KARYN HALL, PhD

CHP NHN C N
Link gc: Ti y

Bn dch: Ting Vit

C n dng nh mang theo mt nh kin, nhng hu ht mi

ngi i lc u cm thy c n.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------Dng nh c mt nh kin nng n v s c n. Nhiu ngi s th nhn
b trm cm trc khi h ni v c n. H s b nh gi l ngi khng
c yu thch, mt k tht bi hoc lp d, do h khng tho lun v cm
gic n c, chn ght hoc b khai tr.
Khng cm thy thoi mi khi ni v s c n thm vo vn v nhng
s ch trch v kinh nghim . Nu bn ch trch bn thn v cm thy c
n, iu cng lm bn cm thy kh khn hn hnh ng thay i
tnh hung. Sau bn c th ch trch bn thn v khng hnh ng gii
quyt vn .
Tri nghim kinh khng ca vic l ngi cui cng c chn vo i
trng hc dng nh tip tc theo bn vo tui trng thnh, d nhng l

do l khc nhau. Quan im chung c v l nu bn khng c bn b th khi

phi iu g sai tri vi bn.
S thc l, cm thy c n t lin quan n vic bn c bao nhiu bn. N l
cch bn cm nhn t bn trong. Mt s ngi cm thy c n c th him
khi tip xc vi mi ngi v c nhng ngi b bao vy xung quanh bi
nhiu ngi nhng h khng cm thy c kt ni.
Nhn chung, nhng ngi cm thy c n thc s khng dnh nhiu thi
gian mt mnh hn so vi nhng ngi cm thy c nhiu kt ni.
S c n l mt tri nghim khc bit so vi s n c (solitude). S n
c l mt mnh do la chn v mun c s n c hoc cm thy
thoi mi vi s n c . C n c ngha l c mt s khng thoi mi,
kh chu- bn mun c nhiu kt ni hn vi nhng ngi khc.

S c n c th l khc nhau i vi nhng ngi khc

nhau
Nhiu ngi c n ngay c khi h c nhng ngi quen v nhng hot ng.
C hng trm hoc hng ngn bn trn mng x hi khng ging vi c
mt ai cng chia s mt b phim hoc mt tch cafe. Mt trong nhng
tri nghim c n nht c th xut hin khi bn trong mt m ng m
bn khng cm thy c kt ni vi h hoc khi bn cnh mt ngi bn/
ngi yu v khng cm thy kt ni.
C n c th c ngha l khng c mt ngi yu lng mn hoc khng c
mt ai cng bn trong nhng k ngh. N c th l nhng mt mt m
bn tng tri nghim hoc mt s trng rng tm linh.
C n dng nh l cm gic khng c kt ni theo mt cch y ngha
vi nhng ngi khc, vi th gii, vi cuc sng.

Ba yu t ca s c n
Theo Cicioppo v Patrick (2008) con ngi cm thy c n nh th no
dng nh l mt s kt hp ca 3 yu t.
(1) Mc ca tnh d b tn thng trc s mt kt ni x hi.
Mi c nhn c mt nhu cu v trong nhm x hi c tnh di truyn v mc
nhu cu ca bn s khc vi ngi khc. Nu nhu cu v nhng mi kt
ni ca bn l cao th n c th kh khn p ng nhu cu ca bn.
(2) Kh nng t iu chnh nhng cm xc gn lin vi cm gic b c
lp (khng ch bn ngoi m cn bn trong). Mi ngi s cm thy au kh
khi nhu cu v tnh bn ca h khng c tho mn. Nu s c n tip tc
ko di theo thi gian, n c th tr thnh mt nguyn nhn ca s tht

vng, bt hnh thng xuyn. Bn kim sot nhng cm xc tt nh th

no nh hng n mc au kh m bn tri nghim. Nu bn thng
xuyn tht vng, iu ny lm bn t c kh nng nh gi chnh xc nhng
nh ca ngi khc. Bn c th xem h nh ang t chi bn trong khi h
khng phi vy.
C kh nng chp nhn v ng u hiu qu vi nhng cm xc ca s c
n, kim sot nhng cm xc m khng ch trch bn thn hoc ngi khc,
tm nhng cch thc x l vn s gip lm gim nh nguy hi ca s
c n.
(3) Nhng biu tng tinh thn v nhng k vng cng nh suy din
v ngi khc. Cm thy c n khng c ngha bn thiu nhng k nng
x hi, nhng r rng cm thy c n lm con ngi t c kh nng s dng
nhng k nng h c. Nhng ngi cm thy c n c kh nng xem bn
thn l ang lm tt c nhng g h c th kt bn v tm kim mt cm
gic thuc v v cng tin l khng ai p li.
Tht l mt tri nghim gy tht vng v s tht vng c th nh hng
n tm trng ca h khi h cnh ngi khc. H c th a ra nhng bnh
lun tiu cc v bt u li cho ngi khc nu mt ai ch trch h. S
c n ca h c th c biu hin qua cn gin thng em li kt qu l
lm ngi khc trnh xa h.
i lc nhng ngi c n gp kh khn v h xem bn thn l khim
khuyt hoc khng xng ng. Xu h v bn thn s ngn cn bn c
nhng kt ni vi ngi khc.
Nhng ngi tng c n trong mt thi gian di cng c th thy s hi v
nhiu l do khc nhau. S b tn cng bi ngi khc dn n mt xu hng
thu mnh v khng chia s ci ti chn thc ca h, ng thi nu khng c
ai bit con ngi thc s ca h, h s sng trong c n. Ngn ng c th
ca h c th phn nh s thiu t tin v au kh m h cm nhn v nhng
biu hin trn khun mt h c th khng li cun ngi khc, d h c th
khng thc c ngn ng c th ca h. Cng lc h rt cn s kt ni th
c ch ca h c th v tnh truyn thng ip trnh xa nhng ngi khc.
Khi con ngi tr nn khng iu ho c v cm xc, khi h nh mt
mt cm gic an ton. H c th nhn thy nhng mi nguy him mi ni.
H t c kh nng chp nhn quan im ca ngi khc.

Hu ht mi ngi cm thy c n i lc.

Nhiu ngi c n tin rng tnh hung ca h l k cc, l i v khng bnh
thng khi cm thy c n nh h. Song hu ht mi ngi i lc u cm
thy c n. C l sau mt s chuyn tip nh tt nghip i hc. S c n

thong qua l mt phn ca cuc sng, khi loi ngi l nhng tn ti x hi.
Mi ngi nh gi tnh yu, s thn mt v nhng mi quan h x hi nh
nhng yu t gp phn vo hnh phc ca h trn c s giu c hoc danh
ting.
Ch 22% khng bao gi cm thy c n v 1 trong 10 ngi thng bo
thng xuyn cm thy c n. Cc bi ht ni v s c n v s lng
nhng cun sch vit v cch vt qua c n phn nh s c n l ph
bin. Khi bn c n, bn c th ch tp trung vo nhng ngi c nhng
iu bn mun hn l nhng ngi ang c hon cnh tng t.
Tt c mi ngi c th cm thy c n. V s c n c v nh em n
nhng vn khc. So snh vi mt nhm thng bo v nhng kt ni x hi
vng chc, mt nhm nhng sinh vin trong top 20% c n thng bo
nhng c im nh lo lng, nht nht, th ch, bi quan, s s nh gi tiu
cc v trm cm. Trong mt nghin cu tip theo, s c n c gy ra.
Nhng i tng b thi min tin l h c nhng kt ni x hi tt hoc h
ang c n. Nhng ngi tham gia b thi min lm cho tin rng h ang
c n sau cho thy nhng c im tng t nh nhng sinh vin c
nh gi l c n trn.

Mc ch ca c n
au n th xc bo v con ngi khi nhng nguy him vt l, s c n c
th phc v nh mt cn au x hi bo v con ngi khi nhng nguy
him ca vic b c lp. S c n c th nh mt s thc y thay i
hnh vi, ch nhiu hn n cc mi quan h cn thit cho s sinh tn.
Quan im c n ging nh mt cn au x hi tng c chng minh bi
fMRI. Vng cm xc ca no b kch hot khi bn tri nghim s t chi tng
t vi nhng phn ng cm xc trc cn au th l. S c n l mt tn
thng su sc c th tr thnh mn tnh v bn khng th ch gp g mi
ngi v vt qua n.

T b vic ch trch bn thn

T b vic ch trch bn thn v s c n ca bn l mt bc u tin.
li cho bn thn, nhic mc bn thn v bn ang c n l khng hiu qu
v khng ng. Cm thy c n v thiu nhng mi quan h c ngha l
iu bnh thng.
C rt nhiu l do cho s c n. X hi bn rn v chuyn ng nhanh ngy
nay c th lm gia tng nhng thch thc cho vic thit lp v duy tr nhng
mi quan h. Chp nhn rng s c n l mt phn ca thn phn con
ngi c th gip bn a nng lng ca mnh vo vic to ra nhng gii
php.

S c n khng nht thit l do nhng k nng x hi km ci.

S c n su sc c th do nhiu nguyn nhn. N c th n t tri
nghim thiu tnh yu khi bn cn l mt a tr. i lc l do s khc bit
th cht hoc bnh ri lon tm thn dn n s phn bit i x v c lp.
i vi nhng ngi khc, c n c th n t nhng kh khn v tnh bn
trong trng hc, c th h tng b bt nt hoc khng c ai ngi n tra
cng. Khng c ai chi cng, c nhng s thch khc nhau nh mt ngi
thch th thao trong khi ngi kia thch chi video game, c th l rt c n.
C l khi cn b bn tng c mt ngi bn thn duy nht chuyn i hoc
bn c mt cuc tranh ci vi bn dn n nh mt tnh bn. C n thi
th u dng nh c lin quan n s c n khi l ngi trng thnh, bao
gm c s gia tng tnh nhy cm i vi c n.
Khng c mt quan im hay mt con ng no chuyn t s c n
sang s tho mn, nhng c nhng quan im chung c v c hiu qu.
Bc u tin l chp nhn c n m khng ch trch.