KAYNAK TEKNOLOJS I

ELEKTRK ARK KAYNAI

Prof. Sefahattin ANIK

Do. Kutsal TLBENT

GEDK KAYNAK SAN. TC. A.

Ankara Cad. No:306 eyhli Pendik STANBUL Tel: (0216) 378 50 00 (pbx)

ARK KAYNAININ TARHES

El ile yaplan normal ark kaynann mazisine gz atldnda ayr usul gze arpar. Bunlarn
en eskisi Benardos usuldr. (1885) Benardos karbon bir elektrod ile i paras arasnda ark tekil
ederek, ayrca oksi asetilen kaynanda olduu gibi de bir kaynak teli kullanmak suretiyle kaynak
yapmtr. Bu usulle yaplan kaynakta, diki havadaki oksijen ve azotun tesirinden korunamad in,
dk mekanik zelliklere sahip olur. Ayrca arkn etrafnda da karbonun yanmasndan mtevellit bir
CO ve CO2 karm meydana gelmektedir.

Benardos kaynak usul

Daha sonra 1889 ylnda Zerener bulduu usulde, ark iki karbon elektrod arasnda tekil
etmitir. ki elektrod arasnda bulunan magnetik bir bobinle arkn paraya doru flenmesi
salanmaktadr. Bu usulde de ayrca bir kaynak teline ihtiya vardr.
1889 ylnda da Slavianoff bugnk ark kaynann esasn buldu. Slavianoff usulnde karbon
elektrod yerine, plak metalik bir elektrod ile i paras arasnda ark tekil edilerek elektrodda erimek
suretiyle kaynak azn doldurmaktadr.
Slavianoff usulnde de erimi haldeki kaynak banyosunu havann tesirinden korumak mmkn
olmamtr. Ancak 1908 ylnda Oscar Kjelberg elektrod rtsn bularak bu mahzuru ortadan
kaldrmtr.

Zerener kaynak usul

Slavianoff kaynak usul

KAYNAK ARKI
Modern fizie gre ark, kzgn bir katottan yaylan elektronlarn, yksek bir hzla anodu
bombardman etmesi neticesinde meydana gelir. Bu bombardman, arpma sonunda ntr molekllerin,
iyonize olmasna sebebiyet verdiinden, kuvvetli bir scaklk ykselmesi salamaktadr. Bylece elektrik
enerjisine dnmektedir. Son yaplan aratrmalara gre toplam enerjinin 85 %'si s ve 15 %'si de k
enerjisine dnmektedir.
Pratikteki kaynak arknn gc 0.3 ila 160 kw. ve s edeeri de 70 il 40 000 CAL/S arasnda
deiir Ark tarafndan elde edilen s enerjisi ark huzmesi, katodik (negatif elektrodun ucundaki kzgn
noktaya katodik leke denir) leke ve anodik (pozitif elektrodun ucundaki krater eklindeki oyuk) krater
arasnda dalr. Kararl bir arkta ark huzmesi tarafndan istihsal edilen s, ark aral tarafndan etrafa
verilen s ile ayn miktardadr.
Optik Pirometre le llen Arkn
Krater ve Katodik Lekesindeki Scaklklar
Elektrodlar Gaz Anodik kraterin Katodik lekenin
Scakl C (ta) Scakl C (tk)
3200
3900
Hava
Karbon
2100
2300
Azot
1900
2150
Hava
Bakr
1900
2150
Azot
3100
3100
Alminyum Hava
2700
3950
Hava
Tunsten
2100
2180
Hava
Nikel
2100
2180
Azot

Bir karbon ark

SKrater
CKatodik leke
FYaylan s
LArk
AAnot
KKatod

Baz rtl elektrodlarn ark stunlarndaki ortalama scaklk (Kelvin-273+C)

Elektrik ap (mm)

3.25

4.0

5.0

Tipi (DIN 1913) Ortalama ark scakl ( K)

RR6
R3
AR 11
AR 11
A5
RR(B)8
B10

5600
5800
5830
5650
5640
5540
5450

5840
5700
5560
5680
5590
5450
5400

5800
5770
5680
5660
5590
5560
5480

Bir kaynak arkndan nerolan nlar unlardr:

a Parlak (grnen) nlar
b Ultraviyole nlar
c Enfraruj nlar
Son yaplan aratrmalara gre, bir arkn toplam enerjisinin 15 % i k haline gemektedir. Bu
enerjinin de 10 %'u ultraviyole, 30 %'u parlak ve 60%'i da enfraruj nlardan ibarettir.
Parlak nlar gzleri kamatrr. Bunun iin de gzlerin parlak nlara kar muhakkak surette
korunmas gerekir. Bu korunma tatbikatta maske ve gzlklerle olur. Koruyucu camlarn rengi arkn
iddetine gre deiir, kaynak kaynan cinsine ve arkn iddetine gre deiik camlar kullanlr.
Umumiyetle aadaki camlar tavsiye edilir:
Camn
Rengi

Normal ark
Kayna
(Amper)

Argon
ark kayna
(Amper)

ok ak
Ak
Orta
Koyu

20-80
60-200
150-300
250-500

10-60
50-100
120-220
180-400

Ultraviyole nlar
Elektrik ark kaynanda meydana gelen nlardan en tehlikelisi (insan vcuduna) ultraviyole
nlardr. Ultraviyole nlar gz ve ciltte yanklar husule getirir ve bu sebepten tr btn vcudun
korunmas icap eder.
Gzlerin korunmas iin kaynaa renkli koruyucu camlarla bakmak gerekir. yi kaliteli koruyucu
camlar hemen hemen btn ultraviyole nlar emer. Fakat bu camlar daha evvel iyi bir kontrole tabi
tutulmaldr. Kaynak nne kan her cam kullanmamal ve bu camlar ciddi bir ekilde kontrol eden
messeselerden almaldr.
Bir kaynak yeri iyi muhafaza edilmedii takdirde, hasl olan ultraviyole nlar, civarda alan
dier personelin gzlerine de zarar verir. Byle bir nlara maruz kalm kimselerin birka saat sonra
gzlerinde yanma meydana gelir ve bu yanmalar ekseriya bir ba arsn mteakip kendini gsterir.
Ultraviyole nlar, cilt zerinde gne yan gibi sathi yaralar hasl eder. Bundan en fazla

kaynaklar zarar grr. Yanmay nlemek iin vcudun ak ksmlar bilhassa eller (eldiven ile) ve
boyun muhafaza altna alnmaldr. Ekseriya kaynaklar scak yaz aylarnda, scaktan ikyet ederek
kollarn svar ve yar plak vaziyette alrlar. Byle hallerde vcudun ak ksmlar derhal yanar.
Ultraviyole nlarn tesiri ile havadaki oksijenin bir ksm ozon'a dnr. Bu gaz dk
konsantrasyonlarda bile zehirlenme etkisi yapar. rtl elektrodlarla yaplan ark kaynanda, hasl olan
duman ve gazlar emmek iin hususi bir tertibata ihtiya bulunduundan, ozon da bir zarar vermeden
dier gazlarla birlikte emilir. Kaynak esnasnda meydana gelen buhar ve gazlar darya atlmazsa ba
ars ve fenalk verebilir.
Birok iletmelerde temizleme trikloretilen veya perkloretilen gibi maddelerle yaplr. Bu
maddelerin havadaki buharlar, yksek ark scaklnda ve ultraviyole nlarn tesiriyle zehirli fosgen
gazna dnr. Bu da ba ars ve dier rahatszlklara sebebiyet verir. Birka saat mddetle fazla
miktarda fosgen teneffs edenler, tehlikeli akcier rahatszlklarna tutulabilirler. Bunun iin paralarn
kaynaktan evvel trikloretilen veya perkloretilen gibi kimyevi maddelerle temizlenmemesine dikkat
edilmelidir.
Enfraruj nlar
Bu nlar scaklk verir. Kaynak elbisesinin veya vcudunun ak ksmlarnn snmasyla
enfraruj nlarnn tesirini hisseder. Enfraruj nlarnn tehlikesi azdr. Kaynak kulland koruyucu
elbise, nlk ve eldiven gibi vastalarla kendini bu nlara kar korur.
Enfraruj nlar umumiyetle kaynaklarda fiziksel bir gerginlik meydana getirir.
ARK FLEMES
Bir telden elektrik akam getii zaman etrafnda magnetik bir kuvvet alan meydana gelir.
Kuvvet hatlar iletkenden uzaklaldka seyrelir. Bir elektrik ark da hareket halinde bulunan bir
iletkendir ve dolaysyla arkn etrafnda da bir manyetik alan meydana gelir. te bu alan, kaynak
esnasnda arkta bir oynama meydana getirir ve bu olaya kaynaklkta ark flemesi ismi verilir.
Ark flemesi olayna sebep olan balca faktrleri yle sralayabiliriz:
-

Paralel iki letkendeki akm yn,

Akm geen bir letkenin meyli,

Paradaki akm yn

Magnetik iletkenlerin tesiri,

Birden fazla kaynaknn alma hali,

Hava akmnn tesiri,

Paralel iki iletkendeki akm yn

Yan yana paralel duran iki iletkenden akm getii zaman, akm yn ayn olursa, meydana
gelen kuvvet alanlar birleir. Akm yn ters olursa, kuvvet alanlar ayrlr. Kaynakta bilhassa bu ikinci
hal habis konusudur. Yani elektrik akm, kaynak makinesinin pozitif kutbundan masaya balanan

elektrod vastasyla paraya oradan ark, elektrod ve kaynak kablosuyla da tekrar makinesinin negatif
kutbuna dner.

-Paralel iki iletkenden akm gemesi halinde hasl olan magnetik kuvvet alanlar
Akm geen bir iletkenin meyli
Akm geen bir iletkenin eik olmas halinde, kuvvet hatlar arkn ynn deitirir. Aadaki
ekilde elektrodun eik tutulmasyla ark ynnn nasl deitii yani sapt grlmektedir.

Elektrodun meyilli tutulmasyla arkn yn deitirmesi

Paradaki akm yn
Arkn yn deitirmesine tesir eden nemli faktrlerden bir tanesi de kaynak yaplan paradaki
akmn yndr. Yani kaynak makinesinin pozitif kutbunun (kablosunun) paraya baland yerin
mevki'i mhimdir.

Parada akm ynnn, arkn istikamet deitirmesine tesiri

Magnetik letkenlerin Tesiri
Demir, magnetik kuvvet hatlarn havadan ok daha iyi nakleder. Bir parada kaynaa
balarken, uta kuvvet hatlar daha fazla paraya doru seyrekleir ve uta ise sklar. Parann
ortasnda ise hatlar normal bir durum arz eder. Parann sonunda ise hatlar, yine paraya doru seyrek
ve son uta sktr. Bu da arkn, parann banda, ortasnda ve sonunda eitli ynlerde flenmesine
sebep olur.

Parann muhtelif noktalarnda arkn ve kuvvet hatlarnn durumu

Birden Fazla Kaynaknn almas Hali
Birok kaynaknn ayn para zerinde ve birbirine yakn olarak almas da, arklarn yn
deitirmesine sebep olur. Burada biraz nce bahsedilmi olan durum sz konusudur. Yani birbirine
paralel letkenlerden ayn ynde akmn gemesi hali.

Ayn para zerinde iki kaynaknn almas halinde arkn fleme ynleri
Hava Akmnn Tesiri
Kaynak esnasnda arkn istikamet deitirmesine hava akmnn da tesiri vardr. Kaynak
yaparken daima bir hava akm husule gelir. Arkn scakl ile snan hava yukarya doru kar ve
bunun yerini aada souk hava alr. Bu da arkn flenmesine tesir eder.
Saydmz bu alt faktrden her birinin mstakilen, arkn flenmesine sebebiyet vermesi gayet
nadirdir. Ekseriya bunlarn hepsi birlikte tesir eder.
ARK FLENMESN NLEME ARELER
Kaynak yaparken arkn flenmesini nlemek iin aadaki arelere bavurulur:
-

Elektroda uygun bir meyil verilmesi

lk pasonun adm usul kaynak yaplmas

Yeri deitirilebilen bir kutup tertibatnn kullanlmas

Kaynak dikiinin puntalanmas

Ksa ark boyu ile kaynak yaplmas

rtl elektrodlarla kaynak yaplmas

Alternatif akm kullanlmas

Bir magnetik fleme tertibatnn kullanlmas

nce apl elektrodlarla kaynak yaplmas

Elektroda uygun bir meylin verilmesi

Arkn flenmesinin zararsz bir ekle sokulmas iin bavurulacak bir tedbir elektroda uygun bir
meyil vermektir. Bylece magnetik kuvvet hatlarnn tesiri sayesinde arka istenen fleme istikameti

verilebilir.

Kaynak yaparken elektroda verilecek meyil

lk Pasonun Adm Usul Kaynak Yaplmas
Arkn muayyen blgelerdeki muayyen ynlerde flenmesinden istifade edilerek, ilk paso bir sra
dhilinde adm adm kaynak yaplr. ekilde adm usul ile kaynak yaplan bir dikiteki kaynak sras
verilmitir.

Bir kaynak dikiine adm usulnn tatbik ekli

Aadaki ekilde de, bir (V) aln dikiinin adm usul kaynandaki arkn flenme istikametleri
grlmektedir, (a) da yeni dikiin kenarnda ark paraya doru flenir. Belirli br ksm bu ekilde kaynak
yapldktan sonra, fleme aksi istikameti alr (b). Burada kaynak yaplmayan ki para arasndaki hava
aralnn, magnetik kuvvet alan zerine tesiri, parann balang ve sonu noktalarndaki tesirin
ayndr. ki para arasndaki aralk bydke, magnetik alan kuvvetleneceinden arkn fleme iddeti
artar. Bu sebepten trii ilk adm ekildikten sonra ikinci adm ve daha sonra da dier admlar ekilir, (c
ve d). Her admn uzunluu takriben 100 mm olmaldr. Admn boyu daha uzun olursa (e), kuvvet
hatlarnn tesiri ile arkn fleme yn deiir (f). Adm kaynanda elektroda belirli ynlerde meyil vermekle de flemenin yn uygun ekle sokulabilir

Bir (V) adm birletirmesinin adm kaynanda, arkn flenme istikametleri

Yeri Deiebilen Bir Kutup Tertibatnn Kullanlmas
Kaynak esnasnda yeri deiebilen bir kutup tertibat kullanmakla, arkn flenmesi uygun
vaziyete sokulabilir. Bunun iin de paraya balanan kablo daima yeri deiebilecek bir tertibata
raptedilir. Bylece pozitif kutup istenen noktaya getirilerek kuvvet hatlar sayesinde arkn flenme
istikametine tesir edilir.

Kaynak esnasnda yeri deiebilen bir kutuplanma tertibatnn kullanlmas

Kaynak Dikiinin Puntalanmas
Paray eitli yerlerinden puntalarla balamak suretiyle, hava aral kleceinden, arkn
flenmesi de azalr. Yalnz bu puntalamann bir sra dahilinde muntazam yaplmas icabeder. ekilde iki
misal zerinde yanl ve doru balama tarzlar gsterilmitir.

ki misal zerinde yanl ve doru balama tarzlarnn gsterilii

Ksa ark boyu ile kaynak yaplmas
Tecrbeler, uzun ark boyu le almada, arkn flenmesinin ksa ark boyuna nazaran, daha
kuvvetli olduunu gsterir. Bu sebepten dolay daima ksa ark boyu ile alma tavsiye edilir.
rtl elektrodlarla kaynak yaplmas Yine tecrbeler, rtl elektrodlarla kaynakta, ark
flenmesinin plak ve zl elektrodlara nazaran daha az olduunu ortaya koymutur. Keza ince rtl
elektrodlarda fleme, kaln rtl elektrodlardan daha fazladr.
Alternatif akm kullanlmas
Alternatif akmda belirli bir kutup bahis olmadndan, kaynak srasnda arkn flenmesi, doru
akma nazaran daha azdr.
Bir magnetik fleme tertibatnn kullanlmas Bir magnetik fleme tertibat ile ark stabilize etmek, en ok zel hallerde kullanlr. Mesela karbon elektrodlarla yaplan kaynakta magnetik fleme
cihaz kaynak pensesine zel tarzda monte edilir.
nce apl elektrodlarla kaynak yaplmas
nce apl elektrodlarla yaplan kaynakta, kaln apl elektrodlara nazaran ark daha hafif flenir.
Bu da ark boyunda ksa ve teekkl eden crufun az olmasndan ileri gelir.
KAYNAK ELEKTRODLARI
Elektrodlar evvela birletirme ve doldurma kaynanda kullanlmak zere ikiye ayrlr.
Birletirme kayna elektrodlarnda mukavemet ve sneklik, doldurma kayna elektrodlarnda ise
sertlik aranr.
Birletirme kaynanda kullanlan elektrodlar aadaki gibi snflandrlabilir:
aKarbon elektrodlar
bYumuak eliklerin kaynanda kullanlan elektrodlar
cDkme demirin kaynanda kullanlan elektrodlar
eAlminyum ve alamlarnn kaynanda kullanlan elektrodlar

fBakr ve alamlarnn kaynanda kullanlan elektrodlar

Karbon elektrodlar
Karbon elektrodlar ince saclarn kaynanda ve baz zel kaynak usullerinde kullanlr.
Ekseriyeti dairesel kesitli olan karbon elektrodlar amorf, grafit ve elektrografit olmak zere cinstir.
Grafit ve elektro-grafit elektrodlar grafit kmrnden iml edilir ve amorf elektrodlardan daha yksek bir
akm iddeti ile yklenir. mrleri de amorf ubuklardan daha uzundur. En ucuzlar amorf ve en pahal
olanlar da elektrogratif elektrodlardr.
Yumuak eliklerin kaynanda kullanlan elektrodlar u tarzda snflandrlabilir:
D durumuna gre:
a- rtsz elektrodlar
b- rtl elektrodlar
rtnn kalnlna gre:
a- nce rtl. D=120% d.
b- Orta kaln rtl D=120 il 145 % d.
c- Kaln rtl D= 145 % d.
rtl elektrodlar
rtl elektrodlarda, plak kaynak telinin zerine sarma, daldrma veya ekstrzyonla geirilmi
bir rt maddesi (kabuk) mevcuttur. Bylece rtl elektrod elde etmek iin, yukarda zikredilmi
usullerin hepsi tatminkr neticeler vermesine ramen, bugnn endstrisi bir-ok stnlkleri dolay s
le imalt teknii bakmndan ekstrzyon usulnn tercih etmektedir.
rtl elektrod ilk defa sveli Kjelberg tarafndan 1908 senesinde imal edilmitir. Elektrodlarn
ve dolaysyla kaynak tekniinin gelimesini bu elektrod rtsnn icadna borluyuz. Bir elektrodun
kaynak karakteristikleri tamamyla bu rtnn bileiminin tesiri altndadr. Ylan kaynak metali miktar,
kaynak dikiinin nfuziyeti bir dereceye kadar bu rt bileimi ile kontrol altna alnabilir. Kaynak
dikiinin formu, konkav veya konvekslii, yzey dzgnl hep gene rt bileeni ile oynayarak arzu
edilen ekilde ayarlanabilir.
Elektrod rtsnn salad faydalar u ekilde sralayabiliriz:
-

Arkn tutumasn ve teekkln kolaylatrr. Kaynan hem doru ve hem de alternatif

akmla yaplmasn salar.

Ergiyen metal damlalarnn dzey gerilimine ve viskozitesine tesir ederek gerek tavan ve
gerekse dey kaynaklarda almay kolaylatrr.

Bir gaz atmosferi meydana getirerek kaynak dikiini atmosferin menf tesirlerinden korur.

Kayna mteakip dikiin zerini bir cruf tabakas ile rterek dikiin yava soumasn

salar.
-

Ergimiz kaynak banyosunu deokside eder.

Gerektii hallerde kaynak dikiini alamlandrr.

rtl Bileimleri (Formlleri)

malt ve Kaynak teknii ynnden asgari artlar

Elektrod rtsn meydana getiren maddelerin cinsleri olduka karktr. Bugn, artk elektrod
rtleri imali babadan oula geen ve sr olarak saklanan bir sanat olmaktan km ve elik malt
prosesleri ile yakndan ilgili bir bilim dal haline gelmitir. Yalnz her rt forml gerek imalt ve
gerekse kaynak teknii bakmndan u asgari artlar yerine getirebilmelidir.
a mlat kolayl
b Depolama ve nakliyat uygunluu
c Kaynak karakteristii
d Crufun temizlenebilmesi
e Kaynak metaline metalrjik tesiri
Elektrod spesifikasyonlar (standartlar) elektrodun kullanlma karakteristii ve kaynak metalinin
mekanik zellikleri ile gerekli hallerde kaynak metali analizi limitlerini belirtir. Elektrod rts forml ise
imaltya braklmtr. Bugn ticari elektrodlarda en fazla kullanlan rt malzemelerini u ekilde
sralayabiliriz.
Elektrod rtsn Meydana Getiren Maddeler
Elektrod rtsn meydana getiren maddeleri vazifelerine gre u ekilde snflandrabiliriz.
Cruf Tekil Eden Maddeler
Ergimi banyoyu zerinde bir cruf tekil ederek korumak zere rtye katlan bu maddeler
drt grupta ett edilir.
a Karbonatlar
Elektrod rts imalinde cruf tekil etmek zere ekseriya kalsiyum ve magnezyum karbonat
veya bunlarn karm gibi suda zlmeyen tipten mineraller kullanlr. Suda zlen bileikler
balayc olarak kullanlan cam suyunun bozulmasna sebep olduklarndan rt bileeni olarak
kullanlamazlar. Satronsiyum ve baryum karbonat ta baz hallerde belirli miktarlarda rtye girer,
potasyum ve sodyum karbonat ise ok az miktar (% 1'den az) kullanlr.
b Silikatlar
rtye, cruf meydana getirmek gayesiyle 1400 C0nin altnda ergiyen her trl silikat ilave
edilebilir. Nadir bulunan silikatlar rtye ilave bir zellik kazandramadklarndan bu i iin genellikle
kuartz ve feldspat (potasyum/sodyum/alminyumsilikat) kullanlr.
c-Oksitler

Birok tip rtlerde, titandioksit ve demiroksit cruf tekil eden bileiklerdir. Manetit, hematit,
ilmenit, rutil bu oksitlerin tabiatta mevcut olduklar eklidir. Manganez, alminyum, silisyum, krom gibi
btn metallerin oksitleri de rtye katlabilirler.
d Fluorrler
Fluorrier genellikle suda zldklerinden, ancak baz tipleri rt iinde kullanlabilir.
Kullanlan fluorrler iinde fluspat (kalsiyum fluorr) en nemli yeri tutar. rt iinde kullanlan bir dier
fluorr de kriyolittir (Sodyum/alminyum fluorr)
Ark Stabilize Eden
Ark Stabilize Eden Maddeler
Potasyum bileikleri, potasyum okzalat, zirkonyum karbonat, lityum karbonat, titan bileikleri.
-

Gaz Atmosferi Meydana Getiren Maddeler

Selloz, kireta, odun tozu, teksirin,

-

Ekstrzyon ilemini kolaylatrc maddeler

Gliserin, talk, kaolen, bentonit, mika,

-

Balayc elemanlar

Sodyumsilikat, potasyumsilikat, zamk arabi, dekstrin, eker.

-

rtye kuruma esnasnda ve kuruduktan sonra mukavemet kazandran maddeler

rtnn kuruma esnasnda ve kuruduktan sonra mukavemetini arttrmak gayesiyle balayc

elemanlarn yan sra asbest gibi elyafl mineraller de ilave edilir. Son senelerde asbestin insan sal
zerine yapt menfi tesirler gz nnde bulundurularak mika gibi pul pul levhacklar halindeki
mineraller rtye ilave edilmitir. Bunlarn rt cinsine gre deimekle beraber, miktar, genellikle ok
azdr. Bu mineraller aslen birer silikat olduklar iin kaynak esnasnda da crufa geer ve cruf tekil
eden bir eleman roln oynarlar.
Deoksidasyon ve Alam Elemanlar
Ferrosilisyum, ferromanganez, elektromanganez, ferrokrom, elektroniki, ferromolibden,
ferrokolombium.
Elektrod rtsne ilave edilen alam elemanlar kaynak esnasnda kaynak metaline elemann
cinsine gre ancak muayyen bir yzde de geer, bu bakmdan elektrod imal edilirken rtye ilave edilen
alam elemanlarnn randmanlar gz nne alnr. Aadaki tabloda elektrod rtsne ilave edilen
alam elemanlarnn kaynak dikiini alamlandrma randmanlar verilmitir.
Alam
eleman
Karbon
Manganez
Fosfor
Kkrt
Silisyum
Krom

rt iinde alam
elemannn formu
Grafit
Ferromangan
Ferrofosfor
Demirslfid
Ferrosilisyum
Ferrokrom

Alam elemannn
takribi randman
75
75
100
15
45
95

Nikel
Bakr
Kolombium
Titanyum
Molibden
Vanadyum
Berilyum
Bor
Azot
Tungsten
Alimunyum
Zirkonyum

Elektrolitik nikel
Bakr
Ferrokolombium
Ferrotitan
Ferromolibden
Ferrovanadyum
Bakr-Berilyum alam
Ferroboron
Nitritli manganez
Ferrotungsten
Ferroalminyum
Nikel-Zirkon alam

100
100
70
5
97
80
0
2
50
80
20
5

Bu alam elemanlar 100 melik bir elekten geebilecek ekilde toz haline getirildikten sonra
rt pastasna ilave edilir. Alam eleman tozlar ufaladka, alamlandrma randman da o nispette
artar. Bugn ekseri hallerde alaml diki elde etmek iin alaml tel yerine normal tel ve alameleman htiva eden bir rt kullanmak ok daha ekonomik olmaktadr.
rt Tipleri
Elektrod rtleri hazrlanrken bu maddeler muayyen miktarlarda harman yaplr ve ekstrzyon
presinde veya daha evvel belirtilmi olan usullerden birisi ile elektrod ekirdeine tatbik edilir.
Yalnz bu maddelerin birbiri ile kartrlmasnda baz esaslar mevcuttur. Her tip elektrod rts
in bilhassa ana bileenlerin baz oranlar tahtnda kalmas gereklidir. Aksi halde elektrod rts
kendinden beklenilen vazifeleri yerine getiremez. Bu karm oranlar uzun yllarn tecrbeleri
neticesinde formle edilmilerdir.
rtl elektrodlar, rtlerinin ihtiva ettikleri esas bileenin cinsine, cruflarnn asillik veya bazlk
durumuna gre muhtelif gruplara ayrlrlar.
lerideki sahifelerde bu gruplar ve arzetlikleri zellikler etraflca incelenecektir. Ayn gruba
girdikleri ve takriben ayn zellikleri arzettikleri halde rt bileenleri birbirinden bir hayli farkl elektrod
imal etmek mmkndr; bu hususu belirtebilmek gayesi ile metin iinde tatbikattan alnm muhtelif rt
formlleri verilmitir.
Rutil Elektrodlar
Bu tip elektrodlarda rt arlnn takriben 35 %1ni titan tekil eder. Titann yan sra rt
feldspat, kuvartz, az miktarda selloz ve ferromangan ve balayc olarak da sodyum ve potasyum
silikat ihtiva eder. Muhtelif rt kalnlklarnda imal edilen rutil elektrodlarda ergiyen kaynak metali rt
kalnl arlka incelen damlalar halinde geer ve ayn zamanda artan rt kalnl dikiin mekanik
zelliklerine de mspet ynde tesir eder. Bu tip rtler dikii tamamen rten, olduka kaln, rengi
kahverenginden siyaha kadar deien, abuk katlaan bir cruf meydana getirir. Crufun zellikleri
rty meydana getiren maddelerin miktar deimesine baldr. rtye lave edilmi olan feldspat, asbest ve gibi silisli maddeler ok akc bir cruf veren titandioksit ile kararak crufun uygun akclkta

kalmasn salar.
Bu tip elektrodlarla hem doru alternatif akmda kaynak yapmak mmkndr. Bu elektrodlar
niversal tiplerdir, her pozisyonda kaynak yapmaya elverilidirler. Gayet yumuak bir ark ile sakin bir
alma salar.
Aralk doldurma kabiliyetleri elektrod rts kalnl ile artar.
Rutil tip elektrodlar, rutil asit, ince rtl rutil ve kaln rtl rutil gibi gruplara ayrlabilirler. Rutil
asit tipler aa yukar bir asit tip elektrod rtsnde mevcut demir oksit yerine titan dioksit veya ilmenit
konmas ile elde edilmilerdir. Bu ekilde kaynak metalinin oksijen muhtevas azaldndan daha iyi
mekanik zellikler elde edilmitir. nce rtl ve kaln rtl rutil elektrodlar arasndaki fark sadece ihtiva
ettikleri selloz miktardr. Kaln rtlde, olduka fazla miktarda cruf meydana gelir ve bu sebepten
artk ilave koruyucu gaz atmosferine ihtiya yoktur; bu bakmdan bu tipler ok az organik madde
ihtiva ederler.
Asit Elektrodlar
Bu tip elektrodlarn rts fazla miktarda ferromangan, demiroksit, kuartz ve dier deoksidan
maddeler ihtiva ederler. Bu elektrodlar genel olarak kaln rtl olarak imal edilir ve kaynak esnasnda
kaynak metalinin geii artan rt kalnl ile incelir.
Cruflarnn katlama aral fazladr; abuk akan ve dz dikiler veren bir elektroddur. Dey
kaynak hari (yukardan aaya doru) dier pozisyonlarda kullanlabilirler.
Crufunun arka taraftan grn br bal peteini andrr, ok gzenekli ve gevrektir.
Hem doru hem de alternatif akmda kullanlabilen bu elektrodlarn aralk doldurma kabiliyetleri
iyi deildir. Kaynak azlarnn iyi hazrlanmas ve birbirlerine iyi uymas gereklidir.
Asit bir elektrod rt forml u ekildedir
(arlk ls olarak)
10
Kaolen
Kuartz
30
Magnetit
25
K al kere us spat
15
Ferromanganez
20
Su cam
20
Gerektii kadar su
20
Cruf yapc elemanlarn miktar dier tiplerde olduu gibi deitirilebilir, fakat genellikle silikat,
demiroksit ve karbonatlarn toplam miktar fazla deimez.
Baz hallerde, ferromanganez yerine ferrosilisyum ikame edilebilir; bununla beraber asit
karakteri her rtde gene bir miktar ferromanganez bulunmas arttr. Zira rtnn karakteri oksitleyici
olduundan, kaynak banyosundaki alam elemanlarnn byk bir ksm yanmaktadr.
Oksit Elektrodlar
Bu tip elektrodlarn rtsnn mhim bir ksmn demiroksit tekil eder. Kaynak esnasnda
metalin geii daha ziyade bir ak halindedir.

Bu tip elektrodlar yksek bir akm ykleme kabiliyetine haizdirler ve dolaysyla kaynak
esnasnda yksek scaklktan dolay cruf ve metal ok akkan hale geldiinden ancak yatay ve oluk
pozisyonlar iin elverilidirler. Kaynak esnasnda iddetli karbon ve manganez yanmas meydana
geldiinden dk karbonlu eliklerin kayna iin bilhassa elverilidir. Yalnz kaynak metali ve cruf
kaynak esnasnda ok akc olduundan bu tip elektrodlarn aralk doldurma kabiliyetleri iyi deildir ve
kaynak dikii ok yksek scaklklara kadar ktndan, scak atlama meyli fazladr.
Bu tip elektrodlar gzel grnl dz dikiler arzu edildiinde kullanlr.
Magnetit (Fe 304), kuartz (Si O2), kalsiyum karbonat (ca CO3), kaolen ve su cam muayyen
llerde kartrlarak oksit tip elektrod rtleri elde edilir.
Tipik bir forml: (Arlk olarak)
Kaolen
Kuartz
Magnetit
65
Kalsiyumkarbonat
12
Su cam (Sodyumsilikat)
10
Gerektii kadar su

10
13

Yukardaki formlden grld gibi rtnn balca bileimi demir oksittir. Burada demiroksit
olarak manetit yerine hematit (Fe2O3) ve baz hallerde, fayalit (demirsilikat) kullanlabilir. Fakat her
zaman demiroksit miktar 60 % ila 70 % arasndadr.
Kuartz veya kaolen yerine feldspat ve mika kafi derecede balayc mevcut olduunda
kullanlabilir. Kalsiyumkarbonat da ksmen veya tamemen magnezit (MgCO3) veya dolomit (CaMg
(CO3)2) ile yer degitirebilir. Baz hallerde stronsiyum ve baryumkarbonat da kullanlabilir.
Bazik Elektrodlar
Umumiyetle kaln rtl olarak mal edilen bazik karakteri! elektrodlarn rts kalsiyum ve
dier toprak alkali metallerin karbonatlar ile bir miktar kalsiyum fluorrden ibarettir. Bu rtnn imalinde
karbonatlar yalnz bana kullanlamazlar, aksi halde meydana gelen cruf kaynak metalini rtemez,
kalsiyum fluorr crufa kaynak metaline iyi bir slatma ve "banyo zerine yaylma kabiliyeti kazandrr;
ayn zamanda kalsiyum fluorr, ergimi banyoyu oksidasyondan ve gaz emmeden dier herhangi bir
cruf yapc mineralden daha iyi korur. Sv halde bu tip cruflar ok akkan olduklarndan akkanl
azaltmak gayesi le rtye ok az bir miktar silikat veya rutil ilave edilir, rtye ilave edilmi olan
ferrosilisyumda da kaynak metalinde karbonoksitlerinin meydana getirebilecei gzeneklere mani olur.
Bazik elektrodlarn rtlerinde hidrojen meydana getirecek maddeler bulunmadndan kaynak
esasnda dikiin hidrojen absorbe etme ihtimali ok azdr. Hidrojenin, gei blgelerinde nce diki alt
atlaklarna sebep olduu gz nne alnrsa bazik elektrodlarn kullanlmasnn nemi kendini gsterir.
Kaynak esnasnda hidrojen nesrine sebep olabilecek olan, balayc olarak kullanlan sodyum
veya potasyum silikatn iindeki rutubeti tamamyla izole edebilmek gayesi ile bu elektrodlar kurutma
ilemine ilaveten 400-500 C'lik bir piirmeye tabi tutulur. Bazik elektrodlar ok higroskopik olduklarndan

kuru yerlerde depolanmal ve rutubet kapm elektrodlar ise kullanlmadan evvel muhakkak suretle 200
C'de, 30 dakikalk bir kurutma ilemine tabi tutulmaldr.
Bu tip rty haiz elektrodlarda kaynak metali, kaynak esnasnda banyoya orta irilikte damlalar
halinde geer, cruf kahverenginden siyaha kadar deiir ve crufun kalkmas dier elektrodlara
nazaran daha gtr. Bazik elektrodla^ genel olarak doru akmda pozitif kutba balanarak kaynak
yaplr. Baz tipleri alternatif akmla da kullanlabilir. Yalnz bunlarn rtlerinde potasyum bileiklerinin
bulunmas gerekir. Bu hususu salamak iin ekseri hallerde balayc olarak potasyum silikat kullanlr.
Bazik elektrodlar btn kaynak pozisyonlarnda kullanlabilir. Aralk doldurma kabiliyetleri ok
iyidir. Bu elektrodlarla yaplm olan kaynak dikileri gayet iyi mekanik zelliklere haizdir. Bazik
elektrodlar sneklii O C'nin altnda bile gayet iyi olan dikiler verirler.
Zirkon Bazik Elektrodlar
Bazik tip elektrod rts daha evvelce de belirtildii gibi sv halde iken ok akkan bir cruf
meydana getirir bu ise kaynak dikiinin konkav ve kaba grnl olmasna yol aar. Buna mani olmak,
crufu biraz daha vizkoz hale getirmek iin rtye bir miktar zirkonyumoksit veya zirkonyumsilikat ilave
edilir. Byle bir rty haiz elektroda zirkon bazik tip elektrod ad verilir.
Zirkonyum oksit veya silikat yerine rtye rutil veya ilmenit ilave ederek te crufun akcln
azaltmak mmkndr. Yalnz bu halde rt bazik tipten ziyade iine kalsiyum fluorr ilave edilmi bir
rutil tip zelliklerini arzetmektedir. Bugn bu tip rty haiz elektrodlara rutil bazik tip ad verilmektedir.
Bazik elektrodlarn kullanld balca yerlerini yle sralayabiliriz:
a- Terkibi bilinmeyen karbonlu ve hafif alaml eliklerin her trl kaynak birletirmelerinde.
b- Yksek karbonlu, kkrtl, fosforlu ve azotlu eliklerin kaynanda.
c- atlama hassasiyeti bakmndan kaln kesitlerin (50 mm'den yukar) emniyetli kaynak
ilerinde.
d- Tamamen sabit konstrksiyonlarn kaynanda.
e- Yksek karbonlu bir elik ile alak karbonlu bir eliin birletirilmesinde.
f- Kk pasolarnn atlama tehlikesi olan kaynak balantlarnda.
g- Sfrn altndaki shunetlerde alacak kaynakl konstrksiyonlarda.
h- Dinamik zorlamalara maruz kaynak balantlarnda
i-Gazi alnmam eliklerin kaynanda
k- Btn yksek kaliteli kaynak konstrksiyonlarnda
Bazik elektrodlarla kaynak yaparken aadaki hususlara dikkat edilmesi gerekir:
a Elektrodun tutulu meyli ve ark boyu
Rutil ve asit karakterli elektrodlarda, elektrodun paraya nazaran tutulu meyli takriben 45
olmasna ramen, bazik elektrodlarda bu meyil, hemen hemen 90'dr, denilebilir.

Ark boyunun mmkn mertebe ksa tutulmas icabeder. Aksi takdirde erimi banyoya hava
girer. Bazik karakterli elektrodlarda kaide, ark boyunu kullanlan elektrodun apnn yars kadar
almaktan ibarettir. Halbuki rutil ve asit karakteri! elektrodlarda ark boyu takriben kullanlan elektrodun
ap kadardr.
bArkn tututurulmas
Bazik elektrodlarla kaynak yaparken ark, daha evvel biten elektrodun tekil ettii kraterde
tututurulmaz ve bundan 5 mm. n veya yan tarafnda tututurularak sonra yavaa bir evvelki
elektrodun kraterine getirilerek kaynaa balanr. Eer elektrod dorudan doruya eski elektrodun biti
kraterinde tututurulursa, dikie hava girer ve gzenek teekklne sebep olur.
Tututurma srasnda elektrod paradan ok yukarya kaldrlarak (yani ark boyu ykseltilerek)
kaynak yerine getirilmemeli. Elektrod tututurulduktan sonra paraya teet olacak tarzda ekilmeli ve
kaynak yaplarak yere gtrlmelidir. Aksi takdirde dikie hava girer.
c Crufun bertaraf edilmesi
Bazik elektrodlarla kayna mteakip crufun kalkmas genel olarak dikiin ekline, kaynak
hzna ve dorudan doruya terkibine baldr. Kk pasolarnn kaynanda cruf biraz zor kalkar. Hzla
ekilen dikilerde crufun dikii rtme kabiliyeti zayf olup, kenarlarda ylan sk cruf tabakasn
kaldrmak zordur. Normal hzla ekilen dikilerde cruf tabakas kaln olduundan, kolay kalkar.
d Kaynak hz
Bazik elektrodlarla yaplan kaynakta kaynak hz, rutil ve asit karakterli elektrodlardan daha
dk olup, takriben 2/3' kadardr. Bazik elektrodlarla rutil-asit elektrodlarda olduu gibi, ayn hzla
allrsa cruf dikii tam olarak koruyamaz ve yine hava girme tehlikesi kendini gsterir.
eAkm ayar
Bazik elektrodlarla kaynakta akm iddeti mmkn olduu kadar yksek seilmelidir. Bylece
tutuma kolaylat gibi, kaynak banyosunun ge katlamas dolaysyla ierisindeki gazlar kar ve
dikiin gzeneksiz olmas salanr.
fBalant yerleri
Balant kaynaklarnda elektrod artklar kullanlabilir. Bu balant yerleri umumiyetle kuvvetli bir
poroziteye sebebiyet verdiinden, bunlarn sonradan kaynanda ok dikkatli olmak gerekir. Bunun iin
aadaki hususlara riayet etmek gerekir:
1- Kaynak yaplan eliin kalitesi msait ise, balama bir rutil-asit elektrod ile yaplmaldr. Rutilasit elektrodlar daha sk ve gzeneksiz balantlar salar.
2- Gayet usta bir kaynak ile bazik elektrod kullanarak balama yapmak. Bu ii raklara veya
bazik elektrodu kullanmayan kaynaklara vermemek.
3- Mekanik balant tertibatlar kullanmak.
4- Gzenekli bir kaynak yeri kaynaktan evvela bertaraf edilmeli ya da bunun zerine bazik

elektrodla kaynaktan evvel rutil-asit bir elektrodla kaynak yapmak.

Slelozik elektrodlar
Bu tip elektrodlarn rtsnde yand zaman gaz haline geen organik maddeler bulunur. rt
arlnn % 30'unu selloz tekil eder. Ekseri hallerde kaln rtl olarak imal edilir ve metalin kaynak
esnasnda geii damlalar halindedir. nce rtl olarak mal edildikleri zaman, cruf transfer halindeki
damlacklara ok az bir koruma tesiri yapar.
Bu tip elektrodlarla yaplan kaynak dikii zerinde ok az bir cruf meydana gelir, srama kayb
ykselir. Buna mukabil bu elektrodlarla yaplan kaynak dikilerinin aralk doldurma kabiliyeti ve
nfuzuyeti olduka iyidir. Her pozisyonda kaynak iin (bilhassa yukardan aaya dey) msaittir.
Kaynak ilemi esnasnda yanan selloz gayet iyi bir koruyucu gaz atmosferi meydana getirir. Fakat
diki az bir miktar hidrojen kapar; bu ise baz tip eliklerin kayna iin mahzur tekil edebilir.
rtye ilave edilmi olan titan bileikleri arkn stabilizasyonunu saladklar gibi, crufun
kolaylkla kalkmasna da yardmc olur. Ekseri hallerde rtye bir miktar da manganez ilave edilerek,
kaynak esnasnda oksitlenerek kaybolan manganezin telafisine allr.
Eskiden bu tip rtlere asbest de ilave edilirdi ve baz firmalar halen de bu ilaveyi yapmaktadr;
dier bazlar da, bu maddeden, sarihi artlar ktletirdiin-den tr ilaveden vazgemilerdir.
zel Elektrodlar
zel Elektrodlarn balcalar unlardr.
a Derin nfuziyet elektrodlar
b- Demir tozlu elektrodlar
c Kesme elektrodlar
d Su altnda kaynak ve kesme elektrodlar
Derin nfuziyet elektrodlarnn zellikleri nelerdir?
Ke birletirmelerinde kaynak yaplabilen sac kalnl asgari 2xd mm. kadardr.
Derin nfuziyet elektrodlarnn rtsnn karakteri, bundan evvel bahsedilen be tipten
herhangi birisi olabilir ve kaln rtl olarak imal edilir.
Kaynan nfuziyeti, akm iddetine iki para arasndaki arala ve ark gerilimine baldr.
Elektrod kaynak esnasnda paraya dik tutulur.
Demir tozlu elektrodlar
Demir tozu bugn, bir rt bileeni olarak byk apta kullanlmaktadr. Demir tozu miktar baz
hallerde toplum rt arlnn yarsna kadar kmaktadr.
Demir tozu elektrod rtsne birtakm iyi karakteristikler kazandrmaktadr. Aa yukar her
cins rtye bugn muhtelif oranlarda demir tozu ilave edilmektedir.
Demir tozu, rty iletken hale getirmekte ve elektroda kontak elektrodu olarak kullanlabilme

zelliini kazandrarak, arkn stabilizasyonunu arttrmakta ve ayn zamanda dikie geerek ergime
randmann ykseltmektedir.
Kaynaktan sonra eriyen metal tartldnda, arlnn elektrodun ekirdek telinin arlndan
daha fazla olduu grlr. Zira rty tekil eden demir tozu da eriyerek dikie karmakta ve bu fazla
arl meydana getirmektedir. Bu sebepten tr demir tozlu elektrodlarn erime randman 120 %'nin
zerindedir. Bunun iin bu elektrodlara yksek randmanl elektrodlar ad da verilir.
Ark ile kesme
Ark ile kesmede prensip, elektrod le kesilecek para arasnda teekkl ettirilen arkn tesiriyle
metal veya alamn eriyerek birbirlerinden ayrlmasdr.
Ark ile kesme usullerini tarihsel geliim iinde yle snflandrabiliriz:
a- Karbon elektrod ile kesme
b-rtl elektrod ile kesme
c- Oksi-ark usul
d- Haval karbon ark ile kesme
Karbon elektrod ile kesme ileminde zeri bakr kapl grafit elektrodlar ve doru akm kullanlr.
Bu elektrodlarla yaplan kesmenin esas parann ksmen erimesine dayand iin kesilen dzeyler ok
kaba olur ve sonradan ilenmesine ihtiya vardr. Bu usul daha ziyade hurda kesilmesinde veya
delinmesinde kullanlr.
rtl elektrodla kesme
4 il 6 mm apnda asit, rutil, sellozik veya demir tozlu elektrodlar doru veya alternatif akmda
60 il 70 Amper/mm'lik bir akm yk ile kesme ileminde kullanlr. Bu ilem iin bu akm ykne
dayanabilecek penselerin kullanlmas gereklidir.
rtl elektrodlarla yaplan kesme, bir eritme ilemine dayanmaktadr. Dolaysyla kesilen
azlar kabadr, tala kaldrarak ilenmesi gerekir.
Oksi - ark usul ile kesme
Bu usul oksijenle kesmeye benzer; burada tavlama alevinin yerini elektrodla para arasnda
teekkl eden ark almtr. Ark meydana getirildikten sonra elektrodun ortasndaki delikten basnla
sevkedilen oksijen yanmay salar ve bylece para kesilmi olur.
Haval karbon ark ile (Arcair usul) kesme
Karbondan yaplm bir elektrod ve i paras arasnda teekkl ettirilen ark metali eritir ve ayn
anda pskrtlen basnl hava sv haldeki metali kesme blgesinden uzaklatrlr. Bu usulde metalin
oksitlenmesi mevzubahis deildir, metalin kaldrlmas basnl havann mekanik kuvveti ile salanr. Bu
usul daha ziyade paralara kaynak az ve oluk amak ve hatal kaynak dikilerinin sklmesi iin
kullanlr.
Elektrod ekirdek Teli Malzemesi

Yumuak eliklerin kaynanda, kullanlan, rtl elektrodlarn ekirdek tellerinin bileimi,

kaynak dikiinin zelliklerinin kabul edilebilir bir kalitede olabilmesi iin belirli snrlar iinde olmaldr.
Alam ve gayri safiyet elemanlarnn fazlal dikiin mekanik zelliklerine menfi ynde tesir eder.
Kkrt fazlal dikite gzenek ve atlak meydana getirir. Bu bakmdan elektrod tellerinde kkrdn
mmkn mertebe az olmas istenir. Karbon, silisyum ve manganez miktarlarnn da belirli snrlar iinde
olup bunlar amamas gerekir. Fazla karbon kaynak esnasnda elektrodun atlamasna ve etrafa
kvlcmlarn sramasna ve dolaysyla kaynaknn banyoya hakim olamamasna yol aar. Alam
elemanlarnn ok fazlalamas ayn zamanda dikite martenzit teekklne yol aar ki, bu da arzu
edilmez. Karbon manganez ve kkrt miktarlarnn kaynak dikiinde atlama meyline tesirleri aadaki
diyagramda toplu ekilde gsterilmitir.

0.50

0.6

0.,7
0.8
%Mn - miktar

0.9

Karbon, manganez ve kkrt miktarlarnn kaynak dikiinde meydana gelen atlamaya tesiri

C-0,05-0.09

S- 0,025 max.

Si-0,030 max

P- 0,025 max.

Mn-0,45-0,60

C4-0.15max.

ELEKTROD STANDARTLARI
Gnmzde en fazla kullanlan elektrod standartlar unlardr:
a- Milletleraras elektrot standard (ISO/TC-44/ SC3)
b-Alman normu (DIN 1913 -1975)
c- Amerikan standard (AWS A5.1-55T/ASTM A 223-55T).
ISO-standard

ISO 2560-1973'e gre, yumuak ve hafif alaml eliklerin elektrik ark kaynanda kullanlan
elektrodlar aadaki ekilde karakterize edilir.
Bunu bir misal zerinde inceleyelim ve misal olarak da E 43-2 R 22 Fe'i alalm.
Burada:
1- "E" harfi, bu elektrodun ekstrzyonla imal edilen bir elektrod olduunu gsterir.
2- "43" rakkam, daima iki rakamdan ibaret olup, 10 ila arpldnda kaynak yerinin (N/mm2)
cinsindenekme mukavemetini gsterir.
Kaynak yerinin ekme mukavemeti
E 430
E 431
E 431
E 433
E 434
E 435
E 510
E 511
E 512
E 513
E 514
E 515

430-510
430-510
430-510
430-510
430-510
430-510
510-610
510-610
510-610
510-610
510-610
510-610

20
22
24
24
24
18
18
20
20
20
-

+20
0
-20
-30
-40
0
-20
-30
-40

NOT: Bu deerlerde st tolerans +- 40 mm2'Iik bir deer kabul edilebilir.

Kaynak yerinin asgari uzama miktar ekme ve entik darbe mukavemetleri.
areti
0
1
2
3
4
5
6

Kopma Uzamas
Lo - 5d (%)
14
18
22
26
30
-

entik darbe
Mukavemeti kgf/cm2)
5
7
9
11
13
-

ekme
Mukavemeti (kgf/mm2)
41
44
48
52
56
60

3- "2" rakam, tek rakamdan ibaret olup kaynak yerinin hem asgari uzama hem de asgari entik
darbe mukavemetini gsterir.
4- "R" harfi rtnn karakterini ve yanndaki "160" rakam da elektrodun randmann gsterir
ve 110'un altndaki hi bir verim kullanlmaz, rty karakterize eden harfler
areti

Karakteri

A
AR
B
C
O

Asit (Demiroksitli)
Asit (Rutil)
Bazik
Sellozik
Oksit

R
Rutil (Orta kaln rtl)
RR
Rutil (Kaln rtl)
S
Dier tipler
5-"22" rakamnn birincisi kaynak pozisyonunu,
kinci de akm ekli kutup durumunu ve kaynak makinasnn bata alma gerilimini gsterir.
Kaynak pozisyonunu gsteren rakamlar
areti

Kaynak Pozisyonu

Btn kaynak pozisyonlar iin

Yukardan aaya dikel pozisyon hari, dier btn pozisyonlar

iin

Yatay ve oluk pozisyonlar iin

Oluk pozisyonlarnda i ke dikileri iin

Yukardan aaya dikey pozisyon hari, dier btn pozisyonlar

iin.

Akm ekil, kutup durumu ve kaynak makinasnn bota alma gerilimini gsteren rakamlar.
areti

Doru
akmda

Bota alma gerilimi

Alternatif akmda

0
1
2
3
4
5
6
7
8
9

(+)
(+) veya (-)
(+)
(-)
(+) veya (-)
(+)
(-)
(+) veya (-)
(+)
(-)

14 Volt
50 Volt
50 Volt
50 Volt
70 Volt
70 Volt
70 Volt
90 Volt
90 Volt
90 Volt

DIN 1913'e gre elektrodlarn fade tarz: Yeni DIN 1913'e gre "Yumuak ve hafif alaml
eliklerin kaynanda kullanlan ubuk elektrodlar "ubat 1976'dan sonra eskisine nazaran ok daha
yerinde olacaktr.
"ubuk elektrod E51 32 RR 11 160 DIN 1913"
Burada:
E: El ile yaplan ark kaynan gsteren iaretler ve daima da "E" harfi ile ifade edilir.
51: ki rakamdan ibaret olan bu ikinci grup iaret, kaynak yerinin ekme mukavemeti ile akma
snrn verir.
Tablo'da, el ile yaplan elektrik ark kaynandaki elektrodlarn, kaynak yerine ait oda
scaklndaki ekme ve akma mukavemetleri (N/mm2) cinsinden verilmitir.
Kaynak yerine ait ekme ve akma mukavemetleri.

aret
43
51

Oda scaklndaki
ekme mukavemeti
Akma
(N/mm2)
Mukavemeti (N/mm2)
430 il 550
360
510 il 650
380

32: ki rakamdan meydana gelen bu nc grup iaretin birinci rakam SO-Standardnda

olduu gibi, kaynak yerinin asgari uzama miktar ile entik darbe mukavemetini verir. kinci rakam ise
SO-Standardnda yoktur. zel olarak Almanlar ince taneli elikler iin bu ikinci rakama daha yksek bir
entik darbe mukavemeti ifade etsin diye norma eklemilerdir.
Birinci rakamda minimum entikli darbe mukavemeti 3,5 mkp/cm2'nin karl olan 28 Joule
(J)'dr. kinci rakamda ise minimum entik darbe mukavemeti 6 mkp/cm2'nin karl olan 47 Joule
(J)'dr.
Kaynak yerinin asgari uzama ve entik darbe mukavemeti (28 j)

Minimum
Minimum entik darbe
Uzama Miktar
mukavemeti olan 28 J'l u (Lo-5do) verecek deney scaklklar
1. rakam oda scaklnda (ISODeney paras)
(oC)
0
Herhangi bir deer verilmemektedir
1
22
+20
2
22
0
3
24
-20
4
24
-30
5
24
-40

Kaynak yerinin asgari u/ama ve entik darbe mukavemeti (47 J)

2. rakam oda scaklnda (ISODeney paras)
(oC)
0
Herhangi bir deer verilmemektedir
1
22
+20
2
22
0
3
24
-20
4
24
-30
5
24
-40
RR

: Elektrod rtsnn cinsini ve kalnln ifade eder.

Yeni normda aadaki tipler vardr:

A

: Asit karakterli rt.

: Rutil karakterli rt (ince ve orta kaln rtl).

RR

: Rutil karakterli rt (kaln rtl).

AR

: Rutil-Asit karakterli rt (kark tip).

:Sellozik karakterli rt.

R (C)

: Rutil Sellozik karakterli rt (orta kaln rtl).

RR (C)

: Rutil-Sellozik karakterli rt (kaln rtl)

: Bazik karakterli rt.

B (R)

: Bazik elemanlar ihtiva etmeyen bazik karakterli rt.

RR (B)

: Rutil-Bazik karakterli rt (kaln rtl).

11: Elektrodun klasn gsteren ve 1 'den 12'ye kadar devam eden 12 tip klas ifade eder.
160: Elektrodun verimini gsterir. Bilhassa yksek gl ve randmanl elektrodlar iin bahis
konusudur. Mesel, 160 rakam, bu elektrodun randmannn 155 % il 165 % arasnda olduunu ifade
eder.
Yeni DIN 1913'de, elektrodlarn rt kalnlklar iin aadaki deerler verilmitir.
D

rt ap

ekirdek ap oran

120 % il 155 % arasndaki ise, orta kaln rtldr. 3 ve 4. klas iin kullanlr.
155 % ise, kaln rtl olup 5 ila 12 arasndaki btn klaslar iin kullanlr.

imdi verdiimiz "E 51 32 RR 11 160" misalini inceleyelim:

51: ekme mukavemeti 510 ila 650 N/mm2 arasnda bulunmaktadr.
(E-51 akma mukavemeti ise en az 380N/mm2'dir.
32: Minimum kopma uzamas 24 % olup, 28 J'le tekabl eden entik darbe mukavemetinin
deney scakl -20oC'dr. 47 J'le tekabl eden entik darbe mukavemetinin deney scakl da O C'dr.

RR: Kaln rutil karakterli bir rtye sahiptir.

11: Klas grubu da 11'dir.
160: Randman 155 % ila 165 % arasndadr.
elik gruplar

elverili ubuk elektrodlar

AMERKAN STANDARDI:
Amerikan standardnda elektrodlar 4 rakaml bir say ile ifade edilir. Bata bulunan "E" harfi ark
kaynanda kullanlan bir elektrod olduuna delalet eder (Extruslon).
"60" bataki ilk iki rakam binle arpldnda, (lbs/sq.in) cinsinden kasnak yerinin asgari ekme
mukavemetini gsterir. Mesela: E60-60 000 PSI
"1" nc rakam kaynak pozisyonunu gsterir. yle ki:
1: Btn kaynak pozisyonlar iin.
2: Yatay ve oluk pozisyonlar iin.
3: Yalnz oluk pozisyonu iin.
"3" Drdnc rakam akm ekli kutup vaziyetini ve rt tipini karakterize eder.
rt tipi, akm ekli ve kutup vaziyetini karakterize eden iaretler (AWS-ASTM).

areti
0

rt tipi
Sellozik

Akm ekli ve kutup durumu

Doru akm, elektrod pozitif

(Sodyum
-silikat)
Sellozik
(Potasyum
silikat)
Rutil (Potasyumsilikat)
Rutil (Potasyum
silikat)

2
3

Kutupta
Doru akm, elektrod (+) kutupta
ve alternatif akmda
Doru akm (elektrod (-) kutupta
ve alternatif akmda.
Doru akm, Elektrod (-) kutupta ve alternatif akmda.

KAYNAK MAKNALARI AKIM MENBAILARI

Elektrik ark kaynanda kullanlan akm melihalarnn fonksiyonu, kaynak ark iin lzumlu
elektrik enerjisini salamaktr. Ayrca her akm menbann kullanlan kaynak usulne gre, aadaki
nemli hususlar yerine getirmesi gerekir.
a) Ayarlanan kaynak akm iddetini sabit tutmak,
b) Ark boyunu sabit tutmak,
c) Arktaki metal geiine tesir etmek,
d) ebeke gerilimini snrlandrlm bota alma gerilimine evirmek.
Bu saydmz hususlardan genel olarak akm menbann statik ve dinamik karakteristikleri
sorumludur.

Bir

kaynak

makinasnn

statik

ve

dinamik

karakteristikleri

tamamen

elektrik

karakteristiklerdir ve akm menbann belirli bir usul iin uygunluunu tayin eder. Statik ve dinamik
karakteristik mefhumu ayn zamanda kaynak makinasnn zelliklerini de tespit eder. yle ki:
a) Arkn tutuma kabiliyeti,
b) Arkn kararl,
c) Srama nispeti ve teekkl,
d) Arkn sertlii... gibi.
Bugn bir kaynak makinasnn zelliklerini laboratuarda yaplan llerle tespit etmek
mmkndr.
Elektrik ark kayna makinalar, genel olarak yksek gerilim ve dk akm iddetinde bulunan
ebeke akmn, dk gerilimi yksek akm iddetindeki kaynak akmna eviren vastalardr. El ile
yaplan normal ark kaynanda ark gerilimi 25 il 55 volt ve akm iddeti de 10 il 600 amper arasnda
deiir. Kaynak makinalar ayrca, kullanlan elektrodun apna uygun bir akm iddeti tatbik edebilecek
bir ayar tertibat ile tehiz edilmitir.
Elektrik ark kaynan hem doru hem de alternatif akmda yapmak mmkn olduundan, kaynak makinalar da iki ana gruba ayrlr.
A- Doru akm veren kaynak makinalar. Kaynak jeneratr ve kaynak redresrleri.
B- Alternatif akm kaynak makinalar. Kaynak transformatrleri.

BALICA DORU AKIM KAYNAK MAKNALARI UNLARDIR:

a) Motor-Jeneratr gruplar,
Motor jeneratr gruplarnda trifaze ebeke akm ile beslenen bir elektrik motoru ve buna
dorudan doruya bal bir kaynak dinamosu vardr. Bu ar konstrksiyonlar yalnz zel hallerde
kullanlr.
b) Tek mahfazal jeneratrler
Tek mahfazal jeneratrlerde trifaze ebekeye bal bir elektromotor ve kaynak dinamosu
vardr. Motor ile dinamo ayn mile monte edilmitir. Motor jeneratr gruplarnda olduu gibi arada bir
kavrama yoktur.
c) Kaynak jeneratrleri
Kaynak jeneratrleri bir benzin veya Diesel motoru le tahrik edilir. Bu jeneratrler ebeke
akmna ihtiya olmadan istenen yerden kullanlabilir.
d) Kaynak redresrleri
Kaynak redresrleri bir trifaze kaynak transformatr ile alternatif akm doru akma eviren bir
redresr-den ibarettir.
Kaynak redresrleri, jeneratrler gibi trifaze ebekeye balanr. Fazlar eit olarak yklenir.
Redresrler iki ksmdan ibarettir. Birinci ksm fazl bir transformatr olup, dorudan doruya
ebekeye balanr. Bu transformatr ebeke akmn, kaynak akmna evirir. Yani gerilimi drr ve
akm iddetini ykseltir. kinci ksm da redresrdr ve alternatif akm doru akma evirir. Bir doru
akm kaynak jeneratr nasl altrlr?
Makinay ebekeye balyan alter baslmadan evvel, makinann alteri sfr konumuna getirilir.
Makineye akm verilir. Sonra makinann alteri yldz durumuna evrilir. Bu ekilde makina devir
aldktan sonra alter gen konumuna getirilir. Bundan sonra makina kaynak iin hazr durumdadr.
Kapamak iin ise makinann alteri saat ynnde evrilerek sfr konumuna getirilir. Sonra akm
veren alter kapatlr.
Doru akm kaynak makinalarnn bakm: Kaynak makinalar youn bir bakm gerektirmemelerine ramen kullanma sresince aadaki hususlara dikkat edilmelidir:
Elektrik kaynak makinalarnn yataklar umumiyetle 2000 il 3000 alma saatinden sonra
benzin veya benzolle temizlenir ve asitsiz yeni bir yala yalanr. Yataklarn temizlenme ve
yalanmasnda ayrca makinann kullanma artlarna da riayet etmek icabeder.
Kaynak makinalarn temiz tutmak iin evvel kaynak atlyelerinin temiz olmas lazmdr. Zira
tozlu kabinelerdeki tozlar makinalarn hassas ksmlarna (sarglar, kolektr gibi) toplanr. Makinann d
ksmlar haftada bir toz bezleriyle temizlenir. Bundan baka 6 ayda bir defa da makinann her taraf,
kuru basnl hava yardmyla temizlenir. Kullanlan havann rutubetli olmamas ve basncnn da azami
2 atmosferi gememesi gerekir.

Kolektr sk sk gzden geirilerek durumu incelenmelidir. Bazen kmr bastran yaylar iyi
oturmaz ve dolaysyla kafi derecede bir yay basnc salanamaz. Bu takdirde kolektrlerde kvlcmlar
hasl olur ve bazen da ark tutmaz. Kmrlerin yay basnc asgariye ininceye kadar kullanlmas doru
deildir. Normal anma sonunda yenileriyle deitirilmesi gerekir. Yeni kmr takarken, kmrn
kolektre uymasn temin maksadyla kolektrn zerine ince bir zmpara kd sarlr ve sonra
makinann motoru elle birka devir evrilerek yeni kmrler altrlr. Altrma muamelesinden sonra
zmpara kd karlr ve basnl hava ile tozlar temizlenir. Bu tarzda altrlan kmrlerin iyice
uymas in makina bir iki saat bota altrlmaldr.
Kaynak jeneratrlerinin genel zellikleri unlardr:
a) Her eit elektrodla kaynak yaplabilir.
b) Elektrik motoru le tahrik halinde fazlar eit yklenir.
c) Pahal makinalardr. Bakm masraflar yksek ve mrleri ksadr.
d) Randmanlar dktr (45 il 65 %)
e) Bota alma sarfiyat yksektir. (1 il 2,5 Kw)
f)

Ark flemesine sebebiyet verirler.

g) G faktr (Cos) iyidir.

h) Bota alma gerilimi yksektir.
i)

Kazan ve gemi kabineleri gibi dar yerlerin kaynanda kullanlabilir.

yi bir kaynak jeneratrnn aadaki zelliklere sahip olmas istenir:

a) Btn akm aralklarnda yi bir kaynak zellii.
b) Btn elektrodlarla kolayca kaynak yapabilme zellii (Normal ve zel elektrodlar gibi).
c) Kaynak akmnn kademesiz olarak ayarlanabilme zellii.
d) Yksek verimle alabilme zellii.
e) Bota alma sarfiyatnn az olmas.
f)

Byk bir akm ayarlama aral.

g) Kolay tanabilme zellii.

h) Yksek akm iddeti istendiinde paralel balanabilme zellii
i)

yi bir havalandrma ve soutma zellii.

j)

Toza ve yamur suyuna kar iyi bir muhafaza.

k) Kmrleri kolayca deitirebilme,

l)

Krenle tanabilme kolayl

m) cab halinde kuyruk milinden tahrik edebilme imkn.

n) Kolay kutup deitirebilme imkn.
o) Her gerilimdeki ebeke akmna kolay balanabilme kolayl.
Kaynak redresrlerinin umumi zellikleri unlardr:

a) Trifaze ebeke eit olarak yklenir

b) Bota alma sarfiyat azdr (0,5 il 1,0 Kw).
c) Randman, jeneratrlerle nazaran daha yksektir. (55 il 70%)
d) Dnen aksamlar mevcut olmadndan sessiz alr ve uzun mrldr.
Kaynak redresrleri ile jeneratrlerin mukayesesi. Bu mukayeseyi aadaki bakmlardan
yapmak gerekir.
a) Kaynak kabiliyeti
Bu bakmdan ikisi arasnda bariz bir fark yoktur,
b) letme artlar
Redresrler tozlu bir ortamda kullanld zaman; soutma elemanlarnn bozulma ve arza
kendini gsterir. yi muhafaza altna alnmam jeneratrler de toza kar hassastr. Dier taraftan
redresrler sessiz bir alma salar,
c) mr
Kaynak redresrler inde, redresr plakalar (elemanlar) 10000 il 15000 saatlik bir alma
mrne sahiptir.
d) G
Tecrbeler, selenyumlu redresrlerin verimlerinin % 1-10 jeneratrlerden daha dk olduunu
gstermitir. G faktr redresrlerde 0,5-0,7 jeneratrlerde ise 0,5-0,9 arasndadr.
e) Enerji sarfiyat
Enerji sarfiyat genel olarak kullanlan kaynak akmna baldr. 8 saatlik bir alma sresinde
ve genel olarak % 60 devrede kalma mddetinden bu sarfiyat, jeneratrler ile redresrlerde hemen
hemen ayndr,
f)

Arlk, hacim ve makina maliyeti

Silisyumlu redresrlerin jeneratrlerle takriben ayn arlk ve ebatta olmalarna ramen,

selenyumlular takriben % 20-30 daha byk ve daha ardrlar.
300 amperlie kadar olan jeneratr ve redresr fiyatlarnda byk bir fark mevcut deildir, daha
byk tiplerde fiyat bugn jeneratrn lehinedir.
Alternatif Akm Kaynak Makinalar (Kaynak transformatrleri)
Kaynak transformatrleri trifaze ebekenin yalnz iki farzna balanr ve ebeke akmn kaynak
akmna evirir. Kaynak devresindeki yani sekonder taraftaki akmn cinsi alternatiftir. Transformatr
kaynaa hazr bir duruma getirmek iin alma kolunu evirmek kafidir.
Kaynak transformatrlerindeki akm ayar yle yaplr:
a) Sekonder veya primer devredeki sarm saylarnn bir ksmn devreden kararak veya
devreye sokarak,
b) Sekonder devreye hava aral deien bir sarg ekleyerek.

c) Yalnz hava araln deitirerek,

d) Primer devredeki sargnn yerini deitirerek,
e) Aky, devreye thal eden salardan mteekkil bir ara para ile deitirerek.
Kaynak transformatrlerinin umumi zellikleri unlardr:
a) Ucuz makinalar olup, bakm masraflar az ve mrleri uzundur.
b) Az yer igal eder, hafiftirler.
c) Randman yksektir (75 il 95 %)
d) Bota alma sarfiyat azdr (azami 0,25 Kw).
e) Fazlar eit yklenmez.
f)

Kondansatr kullanlmazsa g faktr (Cos) kktr.

g) Yalnz zl ve rtl elektrodlar kullanlr,

h) Bota alma gerilimi yksektir.
i)

Ark az flenir.

j)

Bakr, hafif madenler, yksek alaml eliklerin kayna iin msait deildir.

k) Alternatif akm tehlikeli olduundan dar yerlerde ve kazan kaynaklarnda kullanlmaz.

Doru ve alternatif akm le kayna kaynak teknii, elektrod teknik ve ekonomik adan
mukayese edildiinde u hususlar ortaya kar:
Doru ve alternatif akm ile kaynan kaynak teknii asndan mukayesesi
a) Arkn kararll
Genel olarak ark hem doru hem de alternatif akmda ayn derecede kararl olarak yanar.
Normal rtl elektrodlarla alternatif akmda kaynak yapld zaman, arkn kararllna tesir eden
nemli bir faktr gze arpmaz.
b) Tutuma zellii
Doru akmla kaynakta, genel olarak btn elektrod tipleri iin tutuma zellikleri gayet iyidir.
Transformatrlerde yeter derecede bir tutuma gerilimine sahip olduklar zaman, iyi tutuma zellikleri
salar. 2,5 mm'den daha ince apl elektrodlar, doru akmda iyi tutuma zelliine sahip bulunmalarna
ramen, alternatif akmdaki tutuma zellikleri fenadr. Bu mahzur da kaynak transformatrnn yi bir
yksek frekans cihaz ile takviyesi neticesinde bertaraf edilir.
c) Arkn flemesi
Doru akm ile yksek akm iddetinde kaynak yapld zaman bilhassa ksa kaynak
dikilerinde ekseriye dikiin banda ve sonunda kuvvetli bir ekilde ark flenir. Buna mukabil alternatif
akmda byle bir fleme yoktur. Alternatif arknda flemenin meydana gelmemesi, arkn daha sakin
yanmasn salar ve dolaysyla da dikiin kenarnda yanma entikleri hasl etmez. Bu ark flemesi ayn
zamanda kuvvetli bir srama kayb 10 %'a erimekteydi. Bugn ise modern elektrodlarn
gelitirilmesiyle srama kayb 4 %'nin altna dmtr.

d) Kutup durumu
Doru akmda elektrodu istenen kutba balama imkan mevcuttur. Bylece btn tip
elektrodlarla kaynak yaplabilir. Halbuki alternatif akmda elektrodu istenen kutba balama imkan
yoktur.
e) Eritme gc
Umumiyetle modern tip elektrodlarla doru akmda yaplan kaynakta eritme gc, alternatif
akmla yaplan kaynaa nazaran azami 2 % daha fazladr. Baz zel elektrodlarda eritme gc daha da
yksektir. Bu da doru akmda kaynak sresinin alternatif akma nazaran takriben 5-10 % daha az
olduunu gsterir.
Alternatif akmda statik karakteristiin daha dikey olmas dolaysyla bota alma gerilimi de
yksek olduundan, yksek gl elektrodlarla ve hzl kaypakta 30-40 volt gibi ark gerilimine dme
avantaj

salar.

Zira

bir

transformatrdeki

akm

d,

den

karakteristikli

bir

kaynak

jeneratrndekinden daha azdr. Mesel, bir elektrodla 25 volt ark geriliminde ve 150 amper akm
iddetinde kaynak yaplsn. Bunun iin kaynak transformatrnde 160 amper ve kaynak jeneratrnde
de 190 ampere ayarlama yapmak icap eder. Her iki akm ayarnda da ark gerilimi 25 volttur. Bir
transformatrn verebilecei azami akm iddeti ile ancak yava olarak kaynak yaplabilir. Hlbuki ayn
elektrodla ve ayn akm iddeti ile transformatrde daha kolay kaynak yaplr. Bu takdirde, bu elektrod
iin transformatrle, jeneratre nazaran daha yksek bir eritme gc elde edilir.
f)

Kaynak dikiinin kalitesi

Kaynak dikiinin kalitesi bakmndan, doru ve alternatif akm ile yaplan kaynaklar arasnda bir
fark yoktur. Her kisinde de kalite ayndr.
g) Netice
Kaynak teknii bakmndan doru ve alternatif akm ile kaynan farklarn yle hulasa
edebiliriz.
g1-2,5 mm. apa kadar elektrodlarla yaplan ince sa kaynaklarnda genel olarak doru akm
kullanlmal.
g2-2,5 mm'den daha kaln apl elektrodlarla yaplan kaynakta doru ve alternatif akm ayndr.
g3- Derin nfuziyet elektrodlar ve yksek akm iddeti ile yaplan kaynaklarda, doru akmda
arkn flenmesi fazla olduundan, alternatif akm kullanlmaldr.
g4- Kutup deitirmek bahis konusu olduu zaman, doru akm tercih edilmelidir.
Doru ve alternatif akm ile kaynan elektroteknik bakmdan mukayesesi
a- G faktr
G faktrnn (Co) jeneratrlerde takriben 0,8 olup, kondansatrl transformatrlerde de
0,7'dir.
b Verim

Kaynak jeneratrlerinde verim 0,5 civarndadr. Buna ramen transformatrlerin verimi daha
yksek olup, takriben 0,8'dir.
c- ebekeye balama
Kaynak jeneratrleri trifaze ebekeyi eit olarak ykler. Hlbuki monofaze kaynak
transformatrleri ebekeyi eit olarak yklemez.
Doru ve alternatif akm le kaynan ekonomiklik bakmndan mukayesesi
a) Alm fiyat
Avrupa'da kaynak transformatrlerinin alm fiyat ayn gteki bir kaynak jeneratrnn fiyatnn
1/2 il 2/3 arasnda deiir.
b) Bakm masraf
Transformatrlerde mteharrik ksmlar bulunmadndan, bunlarn bakm masraf ok azdr.
Buna mukabil kaynak jeneratrleri daha ok bakma ihtiya gsterir.
c) Enerji masraf
Genel olarak bir kaynak jeneratr ayn gl kaynak transformatrnden 60 % kadar fazla
elektrik enerjisi sarf eder.
d) Elektrot masraf
Bugn, doru ve alternatif akm da ayn tip rtl elektrodu kullanmak mmkn olduundan,
kullanlan elektrodun masraf bakmndan ikisi arasnda bariz bir fark yoktur.
alma Karakteristikleri
Akm iddeti
Elektrik ark kaynanda dk gerilimli ve yksek iddetli akm kullanlmaktadr. Pratikte
kaynaklar tel apnn mm.si bana 40-50 Amper aras bir deer seerler. Kaynak iin gerekli s, i
paras ve elektrod arasnda bu akm vastas ile teekkl ettirilen ark tarafndan salanmaktadr.
Qcal/san-0.239 VI

V-Volt
t-Amper/san

Tabiatyla ark enerjisinin hepsi sya dnmektedir. Bunun bir ksm nm olarak etrafa
yaylmaktadr.
Yukarda forml gsterildii ekilde etkileyen faktrlerden olan ark gerilimi (ark gerilimi ile ilgili
ksma baknz) belli bir elektrod iin akm iddetinin ve ark boyunun fonksiyonu olarak deimektedir.
Kaynak teknii ynnden ark boyu belli snrlar iinde kalmaktadr, u halde ark gerilimi deiimine en
iddetli tesiri akm iddeti icra etmektedir. Bu duruma gre kaynaa tatbik edilen s ark gerilimi ve akm
iddeti ile deitiinden, akm iddetinin bir fonksiyonudur.
Kaynak dikiinin nfuziyeti, elektrodun ergime gc tamamyla kaynak blgesine tatbik edilen
s enerjisinin bir fonksiyonudur.

Elektrik ark kaynanda, seilen akm iddeti elektrod apnn mm. bana gre hesaplanr.
yle ki:
zl ve nce rtl elektrodlarla mm. bana 30 il 35 amper
Orta kaln rtl elektrodlarda mm. bana 35 il 40 amper
Kaln rtl elektrodlarda mm. bana 40 il 45 amper.
Ark Gerilimi
Ark gerilimi U aadaki bant vastas ile ifade edilir.

Burada:
K: elektrod ekirdek metalinin cinsi ile ilgili bir sabitedir.
1: Milimetre olarak ark boyu l: Kaynak akm iddeti d: Mm. olarak elektrod ekirdek teli ap.
Yukarda verilmi olan ifade eletirilirse
a Belli aptaki bir elektrodla kaynak yapldnda ark boyu sabit kalmak art ile, akm iddeti
ykseldike, ark gerilimi de, akm iddetinin fonksiyonu olarak ykselmektedir.
b- Belli bir akm iddeti de, ark boyu sabit kalmak artyla elektrod ap deitiinde, ap
bydke, ark gerilimi dmektedir.
c Belli aptaki bir elektrodla, belli bir akm iddetinde kaynak yapldnda, ark gerilimi, ark
boyu ile doru orantl olarak deimektedir.
Yukarda izah edildii gibi gerilime tesir eden en byk iki faktr akm iddeti ve ark boyudur.
Akm iddetinin tesirini, akm iddeti ile ilgili ksmda mtala edeceimizden imdi ark boyunun
arttrlmas neticesinde meydana gelebilecek hususlar gzden geirelim.
Ark boyu kaynak kalitesine etki eden en byk faktrlerden birisidir; yle ki, elektrodun u
ksmndan yanan rt, cruf haline geerken ayn zamanda bir koruyucu gaz neretmekte ve ark
blgesinde, koruyucu atmosferi haiz bir konu meydana gelmektedir.
Kaynak esnasnda ark boyunun elektrod apnn yansna eit olmas arzu edilir. Bu ark boyu
uzun tutulduu zaman kaynak blgesinde sramalar meydana gelmekte ve ayn zamanda banyo
atmosferin menfi tesirlerinden korunmamakta ve diki iinde cruf paracklar kalmaktadr. Ancak
rntgenle tespit edilebilen bu cruf paracklarn temizlemek iin kaynak dikiini skmekten baka are
yoktur.
Ark boyu normalden daha ksa tutulduu hallerde, kaynak elektrodu sk sk banyoya temas
ettirmekte ve elektrod kaynak dikiine yapp kalmaktadr. Bu ekilde yapma noktasnda hem cruf
diki iinde kalmakta ve ayn zamanda da dikiin niformluu da bozulmaktadr. Bu halde de cruf

normal halden daha zor kalkmaktadr.

Birletirme ekilleri
Kaynak tekniinde kullanlan balca birletirme ekilleri unlardr:
a) Aln birletirmeleri
b) ke birletirmeleri
c) D ke birletirmeleri
d) Bindirme birletirmeler
Kaynak pozisyonu
Muhtelif tipte i paralarn kaynakla birletirmek iin kullanlan kaynak pozisyonlarn u ekilde
gruplayabiliriz:
a) Yatay kaynak
b) Dey kaynak
c) Tavan kayna
d) Korni kayna
Yatay kaynan her tip elektrodla gerekleebilmesine ramen, dey, tavan ve korni
kaynaklarnda baz hususiyetler arzeden elektrodlara ihtiya vardr. Bu gibi yerlerde kullanlacak olan
elektrodlarn cruflarnn viskozitelerinin katlamalar esnasnda ani art gstermesi ve ok ksa bir
sre sv halde kalmas gereklidir. Aksi halde cruf akar ve koruyucu vazifesini yapamaz. Buna ilaveten
kaynak metalinin fazla akc yani yksek scaklkta olmamas arzu edilir. Kaynaklar bu tip kaynaklarda
dk akm iddeti ile alrlar. Gene bu tip kaynak pozisyonlarnda dzgn grnl diki elde
etmek, hem elektrod cinsinin ve hem de kaynaknn el hareketlerinin bir fonksiyonudur.
Elektrodu tututururken (yani kaynaa balarken), ark tekil etmek iin iki imkn vardr. Ya
elektrod bir kibrit gibi paraya srtlr ya da vurularak ark tekil edilir. Bazik elektrodlar mstesna
dierlerini gerek srterek gerekse vurarak tututurmak arasnda bir fark yoktur. Bazik elektrodlar
vurarak yukar ekmek suretiyle tututurulursa, ark boyu uzar ve kaynak yerine hava girerek gzenek
teekklne sebep olur.
Elektrik ark kaynanda daima soldan saa doru kaynak yaplr. Solaklarda bu istikamet
terstir.
Kaynan pozisyonuna, pasonun ekili yerine ve cinsine gre elektroda eitli hareketler
verilir. Mesel, yatay pozisyonda bir kk pasosu dz olarak ekildii gibi, kapak pasosunun ekiliinde
de elektroda sa-h'-sollu hareketler verilerek kaynak yaplr.
Crufun temizlenmesi bakmndan en kolay olan yatay kaynaktr; bunu takiben sra ile tavan
kayna, korni kayna ve dey kaynak gelmektedir. Yalnz urasn da unutmamak lazmdr ki belirli

bir diki boyu iin kaynak sresi de muhtelif pozisyonlarda farkldr.

Seri imalat yapan fabrikalarda niversal kaynak pozisyonerleri kullanarak kaynak dikilerinin
mmkn olduu kadar yatay hale getirilmesi salanmaktadr. Fakat bu tabiatyla antiyede yaplan elik
inaat, stasyoner tank ve tesisat ilerinde mmkn deildir. Byle hallerde ancak, alma ekline
uygun karakterlerde elektrod ve iyi olarak ayarlanm alma karakteristikleri ile dzgn kaynak
dikileri elde edilebilmektedir.

Elektrik ark kaynanda elektroda verilen balca hareket ekilleri

Elektrik Ark Kaynanda Kaynak Azlarnn Hazrlanmas
Kaynak azlarnn hazrlanmasnda esas olarak sa kalnl nazar itibara alnr ve DIN 8551'e
gre aadaki esaslar dahilinde hazrlanr.

KAYNAK HATALARI
Esas itibariyle iki grup hata mevcuttur. Birinci grup gz veya pertavszla kolayca grlebilen d

hatalar, ikinci grupta gz kontrol ile tespiti imkansz olan i hatalardr. Bu hatalarn balcalar aada
verilmitir.
a- Nfuziyet azl
b Kesitte birleme azl
c Yanma entikleri
d Bindirme dikilerde levha kenarlarnn erimesi
e Kaynak dikiinin tamas
f Cruf kalntlar
g Gzenekler
h Fkrma
i atlaklar
k-Hatal kaynak ekli ve ebad
mSramalar
Nfuziyet azl
Bu hata, erimenin btn malzeme kalnl boyunca olmamas sonucunda meydana gelir ve
balantnn alt ksmlarnda krlmay tevik eden oyuk ve entikler hasl olur. Elektrik ark kaynanda
aadaki sebepler nfuziyet azln husule getirir:
a) Birletirme yerinin ekline uygun bir elektrot apnn seilmemesi
b) Akm iddetinin uygun seilmemesi
c) Uygun bir kaynak aznn almamas
d) Kk pasosunun fena ekilmesi Aln kaynanda tam bir nfuziyet elde etmek in,
birletirmenin alt (yani dier yz) bir keski veya oksijen rendesi ile temizlenir sonra da
alan bu oyuk ek bir paso ile doldurulur.
Nfuziyet azl hatasnn balangta meydana gelmemesi iin, aln birletirmelerinde azlarn
titizlikle hazrlanmas ve iki para arasnda da uygun bir araln braklmas icab eder.
Ke birletirmelerinin ark kaynanda (elektrik), dk akm iddeti veya lzumundan kaln bir
elektrodun kullanlmas, dipte bir nfuziyet azlna sebep olabilir. Mamafih daha ince apl bir
elektrodun kullanlmas, her zaman nfuziyeti slah etmez. in hacmine ve s kabiliyetine gre uygun
apta bir elektrodun kullanlmas gerekir. Baz hallerde de ok dk bir akm iddeti, dipte bir boluk
braklarak birletirilen iki para arasnda, kaynak metali bir kpr kurar. Genel olarak, ke
kaynaklarnn oluk vaziyetinde kaynak edilmesi lazmdr.
Nfuziyet azlndan mtevellit hata bertaraf edilmedii takdirde; bilhassa dikiin yorulma
mukavemeti ciddi bir ekilde der ve diki eilmeye zorlandnda dipteki oluk ve entikler krlmay
tevik eder ve birletirme bu ksmdan atlayarak kolayca krlr.

Nfuziyet azl
Kaynak keskindeki birletirme azl
Kaynak metali ile esas metal veya esas metal ile esas metal veyahutta st ste ylan kaynak
metaline ait pasolar arasnda birlemeyen ksmlarn bulunmas, bu hatay dourur. Birleme azlna
ekseriya cruf, oksit, kav veya dier demir olmayan yabanc maddelerin varl sebebiyet verir. Bu
maddeler, esas metal veya ilave metalin tamamen erimesine mani olduundan kifayetsiz bir birletirme
meydana gelir.
Kaynak kesitindeki birleme azlndan mtevellit hatalar, genel olarak sac veya ekilen
pasolarn dikkatlice temizlenmesi ile nlenebilir. ok pasolu elektrik ark kaynanda, mteakip pasolar
ekilmeden evvel, cruf iyice temizlenmelidir. Gerektiinde talanmal veya keskilenmelidir.
Bu hatann kaynak esnasnda nlenebilmesi iin, uygun akm iddeti ve ksarak boyu ile
almak ok nemlidir. Fazla dk akm iddeti kifayetsiz bir birleme meydana getirebilecei gibi,
ok yksek akm iddeti de elektrodun abuk erimesi dolaysyla ayn hadiseye sebebiyet verebilir.
Elektrod ok abuk eriyince, kaynak fazla sratle kaynak yapma hevesine kaplr ve eriyen kaynak
metali esas metal erime derecesine ykselmeden (daha dorusu zaman buna kifayet etmediinden) st
ste ylr.
Kaynak kesitindeki birleme azl, hem statik ve hem de dinamik zorlamalarda byk apta
balantnn mukavemetini drr. Bu hatay bertaraf etmek iin, kaynak dikiinin hatal ksmlarnn
tamamnn sklp yeniden kaynak edilmesi gerekir.

Kifayetsiz erime (ematik)

Yanma oluklarnn meydana geli nedenleri -Bu hata, kayna mteakip esas malzemede ve
dikiin kenarlarnda oluk veya entik eklinde gzkr. Oluklar ya diki boyunca devam eder, ya da
kesikli vaziyettedir.
Aadaki faktrler yanma oluklarnn teekklne sebep olur:
a- Akm iddetinin yksek seilmesi

b- Kaynaknn fazla sratle almas

c- Elektrodun fazla zikzak hareketler yapmas
d- Elektrodu kaynak esnasnda yanl bir ayla tutmak
e- Esas metalin ar derecede pasl veya elektrodun rutubetli olmas.
Dinamik zorlamaya maruz kalan entikli kaynak dikilerinin mukavemeti gayet zayftr. Bu
bakmdan en ufak bir entie veya olua msaade edilmemelidir.
Yanmadan mtevellit entik veya oluklar bir ek paso ile doldurulmak suretiyle tamir edilebilir. Bu
ilave pasonun ekilmesinde birlemeye tesir edecek cruf ve sair pislikler iyice temizlenmeli ve cab
halinde keski le karlmaldr.

Devaml yanma oluklar (ematik)

Bindirme dikilerde levha kenarlarnn erimesinin sebepleri
Bu hata, kaynak esnasnda bindirilen sacn serbest kenarnn erimesi ile meydana gelir. Elektrik
ark kaynanda levha kenarlarnn erimesine, yanl tatbik edilen elektrod hareketi, kifayetsiz bir
bindirme veya sac kalnl ile uygun olmayan bir elektrod apnn seilmesi sebep olur.
Kaynak esnasnda bindirilen kenarn erimesi, diki yksekliini azaltr. Bu da dikiin statik ve
dinamik mukavemetini drr. Bu hata tekrar kaynakla doldurulmak Sureti ile bertaraf edilir. Yani diki
bylece eski kalnlna ibla edilmi olur.
Kaynak dikiinin takn olmas
Arada bir birleme olmadan kaynak metalinin esas metal zerine tamas bir kaynak hatasdr.
Bu tama, ya mnferit noktalarda ya da btn diki boyunca meydana gelebilir. Daha ziyade ke
kaynaklarnda meydana gelen tama hadisesi, dikiin lzumundan fazla kabarmas eklinde kendini
gsterir. Ark kaynanda yanl el hareketi tamaya sebep olur. Bilhassa yatay ve dey dzlemdeki
yatay dikilerin (korni) kaynanda, elektrodun hareketine ve tutulu asna dikkat etmek lazmdr.
Lzumundan fazla kaln elektrod kullanlmaktan kanlmaldr. Tamann nlenmesinde akm iddetinin, uygun seilmesi ve ksa ark boyu ile almann da nemli tesiri vardr. Akm iddeti ykselince
veya ark boyu artnca tama hadisesi kendini gsterir.
Tamalar bilhassa dinamik zorlamalarda, ykleme artlar bakmndan tehlikelidir. Zira bu gibi
noktalarda bir gerilme ylmas meydana gelir. Kaynak kesitinde bir azalma yoksa tamalar statik
yklemede nemli bir mahzur tekil etmez.
Tamadan mtevellit hatalar, bir keski veya tala beraber bertaraf edilebilir. Yalnz bu kaldrma

ameliyesi esnasnda, diki veya esas metalin zerinde derin iz brakmamaya dikkat edilmelidir.
Cruf kalntlarna nerede tesadf edilir.
Bu hataya elektrik ark kaynanda tesadf edilir. Cruf kaynak ilemi mddetince ark tarafndan
erimi banyonun ierisinde dalabilir. Bu durumda diki boyunca yaylm ince bir cruf bakiyesi gze
arpar. Ayrca muntazam ekilmeyen kk pasolarnn sebep olduklar yanma oluklarnda da cruf
toplanabilir. Bu takdirde, cruf kalnts, devaml veya kesik hatlar eklinde kendini gsterir. ok pasolu
kaynakta, bir pasodan dierine geerken kaynak crufu iyice temizlemezse iki paso arasndaki cruf
kalr. Kaynak, mteakip pasoyu ekmeden evvel dikiteki crufu eki, keski veya tel fra ile
tamamen temizledii takdirde, bu hata nlenmi olur.

Cruf kalntlar (ematik)

ok defa cruf kalnts ile nfuziyet azl birbirine baldr. Bu bakmdan nfuziyet azlna
sebebiyet verebilecek aadaki faktrlere dikkat etmek icabeder.
a- Hibir zaman kaln apl elektrod kullanlmamaldr.
b- Az as doru seilmelidir.
c Kaynak esnasnda elektroda uygun bir hareket verilmelidir.
d Elektrod i paras arasndaki a uygun seilmelidir.
e Kk pasosu iyi ekilmelidir.
Bir kaynak dikiinin ierisinde bulunan byk ve gayri muntazam dalm ve sralar halindeki
cruf artklar balantnn homogenliini bozduu gibi, mukavemetini de drr. Bu kalntlar bazen
klcal atlaklarn meydana gelmesine sebep- olur. Mamafih baz seyrek dalm ufak ve kresel cruf
kalntlar, birletirmenin statik mukavemetine tesir etmediinden nazar itibara alnmayabilir.
Cruf kalntsn ihtiva eden ksm kartlarak, yeniden kaynak yapmak suretiyle bu hata
bertaraf edilebilir.
Kaynak dikilerinde gzenekler
Kaynak esnasnda vuku bulan kimyasal reaksiyonlardan serbest kalan gazlarn erimi metalin
ierisinde skmas gzenekleri meydana getirir. Bu gzeneklerin meydana gelmesine tesir eden birok
faktrler mevcuttur. Bunlarn balcalarn yle sralayabiliriz:
a Esas metalin kimyasal terkibi

b Bilhassa esas ve kaynak metalinin ihtiva ettii kkrt miktar. Kkrt miktarnn artmas,
dorudan doruya gzeneklerin olumasna sebep olur.
c Elektrod rtsnn rutubetli olmas
d Dk akm iddeti ile alma
e ok uzun veya ok ksa ark boylar ile kaynak yapma
f Erimi kaynak banyosunun abuk katlamas.
g- Kaynak azlarnn kirli olmas
Bir kaynak dikiinin ierisinde bulunan gzenekler, dikiin tayc kesitini azalttndan
mukavemetini drr ve ayn zamanda mahalli gerilme birikmelerine sebep olur. Dolays ile de
balantnn mekanik zelliklerini fenalatrr. Gzenekler bilhassa yorulma mukavemetini azaltan bir
tesir icra eder. Fakat dalm gayet kk gzenekler, birletirmenin statik mukavemetinden fazla bir
etkide bulunmazlar.
Fazla gzenek ihtiva eden dikiler kartlarak yeniden kaynak yaplabilir.
Fkrma nasl meydana gelir?
Fkrma, katlamay mteakip krater halinde kaynak dikiinin arka tarafnda meydana gelen
bir hatadr. Bu hataya erimi metalin katlamas esnasnda, intiar eden gazlar sebep olmaktadr.
Genel olarak bir kaynak dikiinin katlamas esnasnda aadaki hallerle karlalabilir:
a- Sv metal ierisinde bulunan veya absorbe edilen gazlarn miktar az olup, katlama
srasnda tamamen intiar eder. (Salam kaynak dikiler)
b- Gazlarn miktar olduka fazla ve katlama sresi de olduka ksa ise, gazlar katlaan
banyonun ierisinde kalarak nemli miktarlarda gaz kabarcklarnn teekklne sebep olur.
c Gazlarn miktar olduka fazla ve katlama sresi de olduka uzun ise, gazlar fkrma
yaparak dar kar.
elikler de gaz teekklne karbonun redkleyici reaksiyonu sebep olur.
feO-C-Fe-CO
ntiar eden CO gaz, katlama sresi ksa ise, gaz kabarcklarna; uzun ise fkrmalara
sebebiyet vermektedir.
Bu hata, kaynaknn mesleki kabiliyetine bal olmayp, dorudan doruya metalin terkibiyle
ilgilidir ve fkrmaya kar pek az are vardr, genel olarak fkrma yapan elik kaynaa elverili
olmadndan terk edilir. Bu olay teekkl artlar bakamndan oksi-asetilen kaynak usulnn
karakteristik bir hatasdr.
Kaynak dikilerinde meydana gelen atlaklar
Kaynak dikilerinde meydana gelen hatalarn en tehlikelisi atlaklardr. atlama ya esas
metalde ya da kaynak yerinde olabilir. Kaynak yerinde husule gelen atlaklarn balcalar unlardr:
a- Uzunlamasna atlaklar

b- Enlemesine atlaklar
c- Krater atlaklar
d Klcal atlaklar

Uzunlamasna atlaklar (ematik)

Klcal atlaklarn teekkl cruf kalntlar ve dikiteki hidrojen miktar le sk bir ekilde ilgilidir.
Uzunlamasna atlaklar da dikite bir krater atlamasnn devam olarak gzkebilir.
Esas metaldeki atlaklar, umumiyetle s tesiri altnda kalan blgede uzunlamasna (dikiin
kenarnda) enlemesine veya kkte teekkl eder. Enine atlaklar da kaynak yerinde husule gelen
atlaklarn devamdr

-Enlemesine atlaklar (ematik)

-Krater atlaklar (ematik)

Kaynak dikiinde atlak meydana gelmesinin sebepleri
atlaklar genel olarak, dikiin erisindeki mahalli gerilmelerden ileri gelir. Kaynak esnasndaki
ekme ve arplmalara kars koyan kuvvetler, i gerilmelerin dalmasnda mhim rol oynar. Bu
bakmdan, paralar mmkn mertebe serbest bir hareket kabiliyetine sahip olmaldr. Kaynak yerinin bir
hava cereyan ile abuk soutulmas veya dk shunetler, atlak teekkln kolaylatrr.
Birbirine iyi intibak etmeyen paralar veya gayri muntazam kaynak azlarnda nfuziyet azl,
fena birleme yahut cruf kalntlar gibi hatalar kendini gsterir. Bu hatalarda zamanla dikite klcal
atlaklarn hsl olmasna sebebiyet verebilir. Uzunlamasna atlaklar ekseriya kk pasosunda
meydana gelir. Eer bu kk pasosu tamamen bertaraf edilerek kaynak yaplmazsa, atlak mteakip
pasolara da sirayet eder.
Enine atlaklar, rijit konstrksiyonlarn kaynanda ortaya kar. Ticari yumuak eliklerin kkrt

muhteviyat, genel olarak malzemenin kabiliyetine tesir etmez. Fakat esas veya ilave metal ierisinde
fazla miktarda kkrt bulunmas, kaynak yerinin atlamasna sebebiyet verir.
Kaynak dikiinin ierisinde meydana gelen atlaklara mani olmak iin, aadaki hususlara
riayet etmek gerekir:
a Kaynak ilemi srasnda diki, kendini serbeste ekebilmelidir.
b- Dikiin ekme gerilmelerine dayanabilmesi iin, mnferit pasolarla yeter derecede geni
ekilmesi gerekir. Bu husus bilhassa kaln saclarn veya sabit paralarn kaynanda mhimdir.
c Uzunlamasna atlaklar ok defa, birbirine uymayan diki kesitleri ile yanl kaynak
srasnn tatbik edilmesinden husule gelir. Bu takdirde alma metodu deitirilmelidir.
d Kk pasosunda meydana gelen atlak bertaraf edilmeden dier paso ekilmemelidir.
e Enine atlaklarn teekkln nlemek iin, baz hallerde entik hassasiyeti kk veya
scak atlama mukavemeti yksek zel elektrodlar kullanlmaldr. Mesela, bazik ve ostenitik elektrodlar
gibi.
Esas metalde husule gelen atlaklarn sebepleri
Esas metaldeki atlaklar, ekseriya yksek mukavemetli eliklerde meydana gelir. Buna da,
umumiyetle kaynak esnasnda snn tesiri altnda kalan blgenin sertlemesi sebep olur. Esas metalin
terkibi, kaynak esnasndaki souma hz ve ekme gerilimleri, bu atlamann balca sebepleridir.
Souma hz da sac kalnl, n tavlama scakl, kaynak esnasnda verilen s miktar ve havann
scakl gibi faktrlerin tesiri altndadr.
Gei blgesindeki sert ksmn teekkln nlemek iin, souma hzn mmkn mertebe
kltmek icabeder. Souma hz da ancak aadaki hususlara riayet edilmekle kltlr:
a Paraya bir n tav tatbik edilir veya kaynaktan sonra bir normalizasyon tav tatbik edilir.
b Paraya tatbik edilen s miktar arttrlr. Bunun iin de uygun bir metodun seilmesi
gerekir. Mesela, kaln apl bir elektrodla geni pasolar ekerek.
c- ok pasolu kaynaklarda paraya verilen snn abuk dalmas nlenir. Yani mmkn
mertebe snn sabit tutulmas salanr. Bu da, pasolarn birbirinin arkasndan soumaya meydan
vermeden abuk ekilmesiyle salanr.
d- Sertleme hassasiyetine haiz eliklerin kaynanda, n tav tatbik edilmedii takdirde
puntalamadan kanmaldr. Ayn ekilde, kaynak aznn haricinde ark tututurmaktan da kanmaldr.
Zira byle bir ilem, mahalli sert blgelerin meydana gelmesine sebep olur ve bu da kk yzey
atlaklar husule getirir.
e- Havann shuneti sfr veya sfrn altnda olduu zamanlar yap eliklerinin kaynanda bile
hafif bir tavlamaya ihtiya vardr. Baz hallerde bazik tip elektrodlar kullanmak fayda salar.
Ne zaman kaynan ekli ve ebad hatal olur?
Dikiin ekil ve ebad istenen ller dahilinde bulunmad takdirde, bu dikie hatal gzle

baklr. Mesela, fazla i veya d bkey dikiler, yzey bozukluu, kalnlk azl ve eit olmayan diki
uzunluu gibi.
Hatal kaynak ebad ve ekillerinin balca sebebi yanl bir kaynak tekniinin tatbik edilmi
olmasdr. Elektrik ark kaynanda kullanlan elektrodlarn tipleri ke birletirmelerinde i veya d
bkeylie sebep olabilir. Umumiyetle dk akm iddeti d bkeylik ve fazla bir akm iddeti de i
bkeylik meydana getirir. Elektrodun kaynak esnasndaki pozisyonu da bunlara nemli derecede tesir
eder.
Yukardan aaya doru veya yatay vaziyetlerde ekilen i ke kaynaklarnda gayrimuntazam
ebatlar hatal el hareketine baldr. Dey dzlemdeki yatay kaynaklarda bir geni paso ekmek
gtr. 6 l 8 mm. den daha yksek i ke dikilerde, oluk vaziyetinde kaynak yapma imkn yoksa
ok pasolu kaynak usul tatbik edilir.
Elektrik ark kaynanda yaplan aln birletirmelerinde kalnln az veya fazla olmasna
aadaki faktrlerin tesiri vardr;
a- Yanl bir alma metodu
b Kaynak azlarnn iyi hazrlanmamas
c Elektrod ap
d Kaynak akm iddeti
e ekilen pasolarn adedi
f Kaynak hz
Fazla derecede i bkey ke dikileri, kaynak yerinin kalnln azalttndan, balantnn
mukavemetini drr. ok fazla d bkey dikiler de, umumiyetle kifayetsiz nfuziyet ve birleme
azl gibi hatalarla birlikte meydana kar. Ayrca fazla d bkeylik, dikilerde tamalara sebep olur. Bu
tamalar da mahalli blgelerde entik etkisi husule getireceinden, buralarda gerilmeler toplanr.
Dolaysyla de balantnn yorulma mukavemeti der. Kaynak dikiinin d yzeyinde gzenek, cruf
kalnts, gayrimuntazam trtl teekkl, dikiin tekrar balad noktalarda gayrimuntazam birleme
kraterleri bulunuu, dikii fena gsterir.
Kaynak dikiinin fena bir d grn arzetmesi, balantnn yorulma mukavemetine tesir eder.
Yzeydeki hatalar mahalli gerilme blgelerinin teekklne sebep olur.
Dikiin yzeyindeki kusurlu ksmlar trl ekillerde bertaraf edilerek, yeniden kaynak
yapmakla, bu hatalar tashih etmek mmkndr.
Sramalar neden ileri gelir?
stenmeden kaynak dikiinin veya esas metalin zerinde kresel metal paracklarnn
dalmasna srama denir. Bu paracklar bazen dt yerlere kuvvetle yapr. Ekseriya ark
kaynanda meydana gelen sramaya, elektrodun kendi kaynak zellikleri veya rtsnn rutubetli
olmas sebep olur. Fakat sramann esas amili yksek akm iddetidir. Arkn kaynak esnasnda sk sk

kesilmesi (snmesi) de sramaya sebebiyet verdiinden bundan kanlmaldr.

Sramann balca mahzuru kaynak metali kayb ve temizleme iin harcanan zamandr. Bu
hatann, balantnn mukavemetin zerine grnr bir tesiri yoktur. Sramay nlemek iin kaynak
yerini veya esas metali bir keski veyahut tel fra ile temizlemek kfidir.
Kaynak dikilerindeki distorsiyonlarn sebepleri.
Her metalsel paraya bir s verildii zaman, soumay mteakip para kendini eker veya
arplr. Neticede de parada bir takm i gerilmeler meydana gelir. Isnma parann uzamasna ve
soumada kendini ekmesine sebep olur. Genel olarak 1 metre boyundaki demir bir ubuk 100 C
stlrsa boyu 1.2 il 1.3 mm. uzar.
Kaynak ilemi srasnda da parann muayyen bir ksm tavlanmakta ve sonra da abuk
soumaktadr. Bu da kaynak dikiinde eitli kendini ekme ve arplmalarn meydana gelmesine
sebep olmaktadr. te btn bunlara distorsiyonlar adn vermekteyiz. Mesela, dikdrtgen eklinde bir
sac alalm ve ortasna bir diki ekelim. Kayna mteakip para souduu zaman, parann her drt
tarafnda bir kendini ekme meydana gelir.
Kaynak dikilerinde tr distorsyon meydana gelir.
a Enine distorsiyon
bBoyuna distorsiyon
cAsal distorsiyon