7.14.
1+cos2x
sin2x
b)
b)
.J5r5
b) arooosO,98
c)
Vi5,8
0)
arctg 1,03
Difen.mdjal flllikcije. Geometrijsko znacelije
il\
7.15. Geometrijsko znacenje pl'vog izvoda. Tangellta i

nOl'maia na grafik ftmkcije. Primjena prvog izvoda
geornetriji i fizici
Dikrencijal funkcijey = f(x):
1~
by ... ...........................c;A'C............
dy=y'dx.
:_dy
y-~
dx'
I Geometrijski, dilerencijal funkcije
I Vrljedi:
7.157.a)
7.158.a)
7.1S9.a)
7.160.a)
7.161.a)
Ily ~
oy .
y = cos2x
2x
y= e
y = (3x.2),
7.162.a) y=(x -2x+5)'

7.163.a) 2x-3y+ 1;=0
7.164.a) y = arctgx
100
2x
y~--
x-I
I
I ...
I
__ _
"_Yo~ _ _l_{x-x) f'.(Xo) * 0.
0)
= cosx
c)
=,r;
c)
oj
0)
y::::: e 5x
y = In(2x5)
+5
c)
b) x 2 +2;/ = 8
b) y = arcsinx
cJ
c)
y::":; In(sinx)
x 2 _6y2= 12
y = arccosx
c)
x 2 -1
Y=--
b) Y = tg'x
)x-I
b) y=a
b) y = (6x + J)4
b)
b)
y=Jx
x+3
2x - 5
y=--
Y = (5_6x)3
__
-- J
f'(xrJ \:
Ilko je s ~ set) zakon puta, tada je yet)
~ovo ubrzanje.
Odrcditi diferencijai date funkcije

y=2x.-+7
b) y = sinx
b) y=a,x;3
y = 15x 5
7.165.a)
CB, a prirastaj je Ily =' CD.
y = rex) u tacki x je dy
JednaCina tangente na krivu y - [(x) u tacki M(Xo, Yo) ima oblik;

Y - yo~ f'(xo)(x-xu).
JednaCina normale na krivu y = [(x) u tacki M(xo, Yo) ima obUk:
x+.6.x
!R
1)
_'
~ s'(t) b.rzina tijela, a a(t.)~V'(t.)
s"(Q,
7.173. Napisati jednacinu tangente na grafik funkcije f(x) = x - 4 u tack! s

apscisom x = 3.
7.174. Napisatijednacinu tangente i nonnale- na grafik funkcije f(x) = x 2+5x+3 u
tacki s apscisom x = -2.
7.175. U kojoj tacki grafika funkcije t~X)=X2 -2x ima tangentu paralelnu s x-osom?
7.176. Odrediti ugao nagiba tangentc na grafik funkcije f(x) = x 2-2x+5 u tacki s
apscisom x= 1.
2
7.177> U kojoj iacki tangenta l1a parabolu f(x) = x -4x+3 s x-osom gradi ugao
od 45'?
3
7.178. Odrediti jednacine tangenata na krivu y = x - 4x povucenih u tackama
njenog presjeka s x-osom
101
7.179. Odrediti tacku na grafiku funkcije y=lnx u kojoj je tangenta paralelna s

pravom y = x- \.
7.180. Pod kojim uglovima date krive presijecaju X-asU:
a) y = sin x na mjestima Xu :::: 0 i Xl =1t
b)
1[
cosx na lTIJestu x =-'.

2
J.IS\' Odrediti jednacinu Gednadzbu) tangente na krivu y = 2x' + x - 5 u njen~j
ima oblik x,x + y,y = 1

a2
b2
7.198. Tacka se krece pravolinijski po zakonu set) = 4t'+ t'-3 (s- put u metrima,
t-vrijeme u sekundama). Odrediti brzinu i ubrzanje tacke u momentu t = 4.
7.199. Tacka se krece pravolinijski po zakonu set) = lOr' +41' + 51.
Odrediti brzi~u i ubrzanje tacke nakon dvije sekunde.
I0 se kr'
.. k''I po zakonu set) =
7 .200 . T IJe
ece pravo l'mIJS
15
+- _[2.
4 3
2
Odrediti vrijeme nakon kojegje brzina tijelajednaka nuli.
tacki s apscisom x=2.

7.182. Odreditijednacine tangenata na datu krivu (krivulju):
3
y = x + x 2 u tackama
Xl::::
-1 i
s y-OSOtn.
7.184. Date su timkeije y = x' i y =
2x + 4. Odrediti jednacine tangenata
na grafike datih funkcija u njihovaj presjecnoj tacki i ugao izmedu njih.
.j2; i
y=
~ . Odrediti jednacine tangenata na
2
grafike datih funkcija u njihovim presjecnim tackama.
x+5
..
.
7.186. Pod kojim uglom (kutom) k nva y ~ x-2 preslJeca:
a) x-osu .
b)
y~osu
7.189.
7.190.
7,]91.
7.192.
7. J 93.
7.194.
c) pravu y
= x+5
7,195.
?
x
U tacki M( -2, y>O) elipse x' + 4y2 - 8 = 0 odrediti jednacinu tangente i
normaie.
Na kruzniei x' +y' = 25 odrediti tacke u kojima su tangente paralelne s
pravom 3x + 4y - 4 = O.
Odrediti jednacinu tangente na grafik funkeije y = x' + x' c.ij i jo
koeficijent pravea k=8.
Pod kojirn uglom se sijeku linije odredencjednaCinama
x 2 +y =25 i x2 _;? =77
2
Odrediti ugao izmedu par;bola y = & - x i y = Xl
2
Odrediti ugao izmedu krivih x + = 5 i y2 = 4x,
Odrediti jednacinu tangente j normaJe paraboie
= 2px u njem~j ta6ki
T(xl, y,).
Odrediti jednacinu tangente i nonnale na krivu odredenu jednacinom
x'+2xy'+3y' =6 u tackiM(I,-I).
gdje je va pocetna brzina, a g ubrzanje Zemljine teze.

Odrediti brzinu tijeJa u trenutku t, a zatirn izracunati visinu na koju se
podiglo tijelo od pocetka penjanja, ako je Vo= 90 m/s.
7.202. Tijelo se krece pravolini.iski po zakonu set) = 3t' - 18t' + 11. Poslije
koliko vremenaje ubrzanje tijelajednako nuli?
7.203. Brzina v ta6ke koja se krece pravolinijski dataje izrazom vet) = e+5t-2.
Odrediti ubrzanje tacke 1.1 momentu t = 3 s.
7.204. Tijdo se krece po x-osi po zakonu x(t) = 1. + Kojom brzinol11 se OVO tijelo
e.
7.187. Pod kojim uglom (kutom) se sljeku parabolay=fx i hiperbola y =

7.188.
7.201. Tijelo kojeje baceno vertikalno uvis krece se po zakonu set) = Yo! _ ~,
z = O.
7.183. Odrediti jednaCine tangente i normale krive y = e' u presjecnoj tacki
7.185. Date su funkcijc y
(4
8 [3
___
udaljava od tacke A(O, I) u Irenulku 1=_1 ?

2
7.205. Rastojanje tijela koje se krece po x-osi, od tacke A( O~ 1)~ mijcnja se po
zakonu s(l) = t + 2. Odrediti brzinu li.iela za t=1.
7.206. Tijelo mase 20 kg krece se pravolinijski po zakonn set) = 3t'+t+4. Odrediti
kinelickn energiju tijela (mv'l2) nakon 5 sekundi od pocetka kretanja.
7.207.
+.J2), a astr; ugao 45. Odrediti visinu
Obim pravouglog trapeza je 4( 1
trapeza tako da njegova povrsina bude najveca.

7.208. Dijagonale konveksnog cetverougla s~jeku se pod pravim uglom i imaju
sumu duzina jednaku 10. Odrediti maksimalnu povrsinu ovog cetverougla.
7.196. Odrediti jednacinu tangente i normale na h'perbolu
x?
v2
9 - 'g = I
u tacki
M(-9, y<O).
7.197. Dokazati dajednacina tangente u tacki T(Xt, y,) elipse
102
103
7.16.2. Odreilivanje ekstrema funkcije
7.16.
Ispitivanje funkcija primjenom izvoda
7.16.1.
Odreilivanje intervala monotonostifunkcije
1)
2)
3)
4)
Postupak rjesavanja svih zadataka ovog tipa je slijedeci:

Odrediti definiciono podrucje (domenu) date funkcije 7
Odrediti prvi izvod date funkcije, a zatim odrediti tacke U kojimaje prvi izvod I
jednak nuli.
Tacke u kojimaje prvi izvod nula, domenu funkcije Sli podijelile u intervale.
Potrebno je odrediti znak prvog izvoda u svakom od tih intervala.
~lli
U ouim intervalima u kojimaje y' > 0 funkcijaje rastuca, a u intervalima u
kojimaje y' < 0, funkcijaje opadaju6a.
I
I
Odrediti intervale monotonosti datih funkcija:

b) y~-4x'+ 16x-45
b) y ~ 30x' 45x +22
7.211.a) y=x4+4x-56
b) y=2x 3 -15x2 +36x+91
1
3
- x 3 +5x2 - 88
721208)
b) Y"" 3x<4 + 8x - I2x + 45
3
72090a) y~2x2-12x+ 11
702100") y - -,,' + 20x-IS
y~
70213oa)
Y = r;;1~4~~'2
72140a)
y~-
2
x
xJ2
y=sinx-~-
72150a)
-,'
702160a)
y~e
7.217.a)
" '1
Y~Xll+vx )
7.218.a)
702190a)
Xl
+1
}!:::-.-~~.
x 2 -4
~ cos( 2X+~)
Vx
+3x 2 -4
Definicija: Za funkciju y = f(x) definisanu u intervalu [a, b], kazemo da u tacki Xo ima
maksimum (minimum) ako vrijedi:
ftx)::; f(xo), za svako x iz intervala [a, b], odnosno,
([(x);,c f(xo), za svako x iz intervala [a, b]).
Navedena definic~ia se odnosi na apsolutni maksimum, odnosno minimum funkcije u
intervalu [a, b]. Ako prethodnu definiciju ogranicimo na okolinu tacke Xc iz intervala [a, bJ,
tada kazerno da se radi 0 relativnom maksirnllmu, odnosno relativnom minimumu.
Ekstreme (minimum i maksimum) li.mkcije y=f(x), pomocll izvoda odi-edujemo na slijedeCi
nacin:
i) Odredimo tackc u kojimaje prvi izvodjednak nuli (rijesimo jednaCinu f'(x) = 0).
2) Za svaku lacleu U kojoj je prvi izvod nula (stacionama tacka) ispitamo: da Ii pri
"prolazu" kroz tacku pry! izvod mijenja znak ili ne mijenja. U prvom slucaju lJ toj iacld
funkcija y=irx) ima ekstremnu vrUednost, au dmgom slucaju u toj tacki nije ekstremna
vrijednost tunkcije.
Ako pri prolasku kroz stacionarnu tackll prvi izvod mijenja znak i prelazi iz
pozitivnog u negativni, tada ftmkcija II toj tacki dostize maksimul11, u prolivnolll
slucaju funkcija u toj tacki ima minimum.
Napomena: U lJ tackama u kojimaje prYi izvod fbnkcijejednak null f'(xo}%'O, ekstrem.i Be
mogu ispitati i pomocu drugog izvoda oa slijedeCi nacin:
aka je f"(xo) < 0, onda funkcija y=flx) za X=Xo ima maksinrum,
ako je f'(xo) > 0, onda funkcija y=f(x) za X=Xo hna minimum.
2) Ako funkcija nema (prvi) izvocl u nekoj tack!, potrebno je ispitati znak prvog I'
izvoda u lijeyoj i dcsnoj okolini te tacke, pa na osnoYU toga zakljuCiti da Ii jc u toj tacki
niinimum ill maksi~.num (ili nije oi jedno ad toga).
___ ~ __ ~_.J
I
I
I
I
I
b)
y=
b)
y=4X2 -,2!nx
b)
= cos2x-x
702200a)
722La)
b)
~(x-3)eX
7.222.a)
y ~ 6x Y ~ x'o
+ 3x
y ~ x' . 2x' 2x'
b)
y ~ In(x2 - 3x + 5)
7,2~~1
y::::(x-4)e
Odrediti ckstrcmc (ndnimum i maksimum) datih funkcija:
b)
b)
x 2 -16
x
y=---
b)
/<'"
/1
,.,'
J;J!2:5.,a{
y (2x + 1)
702260a)
Y=
V=
.-
4(-::- 2)
3x 1 +4x+4
+x+i
x-2
Y ~ 3i' . 6x + 11
y ~ x 4 32x
y ~ 4x' +3x' + 36x + 5
~}
7.:;24.~)/ y~x+J4-x
y=SI11X-COSX-X
7* Domenu funkcije treba odrediti na pocetku ma kakvog ispitivanja !unkcijc
b)
b)
7227oa)
104
,,2
~~
J'""xe
=xlnx
2x
y = o~
lnx
c)
c)
y=-'<--x'
4
5~2x
V=-'--~
2 +X2
7.16.3. Odreilivanje intervala konveksnosti (konkavnosti) funkcije

1- Intervale u kojimaje funkcija y ~ f(x) konveksna iii konkavna odredujemo na slijedeci
nacin:
1) -RijeSitijednacinu f" (x) = 0
2) RjesenjajednaCine f"(x)=O domenu funkcije su podijeliia na intervale.
U svakom od tih intervala treba odrediti znak od f"(x).
Tamo gdje je f'\x) < 0, funkcija y=f(x)je konveksna, a gdje je f"(x) > 0,
funkcija y ~ f(x) je konkavna.
7.16.5.
Ispitati date funkcije i skicirati njihov grafik:
<
7.240. y=x 3 -9x'+23x-15

7.242. y=2x 3 +X2 ~13x+6
7.230.a)
7.231.a)
7.2.32.3)
7.233.a)
7.248.
Xl -4
y=-----
7.250_
y=
7252.
J) Odredimo tacke u kojimaje drugi jzvod nula (rijesirnojednacinu f"(x)= 0)

2} Za svaku tacku u kojoj je drugi izvod nula ispitamo: da Ii pri "prolazu" kroz
tacku drugi izvod mijenja znak ili ne mijenja. U prvom slucaju ta tacka je
prevojna tacka funkcije y=f(x), a u drugom siucaju u to) tacki nije prevojna
tacka funkcije.
Odrediti prcvojne tacke date funkcije:
,
y=4x -3x
= x,'!- + 3x, - 5x - 6
3
x
2
y=--.-x
~
3
2
7.237.a)y = x - 12x + 54x - 50
--.,~
,/
7.239.a)
106
2x
Xl +2
y=-Xl --9
x
="--:-9
, :}
y~.1.x3 -3x'
7.258.
l(x) =
7.260.
lex) "
7.262.
J:3
V-"x-1
x}
r -
\xJ~
+8
In -x -
x-2
= (x-3).Jx
7.264.
l(x)
7.266.
l(x)=sin1x-x uintervalu (0,11)
y=x 3
7.241.
~3X2
+2
7.243.
y=2x _3x -13x+l1
7.245.
y=x4
7.247.
x'
y=x-3
7.249.
7.251.
~4X3--t;9
x'
y=-Xl ~ 1
x
x 2 +1
V=-'-
x 2 ~x~6
7.253.
y=--,---
7,255.
y=x--
7.257.
)I=-In-
7.259.
f(x)=2x-3i[;;'
7.26l.
lex) =';2-x
x-2
4
.Jx
3r::-,
7.263 . lex) =E'rx
.Jx
7.265.
[(x) =e2x~xl
7.267.
f(x)=1I+~inx
+8x-12
3
5x
-)/
/ b y=,
.+
bY' y
= x', 8x3 + 24x'
b)
y=if(;':'s)5 -34
b)
'y=e~x +3
x +
y=xe -2,.
.,
_bY' y=X -2x' +IOx

b)-
y=x+
7.256. lex) = (x' - 4x + 3)e'
~:~vojne tacke funkcije y "'~ f(x) pomocu izvoda odrcdujemo na slijedeci nacin:
7.238.a)
x
(x+ 1)(x-3)
7.16.4. Odretlivanje prevojnih tai'akafunkcije
7.236.'1)'
~8X2 + 8
7.246. y=~x4+2x2+3
7.254.
= X4
7.244. Y
Odrediti intervale konveksnosti (konkavnosti) date funkcije ako je:

Y=X2
b) y=_x2 +5
c) y=x'+4x-5
3
2
'
2
y=x -9x
b) y=-x'+12x
y = x' -27x' + 42x
b) y = x 3 - 6x' + 6
3
2
y=x'-2x -12x +24x+8 b) y=x' +6x'+2x-6
2
Y = x' + 5x - 6
b) y = x
Inx
y=xe
h) Y=c)
7.228.a)
7.229.a)
Crtanje grafikafunkcije
107
f~=lgx+C,
2
XIII
IX
f~=-Clgx+C
,
2
XIV
x.
Xl
J dr
VIII
8.
I NT E G R AL NI
RAe U N
Neodredeni integrali
8.1.
s.u.
OSlIovlle !ormllie illtegrirallja. Neposredllo illtegrirallje
I Za fllnkciju y ~ F(x) kazemo daje primitivna funkcija flmkcije y ~ f(x) u intervalu

I
I
la, bl,
SIll X
arcsin +C
r arelg +C
'l'i"x'
==l
-arcctg+C
XVI
--=Inlg
-+- +c,
fdr
IC<n)1
cosx
2 4 I
f- =xdr= = .[,,x +a+C.
XV
JI-x' = . -arccosx+C'
= Inl,g::1 +C ,
.Jx +- a
2
Ncposredno izracunati date neodredene integra Ie:
flex) ax . Prerna navcdcnom, vrijedi:
m<l koja kOHstal:.ta:: [(x) podintegralna funkcija i f(x)dx podintegralni i.z~az.._ __
___
.o.sno~/na sVOjstVil neodredenog int~~ia:
f1) Neodredeni integral difcrei1Cijala neke funkcije jednak ~je-t-oJC"7f''CmC'1'-cjC'i!:------;
plus ma koja konstanta:
relf(x) d\: = I(x) + C .
d ff(X) dt = f(x)dx.
3
Neodredeni integral afgebarske sume iunkcijajednakje aIgebarskoj

)
SlUl1i neodredenih integrala tih funkcija:
SUe x ) + g(x)- hex)]dx = ff(x)dr+ Jg(x)dx ,. fh(X)dt .

14)
.i
I
I
Konstantni faktor podintcgralnogizraza moze se iZVllCi ispred znaka
~leodredenog intcgrala;
fk f(x)dx
5) Akoje lfC0)dx=:F(x)+C i
'
funk.cija, tadil vrijedi
0:;:
kJf(x)ciX.
u=l~(x)makojad'iierencijabilna
I
i
fI(l!) du ~ P(u) +c .
Tabllca
oSll.ovnih integrala:
..
r'-----~-------
fdx~x+C,
-~
11+1
II
m
i
fe"ax=e ',c
+
[x"J>;=_x_+ C ,(n*-l);
11 + 1
fdr.~lnixl+C,
VI
fcos xcb;:=sinx+C,
XlI
f..dx,
'
~ JSinxd'(=~cosx+C,
108
lV
faxd'(=~.--+C
In a
'
l~x
~ 1,,1 + xl+ C
1-x
0)
ISx"dr
f~
c)
I6dr
c)
fdr
Je2x3 + x - 5)dx
c)
l(x' +x-I)dx
J'::'~_+4X-l dx
c)
f2x3-~+1O dx
8.2.a)
b)
8.3.a)
JXdr
{xli dr
b)
Jx'dr
fx dr
8.4.a)
J4xw::
b)
lsx'dr
8.5.a)
jx'-\-[Y
0)
8.6.a)
Ix"dr
b)
8.7.a)
r-
8.8.a)
jex' 3x)dx
b)
8.9.a)
r-7-
b)
8.10.a)
fE'dr
~.'~".J
8.11.a)
8.12.a)
5dx
b)
Xii
dx
b)
J( x...} x +- .',f;-'
J x ) d/
f;}xdr_
r
b)
b)
8.13.a)
(_I +~.41dr
"Vx
~
X
8.14.a)
J4'
S.15.a)
j2e'd<
b)
~,-.~
c)
J7dr
fx 5dr
'Bdr
IX
J2x dr
Jd<
2) DifertllCijal neodrellenog integrala jednakje podinlegralnom izrazu:
J3dr
8. La)
fl(x)dr=F(X)+c,
I_J~gJ.e je C
dr
f dr
Xl
sm x
ako u svakoj tacki tog intervala vrijedi

F'(,) ~ f(x), odnosno, dF(x) = f(x)dx.
Skup svih primitivnih funkcija funkcije y=f(x) naziva sc neodredeni integta! i oznacava sa
J~
=lnlx+N +I+c,
+a
COS
d<
5'-2
c)
cJ
t5
c)
4x-' ,b:
d
7<
x
x'
x'
Xl4
X'
vx
c) JVxdr
f'''dr
x'
r; 'j';\
J(5X\/x.2Y)dr c) ~x,x+X)
pdr
J dr
c)
j4G
t,
4.f:
vx
(x
?r' -Fx2x + ,rx' Jdx
c)
b)
JUdr
c)
b)
f(4a' + I)dx
c)
b)
x2
dx
X;lX
] "x + \Ix'
Fx leix
x /,
\ "IlX
r~
IX+
1x
"
--d
109
kZ
!!
8.16.a)
fee" + 2")dx
b)
8.17.a)
f4sinxdx
b)
8.18.a)
f(2sinx-5)dx
b)
8.19.a)
8.20.a)
f3C~2
f~1_x2
2
cb:
8.22.a)
1,- -1+ - -5)

dx
~u'
sin 2 x
f(x' +~3 +x' _x 7 ) dxb)
8.25. a)
f6X2
. . X+2
-----d>c
8.29.a)
8.32.a)
8.33.a)
-3cb:,
c)
d (3X) _
c)
~1-9x'
3
Integracija metodom zamjene promjenljive
Akojeje y
~1
J.f(x)cb:
f(x) i x x(u), tada vrijedi:
ff(u)x'CU)du
2
:
L~~,
d(5x)
1+ 25x 2
8.34.a) JCx+2)' dx
b)
8.35.a) f(7-3x)'dx
b) IC5x-2)3dx
8.36.a) J(2 + 3x)' dx
b)
fx +5 dx
x2 + 1
~OS2 x
c)
fs e' dx
8.38.a)
f;lx-4 cb:
b)
N(x-a)3 dx
c)
8.39.a)
dx,
\/(2-3x)'
b)
f2\142 - 3 cb:
c) N(3x+I)'dx
8.40.a)
fX'~5X' + J cb:
b)
Jx' J(x 5 _1)3 dx
c)
b)
Jsin cos2x
f
f~in 2.'( + ~!.~~os x.
tg'2 X dx
b)
Jctg xdx
dx b)
J(5e" +4sinx)dx
b)
j(2+x)x l.1xdx
J,/!;;' -~l- x
-
b)
cb:
cb:
cos2x + sin 2 x
~ 3x' cb:
r
\
2X )2
dx
0)
f4 + C~g2X dx
0)
0)
sin 2 x
J4xsin2 x+3
sin 2 x
r+- e:+,
510
r
x
Jx -I
(~
c)
0)
[ - - - ,- d x
cos 2 x
JVX~4
3x dY
+ 2x 3 '
Vi
fsin
b) fcos xsin xdx
c)
8.42.a)
J7cos6xdx-
b) fSin 3 xcosxdx
c) fcos? xsinxdx
8.43.3)
J-J3sinx-l cosxdr
b) j:JI-cosxsinxdx
c)
J cosxdx
8.44.a)
b) it&' cb:
c)
Jctgxdx
b) Jcrg7Xdx
c)
8.45.a)
8.46.a)
8.47.a)
8.48.a)
3 si nx dx
cosx
f 4xd
J
J3+cos
Jcosncb:px
f sinedt
tg
-r
sin2xdx
2
b)
b)
J2-sinx
r x
Jtg 3' cb:
r ncb:
c)
sin 2 px
b) feast dt
8.49.a) fcost(l + sin t) dr
xcosxd'(
c) J3sin5xdx
cos 2 2x
2+3cosl
J cb:
b)
110
y'dy
5 y 3 +3
JSin xcosxdx
f3 -Sees] x dx
8.4 I. a)
cos x
3 - 4 COS}x dx
cos 2 x
p+cos xdx
1+cos2x
X2
;dY
c)
b)
(2--X~1' I
jSin x+ 6 dx
xx
,S1l1 "2+
cos)
"2 ' cb: c)
f2Vx
Je
~.,
z3 +4
dy
1(2_z 3 )'
c)
b)
2
xeDs x
3z 2 dz
f>
ft,jf:;J dt
Jx
dx
b)
+lO dx
Xl + 1
t r
c)
3x-5
f z dz
0)
c) J\/(2x 3 +I)'x'dx
8.37.a)
'
S(X , +3)'dx
2
c) N(4x+I)'dx
f(7 + 3z)'dz
f(3x' +4cosx)dx
x dx
fF(u)dU.
c)
b)
) dx
----:J; - x'
J3 2: -".
Uvodenjem zamjene promjenljive, izracunati date integrale:
+ 3x' - 2x - 8)dx
c)
xeDSX
8.3I.a)
c)
dx
.~
8.30.3)
jsin2X dx
2cosx
-3cb:
4cos 2 x
b) r+3~+x3
fSin2
c)
b) S(x' + 2x -I)dx
8.28.a)
f(4sinx + cosx}tr
8.1.2.
8.24.a)
8.27.a)
f(;3 -cosx)dx
I( 4x
I(Sx -7x" + 3)dx
c)
b)
8.23.a)
f3cosxdx
b)
b)
J~.~
8.26.a)
fe"" d(2x + 3)
8.2l.a)
cos~ x
c)
J2S~1
J~l-x'
I_
b)
1\
](5' - 3e" + I)dx
sin 4 t
sin/cost dl
~1+sjn2t
c)
c)
fx
sin3x J d'C
J cost dt
(2 - sin
fJI +oost
dt
I)'
III
S.SO.a) fSin 1 t dl
b)
fcos
b)
~5cosf-Sin3Zf
8.51.a)
\
f3COS (z"2 + 2)dz
8.52.a)
f6e"
8.53.a)
J2~~
b)
J2,1x
b)
8.54.a)
B.S5.a)
8.56.a)
8.57.a)
8.S8.a)
B.GS.a)
8.66.a)
112
Jxe-x'dx
c)
Jte Pdt
fe cosxdx
f""'jf'~
fSi:;x
b) jxsin(x' -I)dz
f sinxdx
JJX2=;;
xdy
dz
. lIx dv
"cos4x+l dx
[+
Cl,
Jx,h-Indz,
c)
x
J31+
3x
c)
b) f2Z~
c)
fxInx
c)
b)
--,----dl
...f[- + 1
b) v'dz
3-x'
J +z-
stn--smXSll1-
Jctgx -'lgx
0)
b)
tin x dz
J~ v
x.
0)
hJx
JI + 2z
J.
0)
b)
f~L~lnt dt
Jr 1xdY
+ x'
,. e"dx
1+ e1x
b)
+ cos 2 X
t 3dz
8.M.a)
c)
0)
.J5 __ 7x 2
8.63.a)
fece: I dz
i
""
8.1.3.
b)
b)
b)
dz
fctg(-3n--2xlcoS4_Wb:
4
)
2dx
c)
8.67.a)
L+e
rx
2X
dz
J I +X6
JJtl+tdl
SFxl+xdz
g,69.a)
8.70.a)
.
l
~
__ J.~ Slil~;~_
cos(2x - 2" )ctgl x -
x2
b)
3dz
25 +X2
b)
fl+~x2
S.71.a)
&.72.a)
f:~~l dx
r 2x+3
- ---ax.
8.74.a)
"~
j21-3 dl
I' - 31
,
dl
f--,dz .
x
--
~a-
8.73.a)
cosxdx
""II-sinx
t'~a" J~,
f ~a2
e'"dx
J4
--dz
l_x 2
f5_~xi
dx
-2)(x+3)
JX2+~+10
x
8.75.(1)
8.76.a)
2 '3
gX
c)
dl
4+(2
c)
b)
fX2~5
oj
b)
L2~9
c)
b)
0)
b)
b)
b)
b)
8.77.a)
b)
8.78 .)
b)
1(1+ Inl)
, ax
1--.-lJ-5x
1
5n) -r cos 2XJdX
fh
JX2~4
f _4x dz
fJa'~x'
J!-:--:-::-
Jcos'(1-2x)
Integralioblika:
Izracunati date integrale:
8.68.a)
g.GO.a) J~~
8. 62.a)
cos x
Jer\dx
dz
b)
c) J2-3~inx dx
c)
bH
Je:~
8.61.a)
c) JCOS2t dt
1+sin2t
i dt
b) J18e-o,
dz
e F dz
8.59.a)
8.79 . )
J IOdz
lOdl
(' + 100
Jx2~6
JX2~25
f1-9x
2dz
J9 - 4x'
c)
dx
. 16-25x'
fX2+~_2
0)
JX2_~~2
0)
r dx
Xl
dz
-8x+20
f~~l
fJ4~X'
JJ4-~5X2
J,14~X'
b)
f,)4+dz25x'
J,1x' +~X+5
b)
fJ6X~X'
dx
cJ
lOO_x1
Jr==
'/1 + x
8.80.a)
JX2~36
~ Xl
dx
-lOx+9
0)
r'dz
c)
J-~-
4+x 6
J9-x'
c)
0)
c)
c)
fJ81-16x'
dz
J,/9~X'
f,11 +~lX'
r
dz
J,14+5x':' 4x'
.4
113
8.1.4.
Ponekiid je moguce' racunanje jednog integrala svestj na racunanje drugog, jednostavnijeg.

U tu svrhu kofisti'se formula:
JudV:::: UV~ jvdU.

8.8I.a)
fxexdx
b)
8.82.a)
8.83.a)
c)
f1n'lxldx
Jarcsinxdx
b)
farccosxdx
c)
Jarctgxdx
fxsinxdx
b)
fxcosxdx
c)
f(x + 2)sinxdx
c)
JXlnxdx
Jc- cosxdx
8.84.a)
fxarctgx dx
b)
fx cosxd\':
8.85.a)
Jx e dY
b)
fe sin xdx
c)
8.86.3)
fsin
b)
Jcos
C',
8.87.a)
f,n
b)
J~x2d~
xdx
xdy
8.89.a)
JH+a
fx e dx
8.90.a)
Jfa' ~x2dx
8.88.a)
d\
5 x1
b)
b)
b)
xd,
0)
3)
/J
fJ(x)dx = JJ(x)dx + f/(x)dY,
4)
flifNdx =k ff(X)dX
51/(x)+ g(x)}ir =' ff(X)dx + fg(x)dx
2)
cda,b]
fSinFxdx
Neposretino izraCllnavanje otireilenog integrala
,
8.96.a)
x'
Ixdx
b)
f(3x - 2)dx
b)
"2
8.98.a)
fSin
Ix'dx
d,
b)
J(2x-x')dx
o
S(x' ~ 2x + 3)dx
b)
}il1(X+~)dx
~5
,
C)
ffx _. 3)' dx
b)
fCO{X+~)dx
-;
j1~-,
o\.1+x-
+ e')dx
c)
8.100.a)
o
JC5X+X2)dx
C)
8.99.3)
,f~
C)
8.97.a)
farCfgJ2x~ ldx
8.91. Brloina pravolinijskog kretanja tacke mijenja se po zakonu

v ~ 41:'-3t+1. Odrediti loakon kretanja.
8.92. Brzina pravolinijskog kretanja tacke mUcnja se po zakonu v = 3t2 +2.
, Odrediti zakon kretanja s ako tacka za vrijeme t = 2 s prede put od 100 rn.
8.93. Ubrzanje pravolinijskog kretanja lacke je a = -4t+1 6 (m/s'). U momentu t=1
brzina tacke je v = 16 mis, a predeni putje s = 25 m. Odrediti:
a) Zakon promjene brzine v,
b) Zakon promjene puta s.
c) Ubrzanje, brzinu i predcni put tacke u rnomentu t = 4 s.
d) Odrediti vrijcmc t u kojem je brzina kretanja tacke najveca,
2
8.94. Dataje funkcija f(x) = cos x. Odrediti primitivnu funkciju
ciji grafik
,f(cosx+sinx)dx
o
5
JC2x + I)' dx
0)
)(1- 2x)' d.x
~I
"
8.10J.a)
rex)
b)
'dx
tin
c)
X
M( ~,~ ).
8.95. Dataje fimkcija f(x) = x. Odrediti primitivnu funkciju F(x) ciji grafik
ima tangentu y = x-I.
114
- b
8.2.1.
dx
8.1.5. Neke primjene neodredellog integrala
prolazi tackom
Ii
"
if(x)dx=- J/(x)dx
1)
c)
c)
xdx
IBiD In x th:
2
Osnovne osobine odrcocno lute rala:
sin 2 x
fW'::-;;dx
= F(x)L = F(b) ~ F(a) 8'.
c)
fJa +x dY
cos 2 x
sarcsin x dx
Odredeni integral u intervalu fa, bJ neprekidne funkcije y = f(x) nazivamo prirastaj

F(b)-F(a) rna kqje primitivne ful1keije y = F(x) od-date funkcije, tj.
fJ(x)dx
f1nlxl dx
2 x
Odredeni integral
8.2.
Metoda parcijalne integracije
8*
Nuvcdcna formula je poznata pod nazivom Newton-Leibniz-ova formula

Isaac Newton (1643 - J 727.) .- englcskl fizlcar i matematicar;
Leibniz Gottfried Wilhelm (1646- J 716.) -- njemacki filazof, matematicar, fizicar, pravnik.
historicar, .
115
8.2.2.
lzracunavanje otireilenog integrala metotiom zamjene

3
fC3x-I)' dy
8.102.a)
f(5X~ 2)3
b)
8.1 G3.a)
fSin2xdx
C)
[. x
J3m"2 cb:
"
cJ
fCOS3xd'C
b)
fcos~ch:
c)
~2'
8.2.3.
f~
gJ4-2x
JSinxc!x
4
:) cos X
b)
8.116. Y ~ x 2I Y 2 = 8x.
8.118.
x~3, y~2x. y~--,..
(1 3\
Tl'2'4)'
J"P'
}!=~x2 +2
"
tangentorn parabole u tackt
8.120. Odrediti povrsinu figure omeoenu parabolom y

koje pro)aze tackom A(O, -4).
')
8.121. Odrediti povrsinu kruga radijusa!. ~
2 2
2
8.122. Odrediti povrsinu clipse b x + a'y' = a b-.
,
c)
x'
2
,
y
=
2x_x
pravom
8.119. Odrediti povrsinu figure omedenu parabolom
"
I
JCOSl3X~~ J d"
6
Y ~x2
8.117. y=x.y=
rr ) dx
sinl4x-2
8.) 05.a)
J(
,
,
,
8.104.a)
J!J4x -ldx
81)5
.'
b)
Kolikaje Dovrs;na figure koju zatvaraju date lin;je :

2
5'
I,
2
8.114. y=X + I Y=2x~+2
8.1\3. y:=4_x i y=O
C .
smx
= x2 i njenim tangentanla
<Ix
>
~g
8.2.5. Primjena oareilellog integra/a na izracunavllnje za,.""mitu

oar/nog lijeio
Metoda pa1'c{jlline integradje U oareilenom integralu
Zanremma obrtnog tijc1a koje nastajc obrtanjem krivolinijskog trapeza ogranitenog, lit ..
,
,
"
- ,.'
'
1
llJan)
y ~ [ex), x == a, x= b, (b > a) okc x-ese, dobtJe se po formu 1:
it
1
8. 106.a)
farcSinxdx
b)
"Jarccosxdx
8.107.a)
Jxcosxdx
o
far-ergx dx
-1
b)
fxarcfgx dx
cJ
fXlnxdx
8.109. lzracunati povrsinu figure koja je omedena lillijama y::::: Xl
y "', x .
8.110. Izracunati povrsinu figure koja je omeuena iinijom y = (x ._. 2)2 i

koordinatnim osama .
X T ],
y:::; (x _1)2.
8.112. Izracunajte povrsinu figure omedenu linijama: y:::;. 2x - 1, Y = -x 2+2x+3.'
ll6
~ _________________~~~a____________~_______
~J
.-------------~-~----~~--~~~
i Ako se krivolinljSk.i trapez.
x ,cp(y),
C, Y--:-,d (d> C),
ogran!~en li~ijama, =
8.2.4. Primjena otlredenog integrala na izracunal'anje povrsine

ravnih figura
!Lj08. Izracunaj1e povrsinu figure ome<ienc krivom (krivuljom)
y:::; _;:2 + 2x i x-osom.
V=n; f[f(x)]'dx.
8.! 11. Izracunajle povrsinu tigure omcdenu iinijama: y:=
c)
y~ose,
Y,-
obrc~l
njegova zapremina se dobljc po formult:

d
=TC
H'I'(V)l' a:V
8.123. Odrediti zanrcminu obrtnog tijela koje nastajc' rolacijom figure Ollran['~.
"
,
"~ll!"
krivom y=sinx i x-osom u intervalu [0, n}, oko x-ose.
~
8.124. Odrediti zapreminu obrtnog tijela kaje nastaje rotacijom krivolinijskog
trapeza ogranicenog linijama xy=2, x=l, x=2, y=o, ako X-Ose,
'"
8.125. Odrediti zapreminu obrtnog tijela kojc nastaje rotacijom figure odredene
..
) x I. Y = X? ,0 k'0 x-ose.
I IilIJama
y-=
8.126, Odrediti zapreminu obrtnog t~jeia koje nastaje rotacijom figure odredene
linijama y = x? ,Y = 0 i y = 4 t oka y-osc.
8.l27. Odrediti zapreminu obrtnog tijela kaje nastaje rotacijom figure odreoene
linijama y:::;. x, x = 0 , y = 2 i y:= 5 , ako y-ose.
l!7
8. J28. Odrediti zapreminu obrtnogtijela koje nastaje rotaeijom figure odredene

. ..
x2
xJ
lmlJama Y=2 I Y=g,oko x-ese.
2
8.2.8. Primjena odredenog integrala Ita izracullavanje rada slie
8.129. Odrediti zapremine eJipsoida kQji nastaju rotacijom elipse 4x + = 4 oko

x-ose, a zatim aka y-ose.
8.130.* ~d:.edltj zapremin~ obrtllo~ tijela kQje nastaje rotacij?fl1 figure omedene
lmlJama y = 4x-x , y = 0 1 X = 2 ,oko x-Gse, a zahm oko y-ose.
lAko s~-s-ila,nlij~~ja po ~konu y ~ ~:(x), i pomjera'tac~
Itesilera~unapofo~uli:
8.2.6. Primjena odredenog integrala na izracunavanje ohrtne povriiine
ad
,4= Jf(i)dx. -,- '_ '_ ',-, :,-
' -
x -- XI dox
Xz-, tada se Tad
"--',-:''--
8.J40. Sila F ~ 6 N ,astegne oprugu za 0,08 m. Koliki rad je izvrsila ova slla?
8.141. Sila F = ] 0 N rastegne oprugu za 1,2 cm. Odrediti izvrsen rad ove sileo
g.142. Odredit1 fad koji je potrebno izvrsiti pri rastezanju opruge za 3 em}
ako jc za rastezanje ove opruge za 6 em potrebna sila od 30 N.
islegli oprngu za 3 em potrebno je izvrsiti rad od J 6 J. Za
R. I 43. Da
koiiko ce se istegnuti posmatrana opruga ako se izvrsi rad od 144 J?
8.144. Za sabijanje opruge za 0,05 m potrebno je izvrsiti rad od 25 J.
Koliki ~adje potrebno izvrsiti da bi istu oprugu sabili za 0,1 m?
Ako bkkrlve y = f{x); (a"::;; x :S;'b), rotira aka x-ose, povrgina nastaJe obrtne povrsi izracunava
so po fommli:
;,
P, ~ 21l fyjl + (y')' dx
bi
8< 131. Odrediti ve1icinu obrtne povriiine koja nastaje rotacijom linije y "" x
od x=O, do x = 5 oko x-osc (omotac kupe).
8, 132. Odrediti velicinu obrtne povrsine koja nastaje rotacijom !inije y ~- 3x
od x = 2 do x = 6 oko x-ase (omotac krnje kupe).

8.133. Odrediti veiicinu obrtne povrsine kQja nastaje rotacijom linije y = x~
od x = 0 do x
=!
oka x-ose
2
8.134. Odrediti povrsinu lopte radijusa r .
8.135. Odrediti povrsinu elipsoida koji nastaju rotacijom dipse
4x 2 + y2 == 4 oko x-ose~ a zatim oko y-ose ,
<
8.2.7. Prin!ie/la odrei/e/log i/ltegra/a /lO izracunavaltje preael10g pula
Ako jo brzinakretanja tackedata zakonom v ~ tIt), tada se predeni put u
Ltefvaluvremena od t, d:t, facuna po iOfmuii: s
~ Jf(r)dl.
8.136. Brzina kretanja tacke mtjenja se po zakonu v = 3t2 -2t+5 (m/s).

Odrediti predeni put nakon 10 sekondi od pocetka kretanja.
2
8.137. Brzina kretanja tacke mijenja se po zakonu v ~ 61 , 41 (m!g).
Odrediti predeni put u drug()i seknndi i predoni put u petoj sekundi.
8.138. Brzina kretanja tacke mUcnja se po zakonu v = 24t - 6t2 (m/s).
Odrediti predeni put od pocetka kretal~a do zaustavljanja.
8.139. Brzina padanja tijela je \=9,8t (m!s). Odrediti predeni put za prvih J 0 seknndi.
llS
119
"
RJESENJA,UPUTE,REZULTATI
1. MATEMATICKA INDUKCIJA. BINOMNA FORMULA
1.1. Matematicka indukcija
!.l.a)
41~4321~24
~5A321~5-4!~120
b) 5!
1.2.a) 9! ~ 9.8.7!~72 b) 21
7t
71
l.3.a) 51 + 61
b) 7! - 51
0)
1.4.a)
1.6.a)
c)
d) 40320
c) 6
d) 132
+ 65! = 75! =7120 ~ 840

765! - 51 ~ 4251 - 5! = 4151
~5!
121+11!-I01~1211IO!+IIIO!-I01~(l211+!1-1)I01=142.IO!
n-'~!'.Jn-I)!~(n_l)1
n
(11+1)1
L5.a)
(n -I)!
0)
c) 5040
b) (n-I)!
n
(11+I)n(n-I)I._(n+I)/_.
b)
(n-1)!
c)
(211+1)!
(2n-I)!
(n-3)1
(2n+])(2n .. I)I~2n+1
(211 ])1
_n_!_=n(n-l)(n-2)! --n(n-I).
(n-2)'
(11-2)1
n+l-l
(11+1)1
n I l
1'1+3+1
n+4
b) --+--=----~--.
(n+3)! (n+3)! (n+3)!
(11+3)!
- - - - = - ......... = - -
n' (n+I)!
543! .(11+1)n(n-I)I~20.
n(n+1)
3!(n-l)1
5 ! . (11+1)!
11(11+1) 3!(n-1)1
61
I.7(,;=-2X~_3)
(n+I)!
1
(n+I)!
Lln+I)(n-4) 5!(n-5)1
l1(n-I)!
12(n-4)!3!f
~ (n2~:n-3)[5!(I;-:)!(n-5)! 3(n~~)!4!]=
6!
---(11-2)(n-3)
3n! -5n!
65!
-2nl
351(n-4)1
(n-2)(n-3)
351(11-4)!
-12n!
3(n- 2)(n-3)(n-4)!
l.8.a)
1.9.a)
1.1 O.a)
b)
1.11.a)
-4nl
-4n(n-I)(n--2)!
--.
(11-2)!
(n-2)1
7!+I5.~~()I(7+1) =6!
8
(n + I)!
8
(n + 1) 11!
n!
n!
---~ '= - - - - - . "'"
I
1
n-l
----""-...
(n-I)!
n'
n!
b)
/1-J
n+l~l
n!
(n+l)!
(n + 5)!
n!
b)
n(n-I)(n-2)!
- ---- = - -
(n+l)!
J3!-I.J!.~ 1l!(13.12-1)~1!.~~55~l!l
155
n!
n+I
411(n 1).
155
n(n-l)!
155
(n-l)!"1';-=1)!~n
1
--n(n-2)1
n
-c--:c---:---:-c - - - - - - . - (n+l)n(n-l)1
(n+l)(n--l)1
(n+5)(n +4)(n + 3)(n+ 2)(n+ I)n! ~(n+ 5)(n +4Xn+ 3)(n+ 2)(11+ 1)
n!
121
(n-3)
(n-3)(n-4)(n-5)1
_ _ _ _ 00_
= 110
(n + 2)1
n!
'" (n+2)(n+I)=110 '" n'+311-108=0 => n=9.
~_= 20nl
b)
(n-5)!
'" (n-3)(n-4)=20 '"
(n-3)!
(x + 1)1 = 42
(x--I)I
b) x = 5
x!- (x -I)!
.1S.n) ~-'-,~"-:::;::-(x+l)!
6
1.13.a)
(x+l)x=42
.'
'"
x(x+!)= 6(x-l)
x
12x
il)
-(x-4)! (x-2)!
'"
'"
(n-=3~<12
<d
17.a)
b)
--"-'- > 2() > n(n-I2()

(n - 2)!
-~~
=>
'"
'"
~c:>
W
0'-311-18<0
n -n .. 20<O
=>
!l-5n-6<O
2
~='!
n--2"
nE{4,5}.
=>
l.
n-2
~---~-=-.:;5
~
<:=:>
11(11-1)(11-2)(n-3)'\
'<5
(11-3)!4!)-
.-
l1(n--l)_
-----:::::,5
:>
n 2-n-JO:$O
= 4, x =
- 2k -1) '" (-I)'(-k -1) = (-1)'+'(k+ I).
'~7,+i'7 + ... ,,(k'

"
+.2k-l)
k(2k'+9k+l) .
L,
Dokazimo istinitost jednakosti za n = k+ 1.
k(2k :9k+I)+[(k+l)'+2(k+I)_
k(2k'+9k+l)+6(k'+4k+2)
2k3+ 9k 2+k+6k2+24k+12
5 , x = 6,
. I(aza P(I) . Z
'
'
,1(1
+ I) .
" led
,.
IS
anlJenom
n = 1,naI
aZlIno
! = ~~ ) sto le, oew: ' no, tacno.
2
.
~
Pretpostavimo sada da je P(n) tacno za proizvoljan prirodan broj k :?: 1, ~i. neka je
tacna jednakost:
~ k(k +2.
H)' Ie + H)'+1(2k + I) =(-1)' [k + (-I)(2k + 1)] =
.
L19.a) Nekaje Pen) : 1 +2+ .. +11 =~' n EN. Prov]erimo, prvo, tacnost
Odavde slijedi daje
1+2+ ... +k+(k+I)~ k(k+1) +(k+l) = k(k+l)+2(~+I) _, (k+l)k+2)
122
(-I)'k+(-l)'+'[2k+2-1]=
2 + 7 + 17 + ... + (k' + 2k -1) + [(k + I)' + 2(k + I) -I}
31
=>
n(n+l)
1+2+ ... + k
= (-I)'k+(-I)'+1[2(k+I)-I]~
Dakie, jednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svako prirodno n.

c) .1ednakost vrijedi ?-a n= 1. Pretpostavimo da jednakost vrijedi za n = k:?: 1,
4!
411(11-1)(11--2)
= k;, I, tj. neka je
-1 +3 - 5 + 7 - ... + (_1)' (2k -I) =(-1)' k
lI(n --1)(11 - 2) \) 0; 5
--'c_ .(Sni'I_=-_12(n - 2)
n-2
4!
Uz gornju pretpostavku dokazimo tacnostjednakosti za n = k+L Zaistaje:

-1 +3 --5 + 7 - ..,f,{_l)k (2k --1)4"" (_1/"+1 [2(k + 1) 1]=
nE(6, 7, 8, 9, ... }.
10>5
(11+1)(11-3)!4!
2
(k+I)(k+2)(k+3)
= (_I)k (k
2)(11-3)'
= k(k+I)(k+2)+3(k-I-I)(k+2)
I1E{3, 4, 5}.
~>
(n+IL_..
l1(n-I)!
11+1 (n-3)'4' 12(11-3)(n-4)!21)
(5(n+I)I1(n-I)(11
k(k+l)(k+2) + (k+I)(k+2) ~
b) Ako je n= 1 jed11akost vrijedi. Neka jednakost vruedi za n
'"
'"
--=I=l"-"-.'
n-2
=> x= 6.
nE{l1, 12, 13, 14,15, ... }.
18.
1+3+6+ ... +k(k+1) + (k+I)(k+2)
x= 2, x =3.
=
k(k+I)(k+2)
Dokazimo da, uz gornju pretpostavku, jednakost vrijed! i za n = k+ 1:
x-I
(x + I)x
1+3+6+ ... + k("+I)
b) x=3
x'-5x-6
(11-2)(0-3) < 12
obliku
a to je tvraenje Pen), za n ~ k+ I. Dokazali smo daje za svaki prirodan broj Ie istinita

implikacija P(k) "'" P(k + I). Posto smo provjerili daje P(I) taeno, metodom
matematicke indukcije smo dokazali daje P(n) tacno za sve prirodne brojeve.
1.20.a) Ako uzmemo da je n = 1, uvjeravamo se dajednakost vrijedi.
Pretpostavimo dajednakost vrijedi z.a n = kLl, tj. neka vrijedi:
'" x'+x-42=O => x=6.
(x-2)(x-3) = ! 2
(11-3)'
(n- 4)!
=> n = 8.
'"
I 6. a ) .0=-_1)-' < 2() '" (n-I )(n-2) < 20

b)
n' -7n-8=0
1.14.a) )( = 9.
(x-I)(x-I)1
..
=(x + I)x(x-I)I 6
x'-5x+6 = 0
~-~
, 2'
k (
)_ (k+I)Kk+I)+lJ
1+ + ... + + k+l 2
)
(n-5)!
(n--5)1
1.12.a)
sto mozemo Disati
=(n-3)(n-4)
2 2 2
k(2k':9k+l)+(k'+4k+2)=
21e' + 15k' + 25k + 12
= (kt 1)[ 2ee +
2"+ 1)+'9k+ lOt i~_~2.hCl::,:l)' +9(k+ 1)+ I]

6
lednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan broj n.

1.21.b) Ako uzmemo daje n~l, uvjeravamo se dajed11akost vrijedi.
Pretpostavirno daje jednakost istinita za n = k;, I, tj. neka vrijedi:
k(k + 1)(2k + 7)
I 3 + 24 + 35 + ... + k(k + 2)
123
",jl
Dokazirno sada istinitostjednakosti za n = k+ j,
I 3 + 24 + 35 L . + k(k + 2) + (k + l)(k + 3)
=(k+l) [
k(k + 1)(2k + 7)
k(lk + 7) k ) ]
1) k(2k + 7) + 6(k-!' 3)
6
+( +3 =(k+
6
=
(k
+ (k + 1)(k + 3) ~
1) 2k' + 13k + 18
6
(k+l)(2k+9)(h2) = (k+l)(k+2)[2(k+I)+7]
k(ie + I)' + (k + 1)(3k + 4) = (k+ I) [k(l( + 1)+ (3k + 4)]= (k + I)(k' + k + 3k + 4) =
= (k+l)(k'+4k+4)=(k+I)(k+2)'.
Vidllno dajednakost vrijedi i za n = k+ 1 sto znaci da vrijedi za svaki prtrodan broj.
1.22.a) Neposrednom provjerom utvrdujclllo da jednakost vrijedi za n = J. Dokazimo
da uz prestpostavku dajectnakost vrijedi za n = k~l, vrijedi i za n = k+1. Dakle,
prctpostavkaje da vrijedi:
C*)
(k + 1)[k(2" + 1) + 6(k + 1)] (Ic + 1)(2k2+k +6k-!' 6)
1.2.3. Uvrstavanjem vrijednosti n=l u datu relaciju dobije se istinitajcdnakost.

Pretpostavimo dajednakost vrijl.;~di za n = k>-l. Neka, dakle, vrijedi:
k(k + 1)(k + 2)(k + 3)
I 23 +234 L.+ k(k + I)(k -I 2)
4
Dokazimo da jednakost vrijedi Z3 n = k+ 1.
123 +23 4+...+k(k+ I)(k + 2)+(k + !)(k +2)(k +3) =
- k(k +J)(k + 2)(k +3) + (k +)1(+.;..1(+

JO(, ")(' 3)-4
= k(k + I)(k + l)(k + 3) + 4(k + l)(k + 2)(k + 3) (Ic + I)(k + 2)(k + 3)(~+ 4)
4
4
Vidimo dajednakost vrUedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svako prirodno fl..
1.24. Neposrednom provjerom utvrClujemo dajednakost vrijedi za n=l i 72
1.2 ' +23' +3.4 2 + ... +(k-Ilk'
,
,2
'
2
k(k + J)(2k ,-1)
,'}
1-+2-+3 + ... +k-+(k+l) =.
+(k+1J-=
DokaZimo istinitost jednakosti za n

~
6 6 6
(Ic + 1)(21<'+4" + 3" ., 6) l'e .+ I) [2k(k + 2) + 3(k + 2)] (k + l)kk+ 1) + 1][2(" + 1),. 1]
6
6
6
Stu znacl dajednakost vrijcdi i za n = k+ 1. DakJe, jednakost vrijedi za sve prirodne
brujcvc.
c) Neposrcdnom provjerom utvrdujemo dajednakost vrijedi za n=l.
Prctpostavimo da je jednakost tacna za 11 = k:2: j, tj. ncka vrijedi:
2' +43 + 63 + ... +(2k)' ~ 2e(k + I)'.
Dokazimo istinitostjednakosti za n. = k+l.
2 3 +4 3 + 6 3 L.+ (2k)3 + [2(k + i)]' ~ 2k'(k + I)' + [2(k + I)], =
124
n=2. Pretpostavimo dajednakosL vrijedi za n = k;;::2, tj. nekaje:
Koris!ec! (*), dalje vrijed;:
(k + I)' [2k2 + 8(k +
+3k-l)+30(k+l)~1
Vidimo dajednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan broj n.
Dokazimo tacnost jednakosti za n = k+ 1.
IJ} 2(k + 1)'(k' + 4k + 4) ~ 2(k + I)'(k + 2)' .
Vidimo daje sa nasorn pretpDstavkorn dajednakost vrijedi za n=k,

jednakost istinita i za n = k+l, paje istinita za svaki prirodan broj.
(k+l) [k(2k+ 1)(3k'
14+2 7 +3 10+ ... +k(3k + I) +(k + I) [3(k + 1)+ I]=k(k + I)' +(k + I) [1(k + 1)+ I] =
Ic(k + 1)(2k-!' 1) + 6(k + 1)'
k(k + 1)(2k + 1)(3k' +3k -1) + 30(k + I)'

30
30
14+27 +310+...+k(3k+ I) =k(k + 1)'.
4
1" + 2' +3 + ... + k' + (k +1 )' -- le(k + 1)(2k + 1)(3k' +3k -I) + (k + 1)'30
_ (k + l)[Ck + 1) + 1)][ 2(k + I) + 1)] [3(k+ I)' +3(k+ 1)-1]
Dve vrijednosti za n dobiva se:

1 4 = 1(1 + 1)2 <::> 4:;:: 4 ,
Znaci dajcdnakost vrijedi za n = J.
Pretpostavimo dajednakost vrijedi za n = k?:l. Neka, dakle, vrijcdi:
l' + 2' + 3' + ... + k'k(k+l)(2k+1)

~ 6
'~
Dakie) posrnatranajednakostje lstinita i za n = k+l, paje istinita za

svaki prirodan braj n.
c) Provjerimo da Ii jednakost vrijedi za n = 1. Neposrednim uvrstavanjem
d) Jednakost vrijedi za n = 1. Pretpostavimo da jednakost vr(jedi za n = k.

Onda vrijedi:
2-+23
le(k' -1)(3k + 2)
12
= k+ 1:
'+34~+
0 ... +(k-l)'c+k(k+1)
.,
Ie(k' - 1)(3" + 2) + 12k(k + 1)'
_.
k(k -1)(3k+2l
"
+Ie(k+l)
12
k(k + I)[(k -1)(3k+ 2) + 12(k + I)L
12
~ "-(k+I)()k' -3~ +2k-2+12k+12)

12
12
k(k+l)(3k' +11k+lO) =
12
IcCk + l)(k + 2)(3" + 5) _ (lc+ I)(k' + k)(3k + 5) _ (k+ I) [(Ie + l)2 -1][3(k+ 1)+ 2]
12
12
.12
.
Dakle, jednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan broj n.
1.25. lednakost vrijedi za n= 1. Pretpostavimo daje jednakost istinita za
n = 1<2:1, to jest neka vrijedi 1+ 2 + 22 + ... + 2H = 2k -I. Koristeci oVU
pretpostavku dokazimo istinitost jednakosti za n = k+ 1 :
1+2+21 + ... +2 k -- 1 +2K =2k _1+2k =2.2 k _1=2k+1 -1.
125
Vidimo dajednakost vrijedi i za n = k+l, paje tacna za svaki prirodan

broj n.
1.26. Ocito je da jedl1akost vrijedi za n= I. Neka jednakost vrijedi za n = k2: I:
12 _22 + 3 2 _4 2 + ... +(-.I)k-! k2
= (_I)k-I k(k+ I)
:;:'
2
4' + ... + (-1)'-1 k' +(-I)'(k + 1)2 = (-_I)k-: k(k+ 1) + (-I)' (k + 1)2=
2
=
Hf-I(k + 1)
= (-I)k-I(k + 1)
[~+ (-I)(k
1-"- -IJ
+lJ] =
[~-
(_I)k-l(k + 1)
=H)'(k+ 1)
ir-I] =
riL + + IJ.
k
1)
L 2
2
Vidimo dajednakost vrijedi i za n = k+ I, pa vrijedi za svaki prirodan broj n.
1.27. Jednakost vrijedi za n=l. (Provjeri!) Pretpostavimo dajednakost vrijedi za

k 1
k
a + -1.
2
1 -+ a+ a + .. + a = - - - , a -;I:. 1. Dokazuno sada
0-1
da jednakost vrijcdi i za n = k+ 1 :
= k:2:1, tj. neka vrijedi:
V'
ak+I
-1
--- +a
--
a k +1 -1 + a k + 2 _ a k + i
~.-
a-I
Dakle, jednakost vrijedi i za
11
k+l
a--I
a k + 2 -1
""'--'--, a:;t:l.
a-I
3k' +4k+ I
(3k + 1)(3k + 4)
(3k + 1)(3k + 4)
a k+ l ~ 1 + a k+ 1(a_1)
= - - - - -...
--~=
a-I
= k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan braj n,
12
+ - - + -_.- + ... +
23
34
k'(k+l)
+-
(k+I)(k+2)
=- - + -:-:---::--::-,-k+I
(k+I)(k+2)
k(k+2)+1
(k+l)2
k+1
k+1
=--=
(I<+I)(k+2) (k+l)'(k+2) k+2 (k+])+1
Kako tvrdnja vr!jedi 1 za n = k+ 1, to Dna vrijedi 7.Ai sve prirodnc brojevc.
~------
1.29.a) Provjerom za n=l uvjeravamo se daje jcdnakost tacna. Pretpos1.avimo da

je jednakost istinlta za n = k:2:], odnosno neka vrijedi:
1
I
I
I
k
- ++ -.- -+ .. +---._--_._----- = - 1 . 4 47 7 10
(3k -. 2) (3k + I) 3k + 1
Dokazimo istinitost jednakosti za n = k+ I :
I
I
I + +
1
I
_____
__
+
_=
0
--L_+~
14' 47
126
710
...
(3k-2)(3k+l)
l3(k+I)-2]13(k+1)+I]
k
1
k
1
3" + 1 + [3(k+ 1)-2H1(k + 1)+ I t 3" + + (3k + 1-).-(3-k,-'4-)
+I
3k(k+ I)+(k + I)
(3k + 1)(3k + 4)
(3k + 1)(3k + 4)
k +1
.k+l
_3k+4 3(k+I)+1
DakJe, jednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa .Ie tacna za svaki prirodan broj n.
c) Neposrednom provjcrom utvrdujemo dajednakost vrijedi za n=1.
Neka jednakost vrijedi za n ~ k2:1:
1
1
I
I
k
.---+-+~--+ ... -+
-----45 56 67
(k+3)(k+4) 4(k+4)
(3k + 1)(k + I)
DokaZimo istinitost jednakosti za n = k+l:

1
1
]
I
- + . _ + - + ... +-_._--+
45 56 67
(k+3)(",4) (k+4)(k+5)
1
+-----~
4(k+4)
(k+4)(k,S)
,,2
+5k+4
(k+l)(k+4)
k+1
k(k+5)+4
._---4(k + 4)(k + 5) 4(k + 4)(k+5) 4(k +4)(k + 5) = 4[(k~ I) +4]'
Jednakost vr~lcdj j za n = k+l, pa vrUedi za svaki prirodan broj.
1.30. Jednakost vrijcdi za n=1. (Provjeri!). Pretpostavimo dajednakost

vrijedi za n = k2: I, ~j neka vrijedi:
13
2k' + 2k + 1 k(2k + 3)
5
- + - + ... +---.--~---.
]2 23
k(I<+I)
k+1
Uz navedenu pretpostavku, dokazimo da jednakost vrijedi i za n = k+-1 :
5 ,13
. 2k' + 2k + 1 2(k + 1)' + 2(k + I) + ~ ~
-
1.28,a) Neposrednom provjerom utvrdujemo da tvrdnja vrijedi za n=l. Neka tvrdnja

vrijedi za 11 = k2: I. Dokazimo istinitost tvrdnje za n = k+ 1.
I
I
I
1
I
k
3k + 3k + k
(3k + 1)(3k + 4)
Dokazimo 1stin1tost jednakosti za n = k+ 1.

12 _ 22 +3'
k(3k+4)+1
12
23
_ k(2k+3)
- -
k+l
+ ..
<
""j"'
k(k+l)
+ --'---:-c'--=c'--c::-'(k+l)(k+2)
2(k+1)'+2(k+I)+1 _ k(2k+3)
._-- - -----+
(k+l)(k+2)
2k'+4k+2+2k+2+J~
k+l
(k+1)(k+2)
2k 2 +3k
2k~+6k+5
(Ie + 2)(2k 1+ 3k) + 2k2 + 6k + 5
k+1
(k+l)(k+2)
(k+ 1)(k+2)
=--_.+
2k +3e + 4"" +6k+ 2k" + ~"~~.= 2k +9~2 + 12k + 5 _

(k+1)(1<+2)
(k+I)(k+2)
3
2k' +2k' +71<' +7k+5k+5
2k'(k.:"I)+7k(k+1)+5(k+1)
(In 1)(k + 2)
(k + 1)(k + 2)
~ (2k'+7k+5).(k+l)
2k'+7kI5
2k'+2k+5k+5
(k+1)l2u..+:.12+31
(k+I)(k+2)
k+2
(k+l)+1
(k+l)+1
Vidimo dajednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan broj
11.
1.31.a) Neposrednom provjerom vidimo da tvrdnja vrijedi za n = 1. Ako

pretpostavimo da tvrdl1ja vrijedi za 11'= k?l, tada moz.emo pisati:
12
2'
32
k'
(1<+1)2
- + - + - + ... +
''+
13 35 57
(2k-I)(2k+l) (2k+l)(2k+3)
127
--"-c-"c'
(k + 1)(2k' + 5k + 2)
2(2k+ 1)
2(2k + I), (2k + 3)
k(k+1) +, ____:--'::--"-=--:-(k+l)'
(lk + I), (2k + 3)
("+I)(k+2)
~- 2(2k+3)
(k+ I)(k + 2)(2k+ I)

=
2(2k + I), (2k + 3)
(k+I)Kk+I)+I] "
"'
'"''
2(2k+ 1)+ I ' sto znae. d. tvrdnJa vflJedll za n = k+L
Vidimo da posmatrana jednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki

prirodan brqj 11.
134, Neposrednim uvrstavanjem n=1 utvrdujemo dajednakost vrijedi za
n= 1, Pretpostavimo da jednakost vrijedi za n = 1<21, ij, neka vrijedi:
2
--+
Dakle, tvrdnja vrijedi za svc prirodne brojeve,

b) Jednakost vrijedi za o=L
Pretpostavimo da tvrdnja vrijedi za n = k2:1, tj. neka vrijedi:
14
24
k4 ,,_,_ k(k +I)(k-' +k+ I)
_+_+"'+,_,
____
J.3 3,5
(2k -1)(2k + 1)
6(2k + 1)
14
2'
k'
(k+l)4
--+--+ ... +
+
.
=
1,3 3,5
(2k-l)(2k+l) [2(k+l)-1][2(k+I)+I]
2
k(k + 1)(k + Ie + 1) _,
__ k(k + 1)(2k + 3)( k' + k + 1) + 6(k + I)' _

, (2k + 1)(2k + 3)
6(2" + 1)(2k + 3)
6(2k + 1)
2+1
+ 1)(2k + 3)
1) [21e' + Ilk' +23k' + 21k+61

6(2k + 1)(2k + 3)
,(k + 1)(2k + 1)(k + 51c' +9k + 6) ~ (Ie + l)(k + 2)(k'

3
6(2k + .1)(2k + 3)
22
2+1 +-
22
+ 3k+ 3) =
2k
2k+1
2K
k+~=2
+ 2hl
2k+l
2(k+2)--k-1
2k+1
2k+1
k (k+!)'
(k+l)2(k+2)'
128
+i+ 2
2k +1
2kit
Zk'i
+1 =2- 2 2" -1 +- 22.(
2k +11
~=
2k+J(22k+l)_2k+I(22k_l)_
2k+l
=2------
(2' _1)(22 +1)
+1
Vidimo da jednakost vrijedi i za n=k+ 1, pa je istinita za svaki prirodan broj

LJ5.a) Ako n =1 uvrstimo u dati izraz vidimo da se dobije tacnajednakost
1 1
2,3,4
B.
3-4-5
I
=2------(k+J)'(k+2)'
~k+l)+I]"
1
1
1
--+--+,--,,-+"'+
1,2,3
2,3,4
_ 111
3,4,5
111
1
k(k+l)(k+2)
1
k(k+I)(k+2)
2L2
1
lj.
(k+ 1)(k +2) ,
+---~-
(k+I)(k+2)(k+3)
.,,:1'---_ _
. (Ie + I)(k + 2) - 2 + _,
4(k+ 1)(k+2)
(k+l)2
~ 2 (k+2)' -[2(k+l)+ It2 Ie' +4k+4-2k-3 =2

(k+ I)'(k + 2)'
(k + 1)2(k + 2)'
(k+I)2
Zk
+1 + ... + 2 2k - 1
,- 2L2 - (Ie + I)(k + 2i J+ (Ie + 1)(k + 2)(k + 3)

1
(k+l)(k+2)(k+3)
lednakostje istinita Z,-1. Il = k+ 1, paje istinita i za svaki prirodan broj Il.

1.33. Neposrednom provjerom utvrdujemo dajednakost vrijedi L'1 n=l.
Pretpostavimo daje jcdnakost tacna za n = k?:l, ~j. neka vrijedi:
3 5
7
21e + 1
1
1 + -+ -- + ~+ ... +-----.-=2 --4 36 144
k 2 (k+l)2
(k+l)' '
Dokazimo istinitostjcdnakosti za n = k+ 1.
1+~+2.+~L,+ 22"+1. +_2(k+J2~~2 ___1_+ 2(k+I)+1
= 2
-1
22
Dokazimo da jcdnakost vrijcdi i za n = k+ 1:
= 2- 2k+".-k-l =2- k+3
144
24
2k+l
1,2,3
~+~+2+" +-,,-+k~=2_k+2
36
+1
_1_+,_1_+ ____,_+,,,+
i dokazimo istinitost jednakosti za n = k+ 1.
Pretpostavimo dajednakost vrijedi za n = k?l, tj. neka vrijedi:
! .32. Jcdnakost vrijedi za n=l. Pretpostavimo dajednakost vrijedi za n = k>-l:

I
2
3
k =2 __
k 1-2
2+ + 22 + ... + 2L
22
23
+1 +-
- 2---,-+
2' -1
6(2k + 3)
6 [2(k+l)+1]
22
2 +1
Dokazimo da je pqsmatrana jednakost tacna i za n = k+ 1.
~(k + l)(k + 2) [~+ 1)' + (Ie -I 1) + 1.1
+1
23
2k
2k+l
+""',-+ ... +-,-,-:=;2--,.
--.
2
(Ie + 1)4
~ (k+l)f k(2k + 3)(k' +k -+~l)+~k +lil (k'

6(2k
22
(k+I)2(k+2)'
k' +2k+1
(k + 1)'(k + 2)'
k +6k'+9k+4
4(k
k' + 3k
,+ _ _ _.:c-_
4(k+ 1)(k+ 2) (k+l)(k + 2)(k +3)
k3+6k'+llk+6-2k-2
4(k + I)(k + 2)(k +3)
+ I)(k + 2)(k + 3)
e +6k' +11"+6
2k+2
4(k + I)(k + 2)(k + 3)
4(k + 1)(k + 2)(k + 3)
= __ ~_2(k+JL __ =
4
4(k
+ J)(k+ 2)(k + 3)
~ ~ __ ,,_1~ -lJ ~ ___l _ _ l

4
2(k + 2)(k+3) -2L2
(k+2)(k+3)j'
Dakle, jednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa je istinita za svaki prirodan broj n.

b) 1) Neposrednom provjerom utvrdujemo da jednakost vrijedi za n~ I,
2) Pretpostavirno dajednakost vrijedi za n = ~l. tj. neka vrijedi:
1
J
I
1,2,3,4 + 2,3,4,5 +",+ k(k +1)(k+2)(k +3)
Dokazimo sada da jednakost vrijedi i za n=k+ 1:
1[1
6
'3
(k+I)(k+2)(k+3) ,
129
~---+
1234
2345
+ ... +
+.-
k(k+l)(f+2)(k+3)
(k+l)(k+2)(k+3)(k+4)-
~ H~- (k+I)(k~2)(k+3)]+ (k+l)(k+2)~k+3)(k+4)
tacna za neki pflfodan broj n = k ::::1, tj. neka je tacno:

1-1!+22!+ ... +kk!=(k+I)!-I.
~ 1 (k+l)(k+2)(k+3)-6 +cc-~-c--.::..l~~_
3 6(k + 1)(k + 2)(k + 3)
Tadaje
11!+2 2!+ ... + k k'+(k + I) (Ie + I)!= (k + I) !-I +(k + 1)-(k + I)!=
= (Ie + I)!{k + I +1)-1 = (k + 1)!(k+2)-1 =(k+2)!-1
sto znaci da je tada tVrdnja tacna i za n = k+ 1, pa je tacna za sve
prirodne brojeve.
1.38_ Jednakost vrijedi za n = 1. Pretpostavimo dajednakost vrijedi za
(k + 1)(k + 2)(k + 3)(k + 4)
.!.lr (k + 1)(k + 2)(k + 3)(k + 4) - 6(k + 4) + 181 =

6(k + 1)(k + 2)(k + 3)(k + 4)
_1[1
6(k+4)-18
-36- 6(k+l)(k+2)(k+3)(k+4) ~
_III
6(k+4-3)
] ]rll
6(k+l)
]
-3L6- 6(k+I)(k+2)(k+3)(k+4) ~3 6- 6(k+ 1)(k+2)(k+3)(k +4) ~
~~I.!._
3,6
1
(k+ 2)(k+3)(k +4)
]~.!.[.!._
3 6
(k+l+I)(k+I+2)(k+l+3) .
a(a+l)
(a+I)(a+2)
1 1 k
(a+2)(a+3)
+ ... +
'---~----
(a+k-l)(a+k)
a(a+k)
Dokazimo istinitost jednakosti za n = k+ 1:

I
a(a+l)
(a+l)(a+2)
----+
~
. +
1
(a+2)(a+3)
_k:.._+_
a(a+k)
(a+k)(a+k+l)
+ ... +
-+--,--"---
(a+k-l)(a+k)
k(a+k+l)+a
a(a+k)(a+k+l)
(a+k)(o+k+l)
ak+k(k+l)+a.
a(a+k)(a+k+l)
a(k+I)+k(k+l)
(a + k)(k+ I) = __ ~_
a(a+k)(a+k+l) a(a+k)(a+k+l) a(a+k+l)
Vidimo da jednakost vrijedi i za n=k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan br~j n.
b) 1) Provjerom za n=1 utvrdujemo dajednakost vrijedi.
2) Pretpostavimo dajednakost vrijedi za n = k::::], tj. neka vrijedi:
1
~--+
l+a
1+
2k
+---+~-+
1+a 4
l+a H
2k-!-1
+--~--+--~-:-C
.
1+a 2*
a"-l
1--
Dokazimo da jednakost vrijedi i za n = k+ I:

I
~-+--+--+--+.
4
2
l+a
130
1+0
l+a
l""!""J
2k
2kLJ
1
+--+--=I+a 2!
l-'-a 2"1
a~l
2k + i
2hl
+-~=
1-
1+a 2
k+1
3 7 15 ... +--=2
2' - i
!-, +2k~ I) .
1+-+-+-+
n=::::1:
k
2 4 8
2'-'
3715
2k_1
Zk'';_l
Ik
2hl_l
l+-+~+-+ .. '+~k-' +--,-=2- +2Q,-1)+--,-=
r
2
1 2 + k2 k +1 __ ')k+1 + 2k + 1 -1
+2k-2+----=,
~
Dakle, jednakost vrijedi j za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan br~j n.

1.36.a) Jednakost vrijedi za n = 1. Pretpostavimo dajednakost vrUedi za n=k;o::l;
---+
Vidimo da jednakost vrijedi i za n=k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan broj n.

1.37. Za n=l irnamo jI!:=: 2!-1, odnosno 1=1. Pretpostavimo daje tvrdnja
= 2
1 k
-
1 1 2 k-<]
2k + (
')hl .""
2k
=r
2
1+ k2k+1
2k
+2k"",i-(k+I'+2(k-l+l).
lednakost vrijedi i za n = k+l, paje istinita za syaki prirodan broj Il.

1.39.a) Ako uzmemo daje n=l. dobije se 7'-1~6 stoje djeljivo sa 6.
Pretpostavimo dajc izraz Tl_l djeljiy sa 6 za n=k~ 1, tj. neka
vrijedi:
7n _1 = 6m, mEZ.
Dokazimo da je izmz 711_1 djeljiv sa 6 i 7.2 n=k+ 1.
7'+1_1 ~ 77k_1 = 7(7k_1) + 6 ~ 76m+6 = 6(7m+1).
Kako je 7m+ I mEZ_ to je izraz 7"-1 djeljiv sa 6 i za n = Ie+ 1, paje
djeljiv za svaki prirodan broj.
t) Neposrednom provjerom utvrdujemo da je izraz n] -n djeljiv sa 3 za n~ 1.
Pretpostavimo daje n3 _n djeljivo sa 3 za n=k:?: 1, tj. neka vrijedi:
k'-k ~ 3q, qEZ.
Dokazimo daje izraz 11 3 _11 djeljiv sa 3 i za n = k+ 1.
2
(k+ 1)' _ (k+ I) = k ' +3k 2 +3k+ 1 -k- 1 = (k'_k) +3k +3k ~
2
2
= 3q + 3(k +k) ~ 3(g+ k +k) .
VicHrt:1O da jc izraz 11' -11 djeljiv sa 3 ! za 11 = k+ 1, pa je djeljiv :.3 3 za svaki
prirodan bro.1 n.
c) Za 11 = 1 vrijednost iZf3za jc 48 sto jc djeljivo s 48. Pretpostavimo da je
izraz in-1_l djeljivsa48z.a 11=k~l,tj.nekavrijedi:
7 2k"i_l = 48rn, mEZ.
Dokazimo daje izraz 72n-!_1 djeJjiv sa 48 za n=k+l.

2k
2k
7'(k+!r 1-I = 72k+2-' -1 = 7272k-'_1 = 497 -'_ 49+48 = 49(7 -' -I )+48 =
= 48m+48 = 48(m+ 1).
Dakle, izraz 7'"-1 -I je djeljiv sa 48 i za n = k+ 1, paje dje\jiv sa 48 za svaki
prirodan broj n.
131
7.S2(k+!)-!+23(k;.J)+1
1.40.a) Rclacija v ..ijed! za n = 1 jer je 12 djeljivo sa 6. Neka relacija vrijedi

3
za n = k21, U. nekaje k +llk = 6q, gEZ.
Dokazimo da relacija vrijedi i za n = k+ L
(k+ 1)"+ 11 (k+ I) = k 3 +3k'+3k+ 1+ Ilk+ II = (k3+ II k)+3k(k+ 1)+ 12 =
= 6q+3k(k+I)+12, qEZ.
Kako je svaki od tri dobUena sabirka djeljiv sa sest, to je i cijeli izraz
djeljiv sa 6. Dakle, relacija vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki
prirodan broj.
c)
tj. nekaje: 7S 2k +126 k =19m, mEZ.

Dokazimo djeljivost izraza sa 19 za n==k+ 1:
7.5 2 (",) + 12. 6k + 1 = 7 .5 2 5" + 1266' = 25(7 5k + 12.6 k )
k
= 25 19m -19 12 6 = 19(25m -12 6
= (k+1)'
=>
=(k' +5k) + 3k(k + 1)+6 = 61r1 + 3k(k + 1)+ 6.

DobiE smo sumu od tri sabirka u kojoj je treci sabirak 6. Prvi sabirakje djeljiv s 6 po
pretpostavci, a drugi sabirak je proizvod broja 3 i dva uzastopna cijela broja. Kako.ie
od dva uzastopna cijela brojajedan sigurno djeljiv sa 2, to jc i drugi sabirak djeijiv sa
32, odnosno sa 6. Daklc cijeli izrazje djeljiv sa 6.
To znaci daje A(n) djeljlvo sa 6 za svaki prirodan broj n.
Kako je 5 m + 781 IJk-f!
Vidimo clajc i f(k+1) djeljiv sa 3, ,to znaci da su svi brojevij(n) djeljivi s J.

b) Akojen=l,tadaje: 7.52-'+2 3 "=35+16=51= 173.
7 5 2no1 + 2"rr"! d'JeJlvsal
I"
7 za n= k :2:1,tJ.nekavrijedi:
N e"aJClzraz
k ..
3k
1
75"1+2 + = 17'q, qEZ.
Dokazimo istinitost relacije za n:::; k+ 1.
0
Z ; to je dati izraz djeljiv sa 17 i za n=k+ 1,
paje djeljiv sa tim brojem za svaki pdrodan braj.

3
b) Za n;;;;:l vrijednost datog izraza je 7 3 + 8 = 343 + 512 = 855 = 1557, sto zna6
daje djeljiv sa 57. Pretpostavimo daje dati izraz djcljiv sa 57 za n=k::::l, ij. neka
vrijedi:
7 k + 2 +8 21;+1 =57m, mEZ.

DokaZimo daje dati izrazdjeljiv sa 57 i za n=k+1. Zaistaje:
7k + I+ 1 + 82(k+I)+! ::;:; 7 .:1h2 + g2k+1 .8 2 = 7. (7k+2 + 82k+!) + 57821:+1 =
= 7'.S7m+S7.g 2k+l
J1
~ 5/(")-3 2'+' =3(5111_2"'), Sm-2'+! EZ.
).
005.17111+17.78.11",1 =17(5m+78"11 3k + I ).
1.4 La) Oznacimo fen) = 5" + 2 -!-i Treba dokazali daje za svaki prorodan broj n,
iZfaz f{n) djeijiv s brojem 3. Za n=O imamo daje itO) =5 +2').: =3, dakie
f(O) je djeljivo s 3. Pretpostavimo daje l{n) djeijiv s 3 za n = k:?;O, tj.
nekaje f(k) = 3m, mEZ,
Posmatrajmo broj f(k+ 1):
f(k+l)=Sk+J +2 k +1-;1 ;=5.5 11 +22 hl =5(/t k j_2 k ,.J)+2.2 k .<l:c"::
22&6' =
Dokaz.imo daje dati izraz djcljiv sa 17 i za n=1<.+ 1. Zaistaje:

S/;dd + 113(i,.d)d:::o5 .Sk+3 + 1(' .11 31:+1 = S(Skt3 + 11 3k ;-I)+ 1326-! 1'1 I'1i
A(k+ I) .
+5(k + l)=k' +3k 2 +3k+ 1 +5k+5 =
__
Sk+3 +11 3k +1 =17m, mEZ"
mEZ.
A(k+l)
Dakle, izrazje dje1jiv sa 19 i za n~k+l, paje djeljiv sa 19 za svaki prirodan

broj.
1.42.a) Za n= I vrijednost datog izraza je S4 + 1 t4 = 625 + l4641 = 15266 == 17898, to
znaci daje posmatrani izraz djcljiv sa 17 za n=l.
Pretpostavimo daje posmatrani izraz djeljiv sa 17 za n=k::::::l, tj. l1eka vrijedL
Provjera: A(l) = 6, paje izraz djeJjiv sa 6 za n=l.

Pretpostavka: Nekaje izraz A(n) djeijiv sa 6 za n=k, tj. llekaje A(k)=6m,
Dokazimo istinitost Illlplikacije A(k)
= 17.q-172 3k ,1 =I70(q_2 3k+ I), qEZ.

3
Kakoje q_2 k-+! cijeli broj, toje izraz 7S 2n!+2311+! djeljiv sa 17 i za n=k+l, paje
djeljiv sa tim brojem za svaki prirodan broj.
c) Uvrstavanjem vrijednosti n=1 u dati izraz, dobijamo 247, a kako je 247=1913,
to je tvrdnja tacna za n= 1. Pretpostavimo da je dati izraz djeljiv sa 19 za n=k?: I,
b) Neposrednom provjerom utvrdujemo daje relacija 30lns - n istinita za n=l.

Pretpostavimo da ova relacija vrijedi za n = k::2:1, tj. neka vrijedi:
,,5_k = 30'1, qEZ.
Dokazimo da n;~lacija vrijedi i za n = k+ 1.
(k+1)'-(k+l) = k5 +5k'+IOk3 +IOk'+5k+l_k_l =
= (k5 .k)+5k(k3+2k'+2k+ I) =. 30q+5k(k+ 1)(k2+k+ 1), CJEZ.
Kako .Ie proizvod k(k+ I )(k'+k+ I) za svako k djeljiv sa 6, 10je i cijdl
izraz djeljiv sa 30, pajc relacija istinita i za n = k+L
' . A"
N
1 CK.:lJe
. (11) = rr' 5
+ n.
= 7 .S2.S2k-l+2 32 3k+ 1= 25(7 .S2k.l+ 23k+l) - 1723kH
C)
=57(7m+S2k+I).
Kako je 7m +- gUll E Z , to jc dati izraz djeljiv sa 57 i za n=k+ 1, pa je

djeljiv sa 57 za svaki prirodan broj n.
Ako je n=l vrijednost datog izrazaje 64, pa tvrdnja vrijedi za n=l.
Pretpostavimo tacnost tvrdnjc za n = k?l, tj. neka vdjedi:
3 2k ) -8k-9=64q, qEZ.
Dokaiimo istinitost tvrdnje za n=k+ 1.
3'(k,l} 2 -8(k + 1) - 9 = (93"" --12k -81)+64k+ 64 =
= 9(3"+2 _ 8k -
9) + 64(k + I) = 9 64q+64(k + I) = 64(9q +k + I)

0
Kako je 9q+k+ 1 cijeli broj, to je posmatrani izraz djeijiv sa 64 i za

n=k+l, pa je djeijiv sa 64 za ml! koji prirodan broj no
133
132
1.43.b) Uvrstavanjem n~1 u dati izmz dobijamo 33 sto je djeljivo sa II.

Neka je izraz djeljiv sa II za n = leI, tj. neka vrijedi:
30' +4'(3' -2')-I=llq, qEZ.
(*)
Dokazimo djeljivost izraza sa I I za n = k+ 1.
30k+1 + 4k+1(3'.' _2'+1)_1 =30 30' + 4 4'( 3 3' -2.2') -I =
=30
~O' +4'(3' -2 k )-1}18.4'3' ~-224'2k +29~
(')
=30 I lq - 1812' -II 2 4' + 29 =1 I (30q-24')+ 29 -I 8.12' .

Treba dokazati daje izraz 29-1812 k djeljiv sa II za svaki prirodan broj.
Za k =1 dobijamo broj -I 87, stoje -171 I. Dokalimo da je izraz 29 -18 "12' djeljiv
sa 11 za k+ 1, ako je djeljiv za k:
29-1812,+1 =29-181212' =29-18.(1+11)12'+1 =
=(29-18 12k+1)-1118 12 k
22k+1 -ge +3k-2 ::;:54m, mE Z.

Pod ov~m pretpostavkom dokazimo istinitost tvrdqjc"zo n=k+l
)2(k+1 H
9(k
1
2k I
+1)'+3(k+1)-2~42 ~+ -9(k'+2k+li+3k+i=
22k+l
-ge -i8k --9+3k+ I =42
2k
,1
pr01~v~d d,:'a .u.zastop?a,~ije1a br~ja, pajejedan ad njih sigurno panm ((ljeUlv sa 2).
Otu,aa.le clJeh 1zraz c1.JCIjIV sa 54 J za n=k+ 1, pa je djeljiv sa 54 za svaki prirodan
brc~J n.
b) Ako .Ie n= J, vrijednost datog izraza je 51, pa je djeljiv sa 17
Pretpostavimo daje dati izraz djeljiv sa 17 za n= le I, lj. nck. vr(jedi:
6 2k +- 19 k _,2 k + 1 =:; 17q, q EZ.
Dokazimo istinitost tvrdnje za 11 = k+-!.
6 2 (k+l)+19 k -tI_2(1i;1}-1 :;::36.6 2.\' +19.J(/
_).')k-+I=
= 36621: +36J91.: '-362k~I-1719k +34.2,""-1 =

19' - L
"k+I) - 17 19'
( ' ' +22 k.1 )=36.17q--17.(19'. +2,2'+1).
. +,
(6 2k
Kako .Ie (19 +- 2, 2k+l) E Z , to .Ie posmatrani

pa je djeljiv sa 17 za svuki prirodan broj n.
iZTaz
c!jeUiv sa 17 j za n = k+ 1.
1.45.a) Za n= 1 vrijednost datog izraza je 34 .5 2 .- 35 .2 2 =:; 1053, sto je djeljivo sa

1053. Pretpostavimo da je dati izraz djeUiv sa 1053 za n = k? 1, tj. n~ka vrijedi:
3 2h2 .5 2 1.: _3 3k + 2 2 2k ::;::: 1053m, mE Z.
Dokazimo istinitost tvrdnje za n ~ k+ 1.
32(k+!)r2 . 52(k->1} _ Y(HI),2 .2 2(1;+1):0: 9. 32/;'~2 .25. 5 2k
= 225
134
2k
-'-2.
3k 2
S2k -108 . 3
2k
:::-:
Vidimo daje posmatrani izraz djeljiv sa 1053 i za n = k+l, paje djeljiv sa tim
brojem za svaki prirodan broj n,
b) Uputa: Koristi matematicku indukciju j cinjenicu "broj je djeljiv sa 3
ako je zbir njegovih cifara djeljiv sa 3".
1.46.a) Ako je n =1 izrazje djeljiv sa 9. Neka relacija vrijedi za n~ leI, to jest,
nekaje k4'" -(k+I).4' +1=9q, qEL
Dokaiimo da relacija djeljivosti vrijedi i za n ~ k+ 1:
(k+ 1)4(k+l)-d -(k + 1+ 1)4k+l + 1:::: 4k 4k+1 +4k+2 -4(k +1)4 k _4 k+1+1 =:
= 4k4k+1 -4(k+J).4k +4+44k~I_4k+1
225 3
2k 2
+ .
52k
225. yk-<-2
-3
4(k 4k+1 -(Ie + 1) 4k + 1)+ 34'+1 -3 ~ 49q + 3( 4k+1 - I) =49q + 3( 4 4' -I).
Kako je 4k+l_1 uvijek djeijivo sa 3 (Dokazi!), to je posmatrani izraz
djeJjiv sa 9 i za n=k+ 1, paje djeljiv za sve prirodnc brojeve.
I A7.a) Ako uzmemo daje n~ I, vrijednost izraza je 25 (paje djeijiv sa 25).
Neka je 1zmz 2"-+l . 3" + 51'1 - 4 djeljiv sa 25 za n=k:? 1, odnosno, neka
vrijedi: 2k+1 3 k +5k - 4 = 25q, q E Z .
Dokaiimo djeljivost datog izraza sa 25 i za n:;;:;; k+ 1:
k 1 k
2(k-l},1 .3#11 + 5(k +- 1)-4 -:;: 62 + 3 +-5k +1::= 6 2k+1 3" +30k -24- 25k+25=
<
--36e + 12k-S + 27k2 _ 27k =
~ 4 (22k+1 -9k' +3k -2)+ 27k(k -1) 4~ 54m+ 272'1 ,q E Z ,jerje k(k-l)
= 36
~
= 225I053m+I0533" 2" =I053.(225m+3" .22k ).
Kako jc prvi.sabjrak djdjiv sa 11 po pretpostavci, to je posijedl,ji izraz djeljiv sa II.

Dakle, tvrdnja ovog zal1atkaje dokazana za sve priroone brojeve n.
1.44.a) Za n=l tvrdnja je tacna. Pretpostavimo da .Ie tvrdnja" tacna za n ,;;c k;;:: L
tj. neka vrijedi:
.=
~ 225.(3"+,'.5" __ 3"+2.2") +117933k2"~
. 22k
27. 3 Jk <-2 .4. 21k =
+ J 17 .3 H'",:',. 22k =
= 6(2k+1 3' +5k-4)-25(k-I)=625q-25(k':I).

Vidimo da je posmatrani izraz dje\jiv sa 25 j za n = k+- 1, pajc djeljiv za
svaki prirodan broj.
1,48.a) Ako je n~ i, vrijednost izraza je 391 ~ 1723 , odakle so vidi daje
djeljiv sa 17. Neka je izraz djeljiv sa 17 za n = k2> 1, odnosno, neka vr\jedi:
25k +J +S k 3k+2 =17m,mEZ.
Dokazimo djeljivost izraza sa 17 i za n = k+ 1:

25(k+l)+3 +- Sk+!. 3(k+J)+2 = 32. 25k + 3 + 15. Sk 3 k + 2 =
=
32. 2 5k +} + 32 . Sk 3 k + 2 -17 Sk 3k + 1
<
= 32 . (2 5k + 3 + Sk . 3k + 2 ) -17
5". 3k+ 2
~ 32.17m-17.5' 3"+2 =17(32m-5' 3 k + 2 ).
Dakle, posmatrani Izraz je djeljiv sa 17 i za n = k+ 1, paje djeljiv sa 17 za

svaki prirodan broj 11.
1,49.a) Neposredno sc vidl da je izraz djeljiv sa a-b za n=1. Neka je a" -h"
djeljivo sa a-b za n = k?J, dokazimo daje izraz a" -b" djeljiv sa a-b i za n=k+l;
Kakoje a"'-b'+1 =(a-b)(a' +a'-lb+a'-2b' + ... +b'), loje a" -b"
djeljiv sa a-b j za n = k+ I, pa reiacija vrijedi za svaki prirodan broj n.
b) Za n=1 dati izraz ima oblik
v
a'-a = a(a'-l) = a(a'_1)(a2+1) = a(a-1)(a+I)(a2+1).
Za a~1 vrijednost izrazaje 0 sto je djeljivo sa 30. Ako a nije nula, tada je
(a-1)a(a+l) proizvod tri uzastopna cijela broja ad kojihje barjedan djeljiv s 2 i
135
Daklc, tvrdnja vrijedi i 7-'1 n = 4(k+I), pa vrijedi za svak! prirodan broj k,

jedan djeljiv s 3, paje ovaj proizvod djeljiv sa 6. Faktor a'+ 1 je za svaka cijela a* I
djeljiv s 5, paje cijeli izraz djeljiv s 65~30. To maci da vrijedi a 5_a = 30 q, qEZ.
Pretpostavimo daje dati izrazdjeljiv s 30 za n = k:?:l, ti. neka vrijedi:
a 4k+l
= 30 111, m
Z.
odnosno za n =' 4k.

111.
d't'
-I ) Z
~ 0 imamo .- + - > - , pa Je tvr l1Ja acna.
I .).a a n 3 4 2
..
Pretpostavimo daje tvrdnja tacna za prirodan broj nz2 i dokazimo da va:h I
za n+ 1:
Dakaza!i daje dati izmzdjeljiv s 30 i za n= k+L

a 4(I.:+l);-1 _a=a4a4k'.1_a=a4(a4k+l_a)+a5 -a=30m+30q=30(m+q).
Dalde, izrazje djeIjiv s 30 i za n=k+ I, pa je djeljiv s 30 za svaki prirodan broj n.

LSO.a) Aka je n=2 vrijednost datog izrazaje 48, pa tvrdnja vrijedi za n=2.
Pretpostavimo da tvrdnja vrijedi 7.2- paran bro] koji je veci od 2, n = 2k, tj.
oeka vrijedi: (2k)' +202k = 8k(k'+5) =48q, qEZ.
Dakazirno istinitos! tvrdnje za n = 2(k+ 1).
(2k+2)3+20.(2k+2)=8(1c'+3k'+3k+I+5k+5)
21
~ 8 (k + Sk) + 8(3ir' + 3k + 6) = 48q + 24(k' + k + 2) = 48q + 24[k(k + 1) +

Kaka je proizvod k(k+ 1) uvijek paran braj, to je 1zraz k(k+ I )+2 djeljiv sa 2, pa je
zbir 48q + 24[k(k+l}+-2] djeijiy S3 48. Ovo znaci dajc posnatrani izraz djcijiv sa
48 i za n = 2(k+l), pa je djcljiv sa tim brojem za svaki parni prirodni broj 11.
b) Izrazje djeljiv sa 512 akoje n::=1. Nekaje n=2k+1. Tad8. (mamo:
3
1
1
1
1
=-+------>2 2n+l 2n+2 2
c)
Z. = 1 J'c 2.+!+2.=~> 1. Neka nejednakost vrijedi za n=k, tj. nekaje:

,an
23412
,
-1)-2k +3)' -I) = ((2k +3)' --I)(2k +3)' -1)-
- ((2k + 3)2 -1)2k +3)2 + 1)(2k + 3)' -1)2k +3)4 + 1)=
=l'k-:;j+/c+2+-/<+3+k+4+"'+-3k+3k+rJ
-I
lOOq
+ 7 4k + 1 + 7 4k +2
+7
4k 3
+
+ 74k+4 = lOOq + 74k(7
= IOOq+7'" 2800=IOO(Q+28.7 4k ).
136
+ 72
73
+ 74)=
3k+2
3k+3
3k+4
9 2 3
1 I 1
-<---16 3 4
E2k + 3)' .; l}(k + 1)2(k + 2) [lk +3)' + 1][2k + 3)' + 1]=
-16(k + IJ(k + 2)(2k + 3)' + I)(k + I)(k + 2)2" +3}' + 1)2k + 3)' + 1).
Kako je proizvod (1-::+ J)(k+-2)(k+ 1)(k+2) uvijck djcljiv sa 4, a svaki od prcostala tri
fal(tora jc paran broj, to jc posljcdnji izraz djeIjiv sa 1648 = 512.
c) Za k=J vrijcJi: 7 + 7 2 + 7 3 + 7''1 ;: ;:. 2800 0-"'-1 00,28.
Pretpostavimo da tvrdnja vrijedi za 11 = 4k, gdje je k2:1 :
7+7'+7'+7'+ ... +7" =lOO'q, qEN,
Dokazimo istinitost tvrdnjc za n = 4(k+ 1):
7 + 72 + 73 + 74 + ... + 7'1k + 74k+1 + 7 4h- 2 + 7 4k +3 + 741:+4 =
k+t
-<---
4) [(2k + 3/ + 1]c2k+ 2) [2k +4J[(2k + 3)' + 1][(lk +3)' + 1]=
-2(k + 1)2(k + 2)
---, 1----+--+--,-+-,~=1+
I
>,.
,
k+1 3k+2 3k+3 3k+4
3(k-lIl\3k+2)(3k+4)
Vidimo da nejednakost vrijedi i za n=k+]. pa vrijedi za svaki prirodan braj n,
1.52.a) i b) Sabiranjem donjih tacnih nejednakosti
I
'
-<l-~
4
2
- [(2k + 3) -IIe2k + 3) + 1)((2k + 3)' + I) [(2k+ 3)2 -I ][c2k+ 3)2 + I ]ce2k + 3)' + I)'
=(2k + 2)(2"
_' _+ __ + __ + ... +--+--> 1.

k + 1 Ie + 2 Ie + 3
3k 3k + 1
Dokazimo istinitosl nejednakosti za n = k+ 1:
1
I, 1
+~+_I_+_-l-+ __
I_+-l_c,
-k+2 +1:+3 '/;'+4 +... 3k 3k+1 3k+2 3k+3 3k+4
(1
1
1
I
1
1 \ __ ,_~+_1__ +_1_+_1_>
J
(2k + I)" - (2k + I)' -(2k + I)' + I = 512q, qc:Z.

DokELzimo da je izraz djeljiv sa 512 za n = 2(k+ l)+ 1.
(2k+3)12 -(2k+3)8 -(2k+3)' +1=
= (2k + 3)'(2k + 3)'
11
11111
j
1_
-n-+-2 +-n-+-3'+ ,.+ 2n +-2-n-+-1 +-2n-+-2 >2--n-+-1 +-2-11-+-1 +-2,-,-+-2-
1
n2
-<'--~'
dobije se',
16
~-+-+-+
l.S3.a) NckajeA(n):
..
~n-l
j
i
+ - < l~- <! ,
112
n
1,-
,11+12+ fj+'+7n>-VIJ.
Provjerimo tacnost nejednakosti za n=2:

A(?)' _1 +_1
-,f1
12
=12+1>I+l=~=.Fi
12
12 12
r::
=>
,,2+1
'-?
~>-..J2,
-v2
137
Ncka vrijedi: A(k):
~+ ~ + ~ + ... + ~ > Jk
vI
v2
v3
vk
A ( k) => A(k + 1)
Dokazimo istinitost implikacije:
II!
Jl+ J'i+ ... + .Ji+ Jk+i>,Jk+ Jk+l~
Mnozenjem nejednakosti (0) i (H) dobije se:
Jk. Jk+I+ 1
Jk+I>
(,Jk;l)'
k+]
.fk+l.
Jk+1 Jk+ 1
Kako je implikacija istinita, to je navedena nejednakost dokazana za svaku
vrijednost prirodnog broja 11 (> 1)_
1.54.a) Nejednakost vrijedi za n=3. Pretpostavimo da nejednakost vrijedi za
11 = k:::::3, tj. neka vrijedi: 2k > k + 3.
Dokazimo istinitost nejednakosti za n=k+ 1
2k~' = 2 2' > 2 (Ir +3) = 2k+6 = (Ir +1)+ 3 +k +2 > (k + 1)+3_
Daklc, nt;iednakostvrijedi i za n~:; k+l, pa vrijedi za svaki prirodan broj n.
b) Ako je n = 3, nejednakostje istinita. Pretpostavimo da nejednakost vrijedi
za n = k2::3, tj. neka vrijed!: 2k <
Dokazimo da posmatrana nejednakost vdjedi i za n = k+ J,
2'+1 > (Ic + 1)3 ,
sto znaci da nejednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan broj n:2: 10.
b) Zadatak se Jjesava analogno kao pod a).
1.57.a) Za n=1, ncjednakost oeito vrijedi. Neka nejednakost vrijedi za n=k:2:1, tj.
neka vrijedi: a k ? b k
Dokazimo istinitost nejednakosti za n=k+ l.
a> b
=>' a k > b k
=>
ak+ 1 > ab k > bbk = bk+: .
Vidimo da nejednakost vrijedi i za l1=k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan
broj.
b) Neposrednom provjerom vidimo da tvrdnja vrijedi za n=4,jer je 24>l6.
Neka tvrdnja "rijed! za
11
= k?:4, tj. nekaje k!> 2k . Tada vrijedi:
(k+l)!=(k+l)k! >(l+l)k! =2k! >22 >2k+l
<
J .58.a)
sto znaci dajc tvrdnja tacna za svaki prirodan braj n.

Nejcdnakost vrijedi 7-,,1 n = 3,jerjc i' = 8 > () = 3!
k(k.,!.]
Pretpos1(IViJ1l0 da ncjednakost vrijedi za n = k:':::3, tj. nekajc 2

Dokaz.imo istinitos1 d(ltc ncjednakosti za n = k+].
e.
2(k+ 1) 2k+ 1 <k' + 2 =(k' +2k+ 1)+(1-2k) =(k+I)' +(1-2k)k+ I)'.

Vidimo da nejednakost vrijedi i za n=k+ 1) pa je istinit!l za svaki prirodan braj n.
.55.a) Nejednakost je istinita za n =O,jerje 2=1>0. Pretpostavimo da nejednakost
vrUedi za 11 k~O, tj. neka vrijedi 2k > k. Dokazimo da nejednakost vrijedi i
za n = k+ I:
2k+ 1 = 22' > 2k = k+k ;;: k+ 1 .
Dakle, nejednakost 211 > n vrijedi i za n=k+ I, pa vrUedi za sve
prirodne brojeve i nulu.
=::;
b) Za 11=5 irnamo 2 5 > 52 , odnosno, 32> 25, sto je taeno.

Pretpostavimo daje 2" >)12, 71l 11;;:::5. Tadaje:
=2.2
2>
138
11
(k+l)'
("")
(k+l~~
2
~'(k-~:D
2
=2-
kQ<"-1) 2k
kl/,-I)
')---i-+~ =2~-2k>2kk!>(k-11)k!=(k+J)t.
Daklc, ncjednakost vr~jedi za svaki prirodan broj n.

b) Ncposrcdnom prO\~jero111 utvrdujemo da nejcdnakost vrijcdi za n =2 .
Ii'
k)
Pretl)Ostavimo da ,je nc]' ednakost istinita za n = k::::2, ~j. nelen je I 2 ~ ~ I > k ,
Dokazimo istinitost ncjcdnakosti za

(
I )'"
12--\
> 2 . n 2 = n 2 + 112 > n 2 + 2n + 1 = (n + 1) 2 .

Dakle, nejednakost vrijedl i 7.a n+ J, pa zakljucujcmo da vrijedi za svaki
prirodan broj (veci od 4).
.56.a) Za n=10je 2'0 =1024 > 1000 =10', pa nejednakostvrijedi za n=10 .
Prctpostavimo da nejednakost vrijedi za n=k;;:: 10.1], neka je:
~>~
,
(0)
Dokazimo lstinitost nejednakosti za n=k+ 1.
.
.. \r, K1)3
+.
..
. .
PosmatraJlno kollCl11k
k 3 ' ! stepenuJmo bmom u broJl1Iku:
211+1
> k!.
k+1
i" (
k+1/ \
11
= k+ 1.
I(
I \k 2k + 2 -I
""r2---1i2-~- >i2-~1
-Jic-'
k+1/
\.
k)
k+1
>k
2k ~ 1
k+l
-k_:!_
2k' +k
+k)+(k+I)I-(k' -k::..12=k+l + Ie'
>1c-I-l_
Ie+l
Ie-II
1e+1"
Jcr Je lzraz ](2_k_1>0 za k;;:::2. Daklc, ncjcdnakost vrijedi j z.a n=l\+ 1, paje
istinita za svaki prirodan broj 1122.
2
1.59. Ako lC n=2, tada vrijedi (J +x/=l +~Y+-Y'. Ako je X:;i:O, tad a jc x > 0,
paje' (l+X)2> 1+2x-,
Prctpostavirno da nejednakosl vrijedi za n = k?2, ~j. neka je (l+x)k=l+kx.
Dokazimo is1initost neiednakosti 73 n = k+ 1.
(I+X)k+' = (l+x)(1 +x{ > (1 "'"xl(! +kx) ~ H kx+x+kx' ~ 1+(k+ l)x + kx'
Kakoje kx 2 > 0, tojc (l+x)H > 1+(k+l)x. paje nejednakost istinita i za n=k+I.
Dak1c, nejednakost vrijedi za svc prirodnc brojevc vete od 1.
(Dokazana nejednakost nazi-va se liernoullli 9_ je\'3 nejcdnakost).
9* Porodica BernouJli-jc;'ihjc if. Njcmackc dosclila u Svicarsku. Ii tri gcncracije ovc pnrodicc hiio
jc OSilm istaknU1ih mal'cmaticma Koji su svojim rado\'ima doprinijc1j i uticali n<1 n1zvoj nilUKc. nc sarno
mill"cmiltike, u cije!oj Euror!
139
k'
16 24
1,60.a) Neposrednom provjerom vidimo da tvrdnja vrijedi za n=2,jer je - < - .
3
4
. vflJe
.. d'1 za n
Neka tvrdnJa
=k
'22, '
tJ. ne k'
aJe
(Ie + 2)(2(k + 1)!
(k + 2)(2k + 2)(2k + 1)(2k)!
4k"'(Ck+l)!)'
4 k +'(k+l)'(k!)'
(I< + 2)(2k + 2)(2k + I) 4'

>..
4 k "'(k+I)'
k+!
=
k
(2k)! T a d~lje:
.
-4 < --'-,
k+l
(k + 2)(2k + 2)(2k + 1) (2k)!

4k+'(k+I)2
(I< + 2)(2k + 1)
2k' + Sk + 2
2(k+I)2
2k' +4k+2
.--- >
(k!)'
Ovim smo dokazali da za svako 11?6, vrijedi

b) Nejednakost vrijedi za n = 1, n:::;;, 2,
(211)'
ncjednakost --~- < ~-+ vrijedi i za n=k+ 1, pa vrijedi za svald prirodatl broj n.
n+ 1 (n!)'
0) Neposrednim lIvrstavanjem vryednosti lF2, utvrduiemo daje ncjednakosl

tacna. Prctpostavimo da nejednakast vrijedi za 11 = K:?:2, tj, neka vrijedi:
4k
(2k)1
(2k )!(2k + 1)
- - < - - ,odnosno,
k
2
>1,
2k+1 (k!)'
4 (k!)
Dokazimo istinitost nejcdnakosti za 'n=k+ L
(2(k + ]!(2(k + I) + I)", (2k + 2)1(2k + 3) _ (2k + 2)(2k + 1)(2k )!(2k-i 3) _,
0'+')k+])!)'
'4'4 k (k+l)k!), "---4:4'(k+l)2(k!)'''----
-----_.
4 k (k!)'
(2k
+ 2)(2k + 3)
>
(Ie + 1)(2k + 3)
4(k+l)'
2(k+l)'
2k + 3 _ 2(k + I)
+ 1 __
:::: - - - - -- --_."'--2(k+l)
2(k+l)
2(k+J)+~1__ =1+
]
>1.
2(1, + 1) 2(k + 1)
2(i< + 1)
. (2(k + I)!
4(h')
(2(k+I!(2(k+J)+1)
to Je - - - - - ~ -;---"'-----" pa
(.) +
,
) '}
. > 1
,
((Ic+])!)"
4 ,,' lCk+])! '
posmatrana nejeunakost vrijcdi i za n~:;::k--i-l, sto znaci da vrijedi Zil svaki prirodan braj
Kako
1::::
n>l.
1.6La) Za n=6 ncjcdnakosti su tacnejer je 729 > 720 > 64,
Pretpostavimo da nejednakosti vrijede za n;;-'" k?6, tj. neka vrijcdi
1"\.2;
I
"
> k!
>
1"-).
1.3
(
2 )
140
k +
2k
=Vr+l)k!=(k+l)l.
11 =
y'
(% ) " > nt > ( %).
3. Pretpostavimo da je nejednakost
za n = k+l.
(k+I)!=(k+l)k! <: (k+I)Jki' ~J(k+])2k'
<:
~~(k+l)(k+l)k'
<:
Ju, + I)(k + I)' = J(k + 1)'+' .
Vidimo da nejednakost vrijedi i za n = le+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan

broj 11.
L62. Neka je n ,,~ 2. Uvrstavanjem u datu nejednakost dobije se
2(/+b 2 ) :::;:(02+1/)+(a 2 +6 2) >(a 2 +b L) +2ab=(a+b)2,
pa nejednakost vrijedi za n=2.

Pretpostavimo da je nejednakost istinita za n:::;; i22, tj. neka vrijedi:
2k-l(a k +b k ) > (a+b)k.

Dokazimo istinitost nejednakosti za n :;;;: k+ I.
= 2. 2k"( a'" +1/") > 2k-' (a" + bk )(a+ b(a+ b)k (a +b) =(a+ b)k,"
i'>H (a kd +b k"')
Dukle, nejednakosl vrijed; i za n=k+ I, pa vrijedi za svo prirodne brojeve

n>L
i.63. Neka je n =1, T ada vrijedi (coset + isina)1 : ; :; coset + i sinO', , sio je istinita
jednakost. Pretpostavirno da jednakost vrijedi za_ n=k~ 1, tj. neka je
(cosO'. +isino~./ ::;;:;coska +isinka.
Dokazimo istinitost jednakosti za n =-.:: k+ 1"
:=
(casu + isinO'. ) (coscx. + isina. / =
= (cosa +isina)(cosna + isin 11a..) =

=
Ii' (I:..":~) = (Ie +!L. "--":~ > 21e' k
2)),
i5t111ita za n = k2: 1, tj. neka je k!:2.f11 . Dokazimo istinitost nejednakosti
(coso: + isina.l+ t
Dokazimo istinitost nejcdnakosti za l1=k+ 1.
(l k + 1\k+' =
k~l
= (,,-)k k+l<
Dokazi U ovom dijelu koristenu nejednakost (k + l)k < 3 kk , k> 1.
Iz (k:- 2)(2(k + 1)! > 1 slijed! (2(k + 1)1 > _, 4 >'

, sto znuci da
4'(lc+I)!)'
((kd)!)'
(k+I)+!
+ 1)
(k+])' k+1 <3.'" k+l

3k
3
3k
3
1
__ (2k)!(2k
k+l)k+' =(k+IJ'(k+lj
( 3
I. 3
\ 3)
< k!-
(2k' + 4k + 2) + k = I + ___
k__ > 1 .
2k2 + 4k + 2
2k2 + 4k + 2
4"
Ovdje je koristena nejednakost (k + 1)' > 2k' k> 1. ( Pokusajte, za vjezbu
dokazati ovu nejednakostl )

Dokazimo, sada, za n = k+ 1, drugu nejednakost.
(k!)'
-~7":-.-:--':'T---'-
= -T.(k+l(k+l)k!=(k+l)!.
2"
+I=
2
(cosa cosna -sinO'. sinna) + i(sinu cosna + cosa sin na) =
= cos(n + 1)<:< + i sin(n + 1)<:< .

DakJe, jednakost vrijedi i za n = k+], pa vrijedi za svaki prirodan broj.
141
(1.<
sm~sma
1.64. Za n=l tvrdnja je tacna, jer je sin a =
--=--. Pretpostavimo da je
. a
8m-
2
T ada je
. (n+1Ja . na
sm .
smsin a +sin 2a + ... +sin nO'. +sin(n+ 1)x
2
~-- +sin(n+ l)ct =
tvrdnja tacna za prirodan broj n.
,-~ -,~-,
.a
Vidimo da jednakost vrijedi i za n= k+ I, pa je istinita za svaki prirodan broj n.

1.66. Jednakost vrijedi za n= I. Neka jednakost vrijedi za n = kd, ti. neka vriiedi
(k + 1Ja . ka
cos
'sm-cosu + cos 2a + ... + cos ka
2
2 , a
21n, IE Z .
:0;:
Sll1-~
cos
2
~-,-~
. (n + l)a
5m-
. ka
510-
2 + cos(k + 1)0: ~
2
.a
Sln-2
+ lJa
cos "'--,:-'-(n
+ ?~ sm
. a
2
2
2
. (n + lJa
sm ---2" .. (. no.
. ri
(n + lJa)
--~'--_ sm--+2sm-cos '
::::
.a
~
2
2
2
sm2
--~'----'=-
. (n+i)a
s m - - - ( . n0..
(k + 1)0:
cos a + cos2a + ... + coska + cos(k + 1)a =
. (n + lJa . na
sm
- ..
sm --
'*
. a
sm --.
2
Dokaiimo da jednakost vrijedi i za n = k+ J :
(k + l)a . ka
. a
cos ....--._-. sm-.. + 5111 - . cos(k + I),x
. (n+2)a.
8m - - + 8m . .'c--:=:.c
. ._a
2
2
sm
2
1.65. Jednakostje istinita za 11=l.
Pretpostavimo da jednakost vrijedi
7.,3
n = k?:-l, tj. neka vrijedi:
.. "
.
s~'b
smx + sm3x + sm5x + ... + sm(2k- l)x = -.---.
smx
Dokazimo istinitost jednakosti za n=k+ 1.
2 b
sinx + sin3x + sin5x + ... + sin(2k-l)x + sin(2k+ l)x = ~ + sin(2k+ l)x
smx
sin 2 lex + sin(2k + 1)xsin x
sin' b+ ~[cos(2b)-cos(2b + 2xJ]
smx
sin x
. (3a + ,~.\ . a
Sill ----
ItU. ) _.
5m-
2sin~
2
3a +ka+-a -+ka-3a
a
2cos-2-~5in-2---- 2
2
2
2sin~2
2a+ka . a+ka
COS---SlO---
2
.a
sm--2
(k+2)a . (k+ 1)a

_ _-,,-2~
2
cos -_._. __ ." --- ."' sm --".~"--,,
. a
2
Kako jednak05t vrijedi i za n=k+ 1, to je ona istinita za svaki prirodan broj n.
[,67. Ako je ll=l neposrednim uvrstavanjem dobije se tacna iedllakost.
Pretpostavimo dajedllakost vrijedi za n = k<ol, tj. neka vrijedi:
sm~
7
'
~.smx
2sinx
sin\k + J)x +sin'(k ~l.-:
2sinx
142
2sin'(k+ l)x
----2sinx
sin'(k + l)x
sin x
143
cosx + cos2x + cos3x + ... + cos(2k ~ l)x
sin2kx
= --,-
2k sin ~
2
Pod navedenom pretpostavkom. dokazimo da jednakost vrijedi i za n=k+ 1.
x
x
x
x
x
x
cos-cos --cos-3 cos-' .... cos-' cos-2
22
2
24
2k
2k + 1
Dokazimo istinitost jednakosti za n=k+ L

sin 2kx
cosx + cos2x + cos3x -+ '" + cos(2k-l)+cos(2k+l)=--,- + cos(2k + l)x

2smx
sin 2kx + 2'~ ~in(2k + 2)x +sine -2kx)]

2
=
sin 2kx + 2 sin x cos(2k + l)x

2 sin x
sin2kx + sin 2(k + l)x - sin 2kx
sin2(k + l)x
2sinx
2sinx
2sin x
i]
Vidimo dajednakost vrijedi i za n=k+l, paje istinita za svaki prirodan broj n.

1.68, Uvrstavanjem vrijednosti n=l uvjeravamo se dajednakost vrijedi.
Nekajednakost vrijc'ili za n = 121, tv jest, nekaje:
;)
'I
2,
k sinkacos(k+lJa
cos a +. (;05- g...x, + ... + cos KU = -- +
'
.
2
2sino:.
Dokazimo istinitost jednukosti z,a n = k+ 1,
),
cos a
+ cos~" '"i.L
2 "
+ .. + COS key. -+
<
sinku'cos(k+l):x
Lsma
2
COS (k
sinx
x
x
x
X
X
cos-cos-cos-cos..... cos3
2smx
+ 1) ('I
r
x
2'
2'
.
x
smxcos---
smxcos-~
2' sin
2'
2'
.sin x
smxcos~-
sin2(:;+~')
):0:(2:+') 2+sin 2:;'

k 1
2 2sin(2:+'
Dakle,jednakost vrijedi i za n=k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan broj n,

1.70. Nekaje n=1. Tada imamo:
2 sin a . cos a . cos 2a
2 sin 2rt cos 'kt sin 4a
cosacos2a
4sina
4 sin a,
2sina
Jednakost, dakle, vrijedi za 0=1.
Nekajednakost vrijedi za n=k, tj. neka vrijedi:
')
= -+---;::'-,-'-"-+cos'(k+l)a=
__ k
2
- -+
~+
sinZk+la
cosacos2a.cos4acos8a ... cos2ka =
sin lea' cos(k + I) ((, + 2sina cos'(k + I) a
".
2sina
= !5... -+ ~_~~k -+ l)a&in lea + 2sina cos(k + l)a.]=
2 .
2sinu
cos(k+lja~inka+sjn(k((-I-2a)-sinkaLk cos(k+ljasin(ka+2a)
--.+
2sina
2sina
_ k+l ~ ~in(2k+3ja +sinaJ-sina _

cos(k + lja sinC ko_ ., lac )
- --+
_._--2 2
2sinu
2
2
2sin((
k+l sin(2k+3)a-sina
k+! 2sin(k+!)acos(k+2)((
+----4si~~~---= "-2-+"4sina
2
_ k + I sin(A + l)a cos(1e + 2)a
= --{---+
- --+-
._-
2
2sina
'
Vidimo da jcdnakost vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijcdi za svaki prirodan broj n.
1.69. Ako je 0=1 uvrstavanjem u desnu starnujednakosti dobije se:
.
sin x
2 sin x cos ~
2
2
. x
2 Sin -~
" . x
L. sm --
--- =----2
:;: ;: cos -".x sio znaci da jednakost vrijedi za n= 1.

2'
Pretpostavimo dajednakost vrijedi za n = kLl, to jest, neka vrijedi:
144
Dokazimo da jednakost vrijedi i za n=k+ 1.
._.
2k +! sina.
1.7L Provjerirno da Jijednakost vrijedi za n=1.
cosx cos2x
ctgx-ctg2x=-.-- ,
smx sm2x
2cos 2 x-cos 2 x+sin 2 x
2cosxcosx-cos2x
2sinxcosx
2cos x-(cos x-sin x)

sin2x
cos 2 x+sin2 x
= ------ = -_.
sin2x
sin2x
sin2x
Vidimo dajednakost vrijedi za n=l.
Pretpostavimo dajejednakost istinita za n=lG::l, tj. neka vrijedi:
I
_1_ + _J_ + _J_ + ... + ___
=ctgx_ctg2, x.
sin2x sin4x sin8x
sinZkx
DokaZimo istinitost jednakosti za n=k+ 1.
1
1
1
1 1 k
-,--+-,--+-,--+ ... +-,--,-+, k+l =ctgx-ctg2 x+. k+l

sm2x sm4x sm8x
5m2 x sm2 x
sm2 x
cos2'x
= ctgx----+
sin2kx sin2k+!x
cos2'x
ctgx----+
sin2kx
1
sin2(2 k x)
=
145
cos2 k X
sin2k x
2sin(2 kxl eos(2k xl
= ctgx----+
==:
=ctgx
2eos'(2' x)- cos'(2' xl -sin'(2 kx)
ctgx
sin 2(2' xl
I .73. J ednakos! vrijedi za n = I . Pretpostavimo da jednakost vrijedi za n = k,

Ij. neka vrijedi jednakost:
2cos2kxcos2kx-l
2sin(Z' x) eos(2 k x)
ctgx
eos'(2' x) - sin '( Z' x)

k
sin2(2 x)
_
c052(2' x)
cOS(2'+1 x)
- ctgxctgx
.
k-t
==:ctgx-ctg(2k+1 X )_
sin2(2 k x)
sm(2 + xl
Vidimo da jednakost vrijedi i za n = k+], pa je istinita za svaki prirodan broj n.
1.72. AIm je n = 0, uvrstavanjem u izraz na desnoj strani date jednakosti dobije se:
ctgx _ 2ctg2x = c~sx _ 2 c~s2x
= c~sx
sm2x smx
2
cos x - cos 2 X + sin 2 x
sin xcosx
stnX
2( cos x- sin I x)
I x l( x x)
= 2k+1
2
Dokazimo istlnitost jednakosti i za n = k+ 1.
sina +sin(a + x) + sin(a + 2x)+ ... +sin~ +(k-l)x}sin(a +/ex)=
. /ex . ( a+--x
k-J)
sm---sm
clg-.-
21<:+1 )
2k+1 2ctg 2k +tg 2"+1
2(-2k~- I)
x
2sin-
-2ctg2x=
2k+l
X '\
- - . -.------ -
21e+!
x
ctg-k 1
" 2
2ctg2x = -
2k+l
. cig -_.
- 2ctg2x .
k
2
. x
sm2
. x
2Cfg2x
ct
g
sm-
2sin~
2sin':
a-=-a-kx-= a--::+a+kt+=
-sin-2-- ..-,------~-sin
2
2
. -kx-x . 2a+kx
-SJn---sm--
. x
SUl-2
. x
sm-""
2
______~2~
.H=(~-a -yx)-co{~+a:. kilx)]+Hcos(~-a-kx)-eo{~+a+"')]
. /ex . (a+--x
k-l) +sm~sm(a+kx)
. x .
Sill-sm
x
sm2
2Cfg2(-"--}lg ..~ + 1
2k+l _ 2k+l
-2ctg2x = Z;:;]'-----x - -..--2cIg2x=
cto--
or x ) 1
2clg"\2'+1 +--x-
==:
SIn--
tgx+ -tg- +-/u_+_lg_+ ... + - t g - + --tg-=

2 2 4b 4 8 8
2k
2k
2k+t
2 k+ 1
= 2k ctg 2k -2ctg2x+ 2k+l tg 2k+l
--"--"'---=--' + sinea + /ex)
2sinxcosx
sin 2 x
sin x
.
=--=/gx.
sm xcosx cosx
Ixl
sina +sin(a +x)+sin(a + 2x)+ ... +sint< +(k-l)x]
DakIe,jednakost vrijedi za n=O.

Pretposlavimo dajejednakost istinita za n = k;o,O, tj. nekaje:
lxlxlx
Ixl
x
Igx +2 1g 2 +'4tg"4+iilgii+"'+ytgy = yctg y -2ctg 2x.
Dokazimo istinitost jednakosti za n=k+ 1.
Ixlxix
. /ex . ( a+--xl
k-J '\
sm~sm
. (k+l)x
. ( +2
/ex)
sm---sm
2
. x
sm2
Sada vidimo da posmatrana jednakost vrijedi i za n =: k+ 1, pa vrijedi za svaki
prirodan broj o.
+!
Vidimo da pod pretpostavkom da jednakost vrijedi za n=k, ona vrijedi

i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan broj n.
146
147
1.2.
Binomna formula
1.74. Ako je n = I, tada vrijedi
(a+b)'=(~}' + (:}l-lb = a+b.
b)
(a+b)'
=(~}3bO +(~}2bJ +(~}Jb2 +(~}Ob3 =' + 3a'b+3ab2+b3.
c)
(a-b)'
=(~}3bO _(~}'bJ +(~}b2 _(!}Ob' ='-3a2b+3ab' _b3.
=(~}, +G}' +(~y +G),+(~} +GJ=
1.76.a) (a+l) ,
Pretposlavimo dajednakost vrijedi za n=lel, Ij. nekaje:
(a+b)' =(~}k +(~)ak"b+(~)a'-'b' +q+(k~Ja b'" +(~}k.

DokaZimo istinitost jednakosti za n=k+ 1.
U dokazu cerna koristiti osobinu zbira binomnih koeficijenata
b)
(a I)
= (~}, _(~}, +(~},
~ a'
n 1= (n+mI). (Dokazite ovu reiaciju!)

lm) m-l)
(a+b)k+1 =(a+b)(a+b)' =.
(n \ (
b) [(~)ak +(~}k"b +(~ )o'-'b

r(kl (k\
(k)
(k )
= al~ 0l' +ll jak"b+ \2 a"'b' +q.+ k-I a b
'=(0
/k']
k
+lk )b
c) (2+x),
)a,+, + (k+II"
la + (k+n)a b + k+l) a,.,b + ...
1),2
\3
'. (k + I) '+1
+ (k+ 1'\lab~
, k ) k+l h .
H,
(I
Vidimo da binomna formula vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki

prirodan broj n.
1.75 . ) (a+b)'
148
=(~}2bO +(~}Jb' +G}Ob' =a' +2ab +b' .
= (~}6+(~}5X+G}4X7+(:}JXJ+(:}JX'+(:}~+(:}6
= 64+192x+240x'+160x3+60x'+12x'+x'.
(
1,4
1.78.a) la+-;;)
0)
1.79.a)
=a
(1+;)'
(l-iJ'=8i
0)
(i31'
b)
c)
1.8 La)
b)
2
4
1
+4a +6+;:;+;:;<
b)
(1::=)'
r;;
1+\/2
=41+29v2.
(~H~}+(~}' +(~y{:}4 +(:}, +(:}"
b)
1.80.a)
(J3- .1)' = 8 ( 26-15,/3')
=(~}5 +G}'3 +(~}33' +(~}'33 +(~}2' + [!), =

= x 5 + 15x4 + 90x3 + 270x' + 80x + 32
k+ll
_60' +15a' -20a' +15a2 -60+1.
=(
_(~} +(:) =
=(~}, +(;}'2+(~}222 +(~} 2+(:}, ~a' +Sa' +240' +320+16
b) (x+3)'
+b[(~)a' +(: )a"'b +(~ }Hb' +"'+(k ~ I} b +l:}k] =

=(~)a'+1 +(: )akb +(~ )a"'b2+"'+(k~ l}'b'" +l: }b' +
+l~ )akb + (~)a"'b' +G )oHb3+ q'+lk ~ I} b' +(~ },+' =
=(~}k+' +[(~)+(~)}'b+[(~ )+(~)]a"'b' +[(;)+ (~) }"'b +q.
+[(~)+ (k ~ I)]ab +l:}k.l=
+(!)'
1-+-7x+21x2+35x3+35x4+21x5+7x6+x7.
I.77.a) (a.2)'
_(;y
GH~}+G}' +Gr +(:}' +G}' +G}' +G}7~
c) (l+x)7=
k,
++ (k~ I) b. +(~}' ]=
H
a 5 +5a 4 +10a 3 +10a 2 +5a+1.
= (~}, +G}4(-3)+(~}3(-3)2
8;
+G}'c-3
)3 +
+ (:} H)' +G}-3)5 = 12+316i.

7
3
5
(a+i)7 = (a .2I a +35a 7a)+( 7a'-35a'+2Ia'-I);.
(a+2i)' = (a'- 40a3+80a)+(1Oa'.80a'+32)i.
(l.2i)' =1-16i112+448;+ 1120-2240i1792+1024i+256 = 527-784;
(x'+2a)' = x J'+12axJO+60a'x'+160a3x'+240a'x'+192a'x2+64a'
(a' .b')'= a l2 6a JOb'+ 15a8 b'-20a'b'+ 15a'b8.6a'b JO +b 12
149
c)
L82.a)
(3a2_2y)' ~729a12-2916aJOy+4860a&y' -4320a'y'+.2160a4y'-576a'y5+64y' .
(Va + Vb)7 ~
+
+l~}if:t)'Vb +G}if:t)5(Vb)' +G}if:t)4(Vb)3 +
(if:t)'
(:}Va)l(Vbl' G}Va)2(Vb)' (:)Va (Vb)'

+
a'Va + 7a'l[i; + 21aVa b' + 35ablJa 35abVb + 21bVa'b

b)
( Va Vb)' ~ a lJa -7a'ljb 21aVa b' -35abif:t +
~
0)
( Vx +
[~}Vb)' ~
+ 7b
+ 35abVb - 21bVa 2 b 2 + 7b'Va -
ifYy
x + 9x Vx2y + 36x
Va +h2l[b .
b' Vb .
.V;;"2 + 84x y + 126xy.Vx y +
+126xyR + 84xy2 +36y2Vx2y +9yZ.Vxy2 +yJ.

1.83.a)
J '\" _ 1
6.
15
20
15
(,
+ Vb)
b5
5b 4
lOab'
10a'b
~ ai,f;! + l.Iab + ifi1
r---6
')1')
')
(va+b +va-b)'~(a+b)' +6(a+b)-"a- -b' +15(a+h),(a-h)+
b)
(fa+Fa+b)4
0)
(N-=!+1)4
a'+4(a 2 -I)Ja'-1+6(a'--I)+4fa'_I=
(501 50
50
TI='l Ix = x ,
T,=
T.=(100)!(_
'l O,w)!()() =3)00 a100,
(100') -99.5=500.399a99
T,~ \ I /3a)
~235a35
30
_f 29J a2 '9 ~30a2 29 ,
1.86.a) ~130--
(50\
1 )Ix
T2~ r
35
49
~ SOx
49
1(2a)" .(-h)=-35
\i /
T 31 --(, 30Ja0230 _-2311

130
l2
1000
l3) 10'
10'
1 + 410,0004 + S2()0,000000 16 + 106600,000000000064 +...

1+ 0,0164 + 0,0001312 + 0,00000068224 + ... '" 1,017
1.90. 1,0005"",1,001
3
(12) i12) 15 (12 ) 225 (12) 3375 (12115

1.9L 0,85 ~(1-0,15) - 0 -,I -100'\210000- 3 1000000+ 4)10'-'"
12
12_
1-120.15+660,0225-2200,003375+4950,00050625 -... =
1-1,8+1,485-0,7425+0,25059-0,0601+0,0105-... '" 0,143
b) 1,0015
c) 1,0003
1.92.a) 1039,37
~
7a2+4a2~_6"
T,j3:)\2a)35
W.
a +4aJa(a+b)+6a(a+h)+4(a+b)Ja(a+b)+(a+b)2
0)
41\ (411 4
(41) 16 . (41) 64
( 0)+ . i ) 10000 +lz iQ8+l3 10" +...
a5
if:! + v;;r; + bifi1
50'
\12
41
4 )'" ~
I ,0004 ~ (1+0,0004)41~ (~ 1+ 10000
1.89.
2
2
+ 20 (0 -b' ).,]a' _b + 15(a + b)(a _b)2 +6(a _b)2 JCa + b)(o - b) +(a -
150
4
--J
12
.1. 88 . LOOS
~ (I +0008)"=
1+
,
( 1000
+ 2200,000000512 + ... ~1+0,096+0,004224+0,000112640+ ... '" 1,1.
lV;;
(b
c)
1.87.a) I ,024 ~ (l+0,02)'~1 +4.0,02+6.0,02'+4'0,023 +1'0,024 =

~ 1+0,08+0,0024+0,000032+0,00000016 = 1,08243216.
b) 0,99' ~ (1-0,0 I )5~1_50,01+ 100,01'-100,01 '+5.0,0 14 _0,0 I'
~ 1-0,05+0,0010,0000 I +0,00000005-0,000000000 1 ~
= 1,00100005-0,0500 I 00001 ~0,9509900499.
c) 1,01 6 ~(1+0,01)6 ~ 1+60,01+150,01'+20.0,01'+
+ 15.0,0]'+6.0,01 5+0,01 6 ~I ,061520 15060 1.
0)
c)
-c
~l12$l12$_8_/12J.24_JI2i 512 + ... ~ 1+12.0,008 + 66.0,000064+
lVa - Vb) - a' -~ffh aVail --;;b+ bVa b - bi,Fab + b
b)
T26~G:)c2a)I'(7h)25 ~52725ab25, T27~G:}7b)" z7"b26
(I
1.SS.a)
c)
-l-+~ ~ 1_+_4_+_ 6 +~_+_1_

,Va Vb) aVa aVb Va'b 2 bVa bVb
b)
1.84.a)
TI9=(::}.(-I)"ZI9X,
I __
1',oz(::}O(-l)I9 Z_
b)
1 0'
1'1-
."". \
c;)' =(EI)4~(4)J4\J2+l~4)2_(4)\J2+(414=
0 ~I)
2
~3
4)
'1/2.
= 1- 4 J2 + 12 - 8 J2 + 4 = 17 - 12 J2 '" 17-121,4142", 0,029 .

0
3003a 5 x 'O
1.95. T, = [17
3
262440x'
(:~}5XIO ~
1.94.
T"
1.96.
T"
~ (~) a
2"a 34 b
_(23 \
J2
r~
1.97. 1;5 a 23_14(.1.)14

.
14
a
}3 7~
ll2a
J2
~ (23J a 9a-14 = (23J a-5 .

14
14
151
(103)
lSI a" (f3 )51 ,
T",,",,= 152~
c)
_ 3-l
_(103)"
51
52 3'a
T"",",, T 5.
_ _(171
a"
8 j2 9(a)'
'2 = (17)
8 2a ,T,,""ji-T = (17)
9 2.(a)'
'2 = (17) "2
_
_ (15)
_(IS)
a b' T,"",,,,,-1
_ _(15)8 a,(b1
b
b) T,,,,,,,,,,-1,7 a ,(b)' 7 '4"
4) = (15)a'
8 "4'
4
_ _(13)6 a (3 a )= (13\)6 729a , T,""'"j,=T8=- (131"
c) T,"""j,-T,7 j2187a"a-j,;'
8
!.l06.a) 1""'"j,-T9 -
\.99.a)
IO
b)
14
c)
17
T''''"j'= T,= (9)a' bVb = 126a' bVb
1.1 07.a) T"""" = 1,= 126a' bfa,
1.100.a)
b) T"",,,,=T4=
UOl.a)
-'f 6c') l'sred"j;~
G}ib'
-
U02.a)
T'COd"j'~T'=C86}'X-4
cJ
T,,,'"j'~ T1G=G~}Ja
,5
= 35ab'Va, T,re,",,=T5=(:}b'Vb'
=35ab'.Vb'
Tsredllj ,= Ti= 14784a ,
29568'
a 1013
-Va"',
1.108. Iz datog uvjeta dobije se:
!.J03.a)
9-
(n! = 66
n'-n-12 = 0
\2)
=>
n = 12.
6
6
Srednji clan je sedmi i vrijedi: T, = (1:]( a -I .I~) [- ax-~ J ~ 924 x~ .
l.\09. lz datog uvjeta dobije sc: n = 12.
T'''4'"'~16=C50nnrx)' =8064x- .,ix
aJ T3=
(I~)(arar[a-{r =66a '4
c) 18=
C;)(a.ra)'[a-~r =C;)=66a
l.llO. Tk"
=c:nr'
2k IS
-
Ox)'
-C:}l5k
x"-15 3' .
(15)
a)
= x3
=> 2k-15=3
=> 2k = 18
=>
k= 9.
,,9 23 .
b)
X 2k - 1S = Xi
=> 2k-15 = 7
=> 2k=22
~>
k=IJ.
(IS}'3"
c)
2k IS
- = X 13
=> 2k-15
13 => 2k= 28
=>
k= 14.
llJ
30 _3
14
l.ll1.a) Opsti clan II razvoju datog binoma irna oblik

T
4+1
(15)xl5-Jl~
L
x2 )
"k
(15)XI5-'
-" (15)
k
k
=
.15-3k
Prema tome, clan ne sadrzi x, aka i sarno ako je 15 - 3k = 0, tj. k = 5.
152
153
To
Dakle, sesti clan

b) Cetvrti clan.
cJ Tk+l
=(~2)(
J:
en
2(18-k) +~=IO
3
3
=>
ne sadrii x .
k
(-4 =H)k(~2)( rx)
. 3k2
-12
V I'd'trno da u s I"
ucaJu kad a Je
- = 0,
Tk+l
k-12 Xk =(_l)k(~}3k;12
k=6.
=>
1.118.
. peti clan.
c'I an ne sadrzi. x, a to Je
9-k
36-2k+k = 30
=>
1.120.
2-"4=0 => k=6.
=>
1.122.
=lk(22) -
2(22-'1/, .1(22-1<
(J
a}
(8) 17
1.113. Kakojc T",-,
.\. k /
__ .~\k
(8\
=i k-3)'b
I , k'
1-3b 21
1
\.
8-k_~
2 2,to,naosnOVll
2
2
Trazeni Cianje peti i vrijedi T 5 = 7081 = 5670.
.115. Kako je T k+ 1 =
C:lx,
T,= i141- x .2 =439296x

7
to se, koristeCi dati llvjet, dobije k = 11,
(19J,X
1.117.
154
ll)
T H = ,k a
1.125. T,
IH k
2
2 b ,
k= 1,
T,=
(18) .'!!"-c
(lk18)(lX'jn18-k(l!'
l-X') =lk x 3
(19)
II
k
)
'0
,,"
(18)
=
,,'_11_210 = 0
;)
l'I3)
1I =( n-12 \),toJ'e
11
n-12=3
~>
n = 15.
~>
11=]5.
1.126.
'l
(n\)1 + I(n\)')
(n\
1+
O)~.
,_
46
(l1iJnJ'2 =153
ll)
Tk41
:;>
;)
:)x~i~ .x- ~[:)x ,;4_4 ~(:)x "~I~.

4
lk
1+n+
n(n--l)
= 46
;;>
112+11-306=0
~(n) ,-r;,:k) .. ~
(111IX0 => 2(n-kJ --=0

k
X
5 X 6 =1
k
\k)
5
6
Trazeni clan je trinaesti i vrijedi: T 13 = 6188.
1.128. Prema datom uslovu
Clan koji
n-16 = 0, odnosno, n=16.

= (n) x 0 ) paJe. -3-
T k+ l =
.'~C~)+k
k Hl'x'
ne sadrZl x lma obhk
1.127.
1
\1::.
I.
2
17' =19a'.fj;.
(_I)k
(;)~ 105
~(:}~)"-4 .(;)4 =(
\7/
pa je trazeni clan razvoja dvanaesti clan i vriJ'edi T ,,=

.
.
.
- III
1.116.
k=12.
10)
x 14 -' 2' , to iz datog uvjeta mora biti 14-k = 7 ,
pa je k - 7. Znaci osmi clan sadrii x 7 i vrijedi
=>
~ __
(15\ 10
10
Rezultatn=l),lll=l 13 =30033 .
k = 4.
141
1.114. Kako je T'+I= k
("l)j,
"1,
3
,12j
.124. Kakoje,
\. J
.
,.
da vrlJe
.. d'1: 8 -k - -k "" 0
datog uVJeta,
zakl'JucuJcmo
3k
4
3(22-k)--~21
~>
1.123. lz datog uvjeta dobije se:
=> Ie = 5. T6= 252.

_8_-="_
l-"'-
(22\ 'I
Ib-.
Trazenf clanje trinaesti i vrUedi: TJJ~I
~12 )
20-2k 2k
=> -3--" -- 3 = 0
~b
=> 264-12k-3k = 84
T7= 5005.
2()--2k 2k
Vrijed;:(~): [;1) = II: 2
;)
n '+n-90 = 0 => n=9.
~>
\1=17.
=>
k~12.
n(n-I):n=II:2
155
n-l
11
n = 12.
--=-
T.
k+1
1211109 a
------'.-'...,.
= 495a 4 X- 2 .
432]
_(12)
-(12-')
Tk + t ~
,.,
X
(;Ix)
k
Traz:eni clan je T 9 = 495.
_(12) -(IH)+%
X
\k
-I
=>
=>
1.135. * Uputa: 211 +240
1.136.
4(l0-k)
=>
k= 4.
= 2~n
=>
a+l
\.a 2 _a 3 +1
[~)+(;)+(~)=79 ~
2n
=>
=> k=8.
1.130. Prema datorn uslovuje:
1.134. * Rezultat: T, = 35a .
n=12
12+k+"-=O
2
10) a '(10-') (_I)' a _~

(k
ReZllltat: T., ::::: 2100'" .
n2 _ 7n - 60
1 +n+ n(n-i) = 79
2
n' + n -156 = 0
=>
+n(n-1) 156
=
n= 12.
a
15
a''J"
'
+I
r a~ +-1--,\
a'
28'
;::;0
3-{!2-k)_ 28k
12)a
4(P-k)
(k --6~ l-\k~ clan ne sadrZi u, mora biti -3
3
15
28k =0
15
'
adakle so dobije k = 5.
Dakle sesti clan ne saddi a i vrijedi

1.131.
n11) (n-d
+
n \ +[ n
n-2) =79
=> log x
3 !ogx+2
:00:
log 10 => (31ogx+2) logx = I => 31og 2 x+2Iogx_l= 0
=> logx = -1, logx = ~
=>
x=
~ x= ViO.
10 '
1.138.
x = -1.
10
8 --xx
(10)
1.139.
1.133.
(~H;)=35
n -n-2=0
=>
n=IO.
~
450x
8+-'--510g x
10,2
log x
8+-~---SIOg.{
= 450
4
8+---51ogx =
156
4
log.<
X510gr
logx
;:::;::
51og'x - 8logx - 4
-- 450
8+-~-Slogx
log x
::::x o
=0
157
-->
0 Iogx =-5
2
Iogx = -,
=>
x=IOO, x=_l_
l,/iOi) .
1.146.
1.1
40
T =(7)(10IOg'!x)4(_I_)3 =35I0 4l0g ,!X . ( _ \__

4
3
1 10gFo
__
\
IOtog X
T ~l
=>
5+-~
log ..
'1'
x=1000 II
=>
(12)
k (.-I)'x4
,'-(I2-k}-'"
X=
,4
5k
-(12-k)--=O
2)
'>
15-4k=k-30
5k=45
'>
<
1.144. Rezultat: lrazemclanJcT4 =
(7)
l3/
(n)+(
n )+(n-2
n )-22
(2n')2~(H)2'(H)+(4ni)2iH)r'("')=135.
In n--l
,
lz prvog uvjeta so dobije:
(n\)+(
n )+( n )~22
In n-1 \n-2
Uvrstavanjem dobijene vrUednosti za n u drugi dati uv:jet, dobije se:
+, =135
2-2 2'+2'=92x ~ 2.(2.,)2- 9 ' 2"+4=0.

i rjesavanjern kvadratne jednacine po t, dobije se t!=4 i
Uvodenjem srnjene 2
t2= ~, pa za odredivanje vrijednosti varijable x imama clvije eksponencijaine
-,
T", = -l~5) b-' .
jednacine ito: 2 x
~ s
=300 .
= t
=4
x=2
4-~
3n - 1120
=>
Traten; clan]eT" =
152 +2
4
4
8------~4
4-.,
=240
4-x
(")x- (z! _, ,
,0
=8,
2)X-- Y -==6,
x'-4x+4 = 0
=> x = 2.
(z)
3 x~- 2y)- =1.
Nepoznate varijable dobijemo rjesavanjem sljedeecg sistema:
-8(35-k) - 3k = 72
=
1.150. Za date clanove vrijedi:
l35ih,."
(35)3 -"b'-6545 '''b'
32J
4--~-
n = 35.
' ''[12-,(15-'fr,-,
k3k
a.
152H1 +15r x
k=9.
35 _2(35_k) -4 -'-35
= ( k) b]
b a '= k J b .
koriste6i dati uvjet, dobije se:

2
k
--(35-k)+-=6
158
\.1)
n=10.
1.148.* Prema datim uvjetimaje:
L149.
J.l45. [n)ti=187
K ak 0 ]'e T k+l
'>
"
Dakle, deseti clan sadri; a ; b na isti eksponent i vrijedi:
=>
1
Fo'
k=8.
~ 2<+1+2'<+'=9 ;2' ~
.1..5-4~=k-30
(~}'T~')+(~}'2'("')=135 ~
6
logx=3 iii logx= -..:..
=>
-,(I..:coge.:x'----'2"-)('-I<--')g'-:x:---_3c.:)('--lo-"'g_x_-~4) -_ Iogx- 2
6
a2
=> lo x - 7logx + 6 = 0
(,
=> x"= J 0'.
. _7" 5
6
15x 2 =_ :> x7 =3 6 Rezultat:x=37
9
==>
T8= C;}-1)7 =-(J;)=_792.

1.1471("):("1=14:3
~
11'5n-50=0
3
2logx= 5+-logx
21og2x - 510gx - 3 = 0
=>
~(I2'k)(-I)x
k -'"
8 =
X4
TraZeni clanje
lOllog .. ::::: 10
k
(12)
Koriste6idatizahtiev,dobijese:
J0 2 !ogx =I05 10 1ogx
lO\oP
=>
I
l02!ogx . - - = 100000
c=>
J3 =3500000
0 +0_156 = 0 => n = 12.
k=32.
.
159
x' =8
z(z
_1)xo-, y'
z(z-I)x'y' =12x' (
=6
z(z ... I)(z - 2)x-3 y3
;>
x' =8
8z(z -l)y' = 12x'
8z(z -1)(z -
z(z-1)(z-2)x'y3 =6x 3
x'
I)y =
3
=8
x'
)
~ 12
6x'
= 3x'
12x'(z-2)y=6x 3 J
x' =8
x' =8
=> 2z(z -l)y' = 3x'r
x' =8
I
1
2(z-2)y=x
=>
3(lI-k)
sabirka ito:
1.152.
= 2, Y = 3, Z =
-~'= (~)-'"'"
3
. ..."
sredivanja,koeficijentuzx'je:
Li57.
5.
:>
-51ogJ~
2'=3
n
--log2 = -Slog} 2log3
'
Peti clanje T5 =
1.153.
g,
;>
!'. = log3 . log2

10
log2 log3
C:) (V2J(.- ~r
;>
!'. = I
10
;>
n=lO.
.,
-X")'
(9),
l'
(9)
+ 3 (x'-x)'+ 4 (x
_X3 )'+ ...
3(~)+(:)=252+!26=378.
Oil
=(l~J _(\O}x_ x5)+C;)cX_X5)' _(130)(x - x')' + (I:}x_ x5)' _(ISO}x_ X5)5 + ..
(~)=(~)+44
;>
n2-3n-88=0
=>
(10)
1
(lOj ; ; ; 10 --
~)
,5
109876
;;:; I0
5!
1.158.a) Opci (k+l)-i clan binomnog razvojaje Tk +,
=(~}f:l)8 =81,
7;
T7 = (!}f:l)' =84
7;
160
[91
~ 252 = ~242
=(~}f:l)8-". Da bi clan bio
cijeli broj, eksponent 8-k mora da bude paran. To znaci da za prirodan broj k vrj' .
kE {O, 2, 4, 6, 8} i da postoji pet "Ianova u razvoju datog binoma kOji su Jeu,:
. . T ' . 'I
.
cDel,
bfOJevL _razem c anOVl su:
=210.
::a:a:o~i;:;ios~~:m::t dobije so n = 9. Traieni clanje sedmi
1.154. Premadatomuslovuje
(12)0 + (12)
l2 2-3=1+396= 397 .
(l_x+x5)10=~_(x-x5)r
Koeficijent uz x 5 je:
log2
1z navedenog razvoja vidimo cia ce se x 5 pojaviti u drugom i sestom clanu.
-5-3 iog) 2
10
2 \.
8
Anaiizirajuci gornje Clanove zakljucujemo da ce se x pojavltl pnlikoru kuh,' .
. binoma u cetvrtom cIanu 1. k'0d stcpenovanJ3
. b'moma u petom clanu. 'Nra'va
k <
",
(\2XX2 + 32,)2> U konacnom razlaganju trinorna
(91
[;}0-3 y3=1080.
Rjesavanjem posljednjeg sistema dobije se: x
!'-= log3 .10 2
eiJ
xsenecepoJavltluc.anu:
x: zy ::::; 240x, yz:::: 6x + y, 3x = 2y .
;>
X)
Xl)
(91
1
2
l
(!+X'-X )9=lo)\Jj(X'-x)+ 2jCx
Transformacijama II jednacinama sistema, daUe se dobija:

x~ zy:;;;; 240x, yz - y "" 6x, Z2 y 2 - 3 zy 2 + 2y2 = 27x 2 , odnosno,
= log3
+x' +2..f jlI2)+(12)(x,

+J,1+(12)(x,
+J,)'
+(12Xx'
+2.)'
+
0
1
2
x
3 \
x
1.156. Prema binomnoj formuli,dobije se:
l~}"y=240, l~}o-'y2 =720,
Iz gornjeg razlaganja trinoma vidimo da se x ne pojavljttie u dva
x=2,y= l,z=3.
l3
T4= (11) -= 163
.155. Koriste6i binomnu forrnulu,dobije se:
1.151. U puta: lz datih uvjeta dobije se .istem:
log2
4k = 0, odakle se dobije k = 3.
\ 0
=>
(II)
3(II-k),4k
x -')k = k x ,
, to mora biti
Dakle, cetvrtl. c'I an. ne sad'"

rZl x I vqJ"ed'1
Z(Z-1)=6(Z-2)'f
2(z-2)v=x
I
=>
C)ll-k(
5z' -23z+24=Or
2(z-2)y=x
1
f
=8
2z(z -l)y'
(11) .
Kakoje Tk+,= k lxyX
n=l1.
=G}f:iJ'
(!}f:i)O
=756,
T9 =
Ts = (:}f:l)4 =630,
=1.
161
k =(I:}13-k(VS)k =(I:}2'H .5~. Da
b) Opci (k+I)-i clan binomnog razvojaje T +,
bi clan bio cijeli broj, prirodan broj k mora da bude djeljiv sa 3. To znaoi da za k
vrijedi: kE{O, 3, 6, 9,
ida postoji pet clanova u razvoju datog binoma koji su
cijeii brojevi. Trazeni clanov! su:
12)
c)
=(13\"
=2')
0 I
, )
'4
=(13)2'
0'5 ' T =(13)2)5)
3
6
7
OpCi clan binomnog razvoja je
Tk+l
l'
,to
=(13\f+5)
9
k 3"'" 2 '
(10]
i T
13
=[13}.5+.
12
Da bi clan bio cijeli brqi,
prirodan broj k mora cta bude paran. To znaoi da za k vrijedi: kE (0, 2, 4, 6, 8, 10) i
da postoji sest cijeiih clanova u razvoju datog binoma. Trazeni clanovi su:
=(1013)
=3" T, =(10)3+
2 =7290, =(10)3)2)
=108(10\),
\0;
2
4
,4
1~=(~})2J=72C:J, 1'+=[1:}2'=4f:) i r,,=(:~})=32
T,
!.159.a)
1k+, = (
181 l8-k
,13
Ie;
=(18
10" =3', T, =162(18),
\ 0)
6
(20\
b) Kako je 1;+, '" k
jS
2G-k
=36(18]
12
1;9
=(lI8)2
18 =8.
bude djeljiv sa 5, a razlika 20-k sa trio To znaCi da za k vrijedi: kE{5, 20} ida
postoje sarno dva ciana u razvqju datog binoma koji su cijeli brojevi. Trazeni
cianovi su:
Tj24\13"2'=36f24)\
" ll4
c) Kako je
Tk+1
mora da bude djeUiv sa 3 i sa 4, odnosno, k mora biti djeljivo sa 12. To znaci da za

k vrijedi: kE{O, 12,24,36,48,60,71,84,96) ida posloji devet clanova u razvoju
datog binoma koji su cijeli brQjevi. Odredi te clanove!
1,160. Primjenom binomne formule dobUe se:
(I+EJ
+(I-J2)" ~[~)+(;'}/2 +(;}+(;)(F)' +.+(:)(F)" +
+(~)-(~)J2+(~}-(;)(F)' + ... +(-1)"(:} ~2

162
T,~r51J.5.3=150
razvoju datog bjnoma je Tk --. 1
\2
(IlJ
,,:,
=l 5 3
k
k
1
lz navcdenog
izraza vidi sc da clan nije iracionalan ako jc k paran broj i l1-k djeljivo sa 3. To
znacl da postoje same d~a clana koji nisu iracionalni i to Sli treCi i deveti clan,
(11'
T,,,=1 j5 3'=165581=66825.
~8
T jll)5'3 =551253=20625,
~l
l2
(17)5
127
\k
iracionaini.
-l kJ'
.. 'I
. '[.
c) 0'pClcanJc k+1-
1:
'
to su svi clanovi u binomnog razvoja
(14' !:I ~!"
..... 2
.L.
~lI4)'5-S-3i =
(
'H 6
0+1
1.1 63.a)
17_=~
I
I
\. k
c)
l14
.)
Opci 61an u
. 7'k+1 =
b) Kako]e
~ (100\J''''''' 2', da bi clan razvoja bio cijeli broj, prirodan braj k
(V3 + if2124
) je
Jl24,) (sJ3)2H (if2Y = r2413 24~k 2~ .
k
)
,k )
Opci clan u razvoju binoma
Da bi clan razvoja biD raciona!an, prirod.n braj k (ks24) mora biti djelji~ sa 7 i
izraz 24-k treba da bude djeljiv sa 5. Oba uvjela su zadovolJena ako .I.e kJO I".
Dakle, u razvoju datog binoma same je petnaesti clan racionaJan 1 VrlJCdl
] .162.a)
"
je
Da bi 61an razvoja bio racionalan, prirodan broj k (k~5) ~10ra biti paran i izraz 5-k
treba da bude djeljiv sa 3. Oba uvjeta su zadovoljcna ako Je k ~ 2: .
Dakle, u razvoju datog binoma same je tre6i clan racionalan 1vrlJedl
5\
T, = )3.2=60.
.' ,2
.2 5 , da bi clan bio cijeii broj, prirodan broj k mora da
(!J3'+h )
Tk+I~(~)(V3r( F)' =(~)/t2i
k, I
.2', da bi clan bio cijeli br'lj, prirodan broj k
7:,)
1.161.* a) Opci clan u razvoju binoma
mora da bude djeljiv sa 6. To znaoi da za k vrijedi: kE{0,6, 12, 18) ida posloje
cetiri cijeJa 6iana u razvoju datog binoma. Trazeni clanovi su:
T,
to je navedeni zbir cijeli broj.
b)
1',
Kako je
Kako ce se navedenim zbrajanjem svi clanovi sa iracionalnim brojevima ponistiti,
60
b)
. '
Racionalan clan J'e sedml clan fazvoJa
(14\)5'3]
6"
= 405405.
c) 3125,56250,105000,42000,3600,32
36C;;
"'
.. c'I an u razvoJu
. b'1110 rna
1. 164 .3 ) 0 PCI
(Vx _'1[;)"
je
k(<:J/)k ~ (21)
k 21~k _~
T,+, (21)(,,)21k ~x
(-I) (\Ix
k (-I) x
0
)"
X.
163
Da bi clan razvoja bio racionalan (xje racionalan broj), prirodan broj k (k~21) mora
biti djeljiv sa 9 i izraz 21-k treba da bude djeljiv sa 6. Oba uvjeta su zadovoljena ako
je k=9.
Daklc, u razvoju datog binoma sarno je deseti clan racionalan i vrijedi
lio = (~I} _1)9 x'x = _(~I) x 3

(
rIOO)fltf3) IOO(l/41)"
, 0
je
,48
77) )'H Hl(\ix)",Ie =("7)

27-1e
7;,+; = (~,(~
: H)kx x9 .
Da bi clan razvoja bio racionalan (xje racionalan broj), prirodan broj k (k:S;25) mora
biti djeljiv sa 9 i izraz 27-k treba da bude djeljiv sa 6. Oba uvjeta su zadovoljena ako
k=9.
Dakle, tJ razvoju dUlog binol113 samo je deseti clan rae ion alan i vrijedi
(77\
(77\
7'0 =
1-1)
=x .
100-A:
14')
~9=\1:
i:.
3 4 , vidimo da jc clan racionalan za
~24-k ~.
1~9900 'k
n~2
2)
n--n-9900~O =>l1~IOO.
~lOOll4r;-\.iOO-k( J~4 \' ~II(IOO\I 3

Opei clan razvojaje Il ,j.)1 v5;1
\ PJ. )1 -
(501(
ld
,;2 )
,
,-k)
Clanovi razvoja su raclonalni pod uvjetom da su eksponenti
'~96
'84
Tk
>Tk _l ,Tk >Tk +!, odnosno,

k
+l.
(50)(
r;;
Ik-I
>lk-1l,,2)
50!..fi
;>
50'
>---,
k!(50-k)!
(1<--1)!(50-k+1)!
k51-k)..fi
,,
.
d ruge nCJc
. d nacme
.. db"
2893
I'JcsavanJcm
0 IJC se k> sofi
r::: -1 >:.::!,.
v2 +1
Sada nije teSko zakljuCiti da je k = 29, pa je trideseti clan u razvoju datog binoma
l29
) ' I VflJe
d'1: T30= (50)( ''11'2
,")29
( po bmomnoJ. Clormu I1 naJvec!
b) Uputa: Analogno kao u zadatku pod a) dobije se
k < I02fi co 45,85
+ fi
J3
Otuda jc
4(25-01)
b)
~
,3
k> IOl,!2
+
-J3 '" 44,40.

fi
k~ 45. Najveci clanje. T46 ~ (1045I)(5)"(f21"

~ (10 Ii 3"2
/
45)
22
..fi .
1.169.
Rezultat: (l+2)6= 3'1.170.a) Nekaje (2x+ 1)7:::: aox7+ ajx6+ a2x5+ a3x4+ U4X3+ a5x2+ a6x+ a7
Ako uzmemo daje x = 1, dobije sc: ao+ aj+ a2+ aj+ a4+ as+ a6+a7 = (2+ 1)7=3 7.
b) au+ a1+ a2+ a3+' .. + alS+aI6= (4+2)16= 6 16
c) ao+ a\+ a2+ a3+ ....+ a20+a21 = (1_3)21 = (-2i l = _221.
1.1 71.a)
100
-Ie 1. -::;k pnro
. d UI. b roJCVI.
. . 'I'() znac,
,. da mora b"It! 100 - 1( = 4 m
--
4
5
k = 3p, (k, pEN). Dalje se dobijc:
lOO-3p=4m
;>
l00-4m~3p
l 36)
(100).3'4" [10)'3'4," (100)'3.4'"
'~72
najveci clan. Tada vrijedi
,-"k
\~
164
'
RijeSimo pnru nejednacinu sistema.
2 54, Clan je racionalni ako je k djcljiv sa 4.
. (In,
(n')'= ( n) ,toJ02
2
24
1;7:::;l3~Jx5<
}",fetiu prirodnim brojevima izmedu 0 i 124 postoje 32 bruja koji su

djdjivi sa 4, pa jc toliko racionalnih clanova II razvoju datog binoma,
b) U razvoju binol1la ima 26 racionalnih clanova.
c) U razvoju datog binoma poslOjc samo dva racion<llna c1ana.
167. Kakoje
'
/4)'
kE{X \ x=4m., lllEZ, mS:25}, pa postoji 26 racionalnih Clanova u

razvoju datog binoma.
b) Postoji 6 racionalnih clanova u razvoju datog binorna.
c) Postoje samo dva (17. i 73.) racionalna clana u razvoju datog binoma.
(124)
166.a) Kako je 7:+1 = l k 3
~ 12
\.9
'\.9/
1e)2
(
'
-)4
, [-I'
100\
Tk
325 (IOOj'. 3"4' (1001).3'"4" ( I001.3"4"
(50)(f2)'
>(k50-)(If2,k-1
, (50)(f2)k
>( k50+)(12"l
\k
\)
lk
1)
165. *a) Kako je Tk+l=
'60
l.168.a) Nekaje
c) RezulLat: kE{O) 18,36}, 7;o;;;x
(100).3D4() (1001).3104'"
, 27
l Vx -~)
b) OpCi clan u razvoju binoma
Iz poslj~dnje jednacine zakljucujemo da izraz 25-rn mora biti djeljiv sa 3. Ovo znaci
dajemE{1,4, 7,10,13,16, 19,22, 25}.Kakojek=100-4m,tovrijedi
kE (0, 12,24,36,48,60,72, 84,96}. Racionalnih clanova u razvoju naseg binoma
ima 9 i oni s1.1:
(11)II! _k.(k-I)!(II-k+I)!
n!(n-k+l)
lk -- k!(;;--k)l(nl (
n
n!
n!
lktlk-l{ k!(n-k)! + (k-I)!(n-k+1)!
(n ) n-k+1
~k-I ' - - k n!(n-k+ 1)+11!k
k!(n+l-k)!
=(11+ 1)
k
3p .
165
l.172.a)
n11+(n-1)+ (n-l)~n-2) +. . +lJ~
~ n[(n~I)+(n~I)+(n~I)+ ... +(:=:)] ~n.2"-I.
b)
1. dobijemo
o~ (1-1)" ~(~)-(~ )+(~) -(;)+ . . + (-1)"(:),
U73.a)
(x+ y)"
1.177.a) i b) Aka u razvoju binoma
stavimo x ~ I, y~-
a iz ove jednakosti sl1jedi
("1+(
n)/ln4;J+.. ~ (")\1 +(n)+lf
n)+ ...
,0) ,2
3
5
b)
Kako je zbir brqjeva koji stoje na lijevoj i desnoj strani posljednje jednakosti jednak
211 , to je svaki od njihjednak polovini od 211 , odnosno, 2 11 - 1.
fn
1.178. . (nOJ1+ 3(/1I; + 5l 2)+ 7(~jJ1+ ... + (211 + I)(n)" ~
= l/ n)+( n) + (n \) +"'/l"1+ 2(/) +
\1
\)
11;
4(")+
. . +2n(n)
=
2
,n
~ 2" +2[(;')+ 2(;)++ n(:)] ~ 2" +211 2,,-1 ~ 2" +11 2" ~.(f1 +1)2".
1.179.a) Ncposrednim koristenjem binomne formule dobije se:
b)
USO.
(1+2)" ~(~)+2(~)+22(~)+ . . +2"(:)~3"

(~)+{~)+3t)+ . . +3t)~(1+3)" ~4"
(~J -2( ~) + 3(;J-.. + (_1),,-1 n(:) ~
11 ~
[
~ n[( n; l( ~
J .176.a)
Aka u razvoju binoma (x + yf stavimo
y = 1, dobijamo
2" ~(l+I)" ~(~)+(~} . +(:J.

b)
GJ+2G}3[;)+.+n(:)~11+n(I1-1)+ n(n-I;(11-2) +... +n~
n(n -1)(n - 2) ... + (-1)"

2
(n-l)(n-2)
1)+ 2 ... +(-1) "J
~ n _ n(n _ I) +
n I-(n
f1
1.181.
(") _
1
2- ) - ...
2 I
3 2
_. .
+(-1)"(: =:)] ~ n(1-1)" ,~ n 0~ O.
n+1 (n)n =
~ I_-,,-+n(n-l) n(n-l)(n-2) +
... +(_1)"_1_=
-~l(n) + ~(n)
2
166
IHn
+ (-I)" __ ~ __
24
n+ 1
167
-(n+l)+ (n+l)n
2
n+ 1
=-
(/1+I)n(/1-I)
6
(n+l)n(n-I)(n-2)
24
... +(_I)"J~.
_
n~I[I-(n;I)+(n;lt;l)f;I)_+(-I)"(:::}.I]=
(~) [;t.+ (:)
+
US2. (nl+
1.0;
2
3
=1+':+ n(n-I) + ...

2
11+1
(n+l)n
(n+l)n(n-l)
=-~ Cn+l)+-~~+
0)
1)
+~I_=
+ (11+
'I
+ ... +1,=
J
n+l)
\ 0
n+l
4(3)
_ 11
2
n(n--I). n(n-1)(11-2)
~- .. -
- - _ . _ - _ .
3!
= ~1_[(n + I)n
11+1
2!
-- n+ILl
(Il + 1)11(11 -1) + (11 + [) 11 (11 -1)(11 - 2)

3!
4!
1
,,+, '-l(l-I)
n+1
-~
(;,)
(;,) {;) {;). n(:)
U84.
(~r
(~)
11
11+1
1 [
11"+"1
I)
n
n+i
= - O-I+(n+l) = - .
l1(n-l)
(n \
n(I1+1)
2lo)
t68
3 I
4 2
11+2 n
2)
(n+
(n+l)(n+2)l 2
2)+~
+~=2+
2"-\/ n
<0,
n+ I
+ 2 n(n-l) + ... + 211+l =

2!
3!
n+1
221'1
-:>
._'
-I
"
n+l
...l
_1_r("+ 1)+ in +11+2,(n + 11+ 22(n+ n +... +2""( 11+ li-l' n+ 111]=
11+ll 0 l I) l 2)
3 )
\.11+1)
0 )
11 n(n--I)(n'-2) n(I11)(I1--2)(11-3)(11-4)
"_
+
.- + ~~-,-. ,-".-,---- + ... + - nt
3!n!
5!n!
n!
n\)'+ ... +r YJI

J.'l'H(n'
l
+r
~3)
\11-d
n
(
1\"
1.188. l!+;;)
k+
1.185. Kaleo je - 1=
. I(11 + ,10 mozemo pisati:
k+2 k) (n+l)(n+2)\k+2
.I.(ni +.I.(nj\.I.(/)+ . . +_I_fln)
+1 .
(11+1)(11+2)
J1
\5
n1
n21H!
]
3JHI _l
= ~(3"+'I)=-.-...
n+1
11+1
1
1
1
1
!.IS7. -_._--+
+ - - - - + ... +~-=
3!(11-3)! 5!(n-5)!
(n-l)!
+ ... +;;=
= 11+(n-1)+(n-2)+ ... +2+1= (n+l)
t] =
(11-1)!
n(n-l)(11-2)
T+C-:-I) =-;+-n-.-+~-~(11-1)
...!-[2l(n +II -+ 22(n +1)+ 2/l n+1)+ ... +2'' /l" + 1)"1 =
n+l
".,(n+lIl _
\ 4
(/+1\)+.)
(n+ll]
n +! _ 2/10-2
2-(11+1)n 2 (11+1)n(n-l)
2""'1~-l2(n+I)+-+
+ ... + 11 + 1
21
3!
J
r+1) 1l+1Jr
frn + 2)2
1 I
=_I [(n+ It(n+ 1)+(/+ 1) __ (n+ 1\)/"+ 1\)_ ... +(_1)".'(/+ 1)_lf'n+ 11)+(n+ 11]=
n+1 \ 0)
1
(11+1)(n+2)
,-
n +1
-( 3 ) \ 4
I l' 1~
~-~--
11+2
[r11+2)2''+'-(1 +1)"+2 +1] =
(n
+ (-I)"' _
Ir(n+l) (11+11 1'11+11
1
(n + 1)(11 + 2)
l 186 in] "i.. 2" \f) + 2] 2)

.
. lO)'
2
3'
11)
4!
n+l
I.(n) __3I[n2)I+.I.( n1-+ {_I)'" ("1=

2 \1
1.183.
'\.n+2
1)~n+2) [-(n~2J_(n;2)-(";l(n;2)__(::~Hn~2)]=
n+l
11
1
[(n+2\)+in+2)+i/+2\)+ ... +(n+2{n+2)]+
(n+I)(n+2)
1
"C 2
\. 3
\n+2
n+lL
2
3
=~1 [(n+11+(n+ll+(n+l)' +(n+l)+ ... +(n+11_(n+l)]=~
n+l
)+ ... +(11 +21 +21)_(n +2)lJ =
n+ 2)+3(" +2)\ -l/11 +21

\ 2
3
3
=.
n+l
n+l
ror +i '_(
(11+1)(n+2lL"C j
I
= _~I~[(1-1r' -1J=-~I~.(O-I)=~I~.
n+l
11+1
(n+21= _ _L_[(l/+2)+2(/+2)+ ... +CI1+I)(I+.2)]=
(n+l)(11+2)\11+2) (11+1)(11+2)
2
3
\,n+2
__2_(
(n+l)(n+2)~
+2t
(11\
=lo)+
=-'-.2"" = 2"'.
n(
nt
("JI ;:;+l2)I1'+
(11\
3 -;?+ ... =I+l+ 211' +.. > 1+1=2
1
(/) I
Kakoje (n) .!...= _ _

n_! _ . .J..=LI1(I1-1)(n-2); ....Cn-k,l)
k 11k k!(n-k)! n' k!
n
to vrijedi :
<-'-,
k!
3 )
169
~(n)+(n)~+(n)J,+(n)J,+'''+l'n)~
( l+~)"
n
lo I n 2 n 3 n
n nil
<
I
2.
2.1.a)
Izl =1,'1'=0
b) Izl = 1,'1'="
2.2.a)
Izl = I, q> = ~
b)
2.3 .a)
I,zl
=5 ' (D=-.
.
2
2.4.a)
z=-=-,=-3i=3
i i"
1-~
< H1
+.!c+.!c+
... +.!c$2+~+~+
. . +_1_.
=2+L_-,,2'-c"_1
2! 3!
n!
2 2'
2""
2 1-~
=2+1 __1_=3 __1_ <3.

2 '1 - 1
2 11 - 1
1.189. Prema prethodnom zadalku je (1 +
nejednakost ( 1
(n + 1)/1
----<n
II"
-1-;;)
< 3, pa za n?J vrijedi
TRIGONOMETRIJSKI I EKSPONENCIJALNI
OBLIK KOMPLEKSNOG BROJA
< n , odnosno,
W
(n+1Y<nl1+1
(n + 1)11 < n
ll
(n + 1Y < n 11-1 , pa vrijedi:

l
<:;>
n(lI~ V(11 + IY
VH 1V----:-
'n/
< II V!+!J nlHl
~=
(cos~+ism3 " . 3n)
=>
. ~
2n
.. 21t1
3 /
'
=>
JIC
2
Izl=2v'2,q>=-~
1~11=3, arg~=3n2
I+i = ~Q+i)= n(ca;':+iSin") =>
1-
J2 g
z=4
IIz =2,ar
Izl=4, amz= 2n3
IT
n
Argz ='1' =--.
2
2.5.,,)
4i
2+i
4
5
b)
z=-=-+21.
c)
z=4+3i.
b)
170
3 3i
z=-2+2h/}=4Icos~+lsm'-J
2.6.a)
c)
c)
vn-j-l<vn.
1 "r
c) Izi =3 '1'=
z=
nil
1. I 90. Prema prethodnom zadatku je
Izl =2,'1'=0
b)
nl1+I>(n+lr_
cJ Izl=3,q>=O
Izl=5,
4.Js
jz[ = -5-' Igq>
=2' 'P = arelg 2'
3
3
Ig'p =-, 'I' =arclg-.
4
4
Z= sin'::-icos2:.=
coS(-JIC)+iSin(-'::'-')
izj=J " Tm=_~4'
4
4
4
4"
7n
IIz, =1, q> =8
171
d) To jeskup taeaka prvog kvadranta bez taoaka kruga K(O, 0, 2).

2.1 L Trazeni skup tacakaje kruznica sa centrom u tacki (3, 4) i radijusom 5.
Ovu kruznicu ozemo oznaciti ovako k(3, 4, 5),
x
2.12.a) k(2, 0, 3)
b) k(O, 3, 2)
Y,
~d{~~~)~t{%~(~~)]~t&{% ~~+~J~tg(~+~)
2.8.a)
arg(~3) ~
n+2krr, kE"Z
2
=>
b)
c) arg(1 -I-i J3-) = ~ +2!ot:, kEZ,

6
2.9.'1) Trazeni skup tacakajejedinicni krug s centrom u koordinatnom po~ctku.
b) Krug k(O, 0, 3)
c) Kruzni prsten kao na slici.
2.13.a) Trazeniskuptacakajepoluprava y=x\ Y

b) Trazeni skup tacakaje poluprava y = 0, x::;; o.
c) TraZeni skup tacakaje pray! ugao sa kracima y = x) x;?:O i Y = -x, x.::;;o.
2.14.a) . Ugao
b) Ugao
c)
y
11:
2.10. Trazeni skup tacakaje dio

a)
oznacen na slici 1.10.a)
c)
b)
2.15.
2.16,
2.17.
2. j S.
0< argz<6
Trazeni skup tacakaje krumica radijusa r s centrom u ta6ki (-3, 0).
Trazeni skup tacaka je kruznica radijusa r = 4 ciji je centar tacka (0,0).
Trazcni skup tacakaje krug radijusa r = 3 tijije ccntar tacka (U,O).
Trazeni skup tacakajc sImp svih tacaka ravni izuzev tacaka kruga radijusa
r = 5 ciji je tentar tacka (0,0).
Trazeni simp tacakaje kruznic. radijusa 1""4 cijije centar tacka (2,0).
Trazeni skup unutrasnjih tacaka kruga radijusa 1'=} cijije centar tacka (0,2).
2.19.
2.20.
2.2 La) z ~ 3(cosO+isinO)
~5
-I
n,..
)
c). z = 5(cos-
-rlsm 1t
~
2
2
b) z = 2(cos11:+isin11:)
d)
z~
"(
3" +"
3".
. coslSln-)
2
2
I
172
173
2.22.a)
Arg(3+3i) = "'-, Izl = 3.fi , z = 3+3i = 3.fi[COS -'" + isin -",].

4
4
4
b)
Arg( 12 -i12) = -"'-, Izl=2, z =12 -i12 =lcos(-"'-)+isinl
c)
Z=6+6i=612[COs"'-+isin"'-].
L 4
4
2.23.a)
-"'-I].
2.28.a)
,4;
= i' +~. = -2 = 2(cos1800 + i5InI800).

I
b) z= j4+i3+ i 2+i+l = l-i-l+i+j =3=3(cosOo+isinOo).

c) z = I +cos40o + isin400 = 1+cos 220o - sin2200 + iS1n400 =
= 2cos'200 + 21 sln20"cos200 = 2 cos200(cos200+1 sln20").

3
2.24.a) Arg(-I+i)=
,lzl=12,z=-J+i=12[cos3; +isin
;l
3;
b)
(13 J '1
Argl2-"2i/
1
13 1.
l~
=-6"'IZ=1'Z=2-21=cos-6"
+Ism--ti.
1t) .. ( n)
1t,
c) z=3+4i = 5(cosI26DS2'+isinI260S2').
r::: (
IT
. IT I
COS~-t'Ism-)
\
4
4/
n
. n\
c) z= 2( cos-+islll-1
3
3)
2.25.a)
Z=-.)LI
2
2.26.a)
c)
c)
.n . n [.(
= cos
2.27.a)
n). ( n)J =
z=-2sm-+2lcoS-=2 8mi 2n - - +ICOS 21t - 12

12
\
12
12
1r i
l .. (3}
-3JcISIn
(n
cos
~ -isin ~ = Jcos' ~ +sin' ~ -(cos ~ +isin ~ )=cos~ +isin 7;

. ~ -+2Ism-cosa
.' ex
a =
2
2
2
"30)
" = l-cos 2 -a
.t-.
.3 Z -- I - casa + .I sma
2
_ .:: a _ "
ex, _
a [.
Ci
+Stn~
a'1
. oJ
(IT
a) . ( " 'I
-2sm -;;+21sm-cos---2sm- sm-+lcos~J:::::::2sm-lcosl-'-- +islI1 ~_~ .

k
22
222
222
22J
b) z]+co"'O\!
+'1 "ma
S
,M .....
=
~a. 2 Ci
(X
ex
2 CX
ex a
= J +cos-_-sm
--+ 2"ISI11-cos-=2cos
-+2isil1-C05-~
2COS~[COS~+isin~J.
2.3I.a) Arg(2-2i) =
j"
22
-~ ,Izl~ 212, Z ~ 2-2i :2J"2[CO{ -~ )+isin( _~_)].
b)
b) Arg(-13-i): _Sn ,lzl=2 z=--fi-i:2[cos(_sntisin(_STI)1

6'
174
6)
j"
175
_ 1 cos<p-isincp
- -.
r cos 2 <p +sin2<p
cos<p-isin<p
r
1
2.36. Nekaje z ~ x+iy. Tadaje ;
= x- iy i
1r
]
lcos(-<p)+isin(-<p) .
Izl ~ Jx' + y'
= 1, odnosno,
+ yZ = 1 . Dalje vrijedi:
x-iy
x-iy
x-iy
.z x+ yi (x + iy)(x-iy) x' + y2
I
1
1- coscp + isin<p
2.37.
l-z I-(eos'l' +isin'l') l-cos'l' -isin'l' (l-cos'l')2 -(isin'l')2
Xl
1t
.'
cos~3+lsm-3
---/-
.13
---l-~
1 3
-+-
2n .. 2n
cos ---- + I sm3
113
13
--- -1---
---~~-::::X-ly~Z.
'
I-coscp +isin<p
'p
'I'
. ,'I'
-+ 2"
lSIn-COS--2 sm2
2
2
,'I' 2" (j)

'I'
1_-cos 2'1'
~+Slll -+ lsm~cos"-2
2
2(1- eos<p)
sin ~+icos.P..
2211.'1'
~-+-lctg-
2sin~
' 2
2
2.33.a) z = (1, +2i)j ---i)= 3 --I- L izl = -JIG, argz =(p = arcsin
. '
z
h)
'-'
2.38.a)
b)
~,
~10
1
.
..
I I
0l arcs1I1. 0"
+ arcsin sm 710)'
=(
='; 1
Z=
2.39.a)
'17
IZ =--2----'
2 +lSIn-=
.. 1<
,
I.
L+--l.
J17r/
.J17
i-I
2.34.0.)
Z~;(~OS~+ism~)
31[
3n)
.'
k)
\ 4
2+i
Fsr
~ -
(2+i)(l+i)
(l-i)(l +i)
2 L
r(cos(p +isinq)
~4(COS~+ iSin~) ~4( ~ +i ~)~ 2+ 2;13.
b)
2+i+i--1
1+2i
1+ 1
.'
.J5
--=---=-+1=
2 'II
r cos<p +isintp
2.42.a)
b)
15)
_ . _ _1___ ~~.
b)
~~r(cos'l' -isin(p)~r[cos(-<p)+isin(-<p)l
_ =_
176
4/J
cos arcsm -;:::::; + l sin arCSIn -
2,
\4
z::::;c~--=-----=
l-i
235.
4)
cos<p -isin'l'
2.41.a)
_J2I,
TIl.,. (:lit rr'l'I_J2f. " .' ,,]
---I ,,_os\hrr
----- I+/::o ml ~-~ I ,-----: cos-+ ISln- .
2 l
2AO.a)
':';21 cOS-----+lsm\
4
4_
{COS~+iSi;':)--
~ 8 (0 + i) ~ 8i,
z~3[eos3Tt +isin3rr]=3(O-i)~-3i.
17
z ; ; ; -2- \ arcsin 17- + I arcsll1 SIn 17).

,-(
z ~{cOS~+;Sin~)
argz=C(J =arCSI11--,
.. J17 I
. J17 .
b)
+isimr) ~2(-I+O)~-2
z ~ 5 (c052rt + isin 21t)= 5(1 +0) ~ 5.
z~2(cosrr
2.43.a)
{cos( -
~) +;sin( -~)]= 7[0 - ;]= -7i.
Z~ll[COs':.+;sin':.]~II[J2
+;J2]=
llJ2 +;1112.
4
4
2
2
2
2
z
~9[CO{ -~)+is+~)] =9[ ~ _~;] ~ 9~ -~i
z~J2(cos21t +iSin2n.)~12(_~+~;)~_ 12 +;12.

3
Z=4(COS
3Tt
4
22
22
+isin3rrl~
4(- 122 +i.fi)~2.fi(-1-i).
4)
2
Z~10[COs(-~)+iS+~)]~1O[~- ~ i]~5-5i13.
r (costp +isinqJ)(cos<p -isin(j)
177
Z=COS~-iSin~=I[CO{-~)+iS+~)l
b)
c) z, :z, =2(oos1O + isin 10).

2.S6.a) z, :z, =2(00s44 +isin44)
z = 14(cos45 + is;n45) =7.fi(1 + i).
2.44.a)
b)
= 20 (cos 60 + is;n 60) =20(}+ i
z=34
2.45.a)
(c05300 +isin300) =3{
z=J3
b)
(COS 120 +isin1200)
c)
~) = 10(1 + h/:;-).
~ +}i)=17( J3 +i)'
c)
=J3(-}+ ~ }
z=19
(cos21O +isin2100) =19(-
-}J
2.59.a)
b)
2.5I.a)
8!J
= 18 [cos( 211: + "-) + i s;n(2" + "-)] =

5
7
5
7
3 \
18(CO~ 1911:
35
+; sin 1911:
35 )
+;si0600)
cos
+isin ;2)
-l))=3(COS~+isin~).
c) z,:z2=2(cos7+isin7)
+Os~+isin~Hcos~+isinl)=3{co{~+~ )+isin(~+~)]=
b)
12rCOS~+isin~).(cos
3n tisin 3n)= 12(cos" +isio,,)=12(-1+0.i)=-12
,4
4
4
4
.
2.60.a)
= 10 [cos(3 +5) + isin(3 - 5) ]= 10[eos8 + isin( -2) ] .
= 10(COS ~+ isin
b)
2:..).
12
.,n
Z l Z2 =COS-+lStn-.
2.52 .)
b)
z,z2=5(cos7+isin7).
2.53.a) 6 (cos 90 +isin900)
b) . cos( -90) + i sine -90)
Z',ZJ
..
12
zh = 6(cosl 8+ isin18).
0) z,z, = 44(cos22 + isin22)
178
2( ;2
b)
2.54.a)
2.5S.a)
b)
=~(cos600
z,: z, =
24[co/l~ + 311: \)+ iSin("- + 31! /1 = 2.fi (coSlt- +isin ~ I) .

3
22
z, :z,
=4(cos300 +;sin300)
= 3{COsl+isinl)=30(0+i)=30i ..
ZI
cj Z,
b)
=6(CO{-~)+iSi+~))
b)
Z, 22
2:;)
2.58.a) z, :z,
~ +}}
b)
+isin
= {cof; -l}iSif;
(cos1500 +isin1S00) =1s[-
2.49.a) Z, Z2 =
2:;
:Z2
z=15
Z2 = 20(cos(1 0' +20) + i sin(lO +20 = 20(cos30 + i s;n300).

z, Z2 = 21(cos(35 +55) + i sin(35 +55 =21(cos90 + i sin900).
Z,Z2 =42(cos(400+200) + i sin(400+200=8(cos60 + i sin600)
z,z, =18(cos(15+25) + i s;n(15+25=1 8(cos400+i sin400).
'IZ, =28(cos(11+19) + i sin(II+19)=28(cos300+i 5in300).
Z,Z2 =18(cos(33+12) + i sin(33+12=18(eos45+i s;n45).
z,
:Z2
=4(cos8 + ising")
2.S7.a) z,: Z2 = 2( cos
2.46.a)
2.47.a)
b)
c)
2.48.a)
b)
c)
ZI :Z,
b) z,
c)
4.[2(cosOo +isinOo)
b) 10 (cos 45 +isin4So)
z, = 4(cos(400-800) + i sin(40 - 80) = 4(cos40 + i sio(-400
Zl : Z2 = 4( cos50 + i sin500)
ZI :
2.61.a)
179
~ +O{~)+iSin(~)]~3(COS~+iSin~)
b)
2.62 . )
+OS~+iSin~)
2(COS~+iSin~)
d)
.
2.67.a)
5 cos
(31<
")
4-4
.. (3" ")] (
1< .. ")
+181ll 4-4 ~5 cos 2 +"10 2 .
(1+i)(cosI50+isinI50) =
=J2 (cos45 + isin 4So) (cos ISo + isin 15) = J2 (cos 60 + isi11600)
(COS;9 ;
'
(~)
+iSIn]
[.3(
9 ) =3(cOS 3 +iSIll3)=3 -2+'2 ..
,,3
n;
(cos4 + iSin4o) 15 = cos(15. 4) 0 + isin(15 4) 0
c)
[4(coSl00 +isinIOO)]'
d)
[2(cosI5 + isin 15)]' =16(cos600 +isln600)
2.68.a)
~ [J2(*+
(I+i)1O
6(C05400 + isin 40 )(cos60o + isin 60) =
= 6 [cos( 40 + 60) + isin( 40 + 60")

b) (cos 50 +;sinSOo)(Sfl -5i)
= (cos 500 + isin 50)1
b)
2.66 . )
b)
[5(
180
cos~ + isin ~) ~ 5\c05n +isimt)
n .. " 'I
II ( Cos-+lsm3
3)
I'
1t
..
rr
!(
3
1t
)]' (
Jdr =[J2(COs~+isin~)r=
4
\ J2 J2.
4)
~ 4
--I = 64[cos(-31<) + isin(-3,,)]=64(-1 +0)=-64

64lco{ _1~n )+iSinl-l~n 1
r
c) H+i)8=[
(?
J2( -COs~+isin~)J
++
-~)+iS+' -~)J
16 (cos 00 +isinOO)=16(]+O)~16.
4'J' =4
-
31t
3
= 16[COS " +isln
b)
7n
..
7n)J\,3 = 8( cos -s21n . . 2In \I

+ slll-s-f
r
= s( COS~+isln H
z.' = r4l' cos 5" isin Sn )]4 = 256(COS 20n +isin 2On)=
L
9
9
9
9
1
'
z, = L 2l COS -5 + /sillS
125 '(cosn +isinn).
.6
=2
11:
\ (
1f.n
c)
cos-+lsm-]=64 cos-+ism- _
4
4)
4
4J
~
'11"
IJ =3,0 ( cos-+ism-)
100)
2
2
COS-+lsm--
100
cos 60 + isin 60 .
27fl (cos 21t +lsm

.. 211: ) d) -25(cm~+lsm~.)
4n .. 4n ':
c) -_.47
64
3
3
2lcos-+/sm-L
24
24
2.69.a)
2(COs2:.+ is in it .)
12
12)
."--lr::r~1
1.11"I =(v2)
r::12[ cos(")
.. (")1"_"
---I)
- - ,-HSIll'
-- J -
[COS(-300)+;sil1(-3~o)1= 10(cos200 +;sin200).
(1+2iSin~)\-2-2ifl)
= 8l( ~+i5in~)[-~-iJ3l~
3
2
3
22)
c)
).
.,/3
32(COS~ + isln ~)'O = 32( cos 5" + isin 5" ) = 32(0 + i) = 321.
b) (1-,) - v2
b)
2.65.a)
o(.~ ~iJ = 10(cos500 + isin 500)(00s30" - isin300) =
= 10(c08500 +isiI1S00)
2.64.a)
1= 6(cosl00o + isin I00
= 64(cos300 +isin300)
2.63 .) (00s400 +isin40o)(3+3ifl) =

=:
2n. . 2n
b)
EJ
n;
~(cosll' +isinlI0)]' =3'(cos55 +isin55').
b) (-I-;)(cos20" +;sin200) =,/2[coS(-135)+isin(-1350)]ccos20" +isin200

= ,/2 [cos(_135 + 20) + isin( -13So + 20 0)1= ,/2 [cos( _115) + isin( -II SO )
= (c08400 + isin 40) 6r! + i

,2
2
1t.11:
<
[z(cos% + isin %)J= 256(cosn + isinn) ~ -256.

181
2.70.a) z=3
b) z=-5
z=Ji+i
2.n.a)
b)
nn
) ())'"'(
..
'ITn
,
- I COSl-++lsml -+\
4 4
\4 4
3 3,
z=--+-/
2 2
b)
Z=
1t,n
')100( cos~+isin~. )=
1
( -+~
I-I
COS-+iSm-J=
4
4
1t " 1t 1'''"(i COS-+ISl11n " 1t) = (cos 5~

"
['
7t
7t I
-_ (cos-+lsm-I
VI~ +lsm5On) cos-+isin-)=
2
2; \
4
4
.
\.
4
4)
" O)l( cos~+lsm-I
7t
. ' 1t '\
(cos () +lsm
4
4)
2.74.a)
Z+C03;0 -isin
;of++
_ (
lln . ' lin)
COS-+1SlIl\
10
10
33n
. ' 33n
b)
z=
1511n
10
=:
.fi
--(1+1).
2
~)r
(cosx+isinx)'
.. 15.11n
10
=COS---+Ism---=
=:
= cos-+islI1-=O+i.
2222
fi _L.J2 _(~ fi fiJi)]"

+ Ji
12222,2222
L
[(
J2 cos-cos---sm-sm--lsm-cos-+COS_Sin_)i) "
]
-
1t
11:
.n.n
( .n
1t
IT
1t
\6464,6464
,,10
=;-
11:
n -"
to [
5n
5rr 1"
[cos("6+4) -ISm("6+4)J =2 cos( 12)-isin(I2)J =
1[
.'
=(~)OOS4 X+{;)OOS3 XSinx-(~)cos2 xsin2x-{;)cosxsin3 x+(:}in4x
= cos 4x + 4i cos3x sinx - 6cos2x sin2x - 4i COSX sin 3x + sin4x

4
. 2
. 4)
. 1x).I.
= (cosx
- 6cos2x sm
x + sm
x + (4 cos1
X SIllX
- 4cosx sm"
r:::
J20 =ll+i-J3+/J3
(
\20
l+iJi)." = ( (l+iv3)(i+I)
1
[ '-1}
(i-l)(i+I)
-1-1)
182
1t
+ ;o}HSin(n +
=1( Ji -.! J .! + Ji)i)" =rv~/Ji

=
1t
cos-+isin4
4
1 t . 'IT
= cOS----+lSln--
15
2.75.a) i b) KoristeCi binomnu fonnulu, dobije se:

( cosx + i sinx)2 = cos 2x +2j sinx cosx - sin 2x.
Ako primijenimo Moivre-ovu formulu, imamo:
( cosx + i sinx )2 = cos2x +i sin2x.
Kako su lijeve strane dviju posljednjih jednakosti jednake, takve moraju biti
desne, pa vrijedi:
cos2x +i sin2x = cos2x +2i sinx cosx - sin 2x.
Posljednja jednakost predstavlja jednakost dva kompleksna broja, a oni su jednav:
samo onda kada imaju jednake realne dijelove i imaginarne dijelove.
Otudaje:
cos2x = cos2 x - sin 2x
i sin2x = 2 sinx cosx.
2.76.a) b) Prema Moivre-ovoj formulije (cosx + isinx)3= cos3x + isin3x.
Prirnjenom binomne formule na lijevu stranu formule, dobije se:
2
3
cos 3x + 3i cos 2x sinx - 3cosx sin x ~ j sin x = cos3x + i sin3x
2
3
2
3
~
(cos x - 3co~x sin x)+ i(3cos x sinx - sin x) = cos3x + j sin3x
~
(cos'x - 3cosx (I-cos'x + i(3(1-sin'x )sinxsin 3x) = cos3x + i sin3x
~
(4cos 3x - 3cosx)+ i(3sinx - 4sin 3x) = cos3x + i sin3x.
Kako su dva kompleksna broja jednaka ako su im jednaki realni i imaginarni dijelovi,
to vrijedi:
'
;
.'3 x = 3'
' ) x.
cos3x = cos'X
- 0_. . cosx sm"x,
sm
_smx-' 4sm
2.77.a) i b) Prema Moivre-ovoj fommli je (cosx+isinx)4=cos4x+isin4x, a prema
binomnoj formuli imamo
Dak!e, vrijedi slijedeca jednakost kompleksnih brojeva:

'
cos4x+isin4x:;::: (cos4x - 6cos2x sin 2x + sin4x) + (4cosJx sinx - 4cosx sin 3x)i.
Dalje se dobije:
~.
. 4
1 (I
')2
cos4x = cos4x - 6cos-x
sm 2x + SIn
x:::: COS4X - 6)COS-X
-cos2x) + (I -cos-x
=
2
4
4
4
2
2
4
= cos x - 6cos x + 6cos x+ 1-2cos x+cos x = 8cos x - 8cos x + 1.
3
sin4x = 4cos3x sinx - 4cosx sin x = 4sinxcosx(cos2 x - sin 2 x) =
2
2
2
= 2 sin2x( 1-sin x - sin x) :;::: 2 sin2x( 1-2sin x).
2.78. Upum: Koristiti Moivre-ovu i binomnu formulu i postupak kao u prethodnom
zadatku.
n
3
..
n
3
.. n .
3
.2
1t.
Z =-COS---lSIll- I z=~COS-+1SJl1-,toJe
2.79. KakoJe
11:
1 +z+z
211
.21t
l+Cos-+lsm-
11
,J[
-COS--lsm-=
183
21[;
.. 2n
41t ,.41t
1t
. 11:
11:
.n
33333333
= COS-+lsm-+COS-+1Slll-= -COS-+1SID--Cos--ism-=
rr
1
= -2cos-=-2-=-],
3
Na analogan nacin dokazuje se da tvrdnja vrijedi i u slucaju kada je

k = 3m+2, mEN.
b) Primjenorn Moivre-ove formule dobije se:k+1
2k+2
2(k + I)n . ' 2(k + I)rr
4(k + I)n .' _4(,-k_+_I-'..)T'_'
=cos
+lsm
+ cos
+lStn--1+z +z
3
3
3
3
Nekaje k+1 djeljivo sa 3, odnosno, nekaje k+l = 3m, mEN. Tada vrijedi:
1+z k .. 1 +Z2k.. 2 =1+cos2mn +isin2nm +cos4mn +isin4mn =
= 1+1+0+1+0=3.
Uzmirno da k+1 nije djeljivo sa 3. Tada postoje dvije rnogucnosti ito:
k+l =3m+l iii k+[ =3m+2, mEN.
Posmatrajrno drugi slucaj kadaje k+ 1 = 3m+2, mEN. Tada vrijedi:
Prema Moivre-ovoj formuli je
2n ,,2n Y'
2nn
. 2nn
Cos-+lsm-) =COS--+iSID--,
3
3
3
3
Kako su dva kompieksna broja jednaka ako Sll im jednaki realni i imaginarni
Z
"
dijelovi, to se uporcdivanjem realnih dijelova dolazi do jednakosti pod a) i

uporedivanjem imaginarnih dijelova dolazi do jednakosti pod b).
2.81.a) Primjenom Moivre-ove formule dobije se:
Z
"
(
(
2n
.. 2n)'
2n
.. 2n)"
cosT+lsmT
21m
,2krr
=cOS-T+1sm-3-
k"
2kn, . 21m
41m
41m
+z =cos--+lsm--+cos--+isin--=
6mn
. ' 6mn
= 1 + cos
'"
__
+ cos! 4n + 4~ + i sin( 4n + 4n 1=
3
3
\
oj
\
3)
21t .. 2n
411: .,4n
1
1( .. n
n .. rr
l+cos-+lsm-+cOS-+lsm-= -COS-+1Slll--COS--ISln-=
.
komp Ik
28
. 7)P
_.a
osmatraJtno
e'san b
rOJ'
2
z ::.:cos
2;)
+i
Sin( 2mn + 2;) + cos(4mn+ ~ ) + i Sin(4mn+ 4;) =
4n. . 4n:
+!sm
1 + z=- Z2
,2
1'T'Z
= cos -2n
2"Td'
+ 1..
sm . a a Ie
33'
=-cos
11:.
11:
,.
-1stn}, pavrlJe
d'
"
= cos'::" + isiu'::
3
3 '
2n .. 2n
1(.,TI
=-z = -COS--Ism-=COS-~lsm-.
3
3
3
3
211
'" (
,.1r1
1(
,.n
1"
DalJcJc: (I+z) +(1+z) = cos~+lSm~) +lCOS-:;--lsm-,3

3
0
3;
= cosnn'+isin mt
3
184
l +Z+Z2 = 0, odakle slijedi:
41m. . 41m
3
3
2(3m + l)rr . ' 2(3m + l)n

4(3111 + l)rr .' 4(3m + 1) 1t
+ 1 SIll
- + cos - - - - - + 1 SIn -"'=--.:
3
3
3
3
= cos( 2mn+
3:::.)
Na analogan naCin dokazuje se da tvrdnja vrijedi i u slucaju kada je k+ 1 = 3 m+ 1,

mEN.
=COS--+lsm--+COS~-+lsm--=
- cos
2(3m + 2) 1t
3
. ' 2(k+l)rr
4(k+l)n,. 4(k+llrr
+lsm----+CQS
+IS1O--':-=
3
3
3
3
"
2(3m + 2) 1t
4(3m + 2) rr . ' 4(",3:c.m,-+~2),-n-,-
+ I SIll
+ cos
+lsm~
3
3
3
12n.. f2n
333
+ i sin 2mn + cos 4mn + i sin 4mn:'
21m. . 21m
3
3
' 2(k+l)rr
= 1+cos
= I + COS(21t + 2n ') + i Sin(2n +
1+0+ 1+0 = 2.
Uzmimo da k nije djeljivo sa 3. Tada postoje civije mogucnosti ito:
k=3m+l iii k=3m+2, mEN.
Posmatrajmo prvi sillcaj kadaje k:=:;;jm+ 1, mEN. Tada vrijedi:
k
1k+1
COS-~+lsm--+COS-+Ism-=
= cos 2mn
z +z
+z
33333333
n
1
= 1-2cos-=!-2-=!-I~O.
3
2
41m, , 41m
Nekaje k djeljivo sa 3, odnosno, nekaje k = 3m, mEN. Tada vrijedi:

Z
k+1
=cos~3~+ism-3-
c053+ls~n3
1+z
+cos!!1( -.isin tnt =2cos!!2. odnosno

3
3
3'
,
1 "
nrr;
2 +(1+z)' +(1+2')" =2" +2cos3
(*)
185
Koriste6i binornnu fonnulu, dobije se:
2" +(I
+z)" +(J +
Z')" =
2.85.a)
(~H;H; )++(:)+
b)
= 5 (cos 20 +;siI1200),
(00
ffio
=6(cos300 +isin300),
ill, = 5 (c05200" +;sin200o).

"" =6(c052100 +isin2100).
+(~)+(~)z+(;}, +. +(:}" +
3(~)+
(n
(OJ:::::
COS
9Jt +lSlll
.' 9Jt)
+(~)+(;}, +(;}' +.. +(:}'" =
+z+ Z2) +(~) (I +z' +Z')+ ... +(:)(1 +z" +Z''').

Kaka je, prema prethodnom ,",datku, I+zk+Z" = 3, aka je k djeljivo s3, au
=
4(
(I
2.87.a) (00
=:J2(COs~+isin~),
protivilom sluc~ju je nula, to posljednju jednakost moz.emo napisati ovako:

2" + (I
z)"
+(1 +z')" {~)+ {;)+{ ~)+ .=3[(~)+(;H~)+}

=
(**)
2.88.a)
,r;( cos 90'+0.360 +lsm

.' 90'+0'360') =cos30o+ism30o=-+-i
.
J3 1
Koriste6i relacije (*) i (**), dobije se:
(n1 (11)]
I1n odnosno,
3rl(1111+)+
+ ... =2" +2cos-,
LOj
6/
ffi o ""'''}
WI=VI
(~)+(;H;,)+ =H2"+2C()S~n
y'
;r;( cos 90 + I 360" +/sm

.' 90 +1 360' I)=cos150'+lsm150
,. . = -J3
I
-+-i
CiJ 2
b) Uputa: Posmatrati zbir 211 + z{l + Z -+ Z2 (1 -+ Z2

i koristeci prethodni zadatak
pod b), provesti razmatranja kao u zadatku pod a).
2.83.a) Ako je OJ, k-ti korijel1 datog kompleksnog broja, tadaje:
b)
"",ifi[ cos 90" +2360' +isin 90" +2.360,l=cos270()+isin270o=-i.

3
'3)
-
OJ k -
ifl(
cos
60 +k3 .360
0
... "
1 15111
60' + k3 . 360') ,k '= ,

0
k = 1-, k = 2~.
co k =
IDo
.' 0" +k.360")

J9( cos 0" +k360"
2
-+ I sm
2
. , k = 0,
ill, =
J9(cosOD-+ isin 0) o;;;;;3(cosOo + isinOo)
2.89.a)
J9 (cos 0 + isin 0") = 3(cos! 80 + isin 180")

[;'J6'l' cos 90
b) ill =-../U
,
k ~ 1.
+k3600
2
(O/;
=:
14(
.' 90 +k'360 ) k--O

2 )- ' k = 1.
k= 1.
"'0 ~~4(cosIOo +isinIOo) ~2(cos5 +isin5)

"" =J4(cosIO o +;sinlOo) ~2(cosI85 +isiI1185)
b)
illo
= JS(cos50 0 +isin50 0 ) =2.fi (00s25 +isiI125")
ill, = ~8(cos500 + isil150o) = 2.fi (c05205 + ;siI12050)
186
ffi
,O,"8( cos
-VlS
(J)2
+IS!fl--
' 10' + k 360") k-- 0

cos 10" + k
2 360" + I.3m
2
,- ,
= cos 20 + isin 20 ,
(01
= cos 140() + isin 140,
00 2 ;::: COS
260(l + isin 260 0
30' + k 360' +lSln------.' 30' + k .360') k -- 0 k -- 1 k - 2.

3
3'"
"'0 =2(cosI0" +i8iI1100).,", =2(c05130" +isin130)'
COo ~ 4( cos22So + isin 225) _ WI::::: 4( cos 22S(J + isin 225)

2.84. Svaki o-tl korijen kompleksnog broja irna n vrijednosti.
aJ
(00
:::::2(cos250o +isin250o)
,~vn( COu,12'+k.3600
.' 12'+k.360') k=O k= 1 k~2
3
+ 1 SIn
3
~
,
,'
.
b)
ro k
Ul"
= 3(C054
+ isin 4) ,Ul,
= 3(e05 1240 + isin 124) ,m, ~3(cos244 .,. isin 244)
'-1
I~-O--'-'-O
0 + 2k7r
. ' 0 + 2kn
k 0 1
2.90.3) Zk=.y!
=VCOS +ISln =cos
:/S111
, =, .
Zo
cos 0 + i sin 0 = I , Zj =
COSTt
=. ..') (
+ i sin 1t
::::
-1.
~ =...j4,posO+lsmO -2 cos 0 + 22kn +lsm

. ' 0 + 22kn ) ,k=O, L
b) zk=.y4
20= 2(cosO+isinO)=2,
z!:::::2(cos1I +isinn)=~2.
r;:
W.
. . ) =3 ( cos n + 22kn +istn
. n + 22kn ) ,k=O, 1.
c) zk=..;-9=,,9\cos1{
+IStn1{
187
z(I= 3 (
2.9I.a)
3'
l ~
Zl
";3 I.
w\
622'
3"
.. 3"
RezuItat: 2( cos ~'+ i sin
,.
3(\ cos -3"2 + .' 3.)
2
==
I SIfl-
0)0
-.H .
=cosO + isin 0 = I,
4" .. 4"
2'
1 t . . 1t
(02
= 2(cosn + isin-n:):::: ~2,
1.
22
b)
=C051[
+isinlt
=-)
.. n ,
=2( COS
'"4
7n
J31
.. 7'K
CO
s;
+ isin
n..
T(
10
!O '
.. <nt
ro 2
.jj I.
=cos-+!sm-=---l.
Wo
=cosO+isinO:-.:.[,
lIn
.' 11"
=-,
OJ 1 :::::
00 3
.. 0'1=",
2
roo::": 2( COS 0 +lsm
,
1H =1JcOS1t +isin 1t
.. n
C05-+/sm-,
4
4
3n
4
,-'"
1t
n;
.'
cos:;-+ I SIn::-;;;::; t
3n,.3:n:.
2.95.a) -12 + 21
Wj
=~=
',-,
2"
. 2n) =--+--i
1 .fj
= Z( cos-+ism\.
( 2" . S2,,) '
.. 3n:
4
Sn
Rezultat'
. . 5n
711:
.7rr
cos-+ism-
4'
4
oj
2( 6n .. S6n) '
b)
COSS+lSlll
1t
. ' 1t
.
=COS-+lsm-=l,
O)J
13n
.' 131t
10
10
(03 = C O S - + f s m - ,
'II
/'2.fi-2""(-C.fi::::2-+-C.fi::::2 = !J8(COs"-+lsin "-) =

2J~
4
4
l2
+21m
"-+2Im j\
cos rr -+ 421m + iSI'n 1t +4

21m ' Ie' -- 0. 1, -,
0 3.
COS-+ls:n-
1t
31t) =-2'1
3" ..
2(Cos 2 +1sm 2
= Vslcos 3..__ + I sin _4__ .._
I J3
-----i.
17n .' 17n

=COS-+lSIn10
10
='cos-+rsHl-=-l.
41< Ism
. ' -4"
= 2{( COS-+
\
3
3"
0),
622
lO
8; ).
=COS-+lStn-
<nt
. . " ) =2z
COS 1t +1SlTI
=2 cosS+ism
(03 =:
roo =cos2"+lsm'i =l, WI =COS6+lSID6""'-T-"2i
2.9J.a)
(01
(02 o:.:COS1t+lTI:
0)
m3::::
"'0 =2(cosO+isinO)~2,
ffi2 =coslO+/sUl
b)
l"
=2
JJ
51t. . 51t
6
6
=COS~+lsm-=--+-,
'"0 =COS~+iSI':~=+i~' ""

5" .' 5" ,::: -I- 1.J3
= COS-+ASlfl-,-
(01
1.J3
2(Cos 351t +lsm'T'

.. so)
")
2(COS1t +lsmn,
"'0 ~2(cosO+isinO)~2,
2.94.a)
ffi 2 =Cos-+lsm-=---l-
j) ,
=COS-+Ism-:::::-l
(0.,
2.n.a)
ffio ""COS-+lSJn-=-+-1
0),
c)
.'
l/i =t'cosO+isinO
=>
2" .' 21<
1.J3
=COS-+1SIO-=--+I(OJ
b)
1t
2 +ISln2"j=
COS
ifh
vs(
cos
= '.fi(
k ~ 0 I.
2'?
~ + i sin ~),
vs(
cos
~ + i sin ~ ),
~2 -1~)=V.fi(COs~-isin~)-
COS-+ISUl-
Vi.
cos
-"-+2;:"
.. ":. + 21m
42
+isin.....'L2-- ,k~O, 1,2.
.'
1t
COS~-Ism-,
CJ
3tr. . 37r
"OS 7'Yf. ~.
COS-+lSIn-"......8
"
,,'n 7rr.
8'
lin..
8
"~ l=S(- .,-~) =J.,'JCOS1t+ISm7:=~COS

- ]/
..
o( n +321m
v-.1 =".1I..COS1!:+IStn7:
k~O,
1,2.
lin
8
C{)S-+lsrn-
.'
1[
+ 21m
+(5~!'-3-
Rezultat
c) 1+;
'fi(eos"- - i sin "-) , 'fi( cos 7n

E
=.fi(COs~+isin~).
's(
9n16 .. 9n)
16
COl =;11.. COS-+lsm- ,
188
+ i sin
7n), 'fi(eos lSn + i sin ISn I.

8
n .' n)
4r;:2(COS-+lSill-roo ="\/1.
16
16
0)2
8)
,r;:(l 17" .' 17,,)
=v2
COS-+lsm-
16
16
189
"r;::( C O
251t
=.=...;2
S - +.'
l S251t)
lll- .
{OJ
2.96.a)
16
11='i.
2.99 .)
16
(l-iJ(J3 -i)
VJ:l-;;=6(J3
)J3-i-iJ3-1
+i)(J3-ifV
.J3-1-(J3 +1
4
3+)
~2
V- 16i
16i '17
J- ~ -i
=5
VI6i
,-
,1_". + 21m
5
2.97.a) (1-1'
b)
J3
)iJ
lz
2.98 .)
b)
b)
SID 7t
_.
\ 6
l2
11 + (.sm 1t- . cos 11:C054
4)
= 32i .
3F2
0 _
(cos30 -151030
[ ---0
cos30
lJ-I' = l(6.fiJ'
r;:: (cosl500
-isml50 )=
v3
1152,/6[- ~ -}-576,/6(J}+i)
[J2(~-i~)r = [F2(cos600 -isin600)To = 32(cos6000 -isi06(00)=
[Jj[-~i~Jr
12
729 (cos 1440 + isin I 440) = 729(cosOo + isin 0) = 729.

2.102.
=[ ~-+[+~}J
= 32(cos2400 -isin 240) = 16( -1 + iJ3) .
0, 1,2,3,4.
= COS 4n + isin 41t = 1 .
1 sm"6
-[cos(900 -a) + i sin(900 -a) ][cos( a-90) + i sine a

= [cos(900 -a +a -90) + isin(900 -a +a -90) ] -,
1t
+ C05-
n'J
16[ 21 .fj)
3
2
"'"
sm -IT)]"
/
<
- - - - - / = B( -
c;;--- ( "- + 21m
2.103.a)
[F2(coS600 + isin600)]' = 8 (cos 360 + i sin 360) = 8.
Jl6i=4Vcos~+lSm~=lcos
2 2
~ 90) ]} -, =
= (c.osOo + isin OOr' = L
"- + 21m
+lSin 2 2
)' k=O, L
1-Iv';
. r;::3) .
Rezultat:
" .. ,,)
4(-COS-+/SJn-
8'
/
..
b) ,r;;c6
v~lo=2"cosn+lsmn:
""
c)
2.104.a)
51t
. 51t) .
4 ( cos-+isln\,
8
8
2( cos---+isln---,
1t+21m
. 1t+21m)
\
. ' 30')8 = cos 240 0 -Ism

. . 240' =--+11 . .fi
(cos 30 0 -lsm
KSina + icosa )(sina - ieosa)] -, =

([cos(900 -a) +isin(900 -a)][cos(900 -a) -isin(900 -a) ]}-'=
+sin 512n: i]S ==1/lcos!On

+Sin~i]
"3
3
41t
. 41t] =16 ( -cos~-sm-l
n
.
= 16 [ cos-+sm-i
3
[J3 (- cos 60 + isio 60)]'2 = [J3 (cos I20 + isin 120)]'2

1t)24
= 16[Coll~+:::")+sin(~+~lr]~ ""16;I-cos 5:n:

6
([2-)'1 J3. fi _ ~.J2) .1. li + J3. fiJI]'
r;::sf C05--'
1t
1t
= (v2\
cos'L
2.101.a)
= 64 (cos 21t + isin 21t) = 64.
1t
[l~~~J=[ J3-1+2+
c)
-f:J+iJ" =(J32+21)
) ," =l(cos(j +
("~-2-
1!2 (cos 45 + isin 45)]10 = 32( cos 90 + isin 90
7n + 21m
+ isin -"--5--
iJ3)6 =[2( COs~ + isin ~)
11-2
2i
-COS~-iSin~ =Jc+ +~)+iS+ +~) =
/ 7 " .. 71t
= vcos-6
+lS111
::: cos 6
190
~ 512(1 + i.fi).
[fi (3 -iJ3)]' +fi(l- ~i)r = [,fi(1-ilg300)]' =
b)
,R=Jl2~ j8~ =,!8="SiJ3 =VJ..-iJ3 =++J3 =
0)
(I + i) 10 ~
2.100.a)
0
. ' --75 +k360')
+Ism
,k=0,1,2,3,4,5_
-COs~+isin ~ )' =( cos ~ + isin 3; )' = cos61t + isin 61t = 1.
[2( cosl500 + isin 150)] 10 ~ 1024( cos 60 + isin 60)
b)
= ,~rJcOS75 -isin7So =,~VCOS(-'7So)+iSin(-75')=

'-il2
'-il2
I [
-7So+k3600
= ,r;::
cos
k=
0123
", .
Rezult.t:F2(l +i), F2(-1 +i), .fi(-i-i), fi(l-i)

Rezult.t: 1 + i, - J + i, _. I - i, 1 - i
(COS1200+isinI200)~
= cos60o+isin60o=l.+ .fi i _
2 2
191
.' 240" = -1.[3

cos 240 " +lsm
---.
(cos 120 + 18in1200) '1
b), [27(COS60 +lsin600)]3
[27(cos600 +lsin600)]
=9(eos400 +isin400)
=9(eosI600 +lsinI600)
b)
[27(COS600 +lsin600)] 3'

2.10S.a)
~(cos3000 +isin3000)]-,
j. (eos( -150) + Isin(-150)
-"3. cos150o +isinlS0o
2.108.a)
18 [eos( -150) + Isin( -150)1
=~ ~os 150" - isio 1500}o,~ t cos 30 - Isin300 } ~(cos2100 + Isin 210)

8
40
2.106 .)
=( 00845" +18in450'1
I(1+1)'0
l CO$45' -isin450)
,1-1
__ (
cos 45" +isin45" i

COS(-4So)+ isin(-45)
(J-'j'
+ Ii'''''
l 1-1
bo
\cOS
900
.'
000)40+1
(~)4"+2(euS900 + isin90 o\411+2
ll-I
=
d)
cos 180 +isin 180 0 =-1
cos(n 360 + ]80) + is1n(11 360 0 + 180(
'I +:)411+3(005900 +isin90o}411+3
=
cos 270 +isin270o :::=-i
....1-1
= cos(n3600 +270 0 )+lsin(n3600 +270)=
2.107.a)
192
3n: 1S1ll
.' 3n
cos-'4+
4 (COS~+lsm~
n .. rc)
" -_ _..2...
21
lIn
. ' 11"
COS~~+IStn12
12
2i
12 .
+ISJn
5n:
.. 51t
COS"-+lSIfi---
3(
21t .. 2n:
COS-"3+1SlTI3)
~ - 2;)+ iSin(~ - 2;)]=Hcos~ +Isin~)=~.
It
..
1t).9
. r:::" ( 1t
n\ 1(1.[31'
1 (l+h/3)'=lcos-+ism-!i--:r - + 1 - 1 =
ICOS-+lsm\
3
3
IT
..
IT '\
i (.
=lcos3+/Sln3"/27 Cos
IT
TI \'(
3 +ism 3 )
cos
3;22
n
. IT) 1 (
n .. IT I
3 +ism-j" iylcos3+1Slfi'J)=
.21tXCos-+Ism--:;-=
.,1[\)1
(1\
.onj2,l!
2n
=lCos~+lsm~ t
cos--+ism-
3,
2)
=1, 3
1t
2 2
1'1 1
= cos(n3600 +90 o)+isin(n.3600 +90)=

c)
12
71t '.' 7n i I ( - Ii
r:::.
-_ - 17 ( eos~+lsm~I=- - - I =-(-,,3-1).
2 \.
6
6) 2 7
2 2; 2'
cos90 +/sin90 =1
+ISlll/
40
=(cos900 + isin 90) 4" = eos(n 360) + isin(n' 360) = I

b)
8(C08-+
3rr Ism~
.. 3rr\1= _.(-1)
8 . =-8.
2
2) I
1
~(cos300o + Isin300o)]-~ 3(COS300
+lsin300)
[8(COS 150 0 + isin 150)] -I
1 (1t
1t) -(1+1"\13)
. r::: 4 =_0
8 ( COS-+IStn1t
. n:) (
n: . ' n: \'
c) ----:-lCOs-+lsm. COS--l-ISm-!
21
6
6
1
6
6
3
3,
Ie
0.
(I
1
0
0
1
0
=3 oos150 -lsmlS0 )=3("C0830 -lsin30 )=3(cos210 +lsin210")
b)
COS
= Heos(
(cos 300 + I sin 300)
51t.. 51t
S_i_n~ ':-1t-O;-) -(cos ~ + Isin~:)
1
""7(_e_o_s2::!e.-+-
=9(eos2800 +lsin2800).
1
=- COS-+lStn-
n: .' n:)
2( Cos 2 +lsm-i
. ' lIlt
J2
111t
12
COS~-+Ism"~
b)
-"
21t .. 21t
cos'3+lsm':i' (
n), .)_
7t
.'
COS-+ISIn- \~41
f\.cos?!C6 +ism!!:)'6
cosn +isinn
5(COS-?~+iSiO-?~)
~
coJ-"[+ls1n( -".Jj
. \. 6; 5
6)(-4i)=-~l;
(4')- I .-
-+}=-~(.Jj-i)i=-~(lfi.Jj)
2.109.a) Napisimo, prvo, dati broj u trigonometrijskom obiiku, a zatim odredimo

cetvrti stepen.
z:::: I +eDs:':." + isin~- == I +cos 2 ~ - sin 2 ~.+ 2isin~cos~ =
4
4
8
g
8
8
1t(
.1!
'It
=2cos 211:
-+2istn-cos= 2cos8
8
8
8
n)
1t
.'
COS-+Ism-
193
(cos 2; + isin 2;)" +(cos( _
2; )+sin(- ~))'
=
(cos4n + isin 411:) + ~os(-411:) +sin(-411:

1+ 1 = 2.
b) Zadatak se rjesava analogno zadatku pod a).
2.112.a) (cos 60 +i5in600)" =cos360' +isin3600 =1.
[J5(cos45 + isin 45)]" = 115(cos2700 + isin 270) = -125;.
b)
= ( 2eos
= 8 cos
2.110.a) O+cosx+isinx)
_(
200s
X .' X\8
_+2Isll1-1
2
2)
,IT
6+
:>
k=O,I,2
X,
X2=COS
n\' [2cos6"n(cos(j+iSJnti
n . n)1'J
6)
2X
2X
X)]8
COS-+ISInX
<
X \8
2)
l+slI1--cos -+21sm-cos-1
I x(
=12cos~
.'
2
8
,,5_32=0
b)
XI
,.
2'
(lr
COS
2'
..
6n
X,
k=O,I,2,3,4.
2IT)
5
o(
.' 6IT \)
.. 8n 1
)) )
SIT
X5= L cos--;--+ISIn-;::-I.
~--'...- - - -
" ,.-;-;
= 2( cas~+ iSin~) =./2(1 + I),
XCI =
n. xI]"
X2
16l(cos~'+Sin~)
,,-
21'
J, [cos(211: -4x) +isin(2n -.4x)]=
= 1/1 + 2sin ~cos~)' (cos4x -
isin 4x) = 16(1 + sin x)' (cos4x - isin 4x).

2 2 .
2.11I.a)
l
(~iJ3)' +( -1-;"/3)" =(_~+iJ3)" +(_~_IJ3)'=
l2
194
,22222
1t
n . 21m \
+isin-: '4_"
+ 21m
)0
= <cas 3: + isin 3: ) = ./2(-1 + i),
2(COS'~~ -+- ;sin 5n) = J2C-l-i), )(,1 = 2( cos 7rc +isin 7n) = nO-i).
4
2.1I4.a) z'+i=O
,4
z3=_1
:>
=
IT
(nl .. (n)J3J.1
cosl-'6
r~ lS1J1~ -6 = 2' - '2 ,
7n .. 7n
13 1.
z, = COS--t-lS1l1- =
Zo
b)
z'-i-J =0
z=
z~v=i
+2lrn:
23
16[(\ cos::2 + sin ::)'

Tr' cos(".
-::) + i sin(".-:: I)" =
2 J,
,4 2
4 2;
k=0,1,2,3.
X . xX COS.x -SlD2"
. X))" =
'2x' +SIfl. "2X)' +i(cos"2+S1112
X
sm---cos-'-COS-Sln-,
2
4
2)
!,
:J
22,22
X . IT '\
=_~_iJ3
27 +isin~~11:),
x=z!32 =V32(c050+isinO) = {cos
:>
c) x +16=O ~ x=~~16 =t/16(cosn +isinn) =2 cos
x))" =
-(l
x . x)"[vi-r.:2( cos-cos-+sm--sm-I+I
x 11: .
'.JO
- cos-+sm.;. !. 11:
2
2
2
4
2
4)
,,4
=
x x(
X4= _ cOS----=-+/SlIl-,
l\
'?: (cos4x + isin4x).
2n
x,=cos 4n +isin4n
=_..!:..+ili
-t-i sin 2n
3'
cos~+;sm-,
?(
x .. X\J" =
:::::2~ cos -X(ICOS-+lSlll2\
2(
= c050+i sinO = 1,
= cosO+i sinO =
X,,=
'
.
)8
(. ~ X
2 X 2'
2X
~
+smX+lCOSX
=]sm~-+cos-+ Slil-COS-+/1COS --sm-\
x~Vi=~O+isinO~eosO+21m +isin O+ 21m
2n
3
,n(
n+ls1I1
.' 2n) = 8(13'
"6 cos 2
2-)1'. =3i,,3r.: .
256cos
b) (1
.'
21SJn
2.113.a) x3_1=O
-~+2Jm
+i5in-2-- - , k = 0, 1,2.
3
1t
Zl
IT
=cos-+isIl1-=O+i=i,
2
2
---~--I.
:>
z3=I+i
:>
z=VJ+j.
,f7:i(
cos". + isin ".) = w(eos ~'+ 2kn + isin ~ + 21m
V'L\ 4
4
3
3;
l,
k=O, 1.2.
195
l.llS.a)
-7i.J-49+48 -7i~1
2
2
.
+
(
rr
+
2krr
.
'
n
I
-- J
71 _ COS - - - - . - + 1 SIll - -+-2krr
-7iJ(7i)2 +48
1
-
-7i.Jcosrr +isinn
~ k
k =i
,~O,
'
-7i +lcos~ + isin

2
2
-7i+(0+i) -7i1i -6i
.
x!=-----=---=--=-31
2
2
2
2
'
:r_)
- 7 I. + ( COS 3n
---X2=
\
2
.' --31t)
+ Ism
2
xj=3i,X2=5i.
b)
fi
2.1 16.a)
ZI=---+-")
fi
2'
lfi
2.!17.a)
-3-21~4-+28.-68i
2
2
-3--2i+7-4i
ZI :;:;: ~"---'--'--
'It
16
, x=-tg .m
16
,x=-tg
9n
16
x=-tg
x +1=0
:>
::::-l
:>
,r;
x k =\/-1
n +2kn
2,--1-1,
gdje je k = 0, 1,2,3,4. Pet nuladatog binomaje:

rr .. 1t
3rr .. 3rr
..
1
Xo =COS~+lsm-, XI ::::COS-+lsm-,
Xl =COS1t +ISm1t =- ,
5
5
5
5
7rr . ' 7"
9n . ' 9n
x) ::::COS-+1Sln-, x 4 =COS-+lsm-.
5
5
5
5
Meau pet nula,jedna nUlajc realan broj (-I), a medn preostale cctiri Stl dva
para konjugirano-kornpleksnih brojcva jer je:
4
x3
0::
(iOn
1[)
(iOn
9rc + ism-;:-=
. 9rc cos ---:-rr 'J' +ism
. --cos--;:
--'
\5]-
(Uk
'\ .
2
,-x 2
Xl' \'
1
-----,
,l - X ,)
I +x-'
'
=/'<--
= (x -
x,)(x - xo)(x - x,J(x - x, )(x - x,)-
5/:
""X
5
=>
3rr + 4/m .' 3n + 4/m

= COS-g-~+lsm--8--"
-lg?
k = 0, 1,2,3.
(1_ig
~>
196
11:
'l l+tg
2tg~
'I'
2.-
l+fg
-2
I (I)
=>
1C
5rc
-'8+'2"
9rc
I{(X-COS~)' +Sin~ )'][C<-cos 3;)' -(ISin 3;)}
(x+
,
rr
,n
. ,,,][,
3"
,3rr
.,3n1
(x+1 { x~-2xcos-+cos -+sm - x -2xcos-+cos -+51n-- =
5
S
S
5
5
5 J
(X+I~X2-2XCOS~+IXX2-2XCos3;
5)
b)
cos 4'1'
+1)=
-0
, sin 4'1' = 1
{{,
2rr
)(,
4n +1Jx-+2XCOST+!
\(_
6n)
x +1= \!+l\X +2xCOST+1lX +2xcos-
c) x' +1=
l'
X,
f
2n )(,
4"
tm
=\:'.:+1
x+2xcos-+l
x-+2xcos---+l
x +2xcos-+l
9,
9
9
X,
>
8rr
x+2xcos~+1
9
\1 .
j
2.120. Odredimo nule datog binorna:
1t!err
'I'
4n
2n-'I
= f\:'(+1 ~"
x-+2xcos-+ll.x
+2xcos-+l
I ___.2 + ._ _2__ I I _ i
1m
-'8+4' '
5 )
3IT. 3rr)_-
'l',
,dalje se dobije:
n
n
4'1'-'2-+kn ,4'I'-2'+2Im ,kEZ.
'I'
cosLkp +isin 4Q =i
=>
lx-Cos----:-+ism~
0)
Uvodenjt:m smjcne x
rr ""Y
n
3n ,,3n\
= (x+11r X-COS--1StnJl x-cos-+Ism-lx-COS~-lsm-l.
3!
(Ok+ 1
r r " 7t - o
=COS--IStn-::=X
7rr ,,7n
(IOn 3n) +IStn\-S--s
.' (IOn 3") =cosS-lsmS=x;
3 " " 3n -'
=COSS+IStllS=CO\S-s"
z2~.J.(-I+i).
w, -1 d"
2.llS.a) zk=i--,gJcJc
.. " +2kn
S
=COS---+lStn---,
b)
13n
16 .
2.119.a) Odredimo nule datog binoma.
Sada mozemo pisati:

x' + 1= (x-xo) (x-x,) (x-x,) (x-x]) (x-x,)
=2-
x=-tg
=1=-+-1,
2 2
b)
Z2=----I.
Vidimo dajednacina ima fetid rjesenja j to su:
Z211+1+1=0
kEZ.
i3"
'1'-'8,'1'-8' '1'-8,'1'=-8-'
=>
kEZ ..
z2"+i=~1
::>
Zk=2"~=2nvJcOS7t+isin7t
_"",- =c.os 1t +2kn + I'Sl'n n"_+.:..::2"k""- ,k=O,1,2,3,,

4 ... ,n.
2n + I
2n + 1
K
197
Tako se dobije:
Medu nulama datog binornaje Ztl = -1 i n parova konjugirano-kompleksnih brojeva.
Ovi parovi suo (Zo, Z.I), (z" "-')' (Z2, Z.3), (Z3, '-4), ... , (z"." '-'0.1), (Z".I, ,,",j.
Dokaiimo, na primjer, daje par (z".I, "-,,j, par konjugirano-kompleksnih brojeva.
Zaistaje:
it + 2(n -J)it
. ' it + 2(n - I)it
2nit -1t
. ' 2ml -11
Zn .."j =cos
+JSlIl
=cos
+lsm
2n + I
2n + 1
2n + 1
2n + 1
1t - 2nn:
1t -2nn
= cos
isin~--= z " .
2n+1
2n+ I
~
Za konjugirano-komplcksne brojeve Zk i z..(k+lj, gdje je k = 0, 1, 2, 3, .. "' (n-l),
vrijedi:
(z - Zk)(Z -
2(k+l)
" [
2k
1 "[ (
2kn )] =
1=IT1+2ZCOS~-n-+IJ'=IT21+ZCOS~~
2n+1
2n+1
r ' (2k+])" l' I .. (2k+1)1t l'

LZ - coS 211+ 1 -llsm 2n+ 1 =
J
1I
2"
31I
3) cos--cos-' cos--
_Z111-3
2n+l
11
1I
6)
cos~-
13
Z211
;:;2"-1
-+
11
Z2 -2 .. _
Z2"~3
+ ... + zl. -
+ I=
[z2 ---I'
keo)
22
= --
11
II
Jill
~.
32
~
cos~'
13
b
]
cos- =~.
13
64
" (
,
2kn
2n+l
"(
2krr\
1+1+ ... + I + I = ITl-2eos~~+ 1)1
~
2" sahlraka
k=l
2n+I=U2 l-cos~~1
k=1
\
2n+ 1/
"1
J
"(
,,(I
fh
+ ... +Z2 ---z+I)=
1m)
SID
k~)
f2n + I
"
I
2n +1 = '{( 2" )2
. nn
.n
.2n
.3n
sm~~sm--- ... sm 2n+l
2n + 1
2n + 1
2n + 1
sm~~
..J);;+1
=~2-"~
Rjesavajuc1 ovaj zadatak u opcem slucaju dokazali smo i slijedece specijalne

jednakosti:
2z cos 21m -+
2n + 1
11
.J
a) Uzmlmo daje z = 1 i ovu vrijednost uvrstimo u gornju relaciju (*).
198
2n+l=2"2"U sin2--'~)
k=1 ~
2n -I- 1
b) Ako u (*) stavimo z = -I, tada se dobije:
2k] ,
2n:l1
1t
cos- cos~'cos---
13
13
13
= (Z+1)TIlZ2+2ZCOS,.... ~1+1
Ln ,
2"
1
1t
21<
31t
41<
I
4) cos-' cos-' cos-- cos ~ = ~
8
9
9
9
9
16
n
27I
31I
41I
51<
!
5) cos - . cos - . cos - . cos - . cos - "" -
sto smo i trebali dokazati.

2.121. Koristecl prethodni zadatak dobije se:
k",J
nn
2n+ 1
cos~~=-.
cos-cos-=~=-
2)
"I z2 + 2zcos~2k1l]
= (z+ l)TII
+1
k"'l L
211 + 1
odakle slijedi
k~l
2n
ttl
ko<OL
4"
1m
1
TI" cos 2 n+
1 =y;-
bl
I) cos-=-
U"" (z-z,)(Z--Z.(k+I\)=(z+l) U".lz2+2zcos~'~-~~+1

tr
2(n - Ie)n
"
cos 2:+
211
Gornjirn postupkom dokazane su i slijedece specijalne jednakosti:
11=(2+1)1
+1=(Z+1)(Z211 _Z211-1 +z2n-2
bl
211
(D J
~~
1m
g--4"
IT" cos~~=
2n+l
k 0."'" 0, ],2, 3, .. ,' (n-1).

Koriste6i relaciju (*), posljednju jednakost mozemo pisati ovako:
zll1+!
~=
4"1l cos'.~.
+1
+1
2n+1
.J
k=O
cos'
kod
3rt
cos~~ cos~~cos--2n + 1
2n + 1
2n -+ I
l"
'"+1 .
ll. 4
1-4"IT" cos 2 kn
k-:=I
2n + 1
1[
__ ' 2
(2k+1)1t
,(2k+I)". ,(2k+I)"
(2k+1)n
-- z - zcos~~--+cos --~~--+S1D ~~---2zcos~~~+1.
2n+1
211+1
2n+l
21'1+1
r
2
Kakoje ._cos(2k+l)".=cos
(2k+l)111=cos( k:t:D1t-(2k+J)1t.=cos 2(n-k)7I,
2n+1
2n+1 J
2n+l
2n+1
to prethodnu jednakost mozemo pisati ovako:
, .
2(nk)"
(z - Zk)(z - Z-(k+l)) = z- + 2zcos- +!.
(*1
211+1
Sada dati binom mozemo rastaviti na faktore na slijede6i nacin:
z'''''' + I = (z + 1) (z - zo) (z - Z.I ) (z - 2 , ) (z - Z.2 ) ..... (z -- Zk)( Z - Z'(k+I')'
2n+l_
2n + 1
2n + 1
k-=l
2n+l
k-=l
= IT" rl2(1 +cos' ~-sil1' ~"':-)] =
=fz-cos (2k+ I)it -isin (2k+ 1)7I J. [z -cos (2k + 1)11 + isin (2k + 1)7I J=
2n+l
kl
(*)
1)
1I
J3
Sln.. = -
.n
5
.2rr
J5
2) s!n-sm-=-
199
3)
5)
6)
, n ,21<
,31<
fi
) ,1< ,21< ,31< ,41< 3
4 SlO-sm -'sm-'S1l1~~7
7
7
8
9
9
9
9
16
,1<
. 21<
,31<
. 41<
,5n
Jil
sm - sm ~. 8lll--sm ~. Sin ~~-II
11
11
11
11
2'
sm~sm~sm-~~
b)
z = -2
+ isinn):::.: 2 en:
=2(COSK
,21<
,3n ,4n . 5"
,6re
.Jl3
sm - -SIn-sm- 'Sln - sm -~ - - .
13
13
13
13
13
13
26
. 1<
sm
~.
2,I22,a)
cJ
~>
z'+1 ~ (z-zo)(z-z,)(z-z,)(Z-Z3) ~
c)
z'''+1
~O
Zk " , , 2 n
(2k + ])11:
Zk=COS
z~(l+l=
2,]28,a)
2n
,,(2k + I)n
+ 1 Sill
2n
,fJ. fJ.
= 25m-cos
,k=O,I,2,3, .. ,(2n-l).
7_n
_n
2.123.a) Za kompleksan broj z vrijedi: z ::::: r( cosep + i sincp ) = r

U datom konkreLnom slucaju je: z = cosO + i sinO
b) z=cosO+isinO=e"'J.
2,124,a)
b)
= eO.,
c)
z=e 2
b)
n .' n i
z-5( cos 3 +ISIl1'j-)-5
2.126.a)
200
1t
1t ')
:;'.j
=2e 2
z=3=3(cosO+isinO)=3eo
c)
,
eli
,a. (
a.
.'
fJ.)
2
0:::
2'
sm-e-~, .
HYI
2,]3I.a)
fJ.
to za dati
J3 .
Tt
1
=COS--+1SIl1-=-+-'
IT
cJ
U datom konkretnom slucaju je: z = 1= cosO + 1sinO =
2 +isin 2
ex '\ .
2;
2n
,2" 'I
Eel
z=4 ( cos3+ism3)=4e~ .
z=2 ( cos
.,
2sm~-JI::;::2sm- COS-+ISIn-
. =cos~+isin~=O+i=i
ell' I ,
2.125,a) Za kompleksan broj z vrijedj: z ~ r( coscp + i sin," ) = r e.' ,
b)
+(
= eX (cosy + isin y), odnosno, e'" ::::;: cos y + isin y

" ie ' =cos-+iSIl1-=-+'-,
n
,n
12 .12
I '"
sucaJn10ZemoPlsatJ:
2.130.a) Kako je e
n'' -' [ z-- (Cos-(2k +--+sm

1)1t
,(2k')+ l)n )-J .
k"'O
c)
",,2.!Jcosrr +isinn
e--nl =cos(-1t) + isin( -1T.)::::: COS1t
_.
isinn : ;:;: -\ + iO = -1.
J3
b)
-::.,
7 t . 1t
I.
e 6 =COS--Ism-=---l.
6
6
2
2
c)
21t
.fj
21t
=COS--ISUl-=----I.
eO.;
r (n) (n'l]
z=4 cosl-- +isinl-~I =4e

L
\
2
2)
,c,
2,132,a)
b)
20]
cJ
e'+I' =e4(cos~+isln~)=e4[+
l
2.133.a)
e + o::::.e (cosl+isinl)
e'-'
c)
2.134.a)
1}e;
b)
(l+i.J3).
, ., (e"+e2
cosz~smz:::::
(e"-e'''Y
,')'
'-l~-)=
e 2=i +2+e-2zJ
e 2 =1 _2+e- 2zi
e 2=i +2+e-2=, +e 2d _2+e- 2=,
-4
e4 + 3 / =e 4 (cos3+isin3).
b)
=e' [cos(-I)+isln(-I)]=e'(cosl-islnl).
4
Koriste6ijednakost cosz:;:: e=1 +e<1 , dobije se:
cos2: .
(e~1
r2
il
2;
. e +ee-1+e
l+e
COSl=---=---=
__
2
b)
e 2: i
2e
2i
sin i
'
sin 2z.
2i
e-1-e
e _1
2ei
2e
2.137.a)
- - - = ----. i .
2i
e- 2.:i
Koristc6i J'ednakost sin z = e;" - e-::' dobiie se:

.
e 2 -1
---i
. sin i
2e
e~ -I .
fgl=--=-,--=--l.
cosi
e""+1
e 2 +1
e-:::i + e-(-::}
cos( -z) = - - - - - 2
cosz.
b)
2;
c)
c)
2e
2.135.a)
-1-/
e (1-1) + e-O-i, = _
e 1+1.
1- e
cos(1- i) = -'--_...::c''--_
_
__ =
2
=l[e(COSI + isln I) +
tg(-z) = sin(--z)
cos(-z)
= -sin..::.:::::_ sinz
cosz
. (
1'
+ 3e--;' _ e'- 3=i
e 3 ;J
c~'(cosl"jsln i)}
-I- e>:;1 - 3c~'
b) Uputa: Zadatak se
.,
(I+i)1
-e
-O+i);
2i
- lrl 1I.. 1
l_e
2e
;; [e
.. ]
e +1.
'
(cosl + isln 1) -e'(cosl -isln 1)]=
2~\
e +1
= --lcosl---sml=---sinl+i
2e
2e
"
0)
2.136.3)
COS
. e 2 i"+e- 2 ;,; e- 2 +e 1
21 = - - - - - =- - 2
2
2
(I) 1
J
1-
e2+e
l-e
2e
1 I
I -cos2z
---cos2z
2 2
2
b) Uputa: Zadatak se ~iesava analogno prethodnom.
=
2.] 40.a) Ako u Euler-ovoj formuli eXI
--cosl.
cos X + isin x varijablu x zamijcnimo
sa "-x) imamo: e"- = cos(-x) + isin(-x) , odnosno,
1+e 4
e",'.,o,= cos x + is. in.
= ---:;::~_
2
:::::
YI
2c"
(e" _e''')' (e"--2--)

+e''')'
sm ::: + cos ::: "" l--2i-'--
analogno prethodnom.
oo
( I)
l e
e
1
~jesava
e- 3 O",
2i
-sm3z.
._
2.139.a)
e -1+; -e 1-1
21
;r
- ---:-1-COS +-"{sm -ccosl+msml :.::--]e-cosl+i e+- sinll=
2lLe
=-tgz.
cosz
2i
+1)=
smz.
,.."
.,
e"'-e-;;(
e'''-e'':1
2.138.a) j5mZ - 4sl11" Z = 3 ~---- _. 4
2i
,2i)
3c"' - 3e-.t1
. (1
[l 'J sm
_e-ZI)(e ZI +e-::I )
=>
b)
=1.
"x} ........
~
e XJ
_C--XI
=(cosx+isinx)(cosx-isinx)
=cosX-/SlnX
e;ri-Xi=(cosx)2~(isinx)2
eX! =COSX+iSinx}
.
eJ'f
:::::>-
<=>eo=cos 2 x+sin 2 x <=> cos 2 x+sin 2 xo:::

yi
e XI e =(cosx+isinx)(cosy+isiny).
=cosy+isiny
S druge strane, vrijedi:

e xi e YI =eu + y =e(n y)' =cos(x+ y)+isin(x+ y)
!
202
203
el
it
Upore.dujuci gornje relacije dobije se:

cos(x + y) + isin(x + y) = (cos x + isin x)(cosy + isin y)
<=>
cos(x + y) + isin(x + y):::: (cosxcosy -sin xsin y) + f(sin xcos y + cosxsin y)
Kako dvajednaka kompleksna broja imaju jednake realne i jednake imaginarne
dijelove~ to, dalje, slijedi:
cos(x + }') = cosxcosy - sin xsin y
ABC
ABD
ABE
ACB
ACD
ACE
ADB
ADC
ADE
AEB
AEC
AED
sin(x + y) =sin xcosy + cosxsin y ,

a upravo to smo i trebali dokazatL
c) Prema Euler-ovoj formuli vrijedi:
eX! =cosx+isinx => (e xi )2 =(cosx+isinx)2
Daije vrijedi:
(e x /)2 ::::e 2x1 =cos2x+isin2x.

Uporedujuci dobivene jednakosti mozcmo zakljuciti da vrijedi jcdnakosL
CAB
CAD
CAE
CBA
CBD
CBE
CDA
CDB
CDE
CEA
CEB
CED
DAB
DAC
DAE
DBA
DBC
DBE
DCA
DCB
DCE
DEA
DEB
DEC
EAB
EAC
EAD
EBA
EBC
EBD
EDA
EDB
EDC
ECA
ECB
ECD
!0
~i
~-;
[2
~,;
it
if,
~{
'-:'-
i;;
= ~ = 120.
.
1!
3,6. Trazeni broj je braj vadjacija cetvrte klasc od pet elemenata umanjen za one
varijacije kaje na prvam mjestu imaju elemenat O.
Otudaje:
-
BAC
BAD
BAE
BCA
BCD
BCE
BDA
BDC
BDE
BEl'.
BEC
BED
3.5. Tra7.eni bro] je braj varijacija cctvrte kiase od pet eJemenata.
cos2x+isin2x=(cosx+isinx)2.
cos 2x + isin 2x = cos 2 X
~'
""
= 543 = 60. Varijacije su:
3.4. Broj varijacijaje V;
sin o- x + 2isin xcosx,
VS4
"
4'
V.' -V' =~--'=120-24=96
odnosno,
-'
4
H O!
3.7. Trazeni broj neparnih cetverocifrenih brojevaje broj varijacija cetvrte klase od
4 elementa umanjen za broj onih varijacija kaje na zadnjem mjestu imaju
cifru 4.
sin2x = 2 sinx cosx

cos2x = cos2x - sin 2x,
3
4! 3!
'OlO!
V. -V =---=24-6=18.
4
3,8, Tra7...eni braj parnih trocifrenih brajcvaje dvostruki broj varijacija druge klase
ad 4 elementa. (To su varijacije trece klase od pet datih elemenata kaje na
3.
zadnjem mjestu imaju cifru 2 iii 4!).
K 0 M BIN A TOR 1 K A
3.1. Yarijacije
3,1.a)
3.2.3)
b)
c)
4!
Y' + y' _ V4=:4:!+~ _<5! = 4!+5!6! = 24~20-720 = -288.

45
6
21
2
2!2!21
6606
c) 411
3.3. Broj varijacijaje
AB
AC
AD
AE
204
14!
BA
BC
BD
BE
V/
::=
CA
CB
CD
CE
5 4 = 20 . Varijacije su:
DA
DB
DC
DE
EA
EB
EC
ED
d)
120
2vi = 2 ~ = 24,
2!
3.9. Rezu!tat: 2V; =2.~:-:::2.24=48.

.
O!
3.10. Treba odrediti braj svih jednocifrenih. dvocifrenih, trocifrenih i
cetverocifrenih brojeva koji se mogu napisati datim ciframa. Trazeni broj je
V~ +
+ vt + V: =4+43+432+5' =4+12+24+120~160.
vI
3.11 . T raZeni broj je broj varijacija druge klase od 15 clemenata: V
3.12.
3.13.
V'; =420
n(n-I)=420
is = 2] 0 .
=>
n'-n-420=0
n=21.
-2
Y,=4 2 =16
11
12
31
32
13
33
-,}
-5
3.14. Rezultat: V, = 5'

3.16. Rezultat: V3 =3
15
35
21
51
22
23
52
53
25
55
-3
= 125.
3.15. Rezultat: V, =5' ~125.
~243.
3.17. Rezultat: V, = 5 = 625 .
-4
205
3.! 8. Sa osam cifara '" moze napisati V,' = 8 7 6 . 5 . 4 = 6720 brojeva. Medutim,
kako je medu prvih 8 cifara i cifra 0 koja ne smije biti na pocetku, (smatramo da
tada broj nije petocifreni), to se od gornjeg braja mora oduzeti braj varijacija cetvrte
V:
= 7654= 840. Postoji 6720klase od 7 elemenata (preostalih sedam cifara)

840=5880 petocifrenih brojeva koji se mogu napisati s prvih osarn cifara ako se
cifre ne ponavljaju.
3.19. OVdje je dozvoljeno ponavljanje cifara. Trazehi broj je ukupan broj varijacija
s ponavljanjem pete klase od 8 elemenata umanjen za braj tih varijacija koje
--5
-4
kao prvu cifro imaju O. V 8 - V 7 = 8 _7 4 = 32768-2401 = 30367.

3.20. Trazeni broj jednakje broju varijacija druge klase od 30 elemenata,
z 30!
odnosno: V 30 = - - = 3029 = 870.
28!
3.21. Trazeni braj razglednicaje br~j varijacija druge klase od 50 elemenata:2450.
3.22. Trazeni broj .Ie broj varijacija trece klase od IO elemenata: 720 .
3.23. To je broj varijacija pete klase od 10 clemenata: 109876 = 30240.
3.24. To je broj varijacija seste klase od 10 elemenata: 109876S~ 151200.
3.25. Radi se a varijacijama sedme klase od 10 elemenata:
VI~' = 13~!'
3.26.a) Izuzimanjem adabrane knjige, ad preostalih 9 knjiga mozemo napraviti

91
V! =........:. klasa od po 6 elemenata. Svakoj ovqj klasi mozemo na 7 nacina
, 3!
- d a postOJl.. V'7' \ ,69 "'- -7! -;:::;:

9' ."79'
umetnutl. 0 da branu k"
-OJIgu. T 0 znael
61 3!
6
nacina da sc u policu poreda 7 knjiga iz datog skupa pod datim uslovom.
7 1 7'
b) Rezultat: Vi
=-'-'=357!.
41 3!
.vi
vi v;
3.27.a) Prerna prethodnom zadatku (pod a) odabrana knjiga se nalazi u

razlicitih redanja u polieu. Kako je ukupan broj redanja (po 7 knjiga od 10)
10! , to se traieni broj dobije na slijedecl nacin:

3!
7
I
6
10! 7! 9! 10! 79! 109!-79! 39!
,
VlO - V, . V, =31 -6i' 3! =-31-31 =--3-!- - =-31 =3V,
VI7!} =
b) Koristeci razmatrarija u zadatku a) i rezultate prethodnog zadatka pod b)
dobije se: V,~' _
vi. vi = 10! _2'.~ = IO! _ 42 81 = 90 8'-42 8! = 488'
3!
5! 31 3!
3!
31
31
3.28. Kocka ima 6 strana, paje za svaku kocku ukupan broj mogucnosti 6. Kako sc
-4
bacaju 4 kocke, 10 je trazeni broj mogucnosti V (i = 6 4 = 1296.

3.29. Radi se 0 varijacijama seste klase bez ponavljanja od ] 2 elemenata:
V,; = 12 111098 7= 665280.

206
3.30. V4~ =454443=85140.

3.31. Vo' =2450
;
n(n-I)=2450 ; n'-11-2450=0 => n=50.
3.32. Broj je djeljiv s 5 ako se zavrsava cifrolTI 0 iii 5. Posmatr~jmo ~etveroci~rene
brojeve koji se zavrsavaju sa O. Izdvojimo iz svakog od tlh broJeva zadnJU
cifru (0). Takvih brojevaje V: = 24.
Ako posmatramo cetverocifrene brojeve kojimaje cifrajedinicajednaka 5, takvih
brojeva je
V: -vi. ( Od broja varijacija trece klase od cetiri elementa treba
oduzeti broj varijacija trece klase od cetiri elementa koje za prvu cifru imaju O. Broj
6). Ukupan broj traZeuih cetverocifrenih brojevaje:
takvih varijacijaje
v/ : :;:
2V,' _.
3.33.
3.34.
vi =48-6=42.
vi -v;
=360-60=300.
AA
AC
BA
BC
CA
CC
DA
DC
AB
AD
BB
BD
CB
CD
DB
DD
3.35. AAA ACA BAA BCA CAA CCA DAA DCA
AAB ACB BAB BCB CAB CCB DAB DCB
AAC ACC BAC BCC CAC CCC DAC DCC
AAD ACD BAD BCD CAD CCD DAD DCD
ABA ADA BBA BDA CBA CDA DBA DDA
ABB ADB BBB
BDB CBB CDB DBB DDB
ABC ADC BBC BDC CBC CDC DBC DDC
ABD ADD B13D BDD CBD CDD D13D DDD
3.36. Ukupan broj troslovnih rijeci (bez obzira da 1i imaju i1i nemaju smisla) jc
-3
V 30
= 30'= 27000.
3.37. Broj moguenosti jednak je broju varijacija druge klase od 5 elemenata,
odnosno V <;2
:::;:
20
- - - - -
3.38.
"13
vi +vi +v; +vt +V; =2+2- +2
-6
L1
+2' +2 =62.
3.39. V S8 = 88' .
3.40. Kako se za oznacavanje telefonskih brojeva koristi deset cifara, to je skup
svih sestocifrenih broieva broj varijacija seste klasc od deset elemcnata
umanjen za broj ovih'varijacija koje na pocetku imaju nulu. Trazeni broj jc
9.V; ~99' =,9 6 =531441.
3.41. Treba odrediti ukupan broj jednocifrenih, dvocifrCl?ih, troci:~enih i
cetverocifrenih brojeva koji se mogu napisati sa tn (date) Cltre.
Trazeni broj je
4
v3, +Vz3 +V'3 +V,J =3+3' +3' +3 =3+9+27+81=120.
3.42. Trazeni broj je broj varijacija seste klase sa ponavljanje~ od dcset eiemenata
(elfara) pomnozen s brojem slova (sedam). Tako se dobl]c:
7 V,'O = 7 10'
= 7000000.
207
3.43. Svaka kugJica se maze smjestiti na pet natina. Trazeni brojje 5 3 = 125:
3.44. Trazeni braj je broj varijacija cctvrte klase bez ponavljanja od deset
elemenata, Yl~ = 10,9,8,7 = 5040
3.45. Trazeni broj "kombinacija" jc broj varijacija 13-te klase sa ponavljanjem ad
-13
trielementa(O, 1,2), Toje Y 3 =3 13 =1594323,

Za sigurnih trinacst pogodaka treba uplatiti 797161,50 KM,
3,46. Trazeni broj je broj varijacija treee klase sa ponavljanjem od 6 elemenata.
-3
b)
V;+, =6
:>
(x+2)!
~6
(x+2)(x+ 1) = 6
:>
xl
:>
,,'+3x-4=0
=>
x = 1.
b) x=5
3,54,a) x=6
(2x)!
(2x-3)!
3,55,a)
2x(2x -1)(2x .. 2)
=>
= 14x(x -I)(x -
4x-2=7x14
2)
=>
c) x=l
c) x=359
14_x_!_
(x-3)!
2(2x-1 )(x-I) = 7(x- J )(x-2)

3x= 12
=>
x=4,
:>
V6 =6' ,,216,
3.47. Trazeni broj je broj varijacija pete klase sa ponavljanjem od 6 elemenata.
'd
daJe
' x = --2
n+1
b) Zadatak ima smisla ako je n neparan Prlro
anbroJ"Ita
V;' =6 5 =7776.
cJ Zadatak ima smisla ako je n neparan prirodan broj veei od I i tada je

11-1
b) x= 6
X=--,
3..56,a) x = 4
c 48)
-J..3
b)
y'HI _ y 43
257_ - ~74 -- 220
V(;+V:~ -~V; =30+6652800-3::=,6652827
k
1'(")
(
,. 1
3,49.a) VJJ =n(n- )n-.:.. ... JI-I(t,)
11(11-1)(11-2)(11-3)".321
III
~--=--.
(l1-k)(I1k1)",,3,2,j
n!
n--,k
(n"k)!
... ..c .........". .. _ _ , ... _ .....
11(I1 .. k)!
n!
.... ---.,...
i n! + - -.......
n! 1
1-,,,
,( 11
~~--.----::::-
Lin-6)!
- - ...-
V J,
n
3,52,a)
b)
3.53,a)
208
lU
(n-k)!
(n+k)!
(k .. I)(I1+k)'+(n+k)!
10!
. =-_
........ ,( 10
(10-k)!
(n+k)1
5 + I)~(n _4)2,
k(n+k)!
(n+k)!
k!
b)
Pn -- k
V k = __ ~~_~_ = n(n -1)1

"
(n-k)!
(n-k)!
V; ~ 2
b)
(n-4)!
(n+k)!
k1
10->.
x!
~
- - + - - " " " ~".--------------(k-2)\ (k--l)\

(k-l)!
(k-l)!
2
- - - ......-0, - - - - - -....- - ~ c - - = k
= __:.!~. ___,: : -. _P'l_.
Y' 'p
4) I
.....-'--, (n - 4)!
n!
3.5I.a)
(n-5)!
...- -...,,-,--
_ (n - 4)(n - 5)n'+(n" 4)nl..

.
...... ~--.= \f1-4)(n- 5)+ (n ..4)~(n -4)(n
(n+k)!
(x-7)! (x-5)! -89

-------x!-..
=89
(x-5)(x-6)-1~89
]1!
"
Y,:'!,!
(x - 5)!
n!
Vj:!~'I~+V,~~~~
'v' '
n (n-k)!
(11-4)!
b)
y' _ y'
3,59,a)
n1
11!
.. ..... +._.-.
(11-6)! (n-5)!
3.50,a)
...~I~i!~ (I.~I =
(n-k)! \
n)
nf
(n-k)1
(lIk)!
},57,a) V: .. 30V:, :> x(xI)(x2)(x.3)(x4)=30(x-2)(x-3)(x-4)(x 5)

=> x(xl)=30(x5) :>
,,23Ix+ 150=0
=> x=6,x=25.
b) x-3
~ x=6
3,58,a) x~5
b) x=6,"= 10
c) x=4
x!
xl
V,',.p
n-k
111
= - - ... ,(n-k)!=n!
(n-k)!
-k)!=IQI=10,9!~10,P"
V2x , V4
T
J)! = n. V:'~ll .
'(n-k)!
= 13
:>
x'llx60=0=> x= 15,
xl
(;-=2)1 + (;-4)1 = 13
:)
x!
x2-5x-6 = 0
=> x = 6,
(x~2)!
c) x"5
3,60.a) x=5
3,6I.a)
b)
-,
Y,=9
--3
b)
V,~8
c) x
x~3
:>
x =9
=>
x=},
:>
x3 = 8
=>
x=2,
:>
X4 =
=>
x cc 2,
:>
x' = 1024
=>
:>
,
x = 83521
=>
~4
c)
3,62,a)
b)
VJ> =16
-5
V, .. 1024
-,
V, =83521
= n . .~~ -
);
V;
c)
~3
b)
17
~ V1024 = sJ4i" = 4 .
x~V83521
=JJ83521
~17.
(2x+I)2x(2xl):(2x-l) .. 210:169
(2x+l)2x:(2x-I)'=210:169 :> 82x2589x+l05=O => x= 7.
-- 2
:>
V,.2 :V,4 =4:1

-
Vi.. , : V".! =210:169

:>
3.63,a)
16
:>
x 212x+20 = 0
=>
x=IO,
:>
2x5~17
:>
x=11.
V"-5 :V".5 =17:1
209
3.64 . )
-V:<;:+4
- - < - -15
_.
(x+ 2)! (x-1)!
:>
=>
(x-1)!x
(x+4)(x+3)
-------<15
x=
(x+4)(x+3)
;>
;>
15
<--(x-1)!
x2_8x+ 12 < 0
x
3, x=4, x= 5.
Pn-3
3.83.a)
"",12
b)
(n-3)(n-4)~12
(x-2)(x-6) <0
c)
b) n=2
n251.
Pnd
V~:} . P,,--k
240
3.84.a) n = 8
3.2.
;>
i211 + 2)(211 + 1) ~ 0 I ~
1+2n+1
-L
~
;>
n~ 10.
___
b) n~2
,"'
(11+1) 11(11-1) (n-2)!
~------~--<16
n(n-2)1
;>
(11+I)(n-l)< 16
n _1 < 16
;>
;>
n2+9n-220
~49!+11!
8!(36+li1p9)
. - -..--.----=---~ --=10"6
0)
8!
8!
....
d) 6822
3.85.
=0
=> n ~ 11
(n-2)!
2(n+l) = (n+l)(n-2)!
n-2=2
;>
;>
(n + 2)!
(n .. 2)!
V~'1_2_ .. _14~ < 0

Pn +:
n=7.
~>
2(11-2)+6~(n+ 1)(/1-2)!
:>
L.
210
n'-7n+12 ~ 0
12
(n- 2)!
2n+2 ~ (n+ I) (n-2)1

(n-2)! = 2
n = 10
c)
,,'< 17 ~>
{I 23
367R
I
10'
nE "
,4}.
_. . "ezu tat:
3.68. Rezultat: 51 = 120
3.69. 1 n kOjlgc k:)je treb~ da.budu jedna do druge posmatracemo kao jedan
ele~le,nat.. ~ kO r~zrnJestlmo 6+ 1 elemenata imamo 7! raziic,itih nacina. Kako
se ~.tn kn.Ji"ge kOJc se posmatraju jedna do druge, mogu razmjestiti na 3]
naema, tO.le ukllpan broj trazenih razmjestanja 3 17' ~ 65040 ~ 30240
3.70. Rezllitat: 2(6!)'.
.
.
3.71. Braj pcrmutacijaje J !=6. Permutacije su: 123, 132, 213, 23 i _312 321
3.72. abc; a c b; b a c; be a; cab; c b a.
'
,
.
3.73.137; 173; 317; 371; 713; 731.
3.74. Spisak mozemo sastavitt 113 :) !=120 razlicitih nacina.
3.75, Odjeljenja II ucionice mozemo smjcstiti na 10! razliCitih nacina
3.76. RezultaL: 25!
.
3.77. Ukupan hmj permutacijaje 4! = 24. Permutacije su:
1234 2134 3124 4123
1243
2143
3142 4132
1324
2314
3214 4213
1342 2341
3241
4231
1423 2413
3412 4312
1432243134214321
3.78. Oputa: U svakoj pcrmntaciji iz prethodnog zadatka napisati e!"'rnenat S n
,oe'etkl
ta 'Izme~lll
... d at!'n elernenata i na kra,i'J. Tak) c'-e '" k ,. a
~
1, ,Sl
I
.. pud"
."
CI
(sva, a
permuta~lJa 0 cctm c1ernenta omoguciti pisanje pet permulacija od et
elemenara. ...
"
P
3.79.
6! = 720.
3.80. Rezultat: 6
3.S1.a) P,,=321=6
b) P 5=5-4-321=120
c) 24
d) 9 '
) 3P-, - P2 _ 3 3!::--2!
3.82.a) P4 + !l= 4!+3! _ 3!(4 + 1) _ 3!
b , ~-p--~-.-;:;,:16
Ps
5! 51
-'4!""'4
.I
l!
;>
+ - - -6 < = n + I
(11- 3)1
:>
Pg
;>
(n-3)1
(n + I) !
r
~--<Ju
n(n - 2)!
4P,,+PII
(n -3)(n - 4)(n - 5)!

(n - 5)!
n!
n!
2 _ _
_ +6---=(11+1)!
J'ermutacije
(7n+O) i
3.65.a) --.::....:.---.- = 21
. (2n)!+(2n+J)!
3.66.
;>
(n - 5)!
Pn-5
;>
;>
(n-3)!~12
;>
1
[43
__ -_~~ __ -<O
(n-2)! 4(n-I)!
n~4.
143
----<0
4(/1-1)!
(n + 2)1
4Pu ,-1
~>
4(11-1)-143<0
4n-147<0
:>
=>
nE{xENI1<x<37}.
3,86. Ako elcmenat 3 fiksiramo na prvol11 mjestll, preostala cetiri elementa se
mogu naci pored prvog na 41 = 24 nacina. To znaci cia 24 permutacije pocinju
s 3. Od 5! = 120 permutacija s 3 ne pocinje 120~24 =. 96 permulaclja.
3.87. 6 1-2.5 1 = 720-240 = 480.
3.gR. Grupa cifara (456) ponasa se kao jedan clemenaL Trazeni broj permutacija
jednakje broju pcrrnutacija od 5 elemenat i iznosi 5~ "" 120.
3.89. Grupa cifara (456) moze se pojaviti u 3 1 = 6 oblika (456, 465,546,564,645 i
654). Prema prethodnom zadatku, svaka od navedenih grupa cifara u datom
poretku pojavljuje se u 120 permutacija. To znaci da se grupa dfam (456) u
bilo kojem poretku pojavljuje u 6120 =
permutacija.
3.90. Elemcnat 5 se nalazi na pocetku u 51;;:.:. 120 permutadja. U ovih 120 permuta~
cija elemenat 8 se nalazi na kraju u 41 24 permutaciie. Znaci da se
c!enlenal 5 mdazi na pocetku, ; cleil1Cnal 8 na kraju u '24 perrnutacijc. Kako
se elemenat 5 moze nael na kraju, a elemcnat 8 na pocetku, to je trazeni braj
no
0;::
permutacija 224 = 48.

,
.'
n\
1
..
~.
3,91. Prema C1atom llVjctllje - - -- ""- ~ , odakle se doblJC kvndratn3 JcdnacllKl
<
~.~I
30
n2+3n-2H 0 cijcje ~jesenje (koje dolazi U obzir)jc 11 = 4.

2
3.92. (n+2)1=T2n! (..? (n+2)(n+l)=72 :> n +3n-70:=:0 => n=7.
3.93. Data permutacijaje 2341, a pocetna 1234. Za indeks date permutacije i
",..0
vrijedi:
i = (Ic,-I )(n-l)! + (k,.1 )(n-2)'+( k)-l )(n-3)1+ ... +!

gdje je n broj elemenata pocetne permutacije, kJ je redni broj prvog elementa date
211
permutacije u pocetnoj permutaciji, kde redni broj drugog ciementa date

permlltacije tl pocetnoj kada se izbaci vee pomenuti prv! eiemenat, itd.
U dalorn primjcru .Ie n = 4, kl = 2, k2 = 2, kJ = 2, ~::=: i, pa za indcks i permutacije
2341 U odnosu fla 1234 kao pocetnu vrijedi:
i ~ (2-1)( 4-1)!+(2-1)( 4-2)!+(2-1)(4-3)!+(1-1 )(4-4)!+ 1 ~ 6+2+ 1+ I ~ 10.
DakIe, data permutacijaje deseta permutacija u ieksikografskom uredenjll
permlltacija U odnosu na 1234 kao pocetnu.
3.94. n ~ 4. k, ~ I, k, ~ I. k] ~ 2, k, = I, pa za indeks i permutacije abdc U odnosli

na abed kao pocetnu vrijedi:
i ~ (1- J)( 4-1)'+(1- J)( 4-2)!+(2- J)( 4-3)!+(1- J)( 4-4)1+ 1 = 0+0+ J+0+ 1 = 2.
Dakle, data pertnutacija je druga perrnutacija u leksikografskom uredcniu
perl11utaeija U odnosu na abed kao pocetnu.
.
3.95. n=4, kj=3, k2=2, k3':;:' 1, 1~= I, pa za indeks i pcrmutacije SORA Ll odnosll na
ROSA kao poccLnu vrijcdi:
i = (3- 1)(4-1 )H(2- J)( 4-2)'+( 1-1)(4] )'+( I-I )(4-4)!+ 1~ J 2+2+()+O+ I ~15.
Dakk:, data pcrrnutacija je petnaesta permutacija u leksikografskom uredeniu
permutacija u odnosl! Ull pocctnu.
--'
n=5, k)=5, kz=3, k3=3, k'1=2, ks;:;;;l pa za indeks i permutacije- ARMEN u

odn9su na NERJvfA kao pocetnu vrijedi:
i ~ (5-1 )(5-1 )"'(3-1)( 5-2)! +(3- J )(5-3 )!+(2-1 )(5-4)1 +( 1- 1)( 5-5)1+ 1 =
~96+12+4+I+O+1 ~ 114.
Dakle, data permutacijaje 114-ta permutacija u Ieksikografskom ure<.ienju
pcrmutacija U odnosu aa pocetnu,
~
Zadatak mozemo rjdavati i ovako:
lspred A(NERM) nalazi so (5-1)(5-1)! ~ 4,4! ~ 96 permutacija,
lspred AR(NEM) nalazi se 96+(3-1)(5-2)! ~ 96+23' ~ 108 permutacija,
lsprcd ARM(NE) nalazi se 108+(3-1)(5-3)1 = 108+22! ~ 112 permutacije,
lspred ARME(N) nalazi se 112+(2-1 )(5-4)' ~ 112+ 11' ~ 113 permutacija,
!spred ARMEN "alazi se 113+(1-1)(5-5)' ~ 113+ 00' ~ 113 permutacija,
Pre~a navcdcnom, permutacija ARMEN .Ie na t 1)+ J = 114.-tom mjestu u
lekslkografskom urcder~ju pcrmutacija.
3.96.
n~6, k,~2, k,=2, k3=1, ",=1, k,=I, k6=1 pa za indeks i permll!acii"

MOSKVA II odnoslina SMOKVA kao pocetnll vrijedi:
.
i = (2-1 )(6-1 )!+(2-1 )(6-2)'+( I-I )(6-3)'+( 1-1 )(6-4)1+( I-I )(6-5)'+( I-I )(6-6)'+ I
= 120+24+0+0+0+0+1 = 145.
odnostlo,
~~:::: k
(n~l)!
-1 + -"-'--, gdje je
(n~I)!
I"!
braj permutacija koje se
nalaze ispred pcrmutacije PI U onom skupu pennutacija kad kojih se na prvom

mjestu nalazi k-ti elemenat pocetne permutacije (~:~',
.
" , ..
Kaka jc k,-I;>:O i r, < (n-I)!, to je (k,-I) kOllcmk ,r, ostatakkoJI so. aablJe
dijeljenjem broja (i-I) brojem (n-1)!. Zato je prvi elemenat permutaCIJe (Pi) 1I1deksa
i (k,-l)+ 1- demenat pocetne permlltac;je (p,).
.
lzdvojimo prvi elemenat permutacije i posmatramo (n-l) pr~.ostahh el~menata
pocetne pcnnutacije. Neka Se drugi ctemenat trazenc pennutaclJc PI nalazl na kr
tom mjestu. Tada vrijedi:
1', +1 = (k,-I)(n-2)'+ r2+1,
jer se ispred one permutacije u ieksikograf'S~i ure~el1?m s.kupu svi/h pe~?1Uta~ij~
preostalih (n-l) elcm~nata pocetne permutaclJc, kOJ3 Ima mdeb: lrl +l}, rWiaZl
tacna (k z-l)(n-2)!+ f2+1 perl1l11tacija, gdjeje r2 broj permutacija kojesena!aze
ispred traz.ent; permutacije (Pi) u onom skupu permutacija (od nwl elementa) kod
kojih se na prvom mjestu nalazi k2 -ti elemenat.
Otudaje
r
- -1- . =
(n - 2)!
fl.
k, -1 + ---- ,
(n-- 2)'
Dakle, drugi elemenat trazene permutacije poznatog indeksa (Pi) naiazi se na

k~
-tom mjestu medu preostalih (n-1) elemen~ta nakon sto.i: iz pocetne pe.~mu~acij,~
(PI) izdvojen k\ -ti elemenat kao prVl .elemenat trazene pc:mutacIJe. free!
elcmenat se odreduje analogno prethodnom 1 postupak se nastavlJa, sve dok se ne
iscrpe svi dementi pocetne pennutacije.
Rij~simo sada konkrctno postavljeni zadatak. Pocetna permutaeija jc I 2 3 ~1 a
indeks trazene je j= 10. Prema prethodnim razmatranjima vrijedi:
~2~2.~2.~1+2-
3,97..
Dakle, da~~ permutacija jc 145-ta permutacija u leksikografsKom uredenju

permutacIJ3 u odnosl! na pocetnu.
3 .98. Rez~{ltat: Indeks date pc:mutacije je i = 15, pa je to petnaesta permutacija u
lekslkografskom uredenJu permutacija.
212
3.100. Rezultat: i= 17
Rezultat: i=13
3.102. Rezultat: i=85
Rezultat: i=116
3,104. Rezultat: j~55
Rezultat: j=289
Rezultat: ;=81
3,106. Neka pocetna permutacija ima n elemenata. Kako za indeks i perrnutacije
vrljedi
i = (k,-l) (n-l)! + (k,-1)(n-2)!+( k3-1) (n-3) ! + .'+ 1,
to mo:l..emo pisati
i-I ~ (k,-I) (n-I)! + r1
3.99.
3.10l.
3.103.
3.105.
(4-1)' 3' 6
31
pa je prvo elemenat dcsetc permutacije 2 dernenat pocetne, a to je 2. Izdvajanjern
clementa 2 iz pocetne,dobije se 2 (134). Nastavljajllci postupak
3
3
I
---=-=1+(4-2)' 2!
2'
w
odredujemo drugi elemenat trazene pennutacije i dobije se da je to drugi

elemenat odnosno 3. lzdvajanjem ovog elementa i stavljanjem na drugo
mjesto traiene permutaeije 23(14) preostali skup ima dva elementa i to (14).
213
Odredirno treci element trazene permutacije. Kako je

I
I
0
---.~-~I+-
(4-3)1 1!
J!'
to je treCi element traiene permutacije drugi element permutacije (14), a to je 4.
Traiena, deseta, permutacijaje 2341.
- 107 . Iz ---::;::
15 -J
.).
-i 4
(4-1)'
31
31
~ = 2 = J -1- ~-, to
2'
(4-2)'
2'
je drug! element trazene permutacije druai

.
.
~
3!
31'
'd
k 'lmamo (va
I'
to J'e
rugl' i
e cmenl 'j.Tao
,-'leY'"lenra trazene
pcrmutacije 3] (245) -pri ccmu je nova preostaia perml.ltacija sa tTl eiementa (245)<
Kako je
1
1
= 0+- to je treCi eJement trazene permutaclje :2 (prvi elemem u
2t
:2! '
Od"
..
. e Iernent. N'HstaV.l3Jucl
I.. postupa,
k d0 b"lIe 5e:
_ redlmo cctvrtl
.
1=
~
1\
0 03
1+~.
1: ' ,
lC cetvrti eiement 5, a posljednji elementje 4. Pedesda permutacija od permutacije

12345 kao pocetne .Ie 3 i 254.
3..1 BL
3.109. Rezultat: Ps = ALPE
:::.112.
:1 J Ii. Rezultat: p,,~ META
~ 1 1 ""'
,!.,I.J.
3.1K
Rezultat: p" ~ BOSN A
3.116,
3.115. Rezultat: P65 ~ IMENA
3,117. Rczultat:
3.llS.
~KIMETA
3.120.
3.119. Rezuitat: P"!I!I ~ MEGABiT
3.121. Rezultat: 120
} .122. Pet djccaka za oknlgli sto mozemo smjestitl
p",
Rezllitat:
p,,~
MORE
Rezuttat: P'1()= cebda
Rezultat:
Rezultat:
Rezultat:
Rezultat:
aaabbb, aababb, aabbab, aabbba, abaabb. ababab, ababba, abbaab,

abbaba, abbbaa, baaabb, babbab, baabba, babaab, bababa, babbaa,
bbaaah, bbaaba, bbabaa, bbbaaa,
3.128< Ovdje se radi 0 permutacijama sa ponavljanjem od pet elemenata pri cemu
se jedan element ponavlja dva puta, a drugi tri puta. Zato je ukupan broj
---
5!
120
Tra.zene permutacije su:

22444 24244 24424 24442 42244 44224 42424 42442 44242 44422
3.129. Ovdje sc radi 0 permutacijama s ponavljanjem od 10 clemenata pri ccmu se
jedan element ponavlja dva puta, jedan tri puta i jedan cetiri Jluta. Zato je
1 permutaclJa
"-p
10'
ukupan broJ"OVI)
-10;::: - - = 525.
.
213!4!
3" 130. U rijeci MAMA nalaze se 4 slo\'3 pri cemu se 510vo A pojavljuje dva puta i
:::10\10 M dva puta. Ukupan broj permutacija kojc sa mogu form irati od slova
.
"~,,
navedcne flJecl Je
I'
-<4
41
.
2!2! :::; 6.
3,131. U rijeci SARAJEVO nalazi se 8 slova pri cemu se jedno pojavUuje dV3
puta. Ukupan broj permutacija koje se mogu form irati od slova navedene:
., .'" Je nr~
r~lecl
81 20160
21""
,.
3 132. U rijcci MA TEMA TIKA nalazi se 10 slova pri cemu so slovo A pojavijuje
tri puts, 510vo M dva puta, slovo T dva puta. Ukupan broj permutacija koje
10'
se mogu formlrati od slova navedenc rijcci .ie F" = - - = 151200.
,
P7.1= DRrNA
Pm ~ EUROPA
pm ~ UZITAK
3!2!2!
-1',,(57? II)~----~
II!
8'160
0
111
_.. _J.
"~,-, ,
5!2!2!1!1!
-1
.
na 4! = 24 razliCita
nacina. Za djevojcicc ostaje pet mogucih mjesta i na njih ih mizemo smjestitl
na 5-4 ~ 20 naCina. Trazeni razmjestaj se maze uraditi na 4! 54 = 480
naclna.
214
3.127.
pennutactji 245). Do sada smo odrcdili tri prva e1ementa trazene permutacije 1 to
C
"O{4
J j _\. J ) .
Trazene permutacije su:

AABC AACB ABAC ABCA ACAB ACBA
BAAC BACA BCAA CAAB CABA CBAA
..
pedesetc permutac.ijc 3-61 elemenal pocctne, paje to 3 (1245). Preostala pcrmutacija

jc (1245). Potraiimo dmgi element trazene permutacije mecitl elernentimn preostalc..
iO
--= +l
--
ovih permutaclJa P, :::; 2l3! = 12 = 10 .
50 - 1 49 '"' 1
,
..
3.108. Odredimo pry! e!emenat. Kako je ---::;:: ~ ::;:: L + ~. to JC prVl element
(5-1)' 41
4"
.JC
permutacijama s ponavljanjem od tri elementa pri cemu se
jedan e Iement ponav)a

1 dva pu t a. a t0 .je -P ::: -nl ;:::; -41 = -24 = 12 .
.
,
"
nl!
2!
2
element permutacije (abc), odnosno, to je b. Kako jc ovoga puta ostatak pri

dijeljcnju 0, to je trazena (petnaesta) permutacija cbacL
V"
,,,-aKO
3.126. Ovdje se radi
2 VI'd'Imo d
= 2 + -,
a Ie prvl. element trazene permutacije treci
element pocetne, a to je c. lzdvajanjem treceg elementa dob~jemo permutaciju koja

ima tri elementa c(abd). Nasl'avimo po stupak odredivajuci drugi element trazene
permutacije.
Kako je
__
51
-61.
7'
3.123. P5(,,)~-~10. 3.124. P'(32,=-=60. 3.125. P7(4.2'~ -~105
,
3121
'
3!21
4!21
101
3.134. Rezultat: - - 3!2!2!
3.135. Rczullat:
8!
---~151200-I0080~i41120.
2!2~
_~~_,,~~15120()-30240~120960.
3!~~
Y2!
215
3.136. Traieni brojjednakje broju pcrmutacija oJ pet elemenata s ponavljanjem
pri cc;nu se dva elementa pojavljuju po dva puta. P.,
=:
~:;:;; 30.
2121
3.137. Dati scstocifreni broj napisan je sa cetiri razlicite eifre i to 1, 3, 4 i 5. S ovim

ciframa maze se napisati 41=24 razlicitih cetverocifrenih brojeva u kojima se svaka
cifra pojavljuje samo jedan puta. Cetverocifreni broj m07 se napisati i sa tri cifre
ako se jcdna (ma koja) pojavljuje dva puta. Takvih brojeva je u nasem sJucaju
4!
4. -::::::
2! 4 I2:=:: 48. 1sto taka se cetverocifreni broj maze napisati s dvije cifrc, ako se
jedna (rna koja) pojavljuje tei puta iii ako se obje pojavljuju po dva puta, Ovakvih
brojeva je 4 ~ :;:;; 44
3!
:::0
6 odnosno,
j
6.2::;0
66:::: 36 . Na
2!~
kraju, cetverocihen broj

.
red SARAJ(EOY) nalazi se 15600+(2-1 )(8-5)!=15606 permlltacija,

Isp d SARAJE(OV) nalazi se 15606+(I-I)(8-6)!=15606 permutaCI]a,
ISP~:d
SARAJEV(O) nalazi se 15606+(2-1)(8-7)!~15607 permutacija,
P
1s red SARAJEVO nalazi se 15607+(1-1)(8-8)!~15607 permut~CI]~,
Isp
" daJe
' SARAJEVO 15607+ b, t 5608,-, permutaclJa
Vldllll0
. 00 date
permutacije kao pocetne,
I
69778
3 145, Rezultat: 17967
3.146. Rezu tat:
,
99262
3.148.'
Rezultat 4032001,
3.147,
Rezu ItI'a
.,
. ,
d'
di
3.149, Zadatak rjesavamo analogno zadatku 3,106, sarno sto se ov Je ra 0
permutacijarna s ponavlJanJem.
_
'
_
" ' , 94-1 ~2.:'.~I+ 33
Odredirno prvo slovo trazene permlltaclJe, Kako Je (6 ~ I)! 60
60
;;e moze napisati sa svakom od cifara datog brQja.
2'
'lk lipan b
~
'c
'I b
'
'4'
4! 4 -+6'--+4.--=128.
4'
4!
4!
roJ' cetvcrOCl{rC11l1
nuev<1jC
i.+ 4'~2""+
31
2121
4!
'
t o JC
,J
---
5040,
2!2121
.-
3,140,
lzdvojimo ova slovo F(AUKZ). Sada odredtlJemo ruga
;.138. RczultaL: 51+5 '~+30~+30'~+20~+5.2= 2025.

2fHIIl!
2!21l!
3!J!l!
4!l!
51
81
.
:,139,
,. d'lUgO S'I ovo a'ato(1+1=2) ' pa;ctoslovoF,

rve> 5[0\10 trazene permutacIJc,
..
S
1
ovo.
~_.:::-; 33 ~ I + 21.. Aka bi ovdjc uzeli drugo slovo, to hi

(6::_2)'
PIO(5,3,2)~~'~~2520,
5!3!2!
9!
12
bila slovo 1 koje je
12
2!
,
I
. 33
drugo slovo u grupi istih slova, Kaka se uvijek uzima prva 510vo to Je raz omak 12
.141. P9(4,3,2)~--'-~1260,
4!3!2!
,
kaD 33
nap!san
12 --- t+ 2t
12' Izdvoj"',n1o i drugo slovo FI(AIKZ),
(4 ,-I)'
.142, lspred M(AAM) nala?i se (3 --1\--":' ~ 3 pcrmulacije,
' 2!2!
PostupaL nastavljamo dijdjcnjem ostatka 2l.

, k
21 - -21 -.J
- -.,,:J, , to ,'"
1'0 slil'edete
slovo cetvrlo slovo ad (AIKZ),
ka
TO 'Je --.-__
(6-3)! 6
6
. "slovo Z TzdvaJoanjem ovog slova dobije se FIZ(AIK). Po stupak se
od nosno, t0 Je
nastavlja.
0
lspred MA(AM) nalazi se 3+ (1-1) ( 4 - 2)' ~3+0~3 permlltaeije,

2!
Ispred MAM(A) nalazi so 3+(2-1)(4-3)!~3+1~4 permulaeije.
Dakle, rijee MAMA je peta permutacija od AAMM kao poednc,
143,lsprcd O(AKLOV) nalazi se
(4'_1)(6-1)!~3'
2!
_'0
120 =180 pcrmutaeija,
!spred OL(AKOV) nalazi so [80+(3-1)(6-2)!~[80+2'4!~228 permlllacija

!spred OLO(AKV) nalazi sc 228+(3-1 )(6-3 )!~228+ 12=240 permutacija,
lspred OLOV(AI() nalazi Se 240+(3-1 )(6-4 )!=240+4~244 permlltacija,
lspred OLOVK(A) nalazi so 244+(2-1 )(6-5)'=244+ I ~245 permlllacija.
Rijec OLOVKAje 246-a perrnulaeija od "rijeci" AKLOOY kao pocelne,
.
,(8-1)'
,
144, Ispred S(AAEJORV)
nalazl sc (7 -J) 2! -~ 15 120 perlllillacija,
ned SA(AEJORV) nalazi se 15120+(1 -I) (8 - 2)! ~ 15120 permutaeija,
21
Ired SAR(AEJOV) nalazl se 15120+(5-1)(8-3)!~15120+4'5!~15600 permulacija
,red SARA(EJOV) nalazi se 15600+ (1-1)(8 -4)!~ 15120+0 ~ 15600 permulaeija.
_ .
Iz - ._3_;= ~ = 1+ ~ zakljucujemo daje slijede6e s10vo drugo 510vo u (AIK) , pa

(6-4)! 2
2
izdvajanjem i ovog slova dobijamo FIZI(AK).
iz
~_,, __~ __
(6-5)1
::::
~ =: J + 0 zakljucujcmo Ja je slijedecc 510vo drugo slovo u (AK) , pa

1
izdvajanjem i ovog slova ~o~ija~:lO" r:I~n~(A).

Trazena permutactJaJe flJec jlZU"A,
3,150, Rezultat: MARAMA
"'
oj , 151 , Odredimo I)rvo 510vo trazene permutaclJe.
, 99262 -I _ 99261 _ 6 + 8541 to je prvo slovo 6+ 1=7,
Kako Je (10 -1)1
15120 15120
3!2!2!
, A.
AEIKMTT)
lzdvajanjem ovog slova dobije se M(n
,
, Sada odredujemo drugo slovo
racunajuci
217
s ostatkom 8541.
8541
8541
8541
?) 1 ~:;:;- = 0 + - - . Ako bi oyclje uzeli trece slovo, to hi

(I 0 - -. .0.060
3360
3!2!
bilo slovo A. Medutim, kod permutacija s ponavljanjem uvijek se uzima prvo slovo
iz grupe jednakih slova (elemenata). Dakle, drugo slovo traZene pennutacije je A.
Sad a imamo MA(AAEIKMTT). Nastavimo postupak odredivanjem treceg slova.
.
8541
8541
981
.
KakoJe -(-1'0--3)' --=6+ ---. tOJe treee slovo (6+1=7) sedruo 810vo od
___: 1260
1260
2!2!
(AAEIKMTT), odnosno, to je T. lzdvojimo i avo slovo MAT(AAElKMT).
Postupak se nastavlja.
981
981
261
_;;",:-:c:== 2 + "~-~ => Slijedece (cetvrto) slovo je (E), pa sc njegovim
360
360
0:::
3.153.
(10-5)1
-.---- .. ..
3C:~~ +C:(~1=3TJOO =103

'. ]!
'""'_ """,
iF2~
3.1
~,
cJ
b) --254
13 ~_"_.3 13 \1- 11 . 1J_~ ___1,-,4,--'.:.:1::.;',1_

__
-- ...
11!3!
lJ!(l4-11)1
36
'3
b)
Rl
\0
102
C:~ =364
lO~j~
c)
158.a)
1=71
+C~-=C~,
=~=J65.
.(}
" 8[3!
el)
c) 25 i 6
2!
21
slova (M), pa se njegovim iZdvajanjem dobijc: MATEM (AAIKT).
(l
9876543
7654321
b) 2C:-C;=2----
b)
. ,
=> SliJedece
slovo je pet I elcmenat preostaiog SkUpZl
c) 495 d) 4950
IU
3.155.a) C; +C;=6+8=14
izdvajanjem dobije: MATE (AA1KMT).
261=4","'~
60
6()
c' =-~=120
71(10-7)!
3.154.3)
21
261
Kombinacije
3.3.
~~
::::
~~ :::: 0 + ~2~
=> SJijedcce
510yo
159. SV(Jkc dvije tacke odredujujedml pravu!
(A) je prvo u preostaiQrn skupu slova.
:<160. Rezuhat:
m'I1'-
2'
pa se njegovim izdvajanjem dobije: lv'lA TEMA (AiKT). Ako hi, sada, napisali
3. i 62. Rczuhat:
...21
~- =
3.1
12
,l: +-_.
9.
1 b' d ' b
.d
I
[/
"
.
SIovo \A).
,,-aIw se uV!Jck
UZll11a
r)fYO
slovo~
[2 lspa 0 1 a tre a uzctJ _rugo
.
'
t,
21
u grupi istib slova to je ovdje napisano 12

dalje nastavUa.
21
21
3
----=--=3+--
(10-7)'
=>
21
pa sc njegovim
izdvajanjem dobijc: MATEMAT1!( (AJ.

Kako je ostatak 0 to preostalo slovo treba samo dopisati i dobije se trazena
permutacija. To 5e MA TEMATIKA.
3.152. lNFORMATTKA
_6 = 9
3.163. Rezllital: C; = 21
t;
b) C~: - g
;=:;c
c)
20
3. j 67. Grupa od 6 djcvojaka !nOli: se formlrati na

Grupu od 6 mladica m01e1110 fOfmirati lla C~()
izdvajanjem dobije: MATEMAT (AIK).

3
1
3
=> Slijcdece siovo je drugo 0), pa se njegovim
.::-=l+~
(lO-g)! L
L
izdv,\janjem dobije: MATEMATI (AK).
1
I
-.-~~------ "" -- = 1 + 0
=>
Slijedecc slovo je drugo (K), pa sc njegovim
(10-9)1 1
c~
ntn-=:}
C~()
10 = 36
n(;1--])
n(n- 1)-2n n(n-3)
d =C 2 -n';o::-'- - - - ,'1:;::;---,--=-,-,-.
"'11
2.
2L,
0+ 12 ' uzeto prvo slave ! postupak se
Sliiedecc slovo je cetvrto
Rczultat: C~ = 15
==
==
924 razlicita nacina.
210 razlicitih nacina. Tako
se s~st raz,licitih plcsnih pal'ova moie form irati na:

,924210= 194040 nacina.
3.168, Broj rukovanjaje: C;,:::o 105.
3.169
3.J70. C:5 =1221759.
..
J.17l. Ako djecak uzme jahuku, t.ada II Korpi ostaju 4 jabuke i 8 krusak~ o~ kOj~l ~e.
moze> form irati 48=32 para koji sadrze jabuku i krusku. U siublJu da (~eCaK
izabere krllsku, tad a djevojcica ima na raspolaganju 57=35 parova sa
219
218
jabukol11 i kruskom. Vidimo da djevojcica ima veci izbor ako djecak ,
izabere krusku.
3.172. Akoje broj ucesnika n, tada vrijedi:
C;. = 45
;
3. J 73. Rczultat: 3!ci5 :;;, 6
15 l4 13
,=
11' -n-90
=0
=>
n= J O.
2730.
3.174. Prema datom lIvjetu .Ie 5 C,~ C}/~_2' odakle se dob~je kvadratna jednacina
n2~J7n+42=O cija su rjesenja n=14 i 0=3.
3.175. Trazeni braj je braj kombinacija pete klase od l5 eiemenata, odnosno
0:::
c' =~-=3003.
5!.1O!
" 187. prva cifra moZe biti rna koja ad devet .cifara 1, 2, 3, 4, 5, ~.' 7, 8, 9. Drug~
~itra moze biti rna koja od deset cifara razliclta ad pr:e. To.znaci da za .~ru~u cl~r~
c
9 mogu6ih slucaJcva. Treca cifra se Illora razhkovatl ad prve dVIJC cl~re I za
unamo
.. 7
' f Uku n bra)
~a
.
. ostoji 8 mogucnosti. Za cetvrtu cifru postOJI mogucnos L
~Jl.tvlPerocifrenih brol'eva koji imaju sve cifre razliciteje: 9,9,8,7 = 45,,6.
.
b) 330
ce
0188 .a) C"g +C '9 +C'!(l +C'I I= 1+9+45+165=220
.).
65 13
VI2!-C~O _1110-45
b)
30 6
3.189.a)
65
V;
c)
)5
3.176. Trencr moze da form ira 300 razlicitih ekipa za pocetak utakmice, jer je
C~ . C~ . C: "" 300.
3 177.
'rraZCl1l
" . b roJ. j'lstlca
"
.
1('
-
C_i'ul'
b) 0
3 190.a)
c)
:; :; ; .1009998
- - - - - - - "'" 161"(0
f).
32,!
50494li = 1'1. 7-<- 0'J raz I'x'"'

~
3 l73. Ucenik moze na C;(!, = --"'.,-~
ICltm nllcma !zvrSltt !ztJor
y'
,,"
c) (2n) :
3.19I.a)
3 -21
svoja tri pitanja.
3.179.
U~enik
3,J92,
1201\9118117116 = 19()..Jc70
4
I'
"'
"'" ---~'-'.---~--'-~0 2 raz iCltlt1 nacmrl
moze na
54321
izvrsili izbo!" syojih pet zadataka..
16 15 i " I' I" I'
3.180. Rezultat: CI~ ~ -6.~.~ 3~iT
8008.
3.181. Rezultat: CI~=1365.
3.193.
3.] 82. Traz.cni broj je broj komhinacija trecc kluse od 25 e!emenata pomnozen s
brojel11 permutacija od 1ri elemcnta.
25 1
25'
252423,
Rezultat: (
1<3!=----- 3!=-------:::;; 1..1800.
,3 /
3!22!
3.194.
3.195.
/1:')\
3 183. Kako se izbor grupe od sest novinara moze zvrsiti na
I -J=5005
nacina, a u
'.6
svako!11 ses1ocianom skupu se l110ze izabrati gJavni urcdnik na (, nacina, to
'IS':
se trazeni izbor mOl,e uraditi na
30030 nacin<l.
61 J=
\6/
b)
6\
3.185. Prvi ucellik moze da l"ormtra (lJ)::'c IS parova knjiga (kombinacije drug~
klase od 7 c!emcnata), a drug! (7)\
2 = 21 . Ova dva ucenika knjige mogu
.~
razmijeniti na 1521 =315 !lacina.

3.186. Cz +C~ +C~ +C~ +C~ :::: J5 +20 + J5+6 + 1:::: 57.
220
c)
3 197.a)
b)
221
en
3.198.3)
C"
".1
C" -I
n+2-
(11+3)(11+ 2)
(11+3)(11+2)(n+I)!
(11+1)!2!
+
n'
(11+3)!_C"+1
(n+l)!(n+3 .. n .. I)!- ,,,'
(11-2).! [(I1-k)(I1-k-l)
k!(n-k)!
I
k(k-I)
I
+~~+
2k(n-k)]
I
(n-2)! ( 2 )
n!
,k
n -n =~~-::;;::C
k!(n-k)!
k!(n-k)!
n
~n+6. n(n-I) +6 . .".(11-1)(11-2)

2
6
=n + 3n(n -1) + n(n -I)(n 2) = n+311 2.311+11' .3n2+211
(~_+_lc:k
_C k 1.e k -}
~ k_~~!~~~_",_~~~~ =
(
C k \ l __
nl
k+1
= __ ._~(n-k)
n(k+I)-k(n+\)
C:: +2C:~'i +C~-<-2
C2
n
= C2n
= ,,3
n+1
\ k
k +1
+2C +3C~ + ... +(n-l)C~+2"-2"='
/1--1
k(n-k)
n-k
c~ -C~ ;::: 0
56
b)
I,
(k+2)(k+ 1)
b)
C; ~351
0)
C; = 455
3.20G.a)
11!
~
~
n!
:-:-:------:-:-: + 3 .
+3.
+ ----.---- =
kiln Ie)'
(k+1)'(n-Ic-l)1
(k+2)!(n-/;-2)1 (k+3)!(n-k-3)!
ii
. nl
+ 3. ~=~., }.I!'_-k)(n -k.::.12.,. (n -kiln - Ie-l)(n - Ie - 2) "J~
k!(n-k)!L
Ic+!
(k+2)(k+l)
(k+3)(k+2)(k+l)
(lc + 3)(k + 2)(k + 1).,. 3(11 - k)(k + 3)(k + 2) + 3(k + 3)(n -k)(n
Ie)!
!J
J1
(Ic +3)(k + 2)(k + I)
k-1).+
b)
:=:;>
- R)(x -7)
x= 14.
xCx -1) ~ 2\
x2.x-42~O
:>
2'
x=27.
x(x-J)~351 (-.0 x2,x702~O

2'
x'3x'+2x.2730=O
x(x -1)(::...~ = 455
::;
3!
=> x=lS.
(x- i 5)(xi'+-12x-t 182) = 0
:>
.2.. .'c: ~ 50
<c,o
>
(k 1 2)1
C~-l.3C~-H+3C~1-2+C::n =
kl(n
8!(x-8)!
~(x
:>
=~I_'!~._._n_2_t-~~:- 2 __ ___n_!_. (11+2)(/1 + 1)",
n!
C")
x ~ 16
3.205.a)
_~-'1!~_. (I<:. + I)(/( +2) + 2(11 - k)(k+ 2) + (n- k)(n Ie -1)
...
11
n-k (n-k)(n-k-I)'J'... ie' (11 .. k)ll' +2 j ;:;"]+-(k+2)(kl.1) _.
b)
"
=~--=K.
3.204.a)
(n--k)!
1\
111- - -.... + ..
n!
~-"-'~ + 2 --...c::
__
k!(n-le)!
(k+l)!(I1-k-1)! (k+2)!(n-k-2)!
(11-1<)1 (kI2)(k+l)k!
4 +
+'1C:+3C
-+(n-l)C n +(C on +C n +C n + ... +
'- '!J
"n
... -
,,~I
k!(n- k)!
n!
n'
"'
n-k
(_l}___ 11+1\I,Ck-1
k(n-le)
kn+n-kn-k
(n+3)!
(k+3)!(n-k)!
3.202,
',H
k + 1)
~Ck:!.
(n+3)(n+2)(n+l)n'
C"l!n+l_II.CH
1~-~-1- .(~!~_ = ---.ls_'_1_
3.200.a)
tl+J_CkCk-l
k+ 1 '~IJ ,,/!-)
il~k
(n+3)(n+2)(n+1)~
n!
(k+3)(k+2)(k+1)k!(n-k)!
C~ +2C;, +3C~ +,..+(n-l)C~
I.
11'+6n2+11n+6
. ,. clnJenicu
,.. . d
2" , dobije set
3.201. Kortsteci
a Je C",,+ C',,+ C'" + ... -r. C"
'n::::
c ' +6C~ +6C'
3.199.3)
(k + 3)(k + 2)(k +1)
= k!(n~k)! (k+3)(k+2)(k+l) _. k!(n-k)! (k+3)(k+ 2)(k+1)
(n-2)! +
(112)!
+2.
(112)!
k!(I1-k-2)! (k-2)!(n-k)!
(k-I)!(I1-k-1)!
C~.'2 + c~:i + 2c~=i
b)
(n-k)(n-k-l)(n-k- 2) ~
1 (n+2Xn+l) .. 2n+4+n2+3n+2
+n+ +2
2
')1
<c,'
x+ J = 50
x!l!
x= 16
c)
3.207.a) 5
3.208.a) x = 3
b) 4
b) x = 5
c) 3, 14
c) x= 4
(2x+l)! _
(2x+2)!
(x+l)!x!
X+ ,.x.
S _ _ -5(
2)1
223
222
5(2x+2)
x+2
S(x+2)
5(2x+2)
x~6
b)
3.210.a) 3C~:1
= 5C~~~1
;>
x =3.
5_-
(x+I)!(x-I)!
;>
10(x+l) = 3(x-2)(x-3)
;>
~>
;>
3.219,a)
x~
>0
21(2x-5)(x-3)
(13-x)(12-){) > (x+2)(x+l) =>
5.
;>
4(x+3)(x+2)<143 <:;> 4x +20x-119" 0
=> x = 8
3x'-25x+8 = 0
;'
!"
X+ -)(x-6)
;>
C:;~ + 2C;, ~ 7(x -I) => x'-3x-IO ~ 0
b)
x~5
c)
x~5
x= 5.
(X-l)I X !
x~10
b)
3.211.a)
x=4. x
c)
(2x-l)!
(2x)!
7
17
--<x<-
;>
3 (x+2)=2(2x + I)
,";;-)
cJ
b)
= II 0
(x+3)(x+2)
;>
~:)
=38:'13
CL>o;
=> x = 4.
x'+5x- i 04
;>
47x2'-257x~150=O
8x'-91x+33 ~ 0
= II :50
3.2J4,a)
=>
x = 6.
=>
x=ll.
(2x -(- 1)[
(2x)1 _.
b) C~~14[: V:+I ;:::: 7 : 15
;>
16
x=14.
::>
=~
2x+ I 29
(x-2)(x3)=56
;>
b)
x(x-l)
C~ < 6
~-~--<6
C~ <C:
3.217.a)
C~
s;c:
=>
:;>
x-4<5 => x<9.Kakojex?5,toje xE{5,6,7,8}

x1
(x-3)(x--4-):::;20
c)
:~>
'"
Cj"s- >c's
::>
IS!
(x-2)!(l7-x)1
20
3!(x-3)1
2
x -7x-8s0
- -.. ~-~-->
(17 --x)(16-x) <x(x-l)
>
151
x!(IS-x)!
...- - , - -
x>
--
(17'-x)(16-x)
>-x(x-I)
Prema uvjetIma zadatka mora bIt!
x-2<15 i x<15, odnosno x<15, paje XE{9, 10, [[,12,13,14, 15}.

=> xE{I,2,3,4,5}.
3.218.a) C::: <21 ;> x(x+I)<42 ;> x2+x-42<0
b) C:"'2 > 5C; ~> (x+2)(x+ 120(x-2)
224
;>
x' -17x+42>0 => XE {xENlx> 14}.
19
I,2!(nn!- 2)! -153

=>
n(n-I)~306
(k+2)(k + 1)~(18-k)(I7 -k)

n = 18
;>
{
b)
38k = 304
n = 18
c)
c)
x ~ 12, Y = 5
1 + 1 'C' , =5:5
u+l'
11+.
{C '+I 'C'" =5:3
C n+l' II-tl
3.223.
;>
{C3c'" =("SC
"n+1::;:;
")1+1
k +1
n+l
k+l=n-k+l
5k(k + I)
(n-k)!
(n-k+2)!
(n+I)!
kiln - k:;:));
(n+I)!
13 (k+\)!(n-.
k)1
n+!
(n+I)!
r(k + 1)I(n ':-i)!
k 1
-
;>
Jl <
=>
::>
n!1
n = 18
{.
b) Rezultat: n ~ 5, k ~ 2.
3.222.a) x=4,9,14, 19 ,'"
y=3,6,9,12, ...
(x-3)(x-4)
xE{5,6,7,8}.
XE{S, 6, 7, 8, 9, IO}.
:k~: :~,: {I, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11~:(;: ~' ~~'
)(k+2)(k+I)=(n-k)(n-k-l)
<_~ . _ _
=>
~>
+')
7(2x+I)<13(x_
l c~ = 153
xlII
----~~ ..-- s-~-----
5!(x-5)1
:>
c) xE{I,2}
1
1
-<-5 x-4
---~--<
5
~->I
x"-4
=>
b)
b) xE{I,2,3,4}
x!
xl
5!(x-5)1 4!(x--4)!
~>
'C HI <13:7
(k+2)(k+l)=(l8-k)(17-k)
"-
=> xE{1,2,3}.
F6
(x+3)(x-4)<O
;'
C"
x'-5x-50~O ~> x~lO.
;.
3.215.21) x=5
3.216.a)
b)
3.221.a)
16:29
(x + I)!(x -1)1' (x -I)!(x + 2)!
x+2
.----...
~> x ,= 8.
=0
xE{I,2,3l,
=>
x'-9x-22 < 0
~>
3.220.a)
55
~"2 ~ V:~l
12
3.213.a)
;>
(n+I)1
~(k
- 1)1.(n-k+2)!
2k ~n
{ 3(n - k + 2)(n - k+ 1) ~ Sk(k + 1)
2k =n
;>
{ 3(2k - Ie + 2)(2k - k + 1) = 5kCk + 1)

~>
{2k = n
3(k + 2)(k + I) ~ SIe(k + I)
k~
3, n =6,
225
3.224. Rezultat: n = 34, k = 14.

k
C'+I . C k +2
3 , 225 . C'11+2'
n+2'
n+2
n =2k+1
{ 8k=3n+1
3'1'. I
= 5"'
n) ("+1\
(n+l)
k )\k+1 =3:4:8
(k:
3.226.
4.
=3.~~
11!
n!
=3.
(11+ I)!
k!(n- k)!
(k + I)!(n- k)!
q=5:~
3.227.
b)
=0
n'-n-30 = 0
(n+2)(11+1)
(n -1)(11 - 2)
3(n+l)
n-k+1
4n 2 -33n+8
-4
b) VI~+2: Cn~2
=>
n = 6.
= 15: 7
(n + 2)(11 + 1)11 . n(n -1)(11- 2)
-3
=12
7(n+2)(n+l) = 15(n-I)(n-2)
=0
n = 8.
=>
(n + 2)(11 + I)n
= 36: 5
n+ll
36
=5
( 4 )
In-.4k =-1
l3n-8k=5
C,
C; =11+15
(11 + 1)11 = 190

2
=>
n= 19.
. (";1)=190
3.234.a) C"n+2''C n- 2 =15'7

,
8=3(n+l)
.
k+1
'4(n - k + 1) = 3(n + J)
{ 8(k + I) = 3(11 + I)
-,
3.233.a) C, = 190
n2+n-380
{~)={:::)
1
8.
n=5,k=2.
4(~) ={n;l)
k!(I1-k+ I)!
k!(n-k)!
E.
C; = 10: AB, AC, AD, AE. BC, BD, BE, CD, CE, DE.
36
(n + 2)(n + l)n
5
~+I)n(n=_1)(n- 2)
24
10(/1 + 2) den -1)(11 - 2)
24(11+2)
(n-l)(11 - 2)
36
3n'-190-14=0
=>
n=7.
C; = 10: ABC, ABD, ABE, ACD, ACE, ADE, BCD, BCE, BDE, CDE.
3.228. C; = 6: A,
C:
= 15: AB,
B,
C,
D,
E,
F.
At, AD, AE, AF,BC, BD, BE, BF, CD, CE, CF, DE, DF,
EF.
C; = 20: ABC, ABD, ABE, ABF, ACD, ACE, ACF, ADE, ADF, AEF, BCD,
BCE, BCF, BDE, BDF, BEF, CDE, CDF, CEF, DEF.
3.229. Tri crvene kuglice mozemo izdvojiti na C; :::. lO nacina, C;etiri zelene
kuglice se mogu izdvqjiti na CS4
::::
70 nacina. Sedam kuglica rnedu kqjima su
tri crvene i fetid zelene, iz kutije se mogu uzeti na C; . CS4 :::; ] 070 :::; 700
nacina.
3.230.
-;C,-_(7 +3 -I) _(9)

_- 98
- -7
8_
4.
3.23I.a)
-,C,= l'52) =10
c)
321
-,
C, = (13)'
. = 1287
3.232.a) 28
, 5
b) 56
c)
227
226
la -II :-; I
c)
4.
SKUP REALNIH BROlEVA
4.1.a)
b)
o :s; a
:>
j;;< ~a2
:-; 2
I ,2. x
1"2 J3
b)
.j(a-3)2U ~ia-3t-lal
II
la[+a=
4.16.a)
cJ
a+a
2
--~ ~ a,
a<O
~ 3-2a, 0::;;a<3.
{
a 2:3
-3,
a-a
--=O~
a >0
l-a2+a~o,
---~~~
-2 -I 0 1 2 3 4 5 (
-4 -3 -2 -1 0 I
-3 -2-1 0 1 2 3 x
~ ~ 0,8
~ ~ 0,28571428571 4...
b)
4.4.a) 0,3 ~:i
c)
c)
a + b ? 2ab
~ ~ 0,833333333333 ...
0,5234 "" 5234-5
4.5. (a-b)';,:O
4.6. (a-b)'?o 0
a -2ab+b2 ?: 0
a2 _2ab+b 2 ?: 0
:;>
(a+b)2;,: 4ab
~>
=: 5229 .
9990
999()
a 2+b2 2. 2ab.
a 2+2ab+l/ ?: 4ab
a+b?2M.
3~.:"."-=13;,
c)
b)
lal~a= -~ .. a
b)
4.18.a)
ab
~-.
-->0
'
,
1 ')
]
?
~
t(a+b t=a-+2aJ+1Y"=a-+b+2ab::;;1+!
=2
=> ---J2<a+h<..J2.
4.10. Nekaje a ~ 1+x. Tadaje b ~ 2-" ~
i "rijedi:
4
4
a +b = (I +X)4 +- (1_x)4 = 1+4x+6x2 +4x:' +- X4 +- 1-4x+6x2 _ 4x3+- X4 =
~ 2+12,,2+2x' ~ 2(l+6x'+x');,: 2 .
I-x
lab-a., a-cl ~1(ab-a)+(a-'c)l:-; lab
4.11.
~
4.12.a)
c)
F9 ~131~3
~H~3
4.lh)
4.14.a)
lal :-;3
:>
-3 $a$3
:>
aE[-3,3].
b)
lal?o 2
:>
as: -2 ,
:>
aE (-w ,-2] U [2, _).
228
b)
aE
az2
c)
a E
d)
lal+2a
2
Jrx-+-2-J~x=--=1 +Jx-2~ =kJx-l
(-w, 0)
2ala-2\
a 2 -5a+6
2ala-21
~1f3;,
':'.
~2'
a?oO
a<O
+1)' +kJ;--1-l)2
~ (0-2)(a-3)
r 2a(a - 2)
l(a-2)(a-3)
=1
=..3:':'...,
a?o 2
a-3
-2a(a-2) _ -2a
0<2
.
r 4a(a-3) ~~, a?o3
a-3 1 .~ (a-2)(a~3) a-2
;al
a' .. Sa + 6
I _-~4=a(",a:...-_o=-,)_"
,!(a-2)(a-~3)
0)
.J3-2.J2 ~.j(1-J2)2 ~11-J2I .. J2-l

a~-3, a~3
b)
aHa'cl~
lallb -ll+1a - cl < I 8 + 2 ~ 10.

b) J0.1)2
a;,:O
l(a-2)(a-3) - a-3'
a h
-+~2:2
b a
=>
au-'
~IJ~-l + II +Ifx'=l-II = ~ + l+.Jx-i-l = zfx'=i
a b
4.8. -+--2
b a
4.9. (a-b)';,: 0
f;'+2.Jx---I-+Jx-2~ ~.j(Jx-1 +1)2 +,J(Jx-l- I)2 ~

=Ifx'=i + HFx=l -II = fx'=i + 1+1-~ ~ 2.
4.17.a)
=>
a +- b? + c 2 ? ab + be + ca .
a' +b' .. 2ab (a-b)2.
a2:
_ _ .::=-a, a<
0$0
a
-;-' a<O
a2+c222ac~ => 2a 2 +2b 2 +2c 2 ?:2ab+2ac+2bc

'
,
. I
b- +c~ ?:2bci
4.7.
aE[0,2].
.j(a_2)2 ~la-2i
c)
4.3.a)
:>
3 ,
d)
4.2.a)
$ a- 1 $
Q~lal
4.1 5 .a) va-
b)
---ilfiL>
-I
:>
- 40 , a < 3
a-2
r~-4)_=-,,-._,
_~~i..=l(a-l)(a-4) a-I
a' -50+4
a?4
. . a(o~=~, a<4
(0--1)(a-4) a-I
4.19.a) aER
.
d d't'
clutne
b) Posmatracemo tri intervaia realnih brojeva i u nJima 0 re 1 laps
vrijednosti navedene u datoj jednacini.
1) a E (-w, -2) => 10 + 21 ~ 10 Ii :> -(a+2) ~ -(a-I) :> 0a=3
~> aEO
229
2) aE [-2, 1] => la+21=la-11
<0:> 3+2=-(a-l)
3) aE (-2,+00)=> la+21=la-11
<0:> a+2=a-l
<0:>2'3=-1
=> a=-i.
2
=> xE0.
<0:> 0a=-3
5. NIZOVI. ARITMETICKI I GEOMETRIJSKI NIZ

GRANICNA VRIJEDNOST NIZA. GEOMETRIJSKI RED
Dakle, navedenu jednacinu sa apsoJutnim vrijednostima zadovoljava samo

jedanreaJanbrojaitoje
a=-~.
c) aE(-00,-2)U(4,+00).
Ix+ 21 = 3
<0:>
x = 1 , x = -S.
b)
12x-ll=5
<0:>
x=-2, x=3.
c)
Ix2-11=(X-l)(x+l)
<0:>
xE(-oo,-I]U[l,+oo).
4.20.3)
4.21.a)
c)
y = IX+31
5.1. Pojam niza. Opci Clan. Monotonost. Ogranicenost

5.1.3) 4,5,6,7, 8, 9~ _..
4+3
7
7
5.2.a) a = - - = - - = ' 4'+1 16+1 17
I
5.3.3) a3 =5,a.;
5.4.a) 2. 1,
5.6.8)
y= El={
1.,x>O
x
-Lx<O
Y
a4-1
--+--~x
-I
a4
cJ
oJ =2,a 4 =6
cJ 0,
::::S
2,0, 2,0,.
3,=8,-1 =3-1 =2;
",,=a,-1 =2-1 = 1;
1-1 =0 .
a,=2a,-2=8-2=6; a3=10; a,=18; a,=34.
5.8.a)
a" = n
2
5.10 . )
0"
5.12.a)
G,,=5n+3
5.14 . )
a ::::J!
n+ 1
1
a
II
2n-l
5.15.a)
== n
b)
0,,=2n-l
b)
,,:=/12-
5.11.a) 0,,=3n+1 b)
0,,=511-8
b)
0,,=6n-5
5.13.a)
a" =2n'-1
=~-
5.16 .)
a,
5.17.3)
n
2n(n+l)
=
11
2 n... 1
a =--11
2/1 + 1
5.18.a)
( 1+--1
n+l
a 3 =2a 2 +5=27, 04=2a J +5=59.
Traz.eni nizje: 3,11,27,59,123, ...

a,,=n+2
5,9.a) a,,=211
b)
as =204 +5=123.
'\
a2~2al+5:::::6+5=dl,
J~-_
c)
J, J, 2, 6, 24,120, ...
b)
.,=3,-1 =4-1 =3;
as
5.7.
5,5,5,5,5,5 ...
.,=.,+3=4+3=7; a)=.2+3=7+3= 10; a4=a)+3= 10+3 =13.
c)
~o
c)
a, = a4+3 = 13+3 = 16,
b)
b) y =! ={1' X>O
I"~ -1,x<O
__
4 7 4
5'17'13'
I I
4.22.a)
=:;I
5.5.a) I, 1, -2' -6' -24
b) 3,5,7,9, 11,13, ...

4-12
8
b) a =~--""--'
4+5
9
5
5
b) a =_. - a4 =4
'
3'
1 -I 1 -1 1
b) 3 ' 4'5' 6'7
G"
=2"
b)
n+l
b)
an
0)
a =
(n+l)(n+2)
=-
n2
b)
a =-II
2(n+1)
b)
G,,=
b)
(3--;;1)"
2 11 - 1 + 1
21l -1
=~--n
5.1 9.a)
230
2 3 4 5 67 8 9 10 11121314
231
b)
1"
>
32 64 16
b)
c)
5.25.a)
5.26.a)
b)
c)
5.27.a)
5.28.a)
C)--~---~'--~~--~----7)
o
5.20.a)
c)
3
5
2 5 3
3 7 4
(k -I)'
a, :::;:---
b)
3k
b)
(k-4)2
ak _ 3
(n - 6)'
----"-5- 3(n-5)
d)
3(k - 3)
2(n+I)+3 2n+3+2
2
I
5.21.a) - - = - - - - =
=1+-->
=>
an
2n+3
2n-+3
2n+3
Dakle, dati niz jc monotone rastu6L
1
Q'+i
. (n+I)2
b) .::'~l
1
an
,,2
a,,+1
> an,(\fnEN).
n'
c)
NajveCi je prvi clan niza al = 4.

Najvecije drugi clan niza a2=16.
a, = 9.
b) a, = 16
c) a, = 4.
Najmanji je treci clan niza a3 = -1.
Najrnanji je cetvrti clan niza '" = -9.
Najmanji su drugi i treci clan niza az = a3 = -30.
a3=-18
b) ",=-98, a5=98
c) a,=-261
Nizje ogranicen odozdo i vrijedi a,,;:::: 1.
3
Nizje ogranicel1 i vrijedi: 0 < - , S 3.
n
n
Nizjeograni~..'p ivrijedi: 0<-,-<1.
n +1
5n+ 2 3
-<
5.29.a) _? < 2n
2
2"
1
S.30.a) - < - - = l--~-<1
3-2 11 + 1 2 11 +1
2
(n+
c)
Dakie, nizje monotono opadajuci.

(n + l)n
1<
!!ip-Q
an
n-l
11--1
n-l
o<a
b)
(\:In E N, n > 1), pajc dati niz
5.22. a)
~!/''L
=>
3(11+ 1)
6(11+1)+5
3n
a n +1
6n+5
> an' (\in
01011010110
(n + 1)(6/1 ~ 5)
(6n+ll}n
rastu6i.
1
l+---~>J
-=--:-(fi.:':.12
b)
c)
5.23.a)
c)
5.24.a)
232
=2(n+l)-I=,c,6:::..'12Fn-l) < J
=> a lHI < aI!' (vn E N),
a"
7-n
(2n+I)(7-n)
2n-1
pajc dati niz monotorlo opa&...juci
Niz je monotono rastuci
Nizje monotone rastuci.
b) Nizje monotono opadajucL
Nizje rnonotono rastu6i
Kako je maksimum funkcije a = _xz+4x+5 u tacki X = 2, to je najveci
clan datog niza az = 9.
n+2
2
__
=~-.=1+~>1, l<a l1 5,.3.
--"---:-~ = 211+ l-n-1
211+ l_~ =
2n+1 2n+l
2n+1
211+1
( )
=(l+~)" =1+"..~+".~'-1)._~+ l1(n-l)(n-2)

1\ n
11
/I
a"+,
211+1
"
n
n
I
0< - 0< - - < 211 + 1
2n+1 2
Prirnjenorn binomne formule dobije se:
5.32.a)
l--"~ <I.
O<a =5+--:- <6.

"
n
c)
6n' + J In
N), paje dati niz monotono rastu6i.
=
11
a:,
(-n"
b)
E:
1'1+2
an =-11-=1+~:$3,
5.3 l.a)
"'\ .9'l!.L= -2-=n+l=!1-1+~=1+~>I

VJ
?
n +3n
<n2+2n+l
J+ J
nZ
3!
.J,+
+ n(n-lL.. 2.!.~,
n- ...
n!
nil
+~(l_~)l + ~ (11-.2)(ll-3.)+ . +,!,( J-~ YJ _3.\.( l-~~

2!
2!
3!"
11
n!\
nJl
nJ \
J1
I
J
I
I
1
,I
.
I ~ ~
~I~ <_
1-1-1+-+-+'-+ ... , - <l-t.. I+-+ 2 + 3 + ... + n-I
Y.
21 3' 41
n!
2 2
2
2
' I Y'
...
-S druge stranc vrijedi I < 1+ -;;) , paJe dati IlIZ ogranlcen.
c)
1<
Q"
=(I+~r =[(I+~rr < 3'
(Vidi zadatakpod b).
233
+ d =: x
}
Q,+2d=(x+l)'
at
5.2.
Aritmeticki niz (aritmeticka progresija)

b) -3, 1,5,9,13,...
b) 0,-2,-4,-6, .. ,
c) 22,21,20,19,18, ...
c) -12,-14,-16,-18" ..
5.35.a) 1,3,5,7; 9, II
b) -3, 1,5,9, 13,17;
c) 10, 1;,8, 1;,6,
5.48,a) a"=a,+(n-l)d~> a13=5+12,13=161. b) .]5=52 c) a",=35,

5.49,3) a,,=a,+(n-I)d => a2l~10+10~20.
il) a[(,~-5
c) a,,= 16.
5.50. a15=3J+(n-l)d=200+(J5-1)(-S)=200-70= 130.
5,51.a) 37= .,+6d = 33
.
b) 38= -7
c) all = 8.
5.52 . ,+(n-l)d=206 => 8-3(n-l)=206 => n=67
=> a67=206,
5.53, lz a o = a, + (n -I)d , naiazimo ) 6+(0- J )(-2)=0, odakle je n=9,
5,54, Trebalo bi daje za nck; prirodan broj J1 ;spunjeno 287=1+(n-l) 4,
odnosno, 2(n'1)= 143. a to je nemoguce jer brqj 143 nije djeljiv sa 2,
5.55. Da bismo odredili deseti cian, treba prvo nac; razliku ovog
aritrnetickog niza. Koriste6i se formulom opsteg clana
~
a
a
!i', an = a
1 +(n-i)d nalazimo daje d =~,(n > I), U nasem
11-]
.' , d = 33 -3=5,Z
' all) = 3+(10- I) 5 = 48,
s Iuca]u]e
. og b
toga]e
6
5.56. Nekaje drugi clan x 2 Tada vrijedi: a, = x' i a7 = (x+ 1)2 Dalje je:
ll}
=>
d=%
=>
x2~2x-3=O
=.!.]2
=>
x=3
alOO
= 149,
d='i
2
= a,
+ 2d -., = 2d
=>
2d = 6
=> d = 3.
b) a9 - '4 = a, + Sd - (a, +3d) = 5d =>
5d = 16-6
=> d = 2.
=>
29d = 87
=> d = 3.
c) '4D - a" = 29d
5.37.a) a,- a] = a, + 2d -., = 2d
=>
2d = -2
=> d =-1.
b) ag-.5='] +7d-(a, +4d) = 3d =>
3d=-12
=> d=-4,
c) a", a,o = 20d
=>
20d = -20
=> d =-J.
5.38.a) a,=a,+d
=>
a,=a,-d=IS-8=10.
b) .,=a,+4d
=>
a]=a,-4d=30+12=42.
c) 3g=ar+8d
=>
al=a9-8d=80-63=17.
5.39.3) a,=a,+2d
=>
a,=a,-2d=18+2=20,
b) a, = -33,
cJ a, 'C 76,
5.40,a) 5,8, iI, 14, 17,
hJ 4,7,10,13,16,
0) 7,4, I, -2,-5
5.4La) -5,0,5,10,15,
b) 2,3,4,5,6,
c) 26,24,22,20,18
1
5.42.a) -I, -2 ,2,7.., ,5,
b) "~ ! I '2.,7.
c) ~ 0 _ ~ _3. _.3.
,
3'3"335"55'5
2
5,43, a,=3+3(1+])=9, a2=3+3(2+1)=12, 3,=3+3(3+1)=15,
5.44. as = 23.
5,45. 330~ a,+29d ~ -3 -I- 292 ~ -3 + 58 ~ 55.
/7
')
19
]]
5.46. 32o=al+19d=4+19'l2-4 =4--i~-2'
5.47. ,=-4, d~3.
234
a, +l7d=26
2+d=X'} => d=7}
=>
+2x+l
a, + -ld =
a J +7d=ll}
5.57,
2+2d=
Tra:;eni nizie: 2,9,16,23,30, ...
5.33.a) 4,6,8,10,12,...
5.34.a) 1,-2,-5,-8,-11,...
5.36.a) a, - a,
2 + d:::; x
=>
a, +a
= 22}
a 3 + as = 34
4
5.58,3)
2a, +12=221
=>
b)
d =4
G)+G,=32}
a .J ~a:;:::o
, 15
ill
=>
;;;::0
61
2a] +3d =
=>
22}
2a,+6d=34
=>
~:!}.
=>
2a, + 4d = 321
3d = 15
Nizje: 5, 9,13,17,21, ...
b)
5.59,3) 10,21,32,43,54, .
5,60.a) 1,2) 5, 4, 5, 6, 7, 8,
h) 4,8,12,16,20,24, ...
;,
5.61.a)
il2
'a4
16,12,8,4) 0, -4, -8, -12, ...
:;;:
12,27,42,57,72, ...
9,8,7~6,5.4)3~2, 1, ....
51
:::::"3
=> 2a , +20= 32
d =5 J
Trazeni nizje: 6, 11, 16,21,26, ...
<
d = 5J
a] +a5
. => 2a l +3d = 22}

3d = 12
=>
'
+2d=~'
6
If
'62.l?.+d)
= 65
6
72 J
651
72j
=>
. ..
i 7 10 l3
TraZenl l1tZJC: - , ~, -1~' -1'1' ...
b)
IL
2a,
00+0,=111
,
.
,
02 . 06 ::::
].J
""
""
11 - 5d
1, 1
a = -2- -
-{J1
=, .
+)(
l
I
=>
(a,'+d)'(a, +5d)=13J => lSd' -22d-69=Oj
=>
d=3,a,=-2
23
28
d=-15,a) =3'
Postoje dva niza koji zacloyoljavaju date uvjete ito:

,
28 117 94
5.62,a)
+a~ +a 5
::::0
24'}
a]a 2 a 4 :::::: 110
71 48 25
3' '\5' 15' 15'15'15""
-2, I, 4, 7,10,13,17,...
=>
a 1 +3 1 +2d+a) +4d =24}

a,.f~a , +d). f:l
, +3d)=110
~
aJ =8-2d
} .,=> a, =21.
a,+2d=8
I
=> (8-2d).(8-d)-(8+d)=11O} => (d_3)(d'-d-67)=10
d=3 J
Trazeni nizje: 2, 5, 8, 11, 14, l7, 20, ---
235
a J + a z + as ::::: J }
b)
aI
=>
a .a ,a =15
3
_ 4 5
1- 5ct '
= -3 - Il
--
aj
--
3}
C*) =
28d'+39d'+12d-404=OJ
d=2
= -k(1+2k)+n
Trazeni niz je: -3~ -1, I, 3, 5, 7, 9, ,_,

18
5.63. S18 =2[2a1 +(18-I)d]=9.[2.3+17.2]=9.40=360.
5.64.
S51
5.65.a) Trazi se zbir n .clanova aritmetickog niza cijije prvi clan 1 i razlika
d = 1. Otuda le:
5.71.lmamo daje
1+2+3+4+ ... +n =S" =%[2a 1 + (n -1)d]=%[2+ (n -1)]= ::(n + I) .

2
b)
1+2+3+4+ ... +100=
S100=~~O[2+(IOO-I)]=50.I01=5050.
cJ
1+3+5+7+ ... +99
5 0[2+(50-'1)2J=25.100=2500
2
d)
2+4+6+8+ ... +100= 5;[2.2+(50-1).2]=25.102=2550
5.74.
SI2 = ; (2a, + lid) = 6(6 + 22)"d 68 b)Sw = I; (2a, +9d) =5(-81 27) =90
5.67.a)
S,"
[2a,
30,
b) SJo=--L2a,+29d
+19d]=396
2'
J=13654
5.68.a) Aka je n paran broj, tada vrijedi:
1-2+3-4+ ... +(-I)""'n
(1 +3 +5+
pri cemu jc u svakoj zagradl suma od
) -{2 + 'I + 6 + ... )
(*)
1clanova aritmetickog niza.
r.
Ako je n neparan broj, n:=
~k+ 1,
.. }:2n-4+... +(-I)""n
tada vrijedi:
(I +3 +5+ ... )-(2+4+6+ ... ) =(*)
pi ~ ccn~~ .Ie u ~rvoJ zagradl SHmn od k+ 1, a u drugoj k 61anova

arltmetlckog llIZU. Zato, dalje, vrUedi',
Jk
f +(k-I).2]=(k+l).(k+I).-k(k+l) .. k-rl=n:l.
)- -2 l2+(k+l-1)2
-'2 l4
( *_"+lr-
12~i~ +32~42+52~62+ ... +(_lt+ln2=

.= (1-2)(1 +2)+(3-4)(3+4)+(5-6)(5+6) + ... = - 3 - 7 - II - 15 - ...
236
=- (*.
)
-%[6+(%-I}+-~(6+2n-4)=-~(J+n)=-n(n?+I).
Ako je n neparan broj, n=2k+ I, tada je:
G, =S2 -8, =9.
-~3' -~,9' - ~
27 , ...
a"" = S,," - S, = 2(n+ I)' + 3(n+ 1)-- (2n2+ 3n) = 4n+5 = 4(11+ 1)+ 1.
Otuda je: an = 4n+ 1.
TraZeni nizje: 5, 9~ 13, 17, ...
Kakoje
a,,+I- a,,= 4n+5 - (4n+l) = 4,
to je niz aritmeticki s razlikom d = 4.
=>
1520=%[2+(n-1)3]
311' - n - 3040 = 0
=>
1520=::(311-1)
2
=>
n = 32.
5.76. S" =::[2a, +(11-1)d] ~ 3528=:'[4+4(11-1)] ~ 1764=nn => n=42.

2
2
5.77. Rezultat: n = 80 .
5.78.4x-I-(2x+3)=2x+3-(x+l)
=>
2x-4= x+2
=> x=6.
Nizje: 7,15,23, ... SiO = 430.
5.79. Rezultat: X = -3. Nizje: -6, -8, - 10, .. '
10
5
=> ~(2a, +9d)=4-(2a, +4d)
5.80.
2
2
=>
L.
Ako JC n paran broJ, lada vrijcdi:
(*)=
a, =SI =1.Iz S2 =10, dobijamo
=> 3040 = 3n' - n
* = 41
n 2, (n2-112J--14+:;--,ljl,2J=-[2+n-2J--"[4+n-2]=--".
'\ ' nr (n 1, n
()
4 L \"'4
4 "
2
b)
= ~(5+50~)=735.
5.75. S" =%[2a, +(I1-I)d] =>
Zato, dalje, vrijedi:

L
=2"'
Nizje'.
5.66.a)
20
n(n+l)
2
a, =109-85=24. S" =9(48+175)=1197.
I
5
6d=a lO -a 4 =3
=> d""'2 ~ a l
=--.
Kakoje d=a2 -a j :::::8, toje a3 =a2+ d =17

5.72. a,,+1 = S,_" - S, = 5(n+ 1)'- 4(n+ 1}--(511' - 411) =IOn+1 = 10(n+ 1)-9.
Otuda je: a, = IOn-9.
,
4~4,311+1
4-4,3 11
5.73. an+1=8- n+ ,-,\- n+ , " " ' -31'
--311+1
= 2
=>
5,70.
14 r=2-tZal
+(l4-1)d]=7. [-18+15 5]= 7 57 =399.
S14
-~ Ii> +(k -I) 4]+ (2k + I)' =-}(2+ 4k) +(2k + 1)' =
1->'
=>
al=~.'
L.
20 l +27 =4al +24
Nizje:~, 2.,~, ~, ...

2
x~l x-2 x-3

1 n
X-l(X-1 1) x-I
5.81. =;.-+-x-+-~+"+-;: = '2(a, +a,)= -2- =;.-+-;: =-2"
5.82. Rezultat:
3n+ 1
2
237
5.83.a) a,,= a, + (n-I)d
=>
38 = 3 +5n-5
=> 5n= 40
8
n= 8. Sg= -(6+75)=164
2
22 = -5 +3n-3
=> 3n = 30
n = 10
Sn= 85.
b) n = 21, S,,=210.
37=1+18d
=>
18d=36
d=2; 8 14 =361.
=>
b) a,,=a, + (n-l)d
=>
=>
5.84.a) n = 14, S,,= 287.

5.85.a) a,,= a, + (n-I)d
=>
=>
b) d = 2,
S30
= 930.
1 _
84
d= -, S21=-.
5
5
28"
2459
n=---=--=17
a 1 +a n
54
5.86.a) d = 1, S" = 72 .
5.87.a) S,,=
b)
~(a, + a,,)
=>
n~ll,
101 '
5..~
d = 4.
d=a,,-a, =50 =2. b) n=30 d-=-~
5.88.a)
5.89.a)
5.100.a)
d=a,,-a, =51-3=48=3
n-I
16
16' .
=>
b)
n-l
a,,= a, + 32d = 34, S,,= 1056
25
'
5.93.a) Sf!
11
= "2(a l +a
=>
ll )
a" =a, +(n-J)d
al
+ GI!
a -a
n-l
5.94.a) au = -38, d =-4

5.95.a) a" = (/, + (n -I)d
n
Sn =2(a1 + a/!)
b) a, ~ 5, S" = 725.
5.96.a) '1 = -7, S" = -585.
a,,:~ +(n-I)d}
=>
a , =24-2n}
132=n(23-n)
= 8, a, = 6 ; (n = I,
n ~ 23, a, = I .
b) n
=>
28
an = ~n ~ a l
22-10
12
a,,:;:;:
b) = 18 d=3
=>
=>
8" =2(1 + 50) = 1275.
SO
= 4, S" = -205.
=>
'1 = -8).
n=10, a,=18.
n=ll,a, =2}
n=12,(/,=0
=>
~[2a, +(n-l)d]=210
x-I. 2x-2-x+2
;>
2
5.106.a)
a2+a6=241
a3 -as
=-6[
~[21-3(n-I)]=210
=>
.'d
x
_>
x-I =6
Q!+.d+Qj+5d=24
a 1 +2d-(oj +4-d)=-6
=>
x= 7.
2u I +6d =
24l
-2d=-6
a,
= 3} . Rezultat: 3; 6, 9, 12, ...

d=3 )
5.107.a) 1,2,3,4, ...
238
= 45
1l2'
x~ 1[2 x~ I+(X-2)(-;)] =3
=>
b)
a,= 9, a
b)
niza Ciji je prvi clan x -\ i razlika d = - J.. . Zato se jednacina moze

x
x
rjesavati ovako:
132=~(24-2n+22)
=>
a,,=39'l
G!=4J'
=>
+35}
43=a l +a"
=> n(3n-l)=420
=> 3n'-n--420=0 => n= 12.
x = a12 = 34.
b) n=15, x=59.
5.104.a) x = 55
b) lOx + 529 ~ 155 => x = L
5.105. Na lijevoj strani jednacine imamo zbir (x-J) clanova aritmetickog
(/, =24-217
a, =24-2n}
n'-23n+132=0
S,,=210
22
Il,
132=~(a, +22) J
=>
=>
+35}
a,,=a l
43=2a l +35
all =a l
d=3. Suma tih clanovaje210. Zatovrijedi:
b) a,,= -60, d =-10

a , =a" -(n-l)d=50-49=1.
b) a,
,
22=a +(11-1)21
5.97.a)
=>
d~-"--' ~-~=1.
=>
S" -2(a, +a,,)
2S"
172='2(a l +Qn}
Sn =2(a 1 +011)
b) a,=32, a,,=-128.
5.103.a) Na lijevoj stran! jednacine je zbir clanova aritrnetickog niza s razlikom
n=12,a,,=a,+2Id=-12.
n=22,.,,=a, +21d=32.
"" - - ,
a" =a,g +(S-1)'5'}
=>
5.102.a) a,= 100, a,,=O.
b)
b)
b)
a" =a, +(n-l)d}
=>
b) a,,=a, +39d= 83, S,,=415.
5.91.a) n=IO,a,,=a,+9d=28
5.92.a) n=18,a,,=a,+ 17d=23
I
5
d=-- G, =4'
4
b) a,,=a,+2Id=58, S,,=183.
5.90.a) a" = a, + 13d = -9, S,,= ,-35
5.98.a)
5.99.a)
b) 6,4,2,0, -2, -4, ...
239
5.108.a) 10.7.4. 1. ,2 ...
b) 1.3,5,7,9, 11, ...
5.109.a)
a] +a l +d +a J +2d.:;::::.
=>
~4+al1
a l +a,,_3
a l (a l + d)(a l + 2d) = 28
=4}
=4}
a,+d
=> al +d
16-d'=7
d=3
Rezultat: 1,4,7,11, ... iIi 7,4, I, -2, ...
b) Rezultat: 8,4,0, -4, -8, ...
=>
a,+d=6
5.110.a)
=>
a/ +(a, +d)' +(a, +2d)' =158

=>
:::::6- d
Rezultat: 1,,:J, 2 .s_

2' '2'
a,+a,+a,=2 }
5.111.
1
{JI
+a~
,
14
+ao-=>
9
=>
iIi
a l =l, d
' .. . .
I 2
Trazenl
br01eVI su; - - 1 iii
,
3 ' 3'
6.. ./6
1,
2"
1
.
=-''41
-9-J
=j, odnosno,
al
= 18 1
s,,, =4s"f =>
(JI
a,
5.1 i8.
=>
=>
G,
+4d = 18}
2a l ::;;; d
=>
= ~, d = _.
- - - - - - - - . toO =
+4d =-l8
2 " [2a, + (2n --1)d]=

2
a l,::: 2f' .
d =4)
n-l f2
1. 3. .1.
. 3' 3
4~
101100.
i
[2a, + (n -I)d]f
"
Trai",ni nizje: 2, 6,10, 14, 18, ...

]
-[2+(n-2)1 =n
n--I
n=n =>
n=3.
_ n(n + 1)
n - --- .
2
5.121. Pretpostavimo da je n=2k, paran broj. Tada vrijedi.
1- 2 + 3 : 4 + ... + (-I ),,-I n = 1- 2 + 3 - 4 + ... + (2k-l) - 2k =
5.120.
6+./6
---6-,1, - 6 - '
5.113. Nekaje x najn:mqji trazeni ncparni broj. Posmatrajmo niz brojeva:

x, x+I, x+2, x+3, x+4, x+5, x+6,
Prema datom uvjetu vrijedi:
30,
1+2+3+ ".
= 1+3+5+ ... +(21;.-1) __ (2+4+6+ ... +2k) = .1.:,:2k-l. k _ 2+2k. k =_k =_rl.
2 2 2
X;+("+2)2+(x+4)2+()(+6)' = (x+ 1)'+(x+3)'+(x+5)'+48

x +6x-27=0
=>
x=-9 x=3.
Postoje dva niza brojeva koji ispunjavaju date u\jete ito: '
-9, -7, -5, -3 i 3,5,7,9.
Sn
at +a 13
2a, + !2d
1
5.114.
=>
SIll
an _ l2 +an
2
2a1 +(2n-14)d 2
a l +6d
1
=>
=> 2(a, +6d) = a, + (n -7)d => al = (n-19)d.
a, +(n-7)d 2
lz drugog uvjeta dobije se:
240
=21+41+ ... + .. + (21 +9920) =
a, +d=3.3
, (2 \
progresiju: 21, 4.1, 61, g 1," .. Zbir prvih 100 Clanova posljednjeg niza jednakje
, 21+21 +99100
SlOe
2'
45(10+98) = 45.54 = 2430.

2
5.117. Opsti cian prvog niza je oblika 17+4m, a drugog 16+5n, gdje .Ie
m,nE p,I,2,,3, ... }. lzjednakosti 17+4m=16+5n slijedi 5n=4m+1. Rjesenja
posljednjejednacine u skupu prirodnih brojeva su slijedeei parovi (m, 0): (1,1),
(6,5), (Il, 9), (16, 13), ... Zajedoicki clanovi dvije progresijc cine slijedeeu
a, +d=6
\
(6-d)' +6' +(6+d)' =158!
a,' +,_)1 +(a, +2d)'

\3
=>
5.112.
1..,
", =1, d=5

a l ::::: 11, d = -5 J
3
=> (n-22)d = -2al.
5.116. Rezultat: S 45(11 + 99) = 4555 = 2475 .

2
2d' = 50 J
Rczultat: 1, 6, 11.... iii 1 t, 6, 'I, ...
b)
S = neal + a,) = 45(10+ 98)
a, = I, d =3 }
a):;:;:;7,d=-3 '
=>
=::.
(n-22)d = -2(n-19)d => n-22 = -2n+38

=> n = 20.
5.115. Trazisesumaniza: 10, 12, 14, 16, ... ,96,98.0vajnizjearitmeti6ki
s razlikom d = 2 i ima 45 clanova. Zato za njegovu sumu S vrijedi:
al +d=4 1
(4-d).(4+d)=7]
=>
a l +d=4 }'
a l 4(4+d)=28
=>
=::
2a, +(n+2)d
=>
2a, + (n -4)d 3
3
Zamjenom ranije dobivene vrijednosti za ai, dalje vrijedi:
t2}
'.'
)
Ako je n = 2k- i, neparan broj, tada vrijedi:

1-2+3-4+ ... +(-1)""'0= 1-2+3-4+ ... -(2k-2)+(2k-l)=
= I +3+5+ ... +(2k-l) - ( 2+4+6+ ... +(2k+2 =
1+2k-l
2+2k-2
2
n+1
= ----k-----(k-l)=k -k(k-I)=IC=--.
2 2 2
5.122. Pretpostavimo da je n=2~ paran broj. Tada vrijedi.
1-2'+3'-4'+ ... +(-I)"'n' = (1'-2')+(3'-4')+ ... +(2k-I)'-(2k)'=
= (1- 2)(1 +2)+ (3- 4)(3+4) + ... + (2k-I-2k)(2k-l+2k) =
= -(1+2) -(3+4) - ... - (2k-1 +2k) = - (1+2+3+4+ ... +(2k-l) + 2k) =
2k(I+2k) __ n(n+l)
2
2
Ako je n=2k+ 1, neparan broj, tada vrijedi:
241
5.132. Ako su a 2, b 2 i c clanovi aritmetickog niza, tada vrijedi:
5.123.
s" =
e2 _b'=b'_a2
n'p}
a+b a+c
n[2a, + (n- ])d]
n 2p
=>
k'p
2a, +(n-l)d
2a, +(k-l)d
= 3,
a+c-a-b
c-b
(a+b)(a+c)
(a+b)(a+c)
c-b
I
b-a
I _
b-a
:;'+b' a+c ~'c+b' a+e - (c+b)(a+c)
a+c
b+c
pp2p
Gj
=> 2a,=d; d=2p.
2
2
2
2
5.124. Neka je d razlika dobijenog aritmetickog niza. Tada vrijedi:
a, =2'0'0 =20=a, +9d
=>
9d = 18
=>
Traieni niz je: 2, 4, 6, 8, 10, ] 2, 14, 16, 18, 20.
5.125.
(e-b)(c+b)~(b-a)(b+a)
=>
Dalje je:
=>
Sk =k'p
=>
b+c-a-c
(c+b)(a+c)
=1'
d=2.
a -a
as "" 17 . Prirnjenoll1 formute d =-"--..!.. dobijamo

n-]
3
.
.
"k"
5,,"',
7
17 .
d =17
-....
- = 2 ,pajeantmctlc'lnIZ5,
0
5 .126. Neka je d razlika dobijenog aritmetickog niza. Tada vrijedi:

a, = !l,a" = 22 = a, + lId
=>
lId = 22-11=11
=>
Trazeninizje: 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,20,21,22.
5.127. Nekaje d' razlika dobijenog aritmetickog niza i r broj umetnutih

'I
T a davnJ"ed'1: d'=-=--=3.
d .. 22 - 4
canova.
r+l
6
Trazeninizje: 4,7,10,13,16,19,22.
5.128. S . n(a, +a,,)

n
2
d'=
n(-3+31) =14n
2
252
. 14
=>
n= -=18'
'
d
= 31+3 =2.
(n-2)+1
17
Trazen; nizje: -3, -1,1,3,5,7,9,11,13,15, "" 31.

5.129. Neka su duZine stranica a, b, c. Tada je: b = a+3, c = a+6, pa prema
Pitagorinoj teoremi vrijedi:
(a+6)2= ,'+(a+3)'
=>
a' - 6a - 27 =
=> a
Duzine stranica trougla su: a = 9, b = 12, c = 15. 0 = 36, P = 54.
5.130.
9.
<P=~(2'+T').
2
5,131.a) Ako je a, b, c aritmeticki niz, tadaje 2b = a+c, pa za posmatranu

kvadratnu jednacinu vrijedi:
2
ax +2bx+c = 0
242
ax 2+(a+c)x+c = 0
:>
ax(x+ I) +e(x+ 1) ~
=>
x=-l.
:>
:>
ax +ax+cx+c = 0
(x+l)(ax+c) = 0
5135
+--
C-+ .... ,
C--
. . j;;; +,J:;; j;;; + Va}

.J an + VaIH!
F, -.[;;;
.[;;; - Fa;
J;;:: -) a,,+,
+ r:-,
c,
+ ... + r:- 2
C)2
(F,)' -(.[;;;)' (va,) -(va,)
(va,,) + (va,,+1
243
5.140. Dokazimo. prvo, daje a n+a3n = 2S2n Zaista, vrijedi:

3 +a3n = 3 n+a2n+1I = an+a2n+nd = 3j+(n-l)d+a2n+nd = al+(2n-l)d+a2n=
n
= a2n +a211 = 2a2nDalje se dobije:
ra: ~ f;; + Fa; - Fa; + ... + J~-:: -" Fa:::

a)~a2
a 2 -a3
Gn+On +!
E - r;; + r;: -Fa; + + .Ja: --,r;::: ~ .Ja:- J-;:~
-d
1.
5_136.
-d
-d
,fa= - ,fa~
-d
JO.: + Fa; + n. + ~an_l + ~l
ra; -ra;
ra::; -,r;;:
r::-
,-
_, __ :c__. _.,_.'- = :1.9::. -,j a i

3:....:_ q,1
d
11 .
.)11
11
3n ~
a \ +a211 = S2n
n
- S" S,,,
a l +a1" --+
-d
-an
011_1
2S +------1!!..
2S- 1
= __
+a +0.
=>
J;; +J;;;'~ -.Ja 2 + ... + .Jafl~) +-Ja:'-Fan-! -ra;=

,fa,-F, ++ ra::; -ra; ~ ,fa, -Fa; +. +ra::; -ra; =
a j -a 2
a1
=>
a +-a
2"
3"
==!i!L
n
j:;:: +.J 01
n--1
5.137.
5.141.
=:>
2a j (m-n)=(n 2 -n-m 2 +m)d
=> 2a!=-(m+n-l)d.
S 1Ii+J1 =-2~-l",-,al
m+nr,) +(m+n-l)d
, ] =-2~
tn+fl[-(m+n-I)J+(m+n-l)d]=O.
am_II
0'"+11 =
lltHi
am
-+
x=a",+ndl
~>
y=om-ndJ
-nd)
nd
a"
= a" + mdJ
a + 2d
a =(a + 2d) tg
20 1 + (fn -1)d
.
=> - = ----.-- - , pa JC 2ma, -+ m{ n -l;'J
n
+(n-l)d
.'
m(2a j -d)=n(2a l -d) , tj.zbog m:;t.n,
n
'"'Ill _
~
G"
=>
":J
2
=>
a=+----
ill
2na + rI,{ m -- i)d, odakk J' c

!
=--. Daljc vrijedi:
a +(m-1)d
d
-;;-+(m-I)d
d + 2(m -I)d _ 1-+ ?(m - I)
2m-1
aJ+(n-l)d
d+2(n-l)d - 1+2(n-l)
= 2n-1
'
L.
- - 1 .....
----- = ----
+ (n-l)d
,a
a=(a+2d)lg-2
a + 2d: (.l +o05a)1

a ..- (l- coso:) J
-1 + COSet
=>
~
,a2
,a
a=(a+2d)lg--2,
a + 2d = (I + casal}
=>
!>
in
244
sin 2 a,
'
a+2d = ::2cos--
a + 2d = i(l + cosa)}.
m(2a,+(m-l)d)
SII - ~_ n-(o\ + a -)-- = ,;(20; + (n ---1)d)
5.139.
2n
- m(al + a )
= 2 1+ c20s~-1
=>
al1=--~+(n-m)
,a
a=(a+2d)lg-2
=>
+ md = alii +- nd
x+y
2
=>
_2
(a + 2d)' = 4cos'
a", = x+..l:: d=---- x-y

2 ~
2n
=>
--=lg--a+2d
2
=>
ndt
0", + 1 =>
0m-,-iI = am
5.138.
ala + 2d) = s.in2a; Ii

a
,a
= cOSCt
a~(I-cosa)J'
Postoje dva niza koji zadovoljavaju postavljene uslove ito:

I-cosu, I, l+cosa, 1+2cosa, .... ; -t+cosa, -1, -I-cosu, -1-2cosa, ...
5.142. Da bi dati brojevi bili clanovi aritmetickog niza, mora da vrijedi:
log2 + log(l' +3) = 210g(2' -\), odnosno,
log(22' +6) = log(2' +1)2
(2,)2_ 4-2' -5 = 0
22' +6 = (2' +1)2
log 5
=>
2' = 5
=>
log2
x~-~.
245
5.143. Neka su duzine stranica cetverougla a, b c i d napisane u rastucem

nizu. Kako je ovaj niz aritmetlcki, to je a+d = b+c, ako su aid
suprotne stranice, po teoremi 0 tangentnom cetverouglu,
zakljucujemo da se U ovakav cetverougao maze upisati kruznica.
5.3.
5.157
Geometrijski niz (geometrijska progresija)
5.144.a) 6,12,24, 48, 96, ...

c)
8, -4, 2, -1,
5.145.a)
5.146.a)
c)
5.147.a)
b)
J
"27 , ...
1'3'9
5.149.3)
q=-~=-=2
G6
32
b)
2 8
32
2'3'9'27'"
64
a7
a l2 1 4 I
5.150.a) q=-=--:-=a" 5 5 4
3
5.15!.a) q=3,a,=aq'
b)
q=5
a
16
4
a=--=q'
27
=>
5.152.a) Neposredno nalazimo
a, = J, =~7
b)
c)
S,-S' 10 '~20'
c)
q= 10
c)
I
q= 12
1
2
a=-
c)
~.
q= 49
j
=2-7
b) Q,
a,
a"
=QI-q
II-I
('j'
GS=-g ,,11
c)
5
a]=-10, G5=--'--)'
8
:::::>
q' ~ 64
=>
25 60 =~H ~H'
a2
5.156.
b)
a9=a,.q8=-5{~H ~~ 6:61'
IG)' ~ ;4'
=>
~>
=>
>
=>
=>
II-I
0,(1 ~q")
s"
I~q
G j -G1q
422 - 422q = 162 ~ 32q
a,= 131072 ~ 2 .
4'
II
-1= a,q ,1= a,'q

q' =-1
=>
5.161.
5.162, SIJ
=>
a,4" =131072
:,:11
:,~
=>
162~32
422
I-q
=>
390q = 260 =>
l~q
q~3
'Gr~~~~(H
,,(,,-I)
tj, 27 = 2n"~1 , pa .Ie n=8. Daleje, broj --128 jc osmi clan geometrijskog niza.
5.155. Uputa: -- =q
5.159.a) alO= a,q9=
=>
n = 5.
..
. ,
2
k
n-k
n
5.163. Posmatrajmo geometfljskl nlZ: a, aq, aq, ... , a9 ',:": aq ,"', aq .
Clanovi aqk i aqn-k su jednako udaljeni od kraJnJlh clanova (prvog
2
i posljednjeg) j vrijedi aqk,aqn-k = a2qhl.k = a qH = aaqB.
a=81
7
5.153. Nekaje a" =~128. Tada.ie-128=(~1) 2"-',odakleje 128=2"-',
1
5.154. q=;;,aJ=lO,
_
=> n=10.
a,=a"q'= 10.(_3)6=7290.
=>
, a, = 7' = 49 . Kako je
=-I,q=~i
=> G)' =Gf
b)
=>
q='-"-.
to ie:
at
~6;61=~3Hr
b) a, = a"q 4 ,a" = a"q 11
4, -4,4, -4, 4, .. .
c) 32,4,2, ...
b) 16,4,1,...
3, 6, 12,24, .. .
b) 4,12,36,108, ...
10, 100, 1000, 10000, ...
L -4, 16, -64,...
b) 5, -10, 20, 0040, ...
cJ -2,8,-16,32, ...
J J
=>
=> n=12.
5.J58.a) a,=a,.q"'=3.26 =192.
2' -4' ...
5.148.3)
(~f +H'
a,,~a,q"-'
5.160.a) a,=a"q
-2,-2,-2,-2, 2,-2" .. ;
=>
2
n
,,1-<2+)-', +(11-1)
a" q-'5.164. aaqaq .... aq = a .q
~.
5.165. U trazenom nizuje a,= a = 1 i a,= aq' =64. Otudaje:
g' = 64 => g' ~ 2' => q = 2. Tra'i.eni nizje: 1,2,4,8'4 16,32,64.
5.166. Utrazenomnizujea,=a=3 i a,= aq4 =243 .OtudaJe 3q =243
=> q' =81 => q' =3' => q=3. Trazeni nizje: 3,9, 27, 81,243 .
l'
26(1+ q+q2)'= 7
5.167.
('4+ a,+ a,) 2 = (a,q'+
a,q 4,Ta,q5)2_
~a,q
8
= a,'q6(1+ q+ q')(1+ q+ q2) = (a,+ a,q+ a,q2)( a,q'+ a,q + a,q) =
= (a4 + as + a(,)2 = (a!+a2+a 3)(a1+a 8+a 9) .
q=2 iii q =-2.
5.168.
(~r'
5.169.
2048
=>
~~r'l
~~q"P
=>
k.Jf, ~q1
,,-~ =qI
=>
k-~ =,,~.
247
246
5170
.
.
a 'a = aqm-l.aqn-I=a2 m+n-2_
a ,~,
~1
5171a)
,
,
- a 2qk+s-2_
- aq k-l aq5,1 = avas .
m n
q~2
S 15 ~
~ a,
~, n~15
~
, c
q-I
q= 2, q=""'i}
=>
15
1s
a (q'O -1) 3(2'0 ~ 1)

= __. _
q-,1
'
2~1
_2 _1
2 +J
---~-~-~10923,
-2-1
.::.c2....----'-_
= 3069,
( (qllli
1048575
5, 172.a)
=>
a(/ = 12
2-1
al=l,q=_2,n=15,S'5~a,qlS-~=1
_1
b)
l'
215 1
-I ~ 1, - - ~ 32767 ,
l~q
q" -I
l-.I.
.I.
3" -1
3280=--
=>
5,179,a) S" =a'0
=>
3-1
5,173,3)
b)
741
8
S,,~--,-,
s"
5,181.a)
( 161"
27
i 2)
1-S,,~1'"-\--. =_L
1-
,1"(;
2-16
II
q --1
a,(q"
"
il2
+ a4 = 30 i
a2 04
= 144
aq(l+Q')=301
12)
4096 =
(I]
4" -I}
5461=(1-\ 4-1
=>
4096=a\.4,,-1
J
Q,
4"":
32
32802 = 3" -1
b) n= 10
b) n ~ 7
n = 8.
16383=4al~"-I-al~
4096 = a l .4"
~>
=>
65104=a ' (-5)" -I

!
-5 ~l
q"-J
=>
78125=a, ,(-5)'"
635 =':1.(2 --I)
~>
2~1
=>
~>
q~1
aq' =
248
~I)
=>
S,,=a l - q-I
=>
5,177. S
Q].q
q- J
5,176,a) S ~a~
-11
q-l!
16383 ~ 4,4096 -
8
b)
a,(q"~J)
5.175. S/1
=>
16)
4(2 -
=>
S,- 91(5 + flO)

125
b)
5,178,
19(2 + 16)
-19
, q"
,,_I
a" =
1-, ~'"""'
5,174,a)
=a\
= :J.Q69
1024
=>
5,180,a) n=5
'I
48'l'1~-. I 481 I
)
, 2) ) = ----"- ~ 1024_ = 961 023
a(!~qlO)
1048576
odnosno,
~>
3 -1
6)60~a - I 3-1
(3' -1)0, = 2,6560
6560
3069 = 0, (2
~ I~
2 1
=7
-- ,
b)
10
aq+ac/
=30}
=> 3069 = 1023a l => al=3 .
aq(l + q') =
=>
144)
301
(aq2)' =144
aq(l+q')
_l,tl!
aq2
12
aq'
= 12
Q,=--I
=>
=~_~=~
at] aqJ =
=>
=>
2,6560
____
2,6560
3" -I
=>
78125=a, ,(-5),,-'
ell
390624 = 5, a, ' (-5)"" + "'}
=>
6(1 + q':= 15 q}
78125 = ~(-5)"-'
S =63
"
5,185,a) a,,=aq"" ~> 512=q'0-'

S" ~ 1023
- 186)
0 S _ 255
).
.a q = ..-..,
"-'32
78125 =
=>
a, ,(-5)"-'
a, =--l~
n =8 J
=>
),182,a) a,=I, n=11

5.183.a) an = aqll-!
q" -1 35 -1 243 -1
SIt =a~ = - - = - - = 121.
q-l
3-1
2
5,184,a) n=6
390624 = 5 ' 78125 + {I, 1
b) a,
81 = 3 n- 1
b)
12, n = 10
=> n "--": 5 .
n ~ 8, S" = 765
b) n
= lOS = _ I 023
'"
16
~> '1=2,
b) q = 3, S" ~ -4368
=> 512='1" => q"=2"
b)
=.1.3' s - -~~
3
/I
aq' = 12
249
~aq""lf
5.187.a) S
~>
J6~q"-'}
=>
Nizovi
=>
15q ~ 30
b) n=4, q=3.
3
1
255
5.189.a) an = 64' Sll =6"4
32
5.190.a) a
~--
729'
11
6305
S = .. - 29'16
II
5.191.a) n-lleparan, an
5.192.a) n = 6,
5.193.a) a
!,
,
G_
5.195.a)
b)
q="4'
b)
all
b)
a l1 =16 ,
b)
b)
~4,
= 3906
"
625
b) a
=:61?
+a~
~
=>
a2 +a3 =30)
a J + Glq:;;;: 6 !
~lq+alq2 =30(
a,(J+q)~6
=> a,O"'QJ=6}
G,q(1 + q) ~ 30 I
q~5
G I (I+q)
6J
Trazeni nizje 1, 5, 25,125, ...
b) a=I, q = 6. Trazen; nizje I, 6, 36,216, ...
=>
+aJ =6~
0; . a 4 = 5 J
G2
5.196.a)
=>
G1q+a1;2
5q2
= 16,
=>
q 3 =5
q=~; a
=*'
1 =>
+a)q=18
0::;:
1
-Q-'1 +- qq 2 = 38 Jf
1
144
a,(1+'1)=18
}
G,(q3_ q 2)=300
300 J
a,(1+Q)=18}
=>
3q3 -3q' -50q-50=O
1
Trazeni nizje: 3,15,75,375, ...
a+aq+al
aaq2
=>
=-141
=
=>
a+aq+(aq)'q=141
=>
aq
16J
3 11
=4"
= 315
,
8'
S = 85
'- n
8'
=>
a+4+4q=14(
aq=4
=>
a=IO-4Ql
(
=>
G+4 Q =10}
aq=4
=>
Q=8,
q~2 .
ispunjavaju postavljene uvjete ito: 2, 4,

1
b) Rezultat: 2, I, 2'
a=2,q~2}
1
Dobili smo dva niza koj!
=>
q~2, q~~J
a,(1+q)=61
a,q(l+'1)=30J
'1'
..
II
=>
8~
i 8, 4, 2, ...
...
I 1, 2, ...
2'
a+aq+ aq-,
21}
=4
=>
a-aq=-3
=6}
an +'1+q2) =
=>
a(l-g)
2}]
3
a(l-q)=3
9,1,9,81, ...
5.200.a)
a(l-q),.. 3
~oji
q=-,a=4
41
)
..
3'
q =-J,a
=>
=4
<, . .
zadovoljavaju uyjete ito:

4,
b)
4(1 + q + q') ~ 7(I_q),i
=>
4q' +l1 Q -3=O}

a(l-q)=3
=>
~., 1, 5, 25, .. .
q=9. Nizovi su: 81, 9,1, ... i
G1
a1q3 - G 1q2
/l
144
an = 320
=>
Dobiii smo dva ni7..a: 25, 5, 1, ... i

a1 =81,
=>
=>
1
12
-12,-1,--,--, .0.
18
Postoje dva niza
-26q+5=O~
2
250
7,
1~' 1~0 ' ...
S ~463
=>
G]
b)
= 5.
a i aJq ::::: 5 )
=>
=>
81
-10, I, -
a,(1+'1)=
= 100, s~~
,
1000'
b) a =20,
5 194 ) a = 5 S
..3
SUi
a, + a, ~ 18 }
a4 - a. ~ 300
b)
=>
1
q=-.
n~5,
5.188.a)
~>
q-l
1
1
a, =-10, q=-IO; a, ~-12, q='i2'
5.197.0)
an = aqJH
Rewltat: 25,5, 1,...
%, - ~,
~?
121
77 49
3"
-3 ':;
=>
a(1+q+q2)~39}
a' (1 + q2) =
90
251
=>
90(l+q+q')' __
1 + q'
a
392)
=>
90
1+ q'
=--~
109' + 20q' -139q' + 20q -159 ~
=>
,90
a- = J + q2
O}-
5.208. Kako su a, b, c clanovi geometrijskog niza~ to vrijedi: b = aq i

c=aq2, pa mol-emu pisati slijedece:
(a+b+c) (a-b+c) = (a+a'1+aq') (a-aq+a'1')= a 2(I+q+q2)(l_q+q')=
10(I+q+q')' =169(I+ Q2 )}'

,
90
a = 1 + q2
= a (1+q2+q 4) = (a2+ a 2q2+ a 2q 4) = a 2+b 2+c 2 .
5.209.
q =3
}'
=>
2
90
a =-1+q'
b = aq"-'
=>
'1"-'!
=>
=,,-~.
=>
ail-V;; _ bll-!jb
Traieni nizje: 3,9,27, .. .

b) Traieni nizje: 9,3, 1, .. .
5.201. al+a!q+alq2+alq3+ ... +atqJl! = (aj+alq2+ ... )+( alQ+alq3+ ... ) = Snep + Spar.
Dalje je: Spar = Rlq + a1q3 + '"
= q(aj+alq2+ ... ) =
q,Sllep'
5.202. a,+a,q+a,q'-la,q'+a,q4+ a ,q'=1820

?
a,(I+q+q'+'1"+'14+ '1 5) = 1820
? a,(1+3+9+27+81+243)=1820
?
a,=5.
Trazeni nizje: 5,15,45,135,405,."
5.203. Neka je II, 32, a3, ... , an, ... geometrijski niz (progresija), Nekaje ak
ma koji clan ovog niza razlicit od prvog ciana (k> 1). Tada vrijedi:
akj"ak-'1= (llqk.2 ajq k = aj2q2b2 = (ajqk"i:': = (aky2,
sto znaci da je ::ik geomctrijska sredina clanova ak_! I ak+\'
5.204. Nckaje ai, a2, a:;, .. " all, .. geometrijska progresija. Nekaje all ma
koji clan Dve progrcsije razlicit od prvog clana (n> 1) i neka je n
prirodan broj. Clanovi progresije koji su od clana all udaljeni za k st!
3,,_k i all"He. Zato vrijedi:
n-k-l
ni-k!
2 in";
(
no!)'
_ )'
ank,aJl+k= a!q
alq
= al q' - = a!q
= la
n _. ,
sto znaci da je all geometrijska sredina clanova ~-k i an-+k.
a,(1+lj')=-49}
a,'1(I+'1)=14
o}
2q 2 + 5'1 + 2 =
a,q(l+q)=14 _
=>
14
a 1'1(I+'1)=14
a,L](l+q)
?
=>
q = -2, a!=7.
111
,-
Ix}'
-";J"
"
q"=X
-;
y
2n~
a -
n --
,Y
21!Jxm-~'
5.211. (a,+a,'1 ~ S" a,+a,q+a,q') ~ S,,) ~> a,(l+q) = 4, a,q2= 9

=> al= I, '1=3.
Ss= !+3+9+27+81=121.
~>
a 1 (I+q3) = -491
Traicni nizje 7, -14, 28, -56.

5.206. Kako su a, b, c, d cranovi geometrijskog niza, to vrijedi: b= aq,
c = aq2 i d = aq3, pa mozemo pisati slijede6e:
2 b2 - 7) (b'-'
j
d'
(~
., - -, ? 4, (a2q 2+a"'1
., 4 - 2 6
( a + -cc-+c-+)=
a'+a-'f+a'q)
+a q)=
4
= a q'( 1+'1'+~4) (l+q2+q") = a'q'( 1+'1'+'1')' = (a''1+a2,/+a2q 5)'
= (ab+bc+cd) .
5.207. Kako su a, b, c, d clanovi geometrijskog niza, to vrijedi: b 2 = ac,
2
c = bd i be = ad, pa mozemo pisati slijedece:
(a_c)' + (b_C)2 + (b_d)2 = a'-2ac+c'+b 2-2bc+c'+b'-2bd+d2 =
= a'-2b 2+c'+b'-2ad+c'+b 2_2c'+d' = a 2-2ad+d' = (a-d)'.
252
n:j7;_I1Vb
(I, +3q
=>
= 10
=>
3q'-IOq+3=OJ
Postoje dva niza koji ispunjavajll date lIvjete i to: 1,3,9,27, ... ; 9, 3, 1, ...
5.213. Neka su trazeni brojevi: a, aq i aq2. Tada vrijedi:
Q
+ aq + aq2 :: 211
1
1. 1 _ 7 ~
+----1--1 -~I
a aq aq- 12J
=>
(} + aq + aq2 ==
=>
ac/ + aq + a
211
7
- - ,~,-"""-I
a~q~
a+aq+aq' =211
=>
12J
~~~, ~ :2 J
a+aq+aq2 =211 _.
u,,-6+6q~211 => a+6q~15f
-->
aq =0 J
aq=o J
aq=6 J
c
Postoje dva niza koji ispunjavaju date uv.lcte ito:
3,6, 12,24, ... ;

3--x
5.214.
x+2
7+x
3--x
=>
12,6,3, ...
(3-x)' ~(x+2)(7+x)
=>
15x;;:~-5
=>
X=---- .
253
" . ..
5 [0 20
T razemmzJe: - , - , - .
3
a2(1_ q2")
5.215. Da bi navedeni izrazi bili clanovi geomertijskog niza, mora biti:

(2x+3), = (3-2x)(3+x)
=> 4x2 + 12x + 9 = 9 + 3x - 6x - 2X2
=> 6x2+ 15x=Q
=>
x=O, x=-~.
2
TraZeni nizje: 3,3,3, odnosno, 8, -2,
5.216.
a3+a3q3+a3q6=584}
2"'
a 3 q' =64
01
2.
+02
Ta)
+a4
=> Q.:+-q+q2 +q2)2
30 I
f
=340j
~>
=>
(26 - 5q)q = 51
f
a+ 5q =26 J
=>
aq+26=31 }
a+ (aq)q = 26
5q' - 26q + 5 =
a+5q=26
o}
=34!
G,q(l +q4 l
a,q2(l+q4)=68
Sri =63
q=2
=>
=> 14(1 3
S" =63
=>
a,q(l+q')=34
=>
=>
q!1 -1
a,----=63
q
2'
'3
=>
a l =1
q=2
I
'
2" =64!
=>
31)-17(1 2
-2)-31-~4=OJ
a,(l+q+q2 +q')=30,
3
b)
02
+ 03 = 26 }
a i 2 + a 2 2 + o} 2 = 364
=>
=]
=2, a l =16\
1
q=2, q=2 J
a]
=>
5.222.
f-
=>
141 3 -42t-17t 2 +34-31-3:=OJ
1
a,(l+q+q 2
+q' )=.30,q+-=t
q
5
9
t=O,t=~,t=--
~62
log a+ log aq + iogaq2
~>
=>
Trazeni nizje: 2, 4, 6, S, odnosno, 16, S, 4, 2.
a+aq+aq2
=>
254
q+~-=I}
q
14t -171 -451=0
a,
q=2
n=6
...
-1
01
=> 14l(q+H -{q+~JJ-17l(q+~)2 -2J-{q+~)-34=O

11f
11
a,(\+q+q-+q)=30, q+-=I
a,(l+q+q +q-)=30, q+-=I
1
.
q=S,a=25
Trazeni brojevi su: 1, 5, 25, odnosno, 25, 5, 1.
= 341
5.2IS.a) a, +a, = 68.
G,(I+q+q'+q3)=30
q = 5, a = 1 '}
a 2, +a6
-17q + 14~O J
14Clq3 + J..
lJ-17[q2 +J._] -3(q +.1.1_ 34 = 0 f
q3
q2
q)
J
=>
=2
a+ 5q = 26
=>
3q'
a,(l+q+q2+q')=30
aq =51
=>
..
3 17 14
14q -17q -3q-34-----, +,=0
q q- qj
3
Trazeni brojevi su: 2, 4, 8, odnosno, 8, 4, 2.

=>
14q' _17 q 5 _3q4 _ 34q 3
340
q=~, a=8}
q = 2, a
a+aq2 =26j
a,(1+q+q' +q3)=301
a,(l + q + q2 + q3) = 30
=64 r
=>
a+aq+a(/ =311
'
a,2(l+q2 +q' +q6)=340J
5.217.
'3
a,(1+q+q-+q
)=30
=>
=>
900
1 + q2 + q4 + q'
a + 64q 3 =5201
(520--6 4q 3)q3
=>
=>
5.221.
::::
a,(l+q+q2+ q 3)=30)
a3+64+64q3=584l
=>
a +64q 3 =520}
a 3 q 3 _64
a 1 + a 2 + a 3 + 04
aaq aq 2 =64
=>
a' (1- q''') .

l-q
5.220.
I-q
::::0
1
= 6"
,t. ~
a+aq+aq
logaq=IJ
a+ 10q = 52}
aq ~ 10
~>
3J
=>
~>
a(1+q+q')=62
310ga + logq
= 3)
a+IO+ 109
621
aq
= 10 J
a+ 10q =521
(52-10q)q
=10 J
255
a=52-lOq
=>
5.226. Kako je Sn
a=2, q=5}
I
a = 50, q =5
Sq2 -26q+S=OJ
,',
l+log"x
Ako uvedemo smjenu log" x =
t ,
Kako t
=>
t! = 0,
(2.3
-313
--3".
iog,,-~
x: =
=>
S,,(1-q)=1+2(q+q' + ... +q")-(2n+l)q"".
Akoje q
3+13 =13+1, log ,x=5-J3,
= a(l-q")[a(l-q3,,)
(I-q)'
i + q - (211 + 3)q" . . 1 + (211 + l)q'o+'
a-
__
(I ... q)'
Ako je q~l, tadaje S" = 1 + 3 + ... + (2n + 1) = (n + 1)2 , kao zbir prvih 11+1
Clanova aritmetickog niza, ciji je prvi clan jednak 1 razlika 2.
a(1 ... q2"J]=

l-q
I-q
a '(1 -q ") . [I -q 3" - 1+. q ,,,]

I .... q
(1- (1)'
1- q + 2q - 2q'''' - (211 + 1)'1,0+1 + (211 + l)q'H2
' .
~::q +2q(l-q")-(l-q)(211+ l)q,,+1
l-q
Ox
1 + -3-'/3.
3
l-q
"
= __.......!_-2,q_ _ __
SiS,,,, S2,,)
1, tadaje
1
5.224. Za 5 sati desi se 10 razmnoZavanja, pa ukupno nastane 2!0 = 1024

bakterija. Za jedan dan (24 sata) desi se 48 razmnozavanja, odnosno
nastane 2.18 = 10485761048576256 =16777216 . 16777216",
2814749767 loj bakterija.
5.225.
'7'
1+ 2'1 -='l.... - (211 + l)q"+1
9 +-5J3
.,.
log ,x = - , A- na Iogno se d0 b"
IJC druga qesenJe.
~
+ ... +(2n-l)q" +(211+1)'1'0+1
SfJ-Sn . q "" 1 +2q +2q2 + ... +2q" -(2n+ l)q,,+l
-313
3
11-3
=>
0 ne zadovoljava prirodu zadatka, to postoje dva rjcsenja ito:
-3-13
log" x = - - - ,
n-I
S 11-2
S,,'q ='1+3'1' +5q'
1
+----.
1+21og"x 1+3Iog"x
11-
S" = 1 + 3q + 5q2 + ... + (2n + l)q"
nakon srcdivanja, dobije se:
t(3t 2 +6t+2)=O
, to vdjedi:
Qlq
-arq
Dakle, ovaj izraz je funkcija od q.
5.227.a) Pomnozimo sumuS n sa q i formirajrno razliku na slijedeci nacin:
Postoje dva niza koji zadovoljavaju date uvjete ito:

2,10,50,100, ... ; 50,10,2, ...
5.223. Prema datim uvjetima vrijedi:
log" x _ log" x
log" x
=> Iog"x+------+
j
2
log" ax log" ax
log" ax
=> 1+
= ajqn-l
b)
'''+ ,,,
a 2(1 -q ") .=':L._q_=
l-q
1-q
I-q
.!
8 )
5.22.a
b)
q311+q2f!+q411_ 3J1
q .
-
I
S" = - I-x
Sn _ 2Sn
11
X"+1
I-x
(n+l)x
,,",]
,x'7'l;S,,'
(11 + I)(n + 2)
,x=l.
2
= 3 +211211 - 3
..1.+
S -..1. s =1+( ..
n
2 n
22
(1-'1)'
n '" 211 , .4/J) --'(-I -'I II -.q 211,Tq 311)+(1 a2 .:c..::~:"1.. . . . . :,:.q
(1_'1)'
0
2 (1_4''')' _2(l_q2")(I_q")+(I_q,,)2
O-q)'
=>
2 q 11 . !- q 211)
211 -n-3
2fi
5.229.a) Imamo daje 2 = 31,5 = 61, 11= 121, ... , 32"'" -1 = 32"'" -1.
Sabiranjem svih ovihjednakosti dobijamo
2+5+11+ ... +(32,,-1 -1) =3(1 +2 + 2' + ... + 2,,-1) -11 =
2!i -1
=3---n=3(2" -I)-n.
2-1
256
Sn;::::: 2+
b) ..1.[n(n+l)+8(2"
4
-1)].
257
5.238.
5.230. Kolicnik trazenog geometrijskog redaje

q
44;6 ~
'!j2048
~ ';{i' ~ 2,
_
-
paje trazeni niz: 2,4,8,16,32,64,128,516,1024,2048,4096.

5.231. Rezultat: 1,3,9,27.
5.232. Rezultat: 64, 16,4, 1,
~., I~
.., I}
3.., 3t
189~q
96 = 3qr+l
96 = 3qr+'
~>
D
" d'I; S" -= 2(
1
n
4
a.lervf1Je
22"-1 -y;-) = -
~>
189q-189~96q-3}
~> 3Iq~62}
32 = qr+1
32 = qr+1
Trazeni nizje: 3,6,12.24,48,96.
5.235. Ako je kolicnik trazene progresije q', tada yrijedi q'=
vq- = Vi. , pa je
~(I
vq = V5, paje
,x
1
1
' 2 +-"T+X
'2
2 +6+"'+X
1
2n
= x~+
+ + +x ' +
l~
,_~.c'---
10" -I 10"-' -I 10"" --I

10-1
--+---+
+ ... + - 101
10-1
10-1
10-1
1-( ~y
.
10"-1
1O"-l
81
X)
I--
5.4.
--JO-~--~I0------.
Aritmcticki i geometrijski niz-kombinoyani zadaci
5.240. Neka su traz,cni brojevi: 3, aq, aq2. Tada vrijedi:

a + aq2
: :.~ 2(aq + S)
a(l
a- 2aq +aq2 =
=>
'~'.2:.CJ..:" '1'l = I.()1
a(4-q)
a(4-q)=4
n
?
1
1
2
3
J?
1 - an
2 1- b
a"' +a" + ... +0"+ -b +h" + ... +b ll +) =a- - - + h . _ I-a
Ib
a(aq2+64)~(aq+8)2)
=>
I-a"
, I-b") .
S" = -I - a 2 ----+b--a-b
I-a
J-b
x'
258
"-lied",,,,,,
1
+2'+~=
UU)=
+ 11 + 1111 + .. +
II S(l/lIfa/w
xj
6
(I
I
I
2n+(x 2
+x4+x
... +x 2" )+l--i+-4
+-+
... +1)
- =
x
X
x6
X2n
')
2n + x-
1000+~)+(1
,,-I ""I"
"_ij"dilllC<!
1' ...
V5, V25, Vi25, 5, 5 V5, 5 V25, 5 Vi25 ,25,25 V5 ,25 V25, 25 ;[1'25 . 125.
I,' + ( X2+2)
I \' + (.
I)' +"'+1(x"+---;:;1"I =
5.236.. (!x+~")
X~+-3-
+ 10+ 100+
"uk,
~ .I.9(1 0" + 10"" + W,, + ... + 10)_.I.11

+ 1 +1
+ 11=
9l~1
trazeni niz:
1.
I + (10+ 1) + (100+ 11) + (1000+ 1I I) + ... + (100

... 0 + IlL
1)~
'...........y---'
._...,.........-J
,,-I
'5.,;(4,2,2'5.,2;(4,4,4'5.,4'14, g, 8'5.,8;(4,16.
n
-?
"jed",,,,,,
trazen i n iz:
2"-2
5.239. 1+11+111+1111+11111+ ... + 111 ... 1~
=>
5.234. Ako je kolicnik trazene progresije q', tada vrijedi q'=

1,
.q-
q-I
~>
.1;" n _ ( l-y,I) -y;--2-y,--y;--2n _

2 n _ ~I~_-,,
- T-y,-2
2,,-1 2/1'
5.233. Nekaje broj interpoliranih Clanoya r. Tada yrijedi:

189~3~
q-!
(1)"
I . l i n _ 1- 2'
-"-~
l+~+-..,..--+ ... + - - - - - - - - - 2' 2' 2'
2~
1
1-
2
1
~>
16l
4aaq~4 j
a(I-2q+q")= 16 l
1-2'1+q2 =4(4' Q)} =>
a(4-q)=4
'12 +2q-15=01
a(4-q)=4
a(4-'1)=4
q ~ 3, (q ~ -5)1
~>
( 4 '\ ~
a = 4, a = ()) J
Trazeni niz brojevaje: 4,12,36.
259
5.241. Neka su trazeni brojcvi a, aq i aq2. Tada vrijedi:

a+aq+aq2
=21}
~>
a+ aq2 -3"'" 2aq
{~2qq:'1;2 = 7)
=>
a(l+q+q2) ~21}
a(l-2q+q2)=3
5.247. Neka su dati brojevi a, a+d, a+2d. Tada vrUedi:

=>
a+d = 7.
a+a+d+a+2d ~ 21
Geometrijskj nizje: a+1, a+d+], a+2d+19, pa vrijedi:
~>
'
a=3, a=12 J
a (1-2'1+'1')=3
a(l--2q+q2)=3
q =2, q=2
Traicni brojevi su: 3,6, 12 , odnosno, 12, 3, 6.

5.242. Ncka su trazeni brojevi a, a+d i a+2d, Tada vrijedi:
a+a+d+a+2d=181
a+d=6
~
=>
2
l
2
(a+d)' =(a+l)(a+2d+2)
a + lad + d = a + lad -+- Ja + 2d + 2 J
a=2,0=111.
=>
d=4, d=-SJ
Ttazeni blOJcvi suo 2,6,10 olinosno, it. 6, L

5.243. 2b 2-ab J 0'
=>
c2=2b2-ab=b(2b-a).
Kako je c geomctrijska sredina od b i 2c-a. to je niz b, c, 2b-a
geometrijski.
).2<.14. Prcma datim mjetima 1ra11 se niz: a, aq, aq2, aq(2q-l). DaIjeje:
2
=>
a(l+2q2-q)=21 }
a'1(l+'1)=18 ,
=>
5'1 '-13 Q +6=O}

aq(l+'1)=IS
aq(l + q) = 18
=>
'1=2,
a=
~
" . b rOleVl
. . su: 3 , 6 ,~,
I?
J razcm
,
~8=%)
=>
'1(1+'1)
q=2, a=3
3
75 ! .
'1=5' a=4'J
,60
1
-.
3
Kako je a(l +q+ q') ~ 26, to se dobije a = 2 i a = 18.
Trazeni brojevi su: 2, 6, 1S, odnosno, 18, 6, 2.
5.249. Neka su trazeni brojevi a, b, c. Tada vrijedl:
a, b, c
cine geometrijski niz;
a, b, c-4
'- cine aritrncticki niz;
a, b-l, c-S
- cine geometrijski niz.
Koristcci osobine geometrijskog i aritrnetickog niza, dobije se:
3q'-10q+3~O
~:::C+C_4 )
q =3, '1
b' ~ ac
2b=a+c-4
=>
~>
d'=320(lOO-d)+20d+3100
d =320a+20d+3100
d2~32000-320d+20d+3100
=>
d'+300d-35100=O
d= 90, a =10. Trazeni, pozitivni brojevi su: 10, 100, 190.
=>
b' = ac
8b+ 21
c=---,,/
S ,
a = 2b -1
8b+ 21
5
'444'4
(a+d)' ~ (a+10)(a+2d+310)
b ~ lb + 1 = ac - Sa
(b- 1)2 =a(c -5)
9b' -,34b+21
a+d
a+2d+310
=>
a+l0
a+d
a'2ad+d' ~ a'+2ad+31 Oaf 10a+20d+31 00
18 , oc1nUSHO. 75, _,
45 _.
27 _.
9
;.245. Rezultat: 32, 16, 8,0; 2,6, 18,30.

;.246. Neka su dati brojevi a, a+d, a+2d. Tada vrijcdi:
a+a+d+a+2d = 300
~>
a+d ~ 100.
Gcomctrijski niz je: a+ I 0, a+d, a+2d+310, pa vrijedi:
=>
=>
=>
=>
a(I+2q -'1) =~Il

aq(l +'1)
18 r
aq(I+'1)=18 ,
6(1+2 Q '-Q)=7 Q (I+ Q )}
~>
a -32a+31=0
=>
a= 1 ,d=6 (ilia=31,d~-24).
Trazeni brojevi su, 1,7,13, odnosno, 31, 7, -17.
5.248. Neka su dati brojevi a, aq, aq2 Tada vrijedi:
(*)
a+aq+aq' ~ 26
=>
a( l+q+ q') = 26
Aritmeticki nizje: a+ 1, aq+6, aq2+3, pa mozemo pisati:
(a+1)+ (aq2+3) = 2(aq+6)
~>
a - 2aq + aq2 = 8
(**)
=>
a(1-2q+ q') = 8.
lz (*) j (**), dijeljenjem, dobije se:
l+q+q'
a(l+q+q')
26
13
=>
a(I--iq:, q2) =
4
1-2'1+q2
=>
a+aq(2'1~l)=21f1 __>
,
aq+a'1- =18
(a+d+I)'~(a+l)(a+2d+19)
=>
a+2d+19
a+d+l
2
2'1' -5'1+2=01
=>
a+d+l
a+1
c~--
9
b=3 " b=2
~O
~>
2b-J
(I::::.:j
a~--
'r
49
c:::::9, c=~ ,
9 ,
1 I
a=-
Postoje dva niza brojeva koji zadovoljavaju postavljene usiove ito:

1 7 59
1,3,9; 9'9'9
a l + a 1q + Gill
5.250. Uputa:
=::
14}
a, +3d ~ a,q
at + 24d : : .: a1q2
a l + Qlq + G j q2 = 114
G,
+3d=a j q
QICJ+21d= ajq 2 j
261
a J + a1q + Gj q2 = 114
q' -8q + 7 = 0
=>
a, =2, q=7, d=4}

a, =38, q=l,d=O '
=>
G,q('1-I)
21
Rezultat: 2, 14,98 iii 38,38,38,
5251, 4,8,16;
5.5.
5257.a)
5.252, 3,6,12;
b-C="20d}
c-a=32d
a-b=-12d
G'.+ 4d '" a,q' )

a j + 16d = a1ql6
DaUe vrijedi:
=>
12d
20d
= a,q'i'I
b'}
ac =
b
12'
-=q
a
12d = a,q' (ql2 -I)
=>
20d = G,q" ('1
a1 + 36d = G1qJ6
=>
20
=> (q-l)(q+ 1) [3qi2(q4
la" -II=II-.!.-II~I-.!.I=.!.<E
n
n
n
5.258,
'5
=>
ql2_1
= q12 (q2O -I)
la" -01= ~-(n+lI)" I= I-n+lI I=_'_<8

'
11+1
5.260,a)
q=L
32d
32d
~gdbi4-:r -
8d
(,17 I'd ='196d = (I)96d =1,
=>
a-b = b-c, (a+c = 2b).
=>
y 2 = XZ.
x h- c . yc-a . za-h :,~ xa-h . za-b . ye-a : : : (xz )C!'-IJ . y,'-a (y2 )U"'/> . yC-O =
yO = I.
2
5.256. Kako su 3, b i c clanovi geometrijskog niza, to .Ie b =ac , pa daije
y2a--2b'h'-(1
= yu+c-2b
y2h--2b :::::
vrljedi:
1
log" N
~--+--
iog c N
, znaCl
" d a su lzrazl
'
,
sto
262
la,,_II~lln+l_tl.I.I=.I.<E
,
11
I In n
=> _~<_1_
=> n> 100,
100
"'" 1ogN a + 1ogxc = IogNac

1
log" N
, "'"
"'" "
IOgNO-
--~, --~,
10g b N
log, N
21 ogN)
I =2- ,
' i o gh N
clanovi aritmetickog niza.
=>
~<_I11+5
=>
100
n> 1395,
U E.-okolini broja 3 nalaze se svi clanovi ni7.lt pacev od a)~9(,.
5.261.a)
aritmeticki niz
geometrijski niz
=
sc svi clanovi niza pacey od awo.
la " _31=13n+I_31~1-141~~<E
. r n+5 - 11+5 11+5
b)
a'i;d --
\Q)
Z-
=> n>99.
U E:-okolini broja 2 nalaze se svi clanovi ni7.lt pocev ad alOl.
C -
=> n>IO,
1
1
=> - - < n+1 100
U E-okolini broja 0 nalaze
a8d (ac)12d~:O::
x, y,
.!.<2.
n 10
=>
U E-okolini broja 2 nalaze se svi clanovi niza pocev od aWl.
Sada mozemo pisati:
5.255. a, b,
n> 13,
3'1"-8'1"+5=0
+c/ +q2 +q+ l)(q' -q' +q' -'1+ 1)-5(q' +q+ I)(q' -q+ I)(q' + I)}O
=>
=>
Vidimo da se u intervalu (l-r., 1+r.), odnosno u r.-okolini broja (tacke) 1

nalaze sVl clanovi niza osim prvih 10 clanova.
1
1
,
I
5.259,a) la,,-21=12+--2
= 111
- ~-<E
=>
-<-~> 11 >]00,
n 100
n
I nl n
b)
=>
2">10000>8192=2"
-I
la,,1 =111-
b)
-1)1
12
-,I)
a,q" (q211 -I)
~>
1- 2"1 <00001
"
n+1 I = I_I = _1_ < 0,0001 => n+2 > 10000 => n> 9998,
n+2 ,n+2 n+2
Pocev od 9999, clana svi clanovi datog niza su manji od 0,0001,
c) Pocev od 10001, clana svi clanov; datog niza su manji od a,DOO1.
27,18,12,
5253, Razlika aritmetickog niza je d= 10, kolicnik geometrijskog niza je

q = J3, a, = q' = 9.
5.254. Prema datim uslovima vrijedi:
=>
la
! " -
Pocev od 14, clana svi clanovi datog niza su manji od O,OOOL
4
16 64
25' - 25' 25'
a=a, +4d}
b=a, +l~d
c=a l +30d)
Granicna vrijednost niza
la" -51 ~ I~I ~ ~ < E
=>
~ < 10~0
=> n >2000,
Izvan s-okoline broja 5 nalazi se 2000 clanova niza.
b)
la -OI~I-I_I=-_I_<E
"
211+ I
~>
2n+ 1
__I~<_I_
211+1
1000
Izvan E-okoline braia 0 na!azi se 500 clanova niza.

2n - 1 I I
I
1
'
A',
I ~ ~<2
5.262,a) ,-n--1
~
<]0
no
b) 12n"1_21<_I~
2n
c)
100
100
-1
I
I
-,-,--2
<jooo
12n-l,.2nl
--,-,2n-I- 2n l<...1.,. '"
-;;<1000
- <
n
10
I
-
100
=> n> 500,
=>n>10.
=> n> 100.
=> n >1000.
263
.263. la,,"41~
4n
1
I 14n-4n-41
4
.
---41~
~~-.. ~--<E
,akoJe
n+l,
n+1
n+l
~--
je n > N(E) = 1+..j 1+ 176 ,gdje je >0 rna kaka malen pozitivan braj,
2"
navedena nejednakostje tacna, paje 7 granicna vrijednost niza i vdjedi
4
n>N(")~--!,
E
gdje je >0 rna koji pozitivan braj, navedena nejednakostje tacna, paje 4
granicna vrijednost niza i vrijedi
1.n.~-3_Hn+~-nH~H;<E
.264.a)
lim 7n +n+4~=7.
2
"
,4
Bm
a, :;;;; ,1m
-n
-~4 .
II--++OCO
I
JI-+-W. n + 1
n>N(E)~;'
,akoje

b)
lim
._-:=
'ff-
n> N(E) = -3
1.
3n - 13n-2-3n'l 1-31
~~41=~-1=4~=4;;-<E ,akoJcn>N(E)=4s'
1
2
31
gdjeje 3>0
111a
311-2
411
"
.
,akoJe
In
%granicna vrijednost niza i vdjedi
nejednakost je tacna, pa je
5n 2 + 2 5
lim ---;:':;:-.
2
!!-H(]cO
1111--=-<
c) In. ~n_II~ln'+I:-n'I~I,.";_I~'_<c
11
3
..
b'
---',
gdjc je 6>0 rna kako malen pozltIvan
raJ, nave dena
koji pozitivan broj, navedena nejednakostje tacna, pa su
~4 granicna vrijednost niza i vrijedi

'
n>N(c)~-,
E
5.268.a)
(-1)"
11 ...... +<;0 n + 1
11m
'im,--i~O
c)
--~-=3
c)
lim
1i--++'"
n +n
5.269.a) 2
IUn - -2n = L
> Oodrediti no taka da se svi cianovi niza sa indeksom
vecim on no nalaze u
odE. ad tackc 2:
8. -
c)
b)
2n 3
- -+- -2 < E , odnosno -7- <E
I
Zato uzimamo no
.266.a)
-n +2
7
n > N(E) =
n- + 21
1':+2 <E => n' - n + 2( -I) > O. Ako je
n- + 2
711
'
=>
gdjc ic >0 ma kako mal en pozitivan braj,
:~+44 7Hn:~I= 11+44 <E
=>
En2~n-44>O
=> aka
, Il'--:--.J
JI
c )
n>--~"~"-
!og2
:0::: - -
n+2
an .- n+1
11(/1
+ ?)
.. -~:;::.
(n+1)2
+ 2n
2
n +211+1
/1
-c;-,--<I,
+2n+1
Kako je a n +J < 1 ,to je
a"
.,
'}
264
~>
=!! +~ = 1+ ~ > 1 za svako n EN. S druge strane vrijedi
.
an+l
1 =
PosmatnlJmo
0 dnos: - - -n-+ -
11-)+:'
' 'I
I I
I
Ia " I~~~'I=--<B
12//+3
2"+3
n+l = 1 + --I ~ 2, za rna k'

"d BOst pnfo
' d nag b
' n.
"oJu vnJc
raja
n
11
Znaci nizje ograniccn.
navedena nejednakostje tacna, pa .Ie 0 granicna vrijednost niza i vrijedi.

n+2
0
'
I ll11 - - = .
111 + 2
b)
IT
5.272. Ocito je an
all
V~
1+ /1;8(1-)
\i
7
>- - 5.
l
I - -- 5.J'
LE
.
J= 5.
log
5.271.a)
r7
ol=I/:~I=
ln- + 2 I
11
10\
lim ( 5+~
nI
, za n>N(E)=,/-.
5.270,a)
niz, gIasi
i ispunjena jeako je
n+5
. 1+(-1)"
hm ----='0
H_Hw
cosn
okolini tacke 2, tj. da su na rastojanju manjem
Ian - 21 < 8. . Ta nejednakost, za nas
1 n+S
rI-,+~
.265.a) Treba, za svako
2)
r!---'>+"'\
b)
--~O
1 \"
b)
5.267.a)
311 +1
gdje je E>O ma koji pozitivan broj, navedena nejcdnakost je tacna, paje 1

<s => 9c:n2+3c:-l>O => akoje
3(3n' + J)
gdjeje >0 ma koji pozitivan broj, navedena nejednakostje tacna, paje I

n+3
n1
//-Hoo
'1-n
Q +
n 1
< an' pa .Ie niz opadajuci.
III
,"
. l'lma ll
n> N()
r;, to Je
Kakoje 1all -1\,=I n + I -I,I= - = -1 < S ,Clmje
Inn
:::;:
1,
n...... <IJ
265
lim-n-=lim
n
= lim
1
::::2..1irn-I-=2.._~=~
'Ho'2n+3 H < 2{ 1+,,-~ 21+,-2 ""W,1+-,
3
2 1+0 2
3)
( 3)
2n
2n
2n
~--
" k 1. naZlVnI
" k sa n 2 : lim--=lim~--=+w.
5/1' -I
n'
b) U put a: I'd"
0 IJC I'imo b
roJnI
n-taJ n 2 + 9
!1--'y:X)
9
1+~
5.278.a)
b) -I
3
.;;,,-;-2
5.279.a)
,H,H
2 +5"
,HW
+4,,-1-1
lim :...---- ,= lim
",,+1
b)
5.275.a)
-~-;:-4
n
IH_
0-0-4
0-0+3
n2
l'1m (5
2 ")
------,+.)
,,-+0: n 2
n
. 3--211--4n
11
11m
- lim "':--'0,,~-, 5-211+3,,' ,,~'" ~,-5. ---+3
2
2
33
5+,
lim ~:!_.~]2 = lim __11_ ""H~ , , - 11'~ _ 11
1------n
Iim(l3~-2-4)
n,o n
l'un (-)+-33)
X--~U:;(
")'
, l----11
InTI
x---wo
n
,33
5+ l11nX--4<h 11_::::. 5+0
I - I'uu11
1,- 0
x---+co n
,,~"" 3"
,,12"
\5"
(2Y'
-1+1
,HW
+4"
"~,,,
(3"")
./3")
41-+1
\ 4"
I'
11n
25.
5)
4"11 ----,,-+1
4,,+1
\
= 4 lim
,-;;-:. 5n-3];;+"\In4-3/1
J1m
2
!!---""y11 + 5n + 1
5.280.a)
=:
::-:: __
51--+1)
5.274,a)
b)
(2),"2
'5 +1
+
(""")
. 2"+2 +5"+2
. 5,,-'2 '
Inn --,-,-~ lim - ' - 2 - - - - ~ 25 lim
,HW
(~)""
(3)"
+'1
,(5 3
= 4.
+1
F3)
11 _-;; --~n
'" + J - n3 ,=";11
__ --"-'
"--;+-0;
5.
-if.).
5,276,a)
5.281.3)
b)
3~-,
2
_ 3
b) -.
3
)+ +-::;lim Sn .3n+1 = lim-..-..~=1.

n--}Ob
--1- 2n - 4
/I--'W) '"
2
4
3
5+---'-'
n n2
2,
b)
5.282.a)
5.277.a) Uputa: Podijelimo brojnik i nazivnik sa n
5.283.a)
5.285.3) 0
b)
50
.
b)
5.284.a) 3
3 2 f1i - J _ 7 . 3" + 1 _ .
lIm 2"'1' J __ 53"1--J +6
11--4-+"'-<
3"[d'2.)" -7+1,J
\. 3
hm
II--H'
.)
.,n
266
b)
"
l3/1
[ (2
2'
3"
15
6 1".
3
2
7
15
+3;;-J
267
5.286.a)
n!
.
1
I'lru-=
I 0;
lim
;;;;: hm---::::;
n---,>-m (n + l)!--nt 11-',",,0 (n + 1) -1 n_CIJ n
(n -l)!+ n!
11-'-7'"
(\
I. (3
---+-1
n)
3
I
--- +~ 1)_1_ = lim J~ ~ 1)1_~-,,_
I+n
J1-+oJ
1 I
-+
3n
lim
/'I---}""
In
'01
,HW
(n~I)1
(I
\
1iml-+ll
n-+CIJ n
)
11
(~
'1 __ ' (1-'-'"---
'I
0+0. =0.
0+1
5.287.a) Up uta: Podijcliti brojnik i nazivnik sa 2"; Rezultat 1;

b) Uputa: Pudije!iti brojnik i nazivnik sa 3/1 ; Rczultat 3.
r-5.288.a)
5.292.a)
1+2+ ... +n
I1m
=
n-+<e
n(n + I)
1.----2----
n+1
Im---=hm-~=-
11-)00
n2
n-'?:c, 2n
b)
5.293.a)
b)
5.294.a)
lim
n-W
2" --1
1+/
-1211
"')2,
<
~'.<..-
1+5+5 2 + ... +5
fi
211
--
2"
--"-;;--
=lim 2-l.;;;:41im-~--=41im-LX=
,,_.)(1:. 5" -I
/1_.,,,, 5" ._}
'Hoc l-.~
5-1
->in] +3n +n
nmr:c __5"I]
"-,actS"
4--_ _~ __
iim(l- J..)
5/1
3n
3
b)
lil11l(j3
11---+""
5"
limr(3.)"
---,-]
5
5"
0-0
I/--)OC
""'4~~~L
=4.-~=0
li111(1 _.1..
'J'
5"
11--,",
V /1 2 + 3n + n
"_h X \
b) 0
b) 0
Inul-vn---+3n-nJ--Iulll\Jn +3f1-n). r ; II-->-+\
+(!JI-n')'
5.291.a) 2
(n -1)1 (J + n)
----- + 1
lim
,,-_. n' + n!Jn' -I
Vl-n~
n -n\lI--n" +
. 3n+(n--I)!.
(n~l)!
hm - - - - - - ~ 11m ------'''-'---~-~
/HW
,~(,~)_
""oc,
(n~I)!(~+I)
b)
n' +(VI.-.n')'
\
lim
11---+00
+_1
t....+ .. +_FJ
'J'=lim[fi-]-m~'I=_3fi
lim(l-r~)")=_3FJ
J3 + __3J3
3"
I
2
3
-I
114
II-+<:
J ---
'.-
3
5.295_a)
3
2
b)
. (I
I)
;'~li~+~:3"+3-4++ n(n+l)
-)=
lim(I-2+2 _2+2 _2+ .. +_1__ 1_+2 __1_1 lunIJ--1
11----=\
/1-1
11
11
=1-lim--=1-0=1.
I
5.289.a)
5.297.a)
. (7
29
n-)oo\
5.296.a)
1I-)cfJn+l
n+1)
n+1
3
2
b)
133
hm - + - +-"
n,,+wl
JO 10 2 ]OJ'
. (5+2
25+4
125+8
5" +2" ')
Im11--+--+_~---l+-10-,,-)1=
n->,,\
10
10 2
10"
..
=
5.290.a)
limU_+.3.:i..+~25 + ... +_~~+..:z..+-"+Jl._+
"-'"\10
. (5
10'
10'
10"
10
10'
5"), (2
10'
..
+_2_")=
10"
25
125 + ... +-_."- +lun -+-_.+.
4
8-_ + ... +_
2" ) =
hm --+-+-,
2
'H~ 10
268
10
10"
10"
'H<xo
10
lO2
10"
10"
269
=lim(L l-(U'J+lim[~.l-(H'l= l+~=~.

l
,.-.,,110
1-
10
,Hro
1-
mora'biti
liml-J( J"
3+-
JI--)'t!
0, paje i lim
(_n_)"
,,-->-teO
3n+ 1
= O.
b) 0
c) 0
2l{1 k+1
I
I - - - -2- - + I-) "
"
5.298. Za svako k vrijedi:----==-.
,sto mozemo
.
k(k+I)(k+2)
k
k+2
5.302,a)
3
1+lim--!!.
lim ~~
n+3
Iim2 n - 1 = 2"-"'n-l :::::2
H-+"'l_~
II
1+0
:::::2 H ) ::::2,
n~fXJ
primijeniti na svaki sablrak posmatrane sume:
S=~[(~_"-+~)+(~_"-+~)+(~_"-+~)+.../_I _"-+_1)+
"
,,~"
I (I
n+1
n(n + 3)
4(n +1)(17 + 2)
b)
c)
,,2
,,,~oc2n-3)
2n-3
'l'4n -4n +7!' _(I'

. (n--I)' =(. 1)8
2
11m
JI--->m
c)
~n-I
lim(n+s) =l lim 411+5 \ :::::'rlim _4+-_5n.J' ::::: ( 4+0 \'I =4.

2
b)
i) =2' 2-n+I+"+2)I
+ ( ;;--n+l+n+2/
5.299.a)
n 3 + 90n 2
) -
1m
4n'-4n
1
~
2-0;
5.303.a)
2n J_ 311 + 4
+7)' -64
~"---W' n' + 9011"' - 6
n __
l1m-n+ 5
hm . - 11 + 5
"--~""
l"~"2-~
b)
-).
::::::1.
5.304.a)
,,-'p.,
lim 3 ~2-;;:] = 9.
,.r;?:;,
llln2
/I
+1-,,=
2""''''\
(r;- 1',,-->-l-Ii \
f, -
( ~:!
'1.,2"
,,-.-1+11
-_"_
2
'
lim(.J"-II""l
hm,!\Ii+I_I/\-==--
) =2"'''';'
J)1I 2, l w =
VJl"-H~1I 1~!I
A_--.1
hm
2"~
J"l,kjHl
n--"w
5.300.a)
~--'-
b)
3-2+1~l)
=llim
n n
243
32
"---+'/' 2+----7
5
n n2
b)
, (
I1m
5.305.3)
2n +l1n-9 1 _ 2'=0-6
---------1
- ;..)
3
2
- 5n + 6n - 4)
II-}Gt)~ n
=>
5.30 La)
n
Kako je lim
1l--4+oo
(!)n
3
.
Ilin
n-Wj
lim 5vnl+n+2-.n = J
j7-
c)
1---7
n+
. 4n+7
. - - ~ llim - n- 2
~ 11'-~CG 11-- 2
. 4+-= lim
__]_1 = 14 = 2
\ I!--~,t::
.
2.
n
)--
<
lim r
n-HO<Jl
_I_
3+ ~
lim (I 2.)"
1)-)+00\ 3
= 0 , a Hjeva strana gornje nejednakosti pozitivna, to
C)
~4j;;+1
_
=4,
I 1m3
/I--'too
5.306.a) lim ,18n2 +n+36

2n -5n+25
1
) 36+n.'!}i = fum 18+,;;-+-;:;
2
2n -511+25 II""""" 2_2+~_~
V
n n.-----0----3
54n + IOn + 8
~3
b) lim 3
2n J - 3n 2 + n +] 25
.
lim 1811
II--'t"
In-3
H~
270
271
5.307.a)
lim(IOon+~)=
n_Y\
/;>
b)
c)
5.308.a)
n-3
c)
loi lim n +
\1
-J) '"OJ . (
. ( l-~
1 )'" =hm
. ( J - 1- )'( 1 -1)
. ( 1+lim
- =hm
"'' ' 'ct;,
3n
it-)''-'
3n
3n
'Hoc'
3n
1-n
1611+3) = log, (.
1611+3) =log,16=4
lim log,-'-ltm--(
n+55
n-+ro n+55
n-+Cl}
+ni
lim ( log, 50n'

,
2n- - 66 )
n-",,"l,
(.
log,!tm 50n'
, +n]
n-.oo 2n - 66
_--1 [
= log, 25 = 2 .
51
--j
10+-
IOn + 5
(. IOn + 5
.
n
lim log - - - = logi Illn
= log Illn - .
= log 10 = l.
JJ--'l-W'n+l00
i\rI--''''' 11+100)
n---tool+~OO
n
.
26n-55
_1_2_1!.11~2'60 . lim(l + -.J3..-_)-16 =
lim (I +
n + 2)
. (
Ii'" I. (
5.309.a) lim! i + -) =1 lim'
I
11-'>""\
n
[ 11--+ 00 \
.
1 ," l'
+-)
I =e
n I
b)
1,'n
lim 1+-1
II---'?C<J\.
11)
n'--W'
=,,'
n-1
JI-,)",\
"
b)
n+1
2n
2n-t I
lun ( - >-
I'J
"~'H'
=lim
"""\
c)
lim (I II-+CC
b)
J
4n
11-+""\
1 ''tJl~
'4n
-'-J'\41!'~ = rllim ( 1+-I
4n)""
=lim l+--=-
(2n"
2n+l
"'" lIm 1+ - -
llInl
li---->"
2n+l_
fI-4'"
211+1 (
-I
2n + 1
lim(l
,,-,0
+~)'-":::'i'"
)
-2
2n + I
IJ---J.OO
.j
= e" .
=e- 1
-!
n+1
"--,,CO
'lim(l+~)-I
,,~,,~
-I =e-2
2n + I
1 1
I
b) 1+._+-+_.+ ...
3 9 27
b) 1 3 II 25 137
5.314.a) 1+2+4+8+16+ ... +2" +2''''+
5.315.a) 1,3,6,10,15,21, ...

3 7
n".-?oo
'\
lim 1+ _3_) = e3
iI_P::_
n-1
Il-}ru
.1.)"
= lim (I + .::1) ,,(-I) =
'l + .::.I.')'" ]-' = e-'
llim
n
n
11-,,0:>
. \'~"
_3_)
n-1
5.6. Beskonacni gcometrijski red.
=e.
( 2 " ( -2 1-"'<-') =e-'2

limll--) =lim 1+-n
n /
11400\'
272
)1" ,
11
1 "11
(
1
(
lim 1 + _ .. = lim i +
n--+ro\
5.311.3)
11---+""\
lim 1+
n+l,
/1-)""
211+1 (
5.310.a)
:=
n-4"'-
=lim(l+~ \)'-':::2----'--2
n)
= eGO
n-')oc.
)'' ' ( I )""H)

~1
( )"" (I'
Ii'"
1-2)'" . ( -2 )2"~"(_'1
lim -~
lJ-"",
c)
. (
5\"
. (
5
hmll+-I=hmli+-'
n-.'L
n-')'<C
= lim ( I + _3_,
1
1 Y".
lim ( I + - ! = Inn
j
,,"Y'"
n)
"""""'(,1)"
11---700\.
-1
5.313.a) 11m - - -
II =;:;)
b)
eGO
n -+ 2
il-}UJ
. ('1+2)"
. (n-I+3\"
. (1+-3)" =11111. (1+-3 )"'i'"
-:;;;;hm
- - - ) =hm
/1--1
n-l
n-1
n-l
lllulo-----= n.::.
13n + 1i
n'0"-
c)
3n)
8) = log[lim
1+;]= IOg(1 + 0)= logl = O.
n-~O'O
3
1-0
n-.<nn--3
/I--}ctJ
b)
1 \ . '~
hm l--I=e
11-"~
11
5.316.a) 1,
, 2'6' 12'60'"
15 31
2' 4' 8'
b)
16' ....
3 7
23
163
2' 6' 12' 60' ...
5.317. Za red al + az + a3 + a4 + a5 + a6 + .'. kazemo da je konvergentan i cia iroa

sumu s, ako je niz pJegovih parcijalnih suma
5j = aJ, S2 = al
+ a2,
S3 = al
+ a2 + a3,
S4 = aj
+ a2 + a) + a4,
273
~=al+~+~+~+~'~=~+~+~+~+~+~
~=~+~+~+~+~+~+
...
....
.. k'1 SOlem
k I'" 'kom q =-2-'
2-..fi.
"
.
pn cernu
Je
5 .328 .a) D atl. red je geometnJs
+~,
konvergentan i ako vrijedi lim s" ::::: S
II-W;
[2-2..fi[ < 1, paje konvergentan i njegova sum a Sje:
5.318. Red kod koga su sabirei clanovi beskonacnog geometTijskog niza, naziva se
geometrijski red.
5.319. Niz parcijalnih suma ovog reda je:
s! = a) S2= a + aq, 53 = a + aq + aq2, ...
Sn=
a + aq + aq2 + aq3
..fi+1
..fi+1
s= ..fi-L= ..fi-I = 2(..fi+1)
J- ~=Ji
..fi
..fi (..fi -I)
+ aq4+ ...+ aq4 = a. 1-
q " =_a_.(l_qN) .
J-q
I-q
..fi + 1
a
n) =--lim(1-q")
a
a
C) lud'
aJe I'Ims" = I'nn--(I-q
=--(1-lim
q").
n---too
l-q n.."~""
n---tool-q
l-q
r/-W)
b)
I) Aka je q ;" I. tada je !~ q" = +ao , pa je red divergentan.
IO+7J2
(..fi+l)'
2..fi (..fi -1)
--4
2) Ako je q < -I , tada je lim q" = oo, pa je red divergentan.

"~':-
3) Akojeq=-I,tadaredosciliraizmedu--1 i 1,pajedivergentan.
4) Aka je
Iql < 1, tadaje, tada
5.329.a)
b)
5.330.a)
b)
limq" = 0, paje lims" = _a_ = s, ired ie

l-q
.
!I~-W
n_W_
konvergentan sa sumom s.
Dakle, vrijedi: a + aq + aq2 + aq3 + aq4 + ... = _G_.
1ql < 1.
1- q
a
24
5.320.a) S=--=--=48
I-q 1-!
5.331.a)
5.321.a) 64 + 32 + 16 + 8 + ... =
~-;-=128
128
b)
5.333.a)
5.322.a)
8=2,
b)
S=!Q.
9
4
7'
5.323.a)
b)
5.324.a)
b)
5.336.a)
5.326.a)
b)
8n'
7
c2a
4a
5.327.a) 2a + a,; 2 + a + .... =-----r:; = ------r:: = 2a(2 +.J2)
l-"~
2-...)2
2
274
l+cosx'
1
s~-~.
l+lgx
(a'-b 1,(a-b) .
a-b 1
b)
25
I
2
8
125
2
16
625
-+J+~--+-+-+---'!'"
1 1
= 13.+...4:.+_8_, +_16_+ 1+(1---21 +-4, ---8, +J)~ 1_5_2 +-1+11 ~%+%~~
\5 25 125 625
.J
_
b)
]
a-b
5.335.a) 14
5.325.a)
S= __I -
--_0
1---~-
b)
l-sinx
b)
__2_ =1
I
1+
S~_I_
I
1-lgx
S~(a'_h2). __1
5.334.
5.332.a)
1-
S~-
J- ..
b)
1- x
12 + 7,/3
6
b)
9a(3+..fi)
5.337.a)
-.--+-.--~-
3 I_I.
9 1-!
b)
5
I
2
3
13
-.--+~.--~--.
5 I-J..
25 I_I
25
25
24
I I
3
4
9
16
-+-+-+-+ ..-+---+ ...
6 9 24 45 96 225
(+ :4 + :6 +}(~+4~+ ;:5 +) =
275
6'1_~ +9'1_<1 4
4
6
5
9
2
3
5
9
6+5
9
11
9
b)
-;-+--=-+-=--".:;;-- .
=>
a = S(I-q) = 243,3. = 162
I-q
3
5.348. Akojered a+aq+aq 2 + ... , tada vrijedi:
5.347. S=_G_
7
2
a
--=9
1- q
5 2 5 2 5
18+ 10 +6+ 5 +2 +-+- +-+- + -+ ...
2 3 4 9 8
5.338.
Otuda je:
555) =
2 2..)
18+6+2+-+-+
, +(10+5+-+-+-+
(
39
248'"
1
1
_18.__+10.__. =
1-~
3
1-~
18'~+IO.2
=>
--J
q=I-.".=I_~=:_2=_.:'.
S
21
5.344.a) S=_S_
5
2-x 1-(x-l)
Redje: 5 + 5(x-l) + 5(x-I)' + ...
b)
5.345.a)
a
1-'1
--;:0=
(0 + X)3
4ax(a-xl
5.340. S=20.
=>
=~.,
a = 6. Trazeni red je: 6 + 2 +
3 i a
=> 1-2q+q'
1+q+q1
q=--2 .
5.343.
a=2
=>
5.350.
=>
a+aq2 = 20
=>
20'1'
=>
S =_1 __ = _ _
1 _
l+x l-(-x)
Red je: 1 - x + Xl _ x 3 +- ...
=>
a= g, q =x-3.
=>
4
13
3q' -10'1+3 =0
aq+ac/
a=5, g=x-l.
s~ x~~= __ x-~l__
x-2 i-(3-x)
Redjc: (x+l) + (x+l)(3x) + (x+l)(3-x)' + ...
S=4x+2= 4x+2
3x-l 1-(2-3x)
1-'1 =~
2
1+'1
+ ....
+ ... = -108
13
=>
13
5.351.
1
q=-.
3
-r razel1l
- . red'Je:
a(l+Q')= 20
a(q+q4)=9
a(l+q2)=201
9'1 2 +20q-9=,OJ
a(l+q')=~ol
=>
a = x+ I, q
= 3-x.
=>
=>
S=~
32(1-q)(1+q+q' +q3
=>
4x+2, q
2-3x.
=>
'15=1_10231
1024
a=32(1-q)J
q=~ f'
=>
=_1_ }
1024
a=32(1-q)
1
i)
=l=q=
32
16
1-( .
32(1_'15)= I023l
32 I
a=32(I-q)
05
=>
10231
a(l+q+q' +'1 3 +'1 4 )= __ \
32 (
a=32(1-q)
J
+q4)=_I~~31
a=32(1-q)
9(i+q')=20(q+q4)J
a=161
j
32
a(l+Q')=20
=>
(2'1-1)(10'1' +5q2 -2.q+9)=of
=>
--to
2 +-+2 2 +-+
2 ,.
3 9 27
a(l+q')=20
l-q
=>
13
=>
~
]
4
1023:
(/ -f-Qq +aq- +Q(j +aq =
=>
108
13(1-2q+Q')=4(1+q+Q')
=9J
q = -x.
27(1 :-q)3
(1_'1)(1+'1+'1')
=>
=>
q=2:
= I,
Redje: 2 (2x+l) + 2(2x+ 1) (2-3x) + 2 (2x+ 1)(2-3x)' + ...
276
"
~ 6
+a"q~+aJq
1- q
Redjc: 6 + 12(x-l) + 24(x-l)' + '"
bJ
Otuda je: a = 3(l-q)
5.341.
S=_8_=
8
4+x 1-(x-3)
Redje: 8 + 8(x-3) + 8(x-3)' + ...
b)S=_6_=
6
3 - 2x 1- (2x - 2)
5.346.a)
=>
a'''r-x
l-l-:
a+x)
l-q
81
5.349. Ako je red a+aq+ aql + ",. , tada vrijedi:
\a+x
a-x
_ (a_xi'
5.342. S=-"-
Sl(l-q)'
(l-q)(1+q)
=>
=27+20=47.
a+x
s=
= 9(l-q)
' .. (a-x '- <1, za x>O, xf:-a.

q=(---~.)-I , Iql=1
a-x
a+x
5.339.
2
2 ')
2 4
81
a+aq-+aq+_.=2
=>
q=l}
=>
a2=aq=6.
a = 24)
277
5.352.
s~ I~q }
a = 96(I-q)}
a(l-q)=24
=>
a-aq~24
=>
a=96(1- q ) }
->
96(1-q)' =24
a=48}
I
q~2
a+aq+aq' +aq' ~15}

~
3
2
a+aq" =-'(aq+aq )
2
=>
a(l+ q + q '+q3)=15}
2(l-q + q2) = 3q
=>
+q')=15l
2(l+q3)=3(q+q')
P(X=l)=
J
P(X~4)=
a(l+q+q' +q3)=IS}
=>
P(X=k)=
=t)
=>
a~8}
=>
1 .
2
q=-
Suma redaje:
5.354.
I-q
1-2
S=-~
l_ q 6
-'"'-=a----
8 I-q
=>
~>
1.
=>
q =-
b)
M(X)
=16.
I-q
4'
3
.!. P(X~2)~ ."..1.,

5"
55
P(X=3)= ."..". . .!.,
555
444 J
5555""
pa je zakon raspodjele vjerovatnoca dat formulom
2q2-Sq+2=O
( 1 1 1) ._)
a 1~~;4+8
5.359.a) XE{l, 2, 3, 4, 5, ... , k, ... }. Vjerovatnoce suo
a(l+q+q'
=>
Trazeni redje: 48 + 24 + 12 + 6 + 3 + ...
5.353.
d~2-]+2-4+8-i6+"'= 1+-
5.358.
(54)'" '5'1
k~l, 2, 3, 4, ....
55
5J
Hl+2~+3(H +4(H +sH)} =i(I_IJ ~5.

\
7
6
-=I-q
8
~>
Broj prosjecno utrosenih metaka do pogotka eiljaje 5.
7
q =1-8
6
5.360.a)
q='i:-.
II!
,,
I-q
5356. Prema datom uslovuje:
=3
1 l'razem
, . red'JC: l~,-+-+-+
1 I
1
q =-.
4
4 16 64
G"
5.361.a)
=4'1"'1 ,odakle siijedi:
-q
q
5.355. Nekaje Irazeni red: 1+q+q2+q '+ .... Tada vrijedi: 1=3
=>
,
J2~2~2J2.J2.= =2'2. i4 .28 .216 .232 ... = 22"'t'ii+i6+n+ =2 ,--2 =2'=2
r-:=
. .[2
= 1.'!'+2 .."..'!'+3.(.".y.'!'+4.(.".)3.'!'+5.(.".)' ..!.+ ...
!_.!
2
=3' =3.
,,
=>
2x+ 1 = 3x-4
5.357.
x = 5 = S5.
1 II!
2 i
10-.1.~
__ L=_
5
d~.1.
4
Trawni nizje:
278
353
7.
I 3.
5.363.a) 1+ log2 sin x + log2~ Sin X + og2 smx+ ..
.
=>
b) 3'+' ~ 7
5.362.a)
~>
2
3
2 -21og 2 sinx "" 3
=>
2log 2 sinx =-1
2' 4' 1, 4' 2' ...

279
.
I => smx=2. . . f i => x=4"+2ItJl,
n
,_ x=4+
3n 2'k E Z_.
=> log2sll1x=-"2
fOl,
,
b)
c)
5.364.a)
2!+-<+x ,
2 i -" = 24
=>
~>
_1_~4
I-x
dJ3
x +x2 -;-x.1+
3 1--< : ; ; 3 2
=>
3
2
c)
x=-.
=>
~-~-
I-x
x=-
=>
5.369.a)
0,3 = 0,33333333333 ... = 0,3 + 0,03 + 0,003 + 0,0003 + ...

=
b)
=>
=16
10
100
1000
10000
100000
~+-+~-+~~+--+.
321635-321
99900
73163
4995
321314
99900
_~~_~
c 512551
. .. 99990
99990
9999 .
)
5.370.a) Uputa: PnmlJel1ltl formulu za zbir n clanova geometrijskog niza.
-49950
..
Rezultat: -.
4
3
b)
O,Si=0,515151515J...=0,51 +0,0051 +0,000051 + ...

51
51
51
51
[00 5[
= 51
+ _
100 [0000 1000000 100000000 ... 1 _ ~.. 99'
~
3,21635
146472-146
9990
b) _5,43374=.543374-54
3
~ 1O_'l~-'_ ..
. 1 _ -'- 9 3
10
-+~~+----+
5.368.a)
5.371.a) lim (2-1)(2+1) (3-1)(3.:':.2. (4-1)(4+1) .(n-l)(n+l)

n~
22
33
4.4
--=.-~
b) 1.
100
c)
2,43
2,43434343 ... ~ 2+0,43 + 0,0043 + 0,000043 + ...
43
43
=2+-+--+
[00
10000
43
1000000
43
100000000
+~--+
5.375. Stranice trouglova su: a ~ !!. !2

', 2' 4' 8"") pa za Sumu povrsina P vrijedi:
..
2/'; . ({[ Y.,fj
43
= 2 +....io-o' ~2+ 43 ~3"-.l ~ 243~.3.

1-...1.
99
99
99
(,")' .,fj
p= .'i._" + ...2_)__ + \ 4 ___ +

a'.,fj a'.,fj a'.,fj
4
4
4
"::::-4-+-'16-+--6-4-<
100
5.365.a)
25
25
25
25
100
25
0,25~0,2S2525 .. ~-+~~+.
+ ... ~~--~100 10 000 1 000 000
1__1_ 99
100
b)
P =27.,fj em 2
5.376. Stranice opisanih trouglova su: a,
a/3
2
pa za
435
c)
!::::
SUInt!
30 JaJ3 9a
' 4'
8 '16' ... ,
povrsina vrijedi:
999
59 - 5 54 3
b) 0,59='90~90~5
c) 0 41435~ 41435-41 ~ 41394 ~ 6899 .

,
99900
99900 16650
5.367.a)
b)
542
542
IS 0542 15 . ~0 15+--.
999
015542~O.lS+000542~~+-'~-=.-+ 99" ~ _ _ _ ~
,
'100
100
100 100
100
15999+542
999
15999+542 151000-1S+542 15542-15 15527
-:CC::'C::)0C:-' ~ -99-90-0
100
99900
99900
99 0
0 3726i = 37261-372
,
280
99000
=. 36889
99000
c)
o 83-ii= 8371-8 =
,
9990
d + _~
2d + _
d
pa 7.2 sumu povrsina vrijedi: p __2d
_ +~
4
16
d'
16
-j .
~2_=-d2
1-2
8363
9990
281
5.382.
5.379. Radijusi upisanih kruznica su redom:
I
s=-_
23 + 1
a13 a13 a13 a13 a13

-6-'
12' 24' 48 ,%, ..

+(
= ~=~= 4a n:
an
9
=:
~ 2a' + a2
~>
.
\optc JC
. r =
prvu k'oc I(U uplsane
l
f]
je a l
27
=6
15
4r'
3
5.384. S= J +a+a'+a3 +a4 + ... +a"+ ...
a'
a
J-a
aX
I-a
I
,
- - I ~12r .
1-3
= 61'
_ a2
I-a
I-a
2
TI
I
2
I-a
21
I
22
2,1
aJ3 .
3--
23
I
24
I
.. + y
2 1_.1.
2
5.386.
5.389.
2
1
36 n+ ... "-an
- "--1
J--
3a
......
"1
.. + ..._-+ ..
2 3 24
2N
I
J
I
+-+~+ .. +-+ ..
2 3 24
2"
1
so ~ .1.._1_+.1.._1_ +_1 ---+
...
aJ3 .
-6
Zbir povrsilla svih opisanih lopti je:

2
3a n
1
-I
1
'
-1-al-a~(l-a)2
2"
=-+~+~+~+
2-
I-a
+2+~+ .. +_~_.+ ..
s=!+ 2
2
5.385.
+ ... + a!\+ ...

1
S=--+--T--+ ... ~--(l+a+a- + .. )-
Zbir povrsilla svih opisanih kockt .Ie:
I-a
"-.
4r2n+4r,2rc+ ... =4~n+4

4
4logx~
+~+~+-.+
-4.
1- a
1-3
uplsane
.
l
a, =
Ra d lJUS
opted
u rugu k'ock
U 'Je rl :;;;; -i"
I-a
"
Ia prvc uplsane
.
koc ke Je
. 2 r = a , pa Je
.nJena
. .lVlca
. a
I) IJagona
l
~>
x=VlOOO
2r
Zbif povrsina svih opisanih lopti je:

,
,
2 2 2 2
r
r
2
4r n + 4rj n + 4r2 TI -+ ... = 4r 1t + 4 ~3-n + 4 91t + ... = 4 r 'JT
5.381. Radijus prve upisane lople je r =
logx=3-3Iogx
rJ3
2"a = -3-'
Zbir povrsina svih opisanih kocki je:

,.,
2
1
4,.2
4r2
4r2
6a-+60, +6a, +,..=6-+6-+6-e
3
=>
=>
a= ~ = 2r13
13 3 '
Duzina ivice kocke upisane u toptu radijusa
~>
1-.1.
3
36
4
4
5.380. Dijagonala prve upisane kocke je 2r i ako je duzina njene ivice a, tada
'd"lJUS
I,a
---"-- =16
2" + I 2" + I -J
2x + 1
logx=~
=>
3a 2n:
2
vrijedi: (2r)'
~>
1
5.383. S=logx
=3
l-logx
a:)'n a:)'n +~
~(a:)'n +( a~)'n +(
3a 2n
=16
1
1 -x2 +1
=>
Zbir povrsina krugova je:

p
3
4
3J3
2
4 J_I
8 1- I
5.387.
5.390.
~ I~ 1 (++i+
~2_I_l =2.
1--
]6
2
5.388. 0
5.391.
~-2-
282
283
"39)
~.
lim
_.
'HOC
29
133
641
( 10
10 2
10 3
10
~+-+--+-4
_ . [( 5
25
125
6.
5"+2")_
n
~25
. ",)1
2-+~+~+~+ +~
)r
/
l-l . 1 ~ ()"
~ +~" f' ()")l
~
- lun 1--+-' +-103 + 10 4 + ... + 3 + 10

11"""',,1010
n
~
10 2
10-'
10 4
..
n3
JI
(5)" I +2- __10_

-)"
L 1-(10
,,';;;
10
[[
1_2
]0
= lim 1-
1-"- I ""
10
JO
(J)" -45
1(1)"1--
. (1
1
J"
___1_ _
5.393. lim I --- + --- + --4 , ... +
(
I)
". . . . ""\1.2 23 3
n 11+
=
22334
1 \
)=
6.4.a) flO) = I, f(6) = 5, 1'(2) = 3, f(II) = 315.

6.5.
1\2)=5, f(11)=3, f(20)=5-21og19, iOOI)= l.
f(b)- f(a) _ 1/ __ a'

b-a
b-a
= (b-a)_~~c_al=b+a.
b-a
f(a+h)-f(a-h) __ (a+h)' --(a-h)'
----~
nn+l
4 \
--_.-
6.7.a)
(a+h+a--h)(a+h-a+h) _ 2a2h
---=2(1.
2h
2h
-=-
2h
2h
5
/(2)= 14 ;
b)
j(-I)=3
lim!I---)=l-ltm--=I- 0= ..
,,_.""\
11 + ]
n+J
d)
f/_+UJ
6.8.
(a +1)
fm=\~~,
/(-3)=14,
6.9.
c)
j(a)=a 2
1 + 2-".
2+a
2.'
/(a +1)=(a +1) + ,
/(rt)=-rr',
2+
2-(a +1)'
".
2+(a +1)
/[-1)=0,
l-~)=o.
\. 2
\
,4 lex)
+1=4(1+5x +x )=-4-'
x
1+X6
=--=f(x)
x'
.
6.10.
.
- x= t , t a d ay:::
6 .11. N e k aJe
x+ 1
f(t)+ 3f
\t)
t .I .vnJe
. d'1:
1-/
X=-
l(11=_2t 'I
I)
1--/
r(~1+3f(t)= 2~1)
284
6.1. Aka svakom elementu skupa A na neki nacin, po nekom zakonu, pravilu,
pridruzimo tacno jedan elemenat skupa B, kazemo da imamo funkciju sa A
u B. Ako je clemenat YEB pridruien elementu xEA, po nekom pravilu f, tada
pisemo y = f(x).
6.2. Funkcija se maze zadati pomocu tabele, pomocu mreze, pomocll sheme,
pomoou grafika, ali so najcdoe zadaje formulom (y = f(x koju
zadovoljavajll element xEA i njemu pridruzeni element (njegova sIlka) YEB .
6.3.a) f(l) = 31+!1 = 3+11 = 14
b) frO) = II c) f(-7) = 3(-7)+11 = -10
6.6 .
lim(I-~ + ~ _ ~ + ~_~ + .. + ~ __1_.)

/J-}0
1-
5 o-~-.o= 2
44
4'
r 1- 5
= ,!~ 4-~2
L
FUN
+ ... +--,- -
1--t
=>
f(t)+3/~I=~-1
\1) 1-1
(I \
fl-)+3 f (t)=-
'\J'
i-1J
285
=>
f(I)+3f(!)=~
t
I-I
1\ -6
-9f(I)-3f ( tj= I-I,
=>
+
21-6
=> -8f(I)=-+1-( I-I
2(1+3)
1+3
=--8(1-1) 4(1-1)
f(t)
Dakle,
fix)
b)
=> -8f(l) = 21+~

1-/
6.22.a)
xE(-l,+oo).
ixl,
6.21.a) Funkcija je definisana ako je__ " 0

.
286
x +1
=>
-->0
x-I
=>
6.25.a)
cosx> 0
=>
XE(-OO,
x~2
6.27.a)
X::f.-~+2+k1T
2
' A(E Z~
O)u(l, +00)
)-
b) xE(-oo,-l)u(I,+w).
"2
"2
--+2kn <x<-+2kn:, kEZ.
~>
6.26.a)
XE( -00,
b)
O+21m <x<n +2kn, kEZ.
b)
b)
1<x<4
3"
x:;t;--+kn,
kEZ.
4
6.28.a) --1 ::; x < 0 iii 0 < x ::; 1 ;
x+
b) Morabiti J--COSXoftO,tj. x oft 2kn ,gdjeje kEZ
6.29.a) 1- tgx > 0

b)
(-oo,O)u(O,5)u(5,+m).
6.16.a) Kako je x 2 - x - 6 = 0 za x = -2, x = 3, to je funkcija definisana za sve

vrijednosti varijable x koja zadovoljava usiav:
x E (--00, - 2) u(-1, 3) u (3,+ 00).
b) xE(-oo,2)u(2, 3)u(3,+ w).
c) X E (--w,O)u(O, I)u(l,+oo).
6.17.a) i b) Kako je treci korijen definisan za sve vrUednosti potkor:jene velicine,
to je oblast definisanasti date funkcije skup R.
c) Kako je nazivnik razlomka razlicit od nule za x:;t: -1, to je oblast
definisanosti funkeije x E (~-oo, -1) u( -I, + 00).
6.18.a) Drugi korijen je definisan samo za nenegativne vrijednosti potkorjene
velicine. Zato mora bitl x-3 ~ 0 ==> x ~ 3. Oblast definisanosti funkcije
je XE~, +00).
b) Data funkcija je definisana u onqj oblasti u kojoj je kvadratna funkcija
y = x 2_4 nenegativna: x E (-oo,-2]U[2, + co),
c) x E [-2, 5
6.19.a) xc(-w,2]u[1,+ro)
b) xE(-ro,-2]u\3,+oc) c) xE[-J,7]
6.20.a) Funkcija je definisana Z-'l one vrijednosti varijable x za kQju su definisana
obakorijena. xEfl,+oo)
b) xE(-oo,-3]U13,+oo)
6.24.a)
b) sinx> 0
c)
XE(-ro,-%)u(k,+oo)'
6.23.a) Logaritamska funkcijaje definisana ako je vrijednost logaritmanda

pozitivna. U datom s]ucaju mora biti x + 1 > 0
=>
x>-1.
ObJast definisanosti je skup svih realnih brojeva x za koje vrijedi:
x+3
4(x -I)
6.12. Ni ujednom sJucaju fuukcije nisujednake:

fix) =
pa je f(x) = g(x) za x:?: 0 i fix) g(x) , x<O.
b) Za x>O je.f(x) = g(x), dok za x < 0 funkcija g(x) nije definisana, a funkc(ja
.f(x) jeste.
6.13.a) Za X 0 je fix) = g(x), za x = 0, .f(x) nije definisano, a g(x) jeste.
b) Za x> I jej(x) = g(x), za x = I, fix) nije definisal1a, a g(x) jeste.
6.14.a) Funkcijaje definisane za sve vrijednosti varijable x osim za one za kojeje
nazivnikjednak nulL Kako .Ie x-l= 0 za x =1, to funkcija nije definisana za
x=l. Oblast definisanosti ave funkcije (iii njena domena) je skup realnin
brojeva: (-00, J) u (1, + w) .
b) (-ro,-S)u(-5, +00)
c) (-w,-2)u(-2,+w)
6.15.a) Nazivnik je uvijek pozitivan, pa je domena funkcije skup svih realnin
brojeva R.
b) Kako je nazivnik x' - 4x = xc,- - 4) = 0 jednak nuli za x = i za x = 4, to je
oblast definisanosti funkcije: (-00,0) u(O, 4) u (4, + ex).
a)
(-2,-1]u[5,+oo)
I
3
=>
tgx < 1
=>
3;
x>8
c)
,-~)u( -~,n
J
3
-_$x:-S:-
x-I
6.30.a) -1:0::--:0::1
=>
~>
b)
c)
-I :o::_x_:O::l
x+I
sin x2 0
~>
~>
XE(-l, +00).
O+2kn :O::x:O::(2k+l)n, kEZ.
6.31.a)
b) 3S:x<6
6.32.a)
b) 2';x,;7
6.33.a) Funkcija je definisana za X + 3 > i log(x+3) > O. Otuda je:
( X > -3 , X + 3 :2: J)
~> (x> -3 , X :2: -2 )
=> x:2: -2 .
b)
I-x
2-x:2:0, -j::;::--::;;l
=>
f.<o
\c' _L,
3<
<5)
._X_
6.34.3) x 2 -9x+8>O, x 2 -4x-32~O

b) -2<x<-1
6.35.a) 2 2 "-18.2"+32>0
=>
2 < 2' < J6
b) XE(-J, J)u(l, +''0).
=>
~>
=>
--3sxs2
xS:-4, x>8.
1<
< 4.
xE(-oo,-I)u[O,+oo)
287
6.36.a) Funkcijajc definisana za sve vrijednosti varijable x za koju cos2x

1<
1m
nije jednak nuli, odnosno, x*-"4 + 2' k E Z .
b) x E (-eo, - 2}J [2, + eo),
6.37,a) Domenajeprazanskup,
b) xE(3, 4)u(4,+oo)
6,38,a) Uputa: Koristiti tabelu! Rezultat: x E (-5, l)u(2, + 00),

b) Kakoje brojnik definisan samo akoje sinx=l, toje domena funkcije skup
brojeva oblika x
b)
b) x E( 5, 6]
b) -lo;yo; 1
Yd,3]
b)
YE[l,
%]
r~-
6A2,a) Kako jc y
1t
= - + 21m, k E Z ,
6.39,a) x E[O, 2)
6AO,a) -1 0; yO; I;
6ALa)
Sa slike vidimo da je oblast

vrijednosti funkcije skup
[2, +00),
6sinx + 8cosx = v6
-+-
8 sin (x +a) a
~, 5J
c)
c)
YEl'9,lO
y=-Jx' --6x+9 --Jx' -lOx +25 =~ +)(x-5)'
fJO
[-2,
x<3
j2x - 8, 30; x < 5 , Skicirajrno grafik date fimkcije,
2,
x;, 5
]
y
= arctg -::;. to je skup
Sa slike vidirno da je
oblast vrijednosti
funkcije skup [-2,2] ,
vrijcdllosti date funkcije Y E

6,43,a) Iz
b)
3y -+ 2
X=
E- 10, J 0],
b)
, ,-, bl aSlVflJC
' -- d
'
aooJjal11odaJeo
nost!
y-I
YE(-oo,l)u(l,+cn) ,iIi y,< 1.
c)
~CI)<y<
YE
[-
J 3, J 3]
b)
yE[6,
YE(-oo,-5)u(-5,+oo) iii y,<-5
~)' + 354 , to je najmanja vrijednost

34,
""
'l-34 I
Y = 5 ' pa JC oblast vflJednostl mterval 5' + YJ) .
+eo)
6.45.a) Funkcija
~x
+ X + 2 ima maksimum jednak
b)
XE[O, IOJ YE[O, 5]
00;
6AS.a)
0;
0)
1110ra
I 2x,
b't'
1J
y:?
b) Y E [--12, 0)
0,
II
log) -:s;y:51og J '43

43
c)
Najmanja vrijednost nazivnikaje
~ = -9 (u ovom slucaju data funkcija ima m,jvecu vrijednost
18 = -2 ), Skup vrijednosti timkcije je skup b

'
-9
roJeva
y k OJI"
zadovoljavaju uvjet:
xE[-8, 2} YE[O, 5]
(X_I)'
y = 7:l
=>
YE
[-w,
-2),
y(x' + I) = (x -- I)'
-2~4-4(Y--l)'
__
->X=-'
2(Y-l)
Y E(-CO,O)U(O, +00)
=> (y -1)x + 2x + y--l = 0
_22Jl-(y-l)' _
~> x=~'-- --> x

~>
x~I
b)
288
b)
skup realnih brojeva y koji ispunjavajo uvjet: Y E ( -- 00, -
6.50,a)
log, ":"::s;y~l
6.49.a) Najveca vrijednost nazivnika je !6, paje oblast vrijednosti funkcijc
'32 '
[-2X,
x<-1
j 2, -Isx<i . Skicirajmo grafik date funkcije.
2,2
~, pa data funkcija ima
,
3 S d ruge st-mne
maksunum
2"3 ,sto znact", da 'JC Y -S"2'
6.47,.) lrgument date logaritamske funkcije nalazi se u intervalu (0,4], paje

skup vrijednosti date funke;j'e (_00,log4Jb) YE[log3,log7],
YE(-W, -2]
c)
dakIe, oblast vr;jednosti funkcije je
-2
1 II
'j' l<y<-+oo.
6.44,a) Kako je y = 5x' - 8x + j 0 = s(x "

funkcljc
=lx--31+lx-51=
y-l
=> YE[O, l)u~,

YE(O,+OO)
y--h"O, y(2-Y)20
c)
-l[v~
2].
289
1t
1t
6.51.a)
--:O:y:O:-
b)
xE[-2,0],
6.52.a)
0 S Y ,;"
b)
OSyS4"
1
6.53.a) 0<--<1
1+x2
b) Funkeija je neogranicena.
6.54.a) 4:0: sinx+5 :0: 6
b) -4sys -2
eJ
e)
YEt-","]
X,
0 < --2 < 1

I+x
-fissinx+cosxsfi
6.55.a) Kako je 0 < y < 8 za svaku vrijednost promjenljive x iz dalog intervala, to

je posmatrana funkeija ogranicena u intervalu (0, 2).
lim y = lim _1_ = -00, to .data fuukcija nije ogranicena
b) Kako je
x-+ !-O
x--)o I-O Xl ~ 1
u intervalu (-1, 1).

6.56.a) iz lim
x-~ 1+0 X
-x-5
x+5
~X-5)-'
b) f(-x)=log--=Iog--=lo
--
-x+5
x-5
x+5
Vidimo da je posmatrana funkcija neparna.
'"X'
6.66.a) y(-x) = a
--(-r)
-X'
y(x), funkeijajeparna;
,. a :a
b) Funkeija je neparna;
6.67.a) Funkcijaje neparna.
b) Fuukcija nije ni parna ni neparna.
6.6&.a) Kako je f(-x) = 3(-x)' . ~ - 5sin(-x) = -3x'
v:;: + 5sin x =
= - (3x' . V:;:.- 5sin x) = --l(x), to je funkeija neparna.

b) Funkeija je parna.
6.69. Sve trigonometrijske funkcije su periodicne.

2n
21t 1t
a)T~5
b)T=6=)
e)
3x
+5
6.57.a) Funkeijaje stalno rastueajer vrijedi:

Xl < Xl
=>
lXI < 2X2'
=>
2x!+5 < 2X2+5
za sve vrijednosti iz skupa R.
b) Fuukeija je opadajuea u skupu R.
c) Funkcija je opadajuea u intervalima (-00, 0) (0, +00).
6.58.a) Funkeijaje opadajuea u intervalu (0, +00).
b) Funkcija je rastuea u intervalu (-00, +00).
< 2 za svaku
=>
zs(n ,2")-
21<.
. '[,,=-=1t,
211
KakoJe
T)=---.toJe T=N
.
2
3'
b)
T,=2;,T2 =2:
c)
'["
YI < Y2
=3~ =1t
i'~>
l' = 2"
=:n:.
T=NZS(2;',i)=2:n:
T = NZS
=>
'5'
(n, 2"1=211
.
5)
6.7I.a) 1'=4"
b) T=8"
6.72.a) Kakoje sin21tX=sin(21tX+2rr)=sin[21t(x+I)], tojeosnovni
period ove funkeije jcdnak 1.
Z, funkcija je rastuca,
,- < X < 4
3" + krr ) , k E Z,
. fiunkclJa
.. opada.
a u .mterva I'Ima ("
"4 + 1\.1<
6.59.a) fe-x) = f(x), paje funkeija parna

b) Parna,
e) Neparna
6.60.a) Parna
b) fe-x) = (-xi - 3(-x ) = _x 3 + 3x = --( X' - 3x) "" -f(x), pa
je funkeija neparna
c) Neparna
3
6.61.a) fe-x) = _x + 5x +3 = -( x3_ 5x -3). Vidimo da ova funkeijanije ni
parna ni neparna.
b) Funkeija je parna. c) Funkeija je parna.
b) Neparna
e) NUe ni parna ni neparna.
6.62.a) Parna
b) Funkcija nije ni parna ni neparna.
6.63.a) Funkcijaje parna.
c) Funkcija je neparna.
6.64.a) Parna
b) Nije ni parna ni neparna. c) Nije ni parna ni neparna
6.65.a) Kakojey(-x)=V(-x-I)2 +Vc-x+2)'
to je funkcija parna.
vrijednost varijable x iz datog intervala.
~ + k:rr}
4n:
6.70.a) Osnovni period date funkcije je najmanji zajednicki sadrziiac osnovnih

perioda funkcija y = sin2x i y = sin3x.
b) Funkc(ja je ogranicena u intervalu( -I, 4) jer je - 1<
c) U intervalima (- ~ + 1m < x <
if
J =.-~.-
I
= lim
1
= -00 zakljucujemo da funkcija
4x -+ 3 x-,~ 1+0 (x - 3)(x -1)
nije ogranicena u intervalu (1, 3).
290
a
+2
x-5
x+5
~-log--=-f(x).,
=if(;'~2)2
b) Period je 21t (a" 0) ..

a
c) Pretpostavimo da je T period funkcije. Tacla za sve x vrijedi
'I
2
sin"1(x+T):;:;:sin 4 x, tj. [sin 2(x+T)+sin 2 x][sin 2(x+T)-sin x}O.
Kako izraz u prvoj zagradi nije identicki jednak nuli, mora biti
sin\x+T)~sin2 x:o::Q
;>
!-cos(2x+2T) _1-cos2x ::;;;0,
-g.
cos(2x+2T) =0, odnosno, 2sin(2x+T)sinT=O,

kako sin(2x-l- T) nije jednako uufa to sve x, to mora biti
sinT= 0
=>
T =1t .
6.73.8) Data funkcija je zbir dviju periodicnih funkcija. Osnovni period prve
funkcije je 2;
~, a period druge je ~. Osnovni period date funkcije je
najmanji zajednicki sadrzilac od
+V(x--Il' "'y(x),
cos2x~
b) Osnovni period funkcije je
It
i .::.-, odnosno, to je n .
4
1t .
291
6.74.a) Odredicemo osnovne periode svake 00 tri funkcije od kojihje sastavljena

data funkcija i nad najmanji zajednicki sadrzilac tih perioda.
Za
F()
X ::::; 2'
Sin -2x
3
j!
. d'Je
osnOVlll.peno
r; == 3n
6.80.a) 3x + 4y -- 11 = 0
b) 3x+2xy-4y-l
4y
~O
-3x + 11
y=
=> 2y(x-2) = 1 - 3x
=>
y=---.
2(x - 2)
b)
y=
1-3x
Za fz(x)=cos~,osnovniperiodje T1 =6n.
3
4"
3x
'd'JC r_
Za/()
3 x =tg
3 3 .
, osnovm. peno
6.8La)
-3x + 11
4
=>
=>
8+3sinx
y=---
1-2x'
x 2 +8x+2
1-3x
T=NZS(~, T2 , T3 )=NZS(3rc, 6rc, 4; )=12rc

l' = NZS(1;, 1'2,1;) = NZS(121t ,~, 14rc) =84rc .
5
2
5
6.75.a) Pretpostavimo daje T period date funkcije. Tada vrijedi
(x+T)+sin(x+T) = x +- sinx
=>
sinx - sin(x+T) = T
b)
=> 2sin x-x-T cos x + x + T =T

2
=>
2x+T
2
C05-- =
b) v~-2x-4
'\
-1'
2sin --,2
Kako je na desnoj strani posljednje jednakosti konstanta, a vrijednost lijeve strane

zavisi ad x, to ne postoji broj T koji bi bio period date funkcije.
b) Pretpostavimo daje T period date funkcije. Tada vrijedi
cos(x+ T)' = cosx'
=>
(x+T)' = x' + 2krc .
lz posljednjc jednacine vidimo da T zavisi ad x, pa ne posloji broj T koji bi
bio period date funkcije i funkcija nije periodicna.
c) Prctpostavimo da je T period date funkcije. Tada vrijedj
sin(x+T)'~ sinx'
~>
(X+T)2 = x 2 + 2krc iii (x+T)' ~ rc-x' + 2kn.
1z posljednjihjednacina vidimo da T zavisi od x, pa ne postoji broj T koji
hi bio period date funkcije.
b) x =-5
c) x=3 iii x~4
6.76.a) x ~ 3
6.77.a) x ~ 1m, kEZ
b) x =-4
cJ x =-4
6.78.a)
Y=
(x + 7)(x - 3)
(x+4)(x-l)
"
6.84.a) y =
b)
'I
" y=
/~:
/
~'I
\1 \
1\
'I
.',1
lx-II
/
Za x<-7, -4<-x<1, x> 3 , funkcija je pozitivna, a za
-7<x<-4, 1<x<3, funkcijajenegativna.

Nule funkcije su XI = -7 i x, = 3.
b) y>O zax> 1, y<Ozax< 1, y=Ozax= L
c) y>O za-J <x< I v x<-3, y<Ozax> 1 v -3<x<-1,
y~O zax=-3.
6.85.a) y.=
x2 j
,
\
\
-;-C;-C;-"
6.79.a) y> 0 za x < 2 ili x>3, y < 0 za x<O ili 2 < x < 3, y = 0 za x = 2 iii x=3.
b) Funkcijaje pozitivna u svim tackama u kojimaje definisana.
c) Y > 0 za x> 1, y < 0 za x < 1 i x if:; -3, Y = 0 za x = -3 ili x = 1.
292
ifi
y=-J'X+5
c)
I'
'I
'
\1/-.
.\"~--i
b)
\\y ~ ~_;2 -4/
\T'
1
y=x;'.+l .
,I
. 'ri-lj
i --.---T
":1/
eJ
'i
, i
:
/
\ 1/
..'(
293
c)
y;=cosx
-2
"
2IT
-I
6.87.a) y = 2'
b) Y = 3'
,"
'1
JJ "''--j''
jJ
1~
6.88.a) y
logx
.1
I-x-1
6.93.a) (f 0 g) (x) = f(g(x) = 1- g(x) = J - - - =-...:.~
J-x
I-x
1)
/1
b) Y = log(x-2)
c) y
I'
-,.lr--T
log(x+2)
b) (g of)(x) = g(f(x = 1- f(x)
6.89.a)
b) y
/
IT
rc
1-(1- x)
;;.
]
c) (f 0 h)(x) = I-x
= sinlx
1- ~(X)
x-I
(fo(goh(x)=x.
6.95.a) f(x+ I) = x-2 = (x+ 1) - 3
b) f(2x) = 4x-1 = 2(2x) - 1
b)
c) f(x') = 9x =
9N
c)
=>
=>
=>
(fo(hoh(x)=I-x
f(x) = x-3
f(x) = 2x-1 .
f(x) = 9Fx, x;o:O.
=>
f(x)=J2x+3.
b) Uvedimosmjenu X;I=I.Tadaje x=3t+I,paje

f(t) =8(3t + 1)+2 = 241 + 10
=>
.
.. d'I X
c) U ved lIno
smJenu
-x+ 1 =1. T ad a VTlJC
x
l
3
3
1()
t = . I-I = 1--1
294
x-I
1
1
x--J
--'--=1---=1------=1 +x-1=x.
I-h(x)
1--"'-.
x--1-x
6.96.a) rr'::)=6X+3 =12'::+3

. ,2
2
.~
= sinx
6.94.a) [(f 0 g) 0 h ](x) = (f 0 g)h(x) = f(g(h(x) = 1- g(h(x = I
I-x
I
=1
y
b) y=ln(e4 +2)-1
= I-(l-x) = 1-1 + x =x.
x-I
c) (hoh)(x)=x
I
x
1- .
:1
r /
I
:1
b) y=[(2t-I)+I]' -3=4,'-3
6.90.a) y=2(5/+7)-5=JOI+9.
6.9I.a) y=sin(t'+I)+2
6.92.a) (f 0 f)(x) = f(f(x = J - f(x)
I
b) (gog)(x)=g(g(x))=---'1- g(x)
f(x)
24x + 10.
I paJe
.
=--,
=>
t-l
I(x) = x-I'
295
f( 0 ~3n) = f(O) +/(3n)

6,97,
f( n ~
2n)
2f(n) = f(O) + f(3n)j
fen) +/(2n)
6,103,a) y=Jx+16
-1J49+12x
b)
V=--~-
,6
I
2f(n) = f(n)+ f(2n)
f(n)=f(2n)=fe n ;3n)=f(3n);f(3n)
=>
Kako je f(3n)
= f(2n) =
fen) , za svako n, to je f(x)
f(x)
= const
'ex) = 5x~3
c)
f(3n) ,
1-2
'1
x+3 1
11
I
=lx2 -16
6,104,a)
y=10 X+ 2 -5
)
b)
In(xJx'
-J)
c)
l.,Jl-x'
= =-'---"-
,I
2lt + I
I =x
,-"
6,2,
Granicna vrijednost funkcije
6, I 05 ,aJ Kada x teii ka 2, tada brojnik tezi ka I I, a nazivnik ka 1, pa je
lim 4x+3 =i.!=1l

r--+Z 2x-3
I
5x _ 0
jr'(x)=~_J
r'ex) = x;~
b)
6,100,a)
r'(x)=;Jx
b)
6.101.a, Y:= 10
3'{-2)+5 = ~6+5 =2=1.

4-(-2)+7 -8+7 -1
2
2
6,106,a) lim(X -3X+l +1) 0 ,,3,0+1 +1=2
b)
lim 3x+5
oj
cJ
,2
x--+-Z4x+7
6,99,a)
,.>
f"()
x
1~2x
r'(x)o,.,Jx~5,x?c5
x-2'
3y+5
=>
3x+5 X'e',
=~-
y-2
F'(x) =
c)
l4-x', 0,; x'; 2

=x
y=2 /
6,107,a)
6, 108,a)
y=Y +1
c)1'
IX
x-><J
x=~-
0)
r'(x)=~log,x,x>O
c)
6.1 09,a)
6,110,a)
( y = log2 x
6,11 La)
6,]02,a) y=x'-3
\ r!
I l
I"
/
/
\ I 1/'"
\
O~4
b)
b) - ctga
00
b)
2
66
lim(4-~)= 4
"...... "'\
6,112,a)
x~4
b)
cos 2 a
4
b)
c)
c)
,fi
2
c) 3
c) 8
n
3
r;--::-1vh4x
~-\Jt'~-L"==~2'-"'-
,
296
_,-,8J4-X
6,1l3,a)
6.l14.a)
-00
+00
b) +00
b) 0
c)
c)
00
0
297
6.llS.a) +00
b) - 00
c) - 00
6.116.a) Kada x tez; ka 3, naz;vnik razlomka te:!:; ka nuii, pa izraz treba
transformisati i skratiti prije uvrstavanja vrijednosti za x:
x'-9 -I' (x-3)(x+3) I' x+3 3+3
II l l l - , - - - 1m
:::;:; Im--~--=2.
x-t3 X - 3x
x-~3
x(x - 3)
x--+3
X
3
6.126.a)
b) 2
6.127.a) 3
x +
Jx" +lOx' +100
lim
H.
5+ 4
H'"RfO
= lim
x_
-=5.
X4
I' x-I
(x_I)'
II m - - - = lln--=O
x_1 x(x -1)
x~l
x
x+2
I1m
-4
6 . 118 .a)
x-.-;2+0
6.119.a) -5
b)
I'1m
x +2 .
X-42+0(x-2)(x+2)
b) -3
6.120.a)
I'nn -1- =
6. J 29.a)
b) 3
+00
X-}2+ox-2
~-~+
lim x(x -+ l)(x -+ 2)

H - ' (x + 2)(x - 3)
10
II __~-
x[; V x
11 10
5+----- 2
x
X
= hm x
b) 3
5 '
,~.,
1.
+ ...__
X_}W
b) 0
- -2+
b)
..
6.122.a)
11m
x~-25
(x-3)(x-5)
x-3
b)
3(X-l)(X+~)
I'1m 3x' -x-6 -_ i'IITI

3
H_'6x'+10x+4
.H~'.6(
\)(
3
3
x+ X+-2)
3
.
6.124.a)
x'-x'-x+I_.
itm}-'H'X
6.U3.a)
b '.)
b)
=11111=iJm--=-.
x-d(x-5)(x+5) :r 45 X+S 5
+x -x-I
hm
x'(x-I)-(x-I)
.
H!x'(x+l)-(x+l)
(J
6.130.a) 11m
b)
i'UTI 3(x-i)
-,".,'.6(x+l)
3
= Inn
X---};
x~-x3-x+l
X' _5x 2 +7x-3
x) - x) + 9x
Xl -9
9x
"--->oc
x2 -9
x-I"-'
x-2.
=Iim----=hm--=hm--~O
x'"'''-
(x-I)(x'-J)
X->1(x+l)(x2-1)
2
. (x -l)(x _1)(x 2 + x + 1)
Ilm~-~-~---~ -lim x +x+ 1=_2
,,-.1 x-3
2
HI
(x -1)(x~ I)(x 3)
,- ..... 4
x-I
.
1
1
::::: lim
--~_
x,> 1 (x--l)(x+l)
X-41x+l 2' b)
x --16
x-}I
x _1
J ) = I'Ull 2x' -3x-20 :::; I'l m

2x+5
13
--=r->4
-16
.-04 x+4
8'
4-x
11
6.133.a) -3
b) 5
12
6.134. Neposrednim uvrstavanjem vrijednosti x=O dobije so rezultat.

a)
6.135.a)
b) 4
x~-1
. (2X'-4X-24
6. J 32.a) !1m
2~---'=-:
b)
6.125.a)
J.2]~o:)
b) 0
( r--J =}!".! (x-N~Xx+~)

2
,x-vx +4x
-_ i'Im-x' - (x' + 4 x=) .lim

X-++"-' x+,Jx2+4x
_t-} +<">0
b)
298
(x.
H)
. (1
2 ) . x+J-2.
::::: lim
6. 13 La) I!m - - - ' . - = lim 2
. x-I 1-,1 0
Inn--=-=-=O.
x~l x+l
1+1 2
.
lim
x+3-6.
x-3
J
inn-o - - = hm----.:::::~.
x' -9
H 3 (x-3)(x+3)
6
x' -9
lim - - - x
Jc~''''' Xl -9 _~~,;
X--)I\x-l
..
1
5
6).
=
--~""'."-
." .x-3
~
0-0+ 1--0
5+0-0
2.J:: - 3= ,hm------=lim-=-<XJ.
.J:: x) . .J::
1~.2.J::
H".J::( 1 2'I H'-2
\.J::- )
x-
H"
x'-8x+15
x-.})
Inn
/ll-..3~-.3.1
, mX- - x- - = 0
II
I
3
1
6.121.a)
b) 0
100
1+-+-8
X+-42x +8x
6.117.a)
b) 3
6.128.a) Nakon dlieljenja brojnika i nazivnika sa x' , dobije se:

3
lim x',-16 ~ lim (x-4)(x+4) = lim x-4 = -4-4 =1.

X-l--4
2x(x+4)
X-4-4
2x
-8
b)
"4I
x+Jx2+4x
- 4x-_,_,JX2+4x
X,
I'
__-c4~~
Im-
x-++oc
1+ 1+x
-4
1+ F,:O' ~-2 .
5
2
299
"2
6.136.a) Uvoaenjem srnjene x ~ -t, dobije se:

lim
... --. ~W
(x+ J;;;:=7X)~ lim (-t + if + 7t) ~

/--, +00
t+~
H+oo
7t
H+ov
I'
= (~:r;t"'t+it2+7t
=,l~
'V
R
7
1+
1+-
t +"lJt +7t
7
I+JI+O
1
4
6.142.a)
. (-t+Jt'+7tXt+~1)=hm
. t'+7t-t'
=hm
r:;
b) 2
e)
144
6.143.a)
7
2
b) -54
. (r:-:]
hm
" +x 2 ~X) = I'un
6.137.a)
x~,,+oo\
(~1+x2
--xXJ1+x2 +X)
lim
JI+x2 +x
X_l-C<>o
X--HW
Jl +Xl +- x
}In;,,(JI +x x) ~ x~d F+7 + Ixi) = +00;

a
IInli.0-FxL(0+Fx)~lirn
I'
+.Jx
..jx+ a +- Jx
2
b)
,E
X+G
X--,>.'
H".Jx+Fa
~O
x--+w
6.1J9.a)
=
hm
x->-""
,.
x+vx -x
,~-" ~vx
+E
= lim
n,
,-"
"Ii x +-
". C
"X
/ ,'\IX
Jx+E +EI E
~ lim.
+-.J x
hm _~~l~_
__
+1
X~
b)
J.;:)
_. (Jx+E-E)(JuE+fx)
ImJ Jx+E -EIItm

)
"_'.H,"O\
_.
(I + x)(1 + Ix)
_I'1m (x-4)(3+x+T)
x-H
d42(,Jx+2)(4-x)
2
b)
00.
HI
I-x
(1- x)(1
+ x)(1 +.Jx)
b)
l'UTI =~,=,-"c:..:......:=,-,-.:..!..
(x-4)(3+x+T)
(,f; +2)(8-2x)
H4
lim -(3 + J2x+i)

r,4
2(Fx+2)
=_~
4
x-2..
(x-2j(.[;+7 +3)
I' (x-2)(Jx+7 +3)
- urn
::;: l f f i - - - _
=
6 , 146 .a) I1m
H'Jx+7-3 H2(Jx+7-3)(,Jx+7+3) ..-+2 eJx+7)2-3 2
6.141.a)
0)
(,f;+2)[9-(2x+l)]
~IHn (x-4)(3+J2x+i)
bJ -
0)
3
.
11m
I
(1 + 1)(1 +.Jl)
132
(,f;-2)(,f;+2) (3+.J2.X+T)
lim .Jx-2 --lim
H'3-ili+! H 4 (,f; + 2)(3 - J2x + 1)(3 + .J2x + 1)
c)
JuE
.Jx
,--
(x-2)(vx+7+3)
.,--;;
r;:;hm~---=hm('\Ix+7+3)=v2+7 +3=6.
x..,.2
x- 2
x~>2
sFa
c)
2a
I1m
)
I)
6.147.a)
x+2E-3
HI X
1
6
300
c)
. I-E _I' (1--Fx)(l+FxJ

II n l - - - 1m
,~I I-x' H I (1-x 2 )(1 +
6.145.a)
2Fa
6.144.a) 6
b) 0
_.
Fal
Fa
Fa+Fa
=Hlli---=----=-=-
6.138.a)
~O
6.148.a) -
b)
6. I 50.a) +00
b)
-sE+4
l' (x-3)'-(2Fx)' x+4+SJ2

tm
._-- 4
x->l(x+4)2_(SFx)2 x-3-2J2 --'3
6.149.a) 2
b)
301
. sin2x-(cos2x-sin2 x)-I
I1m
x_~
cosx-sinx
sin2x-,cos2x-l
6.\51.a) I1m
cosx-smx
x....,.::'-
sin2x-cos 2 x+sin2 x-I

lim
.
cosx-smx
x---+::"
. 3n
l-sm~
I I
2
- - "2- _ . = -+- - =-
, 2sinxcosx-2cos2 x .
I1m
3"
. 3"
. 2~
I -sm~+sm
cosx-sinx
~-->~
lim 2cosx(sinx-cosx) -lim2cosx=-2.cos~=-J2.

Jt
cosx-sinx
11:
4
x~4
x'""*4"
.. ( siux
2) 1<
b) lIm - -2- t g x = un
x---+:. cos x
X-}~
,
2
sinx-sin x
2
cos x
x~+3+D
.r;=}-l
= lim
x_4~1+sinx
xl
'\I4x2 +2
-2X)
x-Hw
x ..j4x
+2 + 2x
x--t4V23+x-x
b)
. 2 ,
Inn
.HO(,x--
6.155.3)
lim.[;: +rX=I
Jx
x-+I
6.156.a)
l)(JI +X+X
. 2
-I =Iim( fi .:::~ + Jxj t 12.
--.1
1'--)1\
cos~ x
Jx
-1
~)
/'
,2 /
+'\ll-X+):
b)
lim -~--. = lim

,.---''---c;~ 1..Ls1n3 x ,H''0 (l. +sinx)(l-sinx+sin 2 x)
_.
(l-sinx)(1+sinx)
,. I'
302
1m
X--t
I-sinx
z-3
;--+3
=(~,~
x2(W+x2)2+Vl+X2+1)
.J6
6
=!~,'ci~-;(V(1+x2): + VI; x' +1) ~~~V(l+x2)2 ~Vi+x2+1=3
c)
6.161.a) Uvocienjem smjene x + 1 = y5, dobije se:
. V(X+l)'-1
X-}O
.- = ltm
;f7-I_.
i-I_I'
- ilm --;;-- - 1m
y-)-1
yS ~l
y2+y+l
- hm - - . - - - - - -..- - x-">~ (1-1-sinx)(1 ~-sinx+sln2 x)
;;--+3
I I. (V1+xl_I)(V(l+x2)2 +Vi+x2 +1)
r . I + x'
x~IJ- x 2
T---+
tada je x = Z3 -23
=-1
hm
I-sin 2 x
Z3 ,
b) 0
~.
z = lj23 + x, pa kada x -+ 4, tada z -+ 3 . Otuda je :

z3
lim
x-4
lim - 27 =lim(z2+3z+9)=27.
r;--., .
)l
+xd
. (Z/s.-x)'+ljs-x,V8+X+(lJS+X)2 _ 4+22+4
=I~
,--,0
-2
-2
(l+x+x2)-(I-x+x2)
.( r
x-+C x2 - x -vl+x+x2 +vl-x+x2 !
x~x
_H(l
J2
-2x
x-v
,---I 2.
, 2
J4+}, +2
2
,
v4x +2+2x
. ,4x .,.2+2xi,x _ j',m ____x_..__. .
hm - ' -2- ' - - ' 2- = 11m ..:...-----.,-- .. 2 b) i
x-)-+"" x( 4x + 2
4x ) 'f->-+""
2x I:
x-++'"
2
. Jl+x+x' -.r=~+x: _.
6.154.a) hm ----.,--...- - - -InTI -.
c)
..xr('J8':::-;) 2 d8-x ,V8+~ + (lJs

-_ lim~~~"::"'''::'''-c~....-..::...~~~~--
6.160.a) Ako uvedemo smjenu 23 + x =

=
:fi4
c) 2
.
X
(~)2+lj8_x~+(~)2
~";6lJ8=~::'VS'+x' (VS-x)' +'VS-x .Q8+; ,(V8+ xii
x-d'
-.
I
-1'
J4X2+2+2~X=~_c615
. 3.a) 11m /'r-:;--:~'- 1m (~
,
r-:;)
2
1
x....,..oo
,2
4x+8_ I'
4(x+2)
_ lim
4
I1m
1m
'2
3
",., +8 '~'2(x+2)(X2 -2x+4) H- 2 X -2x+4
. .:.:J!'..'..:..::.....:ccc_:""::,,,--,,-,,,:,,
Inn
8-x-(x+8)
4aj;- b"
y
+2 -2x;", v4x
c)
r
x eVS_x)2 +V8-x lJs+x +(lj8+x)21
b)
J2
2
b)
-vs:;:;:
2v x -- 3
X-}}+O
=fj-3::~= .. _
2
1+1
. ..r;;.:3 .(..r;;.:3
-I)
~.-
lim
b)
b) -I
.
x
6.159.a) !";2Vs-x
=--=-
..
(Jx-3)2 -Fx=3
urn
~
x-+3+0
2;; x - 3
x-:.3+()
6158
.a )
20 x - 3
= lim
sinx(l-sinx)_
. 2
x---+?'~
l-sm x
1m
smx
1+1+1
6.157.a) sin2a
I'
sinx(1-sinx)
lim
x-3-Jx-3.
lim
t~~~(l-sinx)(l+sinx)
6.152.a)
=iim
I?
)Hly4+}F+y~+y+l
y-+}
y) -1
1+1+1
1+1+1+1+
(y_I)(y2+y+l)
"
4
~
?
)'--l-l(y-l)(y + yj + y- + y+l)
3
15
~ I-sin x+sin 2 x
2
303
lim sinax , __
1_ ~ 1im(sin=
sin J)x cosax x.....,.o ax
c)
'ax,~,-l-J = ~
sin /3x
x-+O
6,168,a)
J3
f3x
b) 9
c) 8
6,169,a) Uvesti smjenu: x ~ a+1L Rezultat: 2

e) vUe st I" sffiJenu: y
b) 4
' > ' ] ' arcsinx

.
y = 1.
arcsmx
=
x=smy. lm--- = hm-;-X
x--->o
2sin2':.
2sin':::"sin'::
' ]-cosx_I'
2 I'
2
2
-- l l 1 l - - ' - - = 1m ---"~-"I1m
2
2
6,170,a)
x-~
x--+o
5x
2 sm - --,2
. 1- cos 5x _ .
,I'>
6.163.a) lim
x-+!
(,1-
\2
3
4
,!.Ix-! ,
,'--->1
6,165,a)
b)
6. 166,a)
6,167.a)
304
H-H
x
r;; ".Iim(x +k + a) = 3a
.J X - '\i a
6,172,a) I
b)
c)
c)
sinx
. tg x _. .~
. (smx
sinx L'Il--=!--=l.
lUTI--hm--=lim
- .... , - - =hm--'
1"-).0 X
,,-->D
X
...-->0
X
COSX
x-J.O
X
x-"~) cosx
cosO
I']
sin x
------ -smx
lim SOS x
~----70
x....o (,~J'
c)
r---->f)cosx
sin t
\'
25
2
6,175,a)
(
\
lim ~in x . .!..=--.:~S x I =
,-,"","0
X
Xl cosx)
_ '
- hm
lim
2sinx-:-~cosx+a
sin3x
c) 8
2
2 _ = Hm --:-:-,2~ . cos ~.+._a
2.x __ E,
X-,>/J
X
a
2
2
2
(l+~)sin3x
1im
HO(I+Jl-x)(j-~)
,
,sin3x
x---+o 3x
= cosa.
,,--
6E
25in a
cos' a
lim
(l+~)sin3x
x-,O
I-l+x
'--=o,ltm--(I+-,Jl-x)=3,j,2=6, b) -9
x---+ 0
sin_x_-_a
0)
(1+~)sin3x
6,176,a)
c)
b) 2 ,Uputa: Uzeti smjenu arctg8x = t.
HO]_~
0) 2
%, Uputa: Rastaviti razliku kubova,
' 7
b) - 2 Sln_a
1) .
b) a
6,174,a) lim sm .:?:...~ = lim __

_~-,>4
x-a
x----l>a
sin3x
sin3x 3 = .'1'
sin3x 3 . 1 ::::: 3 .
)l' m
- - = I'Im----
) llll--=
x--+o
3
X-}O
3x
x-tO
3x
. sinmx
". sinmx
. sin!
hm---=mlIm---=mitm--=mj =m
.<--+0
X
x--+O
mx
1--+0
t
3
2 ......0
'.
x--+a
25 {.
x-cosx
6.173,a) 2
X-HI
.
lim tgx - ~m x
,"-,>0
x'
6,164,a) lim
sinx 2sin
x----70
b) 3 c) 2
2
3
~J I . sinx . sin ~ 1 I
tml'--'-o- - ::::;:-1lll1--111n------;;:-lim--:-.
'r
=]
xl)
b)
6,171.a) 1},
-----J ~ (illn--i
\Ix -11
-=hm-----=hm
(x __ l)2
x--+l (x-I/
X--+l~ x-I
,nix-I)'
\";6 -~ - ~u:i ---;,-'- ~ 2:u:i (~J ~:2 U~ -,-)
b)
, '..;x' -2'[;+1
4.~.,:::
2 2
. 2 5x
SIn ~,-.25.
2
x---7D
0)
Y--->0smy
0)
b) 2 cos,,-
305
6.1 77,a) 3
' l+xsinx-cos2x
l1m
,--.0
sin 1. X
b)
' xsinx+2sinlx
l 1m
. 1.
'HD
sm x
1m, ~
r~.O
Stn -
l' x+2sinx
lm--.- x-.O
sm x
. (x
= lim
X-l-O
Sin(x-"--)
lim
x--+~ 1- 2cosx
--+21= 1+2 =3.

sin x
)
'2
"
sm x
11m
r->oJl +xsinx -cosx
lim
r-4fJ
J) + xsinx -
' sinx(.J1+xsinx+cosx)
I1m
X-)O
sinx+x
= lim
:---+0
cosx -.11 + xsinx + cosx
1m
I'
.y-.O
X2
1,1
X--}O
b)
z
r;;. Z
Z
2sm --+2v3sm--cos-2
2
2
-4
~~
x(l+~!'~';.~-:~-)
1m - - - - - X+ 2tgx
. ,.", XlI( + 2 Igx)
x
I,
"A
x-,()
!1ffi-----
x +- I
x--t ,-I
sin(x + I)
~l!m
x--+-!
x+l
lim
(x
X4 . ,
tgx.)
.(
hm 1+- 2 _.>:-40
x
.---,-~,
s. ic.c
n+(x:...+_1",)
6 . .I g I .a) 1'IlnJ
40
6.184,3)
x--t-l
c)
6,182.a) Uvedirno smjenu x-I ~ 2..(l
. Ondaje
IT
x =
2.'(l
n
.13
1
'
.,fj~ 3
x...----? 2, onda
[llX
'" d1:' ] 'tm.(x-- I ) tg-=

nx 11m
.
n(lCC
tad a a-+ 0 . LatovrlJe
-__-tg-+1.1\]
X~} I
2
---> 0
7r
2 n:
}
4
,[- l'lln-'sinx
1---5x
X-TI =U.
X--->'"" X
I
Rezultat: --.
b) lim
l-cos2a
:;-){)',
6.186.a) Uvodenjem smjene
lim smx-cosx
X-}~
It - 4x
4
0) -I
Xl __
a2
,.
1-
smx-cosx
,~'~ 4(~'
-. lim
xl ~ a 2
= sin 2a
2a
a. i transformacijom izraZ3, dobije se:
x =
.'
cos 2a - cos 2x
:;_'('(
"" lim sin(x +0: )sin(x -a.)

'~a
(x+a)(x-ix)
lim 1 -5
+ 1 I kada x...,.1 ,
"4z.
sm~z
1----
. l-cos2x
sin(x + I)
lim(x2-x+l)~3.
(x+1)
x--+-l
4,
sinx
' :x._-_S:.,iC-":':'X
l nTI-
b) Uvesti smjenu:
6,ISS.a)
b) - 4
= z + 2. Tada, ako
sin(x + 1)
+ l)(x' - x + 1)
,(x -x+I)= Inn
+- ~ j cos -2
-SIn--Z
2 =
r:;3
16
3
hm---=--lnn--hm(z+4)=,-- cl, - 2
.::;-)()
. 1t
'it .:0->0 _ 1t
::--+0
1t
x -sinx
lim 1 + arcsmx)
x + arcsin x _ '"
Sill
,z(2+4)
n
cos (z + 2)
4
b) - 2
.
'40.
2 = z, tj. x
z(z+4)
I'
n
C084
;H'"
6,ISO.a)
cos":'
2
.--=Iim
. 2
IIm--= nn
x--+2
J1+O+cosO ~~~1.
' vl+xsinx +cosx

IIln
X
1+--sin x
JI+xsitL;+cosx
-'-''--=='---==
sinx+x
sin x
r;-:----
0-).0
b) Uvedimo smjenu, X
z --+ 0 , pa imamo
sin 2 x(.Jl+xsinx+cosx)
.1:---+0
sin 2 x+xsinx
I'
= 1m
sinz
= lim
sinz
I-2e0s( Z +- ~) ;--~O l-cosz+ J3 sin z
= lim
2sin~cos-=-
11:
.J! + xsinx + cosx

' 7~;;;;;;;;;'-'-'
sin 2 x
, sin2x(.Jl+xsinx+cosx)
I1m
2
x-tO
1+xsinx-cos x
c)
'
.
a-x
a
b) U vestl smlenu - - ~ t, Rezultat: -,
6.178,a) -1
6.179,a)
=:
1+xsinx-cos 2 x+sin 2 x
l'
_x) . ul~o
Sin("--u'J -COs(~-u I
,)
4a
{l
.1
,(
..
=!lm
-1
2 ([ (
n
-tg a+-
n-",uL'it
lim
)J- = ltm-'
. 2a $Inlet + '2
2 . ( --cosa
(l
=--hm
1[c>"-->o\sina
sm----cosa -cos
1[ )
0: .....
0 IT
= - 2n"
cos(a +i-)
b)
n.
~
s!na.
.n.
-Sln--Slna
._..:.4-_
-cos~---cosa.
o:-~O
J2
2
4
c)
6,183.a) Nekaje x-~ = z, Tadaje x= z+~ I, ako x"",~, onda z...,. 0,
b)
sin a
J2
..}'2
hm .. - - - - - ] = - - ,
a
4
4
cosx
d'
.
0:---+0
cosx.
.
K a k OJC Iim------=lIm-----,uve llTIOsmJcnu
,~~TI
-2x
"i 2(~-X)
"2
~-X=Ci
nastavimo transformacije izraza:
pa imamo
306
307
"
lim co{%-a)
COSX
,~m" 2(110--x )
?
c)
x,-+02a,
IT
X -~ ~u
'---+-2x+2
0:--+0
..l1rn~-~~-~
tg'x - 31gx
x-~~ cos( x+ ~-)
tg(na - 2n)
Iln
0:--+0
tgna
a-.-.;.O
a
1m - -
. tgnu =
= 1t hm~",.....,.0
<-'3
coslx+~
<-'~
~-)l( 19x + ta~)
tgx( 19x '"- tg

"
3
I-IT ( n
-)1
a-d)
cos-=-~-,
2sin.::
4
Slfi-
X
"
cos-=-~--.
TIet
2sin::'
8
SIO--
... , cos~=~.
2"
. X
2s!U
2H
Dalje, vrijedi: lim cos'::' cos":' cos'::' .... cos~ =

<~.-
. x
Sin(x+})
JH".
cosx cos3
sm"~
. x
sm-
lim~_~_2_ _
IT
cosx COS!:3
3.
ex
2
cos(x+~)
s+-l)
lim __2_, sin ~ = lim __2_. lim sin::' = 1 sin 0 =- 0 . c) 1
a---).()
sm11:
I tgx(tgx-fl)(tgx+J3)
()"lm
.
. tgX(tg'x-3)
I 1I~~
19x
:~~
:;:;::
rsin ~
sin
ex u~O
2
~
2
id
-- . A
na ogno
se 0 blJe:
6.l89.a) Iz 2sin:':.cos:':. ~sinx slijedi cos -x = -sinx
2
2
2 2sin~
2
=
. Rezultat: -J.
I tgn (a - 2)
tgnx
I1111 ~-= 1m
,.
c)
6. J B7.a) Uvesti smjenu

b)
1
. sina 1 . sina
I.m--=-llrn - - = - .
2x--)oOa,
2
2a
x_o
2siI/CLlim _~_2_
<:<->0
a
2"
sinx
SIn--
.'L ... ~=!im

2sin ~
2"
2sin':::: 2sin ~ 2sin'::

2
4
8
Il->'"
sinx
2" sin~
2"
lim....--lf-=
n->'"
x
2"
. -- !~J ~~~~~"";'---c~~.
COl2-l3-X)J
Sin(}-x)
sin x
=
sinx
~_...........2f.. _ _ =_~x'c-~__
X
5lU-
sinx
=
_X_
sinx
x
2"
2"
6.18B.a)
..
11m
".+~
. ( x---rr )
sm
3
'
.
I U11
! - 2cosx
u--+ 0
lim
(H- 0
_~~~~_
sina
---"-~~-'-
1-2COS(a+- ::::._)
\
3
sina.
1 +2sina GOS~- -2 coso:. sin::-
lim
,,_-) 0
lim
a--).O
308
I +2Sin(a -
~J
- 2sin 2
".
lim ____
.
to Je:
2sin~cos~
;(J
(,
4
I' cosxcos2x cos3x ... cosnx-l
x~~~
x2
x-"o
.fi
J3 +0 =13 =-31
<
~.
[!-,.
I-sin~ -a
l-cos~
lim _~~_2_
a---).O
l_cos 2 ~+sin2 ~
=
lim
u---).O
'::'
. cos x -1 + cos x(cos 2x -l) + ... +cosxcos lxcos3x .... (co.snx --]) =
......
Iml
x2
. cosx(cos2x-l) +1' cosxcos2x(cos3x-l)
lim cosx -1 + I1m
~
1m
+. +
x"O
x~
_,'---).0
x2
x-, (}
+ t. cosxcos2xcos3x,.,cos(n-l)x(cosnx-l)
- 2.J3sin---cos:~+2sin2---2
2
2
cosO+sinO =
sin 2
!:
cosx-l
2
1
2
1 II.mcoskx-l ".,_k
--= - - l i m - -2- = - -_
1Im-----=!im-..
x_,O
x2
x--}o
x2
2 x-).o x
2' x>()
2
I)
cosO
2
-fj cos~+sin a
'it - x
ct-J.
sino,
-~~--c,cc-~","
6/
sina
!im---;~=~ct --,
I-j:.J3 sina - cosa
lim ~~_2 = lim

X-He
r:::.
1 a
. a
1+-v3smu-cos " +sm~
2
2
a
cos-
I-sin'::
b)
.
!Jrn
2sin~cos~
b) Kako je cos x cos 2x<cos 3x ... , cos nx -1 =

cos x -I + cos x (cos 2x -I) + cos x cos 2x(cos 3x -1) + ... +
+ cos x cos 2x cos 3x .... cos(n -l)x(cos nx-1)
ex
n
2
.
2
---2--- ... --~--(1+4+9+16+ ... +n )

2
n(n
+ 1)(2n + 1)
12
309
I+~
.=
lim 2'x +5 ~lim~= 1+0 =1

6.190.a) x-."':,2
_5 x---'>'"
5
1-0
I-~
I ~ 1)1~~ 1=1
2'
c)
b)
hm(I+-1
x)
6.191.3)
r---,>{l)
c)
b)
3x
-I""'J-OO
X-'>OC
[ r
1\' 1:;
lim 1+~1
/--?W\.
()
J
E
~X
x---,>OC
=i
11.-)",
b)
lim [(l' 1+2.
oj
cJ
x-;. 0
lim(1 + 2x)L lim[(1 + 2x)

x---+(}
(I -~
I 1m
x---'>o
4)
x '~'
3x
1\'(1+-1)"~J h.~ I)' 1"!{ 1)-i
I+~)I
t
(I)~'
lim 1+ -
:=
/-){J
. _In-'.(1_+""mx::=..)
Ilin
\'-70
x
I__'<f:,
mx);;;''''] = In[li111(1
+ mx);!,;]"' = In e'" =
x-}o
In.
= lim eX = +CD.
x---+m
6.197.a)
.
.
3. sin3x _ sinx
sm3x-smx
I"
3xx
"
= 1n1
I1m
x---,>(I
In(J + x)
'x-->il
!.~J.!-.:I- x)
b)
lim
X----Cf)
=2.
(x arcsin ~)=
Hmlr(~t -l)arCSin t]
x+l
1-'t0
= 'It
= lim(
~arcsint-arcsin tl) =
,--J.o\t
" arcsin t I'

.
I lln - - - - 1m arcsmi =1'(.J -0 ""'11:.
t
1-.-). 0
1---+ 0
x---?O
c) Uvesti smjenu
b)
Iime'=1
x-:.oo
3..=f. Rezultat:
4.
x
6,198.a) Uvedimo smjenu e' -I = 1 , e' = 1 + 1 => x = In(l +1). Tadaje
.
b)
eX - 1 .
lim_T_-_l=lim
,->I>
"
Iim(2x+3)n-, = Iim(2X+3)'(2x+3)i =
.---"'\2x+l
Uvoaenjem smjene --"-- = 1 ,dobije se :

x+1
='ll lim(1 + (-4X)l=L j' . lim(J + (-4 x'" =e4

f-"'O
3-1
.
I1m
HO
c)
310
c)
~-4
!:.)'; 1';' ' ' = em'.
b)
/-lo()
I X-J>Q
1
In(1 +1)
lim---'-7
Y-.y,(
2x+l
HO
l~( I +12
In7
I-)()
In(l + I)'
lim 1 + -
lim In (I + ",x); = Inf lim(1 + 11-0:)';] =
.1'---+0
:=
=e
I)'l~I == e'.'
[( I)'lJ'i [ (
X--40
= In[lim(l +
hm--=I(m~-'-
x--o
X
1-40 1n(1
t)
6.195.a)
I~
lim 1+ H()
I+~
,I
. 1n(l+x)
-I
hm
= In lim(l+x)' 1'=lne=l;
[ x-~O
x-~O
x
\'--+0
I+~
/."",
I'1lTI [I + (4
1--~-1 =
- X )]=~:.,)
.. 4;: = l'nTI [ 1+(-4x)J-4X
.\---+0
X-~(J)
b)
=e- I
,';]2 = 1'--+0
Ilim(1 + I) ;]' = e 2
x---tO
= lim [I + (-4x)]::;'; . [1 + (-4X)]-'
( 5)2.,.=
lim 1+ -
x~o
4(
{->,OC
x-W:
+x)~= liml(J +!)' = e.
Iim[(J +
r]'
x)
X-cO"'"
X-')O
+!f
.lim(2x+3)i
=
I)
2x+l
b)
6.196.a)
I+~
li.1I
/..:;.\
/--too \
1---,>",,\
-2
=e 3
c)
i-}:
6.193.a) Uvodenjem smjene x~!, dobije se: limQ
6.194.3)
!)
("-)'"
,---'>00
(4
Iim(I+:~)X=lim[1+-31]' =lim(I+!I
f) =lim[(I+~)'lj
6.192.a)
,
'"
r ] =hm(I+-i =[Iimll+-)]
" 4
. (l-~I)' =1il1lll+( I )-"-" rlim(1+!)'1"
~lm
=hm
1+-:x---'>oo'l
~
r-v.o
,x . _I
lim(I+_~2_)'(2X+3)i
=
2x+l
2x+l
x-w;
'l
l"lii:1:( 1+ t)' J
=In7.Iirn--I-=In7.~~-,I,-~
HO
i11.Q-=':.Q
t
I [I' (1
n /...-)00
1m +1
-=1
Ine
I
In7-=ln7
)!]
Ine
-\
\.2x+l
311
0)
aX--I
- = I'1m
I l m
x-,\-O
ti
=l
na'1m
In(1 +/)
1-+0
Hoa
lne
x +5x+4 )X -I'
I
- I m(
-!6.20 La) I 1m( '
In(l + I)'
Ina
c) Sina .
=--=xlne x
I
I na.
= Ina--=
X-~'"
x2-3x+5
X--}OO
8x-l
x2-3x+S
)' --
8'_1
.8'-1
ltm--
lim~-=-]=]im_x_=Ho x =ln8=2In2.
x....,.o eX -1 X--)oO eX -1
. eX - 1 In e
X
6.199.a)
--
IUll--'
X--J-O
b)
6.202.a)
IlIllX'Clg 1 x
e'--7(1
lilJ\Xl.CO.S~x
= e'--' 11
sin"x
!illl--~~~'co~'
= ex:.
iI SHl'
= el.cosO
--:~---.sin1tx.clgn:x
b)
lim(l+sinn:xr:lgrrx=lim(1+sinnx)SlllltX
x---+t
c)
7X(IOX
7'
10'-7'
-1)
lim - - - = iim - " - -___"'

x-'>o x 2 + X
,\---to
x(x + 1)
lim
1.0y _i
( 7) .
7'
x+1
x---+o
'I----}
e.
:.-::
sinltx.clgn:x
lim
::::e"->I
-1
=e
c)
n",
6.203.a)
c)
.... lim ~ = in ~. ~ = In ~.
x---+o X + 1
7 0+I
7
1 = t , dobije se: e -2x = 1+ t ,pa je
=e{J
b)
=].
.,--",0
.!..
(I~J-]
Kin ,-
linlX X = !in1e xh,, =e'--+o

x-,U
Iln(lo,)
lim (lnx) , =- 11m e).

x---++oo
_,.-.,.-,.",.
= lim e
~:.(ln'-}I"x
hI-'"
Ihnx"nx = lilTI e<,nxlnx = eO = 1 .

x-+ ()
I,,,,
=
eH-'r'lO
x---'>
!~Qr1!L~.::
It",
Ij
= eO
=!
x-~+ao
= lim \. 7
x-+o
6.200.a) Uvodenjem smjene e --2x
I (I +.I)
Ine 2x'=n
=>
I (I
- 2x=n
+1) =>
In (l ,..,'
+ I) D aJcvrlJeJ:
I'
.. d'
6.204.a) Za x -+ 2 data funkcija je beskonacno mata vetieina.

b) Zax-+3.
c) Zax-+ 1 i x-+2.
6.205.a) Zax-+ 2kn:, kEZ.
b)
f(x)~Sinx+cosx~J2sin(x+~}
-~
eO" - 1 .
t
.
- 2
.
- 2
11111---- = Inn
= hm--=-~
x
H.oln(l+t) l-toln(l+I) 1--,>0
-'~-tin(1 +/)'
4k~1
-2
lUll---=
.----,>D
iim In(l +t)'

HO
b)
lim
1---+ 0
.. = lim
In (1 + xl)
1---+0
l.=lim
1n(1 + xt)
x--;{--".
1---+0
'l-
-2
-----------2
Inc .
II1'llim(1
-I- t)' j
HO
1
xln(l+xtY'
Funkcija je beskonacno mala veiicina za x --+ - 4
xlimln(1 + xt) "
IT.,
k EZ.
c) Funkcija .Ie beskonacno mala velicina za x -+ 3.
6.206.a) Funkcijaje beskonacno velika velicina za x --+ ex:.

c) x---+----co
b) X--++OO
b) x->l
6.207.a) x-+4
b) x --+ ~OO
6.208.a) x --+ +00
6.209.a)
x--+~+/at,kEZ
b)
x->n+kn,kEZ
cJ
c)
x-+4
x--+oo
c)
x--++oo
f-~O
312
313
.
.
Kosa aSlmptota Je y
6.3.
6.210.a) Kada x -+ +00 , tada y -+ 0+0. Kada x -+ -00 ,tada y -+ 0-0.

Horizontalna asimptotaje prava y=O.
Vertikalna asimptota je prava x=2.
b) Horizontalna asimptota je prava y= 1, a vertikalna x= 1 ,
~Simptotaje prava
y =
~,a vertikainaje prava x =
x.
b) Kosa asimptotaje prava y = x - L Vertikalna asimptotaje prava x = O.

6.217.a) VertikaJna asirnptotaje praya x = O. Kosa asirnptotaje praya y = x + 6.
(b);x= J, y=x-4
6.218'01 y=x, y=-x
b) x=-l, x= l,y=x,y=-x
Asimptote funkci.ie
c) Horizontalna
=-
6.219.a) Horizontalna asimptotaje y = -1. Vertikalna asimptotaje x

b) Horizontalna asimptota je y =
=l.
e
Jr.
O.
1,na aSlmptota
.
. prava y= l'JeT Je
. I'1m ( 1~ 24 '\J:::: 1 .
6.2ll.a) Honzonta
.Ie
X
x-~'"
x~~~o(1- ~2-) =
Vertikalna asimptota je prava x=O, jer je

lim
x->OHi
l(l-~) ~
x~
6.4.
'."-";-~
);~'~""
= lim x +1 =
x--. '"
lim(I+~)= 1, to data funkcija ima

X-).
co
kosu asimptotll cij i je koeficijent pravca k= J.

Odredimo segment n na y-osi:
(x2+1
n = hm - - r---,> ""\
. -x -+1_x
1
x)I = x-}hm
- - - = lim - = 0 .
X
x-+
X
2
co
0')
Kosa asimptota jc prava y = x.

Vertikalna asirnptotaje prava x = O.
c) Vertikalna asimptota je prava x = -1.
Kosa asimptotaje prava y=x - 1.
6.212.a) Kako je ~2 - 3x + 4> 0, funkcijaje definisana za svako realno x i nema
vertikalnih asimptota. Kako je lim y = 0, to je prava y = 0
x ........:bn
horizontalna asimptota.
b) Vertikalna asimptotaje pravax = O.
Kako je lim l'. = 2 i
x ........u;; X
Lly = 3(X+i.\X)- 3x = 3(2+ I) - 6 = 3 .

M(x) = f(x+Llx) - f(x) = (x+Ax)2- 2(x+Llx) + 2 - (x' - 2x + 2) =
= (5+2)'- 2(5+2) + 2 - (5'- 10 + 2) = 49 - 14 + 2 - 25 + 10 - 2 = 20.
6.222. Lly = E+il:x -,J; = JI.44+0,25 -JI,44 ~ 1,3-1,2 =0,1.
6.220.
6.221.
-00.
x2 + 1
b) Kakoje lim
Prirastaj argumenta i prirastaj funkci,je
-00
lim (y - 2x):::: 1 , to je prava y

x-t<f"
= 2 x + 1,
6.228.a) M(x)
1 .
b)
x+Llx+1
.
x+tix--l
sin ,0.x
cos(x + Llx) cos x
x+1
Sx + Ax + l)lx -1) - (x + Ll.x -1)(x+ I)
x~-l
(x+Ax--I)(x-l)
-2~x
(x+ Ll.x -I)(x -I)

y=4x-4,x~
6.215.a) Kosa asimptotaje praya y = x.

b) Y =-x
6.216.a) Vertikalne asimptote Sll prave x = 2 i x = -2.
314
3' = 3' (3'" - I).
c) M(x) = tg(x+Llx) - tgx =
0) Prava y = 1 je horizontalna asimptota.

6.214.a) V = -"
2 - x =-3
Llf(x) = - - .
5]
.
.
2 ' I\X
(
Axl
b) Af(x)=sm(x+Ax)-smx= '$II1'2COS x+'2),
6.213.a) Vertikalne asimptote: x = -5 i x =.I., horizontalna asimptota v = O.
6.224.
6.225.
Lli (x) = ;,(2;4- T2 .
6.226.
AP=(a+Aa)'-a2 = 144-IOO=44em 2 .
6.227.a) Ay = 3(X+L\X) + 2 -(3x+2) = 3x+3Llx +2 -3x -2 = 3Llx .
b) I\Y = (x+Ax)' + 1 _(x' + I) = x' +2xLlx +(Llx)' + 1 ,. x 2 - 1 =
= 2xLl" +(Llx)' = Ax(2x +Llx).
c) Ay = 2(x+Llx)' - (x+Llx) + 5 -{lx' -x +5) =
= 2x' +4;vh +2(Ax)2 - x - Llx + 5 - 2X2 + x -5 = 4xAx - Ax +2(Ax)'
6.229.a) Lly =
kosa asimptota funkcije.
Llx = 0,5, Ay = 2,75.

-
6.223.
I.
b)
-7!lx
(x+Ax-3)(x-3)
e)
Iog
(x+Ax)(x+1)
(x+Ax+ l)x
315
6.5.
Neprekidnost funkcije
6.230.a) x ~-3
6.23I.a) Tacka prekidaje x ~ 6.
6.232.a) x ~ -3, x ~ 3.
b) x=-5
6.233.a) x ~ 2, x
b) x=-IO x=-",
2'
6.234.a)
x~3,x~7
b)
b) x
c) x= I,x=-3
c)
x~-3
x=~2
b) x=2+k1r., kEZ.
2x8
tim --=--=+0':-'
0-0
'".-.-4-I-ox-4 0+0
.
Kako lijeva i desna granicna vrijednost nisu jcdnake, to funkcija u
tacki x = 4 nema granicflu vrijcdnost i irna prekid.
6.237. Kako data funkcija nije definisana za x=6, a
X -
x-+6--o
X -
x' -36
I'
(x-6)(x+6)
I an - - - - = IIll
> 0 dovoljno je izabra!i ~ 8 , pa ce za sve x E R , za koje je

Ix-xol <0, biti i !f(x)- l(xo)1 =Ix-xol <8
c) Za dato
> 0 izaberimo 0 =
tacke x o '
&40
b)
6.239.a)
{\\:-l>O
x-)6-()
= 12,
lim Ifsill (". + LlxI-sin
~'~'OL
lim (2"'" _2
lim[
noHO
".l~
'0 2 lim sin Ilxcos
,'hO
(~".3+ flxL
2 sinOeos (~1t~+o1= 0
)
\ 3
)
= lim E:+:3Llx)2-3
,,,~o
6.240.a) Kako je lim f(x) = lim(x' - 2x + I) = 0

x ..... I
X--41
f( I) = 0, to je je funkcija
M ...... O
iim Ay == 0 , to je data funkcija neprekidna u svakoj
!!..<_., 0
I.\x,,o
.:ir--40
/,),x-"}O
!n..,.O
N;-40
[x + Llx)2 +5--(x' +S)} lim [r' + 2xLlx + (.".x) , +S-x'.-5}

Ax-}O
= &--,0
lim LlxI2X+ rue]= 0 . Kako je
lim Ay = 0, to je data funkcija
Ax---'> 0
neprekidna II svakoj tacki svoje domenc.

6.244.a) Odredimo granicnu vrijednost prirastaja funkcijeN(x) kada prirastaj
argumenta b.x"-+ () :
4Jf (x)
I an
D,X,->
I'1m [ cos(
'"
] =-2 j'1m Sin
. x+Llx+X S
. tX+Llx-x
x+DA)-cosx
n----=
A,-.,.O
=-'';'
2+~flXJ+(Ll.X)2L (3+3.:,<Jl~-3L2~20.:':.02)= 6-~_O

(2+20+0')2
I.
domene.
ll+I'+2flX+(Llx)2]c1+I')
2+2LlX+(Ll.x)' 2
pbx1= 0 . Kaka je
c) lim fly = lim
Ar-.O
'HO
x~xo
M,.I)
I+x'
R pripada 6 - okolini
Kako je lim D:Y =- 0 , to je data funkcija neprekidna u svakoj ta6ki svoje
3x+31lx_~_'_~~"--J' = lim~~~:3Llx)(I+I2).-3rl+I'+2Llx+(Llx)']
l+(x+Llx)'
~x-40
l1y....,Q
lim
Ar ..... O
= lim 2 (2'" -I) c, 8 lim (2~' -I) =8(1-1) = 0

/.U",,~D
Neka sada x
tacki svoje domene.

b) lim Lly= iim[2(x+Llx)+I-(2x+1)]= Jim [2x+2Llx+I-2x-I]= lim[2Llx]=O.
;:,x-}O
b)
X-
E ,
lx-xol <0. Tada vazi
6.243.a) lim 4)1= lim[3(x+&j-5-(3x-5l:!= lim [3x+3&-5 -3x+ 5]=
all (x -+ 6):= 12,
6
.\:---;.(0+0
X - 6
.,-.. . . 6+0
vidimo da u ta6ki x=6 funkcija ima prekid (koji se moze odstrauiti).
6.23 B.a) Funkcija y=f{x) je neprekidna u datoj ta6ki, ako je graniella vrijednost
prirastaja te funkcije u toj tacki, kada ~x-+O, jednaka null. Odredimo
prirastaj date funkcije i njenu granicnu vrijednost pri .6x......,..O :
2
Ll.y = (x+Ll.x)' - x ~ (X+LlX-X)( X+LlX+X) = LlX (20+LlX) = (LlX)' ;
lim (.~x = O. Dakle, funkcijaje neprekidna u tacki x=O.
x---;.u+o
g. nekaje
If(x)- f(xo)1 = Isinx -sinx,1 = [2sin x- xo cos x+ :".'!.\;; 21Sin

2
2
I'
lim (x + 6)
ispunjeno f(x)-/(xo)=c-c=O,tose
r-->4-Dx-4
x-+6-D
Xo ER
b) Za data
6.236. Odredimo lijevu i desnu granicnu vrijednost date tlmkcije u tacki
.
x' 36
I'
(x - 6)(x+ 6)
I Bn - - - = lin
za dato E > 0 maze izabrati proizvoljno 0 > 0 , pa ce za svako x sa

osobinom Ix-x ol<8 biti l/(x)-f(xo)I=O<.
)(->3+
.2x8
lun -~=--'=-CJJ
I~O=12=I(~J,
12
to znaci da je funkcija neprekidna.
= I~= f(l), toje funkcija neprekidna za x=1.
6.24I.a) Kakoje Iimf(x)
HI
6.242.a) Kakojezasvako
lim I(x) = f(3) = lim f(x) = I
x =4:
x-+ -2
6.235. Funkcijaje neprekidna za sve x, jer su sve funkcije y=O, y=x,

y =-r +4x-2 i y = 4-x neprekidne i
lim I(x) = flO) = lim I(x) = 0, lim f(x) = f(l) = lim I(x) = I,
x-Hl,-4tH
x--->l-x_,\,
x-}3--
1t
cos4
b) Kako je lim lex) = = f(-2), to jefunkcija neprekidna za x=-2.
1<
x=-2,x~2
1 +cos~
. I'1m f()
Ka koJe
x =- I'1m ~I+~c~os--=2.:.:.x
x .... ::..
;<'-7::"
cosx
b)
I'
If
nx'\.,i,\"
I,
2)
..
lfi1Sm x+-lsm-=-~2slllxsmO=O
& .... 0
Ar->O
Kako je lim D.f(x) =- 0, to je funkcija neprekidna u svakoj tackL
4 _. .
.'lx-> 0
b)
neprekidna u tacki x = 1.
316
317
lim &f(x) = lim (e x
c)
/\.'1"-40
&._0
+"" _eX) = e" 6x....,.O

lim (e'" -I) =e x (eo -I) = 0
6.245,a) lim &y= lim [(x + L'u;)'

&_0
"'-,-+0
-2(x+~)_(x2 -2x)}
= lim [x 2 +2xL'u; + (L'u;j' -2x-2L'u;-x' +2x}

L\y -+0
lim [ZxL'u;+ (L'u;)2 -2L'u;}
1\.--)0
= (Zx' 0 + 0' - 2,0) = 0, Kako je lim L>y = 0 , to je funkcija neprekidna

&~O
7.
za svako x iz svoje domene.

b)
11,1"-;.0
c)
DIFERENCIJALNI RACUN
lim &y = lim [cos2(x + L'u;) -cos2x ]=- lim [sin(2x + L'u;)sinL'u;]= 0,
lim
&-+0
/\.x--+o
&--+0
&y= lim [J3(x+L'u;)' -2 -J3x' - 2Jl =[N -2 -J3x
7.1. Srednja promjena funkcije. Srednja i trenutna brzina

2
!.I.r-).O
-2J=O,
7,1.
1=
&x
, +
'I'1m [\ 0g(X+Ll.:'f)-Ogx+' I
I'1m Iog~-=og
x+L'u; I I'IlTI--=logl=O
x+L'u;
6.246,a) IIm~v::::
&-+0
b)
llx-.KJ
lim&Y=lim[X+6x
xl=~_,2'~=o,
';.>"-.0
c)
M-tO
{",-.o
x+.6..:\:+5
x+5J
x+5
!l.t-,loO
x+5
(x-3)(x+3) =hm(x+3)=6,tosc
,
= I'l l Tx I - -9= \'1111--
"
~o
\ ' deClnacm:
sJe
x-+3 X -
I(
6,248.a)
~l
f(x) = -,;-'
I,
-9
J- - ,
,'x)=1 x-3
I
Sinx
x;t:O
6,
x=3
b)
x=O
f(x) =
0,
4x
1
x,;o
x=o
4'
b)
f(x)=J
sin4x
l-I~ ,
1---
2t
311 --n
lim _&_v =
Ax
o
n
211:
3
3
lim "-3(,,':...+--=/',.;"x,-}-....=2_-...Cc:."x_-...:2:c-) ,lim 3Ax
x-:.D
Ax
X-tO Ax
&y
lim
= Iim;:;'-:-";:
x-.o!\.y x-",o
L\x
b)
7,5,
=.1'(1 2 )-.1'(1,)
,"
=3 ,
7,6,
lim (x+L'u;)x
v" ,S(I,)-S(t,) =s(3)-s(0)

12 -1,
3-0
v (to) :;;;;:
'
x=o
'
"
I 1m F
I-~ to
81
I'
nTI
s(t)-s(t,,}
t-to
/-+ to
(-to
1----+10
(I-I,,)
7,7,
Vsr =
-_.
4'
I'
213_312+5-(2t,,3_3102+5)
t-to
nTI
to
3
3
2
lim 2(t _1 0 )_3(1
__ I ' )
()
"
t - to
I-~I{l
+ I,,') - 3(10 + I,,} = 610' - 610
/:;s
4-(-2)
b.t:;;;;: 4-1
=54,
!-}
t -to
-1
3-0
~(t2+tlo+lo')-3(1+1,,)]-
l----+fQ
= 2(1" +to to
lim
x----+O(x+Lix)x
=!.Q2- s (0)
lim 71331'+5713+31'
- - ~ 0
~ (l
_ \.
L~X
X-.).O
s(4)-s(2)=86-6=40mls,
4-,2
2
I, -I,
-1m
318
4-3
-L'u;
r2-.Jx;4
6,249,a)
L'u;
1t
x----}()
x=-I
~-~'
7 = 6,75.
.=-,=-.=~=- ~O,4777,
7.4,a)
j(Xl+2X+1
b) f(x)~
, x*-l
x+1
x:t:3
= y, - y, = 13,75 -
7.2, &y = 52-33 =~=19,
7.3.
&y
,2t
1t
SIn--SlTI--
3 x-+3
X - 3
x---'I'3
data funkcija m07 dodefinisati do neprekidne funkcije u tacki x=3 na
x,,+'"
0,5
&v = 6,75 =13 5,

L'u;
0,5
'
Kako je nazivnik u datoj racionalnoj funkciji uvijek pozitivan, to je

funkcija neprekidna kao koiicnik dviju neprekidnih funkcija.
' I' f")

6,247,a) l( a koJe
Ill!. \X
x, - x,
I'
fo( 2
') 3( I)]'
lml-t+tto+to (+o
1-)-/1)
= 610 (i" --I) ,
3=':"
319
7.2. Prvi izvod (prva derivacija) funkcije. Opci metod odredivanja

izvoda (derivacije)
7.8.a) Koristeci definiciju prvog izvoda y funkcije y =f( x ) :
7.11.a)
Ay
I' f(x + Ax) I 1m
= Ax~D
- = 1m
Ax Lit-JoO
Ax
2) Podijelimo prirastaj b.y funkcije prirastajem &

U
I . . L1y
oVom s ucaJu Je iit'
2xAx + (Ax)' +4Ax

Ax
. ..
d t k"
PrJ trazenJu IZVO a un Clje,
f(x)
postupamo na sljedeci nacin:

J) Trazimoprirastaj t-y=f(x+Ax)-f(x) funkcijey=f(x);lInasem
konkretnomslucajllje t-y=(X+Ax)-x,ij. t-y=Ax;
. I"
promJcn Jive;
Jim
Ill----'>O
= lim
Ay
ru---l>0
Ax
..
&--+0
LIx
= At: = I ;
c)
= lim
ilx--+O
= lim
7.12.a)
= 2(x+ Ax) + 5 -(2x+ 5) = 2Ax.
. Ay
. 2Ax
Y = 11m - = hm --=2; (2x+5)'=2.
c)
I\X-}O
lix
Ax
6.x....-;.0
L\x-~{J
-lOxAx-5(Ax)'+3Ax I' -"'x(-10x-SAx+3)

10
3
1m
x+ .
Ax
8,x-),0
Ax
3
,_
3 ,
"(x+Ax) -8(x+Ax)-16-(-x -8x-16)
.6.x
t-y I' (x+Ax)'+3-(x' +3)

b) Y= II f f i - = 1m
.
Ar---'>O Lu:
I1x--+O
L1X
.
'_1'
y-
c)
V =
-
I'
= l\x---j.(l
1m
(x+ilx)'+3(x+-"'x)(x'+3x)
A,'C
= I 1m
6x---'>0
I'
6x-... 0
2xAx._:+:.(Ax)' :+:,}L'.x
.:v
b)
Ay
L1.x
1m - = 1111
6x~)0
L\x
= lim
A,,-;.O
L1x
Lu:
Ay
&
At
Ax(2x+Ax-2)
Ax
3x'Ax+3x(Ax)' + (Ax)3 + 2xAx+ (Ax)' +Ax_

-
&
lim Ax0x' +3xAx + (Ax)' +2x+Ax+l)=

Ax
lim [3X2 + 3xL'ix + (.6.xi + 2x + !J,x + 11= 3x 2 + 2x + 1 .
c) y= lim Av"" lim [ex+Ax)3-3(x+Ax)'+2(X+-"'x)+IJ-ex'-3x'+2x+l)

Ar--+O Llx
Ax--+O
.6.x
. ....
3x'Ax
+.c..:.:="-'--_="":"
3x(Ax)' + (Ax)' ___
-6xAx-3(Ax)'
= hm
__
...:...="--'+2Ax
.6x-~O
Ar--+O
.d.x
lim Axpx' + 3xAx+ (Ax)' -6x-3Ax+2]=

Ax
lim ~x' + 3xLlx + (LIx)' - 6x - 3L1x + 2} 3x' - 6x + 2.
.0.x--+O
!\.x--+o
Ax---,>O
I' (x + Axl' +4(x+Ax)+6-(x' +4x+6)

c) Y= I l l l lL'.y
- - = 1m
f).x--l>O L1x
Ilx--+D
L1x
Ax
Ax-tO
L'.y.
= I'1m (x+AxJ'-2(x+Ax)-Cx'-2x)
.
1)."(---)0
L1x
ru----,>O
(cx + Ax)3 +(x+Ax)' +(X+Ax)}(x' +x' +x) =
8,x---'>o
A'C
/J,x
3y2
&x
Ax--+O
I.\x---)O
--
2xAx+(Ax)' -2Ax
= lim
.
. ilx(2x + Ax + 3)
iun - . - - - - - = lim (2x + Ax + 3) = 2x + 3.
I~X--+()
}(x
Lu:
At---'>O
3x'Ax+3x(Ax)' + (Ax)' = lim Ax[3x' + 3xAx+ (t-x)']
=2x.
--- ._=
Ax(3X+.J. Ax - S)
2
= lim
2
=3x.-8.
tu;
Ax--+O
Ax
3
11'm [(X+Ax)3+ 2
+2)
=~
ffi---'>O
hm - . - - - - - = lim . - - - - - - = lim(2x+Ax-2)=2x-2.
4x--+O
320
b)
&
2xAx + (t-x)'
Llx
t-y_ (X+Ax)2-S-(X'-S)
. 2xAx+(Ax)'
l 1m
:::: lIm
=2x.
Ax Ax'-~O
.6x
Ih--+O
ffi
4x---70
= 11'111
I'
II'm Ay
.0.x--}O
Inl---
/.\X--+o
7.10.a)
.1.x
6r--+O
.1x--+O
. Ay
. (x+t-X)'_X2
. 2xAx + (Ax)'
v"=hm-=l!m------=I!m
=2x. (x 2 )'=2x .
'
,6x-.-+o L1x
hl-JoO
&
I~X--+O
Llx
7.9.a)
3xAx+~(Ax)' -SAx
= lim
L1x
. Ay
. 3(x+Ax)-I-(3x-I)
. 3t-x
= lun - . = hm _.-..
= 11m - - = 3 .
y"
. -4xAx-2(Ax)'
hm----'---'Ax
Ill---l>O
-5(x + Ax)' + 3(x+Ax)+ II-(-Sx' +3x+ 11)
A,,--+O
Ax--+O
D.x40
Ilx--+O
Ay
.'
Y' = IIm-=
urn 2
y = x je J" "" t, odnosno, x' = !.
Ax
= hm(2x+Ax+4)=2x+4.
= 11m -
by I'1111 --:::;:
LIx I'lIn 1::::: 1. Prema tome, IZVO(
.
Iiunkcije
'
o dnosno, Y- = Hill .-:::::;
,:1,' . () D..x
4>:-.0 &
,;x-H)
/i,_}O
Ax
""~O
b) Y
LIx
Ay
Ax(2x+Ax+4)
. Ay
. 6-2(x+Ax)' -(6-2x')
y'=hm--=hm
Ar---,>O Ax
Ar--+O
Ax
= lim (-4x -2Ax) = -4x.
nezavisno
3) Sam izvod zadane funkcije dobijamo kao limes od ~y. kad Llx -~ 0,
b)
hm
Ax--+O
7.13.a)
Ay=(x+Ax)' -x' =x'
:r'
+(~}3 'LIx+(~}, . Ax' +(;}' Llx +(

3
-x';
321
7.16.a)
Ax
sin. 2= 1 , to je y
I'1m - Ka koJe
1~.x-*0
Llx
= cos x .
2
b)
.N:
"y=2sin(x+&)-2sinx= 4CO{X+
~}iO~; :=2CO{X+~}'l!~; .
2
Ax
smKakoje lim _ _2_=.1, toje y:::o(2sinx),=2cosx.
6...'(
,:\"x-+o
7.14.a)
c) Ay"
b)
c)
Kako 50
a
Ax" -~(~ + Ax);
L1y
I Ox&x + 5(&x)'
lOx + SAx
Ax(x+Ax)2X2~= (X+AX)2X2'
L1y =Tx+&"),-
Ax
Ax
y =
l\x--"'O~
7.15.a)
b)
Ay~ =~; -,{;

&x
Ay
&x
Jx
+ ,\x .,: 3 -
i1x
.~. =
.J;+3
(,{;)~
y'= I lIn
4.:>:-}0
-'
fix
= ,1m
tu---H)
. I"11n
Kako Je
- - -2-
A,y
I'\X--7 ()
= 1,
toje Y' ::::::(cosx),;:::;:::--sinx.
2,{;'
rx+ 3)'
. 3N:
J;:+ 3
SlH-
I'nn ~.=-~
0
I,ako JC &r-;
0
3L\X
=2Jx+3 .
T'
0::
toje Y'
",,(cos3x)'=~3sin3x.
2
r:::--;
AX(\I2x+
"
sin M
..Ie y' = (3 sin 2x)' = 6) cos 7~X
1, to
&x
J x + Llx + 3
J2(" +Ax)~ 5 - .J'b~
.0. v
sinfu
=6cos(2x+AX:)'-Ax-~-'
Ax
sin---
&x( Jx + &x + 3 +
Ax
322
'
_
1
.
-Jx+Ax+'{;'
y'= lim L\y = lim

Ax~} 0 J.lX
6.x--+ 0
CJ
L\x)2 X2..l
Ax'
;'
&x"\ Ax &)'
(1'0:"\ sin ~:;:
= -sinl x + - 2 ). ~~'='----.
7.17.a) fly = cos(x + Iu) - cosx = -2sin\'x + --2 j'sin ~2 ; ~
Ax.
.2
lim &y
= lim r IOx+5Ax ~I =!.Q (-5) =!.Q
L\...v
(x +
x
x
x
&--+0
11111 _ _ _ .0;:;::
,.\,'""()
-5
~5
3sin2(x+Ax)~3sin2x=6cos(2x+L\x)sinL\x;
2L\x~-5
+ -J2x-5)
cJ
=-~2asin2x.
2
1
;===~~~-~===-j=.
J2x +. 2Lu - 5 + J2x - 5
;I2x .- 5
323
7.3. .
Osnovna pravila za izvode (Pravila deriviranja)
b) y'=12x' +x
7.22.a) y'= -24x
7.18.a) Kada x dobije prirastaj fu: , tada i funkcije u i v, koje zavise od x, dobiju
svoje prirastaje ito: u dobije prirastaj l1u, v dobije Llv, a y primi /1y.
Tadaje Lly=(u+Llu+l'+LlvJ-(u+v), tj,

Lly =Llu + Lll';
Llx
b)
7.19.a)
y'
.Ax.Ax
Iim(LlU +LlV)=U" +1".

.G.tryO
Ax
Ax
Llv LIu
Lll'
Lll'
Lly=(u+LIu)(l'+Lll') -uv =vLlu+uLlv+L\uLlv; -"- =-v+u- +llu-;
LIx LIx
Llx
LIx
.
.
I'
Llu. Llv teze
ka
kada ilx -----* 0, ond a sv .
1 pflraStaji pa 1 t'1u teze nu 1, a - I LIx LIx
Lly
u'iv'.Prematome,y=lim -=U'V+Uv'+Ov' Hi
lix"""'O
7.25.a)
b)
L\-y
(u v)'=u'v+ U v'.
Llu
Lll'
v--u-Llx
LIx.
2
v + vllv
u+Au 11 vAu-uL1v
Lly=----=
.;
v+Llv v
v(v+Av)
b)
y'
Ay
= lim
U'V-t/'V
v 2 +v.O
DX---+OAx
I'
Lly
I lm--= 1m
c)
IJ.X---+O
Ax
U"
ti.
1'2'
+ (;}"-'LlU +
Ax
6x---+0
(Llu)' +...+(Llu)"-u"
.
A3; ....... O
At
u'lnu
L
l1
+- n(n ' ' .22 un-2

2
+ ... + (LI
.11 )
'HJ
324
y'
x'
2 vX
1
r'
2vx
I
3
~ - '.Ix'
=_2_
3'E
IOL3
y'=3a(n+l)x" +Sbn(3-n)x'-"
b) y'=2x" +3x"-'
7.28.a)
v,=_"I__ ,_ _I_.+ x9
.
2.Jx 2x'[':
b) v'=- 4~'
4"1
7.29.a)
y' = (x-3)'(2x+ 15) + (x-3 )(2x+ 15)' = 1(2x+ 15) + (x..3}2 =

= 2x+15+2x-6 = 4x+9.
3
y' = (x'_3x+8),(x3+4x 2 _6) + (,,'-3x+8)(x +4x'-6)' =
= (2x-3)()(3+4x'-6)+(x'-3x+8)(3x'+8x) = 5x4 +4x8 -12x'+52x+ 18
7.30.a)
b)
Y'=24x 2 (X 3 -1).
y'=
y'=
c)
+~fi +~
2
31vl
y'= (2x' + .Jx)'(V-; - 17) + (2x +.Jx) ('E -17)'
b)
\.
(l6X 2 +. lr! (ZIx -17) + (2x' + .Jx). -3~'

2" x)
c)
.o+ ... +Ol=nun-1ul.

J
F,=_3_+ 5
,
2.Jx
Px-I-x'
7.3 La)
~ (5x)' = 5x' = 5.
y'=(llx+17)'=(llx)'+ 17'= llx'+O= 11.
y' = (2x 5 ), = 2(x5 ), = 25x' = 10x4 .
y' = (6x-x')' = (6x)' - (x'), = 6x' - 2x = 6 - 2x.
y' = (4x3 + X + 3)' =(4x]),+(x),+(3), = 4(x3)'+ I + 0 = 12x' + 1.
3
3
cJ y' = (-8x' + 12x +200 I)' =( -8x'),+(12x ),+(200 I)' = -48x'+36x' .
7.20.a)
b)
c)
7.2I.a)
b)
n(n -1) "'(LI u )' +,.,+ (LI u )"

nu ,,-ILl u+----u
_ _ _ _--"2'--_ _ _ _ _ _ _~
LIx
LIz<- [ nu n-I +----u

n(n -I) "-"LI
n
= In
(11 )
[~J' =-x'
I ~ .. , 1 _l 1 1
1 I
=-x 2 = - ' - , =-'-r =
7.27.a)
b)
(;}"-2
y'=(.Jx) = x'
y'=
= l r v - ltV'
Ax
= hm
= lim
( v)
7.26,a)
(u+Llu)"-u"_
II.x---+O
~\
= 2x ~2 + 4x -"3 + 4x -"2.
cJ (ku),=ku'.
y'=(u-l')'=u'-v'.
7.32.a)
3c.,jx-
O'x-II
b)
x'
V'=(
x')'
. lX+I
Y'=-~~-'-
ix ')'(x+l)-x
(x+l)'
b)
x 2 +2x
2x(x+l)-x'
(x+l)'
(x+l)'
13
y' = - (3x-S)'
3
x1
Y=--
(x+ I)'
8x
y=-(;:,=3)"'
.
c)
(x7.33.a) y'(x) = 6x, y'(2) = 12.

7.34.a) y'(x) = 4x3 - 8x - 1, y'(O) ~-1
b)
b)
y'(x) = -15x' + 2, y'(-l)

y'(I) = 4.
7.35.a) ["(1)=183
b)
f'(8)=.!..
3
-13.
325
7.4.
Izv,od (derivacija) slozene funkcije
7.36,a)
b)
c)
7.37.a)
J = 3(5x + 3)' ,(5x + 3)'= 15(5x + 3)'

[(x _7)5 J 5(x' -7)"'(x -7)' = 5(x' _7)4, 2x = IOx(x _7)4.
y'= [(3x' + 5x - 19)2 J=2(6x + 5) (3x + 5x- 19).
r- r "1'
y'=(;/5X)'=l(5X)2
(5x)'=-(5x) i .5=---.
y'= (5x + 3)3
2
I
"-,
=-,(5x)'
2 -
(1+2x-x
2
),
')
4(1
x)
fJt.2x~X2
~(X-I)(5 2X)J=[(X-.1)(5::-2:)'
_(5-2x)+(x-l)(-2)
1)(5-2x)
y'=[1(2+3X)'l
RSX ----;-H-
2(3x- I).2 --.... + 2x

3x _.]
2;11 + 2x- x-
2 2x
..}r+2x-x2
2f(x
- I
6x-2-6x
2Fx
X2
2..}(x - 1)(5
7.41.a)
(Ix2 + 1
(x - 1)'(5 - 2x) + (x - 1)(5 - 2x)'
2..}(x ~'i;(5
2x)
=2>.)
....._-
2&' '+'-1
7-3x
=
2Ji.;~1)(5-=2x) .
2Fx2-;:] _ x~2';::-1l
(2x _ 1)(,,2 +ll'.

2.Jx 2 +1
=[(2+3X)~l' =~(2+3x)f-I(2+3X)' =',
..J
b)
-'
Y'=(4,h+2X- i'=4'(..}1 +2x:'7) '=4

=2.
7.38.a)
2 -3x-l
c) y'
RS m
Jf
Y'=[ V~
~ +'IxII]' -(V~
~]' +(VxII] _. (~)x +
_
b)
b)
2(x';- 1)-x(2x-l)
~
+!
( Xk' + I) '\IX
_..
:J2 + 3x
:J
2X2
+2-2x 2 +X
vx-+l
+1
x+2
(x' +I)..}X' +1
[(l_'X 2)-4J =-4(J-x2r4-t(l_x')' =8x(I -x')" =_'~"
y'=
O-X')5
c)
y'=I(3-4X
~
7.39.a)
)k] , =~(3-4X')}-'(3-4X')' ='-4x(3-'4x')-~ =

-
-4x ..
~4X2
y'= [(x - 2)..) x' + 1 = (x- 2),.[;?;1 + (x - 2)( J~2'-;:]) =
--ix' + I +(X-2).1:.' + I)' = -ix' + 1 + x(x- 2)

2&+1
b)
r;;---
..}x'+I
(x+I)'
2(x+l)..12x-1 +~.
12x-I
7.40.a)
(.J3X- v~J'2~-~)~;L;fhL
7.42.a)
= 2&
326
7.5.
3
3x+1
+ 2,3x]3;-'2;J3x .
Izvod (derivacija) iogaritamske funkcije
"y = log" (x + Ax) -log" x = log,JI + Ax);

\
".y
=.2.. IOga(1 + Ax).

x
AxLix
Aka uzmemo
2::
=.1.
xn
.
1
n
.
(*), ondaJe -=-, paJe
"x x
327
I (I)
1 (1+;;
1+;;
t.y
Lu =;nlo g a
j )"
=;Iog u
Llx-+O, onda n-+oo paje y

,
. Prema(*)zakljucujemo: kad
= lim
t.y
ar--O&
= limr..1.. IOg (1+..1..1"]=..1..1

1I~''lX
Buduci da je log e = _1_ to ,'e' (log x)' _ _1_ .

Ina'
7.43.a)
b)
(x' -2x+3) ,
cJ
(x -2x+3)lnI0
, (x
4x
)'
X4
y'=[ln(lnx)J
b)
(2+ln' x)'
.'
2J2+1n x
8x-3
4x'-3x-1I
21 + 3x .inlO
1-3x2
7.50.a)
b)
= 2xfl~x'
(in x)'
2Inx(lnx)
2.j2+in 2 x
2J2+ln 2 x
x-I
x-I
y'=2111X' .(Inx')' =2Inx'. 2x
Inx
(x -x)ln2
c)
12x
(2+3x
7.49.a)
= SlllX
b)
3x 2 --1
(x) -x)ln2
b)
y'=
2Jl:7 _
Jx& -
jJ;;2 + x
J1+X2(X+Jl+XZ-)
a6
7.5l.a)
y::::a"
=>
=>
Iny~rn(/
(lny)'
= Ina
7.52.a) y'= _e-
b)
Iny:= xlna
=>
y'
y
-=lna
=> y':::::ylna => y'=axlna.
(eX)' =exlne=e x
b)
,
y'=
1+-2h
(x+..,/x)lnIO
y'= 3e 3x+ 5
c)
c)
y'=2e 2 ,
y'::::: _"2e-2x+ll
c)
7.53.a)
'
x(3 + lux)
2..,/x + I
e -e -x
2",(';:;:+ I) III I
cJ
y'~--
7.SS.a) y'::::.6(2x_I)2/2x-l)'
b) i=15e5x--!(e5X-i_l)2
7.56.a) y'~6a""'lna
b) y'=(8x 2 -11)',12'X'-lIln12=16.12 8".lIln12
c)
= (3 - ..,/x)' . 44,j; in 44
Cc _
c)
y=e 1 -"_e- 2 ,-
in;: . 44, .. J;.

2..Jx
b)
x(l + Inx)'
328
(1-9x )lnIO
Izvod (derivaclja) eksponencijalnc funkcije
InlO
Y' = logx + loge
2(l+3x') 11l10
_~
3
)
y'
~>
----L=_l_. =
-2
X +I
x' -I .
y!=2xlnx+x~2
(x 3 -x)'
6x
x+,,/1 +X2 ~
x-l-x-I
_.
1-3x'
7.6.
7.54.a)
7.48.a)
1+
xlnx
1
x+1
1-3x 2
12x
2 _ __
(l ... 3X2 2_
= __.
(In x)' = __
1_
1-3x 2
2x
(~::t ~l2'0(;:.~;~+I)(X-!X
c)
1-3x
6x~1- 3x') - (l + 3;,:')( -6x)
cJ v'=
.
x+1
7.47 . )
1-3x
1+3x'
2 - - , ~+3X2
- _ .... InlO
. I + 3x~ InlO
y'= 4(1nx)3 .(Inx)' = 4(1nx!:'
b)
,,_ fI:::' _ (lnx)'

Y -hlnx) - 2JI,;:;
11'=
I + 3x~ IlllO
- X
Inx
7.46.a)
,(4x' -3x-ll)'
Y = ~~2'----".:"4x -3x-11
~-"'-'--(1"'::-3x')2"---'
1- 3x
0) y'=--F==~......L...
c) yt=lnx+ 1
x-3
(l + 3x 2)' (1- 3x 2) -(I + 3x 2)(1- 3x 2)'
(x' 2x+3) InIO'
y=-.-=~-.-
x4
c)
-_._-
2x-2
Ji=(x-3/=_~_
b)
oga e .
(l ~+.~~)'
nXO:;:::xlne=-:;
x-3
1
= x-5
b} (I)'
-xIna'
U'
y,=(5x/=2=..1..
5x
5x x
3
7.44.a) , .. (3x-15)'
y 3x-15 . 3x-15
7,45.a)
,.
n)
1+3<)'
( I -3x'
7.57.a) Prelaskom na logaritamsku bazu 5 dobije se y :::: _!-. odakle se racuna

logs x
329
2+sin 2 x
prvi izvod: y'=
(-I_J'
"log, x
3sin 2 x + 2eas x
3
2
7,70,a) y'=3(tgx)' -2(ctgx)' = - - + - -2sin 2 x,eos? x
cos? x sin x
b) y'=2-12cos3x,
-I
xln5
(log, x)'
~ln5(1og,x)' '
b)
y,=(-I_\ =---rlnlL
,.log x )
(log x)'
b)
7.58.a)
Y'=--2sin(2x--~)
7.71.a)
-J
,
x In I O(logx)'
y'~
c)
x+ 1
-2x+2
x2 + 1
2X2
7.7La)
y'=3xcos3x-2sin3x
7,73,a)
v'=
b)
7,59,a) y'=_e-'(x +4x)
y':= eX
lnx+~
c) y'=a'e'(I+lna)
b)
Izvoo (oeriv3ci,ja) trigonometrijskih funkci,ia

7,74,3)
1
cos 2
,(lnx)
1nx
'
I
=--,Inx
,I
,6
-2
~. sin Fx
cos x cos x + sin xsin x

cos" x
,
cos- x
7,64,a)
c)
x2 sinx
b) y'
-2(xsinx+2cosx)
x.1
v-=
cJ
b)y'=l+cosx
')
7.61.a) y'= l--cosx
7,63,a)
2
)" = cos 2 2x
cJ y'= l-tg'x
I
sin 2 x
v' = - - ..-~.
bi
sin' xcos~ x
bJ
y-~-'-'
b)
e"(tgx + cos- x);
r3
= 3x~ctgx ----:--:;sm" x
' ' =1- 1
"
b)
C)
I-sinx
7.76.a) y'
7,/7,3)
c) y' = 2x+sinx
c)
4Jxcos~
b)
"7)
7 .n.<1
7.S.
,~'
Y' =c"(l+sinx+cosx)
7.69.a)
330
Y' =cosx-3sinx;
b)
v ' = - -2 - '
cos
/;:;:;:- 2 sin2x
y~
sin y, pa, prema formuii
=-
x'y
(arcsin x)' : : : :
--;cos 7x
b) y = arccox
=>
C)
' =
6tg
X
y=6tg 5
x(tgx)
-2
X
7 X
c)
Y =-~cos -sm222
b)
y'=2sin x
=>
x = siny
,,
=>
(arcsmx)'= - - "
=>
(arcsin x)'
y'= 15sin' 2x, (sin 2x)' ~ ISsin 2 2x, cos2x, (2x)' =30sin' 2x' cos2x
b) y'=12sin 2 xcosx::::6sin2xsinx
y':::::: 2xe x sin x
,JJ "x'
Cos
7,68,a)
b)
Izvod (ocrivacija) illverznc funkcije. Izvoo fUllkcija koje su

illverzne trigonometrijskim funkcijama
c) y'==ex+xex+cosx
c) y
b)
cos x
" InlOcosx ,
7. 78.a) Ako je y = arcsinx, tada je X
-5sin5x
'7
y:=Lsmxcosx::::SIn_X
y'=--,-
3Igx -- 1 In 3
)"-;;c;-sinx2""-' -ln2
7.66.a) y'= (sin3x), = cos3x- (3x),= 3cos3x

b) y
b)
y =e"(ctgx-sin-' xl
__.sinx(l+cosx)+(l--cosx)sinx
.
(l+cosx)2
=e~'"(sinx+cosx)
'
n XSIl1
x
y'=(x+!)2tg~+1
(J~smx)
, (l cosx)'(l +cosxJ-(I-cosx)(1 + cos x) ,

v = - ,-----'-------'-~----, =
,
0+C05X)'
x-}
c)
,sinx-cosx+l
Y=
"
2
-~---
7.6S.a)
= 2x In xcos x + xcosx -x-"
y'"",2x10"'"
y = -tg4x
c)
y=-,(tg3x) =--'--,-,(3x) =-sl'I-,6-x

tg3x
tg3x cos~ 3x
7,60,a)
= 2xcosx -
xeDS
7.62.3) y'
3ctg3x.~
2sin2x c) y'=
b)
7.7.
-1
b) y'
21gx
y'=2tgx(lgx)'-3=--2-- 3 .
cos x
c)
(x + I) In 7Uog(x + I)],
v'=-="-
-I
y'
c)
sin 2 xcos x
=>
(siny)'
1
(arcsin x),= _.--cosy
~1_sin2 y
::::
Jl~x2
331
7.79.a) Kakoje
x~tgy,
toje
11
11
J'~=-=--~-~,--.'~,-~--,~~--?;
x~v
~~)'+sm ~
1
2
l+tg-y
l+x-
,I
(arctgx) =--2;
l+x
cos 2 y
cos Y
7.9.
Logaritamski izvod (derlvacija) funkcije
7.89.a)
y=x
=>
Iny= Inx,I'
~>
b)
(arcctgx)
~---.
b)
~.
~1-(3X)2
b)
.J1-9x 2
12x
Jl~36x'
b)
7.8I.a)
y'
7 8 7 0)
. -.
)/~----(5x) ~
7.83.a)
y'~~--,-, (3x)
1
1+ (5x') ,
"lOx
] + 25x 4
,,~. 9x 2
~-6
1+(3x)
7.84. a) y'
1+9x
b)
IblN -x'
__
7.85.a) y,,,;_b
I
b
b)
+X2
7.86.a) y'=--,
1 +x-
y'= arccos
7.88.a)
332
.JI ~ 25x'
~2(x-2)
Mx~2)4
, (.
7.90.a) y=
smx l''''Cnsinx
--,-+ I)
cos- X
c)
y'=--,
y'~ xix + 1/ [2In(X + I) + -"'--]

x+1
y'=x ""',,., [
b)
y'=
cJ
y~~-
~I
7.10.
Mjdoviti zadaci
izvodu (dcrivaciji) fuukcija
Jx~x2
7,91.a) y'~5(3~2x)4(-2)~~10(3~2x)4
7.92.a
t
)
Y""
2x+3
~2-VX2 +3x
7.93.a) f (x) ~
2x+ 1
b)
y'=2(4~2x~x])(~2~3x2)
b)
y'=
eX arccos
y'=
ji-="-;? ~ x-J 1~. x 2
eX Jl=x
?x-5
_. ..
3'J(x' ~ SX)2
J(2x 2 + 1)3
,
3x y;;;:;;_
......
b) /,(X)~~8X(X2 ~3)5
b)
.Jx' ~ 3
1
San
7.96.a) y = - - _ . -
(ax+b)"+l
~2Fx
b) f'(x)..
r;;-
2x;!2x
7.94.a) /'(x)=6(x3)(x' --6x+7)2
7.95.a)
Fx
y'=e- ..Jxarccos,;x+-----~
,"
arcsin x
x)
+--~,
16+
1+Xk
r-
In x
.JI~X2
9+4x~
.
xsinx
= s1l1xarctgx+xcosxarcfgx+-~,
r
y=xxlnx.
y'= 2x 1nx - 1 lnx
b)
~>
b)
(arcsinx)2Jl~~x2
2.[;
c)
y'
c)
y'=y(lnx+l)
cJ y'
b)
b)
y'=
y'~3x3x(lnx+ I)
~5
y,=~_l_
l+x1
Xl
,
7.87.a) y-
~>
(lny)' ~(xlnx)
~>
lny=xlnx
,(3x)'
v'
~=lnx+l
I+x'
7.80.a)
~>
c-i8;;;X~5~
'
y=3Vx'+1
b)
,2an(a + x)'"
y~ (Q'-X )'"
I I 2
, 2 x }-2Inx-l .X-2 c) V=
. n
eX
_
2-11 ~x
7.97.a)
arcs in x + x
.
b) y'
b)
c) y ' =
..
2
1+
,4In(2x+3)
y=
2x+3 "
c)
,~ 4xln(x' -4)
y ?
... - .
b)
y=442XI-lln4_3e-3X
x"
~4
333
b)
-I
y'
ctg'.fb: sin'
c)
7.100.a)
J/=
-4
f;2;;'
3'J4x 2
3'J4x 2
sin
2V2;;'
_3.. sin In 2 3xln3x

x
y'
X(I
2e. -e
JI-e
'X)
=2e x ,h_e 2x
b)
2x
('(.[3).5.[3
7.114.a)
['(1)=2e 2
7.115.a)
.1"(0).,,-4
y = 3x arccos x + xJl-x2
14-x
b)
7.102.a)
b)
-1
y'=-'~
7.IJ9.a)
2.Jl- x'
7.103.a)
y'= -6 sin 3x cos 3:\ e
sin1
3:>: COS
= 3sin6x_eSiIlL}xsin23x.
b)
In(sin .;:;:)
7.I04.a)
b)
2';:;: CO~2';:;:
,
cos'
7 . I 05)
.a Y = - -21+sin x
v'=--'~
x
b)
tg-
cos~
2
cos 1 xsin 2 x
1--sin 2 x
sinx
y'
7.107.a)
f'(x)=-J--+
7.108.a)
/'(x)
b)
v'=
b)
tgx
(-sin(tg'x 311'2 X - .. ~
cos x
334
(,(x)=8x-3, /'(-])=-11
4
sinx (I + 4cosx) = 0
,x
2)=3( cos ,x2:+ sm.,-2x)
., x')
x
x .1_
tg--l,
tg2
2 7
= - "-
+kn:
'
=2arctg~+2Jm, k E Z
4
rc
x =-+2kn:,
k
4
7.0.
lzvo<l (derivaci.ia) iml'iicitno zadane funkcijc
7.121.a) 2x+3y+7=0 => (2x+3y+7)'=O => (2x), + (3y)' + 7' = 0

5
b) v'==>
2+Jy'=O "'">
.
12
b)
'(x+I)2'
IT
x=-+kn:, kEZ
4;
.._6sinEcos~+cos2'::'_7sin2':::'","O
2
2
2
2
=:.:.+
21m,
2
=-2f1Q
7.11 O.a) f'(x) = 4x' ,/'(3) = 108
X I 2
7
=-6
x = kn, x = arccos(-_. 2. + 21m, kEZ.
=>
Xl =--'X2
Y=-x-. +sm6x
cos x
;j(1;xJX'13')'
F(x)="'F~=+-
=>
-6Slli"2 cos "'2+ 4 COS"2- S1n
=>
b)
b) FCx)=2x-l, Fe-I).
7.112.a)
b),
=>
=>
x'
6
1+
tgx= J
4
-3sinx + 4cosx = 3
. x
=>
=>
=>
=>
y'= _ arc~gx
7.109.3) /,(X) =4,/'(3) =4
7.lll.a)
=>
\i
cos x x
sinx
x+2
2,/x+3
sinx-cosx=O
2_
sinx
=. c05(e05 2 (tg)x)). 2(cOS(lg'x)
J/= ----
7.118.3) X = J
7.120.a)
..!..
x, =1 x, =_."
3
x.Jl +X2
x(x + I)(x + 2)
e" +1
v
.
J.
~.
--'-SIl1X-COS- xsmx=
x 2
2
b)
7.1 06.a)
2S111 X
.
(I+cosx)'
f'(5)
=> x2+2x+ 1 =0
b) -sin x-4sin xcosx = ()

.
I
=> smx=O ,COSX=-- =>
3x -+ 6 cos 3x sin 3xe sin2 3x =
b)
=> x', 4x +4 = 0
7.117.a) f'(x)=36x'+36x,7=O
4
['(1)=0
=>
7. ;]6.3) f'(x) = 3x +6x+3= 0

2
b) f'Cx)=3x ,12x+12=O
b)
.
IS
x +2x+l=O
4
2
2
+ J(4-x)x =Y-x-'
7.1 0 l.a)
7.113.3)
b)
/,(0)=4
f'(x)=3x 2 +8,1'(--1)=11.
(,(x) = 2eos2x,
b)
f'( ~}.
7.122.a) (y')'
(lOx)'
7.123.3) (x' + 1')'
=>
= 25'
x
y=-y
5
=> 2yy' = 10 => y';;::,-
b)
=> (x'),+ (y2)' = ()
y'.2
y
=>
2x + 2yy' = 0
b)
x
4y
y'=--
/,(2-IT)=Jl
12
335
7.124.a)
7.125.a)
b)
2x+y
x+8y
b)
+y'- 8xy)' ~ 0
(3y2
8y _ 3x2 =>
8x)y' ~
7.127.a)
7.128.a)
~>
3x 2
b)
y'
- y
=> xyy'lnx-x y'= xylny- y2
y~--,-
(X' +y-lnx-4)'=0
(ey-l
(e Y' IIlX )'+(y2 inx)'=O
1nx
y'
=>
.1", -c;---"3.1" -2x
7.132,
+ y 2 Inx-4)'=O
=>
x(ylnx-x)
ycosx+siny
(xsiny+ysinx)'=O
b)
b)
x(y Inx - x)y'~ y(x Iny - y)

y(xlny-y)
=>
e Y +x
ye XY +]
= -'3Y 2 -XC-xv+1
,
-,
xy'
y'lnx-~=[ny--
3x'+3y'y' -8y -8xy' ~ 0

8y-3x'
3x'+2y
~>
3.1" -8x
y'~2.
8y
y~-.--.
7.126.a) (x'
~>
x
4y
y~-'
2xsin y
+X2 y'eosy
xcosy+sinx
+ y'siny - 2y'sin2y:::: 0
__-2xsin
vf!:.)
y
=>
x 2 cosy-2sin2y+siny
- \.2
y'(x)
. n
-7rSlfi-
(n)'
l2
,2
e'.4lnx (y 4 Inx)'+2YY'lnx+L~o
= -1L
_ " 7 '_ _ _",,2_ _ _
'cos n - 2'
smn:
.n
+S1n
ey41l1X(l4y3yt in x + Y,4 + 2yy' in x + Y."..2
~>
=>
y'~
=>
Ol'~j~
X
3
2Inx.y'.(2j/e Y Illx+l)=_J',ye'
3', '
Y +y-eJ'
2x(2y2ey41nx + 1)
-'
_..:.-.._e}'lnx
X
'*
L'Hospitalovo pravilo za odreil.ivanjc vrijednosti izraza

bl "ka 00 " ()
7,12,
v4
?
Y 'I nx + 1) =
2ylnx y'(2y-e
~>
=0
.~
.X J
1"
CD
1].1
l~x
Y'
l-x2yeY
y = _.
cosy-3y 2 sinx-2
7.134.a)
=>
=> X'
Inx_I'-;
- nn--3
Ilm~4
(Y'lnX + ~) _ y' (In y + x:~) = 0
r-,'"
,,--,"-
4x
, n: - 2 arctgx
I un
x-,oc
if;? -1
7.135.a)
V
t
X
xy'
X
y
x- y lnx- Y ' - = y Iny-x Y .-y
X
I'Im~4
1 = 0,
X--j.'"
4x
2
---2
I'
l+x
= Im~--= I'1m
x-~<;o
3 ~ x-').q;;
e'
xYy'lnx+xY .2::._ y' Iny- yX. xy';:-" 0

X
=>
(xlny)'~ 0
"
lnx
sinx,
cosx
lim
'
=lim--X-=lim--~=hm
.
HOl+31nsinx "---l>03'~~SX Ho3xcosx ,,.J.3cosx-3xSlllX
sinx
c)
e"O' (ylnx)'-e"")
)
3x+- 4
+i1lX-l.
X
hm------:;;: l I m - - ~
,,-+1
e" -e
,,---+1
e"
e
,
b)
7.131.a)
=>
e"+e'
~-+O
1
X+!
~>
' sin6x_I' 6cos6x 6'

\Im---'m--~=.
"---l>0 X
,,---+0
1
c,)
=>
2xsiny + y'x cosy +3y2y'cosx-/sinx-3-2y' = 0

,
2
'
, Y 3smxxsmy-2
. e"-e-"
,,->oln(x+1)
Illn--~=hm---~2
.<y(2e' -3x )
b)
7.130.
b)
-\
7.133.a)
4x - 6 (2xy' + 2X2 y.y') + 36y'y'-lOx + 30yy'= 0

6
' 6X' yy'+18yy'-5x+15yy'~O
3
=>2
X 3
xy-
7.129.
336
In.>:
4x
lim -~---':':"'----cc
HOO
6xe L 3(1+x2)(- :,)e~
2X2
3
-
3(1+x')e X
2
3
337
b)
Iimln(x~l) =iim' x-I

x-+I
ctgnx
I-x
.~"""l
-<--+1 _ _ _
1
",... 1
e" - \ - x .
-1
7.136.a)
b)
eJ':
1
, e"'-I -I'
Il m - - - lffi--~=-.
;r",,,,osin2x r-+02cos2x 2
b)
, l-cos3x -I'
3sin3x I' -9 cos 3x
- 1m - - - ; ; ; : ; 1m -,-::-=:.::...
I1m
x-+o5sin5x r--+o-25cos5x
' l-cosx I' sinx I' cosx
1
= lm-~= l i l l - - = - .
I1m
;<-,0 2x
r-->O
2
2
x-~Ol-cos5x
9
25
"x
].1m -e- ] =
8.l37.a)
b)
e =
4
11m
x->+>x
;r,,)-4x
I'1m
-~.,:::::
x-->+""12x~
' x-sinx 0 .
]lm--,--=
c)
,,_.0
eX
x---+a,
eX
r--,<)t'
eX
c)
I'1m --:::::
e
I'1m -=+00.
e
r-++<:<24
eX
e'
Xl
_=-.
2
+xe x
}-cosx
x--->o2xsmx+x 2 cosx
X", ..
Iim._""~c::::o~sx"-_ __
2
2cosx+4cosx-6xsinx-x cos x
sin x
2sinx +4xcosx-x 2 sin x
x-I
+e
r-->O
__ )=_.1..
J
Inx
Xc
x-->-24x
,-.-).<:(,
xsinx
Iim(_~
>:->1
7,142.a)
5x'
20x' I'lIn--=
60x' I'IIn-~=
120x I'Im-~
120 0
x' -'I'I m
- = I'Im-~=
I lm--
x--->:
lim
" ...... 0
11m - - - - =Ilm---=hm
2
",.-,0
X--4(i
-1
e"
: : : Inn
7.14I.a) hm - - - - = hm-----= hm
x---+O X
eX-l
x...--).ox(eX_I) x ........ oex_l+xex X"0-0e x
sin 2nx
c)
. (1 [).
. (1 J). ox-sinx.
x sinx
= lim sin ra :::lirn2nsinnxcos'ltX =0.
x-->"'-
X-~'"
eX
eX
!.-
4e
arcsinx
<
b)
r-'>oo
. Jl-x 2
'Jt~X2
sin 2 x
ctg 2x
clg:<
3x+2_I'
3
0
m
::: II
- - - lm--~
:r-+OC'
lim(ctgxarcsmx)=hm--- = hm----= ltm--l--~ .

\"->()
",-->0
I
;,---)0
1
x-,O
1 _ e Z"
_ 2e 2r
lim(l--e 2X )ctgx= l i m - - = lim-- =-2.
x--+ 0
'.'-)
tgx
](--, () I
lim (xelgnx) ~ ~ .
c)
;;:40
(I
1C
cos 2 X
. (n-x ) 19-=
x I'1m ,,-x.
x I'
-2
. x
7.I3S.a) I 1m
----S111-= Im---~sm-=2.
X--+1I:
2 x-".1t
X
2 x---+1o
X
2'
cos-sm
2
2
7,143.a)
.
. In(3x+2X)
=> lIm Iny= hm-~---
In(ox + 2')
inv=----
y=(3x+2"Y =>
x-+""
X--H"
=>
b)
:;:
I'Imx=O.
1.imx Inx= ].1m Inx = ]'llll--I-=x-,o
x-->O
x--> 0
>:---)0
c)
,
x
~>
lim(3x+2')-' =2,
x--+'"
~c)
b)
'Inx= I'ImInx
1 I'nnx 2 = 0 . '
,
-::: I':;:
tm---:;;;:-IlruX
x-->o I
r---70
2
2 r---)oO
x1
x3
lim(/g2x)""" ~ O.
HO
",".0
.
7 , 139 .a) N e kaJe
y~
(.
. . Iny=x I
'
In sin x
.
SlUX )" . T aaaJe
nSU1x~--I-,paJe
x
cosx
2
I"m1----=-;;;
I"I I D
x cosx
- - - = - I'In) ~2"x-,c.::.o.::.sc:x_-,_x.:..'_s"ic:n.::..x
r_~()
I
sinx
x __ .U
cosx
"40
O.
X---j>(}
x-,()
y' :;:;; 3sin 2 xcosx, J'" = 6sinxcos x -.- 3sin x
7.148.a)
y =-2sin2x,Y' =-4cos2x.
7.149.a)
y'
b)
y'
x-~O
,
x---+.::.
- 2x) ''',' ~l
c) lirnx l - x
"'"
e--
b)
y"~
2-21nx
--c;---
b)
Y''7-,,6e
1x
, y"=12e
2x
x+l-x+l
2
,,-4(x+l)
-4
---~. y ='--'--~--~3
(x+l)' - (x+l)2'
(x+l)4
(x+l)
x--tl
33&
7.147.a)
x---+o
c) limx'= 1.
7.140.a) lim Cn
b) y'::::: 10x + 22x, yt/=40x +22

3
b) y' ~ 2x' -21 x' => y" = 8x ..42x
b) .v =-sinx,y" =-cosx.
y'= 3x 2 --88, y"= 6x

2
7.145.a) :/ "'' '" x3 + 335 ""'> y" =-~ 3x
7. I 46.a) )'- ;;::; cosx, }". = -sin x .
7.144.a)
In sin x
. Iny"'" I"Im--~:::;;;
I1m
,,~o
1
x
Kakoje limlny=O,toje iimy=l,odnosno, lim(sinx}"=l.
X-}O
b:vodi (derivaci.ie) viseg reda
7.13.
l
I
x 2 _4_2x2
(x2_4)2
_4_x 2
2
(x -4)"
y"
2x(x' + 12)
(x' _4)3
339
7,150.a) y ~ -x(21nx-3)+-x'-~-x(21nx-3)+2
4 x 2
2
1 ' 3 x--xcos3x
I
b ') Y ,=-SlU
7.151.a)
7.152.a)
7.153.a)
7 . 154 .8)
7.155.a)
b)
y' = -120x
= -8cos2x
b)
y'"
ylll
= 8e2,X
I-I,nx., "III
11":::;
I
21nx-3
x
2 '
7.156.a)
= 125 sin 5x
Y =3 t In 3 3
Iff
ill)
= aX In
ll
l,(IJ)
'.
y'dx
(.~v
7.160.a) dy
=cosl x + n .~_I
2)
b) dy
b)
dy
cosx dx
c) dy
b) dy =3ax dx
= -sinxdx
c)
dx
dy=--
JI-x'
dy = 5e 5x dx
b) dy= 31g2 x dx
cos x
c)
= Ze"dx
bJ dy = 3a3 "'dx
c)
c)
2dx
- 2x-5
dy = .18(S-6x)'dx
dv =
[(x2 -lx'+5)]]dx =3(x' - 2x+5)2(2x-Z)dx=6(x-l)(x2 -2x+5/dx

xdx
0)
Jx' +5
c)
dy=
b)
dy=
dx
-lldx
(2x - 5)2
2
x +1
dy=----dx
x2
dy
3
b) dy
= 15x 2 cos 5
-2sin 2x-2.c,OS2X-2cos
2x dv =
x
,
sm 2x
dy = clgxdx
x,jy
c)
dy=-~
x 2 .-16
, kbdx
av=--,-
0)
-25
.
l+e~
7.168. Ax = -0,02; Ay = Ax(3x2+3x4x+(Ax)2) = -0,242408; ely = 3x'dx = -0,24
7.169. dy = (3X2-8x)dx; Ay ~ dy = (33'-83)0,01 = (27-24)0,01 = 0,Q3.
7.170. Za funkciju y = f(x) vrijedi: f(x+ilx) = f(x) + ily.
Kako je ily '" dy, to je f(x+ilx)" f(x) + dy.
a) f(2,Ol) "'f(2) + dy =2 + (4-1)0,01 =2+0,03=2,03,
b) f(l ,02) d(l) + dy = -I + (3-2)0,02 = -I + 0,02 = -0,98.
7.171.a) tg46 '" tg45 + dy
2,J;;
bJ dy = 24(6x+ 1)3dx
dx
1
dx=----dx
4sin xcos x
sin 2 x
dx
7,167.a) dy=
b) <zv=(lnx--2)dx
i')~k"c'"
b)
dy=
4cos' x
== -2sin 2x dx
7.162.a) dy =
b)
4xdx
7.161.a) dy = 2(3x2}3dx
dx
1+
_ - 2 - 2 cos 2x d . _ ? 1 + cos 2 X - sin 2 x d _

x--...
xsin 2 2x
sin 2 2x
7.158.a) dy ~ y'dx ~ 75x'
7.159.a)
7.165.a)
2(x-I)-2x
-2
dy=
dX=~~-2dx
(x_I)'
(x-I)
Difcrencijal fuukci.ic
7.157.a) dy
6y
dv=
c)
xdx
dy = - - .
2y
=>
2ydy = -xdx
=>
7.164.a)
/")=5'ln"5+(-I)"5"In"5
7.14.
xdx
dy=-
7.166.a)
y'~ -situ ~ cos( x +~), y"~ "cosx ~ cos( x +2'~}

if: =: sinx:::; COS(X+3.~) ....
b)
2Y "' = (x + 1)'
b)
c)
y" = x sin 3x.
~>
y"' = 120x' - 24
y ....
Zxdx + 4ydy = 0
y"=lnx.
~>
bJ
b)
.J5i5 '" .J49 +
c)
VI-S,g",
I+
,I 0 0,0 1745
cos 45
~ -1 = 7+ ..!..
14
2-J49 -
= 1 + 0,0349 = 1,0349.
7,071428.
Vi6+-4~(-O,2)=2+-1-.(-0,2)=2-0,00625= 1,99375,
4t16'
7.172.a) aresinO,SI '" arcsinO,5+
48
b) arcc050,98" 0,2.
v1-lz'1)'
I
-0,01
~ ':'. + O,ll5 = 0,535.
c) arctgl,02 '" 0,8.
7.163.a) lz date jednacine dobije se:

2dx-3dy = 0
=>
3dy= 2dx
~>
dy= 2dx
3
340
341
7.15. Geometrijsko znacenje prvog izvoda. Tangenta i nonnala na

grafik fnnkcije. Prim.iena prvog izvoda u geometriji i fizici
7.173. Odredimo prvi izvod i njegovu vrijednost za x = 3 (=XQl, a zatim odredimo
vrijednost funkcije Yo= f(3).
f'(x) = 2x
=>
f'(3) = 6; f(3) = Yo = 9 - 4 = 5.
Iednacina trazene tangente je:
y - Yo = f'(xo) (x-XQ) =>
y - 5 = 6(x-2) => 6x - y - 7 = O.
7.174. Odredimo prvi izvod i njegovu vrijednost za x = -2, a zatirn odredimo
vrijednost funkcije za x = -2.
f'(x) = 2x+5
=>
f'(-2)=-4+5=1; f(-2)=4-10+3=-3.
Jednacina traZene tangente je:
y - Yo= f'(XQ)(x-xo) => y + 3 = I (x+2)
=> x - Y - ] = O.
lednacina trazene normale je:
I
y"Yo= - f'exo) (x-xo) =>
y+3=-I(x+2)
=>
x+y+5=O.
7.175. Ako je tangenta paralclna sa x-osorn , aoda je njen koeficijent pravca

jednak nuli, sto znaci da ja prvi izvod 1] toj tacki jednak nuli.
f'(x)=2x-2=O => x= I; f(1)= 1-2 =-J.
Trazena tackaje T(I, -I).
7.176. Odrediti prvi izvod i njegovu vrijednost za x = i.
f'(x) = 2x -2
=> f'(1) = 0
=> tgo: = 0 =>
Ugao nagiba tangente u tacki, s apscisom je x=] je O.
7.177. f'(x) = 2x - 4 = tg45
=>
2x - 4 = 1
=>
2x = 5
(5
(X
O.
5
=> X=-.
2
342
y'(2) =
x=1
=>
y~O.
pod uglom od 135' .
M (1,0) .
b)
=>
x' =8x
=>
=> x=O, x=2.
x(x-2)(x'+2x+4):O
=>
y'(O) = +00
=>
Tangentaje: y= S+2-fi.
=>
Tangenta je: x
= O.
T angente na drug" krivu u istim tackama suo y = 0, y = 2x - 2 .

7.186.a)ib)
7.180.a) y'=cosx; y'(O)~I; Y'(1I)=-L Utacki xo =0 presjekjepoduglomod

=11
y'(x) ~ ( Ex)' =
7.179. Kako je koefictient pravca date prave k = 1, nu osnovu datog uvjeta
45' a u tack; x,
y'(O)=L
Jednacina tangente y-I = 1 (x-O),tj.y=x+ l;normala y~'x+l.
7.184. Presjeena tacka datih krivih dobije se rjesavanjern jednacine
x 2 =x2-2x+4
=>
2x=4
=>
Odredimo jednacinu tangente za x = 2 krive y = x' :
y'(x) = 2x-2, y(2)= 2, y(2) = 4 =>
Y- 4 = 2(x-2) => 2x - Y = O.
Odredimo jednacinu tangente za x = 2 krive y x' - 2x + 4:
y'(x) = 2x, y'(2) = 4, y(2) = 4
=>
y - 4 = 4(x-2) => 4x - Y - 4 = O.
Ugao izmedu tangenata oznacimo sa a, a kako su koeficijenti pravca
dobijenih tangenata k, = 2 i k2 = 4, to je:
k -k
4-2 2
2
(J. = arctg-.
tgo. =-'--' : - - = 1+k2k]
]-18
9
9
x'
2
7.i78. Tacke presjeka date krive sa x-osom dobiju se kao rjesenja jednacine:
x' - 4x = 0
..
=> x(x' - 4) = 0 =>
x = 0, x = -2, x = 2.
Dobil; sma tri tacke i to A(-2, 0), B(O, 0), C(2, 0) II kojima grafik krive
sijece x-osu. Treba odrediti vrUednost prvog izvoda u svakoj od ovih tacaka.
Kako je y'(x) = 3x' - 4, to je y'(-2) = 8, y'(O) ~,4 i y'(2)';' 8.
Jednacine trazenih tangenata SU, redom:
y - y(-2) = y'(-2)(x+2)
=> Y = 8(x+2)
=> 8x-y+ 16=0.
Y - yeO) = y'(O)(x-O)
~> y = -4x
=>
4x+y =0.
y - y(2) = y'(2)(x-2)
~>
y ~ S(x-2)
=>
8x-y-16=O.
=>
7.183. Y' =e'; presjeenatacka say-osomje (0,1);
7.185. - = &
ta"k'
31
"
T razena
c a Je M -'--j'
.
2 4
jey'(x)=I,odnosno. .1.=1
x
7.181. Y' =4x+l. Zax = 2je Y' = 7, a vrijednost funkcijey= 5. Jednac;na

traiene tangenteje
y- 5 = 7 (x- 2) iii y = 7 x-9.
7.182. y'=3x'+2x => k, =y'(-J)=I,k,=y'(O)=O. Tangenteutackama
(-1, 0) ; (0, 0) suo y = x+ I , Y = 0
Y=~2;
~-~
presjecnetackesu(-5, 0) i
Sll
Ako
"glove, redom, oznacimo sa 0: i

c) Presjecne tacke
(o,-~);
13, tada je:
tgu: _.I., tg P :
7
A(-5, 0) i B(3,8); fga = __
i,
3
tg
13 =
_2 .
2
i3
7.187. Ugao izmedu krivih je ugao izmedu njihovih tangenata u presjeel10j

tacki M(l, I). Tangente na krive u tacki M suo
I
1.
2
v=-x+1 y=-x+.
22
Za ugao izmedu krivih, odnosno njihovih tangenata, vrijedi:
1
k -ki-(-l)
tga =-'--' :
I+k,k,
1+.1..(-1)
2
3
2
-,-=3
=>
0:
=arctg3",71,565.
1
2
7.188. M(-2, 1), x-2y+4=0,2x-y+5=O.
135"
343
7.189. Koeficijent pravca date prave je k =
~ , 8to je, II isto vrijeme, i vrijednost

4
prvog izvoda date funkcije y = vex). Rjesavanjem tako dobijene jednacine

odreduje se apscisa dodirne tacke.
4x
,
x
3
x
2x+2yy' =0 => x+yy'=O => y=-- => --::::;:-- => y = - y
4
y
3
Uvrstavanjern ove vr~iednosti za y u jednacinu
kruznicc dobije se kvadratna jednacina cija rjesenja su x=3.
Dodirne tacke tangenti su: M(3, 4) i M(-3, -4).
7. 19 O. y'
'
3 x-+2x
'8
= => x
3x-+2x;
-2,
4
x == -.
3
P ostoJe
. d VlJe
.. tangente date
krive s datim koeficijentom pravca. Dodirne tacke ovih tangenti su

M(-2, -4) i
7.195. IzjednaCine linije dobije se: y'(x) =
x+ y2
2))-1+6/
1+(-1) ,
y'(l) =
=>
.
2.[(-1)+6(-1)'
Jednaclna tangente Je: Y + 1 = ',.l(x -I)

Jednaelna normale je: y + I
8x
7.196. M(-9,-S); y'(x)=9y'
M'(~' 1;J-). Jednacine tangenti suo
= -
7.197.
Tangenta na hiperholuje: y-3
= y'(4) (x-4)
=>
4x + 3y- 25
=>
y-3 = --'-!x-4)
O.
v(4) .
4
=>
4x _. 3y - 7 = O.
=> y-3 = -(x--4)
3
Ugao izmedu ovih tangenti je, prema definiciji, ugao izmedu
posmatranih krivih u lacki p, Ako ovaj ugao oznacimo sa u, tada je:
tga ~
"2 -k,
_..J._ ~ 24
-"3-"3
[ +Ii,k,
,4 (
41 .
1""3(-:3)
1-
16
=>
24
a=arclg-~
7344'2""
5.
M(2, 4) i N(-2, 4). tga. 1 =~ l8 , (XI =arctg( ~~5-)~

5
8
8
foCt., = a, =arcf a - ,
C>
15'
15
7.193. Presjecne tackc su A(l, 2) i B(l, -2). Krive su normalne.
7.192. Tacke prcsjeka
7.194. 2yy'
-I(x + 8)
=>
344
Yly- yI 2=pX-pXI
=> y' = E; Tangenta: y - y,
=>
)'ly-2pXI==PX~PXI
= .E.(x y,
x,)
=> Y1Y=P(X+xJ.
O.
blx]
,,'(Xl) = - - "- =
=>
1/
Jednacina tangente .ie: y-y, = k(x-x,)
a-Yr
=>
=>
XtX
=>
=>
+ Yil = 1.
b2
v(4) = 200 (m/s),

7.198. vet) = s'(t) = 12I'+2t;
all) = s"(t) = 241+2;
a(4) = 98(m/s').
aCt) = v'(I) = 60t + 8.
7.199. vet) = s'(I) = 30t' +8t+ 5;
a(2) = 128 m/s'.
. _
v(2) ~ 141 m/s;
=>
t = 0 S, t = 3 s, 1=) S.
7.200. vet) = t' - 8t' + 1St = 0
7.201. vet) = Vo - gl = 90 - gt. Kako je u najvisoj lacki tijela brzina jednaka
..
90
V' .
k .
nuli, to je 90 - gt = 0 , odakle se doblJe 1 ~
~ 9 s, ISllla na oJu
Ii"
se podiglo tijelo za 1
=
Sl!
= 2p
y+9=x+8
x-y-l =0.
x+y+ 17=0.
=>
=>
=>
y(4)
=> y-3 = -. .'i:(x--4)

3
-72
-+.:...-.-::::;:\
2
-2-6
y'(-9)~ _72~I=k.
Jednacina normale.ie: y + 9
Xl
4x + Y - 3 = O.
4(x -1) =>
Jednacina tangente .ie: y + 9 = k(x + 8)
8x-y + [2=0 i 216x-27y-176=O.

7. J91. Treba odrediti presjeene tacke datih Iinija. Rjesenjem sistema datih
jednacina dobiju se cetiri tacke: M(-4, -3), N(-4, 3), P(4, 3) i Q(4, -3).
U jednoj, ma kojoj, ad ovih tacaka treba odrediti tangentu na svaku liniju.
Odredimo tangente u tacki P(4, 3).
4
=> y-3 = _.
-4)
Tangentanakruznicuje: y-3 =y'(4)(x-4)
x - 4y - 5
=>
---=-
~ ~ sje h =
f;)
=90
~-~
(9; J~
8100 _ 8100= 4050 ~405 m.

g
2g
g
a(2) = O.
=>
7.202. vet) = s'Ct) = 9t2 -36t; aCt) = v'(t) = 1St - 36
7.203. art) = v'(t) = 31'+5; a(3) = 32 m/s'.
7.204. U trenutku t l\ido se nalazi u tacki B(t + t', 0). Udaljenost taoaka A i B,
u tom trenutku, prema Pitagorinoj teoremi, je
set)
Ji' . . (/ + f')
v(t)
s'Ct)
= -.11 +{'
= ( "l+r +21' +1'
)'
+ 21] + f4 . Brzina udaljavanja tacke B od A je

=
21+61' +41'
J
'.
2 1+t +2/' +t
2
345
tac~ke u trenutku I.Je (I) 6

Brzma
t
=: -
v - == -.
2
5
7.205. Zakon puta tijela pox-osi, prema Pltagorinoj teoremi,je

x(t) =
J&ct)]'--l =J(t+2)'-1 =.JC-;;t'~+~4~t+3.
Brzina kretanja tUela je vet) = x'(t) =
{+ 2
.J{'+41+3
,odnosno, v(l) = ~._ .
2.fi
7.206. Brzina kretanja je: vet) = s'(t) = 6t+ 1, a nakon 5 sekundi je v(5) = 31 m/s.
Kineticka energija je mv2/2 = 9610 J.
7.207. Ako visinu trapeza oznacimo sa x, a manju osnovicu sa C, tada su
stranice trapeza c+x, x, c i x.fi _Koristeei dati ohim, dobije se:
2c+2x+xii=4+4.fi
=>
2c=4+4.fi-2x-x.fi.
.
.
2c+x
4+4.fi -x-x.fi
PmTsma trapeza Je Pix) = - _ . x =
.x .
2
2
P'(x) = 0 za x = 2, pa je povrsina trapeza maksimalna za x = 2.
7.21 La) y' = 4x3 + 4 = 4(x'+I);

x' +1 = 0
=>
x =-1.
U intervalu (-00, -.1) je y' < 0, pa tu funkcija opada.
U intervalu (-I, +00) je y' > 0 , pa to funkcija raste.
b) y'=6x2 -30x+36=6(x2 -5x+6);x'-5x+6=0 => x=2, x=3.
U intervaiu (-00,2) je y' > 0, pa tll funkcija faste.
U intervalu (2, 3) je y' < 0 , pa tu funkcija opada .
U intervalu (3, +00) je y' > 0, pa tu funkcija raste.
7.212.a) U (-00, 0) i (10, +00), y'<O, Y opada; u (0,10), y'>O, Y raste.
b) U(-oo,-I) i (..t.,+oo),y'>O,yraste; u(-I,..t.),y'<O,yopada.
7.213.a) U (-00,2-J2), y'<O, yopada; u (2 + J2,+oo), y'>O, yraste.

b) U (-00, -2) i (0, +00), y'>O, Y raste; u (-2, 0), y' < 0, Y opada.
7.214.a) .v'=-~
x
b)
708 . N eka su d"l]agonaI

' lOP
~. cetveroug
~
Ia 'Je P ()
7._
ex!
-x. ovrsma
x :::: x(IO- x) .
2
~,
kada su dUag?nalejednake i svaka iznosi po 5.
v'= 8x-=>
x
rastuca.
7.215.a) U
U
7.16.
b) U
Ispitivanje fnnkcija prim.ienom izvoda
7.16.1.
Odreilivanje intervala monoton()sti Junkcije
i)
funkcija opada, au intervalu
=>
, 0
1
.Y"'" zax=2
=>
(n
n)
2kn
lI _.-4 + 21m.' ~.,.
4
'
(~+21m' ~+21m ),
yopadaucijclojdomeni.
U
(1,
intervalu
OJ) .Ie
(0, ) ,y' < 0,
y' > 0, pa jc funkdja
y' > 0, y raste;

y' < 0, y opada.
(n
n ). ,
"
I---+Im, 7
-+kn
y >0, yraSle;
~
12
12
7n
Iln
)'
U ( -+Im,
-+kn
y <0, vopa d a.
,12
. 12
'
,
7.209.a) Domena funkcijeje skup R.

4x - 12 = 0
=> x = 3.
y' = 4x - 12 = 4(x-3);
Odredimo znak prvog izvoda u intervalima (-<Yo, 3) i (3, +co).
U intervalu (-00,3) je y' = 4(x-3) < 0 , paje tu funkcija opadajuea.
U Intervalu (3, +00) je y' = 4(x-3) > 0 , pa tu funkcija raste.
-x+2=0
=> )(=2.
b) y'=-8x+ 16=8(-x+2);
U intervalu (-00,2) je i = 8(-x+2) > 0, pa tu funkclja rastc.
U intervalu (2, +00) je y' = 8(-x+2) < 0, pa tu funkcija opada.
7.210.a) Uintervalu(-oo, 10) jey'>O,pafunkcijaraste.
U intervalu (10, +00), je y'<O i funkcija opada.
b) U intervalu (- 00,
=> y'<o za x,cO
pa je funkcija opadajuca, a u intervahl
P' ()
JO2
- 2x
. povrsma
,,~cetveroug I
'
Ka k0 Je
,x = - =:: 5 - x, to je
a naJve6a
i
1znosi P(5) =
(i,
+ 00) funkcija
7.216.3)
Y'~-2xe"
=>
y'=o za x=O
=>
uintervalu (-00,0) jey'>O,
paje funkcija rastuca, a u intervalu (0, +CfJ)je y' < 0, paje funkcija
opadajuca.
b) y'=(x-2)e X
=>
y'=O za x=2.
Kako je \;Ix E (-00, 2), y' < 0, to .Ie U ovom intervalu funkcija opadajuca.
U intervalu (-00, 2) je y!< 0, paje funkcija rastuca.
.. d
r
1
2+3.Jx
..
'.
7.217.a) Ka k.0 JC prvi IZVO y' 1+ v x + X ----r= := --~ pozlt!van za svaku
2.Jx
2
vrUednost varijable x iz domene funkcije, to .Ie funkcija u intervalu
[0, +00) rastuea.
0;;:;
rasLe.
346
347
2x-3
-3x +5
b) y' =
3)' funkcija
.mterva IU (I - 00, y '<0 za x < -3

, pa .
JC u
rastuca. U intervalu
(~, +
()'J
7.223.a) y'=(x-3)e', y' ~ 0 za x ~ 3. ProlazeCi kroztacku x=3 prvi izvod
I funkcija opada.
mijenjaznakjcrje: y'(3-h)~-heJ-'<O i y'(3+h)~heJ-'>O,za h>O,
.2
)
7.218.a) Damena funkcijeje (-00, -2) u (-2, 2) u (2, +00).
pa za x=3, funkcija ima minimum i vrijedi YIll''':::: -e} .

mijenja znakjer je: y'(-l-h) ~-he+"< 0 i y'(-I+h) ~ he+'> 0, za
I
h> 0, pa za x = -1, funkcija ima minimum i vrijedi Y!l1ln
=--;.
U(~+1m' 5; +1m). kEZ,y'>O,yraste.
7.219.a)
11:
1C
c)
3rr
U ( 2krr, - - + 2k1t i, y' < O. v Ol)acia.

2
)
,
y'
y
rastc
7.221.a) y!
b)
7.222.a)
x
y'
=3
-~"1
-
lm!I);=9
Cloada
._bLi ~ ti(x-I), v' ~ 0 za x ~

x
y'
-+
-'>
opada
-00
iVmin=8
y'
0 za x
0, x
2.
v'
J-L-.
L~J
--
.-,>
Opada ,
nlm
-+
-+
+- .-
3
- - raste
16
)',,,ux
= 0 opada
v' = 2 (In x - J) , y' ~ 0 za x ~ e, Ymi"

.
In 2 x
c)
x(3x 2 + 8)
Jx' + 4
+00
,,,I
I ----+
y"""
~ -8
y(2) = 57.
h-l
< 0, za h>O, pa za x =1, tunkcija ima maksimum
i vrijedi
Ymax
= 3, U tacki x = 2 funkcija ima minimum
1t+6J3-12
' za
12
5n-6J3-12
1<
x=12'
Ymin::::
za
12
+cOl
.,+s.e
R
lJ
x=12"
h)
)'max::::
c)
y'= (2 - x)(2 + xl, y' ~ 0 za x ~ -2, ,,=2, y"i"~ y(-2) ~--:;-, y",,- y(2) -'1'
1--:-<
x !_oo
y'
y
y'=
~>
~y'
_16
7.226.a)
Ym;n =
5n
16
,-------,
I ----~I
o I
=y(O)~~O.
3'Jh-i
"-
Ymin
y( e) = 2e .
'
y'( l+h) ~ . Jl~h
----i
rast~
-00
x(x + 2)
ex 7. +.x + 1)2"
-2
'
y' - 0 za x ~ 0, ,,~-2.
-
8
Ymin=3
i 0
-+
opada
b)
y'=O za x=O,
b)
y",,,
yl=O
X~--.
I-w
1.
3(x +1O za svako x. Funkcija y je stalno rastuca i nema

ekstremnih vrijednosti.
2
= 4(x-2)(x +2x+4), y' = 0 za x = 2; Ymin = y(2) = -48.
~x(2x+I)(x-2),
X=-.
b)
za
IO(x-lJ ,y'=Ozax= l,uza x=2y'nepostOJ1.

.. P
l " k roz
roazec!
7.225.a) y'= 3 '
3;Jx--2
-!Oh
0.
tacku x ~ J prvi izvod mijenja makjer je: y'( I-h) ~ V
>,
7.16.2. Odre(tivllllje ekstrema [unkcije

.:>-x), y' = 0 za x
=-~
, 2J4-x-J
Y=_'
_ _~
.
2J4-x
7.224.a)
b)' II. (\ - ~
2 + 21m ' 2kn'l;' y' > 0 , y ruste
..
Ymin
'\
-ti+1m'3+1mj- kEZ,y'<O,yopada.
7220 .a ) v' =
xc _.
-00
->
y'= (x + l)e' , y' ~.O za x ~ - 1. Prolaze6i kroz tacku x ~ -I prvi izvod
b)
U intervalirna (-00, -2) i (-2, 0), y' > 0, y raste.

U intervalirna (0,2) i (2, +00), y' < 0, yapada.
b) Domena funkcijeje (-00,0) u (0, +00).
U intervalima (-00,0) i (0, +00), y' > 0, Y raste.
raste
iY"'::j
+00
~>
I
II
I
I
Clpada
' .. (x-2)(x-8) y' ~ 0 za x ~ 2, x ~ 8.

(x - 5)'
'
y -
-+
+
raste
2
0
,Vmal(
-1
-l>
-+
opada
opada
-+
8
0
Ymin
11
+00
+
raste
348
349
1.J5
y'=x2(x~3)
c)
, y'=O za x=O, x=3
-+
0
0
opada
opada
-+
-00
y'
7.227.a)
x(x~4)
=~-----
(x~2)' '
-+
-->
raste
_00
b)
-3
0
-?
>
3(2+Xl)2
~~-+7.16.3.
),' =
> +00
+
Ymin=
7-
raste
Ymln.= 1
-->
+~
oDada
-+
_oo.
:=>
=>
Irf -., ~:",'
konv~i:sna I
~
-+
-
Ko~'k~vna
7.230
v" = 6(,l<,-9)
v" = 0 za X ~ 9
..-'-'LL
--~.--~
-00 -+
9
X
+00
-+
0
+
i~
konveksna
Konkavna
y
~
b) y"
X
I,
6(x-2) y" - 0 za
"
x"
~ J3 . U intervalima (~oo,~ 13)

.
(~13, 0) i
i (0,13),
(13,+00) , y">O i y je
b) y"~ 21nx~3 ,y"~ 0 za x ~e.Je; U intervalu(O, e,le) y"<O, y je

konveksna. U intervaln (e,f;, +0) y1l>0, y je konkavna.
c) U (---00,2) ,y"<O,y konveksna; II (2, +w),y">O, ykonkavna.
7.16.4.
Odredivanje prevojllih tataka jUIlkcije
7.234.a) y'
= 8x - 9x2 ,yll = 8 -18x;
b) y" = 6(x-2), y" = O_za X = 2.

X
~OO
-+
2 -+ +CX)
yU
+
0
konveksna
konkavna
y
2..1.
4
x=-"'9'
---j.
b) y'=3x'-4x+l0 .. y"=6x-4; y"~O,zax=
I
01 +
konveksna
I Konkav~
yH= 0,
.
(4 128\
Prevojna tackaJc P -,
\ 9 243
X" 2.
~
2~-+
00 I
.~>
72
opad
y"
=
-00
+oc
I-
Funkcija y je konkavna u cijeloj domeni.

Funkcija y je konveksna u cijeloj domeni.
Funkcija y je konkavna u cijeloj domenL
= 6(x-3), y" = 0 za X .. 6.
-+
konkavna.
7.233 .) y" ~ (2+x)e', y" ~ 0 za x = -2. U intervalll (-00, -2) jo y"<O, a y je
konveksna. U intervalu (-2, +ro), y" > 0) a y jc konkavna.
Odreilivanje intervala konveksnosti (konkavnosti) fnnkcije

=>
l+.J5
2
-+
y"<O i yje konveksna. lJ intervalima
0 zax=-,x=l.
2
1- .J5
2
b) y"= 4(x' 5~ 3) , y"~O

x
rastc
, 0
iy max~?-
->
+-0
0
y"
+
Konkavna
P.t.
konveksna
p.t.
konkavna
y
b) y" ~ 6(x+2), y" ~ 0 za X ~ -2.
U (-00, -2) funkcija yje konveksna, all (-2, +00) Yjo konkavna.
7.232.a) y' ~ 5x4+5, y"~20x3, y" ~ 0 za x = O. u (-00, 0), y"<O, y konveksna.
U (0, +00), y">O, y konkavna.
raste.
I -I
-+
-00
11
opada
7.229.a) y"
raste
'
7.228.a) y' = 2x, y" = 2 > 0

0) y' = -2x, yH = -2 < 0
c) y' = 2x+4, yU = 2 > 0
,"
3
0
Iy I
-+
-+
+
+00
Yrni"=~ 2}1
raste
oDada IVmi"~ 6
2(3x ~ 2) (x..-::.12
.
0)
y'=
-+
opada
oDada
Ymin= 8
Ymax- 0
,
(x+3)(x+l)
y=-' (X+2)2 ' y'=O zax=-3,x=-L
-00 --)
",t
I-~
I
I
y' = 0 za x= 0, x= 4.
y'
7.231.a) y"=12(x'-x-l),y"=O zax"~-2-'
Prevojna tackaje
2
'C;".
1641
Pl(2j -' -27
)"
2
7.235.a) v' = 3x +. 6x - 5, y" = 6x + 6; y"= O~ za x = -1. Prevojna tackajc PC-I, 1),
2
b) )/ = x _ 6x + 8, y" =; 2x - 6; y!l= 0, za X = 3. Prevojna tackaje P(3, -6).
7.236.a)
b)
y"~x-2,
x=2; Pl2,~% ).
..
y"=Oza
~10x(3~x2) y"
5 2
,~ 5 ~ X
,,_.
y~ (l+x')"Y ~
(l+x2)' '
= 0 za
X ~
r;:
2 x ~ -J3
. prO 0)
"
, ,
351
350
p[f3, 5f}
7.237.a) y'=4 X 3_ 36x2+ 108x,y"= 12x2_72x+108= 12(x-3)'; y"=O,zax=3.
Kako pri prolazu kroz x = 3 drugi izvod ne mijenja znak, to data funkcija
nema prevojnih tacaka.
b) y' = 4x'-24x' + 48x, y" = 12x' -48x+48 = 12(x-2)'; y"= 0, za X = 2.

Kako pri prolazu kroz x = 2 drugi izvod ne mijenja znak, to data funkcija
nema prevojnih tacaka.
2
7.238.a)
,=9-.o:'
,,2x(x '-27)
'Y =_. 2
3
,y"=Oza x=O,
+9
(x + 9)
1',(0,0),
b)
=3,,3.
p,r-3f3, _F3), l(3f3, f3J.

.\
I' l
12'
Y'=~~(X-5)2, y,,=~,L~
3
..
3 3 ~5
10
-,~~ . Drugi izvod nikada nije
9;)x-5
7.16.5,
p{-~, e'J;),
Po(
~, e
Fe).
Crtanje grafikafunkcije
Opca sllema lspltivllnja funkcije sastoj; se od slijedecilt koraka:

Odreifivanje definicionog podrucja (domene) funkcife
2. lspitivanje parnosii, ncparnosti funkcije

3.- Ispitivanje periodicnostifimkcUe
4. Nule, presjek s y-osom i zl1akfunkcije.
5. Ponasanjc junkcije na krajevima intervala d(finisanosti
6. Odredivanje asimptota krive
7. Nalolen}!' intervala monotonostifunkcije.
8. Odreilivonjc ekslremajunkcije.
9. Odretlivonje prevojnih tacaka
10. Odreaivanje intervala konveksnosli (konkavnosti)
11. Korilc1?jem podataka iz prethodnih tataka skiciranje grafikafunkc{ie.
7.240. Domena funkcije y = x' - 9x' + 23x -15 je skup R. Funkcija nije n; pama ni
neparna. Funkcija nije periodicna.
352
;i
Ponasanje funkcije na krajevima intervaia definisanosti:
12
jednak nulL Kako drugi izvod DC postoji za x =5, to je u inter-valu (-00, 5),
y"<O, a y konveksna funkcija,-a u intervalu (5, +(0), y">O, y je konkavna
funkcija. Ovo znaci daje tacka PC5, -34) prevojna tacka.
\ !
_7"
...,
.. 1,
"4
2x
2
7 ..)39
,
.a; y=e _. -LXe - , y = (x-I)e-', y"=O za x=I;P(I,e').
b) y'=-2xe-"", y"=2(2x' -IV"+'.
/1
Iz tabele neposredno citamo:

U intervalima (-00, I) i (3,5), funkcija y je negativna.
U intervalima (1,3) i (5, +(0), posmatrana funkcija y je pozitivna.
r;::
X 23
'i
Tacke presjeka sa X-osom dobijamo rjesavanjem jednacine x 3 - 9x 2 + 23x-15 = 0

>
(x-l)(x-3)(x-5) ~ 0
>
x = I, x = 3, x = 5. Grafik timkcije sijece x-osu u
navedenim tackama i to su nule funkcije. Tacka presjeka grafika i y-oseje (0, -15).
Kako je funkcija detinisana uRi ima tri nule, to se znak funkcije moZe odrediti
pom06u slijedece tabele:.
lim(x'-9x 2 +23x-15)
.x-+-OG
lim [x'(x--.9)+(23x-15)]=-oO.
X-"'-OG
lim (x' -9x 2 +23x-15)

X-++OG
= X-++OG
lim ~'(x-9)+(23x-15)]=+00.
Funkcija nema asimptote.

Intervale monotonosti odredicerno uz pomoc prvog izvoda funkcije.
, 3 ' 18x+ 23
y=x-
=>
' 0 zaxI2=-6 4-13

y=
.
Tacke u kojimaje prvi izvodjednak nuli podijelile su domenu funkcije na intervale

(-00, Xi)V(X" x,) vex"~ + 00). U inteTValima (-00, Xi) i (x" + 00) je y'>O, pa je
funkcija rastuca. U intervatu (Xl, X2) vrijedi y'<O, pa funkcija opada. Na osnovu
iznesenog mozerno zakljuciti da funkcija u tacki X = XI ima rnaksimum, au tacki
x = X2 minimum.
y"=6x-18 = 6(x-3).
Odredimo drugi izvod funkcije.
y"=
=>
6(x-3)=O
=>
x=3.
Za x = 3 funkcija ima prevojnu tacku. Prevojna tackaje (3, 0).
Tacka u kojima je drugi izvod nula, prevojna tacka, dijeli oblast definisanosti na
intervale u kojima je funkcija konveksna , odnosno, konkavna. Potrebno je ispitati
znak drugog izvoda u svakom od tih intervala.
U intervalu (-00, 3) je y"<O, pa je funkcija konveksna, dok je u intervalu
(3, + 00), y">O, pa je funkcija konkavna.
Koristeci navedene zakljucke, dobije se grafik kao na 81. 7.240.
353
Y ~x
7.246 Y ~ _X 4 + 2x' + 3
7.245.
9x 2 + 23x - 15
/~/\
-2
-1
SI. .246.
-II
SI.7.247.
SI.7.240.
x' -4
x'
7.24~, y=:---
'I
-1
Y=~2
7.250.
--]
Yl
,"/
/11
7.24 L Y ~ x' - 3x' + 2
,I'
~~-c--,f;ffc-r-,:-c.,-""-:"""',,-li1~
( \ "I"
\\ '~':
fI
10 -H
-D
-I;
-'i
-'I
t
i
S1.7.243,j
"
354
.,,111
!.,
-j
, :1
SI.7.249./
:1
SL7.242.
7.251. Domena funkc\je y
J
2
-23x+12
=.+
je skup R. Funkcija je neparnajer vrijedi

x +1
fe-x) ~ -f(x). Funkeija nije periodicna. Grafik funkeije sijcce x-osu u tacki
x=O (nuta funkcije). Grafik funkcije sijece y-osu u tacki sa apscisom x=O. Znaci
grafik prolazi kroz koordinatnl pocetak.
U intervalu (-w, 0) funkeijajc negati~na, a u intervali (0, +00) je pozitivna.
Na krajevima intervala ponasanje funkcije je sJijede6e:
\
,
111
,.,l
SI.7.25(L
7.244.
l'
/
:~
//
J'
1m ~-= ;m
X-+-a) Xl
x-+-ro
-J
\\1
I
"7
~~~=;=t~~;=~~~:-~~~j~'~'~~~~
~
1
~ ,/1
'f
l' -';
SI.7.248.
,/
/:
7.243, y=2x 3 _3
2x
ill
,20
SI.7.241.
ex + I)(x - 3)
\ /l
\
+I
(
_1_ :0::),
x+
J'1m
x-++ru
+1
:0::
l'nTI
X.....Hw
--.~
0.
x+-
x
x
Vidimo da funkcija ima horizontalnu asimptotl1 ito je prava y=O (x-osa).
Intervale monOi'onosti odredicemo uz pomoe- prvog izvoda funkcije.
6
,10
.g
-ll
_I
-;;
-S
.~
-2
-j
1'1
SI.7.244.
I I,
,
I'
-'i
\f
-6
J .,
1
l IJ
.\ ,I
\
"
x'(x 2 +1)-x(x l +J)' x:l---r1_2x 2

I_Xl
~--- (x' + I) 2
~ (x' +1)2 = (x'
:;-i),'
I I
Ii
,I
~
] _Xl
=>
----=0
(x' + 1)2
=>
x=-l, x= 1.
Tacke u kojirna je prvi izvod jednak nuJi podijelile su domenll funkcije na intervale
(-00, - J)u( -I, 1) u(l, + 00). U inlcrvaJu (-00, -J) je y'<O, paje funkcija opadaju6a.
355
7.256. Nule suo x = I, x = 3. Horizontalna asimptota y = 0 za

x=+-oo; f'(x)=(x' -2x-l)e' - maksimumulacki x,
U intervalu (-1, I) vrijedi y'>O, pa funkcija raste i u intervalu (I, +00) vrijedi y'<O,
pa funkcIJa opada. Na osnovu lznesenog maze se zakljuciti da funkcija u tacki
= -1
'..
I
llna mtnlInum Ymin= _. -, au tacki x
2
Odredimo drugi izvod funkcije. y"= [

=>
y"=Q
Za
Xl
Prevojne tacke
SUO
J- x' )' =
(x'+I)'
=>
2x(x'-3)=O
= 0, X z = -J},
X3
J3
= I maksimum
x,
max
minimum u tack; x,
=2"
_ 2X(X2 - 3)
O+x')3 .
= -J]
i x
(0., D), [- J],
~)
i [J],
'"'j
funkcija ima prevojne tacke.
~J.
prevojne tacke su za
(SI.7.256.).
x2
7.257.
=0. ' 2
x =- vJ,
'3 x 3 --"\1..3.
r:::3
= J]
= \ +.J2; rex) = (x' -3)e" ,
=1-.J2,
SI.7.257.
Tacke u .~ojjma je drugi izvod nuia dijele oblast definisanosti na intervale u kojima
J(' funkcIJ3 ko~v~ksna , odnosno, konkavna. Potrebno je ispitati znak drugog izvoda
II svakom od tlh mtervala.
U ,n(ervalima (- 00,
J])
i (0.,
J]) ,
7.258. Domenaje (-00, 0] u (2, +00). Vertikalna asimptotaje prava x = 2.

Horizontalnih asimptota nema, Postoje dvije kose asimptote ito:
y = x+ I i y,o - x - I. U intervalima (-00, 0] u (2, 3) funkeija opada,
je y" < 0., pa je funkcija konveksna, dok ie
J3,
u intervalima (0) i (13, + 00) , y" > 0, pa je funkcija konkavna.

Koristeci navedene zakljucke dobije se grafik kao fla SI.7.25!,
7.252'.
7.253. y
"
a u intervalu (3, +00) raste. Minimum funkcije je Ymi!l = y(3)

Grafik funkeije predstavijen je na sliei 7.258.
x 2 -x-6
= "-"'::"'----'C
x-2
20'1
(
YI"\
-T,l
7.255.
'~I
~
4
y=x--
S1.7.252
l.,
.
.r;
7.256. l(x)=(x' -4x+3)e"
356
SI.7.25S.
I(X)=)
3/,
x'
x-2
(x)=2x-Nx-
7.259.
,I
SI.7.254.
!Si.7.253 .
'\
."
]5
S1.7.2 , 6.
=3fj
10
SI.7.2S8.
,I
SI.7.2S9.
' 3
\r(X)~X +8
- 7.260.
f(x) ",3h_x'
7.26 _
'2
"i
'(
INTEGRALNI
8.
8.l.
Neodredeni integral
8.1.1.
Osnovne formu1e integriranja. Neposredno integriranje
S1.7261.
SL7.260'
fmc ~ x + C jer je (x+C)' = 1+0 =1.
8. La)
I, .
--_.-'..._--'.
,~_--"-2
\f(x)~lh-
7.262.
RACUN
x '2
8.3.a) -+C
12.
7.263. lex) ~
In:
8.4.a)
f4xdx=4f xdx ~2x' +C
,6
x3
. . (X2
T+C ) =x
x
xmc~T+C,JerJe
8.2.a)
c) 7
b) 3
cJ .:':....+C
6
b) -+C
3
b)
x"
-+C
16
c)
x
-"+ C
34
b)
~+c
c)
:~+C
.Jx
c) 2x -4 + C
SV.262.
S1,7 263 .
f(X)~(X-3)r
7.264.
3x
b)
8.7.a) -'-0 +C
2x'
8.8.a)
6 3
-3
-+C
6x'
f(X2-3x)dx~ fx'mc- J3xmc= Jx'mc-3fxmc~~ -3
,
2
c) _ _
9_+ C
13x u
+C.
l(x)=sin2x-x u intervalu (O,n) 7.2r'
o ~ z::,n:
-I
SL7.265.
S1.7.264.
7.26
c) --+C
,
b) ----+C
2
4X4
8.6.a) - - + C
2n
3
~ Jt
6
~/
,,~''''''''--'''--~L:// ,
_~..!! _~ o~::?: 2Jr ~ 11: ~ 4n _~
23663236632
b)
10 " VX __
7 xvxJ
2r; + C'.
~X
c)
,
3 -r::
2vx +-xvx +C.
8.12.a)
358
359
,J; +C
b)
8.13.a)
cJ
lv;? +s?Jx3 -4x+C
4 ,J;
3
-7x;J7
x' --x
x+-x
12
3
8
b)
V".,{;? +C.
f4 'dx=-+C
In4
8.15.a)
2e +C
8.16.a)
y
eX +-+C
b)
b)
b)
1n2
8.17.a) -4cosx+C
8.18.a) -2cosx-5x+C
1
-fox+
3
cJ
Ina
4a"
--+x+c
Ina
5'
--3e" +x+C
c)
InS
c) 3 - sinx + C
c) -COSX + C
b) -!ctgx+C
c)
3
--tgx+C
4
8.20.a) 2arcsinx+C
b) 3arccosx + C
c) 6arctgx+C
8.2l.a) arcs inn + C
b) arcsin(3x) + C
c) arctg(5x) + C
8.22.a) tgx - 5ctgx + C.
3
2dx- f2xdx-. J8dx=
b)
+3x 2 -2x-8)dx= J4x'dx+
f(4x
f3x
o;:;;4~+3~-2-8x+C
432
8.23.a)
x' -x' +3x+C
b)
= X4 +X3
~+x
_x 2 -8x+C.
-x+C
I
b) 3Inlxl+2x--x'+C c)
2
b)
1
3x
X4
-x+-+-+C
7
14
28
' cos2x
Jsin xcos
b)
c)
=
x
ctg 2xdx= fCos'x

--dx=
2
b)
2x'
8.32.a)
r3+6:".~~~J2X+8dx nX2+6X+12+~)dx=
Jl
sin x
= .I. x 3 +3x 2 + 12x +81nlxl + C.

3
b)
8.27.a)
.I. x
I -s _l1'x.
J
i
sin t x
dx=
fdx
--_
. - fdx=-ctgx-x+C
sin 2 x
.
b)
tgx+C
5e~ -4cosx+C
b)
J~
(( sin 2
J~
c)
2)
-3ctgx+C
2X2
r(sin':::'+cos~)2dx=
~ + 2sin ~cos=- + cos 2.1dx= [0 + sinx)dx= x -
cosx + C.
3e x +ctgx+C
Vxx+C
3- 3
_xJVX+~X43
5
J3
6
2.[; -3Inx
b)
~(lax+x)+C
2
I
+-+C
x
3
---_ -3x+C
b)
V;
8.33.a) arcsin x -In\x + ~ 1
+:x21 + C
c) 3tgx -5 sinx + C
8.1.2.
lntegracija metodom zamjene
8.34.a) Nekaje x + 2 = I, gdjc je I nova promjenljiva. Diferenciranjem obje strane

jednakosti dobijamo dx = dt. Slijedi,
8
f(n2)' dx=
360
sin x
'
+6x-2.+C
cJ i. x ' -4x+4Inlxl+C.
x
2
x' +5
4
- 2= 1 + - 2- . Rezultat: x + 4arctgx + C.
x +1
x +1
cos x
4tgx-ctgx + C.
321,
- 2 cosx+-...jx
2
cJ
dX=4f~+
J~
2
2
3 tgx - 4sinx + C.
c)
c)
rl-COzs2Xdx= r ~ _ fdt=tgx-x+C.
ftg2Xdx=f.~in:xdx=
cos
Jeos x
Jcos x J
8.29.a)
2e r +-+C
sin 2 x
cos 2
-ctgx-tgx+c.
4dx + fC1g'x
leos 2 x
cos 2 x
cos x
8.26.a) Transformacijom podintegralnog izraza dobijamo:
f(X+2)3 dx=
sin 1 xcos 2 x
J4+C~g2Xdx
c)
5' eX
--+C
I + InS
dx=fcos2x,-sin2xdx=f~_J~=
2
x J +4sinx+C
8.25.a)
dx 2 =
Jcos2x+sin2x.
dx
dx
t
2
. 2
ax= -.-,-+
--,-=-ctgx+
gx+ C
sm xcos x
sm xcos 2 x
sm x
cos- x
8.31.a)
c)
Jdx + 9 J-f::= x + 9arctgx + C .

x +1
8.30.a)
.,
x + I)
+1
e 2x+ J + C
b) 3sinx + C
b) -4COSX+Slnx+C
2
dx =
Koriste6i sin 2 x+cos 2 X= I dohije se:
3lnx+C
c) x+lnx+C
x +1
8.28.a)
2a'
-+C
J-l-
fl +_9_)dx=
J\ 1 x + I
(X'+1+_9_ldx=
Jl x
{(l+~-)dx= fdx+6J .~ =x-6ctgx.

fSill.2X+6dx=
sm x
J\" sm x
sm x
c)
4'
= fdx +
'V
x
3x x +6 x'
8.14.a)
8.19.a)
4xif; + c.
5
c)
x +!Odx=JX +1+9 dx =
x2 +1
x2 + 1
b)
Jt dl= Ig +C.
7
361
Vracanjem na "staru" promjenljivu x, dobijamo l(x + 2)' dx = .!.(x + 2)8 + C .

8
b)
~(7+3Z)6+C
= t. tada je
3 5
,,...,-:
c)
W
8.41.a) Slavljanjem sin x = t, dobijamo cos x dx = dt.
bJ
18
c) Neka je 4x+ I
2 f'
2 I'
2 I
-=rdl=--+C=-V(5x
+1)
fvr,r21dl
15
15
15 3
45
dx = dt , pa vrijedi
_(x -l)Vx' -I+C
SID
1
5
c)
_ (7-3x)' +C
b) (5x-2)' +C
24
20
3
Nekaje2x +1 =t. Diferenciranjem obje stranejednacine dobijamo
d (2x' + I)
=dt, 6x 2 dx = dt, odak!e je x'dx = dt
3 r;;--;::-T2
4
Otudaje:
.
J' 5 /6
I . 6
xcosxdx= t dt=(j+C=6sm x+C.
I . 8 x+ C
8
1
8
7 . 6X+C
8.42.a) -S111
b) .!..sin' x+C
c) --cos x+c
6
4
8
.
3'
d..
2tdt pa vriJe
.. d't:
8.43.a) 1) vo den.lem
smJene
smx- I = t2 d0I"
)lJe se cosXu..(
= -3-'
. Slijedi,
~+J
.J3sin x-I cos x dr:
ell'
I - +C=
'(2x""+1)'x dx= I'r,
Vt' dt 1 fI'dt=---+C=-t'
IV
66
6:1+ 1
10
2
8.36.a) Uzmimo: 2 + 3 x
= t. Tadaje 3 dx = dt
(2+3x) 7 dx=
b)
16
-X-5j
3
~.440a)
iii dx = dt , paje
3
b)
I I'
(2 + 3x)' +C.
_=-_+C=
3 3 8
24
7 dt
+C
c)
)'
8.37.a) Stavijanjem Z3+ 4 =I,dobijamo 3z'dz=dtiz'dz=dt. OtudaJ'e

.
3
z'dz
rdt
I fdt
fz' ~4 = J3( =3
8.38.a)
~Vr(x-_-4)~4 +C
bJ
8.39.a) ';}2 - 3; + C
b)
3
:1J(x-a/ +C
c)
'!:..lj(4z-3)4+C
8
2
c)
'!:..!.j(X_4)2 +C
2
.!.lj(3X+IJ'+C
J'
=!:... ~ +C =
3 3
Inlsinxl+C
1
-- inlcos4xl+C.
4
.!. Inlsin 7xl + C
b)
8.46.a) Stavljanjem 3+cos'x~t,dobijamo d(3+cos'x)=dt,tj.
-2cosxsin xdx = dr iIi sin2xdx = -dt.

fdt
r~.!.
,I,
r.;:----,~
= - - - = - ( 2 ell = -2( 2 + C = -2v3 + cos x + C .
sin':Jxdx
,-'
b)
8.40.a) Uvodenjem smjene 5x + 1 = t' dobije se: 15x dx = 2tdt, odnosno,

21dt
.
r::-;-:x , dx=15,pa
je
x v5x'+ldx=
362
-J3+C05'X
c)
f(2d(
c)
I fSin4Xd(4X)
tg4xdx=4
cos4x
= 3lnltl+c =3"lnl=' +41+c
Ip-
-lnlcosxl+C.
I.
b)-U'+1)3+ C
3 .
3d
dx ~ I- ! = -3 fd! = -31nltl + C ~ -3lnlcosxl + C .
j 3Sil1X
cosx
t
(
3(2-z
2tdt
3
3(I:--cosx) 'Jl.-cosx+
c) -'2J2-sinx +C
C
4
Uvoaenjern srnjene cosx = t dobije se sinxdx = -dt, pa vrijedi:
8.45.a)
- - - 3+ c
9
b)
1
~
=_(2x 3 +1)3 +C.
10
= Sf
~sm
~ 2(3sinx-l)J3sinx-1 +C.
-=-
1(4,12
c)
+C
-'V(l+2x) +C
b) --cos x+C
8.3 5 .a)
!'lg2x+C
c)
8.47.a) ~tg px+C

p
8.48.a)
.Ji
.1. In (2 + 3cost) + C
3
8.49.a) .!.(1 + sint)' + C

3
b) --ctg px+C
c)
b) _ _I_,_+C
c)
3S111\ t
b)
~l +sin't +C
-'!:..cos5x+C
5
1
,
--cos3x- +C
__I_+C
2-sint
t C
c) {o_+
"2
363
If
sm 1=
8.51.a)
6sin(~+2 )+C
1
8.53.a) - - + C
2e'
8.54.a) e Fx +c
.
I
8.55.a) S
-mJena
-=u;
c)
b)
z-e ., +c
c)
1 " +C
-e
2
b)
I ,r<
---e- +C
2
0)
8.6I.a)
+C
b) Smjena eX = u~ arCSlne
8.57.a)
.llnltgxl+C
-arctgx +C
b)
lii - 2arctgJ! -+ C
1
cosx...,
.- ~ arctg - - + C
b)
3arcsin~ -2..}1_x2 +c
3.~(l+
Inl)3
3
.
b)
I
_In(l+e 3X ) +C
3
. x.
. llx
= l'
=>
X dx:;:;;
ctg( -
f~-=
J5-7x'
dv
lll-~x'i
5)
NekaJ'e
J7 x = I ',
.J5'
Tako dobijamo
d<
J5
C7 x'
Vi 5
fetge:
Inix' -II+C.
8.60.a) Transformacijom podintegralnog izra:l.Jl dobijamo:
-=~
,/5
(.
3n
) cos4x =
-cos2x+sin2x
S1l1~-X
cos2x+sm2x
cos4x =
= -
dx
f-r(..fi)'
J5x
-cos2x+sin2x
. 2
.
.
(cos' 2x-slll 2x)=-(cos2x-sm2x)2
cos2x +- sm2x
-1+2sin2xcos2x.Otudaje:
f dx+ J2sin 2xcos 2xdx =
1
"
C1 =-x-1 ~5os4x ""C
-x--cos2x+
2
.,
2
2
2
2
2
2cos 2x
c054x+1 cos 2x-sin 2x+l
cosx sinx
clgx -lgx
=
B.6S.a)
-2X}OS4xdx = Je-l+2sin2Xcos2x)dx=
sinx
.
2 X""'-Slfi
1. 4 x.
= sm2xcos
b) -tg(I2x) + C
364
cos( 3n _ 2x ')
-" 2x jcos4x
4)
x +1
c)
I.
2
4
6
4
7
5
b) Podintegralna funkcija se moze transformisati na siijedeci nacin:
r;-:
== V x + 1 -+ C
fJ 2
6)
= ~(_COS6X +- sin4x +- cos7x _ SinSx)+c
31t
t dt;
1( 5
2
nsin~+ cos4x _ sin7x _. COS5X)dx=

Jsin~sinxsin..!....!!-cb;=
2
2
Jl 4
4
4
4
Rozultat: 2(.[;; - arctg'[;;) + C

8.59.a) Smjena: x +!
arctge' + C
xd<
c) -2Jl-sinx +C
"I.
2
I,
1,
_
sin6x cos4x sin7x cos5x
-(sm6x+cos4x)--(sm7x +cos~x) = - - + - - - - - - - - .
4
4
4
4
4
4
2
,
.[;;dx 2t dt
(
I \
Uputa:x=t",dx=2Idt, - - - = - - =
2 l---jdl l
]+x
1+t 2
1+/2
+C
SItl-SUlXSln-:::smxcos x-cos x =-slllxcos..,x--smxcos6x=
cJ
cJ
I
;.
- arctgx + L
3
1
,
b) --cos(x' -I) +C
2
Smjena: t
0)
arcsin Inlxl + C
b) In(l +Z2) +C
--lnll+2zl+C
c) Inil2 - 311 + C
2
1
8.63.a) _ln 2 x+C
b) Inllnxl+C
c) In(l +lnt)+C
2
8.64.a) Transformacijom podintegralne funkcije, dobije se:
8.62.a)
SlIlx
b)
2sinFx+C
8.58.a)
_36 e -o50+1 +C
1 x'
-e +C
8.56.a)
oj
3
2Igx---+C
cos x
c)
-ex +C
arctge
b)
8.52.a) 3e 2 ' + C
c)
15sin~+~cos3z+C
b)
..fi
1.
I.
l7afcsmt+C= r.:;arcsInyx+C
,7
v7, 5
l-cos21
r,
fl-coS21
; Jsm"ldt=
2
dl="2 (I-cos21) 1=
2
1 .1
1
I.
~ln(1+sin2t)+C
=-I--sm21+C
b) -1+-'-sin21+C
c)
2
4
2
4
2
2
8.50.a)
cosx
2sinxcosxcos 2 2x
cos2x
sin X cos x
COS4X+l
1
='-'---'-dx=-
fctgx-tgx
-x-'!cos4x+C.
4
J'sm4xdx=--cos4x+C.
8
I
c)
-~lnI1-5xl+C
365
8.66.a)
b)
..!.In(t 2 +1) +arctgt+C

2
1+sin2x
___c:...:.=
b)
( 5")
cos(2x-2,,)ctg
+COS
X=
- ' - - - - - ' . - ' - : - - - - -..... T COS
-cos2x
r~ J
\
X -
cos2x
2
- - - + COS X
-cos2x
~
'"I
8.70.a)
cos2x
= - - + - - - . Rezultat:
2
2
8.67.a)
x +a
"" f /d'r
b)
J2
8.71.a)
ct:,
\.0
. Uvodenjem srnjene ~ -;; :. u
dobije
se dx = adu, pa dalje vrijedi:
fx-
15
15
x_
...:cd:::...
dx
dx - 2 = -~ f~
= !arctgu +C= -~.an:[g~+C.
+0
a u 2 +] a
~
a
a
1
x
_marctg-+C
2
2
x+a
c)
-t,c.
4
f(1-x)(l+x)
dx
f--dx=4
I-X'
3
::.::
25
d<
1+
Stavljanjcm
!:5 = f , dobijamo
dx
.
.
3dx
b)
R.69.a)
= 25
25
-r' )2'
25~
(l
+,.dx "
1 4 x2
}_.
J1+(2x)'
d(2x) 2
J:"'+6x+1O= r
8.75.a)
3(x -I)
3(x + 2)
x-..IJ'
2;
x3
r(
'L.
Ix-21
I -II
Rezultat: -In
1 x-.
3 x+2
+2'
4
dx = _.fi_7 dl; Rezultat: _2.fi_7 arcli_2X_-_l) + C.

2
7
l.fi
dx
JX+3=tl' cit
b)
Cl dx = cit = l{, +1 =arclgt+C~

1
x-4
-arcl;:--+C
2
2
_2x
...,-..,.--:--:-: In - - - 2(1n3 -ln2) 3' + 2'

]
J(X+3)2 +1
1 . arctg2x + C .
1 '\
= arctg(x+3)+C
" 10
c)
366
fi t,
dx
arctl!.~+C
..I.lnlll+3xl+c.
3 1-3x
c) ..!..lnI4+sxl+c
20 ,4-5x
13-2x
12
ol( I
22
8,74.a)
J..lni3+2xl'+c
b)
I-x
Smjena x _..I =
c)
?( f-dx- I f--)=
dx I 2 Il lII'+
xl C
-- +
I-x
]+x
II-x,'
-l
f(x-2)(x+3) = Js x-2 ~':':-+iJ'"=5 Jl:;:-2 -:"+3[,=5 11':':-+31+ C
= 5 dt
x+5,
8.73.a)
10
251+r1
x \2
1+ .... !
\5)
10
J..1nll+xll+c
c) Uputa: -c;----:-x+2
,5
J..1nlx-S\+c,
c)
dx
x
1+ ~-.
x+al
8,72.a)
=.q--"'-=].251+P
f~L=!2 f~=~mrtgt+c=2((fc(rr>::+c
5
5
5
--arctg - + C
2
2
f-
c)
x+3!
8.6R.a) Transformacijom podintegralnog izraza dobijamo:

3dx
2S+x 2
2a
..I. 1n lx
dx
I
x
-- areta - + C
6
b
6
2a
..I.l
nl.1..0:+:'>::I!.+C
2 10-x
b)
+1
b)
\a
(;J
~
Jx'-a' ~ J'(x-a)(x+a) .fJ..2a (_1x-a__ -1-I
x+a JdX
a2[ x: + 1 1 a (~)- + 1
15)
~_l (f~ -J~-)=J.-(lnlx - al-Inlx+ al)+C ~..!..Jnlx-al+c.
lntegrali oblika
f~
d(~1
I
x
-arctg-+C
2a\ x-a
8.1.3.
15
5)
= -1 + cos- x =
15'1
dx
fx' +5 ~ I~(~
=s'l(-.X )2 +1
5 --+1 I
cosx-smx
(cosx+sinx)(cosx-sinx).
= _. i +
-+COS 2 X=
cosx+smx
-cos2x_--.-
x-'~
1+ cos2x "
(Cosx+sinx)2
dx
dx
b)
c)
'\X-I
X-91
-In--.
I
+C
IX-II
1
I
-In---arctgx+C
4 x+ I 2
-arctg~-+C
367
8.82.a) u = arcsinx, dx = dx; Rezultat: x arcsin x + ~ + C
ff,
8.76.a)
,dx ,
a -x
8.77.a)
b) xarccosx-~.h_x2 +c
x
arcsin - +C
a
b)
arcsin"::'+C
2
c)
.!. arcsin 2x + C
b)
J
5x C
-arcsln-+
5
2
c)
. 4x
9
J
4
!u=arctgx,dv=xdx
8.84.a)
8.79.a)
2,
1 +x~
(f' f
dx I
1+x2)=
dx-
j
+1
x
=-arctgx -(x arctgx)+C=--arctgx---+C.
2
2
2
2
r;:---:;I
In!x+v4+x :+C
Inlx+fu7I+c
.!.lnI5X+.i4+25X'I+c
b)
dx
J,[c:Y+
I)' +
c)
Inlx+~'I+C
0)
~lnI9.nJ4+8JX'I+c
9 ,
.
J"xsmxcb:=
=x'smx-2
fx ' cosxdx= lu=x ,dv=cosxd,'I,
J
Idu = 2xdx, v = sin xl
2
b)
lu =- x,dv = sinxdx I=x-smx-2(-xcosx,.

J-cosxdx)
=1.
lau
-iX+1=tl_
dt
= dl - j;2;4
4 - 1m
tnll + .J7i~l+c = In\x+ 1 + Jx
fHA.
) +c
X
I fX =
=1i
dx.
x =-arcLgx-- - - , =
du=--?v=2
2 l+x
x'
I
+ x' -1
x'
I
=2-arctgx-2
~x2--,b:=2arctgx-2
8.80.a)
b)
xarctgxdx
II
8.78.a)
b)
8.83.a) u = x, dv = sinxdx; du = dx, V = -cosx:

f xsin xdx=-X'cosx+ f cosxdx =-xcosx+ sinx+ C
b) xsinx + COSX + C
c) -(x+2) cosx + sinx + C
arcsin ":::+c
3
-arCSln~+
I
2
xarctgx-~ln(l+x
c)
. x-3
3
arcsm-~+C
+2x+
c)
dx, v.::::: -cosx
=x 2 sinx + 2xcosx -
51 + C .
lu=lnx,dv=xdxl
'
I
x-lux
xlnxd'{=
d<:
x I=x-lnx
---J-dx=
----+C
J
J8CJ
0)
+C .
Sx e xdr=x e
2
IU=X,dvoe'd~l=x2eX -2(xe' _ fe'dx)
8.85.a) u=x 2 ,dv=e"dt:; du=2xdt, v=e r:.
Metoda parcijalne integracije
FX
x
2
Idu=--,v=-
. 8x-5
2'arCSln
2. Jcosxdx = x 2 sinx + 2xcosx - 2sinx + C .
-2 Jfxexdx=
=e'(x 2 -2x+2) +C
du=ax, v.:::::e
8.81.a) Primijenimo rnetodu parcijalne integracije. Neka je u = x, dv = eX dx . Tada

je d u = d x, v = eX . Pomocu formule za parcijalnu integraciju:
JUdI' = dv - JVdu
b)
ju=e"',dv=sinxdx
eX sinxdx =1
Idu=e d'(,v=-cosx
dobije se :
~
fxexdx=xe x - fexdx.:::::xe x _ex +C=e"\x-l)+C.
lu~lnl~,dv~dJ
b)
c)
flnl<=1
_dx _
du~- v--x
I
x'
, .
368
dx
. 21nlxl
u = In-Ixl,dv = dx, du =--, v=x;

x
f In2lx~
=x
=>
IOXlnl~- fx-:-=xlnl~Jdx=xlnl~-x+C
x
=>
c)
'[u=e'\' :.dV=COSXdxl
.'
=-excosx+e"sinx- Jexsinxdx
c
du='c
dx,V=SIllX
fe"sinxcb:=-eYcosx+cxsinx- Jexsinxdx
2 ... e" sinxw.:-=-e cosx+e x srnx
fe' cosxdx =
J'
II=-e'- cosx+ feX cosxdx =
=>
( 'snn;
d x=2
e(.
'C'
Je'
smx-cosx)+
.~~ (sinx+cosx)+C.
2
In'lxl-2 flnlxl ~ x In 'Ixl- 2x Inlxl + 2x + C.

369
JSin x
8,86.a) U <integralu
= U,
sin x dx uzmimo: sin x
sin x dx
Sin
X=-SII1XCOSX+
fcos
J.
sin 2x
aJcJc 2 sm 2 XtL\'=-"'--2+
sin 2x
. 2 x) d x,
x dx =--2-+
( I -sm
fdx ,tj..
f'
SII1
x sin 2x C .
x dx="2'--4-+
Do istog rezuliata dolazimo aka primijenimo forrnulu sin 2 x

b)
sin 2x x C
--+-+
c)
= xlo
b)
c)
I"
II
U=X
8,88.a) 'ixJx2 +a
s(1) = fv(t)dt
1 12---',
,,' 1
"-aI +C
-x'l/x
-a --lnx+Jx~
2
'
'"
mtegraclJc.
Rezu Itat:
213
3 + 8t' + 2t + C,;
=>
vet)
sin2x
4
dr=~+--+
=>
C=O
=>
f'(x)= I
-21' + 16t + 2 .
=>
c, = 473'
=>
~=~+c
=>
=>
Fex)
=!: + sin2x .
2
x= 1. Kakopravay=x-l
x~a
.x '
8.90.a) ---Va" -x~ +-arCS111-+ C'
2
2
a
370
=2
16
x4-2x2+2.e xz +C
8.2.
Odredeni integral
8.2.1.
l\leposredno izracunavauje odretlenog il1tegrafa
8.96.a)
c)
In4
dodi do rezultata: - 2/;; cos.Jx + 2 sin .Jx + C .
Uputa: Uved! smjenu
100
oodiruje grafik funkcije y = r(x), to dodirna tacka 1ma koordinate X = 1,

1
I
x' 1
Y. =1-1 -"0, pa.ie; ,-+C=O => C=-- =>
F(x)=---.
a zatim koristiti mctodu parcijalnc
b) Uputa: Uvcsti smjenu lnx = t, a zatim koristeci x = elm,: = c f i metodu

parcijalne integracije izracunati vrijednost dobijenog integral<:L
x(sinlnx--coslnx) C
" ,---- +
Rezu Itat:
2
c) Uputa: Koristi smjenu fx "'" f, a 72tiln metodom parcijalne integracije
c)
-2+16+C
8.95. F(x) = fxdx=X; +C
8.89.a) Uputa: Prvo livesti smjenu
=>
-~ +8+2+C! =25
=>
- f
b)
8+4+C
+2t+88,
S=tl
= I( _21' + 161+ 2)d! =
-2t', 2
47
set) = ---,.,_.- 'T' 81 + 21 + ._.- .
3
3
2
fl+cOS2x
8.94. f"(x)= cos xdy=
.
2
dx
- -I
'd
. l'=
cos X I= xtgx + In!cos xl + C .
.
+~"11x+Jx2 +a 21+c
88.
=>
_ arcsin x -Inl l +.Jl-x.:'.LC.

x
x
dt.! = dv, v = tgx

2
=>
8.93. v(t)= J(-41+16)dl=-2t'+16I+C; 5(1)= 16
sell = 25
,=_In,x + fd'(_=
__ ~nx -~+C.
2
1
x,
dx
x
xd--:
cos
dx
=>
x-2(xlnx- Jdx) =xln-x-2xlnx+2x+C.
du=-,v=-~
-----::=
2
8.92. s= J(3t' +2)dt=t +2t+C; 5(2)= 100
"
'Iu =lnx,dv=
lnx~c!2=I'
x~
8.91. !Cako jev= ds ,tojeds=vdt,paje s= f(4t' -31+I)dl= 41' _2C+ t +c.

.
dt
3
2
-xctg x+ lnsinx+C
dx
Neke primjene Ileodreilellog integrala
1-- cos2x
'~= In' x,dv=

1
= Inx,dv = d<1
2
ln xd--.:= _ 21nx
~ =;dn 2 x-2Jlnxdx= _dC, __ =
du =--dx,v- x
Idu-~,v -J:
x
I
I
x
I
8.87.a)
c)
paje
8.1.5.
cos x dx = du, -cos x = v.

Pomocu formule za parcijalnu integraciju dobije se:
f , d'
f'
d I
= dv,
b)
hx -I ~ I.
?
"a.
2
, 1 .J~I
-x ,J;F;;
a-+x~ +~Inx+ a +x 2 ,+C
2
2
i
{;~
J2x-i
xd:
x"
'"-I
2 ,
51
2'
21
8.97.a)
x arctgv2x + 1 - - - - + C
2
371
f'
b)
2j(2x-x
2"
)dx ~ x
'I',
7.,0
I
I(5 x+x ')dx ~ -5x!
2
-5
J!(l
,x
3
,-~
1-5
~4-3=3'
L-3
(}
c)
X'
2 1.
,.,, _ _
125
_ -62)
-- -Lo
--.
'I'
8.102.a)
,fsinxdx=-cosx ~,
)
=-i cos~-cosO =-(0-1)=1.
-
"IT
,~
IT) ~./ rei (rei

(nli~
jll~X+- dx = Jsmlx+~)dl x+~ I=-COS X+:;-li =
3/
:':
.) j
3
,
X=
x=3=> u=8
b)
IT
IT
6"
'r '
'r'
1t 1 ,
0)
lx+-I
,cos'lx+ IdX=SIIl
;!
6)
"
'It )'12
6::
'I'
"3
8.10La)
0)
6
~ f(X2.-6x+9)dx~
3
21.I' + 9xl. ~72-9-3(36
(j
9)+9(63)=9.
-Ji
II
=5 J;;J=-lOu21~
22
, J3'--
16
I,
16
'
l~
1
I~ J
fsinudu=--;::-cosu ,= _.
2"
.:: 4
dul"~-
'
"4
::.
2=u; 1=2 Isinudu=-2cosuIJ =J3-12.

6
c)
117
0)
cj
dx=2 I
b)
23
~1
123
3
~rl
,r-)'~..'. 'Judu=---::-u'.Ju =-(23c;{23-3-:J3)
dx:::::.2du
b)
41
!x=6=>u=23
l72
109i2
5
2x=u;1
'.'
b)
I,
J
~.
fSiI12xd:r=
32768 -32
15
~5\
DdU I
l
i
Ix'dx-6 JxdY+9 fdx

:\
-6
x=O=> u=2
x=4=>u=22
~
I
je x - 3)2dx
X
8.I03.a)
0)
(j
8.100.a)
211:
. n
=sm--slfi-=--i.
3
2
2
dll =
dl!
u=3
)~4x .. lffi-~ IIx=l=>
,
, '(";'-
dul
4x-l=u;dx=-
r:;
.,,;3
7
3
8.99.a)
cJ
sl8
= lI;d = -
()
=3 fu
I=> II =2
I5x+2
dx
f(SX+2\3
,
)1::,
n:l
I:-I2rr
-coS---+cos- =-.
,l(3x-l) dx=
;[" r
b)
du!
3x-l=u'dx=-1
"
8.98.a)
lzracunavanje odreaenog integrala metodom zamjene
8.2.2.
'~l(
n) 4x-~~u;ll 'ff'smudu=--cosul.
I
l'f = 0
J5m 4x-dx;=
Jt
=-
au
dx=~
4.
I':
2
0)
8.104.a)
J3 -I
6
g.IOS.a)
IT
b)
"3.
J.
'
rsmxus
=icosx=t,
4
cos x Isin xdx =
r-=----i= fr dt= _ _ I' = __7 '.

-dtl r t 1
31'ik 3
I
1=
2 d
CI
'
372
373
8.2.4.
y=-x 2 +2x sijecex-osuutackarna
8.108. Kriva
Metoda parcijalne integracije u odreilenom inlegralu
8.2.3.
Primjena odreilenog iniegrala na izracunavanje povrsille ral'ni/Z figura
,
8.106.a)
dv=dx;
= xarCSlnxl o
b)
8.109.
,
= 1-x- =t;
xdx
~
-f
0.vl
rio
-x
"
xarctgxl
"
fxcosxdX
()
b)
, - 'f-~o
xdx
') l+x
=
4
Jxll1xd\'
1,
8 - 2"x -
~c
'I"
8.110. TrazenapovrsinajeP= 2f(x-2)'dx= 0fu du=u

3
o
-2
2
8.llI.P=4,5(S1.8.111.)
y=x+ 1.
1\
8.1l2.P=
j(-x
-2
-2
8
=-
(S1.8.110.)
3
2
+2x+3)dx_ f(2X-l)dx=3 2
3
-2
y=(x_l)2
12
x
i
=-arctt-,1X1
--lJxdx
~--=
2
2
V=-'
lU
arctgx)!o =
1+ x
-4 - 2"
81n4-4- e~ .
/'
374
SI.8.1lO.
= 1t
I
c)
,1 + x~
dv=xd'(:
-+ft2x
S1.8.109.
n;"
n
~
2
n
__
Idv=cosxdx;,=xsinx!g -'Jsinxdx =2"+cosxj{; =~-l.
jv = sin x
0
2
Jxarctgxdx=1
rI
()
Ilu=arctgx;dU=-~2
dx
Y= x
'f
lu ~ x;du = dxl
8.107.a)
y:::: _x
'
io
. If) 1 dt 3rr
ri l 3n
l=xarcsmx:_j-2~Jt=-2---Jt'o=-2 -J.
"I
A(I, 1), pa je povrsinajednaka
.,vl- x
x=-]::::>f:::::O,x=O=>f=l
'"
,0
x x
::;;; xarccosx'Ll + 7 - 2
dl
__ I)-x~ =l; xdx=--
(S1.8.108.)
=.!.-!=.!. (S1.8.109.)
23,236
.
Ix ~ 0 => t = I, x = 1 => t = 0
Xl
_"dx~=
,[aretgx dx
'f(X_X2)dx=[X2 _ X )1
2,.Ji
o
lu = arccos x; dll = .1._'
'" arccosxu;(=I"
uj
dv=d'(;v=x
c)
dl
xdx=-':2
_
. . , I 0 dl 'it
1I
,
-- x arcsin xl + - J~ = ~ + -VI =.- -, .
2
.,
2
-I.
=O'X 2 =2,pajetrazena
vrijednosti odredenog integrala:
V=X
vI-x 2
Jarcsin x dx =
p= fe-x' +2x)dx=3"
Date linije se sijeku u tackama 0(0, 0)

povrsina
dx
= r:------=
u :;;:; arCSIn x; du
Xl
S1.8.1 1 1.
375
2
32
8.113. P~2 f(4-X2)dX~2
81.8.118.
8.119. Jednacina tangente je y
~x+
SI.8.119.
Povrsina figure (vidi SI.8.119.) je:
!~.
1\
)12 (
,311,
p~ '.R x+-Jdtr(2x-x
)dx= =-+..: I -l' x2_=-)1
_~
4
t
2 4 ._!
3
2
('
8.114.
p~ 1(-x215)dt-IGx2+2)dt~21(-~x'+3}u~2(x: +3X)I~ =4n.
8.11S.
Apscise prcsjecnih tacaka su 2. Trazena povrsina je
""n
-fi
-2
-2
8.120. Tangente imajujednaciney=4x-4 i y=-4x-4.

P~
p= R~X2+2)dt- Jx'dt= IGX2+2-X}~=2R2-~X')dx= I:

,,2
0-
31'
x -2(2x''" -4x) 1210 ~1.(SIK!20.)

16
2 x 2dx-2 (4X-4)dx~2'~1
,)
'I
i
/
, S1.8.1 6.
.1 !7.
'I
8.116. Krive se sijeku u tackama ( 0, 0 ) i ( 2, 4 ). Trazena povrsina je

p
{-I
o
8X dx -
Ix'
dyo
]l2J2) -x' JdY ~ ~ .
8.117.
8.118. P
(SI.8.117.)
f2xdX - f~dX~X I +-.2 I'
,2 2
2:1
x2
376
x'Ii
20
6
(SI.8.118.)
377
Dalje vrijedi:
om
dx
d ( -x)
fr JiI -I(y : ;: f
"
,x
\r;
8.126.
lr
7t
=arcsin.::1
r'-~-'
Otudaje:
2 '
.,
b-
;;:X
-Jr' _x21
SI. 8.126.
rJr' -x'dx~ fJr2 -x'dx~-P""r'"

'
4
"
"
4-~
=>
kru~a
=> y=h
8.127.
=>
f '
x-
(S1.8.126.)
ro
u=xdu=dx
-x'i
x(xdx)
,
-,---- ~
xdx
xdx
~
dv=
o vr- --x122") V= "\Jr"
~.2
vr~ -x~
-xc
~-xJr'
y)2dy~7t "fydy=~214 ~8n.
(S1.8.127.).
512"
8.128.
1--
35
16rr
8.129.
Nekaje
8n
3
8.130,
2I~"".
2 => 1 ~ ll1l.
4
~>
D a IJ" e Je:
P,0,,, " 4bI ~ ab7t
8.2.5. Primjenu odreiienog integra/a na izracullilvanje zapremille obrtllog tijela
\l
"f4
2
8.124.
--.;:dx
I' =71
8.125.
378
.t
----~
I'
f -dy = --'1
4n
= 4n JX
1
):
= 2n .
21'
--5-1'I'
()
tC2
4:n:X
r ~v, -V, ~n J(vX)
dx-n Jx dX~2
T
n'
dx"-It (x sin 2x )1"

224
0
- cos 2x
8.123.
'It.X
JC
11':
31
10
y ~ 4x -x'
11
l,
\
\
379
8.2.6. Primjena odreilenog integraia nu izracunavanje povrsine obrtnog tijela

5
"
6
8.2.7.
8.131. p< ~2n Jx~cb:~2J2n fxcb:~J21t

8.132. p< ~ 21t
8.133. P_
.
= 21t
X'I: ~25nJ2.
' .,--,
I +9x
II+9x 4
x '\I I
J
dx
=t
'f" r: dl
= i,36x"dx:;:; dt = 21t
dO
~950m.
~1i7,
8.137.
_21')1: =8 m.
s, = J(61' -4t)dl=(2I'
o
I'
611t
-I2
1728
vI -:;:;: - - I
36 18 3'
IIX 3 dx = --dt
I
36
8.136. s= (3t'-21+5)dt=(t -I +51)10
x'l: ~ 96n Fa .
f3x,n:;:9cb: ~ 6JiOn fXd, ~ 3JiOn
2-
Primjena odreilenog integrala no izracunavanje preilenog pUla
S5
= [(61 2 -4t)dl ~ (21]
_21')1: ~ 104 m
8.138. Tacka ce se zaustaviti kada bude v = 0 ,ocinosno, 24t - 6t2
8.] 34. Posmatrajmo kruznicu Xl + = r2. Rotacijom ove kruzlltce oko x-ose
(ili y-ose) nastaje sfera cijaje povrsinajednaka trazenoj povrsini lopte.
Otudaje:
=>
= 4.
=0
"
'" _
"I
2
~ _ 14
Preaeni put]e s= 1<241-6r)dl=(l21
-21)
~64
!O
8.139. s= i9.8!dlo"490 m
o
b
8.135.
li.~>;
J .
'I
~ v'=-,------.
2x
=2n: ~yl+U:') 2L
w:, y=2-vl-.r,
'/1-x'
8.2.8.
Primjena odreilenog integra/a na izracunuvanje rada SUe
8.140. Prema HookoVOITI \0 zakonu vrijedi: F = kx, odnosno, 6'

odakle so dabije k = 75.
21o.0R
0,0);
Izvrseni fad Aje:
A = f75xdr::=
J
c
75~
2
kO,008 ,
:;:;~J.
25
"
8.141. Kakoje: F=kx,odnosno, 10=k.O,012,toje k~2500

3
r 2500
3
(} 012
Izvrseni rad A je:
A= .
,v
,~~-.,
8.l42. 30
4 -y'
P1 =4n J~-'0
o
x d,
J
o
kO.006
k=SOO. A~
=>
2I(1,()12
2500 . .:':...
3
2'10
~ ..i. ~ 0,06 J .
100
x2Io,[tJ
o.or'
J
500xdx=500-
=~~0225J.
24()'
o
II,(}J
fii xdx = 16
/I'"
=>
=>
=>
"
'f320000 d.' 320000 x. 'I' _,
.', .., ~-9-x
--9,,44J
-2-1
,=
L.
=>
320000
9
k=~--.
z=--=009m.
100
'
"
0,05
8.144.
fkxdt=25 => k=20000. /I ~ ".IJ20000X cb: ~ 20000 .~., 1' = 100 J

o
10' Roben Hooke (l635 1703) - engleski uzicar

w
380
381
SAD
I.
PREDGOVOR................
3
MATEMATICKA INDUKCIJA. BINOMNA FORMULA 5
1.1. Matematicka indukcija ..... """" .......................................... " .. ""...

1.2. Binomna fannula .... " ..... " ........................................ " ........ " .. "" .....
5
10
LITERA TURA:
2.
L M. Alekseev: ELEMENTARNA MATEMATIKA-rescnie zadae
"Visa skola" Kiev" 1989.
2. Dr. S. Arsianagic : MA TEMA TICK A INDUKCIJA,
"OTlSAK", SARAJEVO, 2001.
3 . N. Dzuhur: MATEMATIKA sa zbirkom zadataka za 4. razred srcdnje skole
!!Svjetlost ll Sarajevo, 2000
4. A. Hadziaganovic:ZBIRKA RUESENIl-l ZADA TAKA IZ MA TEMA TIKE
odabrana poglavlja za nadarene ucenike srednjih skola,
"GRIN", GRAC ANle A, 2000.
S. S. Mintakovic: Zl3lRKA ZADATAKA lZ ALGEBRE III dio
Zavod za izdavanje udzbenika,
Sarajevo, 1967.
6. D. S. Mitrinovic: Matcmaticka indukcUa. Binomna formula. Kombinatprik<l.
Zavod za izadvanje udzbenika SR Srbijc,
Beograd, 1970.
7. TRIANGLE matcmaticki casopis za ucenike i nastavnike osnovnih i
srednjih skola, lJdruz.enje matcmaticara BiHo
Sarajevo 1998-2000.
8. Lj. Radovic: MATEMATTKA 4 za cetvrti razred masinske struke
nYesclin MasleSa" Sarajevo, 1985.
9. B. T. Vene: ZBlRKA ZADATAKA IZ MATEMATIKE za IV razred gimnazije
Zavod za udzbenike i nastavna srcdstv3, Be0grad, 1976.
10. S. Yukadinovi6,V. Stojanovi6: TvIATHEMATISKOP 6 - odabrani zadaci za
cetvrti razred srednjc skoie, "MATHEMATISKOP" ,
Beograd, 19n.
3.
3.1.
3.2.
3.3.
TRIGONOMETRlJSKI I EKSPONENCIJALNI OBLlK

KOMPLEKSNOG BROJA
KOMBINATORIKA
Varijacije .............. ..
Penl1utac~ic .. .
Kombinacijc .
29
32
37
4.
SKUP REALNIH BROJEVA (R).
5.
NTZOVL ARlTMETICKI I GEOMETRIJSKI NTZ

GRANICNA VRIJEDNOST NIZA. GEOMETRlJSKI RED
42
5.1. Pojam niza. Op6 clan. MonotonosL Ogranicenost ............ .

5.2. Aritmeticki niz (aritmeticka progresija)..............................
5.3. Geol11etrijski niz (geol11etrijska progresija)........................
5A. Aritl11eticki i geol11etrijski niz-komhinovani zadaci ......,...
45
47
54
60
5.5. Granicna vrijednost niza .

........................
5.6. Beskonacni geometrijski red"" .. """""'"''''''''''
61
66
6.
FUN K C I J A
6.1. Osobine Iunkcije. Oblast dctinisanosti (domena). Oblast vrijcdnosti

(kodol11ena). Ogranicenost. Pamost (ncpamost). Periodicnost
Znak i nule funkcije. lnverzna funkcija date funkcije ....
Granicna
vrijcdnost funkcije..
. ............. .
6.2.
Asin1ptote
funkcije
........
"
........
.
6.3.
Prirastaj
argumenta
i
prirastaj
funkcije
6.4.
"""""'"
6.5. Neprekidnost funkcije" .
7.
72
78
85
86
87
DIFERENCIJALNI RACON
7. I. Srednja promjena funkcije. Srednja i trenutna brzina .. ".""........

7.2. Prvi izvod (prva derivacija) funkcije.Opci metod odredivanja izvoda
7.3. Osnovna pravila za izvode. (Pravila deriviranja }........... ... ......... .....
382
18
89
90
91
383
7.4. lzvod (derivacija) sloionc funkcije ............................................ .

7.5. Izvod (dcrivacija) logaritamske funkcije ..................................... .
7.6. lzvod (derivacUa) eksponencUalne funkcije .................................. ..
92
93
93
7.7. Izvod (derivacija) trigonometrijskih funkcija ........ "" ....................... .
94
7.8, Izvod (dcdvacija) inverzne funkcije. Izvod funkcija kaje su inverzne

trigonometrij skim funkcijama .... ,...... "......................................... "", ..
7.9. Logaritamski izvod (derivacija) funkcije ......................................... .
7.10. Mjeoviti zadaci 0 izvodu (derivaciji) funkcija. ...................... .
7.11. Izvod (derivacija) implicitno zadane funkcijc.
...................... .
7.1.2. L'Hospital-ovo pravilo za odredivanje vrijednosti izraza
o bl 1'l",a
00
1.
0
--
(k"_aD I. 00 ,CD,
o 1. ,co-en.
)
. .................... .
0
lzvod (dcrivadja) viseg reda
............................................... .
Diferencijal funkcijc.Geomctrijsko znacenje ....................... .
Geomctrijsko znaccnje prvog izvoda. Tangenta i norrnala na grafik
funkcije. Primjena prvog izvoda u geometriji i fizici ... ,., .......... ..
95
96
96
98
98
00
7.13.
7.14.
7.15.
7.16.
7 .16.1.
7" J 6.2,
7.163.
7.16.4.
7.16.5.
8.
8.1
8.1 i.
8.1.2.
8.1-.3.
8. i A.
3.1.5.
8.2.
8.2.1.
8.2.2.
8.2.3.
8.2.4.
8.2.5.
8.2.6.
8.2.7.
8.2.S.
Ispitivanje funkcija primjenom izvoda ..... " ....... ..

Odrcc1ivanjc infervala monotonostifunkcijc
................. ..
Odredivanjc ek.,;trema (Jwjve{e i F/Qjmanje vrlj"ednos/i) jirnkc(je
Odrcltival1je intervala konveksnosti (konkavnosti) funkc{ie ..... ..
Odrcc1ivGnje prevojnih tacakajimkcije ........................... ........... .
CrtQ!~ic grq/ikajimkcUe ............................................... ..
100
101
104
]04
iOS
106
106
J07
I N 'I' E G R A L N I RAe U N
Neodreilelliintegra!.
.. .............................. .
Osnovncformule inlegriranja. Neposredno il1legrirQ1~je_

lnlegracija metadom zan~jene promjenljive ........... .
fd
lnlegrali oblika: "_dx ... [dx
x' a" Ja' - x' ' Jx' + a'
l\!Jeloda parcijaine il1tegracije ............ ,
Neke primjenc neodredenog integraia.. ..
108
108
III
113
114
114
Odredeni integral.
115
Neposredno izracunavmy'c odreiienog integrala.......................
115
!zr(l('unovonjc odreifenog infegralo mefodam zamjene............
116
Metoda parcijalnc inlegracijc U odredcnom inlegraiu..............
116
Primjeno o<ire{lenog iniegralo no izracunavonje povrine ravnihfigura 116
Priny'ena odrcdenog inlegrala na izracunavanje zapremine obrtnog tijela 117
PrimjcnG odrcc1enog integrala na izracunavonje povrsine obrtnog lUcia ! 18
Prill/jena odreaenog integrala na izrac'unavanje preaenog pula
118
Primjena odredenog integrala na izracunavanje rada sile..........
119
RJESENJA,UPUTE,REZULTATl
LITERATURA
384
99
121
382

Zbirka Zadataka Za Cetvrti Razred Srednje Skole

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zbirka Zadataka Za Cetvrti Razred Srednje Skole

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ZBIRKA ZADATAKA

lzdavac: IP "SVJETLOST" d.d.

Tiraz: 1.500 primjeraka

err Kat[l]ogizllcija U pllhlikaciji

vjetlos.t, 2004. - 3R4 S.iT': graf. prikazi;

U dokazirna relaciJa-koje kao vafijablu sadrze ,prirodan broj

n,. Cesto se koristi

r:a svaki pt'irodan broj n ) po definiciji, vrijedi: n! = 0-(0-1)'(0-2) ... -3,2,1.

Izracunati vrijednost datog izra7....a:

Uprostiti date izraze:

0) 12! + 1l! -101

Dokazati da vrijede identitct.i:

U skupu prirodnih brojeva rijesiti date jednacine Uednadzbe):

42 + _"' + (-1) ,,-J n 2

]:4+ 4-7 + 7'IO+"-+(:l~:'2)(311+1) 3n+I'

l+a+a 2 + ... +a ll = - - - , a:;t:I.

41-35+ ... -rn(n+Ll = - - - - - - - -

4+27 +3- 10+ ... +11 (3n+ 1) ~n(n+ I)'

1+3+5+ ... + (2n -1)

svc prirodnc brojeve n vazi:

1+2+22 + ... +2 n - 1 =2n_}.

Metodom matematickc indukcije dokazati da

1.2-3+2.3.4+ ... +n(n+1)(n+2)

rijesiti date nt:jednacine

_ c - - + ... "T- - - - - - = --'..--""-13 35

... +-----_ =:2---0

23 + 4' + 6 3 + ... + (2n)3 ~ 2112(n + 1)2

c>," 19j7.S 2n +12'6 11

147.:a) 25i, 2"+2 3" +5n-4

lAS.a) ]712511+3 + 5!1 . r+ 2

--+--+ ... +-->1.

512! n12 _n _n + 1, n neparan braj.

1001(7+72 +7 +7'+ ... +7"') ,zan~4k,kEN.

1.56.0) 211 > n 3 , n 210

n!> 2", n24

(l+x)11 >l-t-J1x, x>-l, X*O, n>l.

b) l2--'1 >n, n> I

> n! > (;)", n?::6.

a" b,n > 1, 11 EN.

2"" (a" +b") > (a+ b)", a+b > 0,

(coso.. + isioo..)" :::;; cosna + isin na - Moivret-ova formula.

Primjenom matematicke indukcije dokazati:

1.64. sina +sin2ct. +.,.+sinna

--+-----+--+ ... +->-,

2/1 >n2, n:2: 5.

481 n 3 + 20n, n parwI braj.

J .55.a) 2" >n, n20

ill' 27110" + 18n-l

b) 11130" +4"(3'" -2"')-1.

1.46.a) 9111.4"''' -(n+ 1)4'" + 1

Dokazati da za sve prirodne brojeve n ~ 1 vrijedi djeljivost:

Dokazati da za prirodne brojeve n vaze nejednakosti:

I'" Abraham de Moivre (1667

1754.) - t:tlg!Cski matematicar

1.70. coscxcos2acos4acos8a ... cos2 a

1,72, !gx+-Ig-+-tg-+_tg-+.,,+-Ig- = -ctg--2ctg2x.

1.73.* sinC'J.+sin (c:.+x)+sin (a+2-x)+ .. +sin[(x+(n-J)x}=-_2 _____

Primjenom binomne fonnu1e razviti:

1.97. Odrcdi!i pctnaesli clan u razvijeno111 obliku binoma

izraCllnati (1 "~J2r1 s tacnoscu do O,OOL

.74.* Metodom matcmaticke indukcUe dokazati istinitost binomne formule.

1.96> Odrediti cctvrti clan u razvijcnom obliku binoma (a + 1i.)8 .

I leo]a je pdzna!a pod nazivombinomn2 formula, pri cemu 50 binomni koetki,ient(:

1.95. Odrediti oS111i clan u razvljcnOl'D obliku binoma (x + 3);0.