UNIVERZITET U TUZLI

RGGF
GRAEVINSKI ODSJEK
PREDMET: Potresno ininjerstvo

SEMINARSKI RAD
Seizmika izolacija mostova

Studenti: Emir Vikalo, Mirza Vukovi

Predmetni profesor:
Dr. sc. Mirsad Topalovi, docent
Tuzla, decembar 2013.

Uvod
Svrha seizmike izolacije je reduciranje dejstva zemljotresa na konstrukcije
promjenom njenih dinamikih svojstava, kako bi se njeno ponaanje pod dejstvom
zemljotresa to vie zadralo u elastinom podruju i na taj nain na ekonomski
prihvatljiv nivo smanjilo oteenje konstrukcije a time i trokovi sanacije.
Zatita graevina od potresa moe se zasnivati na unaprijed osiguranoj kontroli
ponaanja graevine za vrijeme dinamikog djelovanja kakvo je potres. Primijenjeni
postupci mogu se klasificirati po sljedeim principima:
prema principu dinamike, po nainu realiziranja i prema mjestu instalacije, kako
slijedi:
Klasifikacija prema principima dinamike:
Metoda kontroliranja i reguliranja karakteristika povratne sile
Metoda kontroliranja i reguliranja priguenja
Metoda kontroliranja i reguliranja mase
Klasifikacija prema nainu realizacije
Pasivni nain
Aktivni nain
Klasifikacija prema mjestu instalacije
Vanjski tip
Unutarnji tip

Praktina primjena sistema za kontrolu vibracija

Prema nainu realizacije, u osnovi, razlikuju se dva koncepta aktivni i pasivni.
Koncept aktivne kontrole deformacija graevine postie se umetanjem elektroniki
upravljivih hidraulikih ureaja, tj. termin aktivni znai unoenje vanjske energije u
dinamiki sistem.
Pasivni koncept zasnovan je na zahvatima koji ne dovode eksternu energiju u
sistem ali sistem ine razliitima od konvencionalne graevine.
Aktivni pristup s vanjskim tipom instalacije, tj. postavljanje specijalnih naprava,
najee elektroniki upravljivih hidraulikih ureaja, sloen je i skup zahvat.
Pasivni pristup s unutarnjim tipom instalacije najee se zasniva na viskoelastinom
ponaanju specijalnih ureaja za priguivanje koji su ugraeni u konstrukciju.
U ovom radu govori se o postupku koji je u svijetu inenjerski najprimjenjivaniji nain
zatite graevina od potresa. Radi se o postupku izolacije nosive konstrukcije na
lameliranim gumenim leajevima (izolatorima). Ovaj postupak prema principima
dinamike regulira karakteristiku ulazne i povratne sile, priguenje i period sistema,
prema nainu realizacije jest pasivan, a prema mjestu instalacije je vanjski zahvat.
Izolacioni sistem kod mostova kombinuju leita i izolaciju u ravni izmeu kolovoza i
stubova.

Izoliranje baze nosive konstrukcije

Zahtjevi koje treba da ispuni bazna izolacija:
1) da sistem ostane stabilan za zahtijevana proraunska pomjeranja,
2) da obezbijedi poveanu otpornost za poveana pomjeranja,
3) da se ne oteti pod ponovljenim ciklikim optereenjem,
4) priguenja i odnosa sila pomeranja.

Linearni sistem (A) ima iste periode za sve nivoe seizmikog optereenja. Sila u
gornjoj konstrukciji je proporcionalna pomjeranju izolacionog sistema. Ojaanje
izolacionog sistema predstavljeno je zavisnou B. U poetnoj fazi ovaj sistem je
mek a sa porastom seizmikog optereenja postaje krui. Kada seizmiko
optereenje izazove pomjeranje vee od proraunskog ojaanog sistema gornja
konstrukcija je izloena veim silama a izolacioni sistem pomeranjima manjim nego
kod linearnog sistema. Omekavanje izolacionog sistema prikazano je zavisnou C.
Sistem je u poetku krut, a sa poveanjem optereenja omekava. Kada se dostigne
proraunsko pomjeranje omekanog sistema gornja konstrukcija izloena je manjim
silama, a izolacioni sistem veim pomjeranjima nego u sluaju linearnog sistema.
Klizanje izolacionog sistema predstavljeno je linijom D (sile smicanja izolacionog
sistema). Slino omekanom sistemu, efektivni period produava se sa porastom
seizmikog optereenja, a optereenje u gornjoj konstrukciji ostaje konstantno.
Izoliranje nosive konstrukcije graevine od tla kojim se ire potresni L i R valovi s
horizontalnim i vertikalnim komponentama pomou lameliranih gumenih leajeva
izvodi se du jedne horizontalne ravnine koja dijeli konstrukciju na dva dijela.
Najee je to podjela na gornji i donji ustroj.Na tim mjestima se ugrauju elastini
i/ili elastoplastini izolatori potresa koji u horizontalnom smjeru imaju vrlo nisku a u
vertikalnom visoku vrijednost krutosti.
Danas se kao izolatori baze najvie koriste elastomerni lamelirani leajevi. Imaju
efekt opruge koja pomae da se konstrukcija vrati u prvobitni poloaj. To su
deformabilni elementi koji se koriste za prijenos optereenja s jednog dijela
konstrukcije na drugi. Uz relativno male trokove proizvodnje i jednostavnu ugradnju
optimalno se primjenjuju u mostogradnji, visokogradnji i industrijskim objektima.
Mogu biti armirani (AEL) i nearmirani (NEL).

Nosivost leaja u pogledu horizontalne sile je ograniena. Pomaci i zaokreti ostvaruju

se deformacijom kauuka. Ugraeni djeluju kao izolatori graevine a ujedno
poveavaju osnovni vlastiti period (T-strategija). Na taj nain se dosee zona
seizmikog spektra karakterizirana zadravanjem niske energije. Daju neznatno
priguenje i, ugraeni u konstrukciju s pokretnim leajevima, djeluju kao povratni
feder. Kod elastomera produenje perioda izolatora postie se poveanjem visine.
Elastomerni leajevi omoguuju istovremene pomake u dva okomita smjera i
istovremena zakretanja u tri okomite ravnine a preuzimaju vertikalna (normalna) i
orizontalna (posmina) optereenja (naprezanja).

Za vrijeme optereivanja na leajeve mogu djelovati normalna sila, smiue sile u

pravcu dvije osi i moment savijanja oko dvije osi. Zbog prisilnih smiuih deformacija
leajeva nastaju horizontalne sile. Na osnovi zaokretanja konstrukcije odreuje se
zaokretanje leajeva. Osnovni zahtjev je da na rubovima ne doe do odizanja
leajeva.

Kontinuirani most sa seizmikom izolacijom

Na prethodnoj slici prikazan je tipini kontinuirani most sa ureajima za seizmiku
izolaciju (elastomjerni leaj). Ovi leajevi tite skeletnu konstrukciju tako to
ograniava horizontalnu silu i priguuje seizmiku energiju.

Tipina ema leita

Konstrukcija dinamikog priguivaa seizmikih vibracija mostovskih oslonaca

Ugraivanje
Da bi se sprijeila neeljena naprezanje leajeva moraju povrine uz
leajeve biti meusobno paralelne, ravne i okomite na rezultantu od
stalnog optereenja. Zbog toga se u pravilu izmeu leaja i donjeg dijela
konstrukcije predvia sloj za izravnavanje (npr. mort debljine 2 3 cm).
Kontaktne povrine leajeva i konstrukcije trebaju biti vodoravne, odnosno
nagnute tako da pod utjecajem teine ili stalnog optereenja (npr. pritisak
zemlje) ne nastanu posmine deformacije leajeva.
Leajeve treba postaviti tako da se bez tekoe mogu izmijeniti (predvidjeti
mogunost smjetaja i odizanja konstrukcije hidraulikim preama).
Redovito nije doputeno postavljanje dva ili vie leajeva, jedan za drugim u
uzdunom smjeru konstrukcije na jednom osloncu.
Leajevi raznih dimenzija se zbog nejednakih krutosti ne mogu postavljati jedan
pored drugog.

Analitika istraivanja i karakteristike prototipskog mosta

Za analitiko istraivanje dinamikog ponaanja mostovskih konstrukcija sa razliitim
visinama srednjih stubova izabran je karakteristian armiranobetonski most.

Nosei sistem konstrukcije gornjeg stroja je oformljen od kolovozne ploe i etiri

glavna nosaa oslonjena na seizmike izolatore, a ovi na krajnje i srednje stubove.
Most je raspona 3x48 m, tj. ukupne duine L = 144 m. Upornjaci su visine po 6,0 m,
lijevi stub visine 18,0 m, a desni visine 30,0 m. Kao reprezentativni zemljotresni
zapisi za dinamiku analizu prototipske konstrukcije mosta korieni su akcelerogram
zemljotresa El Centro - SAD, 1940. godine. Nelinearni diskretni matematiki model
definisanog prototipskog mosta sa oznaenim konanim elementima i vornim
takama prikazan je na slici za poduni pravac. Izvreni su reprezentativni analitiki
testovi za nelinearno ponaanje prototipske mostovske konstrukcije i pri tome su
odabrane karakteristine take prototipske mostovske konstrukcije na gornjem i
donjem stroju mosta. Dati su komparativni prikazi vremenskog odgovora pomjeranja,
brzine i ubrzanja kao i prikazi vremenskog histerezisnog odziva transverzalna sila
pomjeranje.

Odabrane karakteristine take za analizu su take 2 i 3 iznad lijevog upornjaka i

take 10 i 11 iznad stuba.

Na osnovu rezultata prikazanih na sl. 11. vidi se da su pomjeranja donjeg stroja, na

lijevom upornjaku, zanemarljivo mala (0,01m), a za taku 3 na gornjem stroju su
znaajna i iznose +0,16 i - 0,21m pri T~6,1sec. Uoljiv je razliit odgovor pomeranja
mostovske donje i gornje konstrukcije.

Pomjeranje gornjeg i donjeg stroja taaka blizu srednjeg lijevog stuba su po

apsolutnoj vrijednosti znatno blie za oba vora 10 i 11 (0,15 i 0,21m) pri T~6,1 sec.
Na sljedeoj slici je prikazan vremenski histerezisni odziv transverzalna sila
pomeranje za izolator montiran iznad lijevog upornjaka za element 37 izmeu
vorova 2 i 3. Iz dijagrama i dostignutih najveih vrijednosti pomjeranja i sila F vidi se
da izolator ima veliki kapacitet apsorpcije energije.

Vremenski histerezisni odziv transverzalna sila - pomeranje za seizmiki izolator

montiran iznad kraeg stuba - element 38 (izmeu vorova 10 i 11) prikazan je na
slici 14. Uz slike su upisane vrijednosti dostignutih najveih vrijednosti pomeranja i
sila F. Uporeujui odziv sistema sa izolatorom postavljenim iznad lijevog upornjaka
(el. 37) i iznad kraeg srednjeg stuba vidi se da prvi ima znatno vea pomjeranja i
rasipanje energije.

-Zakljuak
Ovi rezultati pokazuju kvalitetne prednosti sistema za seizmiku izolaciju, to
predstavlja novo tehniko reenje za efikasnu zatitu mostovskih konstrukcija pri
jakim zemljotresnim dejstvima. Ovo tehniko rjeenje iskazuje svojstvo sistema da se
ponaa kao seizmiki izolator, apsorber seizmike energije i graninik (kontrolor)
relativnih pomjeranja konstrukcije. Osnovna filozofija aseizmikog projektovanja
uobiajenih mostova je da za slabe i umjerene zemljotrese, konstrukcija mosta radi
u elastinoj oblasti, bez veih oteenja elemenata konstrukcije, dok ih za jake
zemljotrese treba projektovati tako da se sprijei lom ili velika oteenja koja je teko
sanirati. Primjenom seizmikih izolatora stvaraju se uslovi da se rad konstrukcije
mosta i pri jakim seizmikim pobudama zadri u elastinom podruju to ovaj sistem
preporuuje za praktinu primjenu.