1

BLM-1 SOUTMA YKNN HESABI VE KOMPRESR SEM

1.1 GR
Soutma yknn hesabndaki gaye soutma sistemi elemanlarn (kompresr, kondenser, evaparatr,
TXV, soutucu akkan borular ve dier soutma eleman) doru ve ekonomik ekilde seebilmektir.
Soutma elemanlarnn doru seimi ile sistemin veriminin bekleneni verecek tarzda ve aksamadan
senelerce almas balam olabilecektir.
Soutma yk meydana getiren s kazanlarn 4 grupta toplamak mmkndr.
1) Soutulan hacmi evreleyen duvar, deme ve tavandan geen s transmisyon ss
2) Soutulan hacmi dardan daha yksek s tutumundaki havann girmesiyle gelen s yk
enfiltrasyon ss
3) Soutulan hacme konan mallarn ss (sebze ve meyvelerde olgunlama ss da oluur)
4) Soutulan hacmin iersindeki s kayplarndan meydana gelen s

1.2 TRANSMSYON ISI KAZANCI

Transmisyon ssnn mmkn olduunca dk tutulmasnda pek ok yarar vardr. Bunun
salanabilmesi duvarlarla tavan ve demenin s geirme kat says dk tutulmas ile mmkn
olacaktr. Bu snn hesaplana bilmesi iin aadaki bilgilerin bilinmesi gereklidir.
1) Yaltm malzemesinin kalnl ve cinsi
2) Yap konstrksiyonu
3) Soutulacak hacmin fiziksel lleri
4) Soutulacak hacmin ve dndaki hacimlerin szaklklar ile gne nlarnn etkileri
Yaltm kalnlnn artmas ile s geirgenlik kat says drlmesi ve soutma yknn azaltlmas
salanabilmesinde yaltm malzemesinin kalnl ar derecede arttrmak hem ilk yatrm masraflarnn
artmasna hem de odann faydal hacminin azaltlmasna sebep olur. Bu nedenle, ounlukla belirli i
scaklk seviyelerine gre dzenlenmi yaltm tablolar tavsiye edilmektedir (TABLO-1.1).
TABLO-1.1 Souk depolar iin tavsiye edilen minimum yaltm kalnlklar
Oda scakl
(0C)
+10/+16
+4/+10
-4/+4
-24/-18
-40/-24

Poliretan panel (=0,023 W/mK)

[mm]
60
80
100
150
200

Strofor panel (=0,041 W/mK)

(mm)
80
100
100
200
300

Yap konstrksiyonu da gerek soutma yknn azaltlmas gerekse kurulu ve iletme masraflarn
etkilemesi ynnden ok nemlidir. Bu husus mimar ve inaat mhendisi ile beraber ett edilip
saptanmaldr s hesaplar uygulanacak gerek yap konstrksiyonuna gre s geirme kat saylar
bulunup kullanlmaktadr.
Soutulacak hacmin fiziksel lleri tasarm halindeki bir hacim iin mimari plandan alnr. Mevcut bir
bina iin ise yerinde yaplacak gerek lmlerle tespit edilir. Duvar, deme ve tavan yzeylerinin
hesaplanmasnda odann tecritsiz plak i boyutlarnn kullanlmas yeterli bir yaklam salayacaktr.
Ancak yaltm kalnl az ve duvar konstrksiyonunun s geirgenlii fazla ise bu takdirde dtan da

llerinin kullanlmas daha emniyetli olacaktr. Bu nedenle dolap, vitrin kabin tipi soutucularda d
ller kullanlmaktadr. Keza kk boyutlu odalar iinde zel bir durum mevcut deilse yine tm d
yzey s gei alan olarak kullanlabilir. Uygulamalarda deneyler sonucu elde edilen bu deerler
soutma sresi olarak verilen maln hasat, toplama, kesim durumlarndaki scaklktan tablodan
gsterilen muhafaza scakl seviyesine kadar drlmesi gerekli soutma sresidir ykleme kat
saysnn anlam ise n soutma odalarna konan maln ilk andaki scakl ile oda scakl arasndaki
byk farkllklar nedeni ile ilk yklemeden hemen sonra soutma cihaz ve ekipman, zerinde ar bir
s yk meydana gelir. Hal gibi soutma yk hesaplanrken mal yk zamana gre eit ekilde
datld kabul edilir. Bu durum gerektekine yaklatrmak zere hesaplanan mal ykne bir ykleme
kat says uygulanp soutma ekipmannn daha byk seilmesi salanr. Ve dolaysyla n soutma
odasna konan maln ilk saatlerde oda scaklnn ar derecede ykselmesi ve soutma sresinin
uzamas nlenmi olur.
TABLO-1.2 ehirlerin yazn ortalama d hava scaklklar
ehir Ad
Adana
Adyaman
Afyon
Ar
Amasya
Ankara
Antalya
Artvin
Aydn
Balkesir
Bilecik
Bingl
Bitlis
Bolu
Burdur
Bursa
anakkale
ankr
orum
Denizli
Diyarbakr
Edirne
Elaz
Erzincan
Erzurum
Eskiehir
Gaziantep
Giresun
Gmhane
Hakkari
Hatay (Antakya)
Hatay (skenderun)
Isparta
el (mersin)
el (Tarsus)

Kuru
termometre
38
38
34
34
31
35
39
30
39
38
34
33
34
34
36
37
34
34
29
38
42
36
38
36
31
34
39
29
33
34
37
37
34
35
36

Ya
termometre
26
22
21
25
21
21
28
26
26
27
23
21
22
24
21
25
25
25
19
24
23
25
21
22
23
24
23
25
23
20
28
29
21
29
28

ehir Ad
stanbul
zmir
Kars
Kastamonu
Kayseri
Krklareli
Krehir
Kocaeli (zmit)
Konya
Ktahya
Malatya
Manisa
Kahramanmara
Mardin
Mula
Mu
Nevehir
Nide
Ordu
Rize
Sakarya(Adapazar)
Samsun
Siirt
Sinop
Sivas
Tekirda
Tokat
Trabzon
Tunceli
anlurfa
Uak
Van
Yozgat
Zonguldak

Kuru
termometre
33
37
30
34
36
35
35
36
34
33
38
40
36
38
37
32
28
34
30
30
35
32
40
30
33
33
29
31
37
43
35
33
32
32

Ya
termometre
24
25
20
22
23
25
21
25
22
21
21
26
22
23
22
20
17
20
22
26
25
25
23
25
20
25
20
25
22
24
22
21
20
25

TABLO-1.3 Komu hacim ve deme scaklklar

Komu Hacmin Tarifi

D scaklk ile
komu hacmin
scaklk fark
+7
+15
+20
+25
Oda tasarmscakl
-10
-5
0
0
+5
+10
+15

Scakl (0C)
Toprak deme scakl (ok souk iklimler)
Toprak deme scakl (Souk iklimler)
Toprak deme scakl (Serin iklimler)
Toprak deme scakl (Scak iklimler)
klimlendirilen veya soutulan komu oda hacimleri
Toprak altnda kalan klimasz, soutulmam hacimler ile toprakla temastaki duvarlar
klimlendirilmeyen normal kullanma amal hacimler
Cebri ekilde havalandrlmayan hacimler; depo,atlye, vb.
Kompresr makine dairesi (sulu kondenser)
Kompresr makine dairesi (haval kondenser)
Mutfak,amarhane, kazan dairesi,stma santrali, vb.
ok ar scak hacimler, ar s yayan yerler

TABLO-1.4 Gne nlar etkisinin scaklk fark edeeri

Duvarn cephesi
DOU
GNEY
BATI
5
3
5
4
3
4
3
2
3

Yzey cinsi
Koyu renkli yzeyler
Orta renkli yzeyler
Ak renkli yzeyler

Dz at
11
9
5

TABLO-1.5 Gnlk/ ksa sreli muhafaza odalar iin i artlar

Gda maddesinin cinsi

Sebzeler
Meyveler
Et (blnm)
Et (btn)
Tavuk-hindi
Tavuk-hindi (paketlenmi)
Balk
Yumurta
Tereya-peynir
Tereya-peynir (paketli)
ielenmi merubat
Dondurulmu gda
maddeleri

scaklk (0C)

0/+2
0/+2
0/+2
0/+2
-1/+1,5
-1/+1,5
+1,5/+4,5
-0,5/+1,5
+1,5/+4,5
+1,5/+4,5
+4,5/+7
-18

Oda scakl
buharlama scakl fark (0C)
Cebri hava dolaml
Doal hava dolaml
3,5-5
8-10
5-6,5
10-12
5-6,5
10-12
6,5-11
12-15,5
3,5-5
8-10
5-6,5
10-12
3,5-5
8-10
3,5-5
8-10
5-6,5
10-12
6,5-11
12-15,5
11 ve daha yksek
15-20,5
5-6,5
10-12

TABLO-1.6 Gda maddeleri iin uzun sreli souk oda muhafazas verileri
indeki
su
miktar
(%
arlk)

Donma
noktas
(0C)

Isnma ss,Kcal/kgK
(kJ/kgK)
Donmadan Donmadan
nce
sonra
C1
C2

Donma ss
kcal/kgK
(kJ/kgK)
C

n soutma odalar
iin
Soutm Ykleme
a sresi katsays
(saat)

2-3G

84

-0,5

0,87 (3,64)

0,45(1,88)

67,8(283,87)

90-95

2-7H

83

-1,6

0,87 (3,64)

0,45(1.88)

66,5(278,43)

24

1,25

90-95

1-2H

74

-1

0,79 (3,30)

0,42(1.75)

59,4(248,7)

24

1,25

+7

85-90

2-4H

85

-1

0,88 (3,68)

0,46(1.92)

68,3(285,97)

1,50

0(-)
<+10
-1/+2

90
90-95

2-3A
1Y(+)
5-51G

85
18
60-80

-2
-2,2

0,46(1.92)
0,26(1,08)
-

1,50
-

-23/-29

90-95

6-12A

62-85

+4/+10

90-95

10-12A

0,76 (3,18)

0,38/0,45
(1,59/1,88)
0,41(1.71)

68,1(285,13)
13,6(56,94)
50/68,3(209,35
/285,97)
50/68,3(209,35
/285,97)
56(234,47)

24
-

Balkdondurulmu
Balksalamura
(tuzlu)
Balkaba
Bamya-taze
Bezelye-yeil
Bira-f
Bira-ie/kutu
Brtlen
zm
Brksel
lahanas
Cier-taze
Cierdondurulmu
ikolata
eitleri
ilek-taze
Domatesyeil
Domateskzarm
Dondurma
Darpatlamam
Elma-golden
Ekmekambalajl
Enginar
Erik
Et-sr-taze

0,88 (3,68)
0,34 (1,42)
0,7-0,9
(2,93-3,76)
-

+10/+13
+7/+10
0
+2/+4
+2/+4
0(-)

70-75
90-95
95
<=65
95

2-3A
7-10G
1-3H
3-8H
3-6H
3G

91
90
74
90
90
85

-1
-2
-0,6
-2
-1

0,93 (3,89)
0,92 (3,85)
0,80 (3,35)
0,92 (3,85)
0,88 (3,68)

0,48(2)
0,47(1,96)
0,42(1.75)
0,47(1,96)
0,46(1.92)

72,8(304,81)
72(301,46)
59,2(247,87)
72,1(301,88)
68(284,71)

18
18
20
20

1,43
1,43
1,50
1,50

90-95

3-5H

85

-1

0,88 (3,68)

0,46(1.92)

68,3(285,97)

24

1,25

0/+1
-12/-18

90
90-95

1-5G
2-4A

70
70

-1,7
-1,7

0,76 (3,18)
-

0,41(1.71)

56(234,47)
56(234,47)

18
-

1,43
-

-18/+1

40

6-12A

0,21 (0,88)

0,20(0,83)

0,8(3,34)

0(-)
+13/+21

90-95
85-90

5-7G
1-3H

90
93

-0,8
-0,6

0,92 (3,85)
0,95 (3,97)

0,47(1,96)
0,48(2)

72,1(301,88)
74,5(311,93)

34

1,0

+7/+10

85-90

4-7G

94

-0,5

0,95 (3,97)

0,48(2)

75,2(314,86)

34

1,0

-25/-29
0/+4

85

3-20A
4-6H

63
10

-5,6
-

0,71 (2,97)
0,28 (1,17)

0,39(1,63)
0,23(0,96)

50,4(211,02)
8,1(33,91)

8
-

1,33
-

-1/+4
-18

90
-

3-8A
3-13H

84
32-27

-1,1
-

0,88 (3,68)
0,48 (2,0)

0,45(1.88)
0,31(1,29)

24
-

1,50
-

0(-)
0(-)
0/+1

90-95
90-95
88-92

1-2H
3-4H
1-6H

84
86
62-77

-1,6
-0,8
-2

0,45(1.88)
0,46(1.92)
-

18
20
18-24

1,43
1,50
1,50

Et-srdonmu
Et-srdonmu
Et-kuzu-taze

-18/-23

90-95

9-12A

0,87 (3,64)
0,89 (3,64)
0,7/0,8
(2,93/3,34)
-

-12

90-95

4-10A

0/+1

85-90

5-12G

60-70

-2

1,33

Et-kuzudonmu
Et-kuzudonmu
Et-domuztaze
Et-domuzdonmu

-18/-23

90-95

8-10A

0,68/0,76
(2,84/3,18)
-

-12

90-95

3-6A

0/+1

85-90

3-7G

32-44

-2

14-18

1,50

-18/-23

90-95

4-6A

0,46/0,55
(1,92/2,3)
-

67,2(281,36)
25,6/29,6(107,18
/123,93)
67,2(281,36)
68,9(288,48)
49,6/61,6
(207,67/257,91)
49,6/61,6
(207,67/257,91)
49,6/61,6
(207,67/257,91)
48/56
(200,97/234,47)
48/56
(200,97/234,47)
48/56
(200,97/234,47)
25,8/35,3
(108,02/147,8)
-

Gda
maddesi

Muhafaza
scakl
(0C)

Oda
nemi
(%)

Muhafaza
sresi

Ahududutaze
Armut-ksert
Armutnormal-yeil
Ananasolgun-taze
Ayva
Bal
Balk-taze

0(-)

90-95

-1,5/-0,5

0,39/0,43
(1,63/1,80)
0,39/0,43
(1,63/1,80)
0,38/0,41
(1,59/1,71)
0,38/0,41
(1,59/1,71)
0,30/0,33
(1,25/1,38)

TABLO-1.6 Gda maddeleri iin uzun sreli souk oda muhafazas verileri (devam)
Muhafaza
scakl
(0C)

Oda
nemi
(%)

Muhafaz
a sresi

indeki
su miktar
(% arlk)

Et-dana-taze

0/+1

90-95

5-10G

64-70

Greyfurt
Havuambalajl
Hindiba
Hindistan cevizi
Hurma
Ispanak
ncir-kuru
ncir-taze
Istakoz

+10/+16
0

85-90
98-100

4-6H
4-6H

0
0/+2
0
0
0/+4
0(-)
+5/+10

Japon inciri
Kabuklu deniz
hayvanlar-taze
Kabuklu deniz
hayvanlardonmu
Kara lahana
Karides
Karpuz
Kabak
Kays-zerdali
Karnabahar
Kavun
Kavun-klk
Kereviz
Kiraz-sert
Kuru yemileri
Kurutulmu
biber
Kukonmaz
Kuzm-taze
Krema/kaymak
Lahana
Limon
Mandalina
Mantar-taze
Margarin
Marul
Maydanoz
Maya (hamur)
Msr (taze)
Meyve kurular

-1
+0,5

95
80-85
65-75
95
50-60
85-90
Deniz
suyu
90
95-100

-18/-29
0

Meyvedondurulmu

Gda maddesi

Isnma ss, (kJ/kg)

Donma
noktas
(0C)

Donmadan
nce
C1

Donmada
n sonra
C2

-2

0,71/0,76
(2,97/3,18)

0,39/0,41
(1.63/1,71)

89
88

-1,1
-1,4

0,92 (3,85)
0,91(3,81)

0,47(1,96)
0,46(1.92)

2-3H
1-2A
6-12A
10-14G
9-12A
7-10G
Uzun sre

93
47
20
93
23
78
79

0(-)
-1
-16
0(-)
-2,5
-2,2

0,95 (3,97)
0,58(2,428)
0,36(1,50)
0,95 (3,97)
0,39(1,63)
0,83(3,47)
0,84 (3,51)

0,48(2)
0,34(1,42)
0,26(1,08)
0,48(2)
0,27(1,13)
0,44(1,84)
0,44(1,84)

3-4A
5-8G

78
80-87

-2,2
-2,5

0,43(1,80)
-

90-95

3-8A

0,84 (3,51)
0,84/0,90
(3,51/3,76)
-

+4/+10
0/+4,5
0
0
+7/+10
+7/+10
0
-1
0/+10

90-95
95-100
80-90
85-95
90
95
90-95
90-95
95
90-95
65-75

1-2H
12-14G
2-3H
5-14G
1-2H
2-4H
3-4H
4-8H
2-4A
2-3H
8-12A

87
76
93
94
85
92
93
93
94
80
3-6

0,5
-2,2
-0,4
-0,5
-1,1
-1
-1
-1
-0,5
-2
-

0,89 (3,64)
0,81 (3.39)
0,95 (3,97)
0,96(4,02)
0,88 (3,68)
0,94(3,93)
0,95 (3,97)
0,95 (3,97)
0,95 (3,97)
0,84 (3,51)
0,24 (1,00)

0,46(1.92)
0,43(1,80)
0,48(2)
0,48(2)
0,46(1.92)
0,48(2)
0,48(2)
0,48(2)
0,48(2)
0,44(1,84)
0,22(0,92)

0/+4,5

65-75

6-9A

12

0,30 (1,25)

0,24(1,0)

0/+2
0(-)
-26
0
0/+10
0/+3
0
+2
0
0
0(-)
0
0

95
90-95
90-95
85-90
85-90
90
60-70
95
95
95
50-60

2-3H
10-14G
Birka ay
3-4A
1-6A
2-3H
3-4G
1Y(+)
2H
1-2A
4-8G
9-12A

93
85
73
92
89
87
91
16
95
85
71
74
14-26

-0,6
-1
-1
-1,4
-1,1
-1
0(-)
-1
0,6
-

0,48(2)
0,45(1.88)
0,42(1.75)
0,47(1,96)
0,47(1,96)
0,46(1.92)
0,47(1,96)
0,25(1,04)
0,48(2)
0,46(1.92)
0,42(1.75)
0,42(1.75)
0,26(1,08)

-18/-23

90-95

6-12A

0,95 (3,97)
0,88 (3,68)
0,78 (3,26)
0,94 (3,93)
0,92 (3,85)
0,90(3,768)
0,93(3,89)
0,33(1,38)
0,96(4,02)
0,88 (3,68)
0,77(3,22)
0,79(3,30)
0,31/0,41
(1,29/1,716)
-

0,44/0,46
(1,84/1,92)

Donma ss
(kJ/kg)
C

n soutma
odalar iin
Sout
Yklem
ma
e
sresi
katsay
(saat)
s

51,5/56
(215,63
/234,47)
71,3 (298,53)
70,5
(295,18)
74,5(312,1)
37,6(157.5)
16,2(67,87)
74,5(312,1)
18,4(77,09)
62,5(261,8)
63,2(264,8)

1,33

22
24

1,43
1,25

18
18
-

1,43
1,43
-

62,7(262,7)
64-70
(268-293)
64-70
(268-293)

69,5(291,2)
60,8(254,7)
74,5(312,1)
75,3(315,5)
68(285)
73,7(308,8)
74,5(312,1)
74,5(312,1)
75,6(316,7)
64(268)
2,4/4,8
(10/20)
9,5 (39,8)

18
24
18
20
24
24
24
18
-

1,43
1,10
1,43
1,50
1,25
1,10
1,10
1,43
-

74,5(312,1)
67,2(281,5)
58,2(243,8)
73,9(309,6)
71,2(298,3)
69,7(292)
72,8(305)
12,8(53,6)
76,2(319,2)
68(284,9)
56,8(237)
59,2(248)
11-21
(46-88)
-

24
20
24
20
22
18
18
24
-

1,10
1,50
1,25
1,0
1,43
1,43
1,43
1,25
-

6
TABLO-1.4 Gda maddeleri iin uzun sreli souk oda muhafazas verileri (devam)
Gda maddesi

Muz
Nebati yalar
Nar
Pancar (kk)
Patates-taze
Patates-son rn
Patlcan
Portakal
Portakal suyu
Peynir
Prasa
Salatalk
Sarmsak kuru
Sebzepaketlenmi
Sebze tohumu
Soan-kuru
Soan-taze
Sosis
St-pastrize
St tozu
algam kk
eftali
ekerlemeler
erbetiotu
Tatl patates
Tavan eti-taze
Tavan etidonmu
Tavuk/hindi-taze
Tavuk/hindidonmu
Taze fasulye
Tereya
Tereya
Turp-k
zm-taze
Vine
Yeil biber
Yumurta
Yumurtadonmu-btn
Yumurtadonmu-sars
Yumurtadonmu-beyaz
Zeytin-taze

Muhafaza
scakl
(0C)

Oda
nemi
(%)

Muhafaza
sresi

indeki su
miktar
(% arlk)

Donma
noktas
(0C)

+15
+21
0
0
+10/+13
+3/+10
+7/+10
0/+9
-1/+2
-1/+4
0
+10/+13
0
+18/+23

85-95
90
95
90
90-95
90-95
85-90
65-70
95
90-95
65-70
-

8-10G
1Y
2-4H
4-6A
2A
5-8A
7-10G
3-12H
3-6H
6-12A
1-3A
10-14G
6-7A
6-12A

75
0
82
88
81
78
93
87
89
30-60
85
96
61
-

0/+10
0
0
0
0/+1
+7/+21
0
0(-)
0/+9
-1,7/0
+13/+16
0/+1
-18/-23

50-65
65-75
95
85
Dk
95
90
50
50-60
85-90
90-95
90-95

10-12A
1-8A
3-4H
1-3H
2-4G
6-9A
4-5A
2-4H
6-12A
3-4A
4-7A
1-5G
6A

0
-18/-23

85-90
90-95

+4/+7
+4
-23
0
-1
-1/0
+7/+10
-2/0
<=-18

Isnma ss, Kcal/kg (kJ/kg)

Donmadan
nce

Donmadan
sonra

-1
-3
-1
-0,6
-0,7
-1
-1
-10/-15
-0,7
-0,5
-1
-

0,8(3,35)
0,86(3,6)
0,91(3,81)
0,85(3,55)
0,83(3,47)
0,95 (3,97)
0,90(3,76)
0,92 (3,85)
0,50(2,09)
0,88 (3,68)
0,97(4,06)
0,69(2,88)
-

0,43(1.80)
0,45(1.88)
0,47(1,96)
0,44(1.84)
0,44(1,84)
0,48(2)
0,46(1.92)
0,47(1,96)
0,31(1,29)
0,46(1.92)
0,49(2,05)
0,39(1,63)
-

7-15
88
89
56
87
2-3
92
89
6-10
69
68
-

-1
-0,9
-1,7
-0,6
-1
-1
-1,3
-

0,29(1,21)
0,91(3,81)
0,92 (3,85)
0,65(2,72)
0,90(3,76)
0,22(0,92)
0,94(3,93)
0,92 (3,85)
0,76(3,18)
0,75(3,14)
-

1H
8-12A

74
-

-3
-

90-95
75-85
70-85
95-100
90-95
90-95
90-95
80-85
-

8-10G
1A
1Y
2-4A
3-6A
3-7G
2-3H
5-6A
1Y(+)

89
16
16
95
82
84
92
66
74

<=-18

1Y(+)

<=-18

+7/+10

85-90

Donma
ss
(kJ/kg)

n soutma odalar iin

60,5(253,5)
65,7(275,2)
70,5(295,4)
65(272,35)
62,4(261,5)
74,5(312,1)
69,7(292)
71,3(298,7)
30(125,7)
68,1(285,3)
76,8(321,8)
48,8(204,5)
-

Soutma
sresi
(saat)
12
24
18
22
18
24
-

Ykleme
katsays
10,0
1,25
1,43
1,43
1,43
1,0
-

0,23(0,96)
0,47(1,96)
0,47(1,96)
0,37(1,55)
0,46(1.92)
0,22(0,92)
0,48(2)
0,47(1,96)
0,41(1.71)
0,41(1.71)

8,8(36,87)
70,4(295)
71,3(298,7)
44,8(187,7)
70(293)
2,4(10)
73,7(308,3)
71,3(298,7)
55,2(231)
54,5(228,3)
54,3(227,5)

24
2
10
24
24
-

3,3
1,0
1,18
1,25
1,60
-

0,80(3,35)
-

0,42(1.75)

59,3(248,4)
59,3(248,4)

5
-

1,0
-

-0,7
-2
-0,7
-2,1
-1,7
-0,7
-2,2
-

0,92 (3,85)
0,33(1,38)
0,97(4,06)
0,86(3,60)
0,88 (3,68)
0,94(3,93)
0,73(3,05)
0,80(3,35)

0,47(1,96)
0,25(1,04)
0,49(2,05)
0,44(1,84)
0,45(1.88)
0,48(2)
0,40(1,67)
0,42(1.75)

71,3(298,7)
12,8(53,63)
12,8(53,63)
76,1(318,8)
65(272,35)
67,2(281,5)
73,7(308,3)
52,8(221,2)
59,2(248)

20
20
10
24

1,50
1,25
1,18
1,50

55

0,64(2,68)

0,38(1,59)

44,2(185,2)

1Y(+)

88

0,91(3,81)

0,47(1,96)

70,5(295,4)

4-6H

75

-1,7

0,80(3,35)

0,42(1.75)

60(251,4)

TABLO-1.7 Oda kap almalarndan meydana gelen hava deiimi(*)

Oda i hacmi
(m3)
5
10
15
20
25
30
40
50
75
100
125
150
200
250
375

24 saatte hava deiimi

Oda scakl
Oda scakl
00Cnin stnde
00Cnin altnda
50,1
31,1
25,3
21,2
18,7
16,7
14,3
12,8
10,1
8,7
7,7
7,0
5,9
5,3
4,2

38
24,2
19,6
16,9
14,9
13,5
11,7
10,2
8,0
6,7
6,0
5,4
4,6
4,1
3,2

Oda i hacmi
(m3)
500
625
750
1000
1250
1800
2400
3000
4000
5000
6000
8000
10000
12000
14000

24 saatte hava deiimi

Oda scakl
Oda scakl
00Cnin stnde
00Cnin altnda
3,7
3,3
2,9
2,5
2,2
1,66
1,43
1,35
1,23
1,17
1,11
1,05
0,97
0,91
0,87

2,8
2,5
2,3
1,9
1,7
1,42
1,22
1,11
0,99
0,93
0,86
0,85
0,83
0,81
0,80

(*) ar kullanma halinde verileri 2 ile arpn. Uzun sreli muhafaza odalar iin verilen deerleri 0,6 ile
arpn.

TABLO-1.8 Meyve ve sebzelerin muhafaza scaklklarna gre gnlk rettikleri olgunlama (solunum)
slar
Meyve ve sebzenin
cinsi
Armut (deiik trleri)

Verilen muhafaza scaklnda 1000 kg.nn gnde rettii s (Kcal/tonx24saat) (W/kg)

0 0C
+5 0C
+10 0C
+15 0C
150-375 (2000-5000)
280-860
430-1180
840-2970
(4000-12000)
(6000-16000)
(11000-40 000)
Ayva
250(4000)
395 (5000)
1609 (21000)
Bamya
3045 (41000)
4820 (65000)
8050 (108000)
Bezelye
2270 (31000)
10960 (147000)
Brksel lahanas
860-1325
1775-2670
3475-4670
5270-5900
Biber
764
2394
ilek
675-975(9000-13000) 900-1030
2710-5230
3925-5100
(12000-14000)
(36000-70000)
(53000-68000)
Domates
785(11000)
1475(20000)
Elma (deiik trleri)
190-225(3000)
280-395(5000)
766-1140(15000)
765-1720(22000)
Enginar
1250-2485
1755-3310
3000-5435
4280-8000
(17000-34000)
(24000-44000)
(40 000-73000)
(57000-108000)
Erik
110-170(2000)
225-505(3000-7000)
505-635(7000-9000)
655-690(9000)
Fasulye (yeil)
1320(18000)
1890-1925(25000)
3000-3215(42000)
4700-5160(68000)
Greyfurt
289
375-500
640-710
Havu
860(12000)
1085(15000)
1740(24000)
2190(30000)
Hurma (taze)
186
247
475
Ispanak
2540(15000)
6110(82000)
10000(134000)
ncir (taze)
600-730(9000)
1215-1270(17000)
2710-3500(40000)
Kays
280-320(14000)
355-500(20000)
620-1050(34000)
1180-2000(54000)
Karnabahar
990-1330
1140-15145
1870-2700
2540-4520
Kavun
280-320(4000)
490-560(7000)
860(12000)
1870-2130(27000)
Kabak
655-710
785-1030
1925-2020
4150-5000
Karpuz
170-225(3000)
410(5000)
Kiraz
225-300(4000)
525-785(8000)
1380-2500(33000)
Kukonmaz
1515-4430
3000-7530
5025-16850
8800-18120
Lahana
225-750(10000)
525-1180(13000)
675-1610(20000)
1235-3160(40000)
Limon
170(2000)
280(4000)
620(8000)
880(12000)
Mantar
1550-2410
3925
5550
Marul
1270(16000)
1625(21000)
2170(28000)
3475(46000)
Msr (tatl)
2335
4300
6185
9000
Muz
1215-2170(27000)
1625-3065(40000)
Pancar
743
1135
2000
Portakal
170-220(3000)
260-355(5000)
655-750(10000)
710-1250(16000)
Prasa
525-900
1085-1610
2950-3755
4580-6465
Patates
320-375(5000)
375-560(7000)
375-655(8000)
Salatalk
1270-1610
1325-1830
Sarmsak
170-600
320-540
500-545
600-1515
Soan (taze)
580-1235
955-3755
2000-3250
3645-5380
Soan (kuru)
130-170
190-375
395
615
eftali
210-355(4000)
355-505(7000)
860(11000)
1830-2335(30000)
Tatl patates
970
zm (taze)
75-130(2000)
170-320(4000)
450(6000)
560-655(8000)
Vine
320-730(7000)
710-730(10000)
1515-2765(34000)
(1 Kcal/tonx24 saat = 48.46 W/kg)

TABLO-1.9 insanlardan gelen ortalama souk oda s yk (metrik)

Oda scakl (0C)
Yaylan s (kcal/hxkii)( W)
+10
180 (210)
+5
210(245)
0
235(275)
-5
260(302)
NOT: sk sk girip kma halinde %10 ile %25 ilave edilecektir.

Oda scakl (0C)

-10
-15
-20
-25

Yaylan s (kcal/hxkii)(W)
290(336)
315(365)
340(395)
365(425)

TABLO-1.10 Elektrik motorlarndan gelen s yk (Kcal/h BG bana)

Motor gc (BG)

Motor ve tahrik edilen

eleman souk oda iinde

Tahrik edilen elemann

bulunduu hacim (ayr)

Motorun bulunduu hacim

(ayr)

1/8-1/2
-2,0
3,0-20,0

1070
930
740

640
640
640

430
290
100

1kW=1.36 BG (1BG=0,736 kW)

TABLO-1.11 Scaklk deiimlerinin
havann zgl arlna etkisi
Scaklk (0C)
+20
+15
+10
+5
0
-5
-10
-15
-20
-25
-30
-35
-40

Hava younluk oran

1,00
1,02
1,04
1,06
1,08
1,10
1,12
1,14
1,17
1,19
1,21
1,23
1,25

TABLO-1.12 Rakm seviyelerinin soutma kapasitesine etkisi

Rakm (m)

-300
-150
0
+150
+300
+600
+900
+1220

Hava
younluk
oran (a)
1,04
1,02
1,00
0,98
0,96
0,93
0,90
0,86

Kapasite arpan(1)
Soutucu
Haval
evaporatr(b) kondenser(2)
1,03
1,005
1,02
1,002
1,00
1,000
0,98
0,995
0,97
0,990
0,94
0,985
0,91
0,980
0,875
0,975

Rakm (m)

+1525
+1830
+2135
+2440
+2745
+3050
+3660
+4270

Hava
younluk
oran(a)
0,83
0,80
0,77
0,74
0,71
0,69
0,64
0,59

Kapasite arpan(1)
Soutucu
Haval
evaporatr(b) kondenser(2)
0,85
0,969
0,82
0,960
0,79
0,955
0,76
0,946
0,73
0,939
0,71
0,930
0,66
0,910
0,61
0,880

10

1.3 ENFLTRASYON ( HAVA DEM ) ISISI

Souk oda kapsnn her defa alp kapanmasnda bir miktar harici scak hava souk odaya girerek ek
bir soutma yk oluturur. Harici havada daha fazla olan su buhar da bu soutma yknn bir
parasn oluturur. Bu ykn salkl bir ekilde tespit edilmesi gerek kullanma durumunun bilinmesi
ile mmkndr. Bu ise ou zaman kullanlan s tutumuna gre deimektedir. Bu sebeple enfiltrasyon
ssnn tam olarak hesaplamak zordur. Enfiltrasyon ss aadaki gibi hesaplanr.
nfiltrasyon ss = hava deiimi * oda hacmi * ( h d-hi)*
: Giren havann younluu
hd:D havann entalpisi ( kJ/kg)
hi: i havann entalpisi (kJ/kg)
Souk oda herhangi bir maksat ve sebep ile bir havalandrma sistemi ile havalandrlyorsa bu takdirde
havalandrma sisteminin hava debisi ile enfiltrasyon hava deiimi karlatrlarak byk olan deerleri
kullanmak sureti ile enfiltrasyon s kazanc hesaplanr. Souk oda yknn kmsenmeyecek bir
blmn tekil eden enfiltrasyon ss, harici havann souk havaya girmesi yavalatmak suretiyle
azaltlabilir bu maksatla oda giriine hava perdesi, n giri hol, otomatik alp kapanan kap gibi
nlemler alnmaktadr.

1.4 MAL ISISI

Souk odaya muhafaza edilmek zere konulan deiik trden meydana getirdii s zaman zaman
soutma yknn en nemli ve en byk blmn tekil etmektedir. Ayrca souk odaya konan mal
cinsi nceden belirli olduu halde birim zamandaki hareket miktar kullanann ihtiya ve isteine gre
deiebilmektedir. Bu sebeple sout oda yknn hesab ile buna bal olarak soutma makine ve
aksannn seiminin mal hareketinin uygulamadaki durumunda mmkn olduunca yakn bir uyum
iersinde yaplmas ok byk bir nem tamaktadr. Tablo 7-10 da n soutma odalar iin verilen
soutma sreleri uygulama alanndaki ortalama deerler olup maln hasat, toplama, kesim
scaklklarndan sonra konulaca uzun sreli muhafaza odalarndaki scaklklara drlmesi iin
gereken ortama zamann uzunluudur. Yaplan aratrmalar sonucu souk odalara muhafaza edilmek
zere konulacak meyve, sebze, et, st, yumurta gibi maddelerinin tabi kaynaklardan alndktan sonra bir
n soutmaya tabi tutulup sratle soutulmas ve daha sonra uzun sreli muhafaza odalarna tutulmas
bu maddelerin souk odada muhafaza sresini uzatmaktr. Mal ss ile ilgili olarak nemli olan dier bir
s kayna da olgunlama ssdr. Btn sebze ve meyveler hayatiyeti olan ve bunu souk muhafaza
srasnda hatta pazarlama srasnda da devam ettiren maddelerdir. Bunun anlam meyvelerin ve
sebzelerin bir solunum yapt ve bu esnada havadaki oksijeni alp yerine karbondioksit s neretti
demektir. Meyvelerde buna olgunlama denir ve elma, muz gibi baz meyvelerde bir seviyeye kadar
istenen bir durumdur.
Souk odaya konan mallarn meydana getirdii soutma ykn drt safhaya ayrmak gerekir.
1- Donma noktasnn stndeki scaklkla soutma :
Q1 = m C1 ( t2-t1)
(kJ)
Soutma zaman(sn)
2- Donma srasnda alnacak s :
Q2 = m x CkJ)
Donma zaman (sn)

11

3- Donduktan sonra derin soutma :

Q3 = m (kg) C2 (t donma tm) = (kW)
Soutma zaman (sn)
4- Muhafaza srasnda ryen s( olgunlama ss)
Q4 = m Colg
= (kW)
86400 sn
RNEK: Bir servis souk odasna gnde ortalama aadaki mallar konulmaktadr maldan gelen
soutma ykn hesaplaynz?
500kg koyun eti (60C scaklkta ) 00C
-2
1000kg dana eti (6 0C scaklkta ) 00C
-2
500kg tavuk eti (5 0C scaklkta ) 00C
-2
RNEK: Bir souk odaya aadaki mallar konulmaktadr. Soutma ykn hesaplaynz?
Souk odann muhafaza scakl 20 0Cdir
Gnde 5000kg dana eti 300C muhafaza scakl 0
0,75 soutma sresi 6
0
2000kg tavuk eti 25 C muhafaza scakl 0
0,80 soutma sresi 5

1.5 DER ISI KAYNAKLARI

1.5.1 BUZ ZME SIRASINDA VERLEN ISI
1.5.1.1 Elektrikle buz zmeli sistemler:
Qed = n * W * ZO * F
n: adet
W: watt
ZO: Zaman oran (saat /24 saat)
F:buz zme faktr 0,5
RNEK: 4 adet 750 Wlk stc bulunan bir evaparatr gnde toplam 2 saat buz zme yapyorsa
elektrikli buz zmeden dolay meydana gelen sy hesaplaynz.
Qed = n * W * ZO * F
Qed = 4x750 x 2/24 x 0,5
Qed = 125 W

1.5.1.2 Scak gaz buz zme sistemlerinin verecei s

Scak gaz ile yaplan buz zme ss sistemin kondenserinden atlan sya yakn olacaktr. Ve ayn
kabul edilebilir. Ancak bir kompresre birden fazla evaparatr balanr ise bunlara sra ile buz zme
uygulanyorsa bu takdirde toplam kondenser ssn evaparatr saysna blmek gerekir.
Elektrikli buz zme sisteminde olduu gibi yine bir buz zme faktr uygulanmaldr. (F) scak gazl
sistemler iin F = 0,4 olabilir.

12

Qsgd = n * qev * KEO * ZO *F (W)

Qed : Scak gazl buz zme
n: Adet
qev: Evaporatr soutma kapasitesi (kW)
KEO: qk/ qe (kondenser-evaporatr s oran)
ZO: Zaman oran (saat / 24 saat)
F: Buz zme faktr
RNEK: -10 evaparatr scakl ve 30 C kondenser scakl artlarndan R-12 tipi soutucu akkan
ile 500 kcal/h veren bir evaporatre gnde toplam 1 saat scak gazl buz zme uygulanyor ise buz
zme ile verilen s ykn bulunuz.
Qsgd = n * qev * KEO * ZO * F
Qsgd = 1* 5000 *1,19 * 1/24 * 0,4
Qsgd = 99,16 W
Bilhassa byk hacimli souk muhafaza depolarnda soutulan hacme forklift, vin, motorlu bataryal
nakil arabalar vs. gibi elamanlar sokulmaktadr. Bunlarn meydana getirecei s yk bu elamann
trne ve soutulan hacimdeki kalan sreye gre hesaplanp soutma ykne ilave edilmektedir.
Soutma yk hesaplandktan sonra bundan asl maksat olan ekipman seimine geilir. Ekipmann
kapsam kompresr, kondenser, evaparatr, genileme vanas, solenoid vana, filtre kurutucu, boru
tesisat, basn ayarlayc vanalar, sv deposu ve dier soutma aksamdr. Bu elemanlarn seiminde
aadaki bilgilerin bilinmesi gerekir.
1. Oda scakl ve nem seviyesi
2. Oda scakl-evaparatr scaklk fark
3. Emme hatt basn kaybn karlamak iin gerekli scaklk
4. Younlama scakl
5. Kompresrn gnlk alma sresi
6. Evaparatr fanlarnn gnlk alma sresi
Gnlk toplam alma sresinden en bata kast edilen husus soutma kompresrnn alma
sresidir. Ve bu oda scakl ile evaparatr scaklklarndan ve gnde yaplmas gereken buz zme
sresine baldr.
Kompresrlerin gnlk alma sreleri 14 ile 20 bazen de 22 saat alnabilir. Kompresr ve evaparatr
fanlar iin gnlk alma sreleri aadaki gibi verilebilir.
a) 20C ve zerindeki oda scaklklarnda : kompresr 14 ile 18 saat
Evap fanlar 22 saat
b) -20C ile 10C oda scaklklarnda : kompresr 20 saat
Evap fanlar 23 saat
gnde 4 defa her defasnda 15 dak.
c) -150C ve altndaki oda scaklklar iin : kompresr 18 saat
Evap fanlar 22 saat
gnde 6 defa her defasnda 20er dakika buz zme olay var.

13

Tarih
.... / ..... / 20.....
Hesab Yapan

I S I K A Z A N L A R I H E S A B I (kW)
PROJE DONELR

DI

Oda No
KOMU HACM SICAK.

Kontrol Eden

Kuru Termometre [ C]

a)

Bro

Ya Termometre [oC]

b)

in Ad

zafi Nem ()

c)

Yeri

Rakm

d)

in Sahibi

Enlem Derecesi

e) Tavan

Kullanm Amac

Blge

f) Deme

ODA LLER (yaltmsz)

En[m]

[%]

Boy[ m]

Yk.[m]

Oda Hacmi (V) [m3]

I- LETM VE TAINIMLA OLAN ISI KAZNLARI (Duvar, Tavan, Deme) (Qt) (*) Solar scaklk farkn ekleyiniz.
are
t

Yn

En
(m)

Boy
(m)

Yzey
(m2)

Adet

karlan
Alan (m2)

Net
Alan (m2)

Ku
(W/m2 K)

t (*)
(oC)

Is gc
(kW)
/ 1000 =
/ 1000 =
/ 1000 =
/ 1000 =
/ 1000 =
/ 1000 =
/ 1000 =

letim ve tanmla toplam s kazanc [kJ/gn]

II-HAVA DEMNDEN GELEN ISI (Qi)
Hava deiimi 24 saat [defa]
Younluk () [kg/m3]

D hava entalpisi (hd) [kJ/kg]

hava entalpisi (hi) [kJ/kg]

Oda hacmi (V) : ............ [m3 ] x .......... [defa hava de./ 86400 s] x (hd : ......... - hi : ...........) x : ..................... =
III-RNLERDEN GELEN ISI KAZANLARI (Qm)
lem Tr
Maln Tr
Arlk
zgl s (kJ/kg.K)
Soutma
T
(kg)
Donma Iss(kJ/kg)
Sresi
(oC)
Solunum ss (W/kg)
(Saniye)
Donmadan nce
Donma
Donduktan sonra
Olgunla. ve Soluma
Mallarla ilgili yan s
Kasa, kutu, vs
Dierleri

Hava deiim s kazanc

(kW)

rn s kazanc
(kW)

rnlerden gelen toplam s kazanc [kW]

IV-ODA NDEK DER ISI KAZANLARI (Qd)
a) nsan
............ (Kii) x ................. (W) x .......... (zaman oran)
b) Aydnlatma
............ (Tane) x................. (W) x .......... (zaman oran)
c) Motor
............ (Tane) x ................ (W) x .......... (zaman oran)
d) Elektrik Buz zme ............ (Tane) x ................ (W) x .......... (zaman oran)
e) Scak Gaz Buz
............ (Tane) x ................ (W) x ....... (zaman oran)
zme
f) Dierleri
................................... ........(W) x ....( zaman oran)
Oda iindeki dier s kazanlar toplam (kW)
TOPLAM ISI KAZANCI (QT ) [kW]
EMNYETL TOPLAM ISI KAZANCI (QET= 1.1 QT ) [kW]

/ 1000 =
/ 1000 =
/ 1000 =
/ 1000 =
/ 1000 =
/ 1000 =

14

RNEK: SOUK VE DONMU MUHAFAZA ODALARI KEF RAPORU

A.DONMU MUHAFAZA ODASI:
Oda Boyutlar: 5.5mx2.6mx3.2m(h)
Oda Alan: 14.3 m2
Oda Hacmi: 45.76 m3
Oda Scakl: -200C
Oda Mal Yk: Gnlk 750 kg dana eti konabilecek ekilde en fazla10 tonluk mal yk
Kompresr ve Evaporatr Soutma Kapasitesi: 6100 Kcal/h (7 KW)
Kondenser Soutma Kapasitesi: 8000 Kcal/h (9.3 KW)
Oda Yaltm (zolasyon): Stropor levha (16 kg/m3, 10 cm+10 cm=20 cm, ksmdan naylon levha nem yaltm
yaplacaktr.
Kap: 1mx2m net girili , arpmal tip, kap paslanmaz sactan mamul olup i dolgusu poliretan olacaktr. Kap
zerinde donmay nleyen rezistans bulunacaktr.
Cihaz Tipi: Cihazlar odalarn konumundan dolay split tipte seilmelidir.

B. SOUK MUHAFAZA ODASI

Oda Boyutlar: 5.5mx2.6mx3.2m(h)
Oda Alan: 14.3 m2
Oda Hacmi: 45.76 m3
Oda Scakl: +40C
Oda Mal Yk: Gnlk 750 kg meyve-sebze konabilecek ekilde en fazla 6 tonluk mal yk
Kompresr ve Evaporatr Soutma Kapasitesi: 3440 Kcal/h (4 KW)
Kondenser Soutma Kapasitesi: 4500 Kcal/h (5.2 KW)
Oda Yaltm (zolasyon): Stropor levha (16 kg/m3, 10 cm, ksmdan naylon levha nem yaltm yaplacaktr.
Kap: 1mx2m net girili , arpmal tip, kap paslanmaz sactan mamul olup i dolgusu poliretan olacaktr.
Cihaz Tipi: Cihazlar odalarn konumundan dolay split tipte seilmelidir.

YALITIM DETAYI
1.Delikli tula duvar
2.Emilkot+scak bitum
3.Stropor levha (10 veya 20 cm)
4.Naylon levha+sva teli
5. sva(3 cm)
6.fayans kaplama
NOT: svadan nce stroporlar duvara plastik
dbel ile tutturulacaktr.
1

4 5 6

15

1.6 KOMPRESR SEM

TABLO R-10 herhangi bir kompresr reyici firmasnca salanan tipik bir kompresr seim tablosudur.
Soutma kapasitesi ve kompresr iin gerekli olan g soutucu akkan buharnn kompresre giri ve
k artlarna gre deiiklik gsterir. Bu yzden kompresrn soutma kapasitesi ve gc eitli
emme ve basma hatt doyma scaklklarna gre verilmitir. TABLO R-10da ki seimde ayrca emme
hatt scakl 18 C olarak temel alnmtr. Scaklk 18 C den farkl olduunda kapasite uygun bir
dzeltme faktr ile arplr.
Kzgnln evaporatrn iinde, soutma ortamndaki emme hattnda yada sv hattyla emme hattnn
oluturduu eanjr ksmnda olduu varsaylmtr. Soutma ortam dnda olan herhangi bir kzgnlk
kompresr ykne eklenmitir.
TABLO R-10da ak kontrol elamanna yaklaan akkann doyma scaklnda olduu yani ar
soutma olmad varsaylmtr. Her bir derece ar soutma iin kompresrn kapasitesi yaklak
olarak % 1 artar. Kompresr seiminde genellikle ar soutmann etkisi ihmal edilir.
Verilen bir uygulama iin kompresr semek iin aadaki bilgilerin bilinmesi lazmdr.
1) Gerekli soutma kapasitesi
2) Tasarlanan emme hatt scakl
3) Tasarlanan kompresr k scakl
Gerekli soutma kapasitesi olarak genellikle soutma yk hesabnda bulunan deer alnr. Fakat
kompresr seiminden nce evaporatr seimi yaplmsa kompresr soutma yk hesabnda bulunan
deere gre deil, evaporatr kapasitesine gre seilmelidir.
RNEK: Soutma yk 44 kW olarak hesaplanan bir souk oda iin TABLO R-10dan aadaki
artlara gre uygun ak tip kompresr seiniz.
Te= -20 C
Tc=+38 C
Temme=18 C
Ar soutma= 6 K
ZM: Souk oda scakl 0 Cnin altnda olduundan gnde 18 saat alaca varsaylarak
kompresr kapasitesinde dzeltme yaplrsa:
Qk = QET x Zaman oran = 44 x 24/18 = 58.67 kW bulunur.
TABLO R-10a dikkat edilirse ar soutma sfr alnmtr. Fakat bizim rneimizde 6 K ar soutma
olduundan kapasiteyi %6 arttracaktr. Dier bir ifade ile tablo deeri bizim kapasitemiz olan 58.67
kWtan %6 daha kk olabilir.
1-0,06 = 0,94
0,94 x 58,67 = 55.15 kW seilebilir.
Fakat TABLO R-10da bu artlara en yakn 58,38 kW soutma gcne sahip E050 modeli uygun
olacaktr.