K thut nui Trn qu

Gii thiu v trn qu:

Trn qu c tn khoa hc l Perionyx excavatus, chi Pheretima, h Megascocidae (h c dn), ngnh rut
khoang. Chng thuc nhm trn n phn, thng sng trong mi trng c nhiu cht hu c ang phn hy,
trong t nhin t tn ti vi phn th ln v khng c kh nng ci to t trc tip nh mt s loi trn a
phng sng trong t.
Trn qu l mt trong nhng ging trn c thun ho, nhp ni v a vo nui cng nghip vi cc quy
m va v nh. y l loi trn mn , xut hin ri rc vng nhit i, d bt bng tay, v vy rt d thu
hoch. Chng c s dng rng ri trong vic chuyn ha cht thm Philippines, Australia v mt s nc
khc (Gurrero, 1983; Edwards, 1995).
Kch thc Trn qu trng thnh t 10 15 cm, nc chim khong 80 85%, cht kh khong 15 20%.
Hm lng cc cht (tnh trn trng lng cht kh) nh sau: Protein: 68 70%, Lipid: 7 8%, cht ng: 12
14 %, tro 11 12%.
Do c hm lng Protein cao nn Trn qu c xem l ngun dinh dng b sung qu gi cho cc loi gia
sc, gia cm, thy hi sn Ngoi ra, Trn qu cn c trong y hc, cng ngh ch bin thc n gia sc
Phn trn l loi phn hu c sinh hc c hm lng dinh dng cao, thch hp cho nhiu loi cy trng,
khng gy ra tnh trng sc phn, yu cu tr d dng, c bit thch hp cho cc loi hoa king, lm gi th
vn m v l ngun phn thch hp cho vic sn xut rau sch.
B.

c tnh sinh hc ca Trn qu:

Trn qu c kch thc tng i nh, di vo khong 10 15 cm, thn hi dt, b ngang ca con trng
thnh c th t 0,1 0,2 cm, c mu t n mu mn chn (ty theo tui), mu nht dn v pha bng, hai
u hi nhn. C th trn c hnh thon di ni vi nhau bi nhiu t, trn mi t c mt vnh t. Khi di
chuyn, cc t co dui kt hp cc lng t pha bn di cc t bm vo c cht y c th di chuyn mt
cch d dng.
Trn qu h hp qua da, chng c kh nng hp thu Oxy v thi CO2 trong mi trng nc, iu ny gip
cho chng c kh nng sng trong nc nhiu ln, thm ch trong nhiu thng.
H thng bi tit bao gm mt cp thn mi t. cc c quan ny bo m cho vic bi tit cc cht thi
cha m di dng Amoniac v Urer. Trn qu nut thc n bng mi l ming, lng thc n mi ngy
c nhiu nh khoa hc ghi nhn l tng ng vi trng lng c th ca n. Sau khi qua h thng tiu
ha vi nhiu vi sinh vt cng sinh, chng thi ra phn (Vermicas) ra ngoi rt giu dinh dng (h s chuyn
ha y vo khong 0.7), nhng vi sinh vt cng sinh c ch trong h thng tiu ha ny theo phn ra khi
c th trn nhng vn cn hot ng mng dinh dng trong mt thi gian di. y l mt trong nhng
nguyn nhn lm cho phn trn c hm lng dinh dng cao v c hiu qu ci to t tt hn dng phn
hu c phn hy bnh thng trong t nhin.
C.

c tnh sinh l ca Trn qu:

Trn qu rt nhy cm, chng phn ng mnh vi nh sng, nhit v bin nhit cao, mn v iu
kin kh hn. Nhit thch hp nht vi Trn qu nm trong khong t 20 30oC, nhit khong 30oC
v m thch hp, chng sinh trng v sinh sn rt nhanh. nhit qu thtp, chng s ngng hot
ng v c th cht; hoc khi nhit ca lung nui ln qu cao cng b i hoc cht. Chng c th cht khi
iu kin kh v nhiu nh sng nhng chng li c th tn ti trong mi trng nc c thi Oxy.

Trn qu qu rt thch sng trong mi trng m t v c pH n nh. Qua cc th nghim thc hin,
chng ti nhn thy chng thch hp nht vo khang 7.0 7.5, nhng chng c kh nng chu ng c
ph pH kh rng, t 4 9, nu pH qu thp, chng s b i.
Trn qu thch nghi vi ph thc n kh rng, chng n bt k cht thi hu c no c th phn hy trong t
nhin (rc ang phn hy, phn gia sc, gia cm). Tuy nhin, nhng thc n c hm lng dinh dng cao
se hp dn chng hn, gip cho chng sinh trng v sinh sn tt hn.
Trong t nhin, Trn qu thch sng ni m thp, gn cng rnh, hoc ni c nhiu cht hu c d phn hy
v thI ra nh trong cc ng phn ng vt, cc ng rc hoai mc. chng rt t hin din trn cc ng
rung canh tc d ni y c nhiu cht thi hu c, c l v t l C/N ca nhng cht thi ny thng cao,
khng hp dn v khng m bo iu kim m thng xuyn.
D.

S sinh sn v pht trin:

Trn qu sinh sn rt nhanh trong iu kin kh hu nhit i tng i n nh v c m cao nh iu kin

ca khu vc pha Nam. Theo nhiu ti liu, t mt cp ban u trong iu kin sng thch hp c th to ra t
1.000 1.500 c th trong mt nm.
Trn qu l sinh vt lng tnh, chng c ai v cc l sinh dc nm pha u ca c th, c th giao phi
cho vi nhau hnh thnh kn mi con, kn c hnh thnh ai sinh dc, trong mi kn mang t 1
20 trng, kn Trn di chuyn dn v pha u v hi ra t. Kn o hnh dng thon di, hai u tm nhn li
gn ging nh ht bng c, ban u c mu trng c, sau chuyn sanh xanh nht ri vng nht. Mi kn c
th n t 2 10 con.
Khi mi n, con nh nh u kim c mu trng, di khong 2 3mm, sau 5 7 ngy c th chng s chuyn
dn sang mu v bt u xut hin mt vn thm trn lng. Khong t 15 30 ngy sau, chng trng
thnh v bt u xut hin ai sinh dc (theo Arellano, 1997); t lc ny chng bt u c kh nng bt cp v
sinh sn. Con trng thnh khe mnh c mu mn chn v c sc nh kim trn c th.
E.

Cc m hnh nui Trn qu:

Hin nay, tn th gii c nhiu m hnh nui Trn qu: t n gin nh nui trong khay, chu trn mt din
tch nh, n nui trn ng rung (c hoc khng c mi che), hay nui trong nhng nh nui kin c
nhng nhn chung, cc m hnh ny u phi m bo c nhng yu cu k thut ph hp vi c im
sinh l ca con Trn. y, chng ti xin xut mt m hnh nui thch hp vi quy m nh trong tng h
gia nh, quy m bn cng nghip v gii thiu mt s nt v quy m nui cng nghip hin i.
1.

Nui trong khay chu:

p dng cho nhng h gia nh khng c t sn xut hoc mun tn dng ti a cc din tch trng c th s
dng c, m hnh ny c th s dng cc dng c n gin v r tin nh cc thng g, thau chu, thng
x Cc thng g ch nn c kch thc va phi (vo khong 0,2 0,4 m2 vi chiu cao khong 0,3m). Cc
dng c ny nn c t trn nhng ci khung nhiu tng d chm sc v tn dng c khng gian.
Cc dng c nui nn c che ma gi, t ni c nh sng hn ch cng tt. Chng phi c l thot
nc, nhng l ny cn c chn li bng bng gn, li khng b tht thot nc con ging. Do tnh
u ti nn trn mt ca dng c cn c kim tra thng xuyn.
M hnh nui ny c u im l d thc hin, c th s dng lao ng ph trong gia nh hoc tn dng thi
gian rnh ri. Cng tc chm sc cng thun tin v d quan st v gn nh. Tuy nhin, n c nhc im l
tn nhiu thi gian hn cc m hnh khc, s lng sn phm c gii hn, vic chm sc cho Trn phi c
ch cn thn hn.
2.

Nui trn ng rung c mi che:

Thch hp cho quy m gia nh va phi hoc m rng, thch hp cho nhng vn cy n qu, cy cng
nghip lu nm c bng rm va phi.
Cc lung nui c th t m trong t hoc lm bng cc vt liu nh nh bt khng thm nc, g, c
b ngang t 1 2m, su (hoc cao) khong 30 40 cm, bo m thot nc c nc v thng thong.
Mi che nn lm dng c ng d di chuyn, thay i trong nhng thi tit khc nhau. dy cht nn
ban u v thc n nn c b sung hng tun. Lung nui cn c che ph gi m, kch thch hot
ng ca Trn v chng cc thin ch.
3.

Nui trn ng rung khng c mi che:

y l phng php nui truyn thng cc nc pht trin cng ngh nui Trn nh M, c.. v c th
thc hin quy m ln. Lung nui c th ni hoc m trong mt t, b ngang khong 1 2m, chiu di
thng khng gii hn m ty theo din tch nui. Vi phng php ny, ngi nui khng phi lm ln tri,
c th s dng cc trang thit b c gii chm sc v thu hoch sn phm. Nu cho lng thc n ban u
t v b sung hng tun th vic thu hoch cng kh d dng. Tuy nhin, phng php nui ny b tc ng
mnh bi cc yu t thi tit, c th gy tn hi n Trn v cn mt din tch tng i ln,
4.

Nui trong nh vi quy m cng nghip v bn cng nghip:

L dng Ci tin v m rng ca lung nui c mi che trn ng rung v nui trong thau chu. Cc khung
(bn) nui c th c xy dng kin c trn mt t c kch thc rng hn hoc c sp thnh nhiu
tng. Vic chm sc c th thc hin bng tay hoc cc h thng t ng ty theo quy m. Phng php ny
c nhiu u im l ch ng c iu kin nui. Chm sc tt, nui theo quy m ln nhng chi ph xy
dng c bn v trang thit b cao. Hin nay, quy m nui cng nghip vI nhng trang thit b hin i c
p dng kh ph bin cc nc pht trin nh M, c, Canada.
F.

Yu cu k thut ca vic nui trn:

nui trn qu t hiu qu, cn ch mt s vn sau:

V ngi nui:
- Nm bt c mt s c tnh sinh l, sinh thi c bn ca con Trn.
- C kin thc ti thiu v cc loi cht thi hu c dng lm thc n cho Trn.
V lung tri nui:
Lung hoc tri nui phi t ni thong mt, khng b ngp ng v khng nn b nh sng chiu trc tip, c
ngun nc ti thng xuyn, trung tnh v sch; cn thot nhit, thot nc tt. Bo m cc iu kin v
nhit v m. Nn c bin php ngn nga cc thin ch (kin, cc, nhi..)
V cht nn:
Cht nn c c cu xp, kt cu tng i th, c kh nng gi m tt, khng gy phn ng nhit, pH khng
nm, ngoi ph chu ng ca Trn, c th l mi trng sng tm ca Trn khi gp iu kin bt li.
V thc n:
Thc n l cht thi hu c dng ang phn hy, khng nn c hm lng mui v amoniac qu cao,
chng loi tng i a dng nhng thch hp nht l nhng cht liu c t l C/N vo khong 10:1 nh phn
gia sc, cc cht liu phn hy th ca rui lnh en hp dn Trn hn l cc loi phn kh hoc qua giai
on .

Khi cho n, c th b tr thc n thnh nhng lung nh xen k nhau hoc thnh tng cm. Lng thc n
ty thuc vo mt s Trn hin c, c ngun phn chuyn ha tng i hon ton nn ch n thi gian
b sung thc n.
V m:
Nn ch ti gi m ngay t khi mi th ging v Trn b sc khi di chuyn, hng ngy kim tra m v
ti b sung, tt nht l ti nhiu ln trong ngy khi tri nng, lng nc cho mi ln ti t. Nu s dng
cht nn c kt cu ht xp v to th m c th duy tr mc cao v ngc li.
Trong iu kin kh nng cng nn duy tr m cao. Nc ti nn c pH trung tnh, khng nhim mn hoc
phn.
Thu hoch:
Ty theo mc ch m c nhng phng php thu hoch khc nhau. y, chng ti tm ngh 02 phng
php thu hoch sau:
- Phng php thu hoch ti bng cch dn d: Nhm thu c ngun ging m khng lm cho chng b
sc v thu phn Trn. Trc khi thu hoch khong mt tun, cho mt tn li vo khong ging mi dn
gia lung (hoc trn b mt lung) c cha thc n mi c b sung nc mc bo ha, khng ti
trn phn phn ch hai bn. Thc n ti v m s hp dn Trn v chng s tp trung cao y.
thu c trn 90% con ging, nn thc hin ng tc ny 2 ln.
- Phng php thu hoch kh: thu hoch Trn tht lm thc n gia sc v thu ti gi m, nn xi xo nhiu
ln gip bc thot hi nc. Khi nhn thy ht phn tng i rI rc, dng co gom phn vo gia, con trn
c khuynh hng chui xung, cun trn di lp y ca lung. Ht lp phn bn trn v tip tc gom phn
li. Thc hin thao tc ny s tch ring c phn v trn.
Ngun: S KH & CN Vnh Long

K thut nui trn Qu (Perionyx - Excavatus)

I. Sinh hc trn qu
- Trn Qu l sinh vt lng tnh ( c c c quan sinh dc c v ci)
- Qu trnh bt cp: Hai trn Qu bm vo nhau theo chiu ngc li mi con nhn c tinh trn ca con
kia. vic th tinh xy ra ai sinh dc v ai hnh thnh kn c dng qu l.
- Sau 14 - 21 ngy, mi kn n cho 10 - 20 trn con. trn con mu trng, sau 5 - 6 ngy c mu hng v
dn.
Trng thnh (0,8 - 1,2g/con) sinh con(20 ngy) Kn (12-18 ngy)
p trng (2 - 3 tun) Trn con (5mg/con).
T trng thnh n ra trn con l khong 4 - 6 tun

- Nhit thch hp: 25- 30 C

- m thch hp: 75 - 80 % ( nhn bit m 80%, dng tay nm sinh khi bp nh v bung sinh khi
ra, nc cn dnh tay l va, nu bp nh sinh khi nc r ra k tay l m bo ha trn s n t)
- Trn h hp qua da
- Trn chu c pH = 4 n 8. Tt nht l pH = 6.5
- Trn s nh sng, ting ng, ha cht bo v thc vt, mui, vi
- Trn Qu thng khng c bnh chng ch n t do mi trng sng qu chua (pH thp). Gii quyt trng
hp ny, dng bt CaCo3 (vi), pha ra nc long vo sinh khi.
- K th t nhin ca trn bao gm h hng nh chut, cn trng (kin, gin, rui) nhn, rn, rt, cc, ch,
nhi, chim v cc ging gia cm (g , vt) b gng km...
- Trn Qu c th sng trong nc t 10 - 30 ngy
- Trn Qu tht mm, mu sc p hm lng m cao (60-70% cht kh) thch hp cho chn nui tm c gia
cm.
II. Cch nui v chm sc
A. Vt liu
- Dng c cha giai on nhn n l: thng gi, cn x, thau nha. Phi m bo khng lm thay i m
ca sinh khi, khng trn b i.
- Thc n ca trn: Cng thc tt nht 60% cht x v 40% cht m. Cht m, t phn tru b, phn d,
phn th, c th hoai hoc ti. Phn heo, g vt cn phi hoai v n thm 50% rm hoai.
- Mn ca lt nn ( tr mt ca bch n c mi cay).
- Gng tay.
- Bt nylon dng lm bn, thu hoch trn.
- Chiu m che bt nh sng trn mt bn.
- Mi che bn trn tt nht l lp bng l.
B. Cch nhn n (gy ging, ban u)
Nhn n trn qua 3 giai on:
1/ Giai on thng thau chu: (c din tch mt bng nh)
- Dng thng gi, thau chu; lt di y 1 lp li (loi li phi la).
- Ri 1 lp mt ca, dy 3cm.

- Ri 1 lp phn hoai, dy 3cm.

- Ri trn ging vi sinh khi.
- Ti nh nc v y h, bng bao, m.
- Sau 2 ngy bc trn ln thy trn hot ng bnh thng ta bt u cho trn n, lp phn hoai cho n dy ti
a 3 - 5 cm.
Sau khi trn n ht phn ta c ln lt cho n vi lp phn dy 3cm cho n khi u thng, thau, chu.
2/ Giai on bn (2m2)
Ta dng bt nylon lm bn din tch 2m2 , cao 50 - 60cm, y bn nghing v 1 bn, l thot nc, dng
li lt li ni c l thot nc.
- Ri 1 lp mt ca u nm y bn dy 3cm.
- Ri 1 lp phn b hoai hoc ti dy 3cm ln lp mt ca.
- Ri u thng trn vi sinh khi ra u bn 2m2, ti m.
Sau 2 - 3 ngy cho trn n phn na din tch bn 2m2, lp thc n dy 3cm (khi cho n, bn no th y bn
bng chiu m). Khi trn n ht phn ta cho trn n phn din tch cn li ca bn n khi dy bn 2m2
3/ Giai on bn (20m2)
Ta lm bn 20m2 bng bt nylon c mi che bng l, hnh thc v cch cho n, chm sc nh bn 2m2
C. Thu hoch trn:
Mun thu hoch trn ta phi bit cch, tnh s lng trn trong bn.
- V trn n phn hu c bng trng lng trn trn ngy (trn nng 1 kg mi ngy trn n 1g phn)
Trng lng phn / S ngy trn n = Trng lng trn trong bn
Th d: 500kg phn/100kg trn = 5 ngy
C 2 cch thu hoch trn
1/ Cch dn d: (cch cng nghip)
Khi bn trn y, ta vun tt c lng sinh khi v 1 bn bn, cha 1 khong trng 20cm, ri thc n trong
khong trng 20cm, dy 3cm; y bn trn vi lp thc n mi, ti m lp thc n t 7 - 10 ngy trn s
gom v bn lp thc n mi, ta s d dng thu hoch.
2/ Thu hoch dn: ( phng php gt)
- Tri tm bt nylon ngoi nng

- sinh khi bng cch vun ng hnh thp. Trn gom li, ta thu hoch, phn sinh khi phn cn li cho tr
vo bn ta tip tc n ra (do cn kn v trn cn trong phn tip tc sn xut).
D/ Chm sc trn:
- Cn bao li, hoc che chn k bn nui. Ngoi vic gi m tt cn trnh chut b lm t hay kin gin
xm nhp.
- Thng xuyn dn dp sch bn bt b gng km.
- Ti m hng ngy kin s khng vo bn qua vch bn t c dng thuc Fendona (1gi/lt nc) tha
vo vch bn s hn ch c kin.
- Trn h hp qua da, thnh thong xi xo bn, d thong kh gip trn pht trin tt.
- Lu m tt, nhit tt trn pht trin tt.
Ngun: Trung Tm Khuyn Nng An Giang