K A S I M 2 01 0

Gc Kalitesinde

Teknik Blten No: 1

fanlar
F

leriye Eik Sk Kanatl Santrifj Fanlar

anlar, klima sisteminde ktle transferini,

dolays ile basn fark salayarak
havann akn salayan cihazlardr.
Hareketli eleman olan ark hava zerinde i
yaparak ona statik ve kinetik enerji kazandrr.
Klima santrallarnda kullanlan fanlar, eitli
byklklerde seyrek veya sk kanatl,
galvanizli sac, alminyum veya plastik
malzemeden retilen radyal fanlardr. Fanlar
havann ark zerindeki ak dorultusuna
bal olarak santrifj (merkezka) veya aksiyal
(eksenel) olarak snflandrlrlar.

Hava fan pervanesinin bir ya da her iki

tarafndan emilir ve fan miline dik bir a ile
baslr. Verimleri %50-65 arasnda
deimektedir, fan devirleri geriye eik
fanlara gre dktr ancak fiyat da
dktr. Basn erisi yatktr, maksimum
basncn solunda minimum yapmaktadr yani
maksimum basncn sanda kalan blgede
altrlmaldr.

RADYAL FANLAR
Sk (ileriye eik) Kanatl Fanlar
Seyrek (geriye eik) Kanatl Fanlar
Plug Fanlar
1

teknik blten 01 kasm 2010

Geriye Eik Seyrek Kanatl Santrifj Fanlar

Hava fan pervanesinin bir ya da her iki

tarafndan emilir ve fan miline dik bir a ile
baslr. Verimleri %70-80 arasndadr. Fan
devri ileriye eik kanatl fana nazaran yaklak
2 kat daha yksektir. Dolaysyla yksek hzla
dndnden konstrksiyonu daha gl
olmal, balans ayarlar ok hassas
yaplmaldr, temizliinin kolay olmasnn yan
sra fiyat da ileriye eik kanatlya gre daha
pahaldr.

Serbest Dnen, Eksenel Akl Plug Fanlar

Hijyenik sistemler iin kesinlikle sk kanatl fan

kullanlmaz. Genel olarak geri eik ve plug tip
fan kullanm tavsiye edilir. stenen alma
noktas iin en yksek verimli fan seilmesi
tavsiye edilir. En yksek verimli fana alternatif
olarak en fazla %5 puan altna kadar seim
yaplmas nerilir. fleme hzlarnn ise 12-13
m/s deerini gememesine dikkat edilmelidir.

Salyangozu yoktur ve rotoru seyrek

kanatldr. Eksenel fanlarda hava, fan miline,
santrifj fanlardaki gibi dik ada deil, paralel
olarak akar ve darya atlr. Montaj edildii
hcrenin her tarafnda eit basn uygular ve
hcrenin herhangi bir noktasndan at az
alnabilir. Temizlenmesi ok kolaydr ve
hijyenik santrallarda zellikle tercih edilir. Fan
fleme hzlarnn 12-13 m/s deerini
gememesi nerilir Bu deerin almas
durumunda hza bal ar grlt
olumaktadr.

FAN SEM KRTERLER

Fan tipine alma artlar ve basn blgesine
baklarak karar verilebilir. Deiken debili veya
deiken basnl sistemlerde sk kanatl
kullanlmas tavsiye edilmez. Sk kanatllar
zellikle 500 Pa altndaki dk basnlarda ve
sabit debili konfor ve endstriyel
uygulamalarda tercih edilmektedir.
2

teknik blten 01 kasm 2010

Bu deerin almas durumunda hza bal

olarak ar grlt olumaktadr. Grlt ses
seviyesi ise fan devri ile ilgilidir. Devir says
dtke ses iddeti azalmaktadr.

Toplam verim

%79,4

Statik verim

%75,9

Statik basn

600 Pa

Sk Kanatl ve Seyrek Kanatl Fanlarn

Karlatrlmas

Toplam basn
Fan gc

2.197 kW

NE EK
SIK KANATLI
Orta ve alak
basnca uygun
Hijyene uygun deil

Motor gc

2.526 kW

Hava debisi

10.000 m3/h

Hz basnc

GER EK
SEYREK KANATLI
Orta ve yksek
basnca uygun
Hijyene uygun

628 Pa

Hava hz

6,8 m/s

Fan devri

1275 rpm

Scaklk
Motor verimi

FAN ETLKLER

28 Pa

Spesifik fan gc

20,5 C
%85
0,93 kW/(m3/s)

Debi devir ile doru orantl deiir.

Toplam basn fan devrinin karesi ile orantl

deiir.

130 Palk bir kanal basnc artnn yeni devir

ve motor gcne gre deimi yeni grafii
u ekilde grlebilir:

ekilen g fan devrinin 3. Kuvveti ile orantl

deiir.

Fan Eitliklerinin Kullanm

Belirli bir statik basn ve debiye gre seilen
fann kullanld klima santralnn montaj
esnasnda, seimde kullanlan kanal basncnn
az tespit edildii grlmtr. Bu artlarda
artan gerek kanal basnc dahil edilerek
bulunan statik basnca gre nceden seilen
fann uygunluu u ekilde tespit edilebilir.

10.000 m3/h debi 730 Pa statik basntaki fan grafii

Fan devri ve motor gc yeni durum iin

hesaplandktan sonra ilk durumdaki motor
gcnn bu durumu karlayp karlamad
kontrol edilir. lk durumda fan gc 2,197 kW
olduundan 3 kWlk bir motor seilmiti. Yeni
durum iin hesaplama yapldnda gereken fan
gcnn 2,95 kW olduu grlr. Dolays ile
3 kWlk motor gc bu durum iin de istei

10.000 m3/h debi 600 Pa statik basntaki fan grafii

3

teknik blten 01 kasm 2010

karladndan motorun deitirilmesine gerek

yoktur.

TAHRK ELEMANLARI:
KAYI VE KASNAKLAR

Fakat deerin deiimi ek bir maliyete sebep

olacaktr. Bu maliyet hesaplanacak olursa;
Gnlk alma sresi
alma gn
Ek motor gc
Motor verimlilii
Elektrik creti

:
:
:
:
:

Kay kasnak mekanizmalar g ve enerji iletim

mekanizmalardr. Kay kasnak mekanizmasnda hareket, dndren ve dndrlen
kasnaklara sarlan ve olduka esnek olan bir
kayn yardmyla salanr. Hareketin iletilmesinde kay ile kasnak arasndaki srtnme
nemli bir rol oynar. Aralarnda aklk byk
olan veya ayn ortamda olmayan kuvvet ve i
makineleri arasnda irtibat salarlar.

16 saat
365 gn
0,753 kW
%85
0,15306 TL/kWh

Mekanizmann balca stnlkleri u ekilde

sralanabilir:
Basit olmalar nedeniyle, dier
mekanizmalara gre olduka ucuz bir
konstrksiyon olutururlar.
Birbirlerinden uzakta bulunan iki mil
arasnda g ve hareket iletebilirler.
Kay elastik bir malzemeden yaplm
olduundan, darbeleri karlama ve
snmleme kabiliyeti byktr.
Ani yk bymelerini iletemez; bu nedenle
bir emniyet eleman olarak alr.
Buna karlk u mahsurlar sralanabilir:
Kay ile kasnak arasndaki ksmi
kaymalardan dolay tam ve sabit bir evrim
oran salanamaz.
Hareket iletimi iin kayn kasnak zerine
bastrlmas gerekir, yani bir basma
kuvvetine ihtiya gsterir. Bu basma
kuvvetinin etkisi altnda miller ve yataklar
dili ark ve zincir mekanizmalarndakine
gre daha byk zorlamalara maruz kalrlar.
Kayta zamanla bir geveme meydana
geldiinden, mekanizmann bir gerdirme
tertibat ile donatlmas gerekir.

Yllk ek enerji maliyeti = 673 TL

Fan devri

Fan devri - statik basn arasndaki iliki

Hava debisi

Hava debisi - statik basn arasndaki iliki

Fan gc

Fan gc - statik basn arasndaki iliki

Kaynaklar
1. ISKAV Klima Santrallar Kitab
2. Kocaeli Makine Mhendislii deney raporu
4

teknik blten 01 kasm 2010

bunlar biliyor musunuz?

Termostatik genleme valfinin nasl altn biliyor muydunuz?
Bu valfleri, TEV, TXV veya dilimize uygun
haliyle TGV ksaltmalaryla tanmzdr. Bu
kede TGVlerin alma prensibine yle
bir gz atacaz. nmzdeki bltenlerde
ise, biraz daha detaya gireceiz.
Termostatik genleme valfi;
Evaporatre doru miktarda soutucu
akkan gnderilmesini salar ve soutucu
akkann basncn buharlama basn ve
scaklna drr.
Sv hattnda evaporatrn giriine
monte edilir.
TGV, evaporatrde sabit bir kzgnlk
(superheat) deeri elde edilmesini salar.
Kzgn buhar halindeki soutucu

akkann ierisinde sv halde soutucu

akkan bulunmaz. Bylece kompresre
sv yrmesi riski ortadan kalkar.
Eer evaporatrde kzgnlk deeri fazla
ise TGV aar.

bulmaca

Aadaki kavramlara karlk gelen kelimeleri, yatay, dikey ya da

apraz sralarda bulabilir misiniz?
1) G / hareket iletiminde kullandmz
enli ember
2) Scaklk fark nedeniyle transfer edilen
enerji
3) Havadaki su buhar miktar
4) Atmosfer, yer kresi ya da herhangi
bir gk cismini epeevre kuatan bir
gaz tabakas
5) Durgun
6) Bir kesitten birim zamanda geen
akkan miktar
7) Uramadan gemek (ngilizce)
8) Scak veya souk havay dengeli olarak
savuran havalandrma arac
9) Bir filtre tipi
10) klimleme cihaz
11) Hareket iletiminde kullanlan en eski
ara elemanlardan
12) Bir cismin scaklnn ya da
soukluunun bir lsdr
13) Mahalde negatif basn oluturan fan

14) Bir s geri kazanm paras

15) Birim alana uygulanan kuvvet
16) Birim zamandaki dnme says
17) Klima santrallarnda hava debisini
ayarlamaya yarayan kapak
R

Hazrlayanlar

Sefa BULUT HSK AR-GE Ba Mhendisi - Merve NVEREN HSK AR-GE Mhendisi
5