Tu Dien Chinh Sach Thuong Mai Quoc Te

-2 -
LỜI GIỚI THIỆU

*****
Việc chính thức gia nhập Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN) tháng 7/1995, trở
thành thành viên sáng lập viên của Hợp tác Á-Âu (ASEM) năm 1996, và trở thành thành viên
chính thức của Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) năm 1998 đánh
dấu một bước tiến quan trọng trong sự tham gia của Việt Nam vào các hệ thống kinh tế-
thương mại thế giới. Quá trình hội nhập này sẽ ảnh hưởng ngày càng sâu sắc hơn tới các chính
sách điều hành kinh tế- thương mại ở Việt Nam.
Tuy nhiên, hệ thống kinh tế- thương mại đa phương là lĩnh vực khá mới mẻ, không chỉ
với đa số các doanh nghiệp mà ngay cả với các cơ quan quản lý và hoạch định chính sách của
Việt Nam. Do vậy, Dự án Hỗ trợ Chính sách Thương mại Đa biên (MUTRAP) phối hợp với
một số chuyên gia của Bộ Thương mại xuất bản cuốn “Từ điển Chính sách Thương mại
Quốc tế” với hy vọng sẽ đáp ứng phần nào nhu cầu tìm hiểu về lĩnh vực này, đặc biệt là đối
với những người đang làm những công việc có liên quan đến các quá trình đàm phán và triển
khai các hoạt động hợp tác thương mại đa phương.
CÁCH SỬ DỤNG QUYỂN TỪ ĐIỂN
Các mục trong Từ điển được sắp xếp theo vần chữ cái của các từ gốc tiếng Anh, bao
gồm từ đơn, cụm từ và các từ viết tắt (in đậm). Mỗi mục từ đều có dịch sang tiếng Việt (in
nghiêng, chữ đậm), tiếp đó là phần giải thích nội dung mục từ.
Trong phần giải thích, những từ in nghiêng là những từ có thể tham chiếu tiếp trong Từ
điển dưới dạng một mục từ riêng. Để thuận tiện trong việc tra cứu, chúng tôi có in kèm theo
một danh mục chỉ dẫn tra cứu theo chiều Việt – Anh ở cuối sách giúp bạn đọc có thể nhanh
chóng tìm được nguyên gốc tiếng Anh của các mục từ tiếng Việt. Các từ tham chiếu sau gợi ý
"xem" và "xem thêm", do có liên quan trực tiếp đến từ mục đang giải thích, nên được ghi thẳng
bằng tiếng Anh.
Ngoài phần giải thích các từ mục, Từ điển cũng kèm theo các phụ chương tóm lược
Hiệp định thành lập WTO, các Hiệp định GATT và GATS, là các văn kiện nền tảng trong đàm
phán thương mại quốc tế hiện nay.
Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc.
BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN MUTRAP
Cuốn sách này đã được biên soạn với sự hỗ trợ tài chính của Uỷ ban Châu Âu. Quan điểm trong cuốn sách này là
của các chuyên gia tư vấn và do đó không thể hiện quan điểm chính thức của Uỷ ban Châu Âu
This book has been prepared with financial assistance from the Commission of the European Communities. The
views expressed herein are those of the consultants and therefore in no way reflect the official opinion of the
Commission
-5-
A
Absolute advantage: Lîi thÕ tuyÖt ®èi
Quan ®iÓm ®−îc Adam Smith ®−a ra trong cuèn "Sù thÞnh v−îng cña çc quèc gia", vµ ®−îc
mét sè nhµ häc gi¶ kh¸c ph¸t triÓn, ®ã lµ çc quèc gia tham gia vµo ho¹t ®éng th−¬ng m¹i quèc
tÕ ®Ó cã thÓ nhËp ®−îc hµng ho¸ rÎ h¬n so víi kh¶ n¨ng n−íc ®ã cã thÓ s¶n xuÊt. Smith cho
r»ng th−¬ng m¹i quèc tÕ cho phÐp sù chuyªn m«n ho¸ cao h¬n so víi nÒn kinh tÕ tù cung tù
cÊp, do ®ã cho phÐp çc nguån lùc ®−îc sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n. Khi viÕt vÒ lý do t¹i sao çc
gia ®×nh l¹i ®i mua hµng ho¸ chø kh«ng tù s¶n xuÊt ra nã, ¤ng nãi r»ng: "Nh÷ng ®iÒu kh«n
ngoan trong øng xö cña mçi gia ®×nh khã cã thÓ kh«ng t×m thÊy trong øng xö cña mét v−¬ng
quèc vÜ ®¹i. NÕu mét n−íc kh¸c cã thÓ cung cÊp cho chóng ta hµng ho¸ víi gi¸ thÊp h¬n chóng
ta s¶n xuÊt th× tèt h¬n hÕt lµ chóng ta nªn mua mét sè hµng ho¸ ®ã cña n−íc ®ã mÆc dï nÒn
c«ng nghiÖp cña chóng ta cã thÓ s¶n xuÊt ra, trong khi ®ã chóng ta cã thÓ tËp trung vµo nh÷ng
ngµnh chóng ta cã mét sè lîi thÕ". Xem thªm autarkty, comparative advantage, gains-from-
trade theory, Heckscher-Ohlin theorem, self-reliance vµ self-sufficiency.
Accession: Gia nhËp
ViÖc trë thµnh thµnh viªn cña WTO (Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi), hoÆc mét tæ chøc hay hiÖp
®Þnh quèc tÕ kh¸c. Gia nhËp WTO yªu cÇu cã çc cuéc ®µm ph¸n gi÷a nh÷ng n−íc thµnh viªn
hiÖn t¹i víi nh÷ng n−íc xin gia nhËp ®Ó ®¶m b¶o r»ng chÕ ®é th−¬ng m¹i cña n−íc xin gia nhËp
ph¶i phï hîp víi çc nguyªn t¾c cña WTO. Khi gia nhËp, çc danh môc cam kÕt vÒ gi¶m thuÕ
quan vµ dÞch vô mµ n−íc xin gia nhËp ®−a ra ph¶i t−¬ng tù nh− cam kÕt cña çc thµnh viªn hiÖn
t¹i v× hä gia nhËp WTO tr−íc vµ tham gia liªn tôc çc vßng ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng.
Nãi çch kh¸c, mçi quèc gia khi gia nhËp ph¶i cam kÕt t−¬ng tù nh− nh÷ng quyÒn lîi mµ hä
®−îc h−ëng víi t− çch lµ thµnh viªn. Gia nhËp OECD còng ®ßi hái çc n−íc thµnh viªn míi
ph¶i chøng minh r»ng chÕ ®é kinh tÕ cña m×nh nãi chung lµ phï hîp víi chÕ ®é kinh tÕ cña çc
n−íc thµnh viªn hiÖn t¹i. Thµnh viªn cña UNCTAD hoÆc cña çc c¬ quan kh¸c cña Liªn hîp
quèc kh«ng ®ßi hái nh÷ng nghÜa vô nµy. Xem thªm enlargement, schedules of commitments on
services vµ schedules of concessions.
ACP States: Çc quèc gia ACP
Kho¶ng 70 quèc gia Ch©u Phi, vïng Ca-ri-bª vµ Th¸i b×nh d−¬ng cã liªn kÕt víi Céng ®ång
Ch©u ¢u th«ng qua C«ng −íc LomÐ ®Ó ®em l¹i cho nh÷ng n−íc nµy sù −u tiªn cho viÖc tiÕp cËn
víi thÞ tr−êng cña Céng ®ång Ch©u ¢u. Xem thªm STABEX vµ SYSMIN.
Acquis communitaire: TËp hîp v¨n kiÖn cña Céng ®ång
Çc v¨n b¶n ph¸p luËt ®−îc th«ng qua çc HiÖp −íc thµnh lËp Céng ®ång Ch©u ¢u bao gåm
çc quy ®Þnh, t«n chØ, quyÕt ®Þnh, ®Ò xuÊt vµ çc quan ®iÓm. §iÓm I cña HiÖp −íc Maastricht
yªu cÇu duy tr× vµ x©y dùng TËp hîp v¨n kiÖn cña Céng ®ång nh− lµ mét môc tiªu cña Liªn
minh Ch©u ¢u. Khi mét quèc gia tham gia vµo Liªn minh Ch©u ¢u, çc v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn
cã cña quèc gia ®ã cÇn ph¶i phï hîp víi TËp hîp v¨n kiÖn cña Céng ®ång. §iÒu nµy ®ßi hái
ph¶i söa ®æi hµng tr¨m ®¹o luËt ë nghÞ viÖn çc n−íc thµnh viªn. Xem thªm European
community legislation.
Actionable subsidies: Trî cÊp cã thÓ dÉn ®Õn hµnh ®éng
Mét ph¹m trï trî cÊp ®−îc quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng
cña WTO. Trî cÊp ®−îc coi lµ cã thÓ dÉn ®Õn hµnh ®éng, vµ do ®ã lµ bÊt hîp ph¸p, khi trî cÊp
®ã g©y thiÖt h¹i tíi nÒn c«ng nghiÖp trong n−íc cña çc quèc gia thµnh viªn kh¸c vµ vi ph¹m
çc cam kÕt cña GATT hoÆc g©y t¸c ®éng nghiªm träng tíi quyÒn lîi cña quèc gia thµnh viªn
kh¸c. NÕu nh÷ng ¶nh h−ëng tiªu cùc ®ã x¶y ra, n−íc ¸p dông biÖn ph¸p trî cÊp ph¶i rót bá biÖn
ph¸p ®ã hoÆc kh¾c phôc çc ¶nh h−ëng tiªu cùc. Xem thªm Countervailing duties, non-
actionable subsidies, prohibited subsidies vµ subsidies.
-6-
Administered trade: Th−¬ng m¹i cã qu¶n lý
Xem managed trade.
Administrative guidance: H−íng dÉn mang tÝnh hµnh chÝnh
ViÖc lµm trong thùc tÕ ®· cã thêi kú ®−îc chÝnh quyÒn NhËt ¸p dông. Nh÷ng n−íc ph¶n ®èi nªu
ra r»ng viÖc lµm nµy ®−îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc ®−a ra dù b¸o vÒ s¶n xuÊt hoÆc xuÊt khÈu
®èi víi nh÷ng s¶n phÈm nh¹y c¶m hoÆc b»ng çc biÖn ph¸p kh«ng chÝnh thøc kh¸c nh−ng còng
cã t¸c dông t−¬ng tù. Nh÷ng vÝ dô tiªu biÓu cho kh¸i niÖm nµy lµ nh÷ng biÖn ph¸p ¸p dông cho
mÆt hµng «-t« vµ linh kiÖn b¸n dÉn. Çc ngµnh c«ng nghiÖp cã liªn quan tíi lÜnh vùc nµy ®· lÊy
nh÷ng dù b¸o ®ã lµm møc trÇn tèi ®a −íc tÝnh cho çc ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ngµnh m×nh.
H−íng dÉn mang tÝnh hµnh chÝnh rÊt thÝch hîp cho viÖc qu¶n lý nh÷ng h¹n chÕ xuÊt khÈu tù
nguyÖn.
Administrative international commodity agreements: Çc hiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ
mang tÝnh hµnh chÝnh
§©y lµ tªn gäi ®èi víi çc hiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ kh«ng ¸p dông kho ®Öm, h¹n ng¹ch xuÊt
khÈu hoÆc çc c¬ chÕ kh¸c nh»m t¸c ®éng tíi gi¸ c¶ hµng ho¸ b»ng çch ®iÒu tiÕt l−îng hµng
ho¸ tung ra thÞ tr−êng. §©y lµ mét h×nh thøc HiÖp ®Þnh liªn quan tíi çc vÊn ®Ò nh− tÝnh minh
b¹ch cña thÞ tr−êng, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, chÕ biÕn, ph©n phèi hµng ho¸ vµ thu thËp çc
sè liÖu thèng kª. Xem thªm economic international commodity agreements.
Administrative protection: B¶o hé hµnh chÝnh
Xem contingent protection vµ non-tariff measures.
Ad valorem equivalent: ThuÕ t−¬ng ®−¬ng tÝnh theo trÞ gi¸
ViÖc tÝnh møc thuÕ cña mét s¾c thuÕ ®Æc ®Þnh, b»ng çch chuyÓn møc thuÕ suÊt tÝnh b»ng gi¸
trÞ tiÒn tÖ cè ®Þnh cña mçi s¶n phÈm thµnh møc thuÕ suÊt tÝnh b»ng tû lÖ phÇn tr¨m cña gi¸ trÞ
hµng ho¸. KÕt qu¶ lµ mét thuÕ suÊt tÝnh theo trÞ gi¸. VÝ dô: møc thuÕ ®Æc ®Þnh 1 USD ®¸nh vµo
mét ®Üa compact trÞ gi¸ 10 USD, theo çch tÝnh ®ã, cã møc thuÕ suÊt t−¬ng ®−¬ng tÝnh theo trÞ
gi¸ lµ 10%. NÕu ®Üa trÞ gi¸ 20 USD th× møc thuÕ suÊt t−¬ng ®−¬ng sÏ lµ 5%.
Ad valorem tariff: ThuÕ theo trÞ gi¸
Mét møc thuÕ suÊt ®−îc tÝnh b»ng tû lÖ phÇn tr¨m cña gi¸ trÞ hµng ho¸ nhËp khÈu. HÇu hÕt çc
thuÕ suÊt hiÖn nay ®Òu tÝnh b»ng biÖn ph¸p nµy. Xem thªm customs valuation vµ specific tariff.
African Economic Community (AEC): Céng ®ång Kinh tÕ ch©u Phi
AEC lµ mét tæ chøc nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi vµ v¨n ho¸ cña ch©u Phi. Tæ chøc
nµy b¾t ®Çu ®i vµo ho¹t ®éng tõ ngµy 12/5/1994. Sè l−îng thµnh viªn hiÖn nay lµ trªn 50 vµ
®−îc më réng cho tÊt c¶ thµnh viªn cña Tæ chøc thèng nhÊt Ch©u Phi. VÒ l©u dµi, AEC nh»m
h×nh thµnh mét ThÞ tr−êng chung ch©u Phi nh−ng ch−¬ng tr×nh lµm viÖc cña Tæ chøc nµy sÏ tËp
trung vµo hîp t¸c th−¬ng m¹i vµ t¹o thuËn lîi cho th−¬ng m¹i trong thêi gian trung h¹n. Ban
th− ký cña Tæ chøc nµy ®Æt ë Addis Ababa.
AFTA (ASEAN Free Trade Area): Khu vùc Th−¬ng m¹i tù do ASEAN
HiÖp ®Þnh vÒ Ch−¬ng tr×nh −u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung nh»m thùc hiÖn AFTA cã hiÖu
lùc kÓ tõ ngµy 1/1/1993. HiÖp ®Þnh nµy ¸p dông víi th−¬ng m¹i hµng ho¸ gi÷a çc n−íc
ASEAN. Môc tiªu ban ®Çu cña HiÖp ®Þnh nµy nh»m ®¹t ®−îc møc thuÕ tõ 0-5% ®èi víi th−¬ng
m¹i hµng ho¸ gi÷a çc n−íc thµnh viªn vµo n¨m 2003, nh−ng hiÖn nay mèc thêi gian nµy ®·
®−îc ®Èy lªn thµnh n¨m 2000 ®èi víi nhiÒu s¶n phÈm. C¬ chÕ chÝnh nh»m ®¹t ®−îc viÖc gi¶m
thuÕ quan lµ CEPT (Ch−¬ng tr×nh ¦u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung). HiÖp ®Þnh nµy chñ yÕu
bao gåm Danh môc Gi¶m thuÕ cã møc thuÕ −u ®·i ®−îc ¸p dông ngay vµ Danh môc Lo¹i trõ
t¹m thêi. Møc thuÕ −u ®·i ®èi víi çc s¶n phÈm cña Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi sÏ ®−îc ¸p
dông muén nhÊt lµ n¨m 2003. ViÖc gi¶m thuÕ cã thÓ ®−îc thùc hiÖn chËm h¬n ®èi víi nh÷ng
mÆt hµng thuéc Danh môc Nh¹y c¶m ®èi víi nh÷ng n«ng s¶n ch−a chÕ biÕn ®−îc th«ng qua
-7-
vµo th¸ng 12/1995. ViÖc thùc hiÖn danh môc gi¶m thuÕ ®èi víi n«ng s¶n ®−îc b¾t ®Çu tõ
1/1/1996. Bªn c¹nh ®ã cßn cã ch−¬ng tr×nh lo¹i bá çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan. Trong thêi
gian hiÖn nay, ViÖt Nam ®· tham gia AFTA vµ sÏ hoµn thµnh çc nghÜa vô cña m×nh vµo n¨m
2006. §· cã nh÷ng quan ®iÓm cho r»ng viÖc gia nhËp ASEAN cña Cam-pu-chia, Lµo,
Myanmar vµo n¨m 1997 sÏ dÉn ®Õn hai tiÕn tr×nh thùc hiÖn kh¸c nhau ®èi víi t¹o thuËn lîi cho
th−¬ng m¹i trong AFTA. Xem thªm ASEAN framework agreement on services vµ ASEAN
Investment Area.
AFTA-CER
Mét ch−¬ng tr×nh hîp t¸c vµ t¹o thuËn lîi cho th−¬ng m¹i gi÷a çc n−íc thµnh viªn AFTA
(Brunei, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Th¸i-lan vµ ViÖt Nam) víi CER
(Australia vµ New Zealand).
Agenda 21: Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù 21
Mét ch−¬ng tr×nh bao gåm çc nguyªn t¾c vµ hµnh ®éng cã liªn quan gi÷a th−¬ng m¹i vµ m«i
tr−êng ®−îc th«ng qua ngµy 14/6/1992 t¹i cuéc häp UNCED (Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ M«i
tr−êng vµ Ph¸t triÓn) ë Rio de Janeiro. Ch−¬ng tr×nh ë ®iÓm A nh»m thóc ®Èy ph¸t triÓn bÒn
v÷ng th«ng qua th−¬ng m¹i. Môc tiªu cña Ch−¬ng tr×nh nµy lµ (a) thóc ®Èy mét hÖ thèng
th−¬ng m¹i më, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö vµ b×nh ®¼ng cho phÐp tÊt c¶ çc n−íc c¶i thiÖn c¬ cÊu
kinh tÕ vµ n©ng cao ®iÒu kiÖn sèng cña nh©n d©n th«ng qua sù ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng; (b)
n©ng cao kh¶ n¨ng x©m thÞ cho hµng xuÊt khÈu cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn; (c) t¨ng c−êng
kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ ®¹t ®−îc nh÷ng chÝnh s¸ch hµng ho¸ lµnh m¹nh,
phï hîp vµ æn ®Þnh ë tÇm cì quèc gia vµ quèc tÕ nh»m mang l¹i sù ®ãng gãp cña hµng ho¸ ®èi
víi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn vÊn ®Ò m«i tr−êng; vµ (d) thóc ®Èy vµ hç trî
chÝnh s¸ch quèc gia vµ quèc tÕ nh»m ®em l¹i sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr−êng ®·
®−îc çc n−íc ñng hé. §iÒu nµy ®−îc thùc hiÖn th«ng qua hµng lo¹t çc ho¹t ®éng ®−îc m« t¶
víi néi dung tæng qu¸t vµ, trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh, xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ho¹t ®éng
truyÒn thèng cña UNTAD trong lÜnh vùc hµng ho¸. Ch−¬ng tr×nh ë ®iÓm B nh»m (a) lµm cho
th−¬ng m¹i vµ m«i tr−êng cïng phôc vô cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng; (b) ph©n ®Þnh râ vai trß cña
GATT, UNCTAD vµ çc tæ chøc quèc tÕ kh¸c trong viÖc gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò vÒ th−¬ng m¹i
vµ liªn quan ®Õn m«i tr−êng bao gåm çc thñ tôc hoµ gi¶i, gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ khuyÕn
khÝch s¶n xuÊt vµ c¹nh tranh quèc tÕ, khuyÕn khÝch vai trß cã tÝnh x©y dùng ®èi víi nÒn c«ng
nghiÖp ®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò m«i tr−êng vµ ph¸t triÓn. Môc tiªu nµy ®−îc hç trî b»ng çc
ho¹t ®éng thùc tiÔn. Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù 21 ®Ò cËp ®Õn trong quy chÕ lµm viÖc cña Uû ban
WTO vÒ Th−¬ng m¹i vµ M«i tr−êng, vµ ®−îc dïng ®Ó tham chiÕu trong qu¸ tr×nh th¶o luËn cña
Uû ban nµy. Xem thªm Commodity policy vµ Rio Declaration on Environment and
Development.
Aggregate measurement of support: L−îng hç trî tæng céng
Mét thuËt ng÷ ®−îc sö dông trong çc cuéc ®µm ph¸n vÒ n«ng nghiÖp. §©y lµ møc hç trî hµng
n¨m tÝnh b»ng tiÒn cña tÊt c¶ çc biÖn ph¸p hç trî trong n−íc trong ®ã nguån quü ChÝnh phñ
®−îc dïng ®Ó trî cÊp cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Theo kÕt qu¶ ®µm ph¸n cña Vßng Uruguay,
møc hç trî hµng n¨m ph¶i ®−îc c¾t gi¶m. Çc biÖn ph¸p hç trî trong n−íc cã ¶nh h−ëng tèi
thiÓu tíi th−¬ng m¹i sÏ kh«ng bÞ c¾t gi¶m. Xem thªm Agreement on Agriculture, blue box,
equivalent measure of support, green box vµ subsidies.
Aggressive multilateralism: Chñ nghÜa ®a ph−¬ng tÝch cùc
Mét thuËt ng÷ ®−îc Bayard vµ Elliott (1994) dïng ®Ó chØ mét trong nh÷ng çch më cöa thÞ
tr−êng kh¶ thi ®èi víi Hoa Kú sau khi th«ng qua B¶n ghi nhí cña WTO vÒ gi¶i quyÕt tranh
chÊp. B¶n ghi nhí ®ã lµm gi¶m kh¶ n¨ng cña Hoa Kú trong viÖc tiÕn hµnh hµnh ®éng theo
Kho¶n 301 nh−ng mÆt kh¸c nã l¹i ®−a ra kh¶ n¨ng tù ®éng vµ tiªn liÖu mµ Hoa Kú vµ nh÷ng
n−íc kh¸c ®· ñng hé nhiÒu n¨m, ®iÒu mµ hä thÊy cÇn thiÕt ®Ó hÖ thèng gi¶i quyÕt tranh chÊp
cña GATT vËn hµnh tèt h¬n. Chñ nghÜa ®a ph−¬ng tÝch cùc cã nghÜa lµ c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh
-8-
chÊp sÏ ®−îc sö dông mét çch døt kho¸t, vµ ®−îc Kho¶n 301 hç trî trong chõng mùc ®iÒu ®ã
lµ hîp ph¸p vµ cÇn thiÕt.
Aggressive reciprocity: T−¬ng hç tÝch cùc
Mét d¹ng t−¬ng hç, do William R. Cline (1983) ®−a ra, xuÊt ph¸t tõ ho¹t ®éng ®¬n ph−¬ng cña
mét n−íc nh»m buéc mét ®èi t¸c th−¬ng m¹i ¸p dông çc tËp qu¸n theo ý hä. Çc biÖn ph¸p cã
søc thuyÕt phôc ®−îc sö dông bao gåm biÖn ph¸p tr¶ ®òa nh»m ph¶n øng l¹i hµnh ®éng kh«ng
lµnh m¹nh, viÖc ¸p dông luËt lÖ th−¬ng m¹i trong n−íc, v.v... T−¬ng hç tÝch cùc cã kh¶ n¨ng
gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò th−¬ng m¹i, nh−ng th−êng bÞ chi phèi bëi nh÷ng ý chÝ kh«ng lµnh
m¹nh mang mµu s¾c chÝnh trÞ. BiÖn ph¸p nµy ®−îc m« t¶ nh− lµ "Lý thuyÕt thanh bÈy trong
chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i". Xem thªm Bilateralism, passive reciprocity, Section 301, Special 301,
unfair trading practices vµ unilateralism.
Aggressive unilateralism: Chñ nghÜa ®¬n ph−¬ng tÝch cùc
Xem Unilateralism.
Agreement for the Protection of Appellation of Origin and their International
Registration: HiÖp ®Þnh vÒ b¶o vÖ quyÒn xuÊt xø vµ ®¨ng ký quèc tÕ
Xem Lisbon Agreement.
Agreement on Agriculture: HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp
Mét trong nh÷ng kÕt qu¶ cña Vßng Uruguay. HiÖp ®Þnh nµy ®−a ra mét khu«n khæ ®a ph−¬ng
cã hiÖu qu¶ ®Çu tiªn cho c¶i çch vµ tù do ho¸ dµi h¹n th−¬ng m¹i trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp.
HiÖp ®Þnh thiÕt lËp çc luËt lÖ vµ cam kÕt míi trong viÖc më cöa thÞ tr−êng, hç trî trong n−íc
vµ c¹nh tranh xuÊt khÈu (viÖc xö lý trî cÊp). HiÖp ®Þnh khuyÕn khÝch viÖc ¸p dông çc chÝnh
s¸ch hç trî trong n−íc mµ Ýt bãp mÐo th−¬ng m¹i h¬n, vµ cho phÐp çc hµnh ®éng nh»m gi¶m
g¸nh nÆng cña qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh trong n−íc. HiÖp ®Þnh ®ßi hái cÇn cã mét sè biÖn ph¸p lµ
(a) c¾t gi¶m 36% chi tiªu cho trî cÊp xuÊt khÈu ®Òu trong 6 n¨m ®èi víi çc n−íc ph¸t triÓn,
24% ®èi víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn trong 10 n¨m; (b) gi¶m 21% l−îng hµng xuÊt khÈu ®−îc
trî cÊp trong 6 n¨m ®èi víi çc n−íc ph¸t triÓn, 14% trong 10 n¨m ®èi víi çc n−íc ®ang ph¸t
triÓn; çc kho¶n trî cÊp trong n−íc ®−îc tÝnh b»ng l−îng hç trî tæng céng ph¶i gi¶m 20% trong
6 n¨m, so víi thêi kú c¬ së tÝnh tõ 1986-1988; vµ (d) çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan hiÖn cã ph¶i
chuyÓn thµnh thuÕ quan vµ cã giíi h¹n trÇn, sau ®ã gi¶m b×nh qu©n 36% ®Òu trong 6 n¨m, còng
lÊy thêi kú c¬ së lµ 1986-1988. §èi víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn th× møc gi¶m sÏ lµ 24% trong
10 n¨m. HiÖp ®Þnh nµy quy ®Þnh cã çc cam kÕt më cöa tèi thiÓu ®èi víi çc thÞ tr−êng ®· bÞ
®ãng cöa tr−íc ®ã, vµ çc biÖn ph¸p tù vÖ ®Æc biÖt ph¶i tu©n theo çc ®iÒu kiÖn ®−îc quy ®Þnh
chÆt chÏ ®Ó gi¶i quyÕt viÖc t¨ng nhËp khÈu sau khi thuÕ ho¸. Ngoµi ra, çc cuéc ®µm ph¸n liªn
quan ®Õn tù do ho¸ th−¬ng m¹i trong n«ng nghiÖp ph¶i ®−îc nèi l¹i vµo ngµy 1/1/2000. Çc
n−íc thµnh viªn cã mét sè linh ho¹t trong viÖc thùc hiÖn çc cam kÕt nÕu nh− hä ®¸p øng ®−îc
çc môc tiªu nh− ®· tho¶ thuËn. Xem thªm agriculture and the GATT, blue box, green box,
continuation clause vµ peace clause.
Agreement on Basic Telecommunications Services: HiÖp ®Þnh vÒ DÞch vô viÔn th«ng c¬
b¶n
HiÖp ®Þnh ®Çu tiªn cña WTO nhê kÕt qu¶ cña Vßng Uruguay vÒ th−¬ng m¹i trong lÜnh vùc dÞch
vô, ®−îc ký vµo ngµy 15/2/1997. HiÖp ®Þnh nµy cã nh÷ng cam kÕt vÒ më cöa thÞ tr−êng cña 69
n−íc thµnh viªn, bao gåm c¶ th−¬ng m¹i qua biªn giíi vµ viÖc cung cÊp dÞch vô th«ng qua sù
hiÖn diÖn th−¬ng m¹i. HiÖp ®Þnh nµy cã hiÖu lùc kÓ tõ ngµy 1/1/1998. Xem thªm cross-border
trade in services vµ International Telecommunication Union.
Agreement on Government Procurement: HiÖp ®Þnh vÒ Mua s¾m cña chÝnh phñ
§©y lµ mét trong nh÷ng hiÖp ®Þnh nhiÒu bªn cña WTO. ViÖc chÝnh phñ mua s¾m hµng ho¸ vµ
dÞch vô ®Ó dïng kh«ng n»m trong diÖn ®iÒu chØnh cña GATS hoÆc GATT. Mét sè thµnh viªn cña
GATT xem vÊn ®Ò nµy lµ thiÕu sãt lín vµ hä ®· tho¶ thuËn HiÖp ®Þnh vÒ Mua s¾m cña chÝnh
-9-
phñ t¹i Vßng Tokyo. HiÖp ®Þnh WTO lµ sù kÕ thõa cña v¨n b¶n ë Vßng Tokyo. HiÖp ®Þnh nµy
¸p dông víi çc hîp ®ång mua s¾m hµng ho¸, dÞch vô vµ x©y dùng cña chÝnh phñ trung −¬ng,
chÝnh quyÒn bang hoÆc tØnh vµ nh÷ng ngµnh phôc vô c«ng céng trªn mét quy m« nhÊt ®Þnh.
HiÖn nay HiÖp ®Þnh nµy cã 10 thµnh viªn tham gia, kÓ c¶ Céng ®ång Ch©u ¢u ®−îc tÝnh nh− lµ
mét, NhËt, Canada vµ Hoa Kú. Mét sè n−íc kh¸c ®ang xem xÐt gia nhËp. HiÖp ®Þnh nµy nh»m
b¶o ®¶m r»ng, tuú theo çc biÖn ph¸p hîp ph¸p ë biªn giíi (vÝ dô çc tiªu chuÈn søc khoÎ vµ an
toµn, b¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ, v. v...), çc nhµ cung cÊp n−íc ngoµi ®−îc ®èi xö kh«ng kÐm thuËn
lîi h¬n çc nhµ cung cÊp trong n−íc trong nh÷ng hîp ®ång mua hµng cña chÝnh phñ. HiÖp ®Þnh
nµy còng quy ®Þnh çc bªn dµnh cho nhau ®·i ngé tèi huÖ quèc trong viÖc mua s¾m cña chÝnh
phñ, nh−ng cã sù t−¬ng hç trùc tiÕp trong ph¹m vi mµ çc n−íc thµnh viªn cho phÐp çc c«ng
ty cña çc n−íc thµnh viªn kh¸c c¹nh tranh trong viÖc mua s¾m cña chÝnh phñ n−íc ®ã. §iÒu
nµy ®−îc ®Æc biÖt ¸p dông ®Ó mua hµng ë çc cÊp d−íi cÊp liªn bang hay trung −¬ng. HiÖp ®Þnh
còng nh»m ®¹t ®−îc nh÷ng thñ tôc vµ tËp qu¸n cña chÝnh phñ râ rµng trong viÖc mua hµng.
Australia vµ New Zealand kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña HiÖp ®Þnh nµy. Xem thªm second-level
obligations.
Agreement on Implementation of Article VI of the General Agreement on Tariffs and
Trade 1994: HiÖp ®Þnh thùc hiÖn §iÒu VI cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng
m¹i
§©y lµ HiÖp ®Þnh chèng ph¸ gi¸ cña WTO. Xem anti-dumping measures vµ dumping.
Agreement on Implementation of Article VII of the General Agreement on Tariffs and
Trade 1994: HiÖp ®Þnh thùc hiÖn §iÒu VII cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng
m¹i
§©y lµ HiÖp ®Þnh vÒ §Þnh gi¸ h¶i quan. HiÖp ®Þnh nµy quy ®Þnh çc nguyªn t¾c vµ thñ tôc mµ
çc n−íc thµnh viªn WTO ph¶i tu©n thñ khi x¸c ®Þnh trÞ gi¸ cña hµng ho¸ nhËp khÈu nh»m môc
®Ých thu ®óng thuÕ h¶i quan. C¬ së ®Çu tiªn ®Ó tÝnh trÞ gi¸ h¶i quan lµ trÞ gi¸ giao dÞch. Nãi
réng ra, ®©y lµ gi¸ thùc tr¶ cho hµng ho¸ xuÊt khÈu theo çc ®iÒu kiÖn c¹nh tranh th«ng th−êng.
Agreement on Import Licensing Procedures: HiÖp ®Þnh vÒ Thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu
HiÖp ®Þnh nµy quy ®Þnh çc thñ tôc mµ çc n−íc thµnh viªn WTO ph¶i tu©n thñ trong viÖc qu¶n
lý chÕ ®é cÊp phÐp nhËp khÈu. Mét trong nh÷ng môc tiªu cña nã lµ b¶o ®¶m r»ng nh÷ng chÕ ®é
nh− vËy ®−îc qu¶n lý theo çch c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng vµ theo çc ®iÒu kiÖn râ rµng.
Agreement on Preshipment Inspection: HiÖp ®Þnh vÒ KiÓm tra tr−íc khi giao hµng
§©y lµ hiÖp ®Þnh cña WTO quy ®Þnh çc ®iÒu kiÖn vµ çc thñ tôc mµ theo ®ã çc n−íc thµnh
viªn thùc hiÖn kiÓm tra tr−íc khi giao hµng ®Ó b¶o ®¶m r»ng chi phÝ cña hµng ho¸ ®−îc göi phï
hîp víi chi phÝ ghi trong ho¸ ®¬n. ViÖc kiÓm tra nh− vËy chñ yÕu ®−îc çc n−íc ®ang ph¸t
triÓn sö dông ®Ó ng¨n ngõa viÖc rß rØ vèn, gian lËn th−¬ng m¹i, trèn thuÕ h¶i quan vµ çc hµnh
®éng t−¬ng tù kh¸c. HiÖp ®Þnh ®ßi hái çc n−íc thµnh viªn ¸p dông çc nguyªn t¾c vµ nghÜa vô
cña GATT trong çc ho¹t ®éng nµy. §iÒu nµy bao gåm sù kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, tÝnh c«ng
khai, b¶o vÖ çc th«ng tin kinh doanh mËt, tr¸nh çc tr−êng hîp tr× ho·n kh«ng hîp lý, viÖc sö
dông çc h−íng dÉn cô thÓ cho viÖc thÈm ®Þnh gi¸ vµ tr¸nh çc xung ®ét vÒ quyÒn lîi gi÷a çc
c¬ quan kiÓm tra tr−íc khi giao hµng. Çc n−íc thµnh viªn xuÊt khÈu ph¶i ¸p dông luËt vµ çc
quy ®Þnh cña n−íc hä liªn quan ®Õn çc ho¹t ®éng giao hµng mét çch kh«ng ph©n biÖt ®èi xö.
Çc n−íc ®ã ph¶i c«ng bè ngay çc luËt lÖ vµ quy ®Þnh ®ang ¸p dông vµ khi cã yªu cÇu, çc
n−íc ®ã ph¶i dµnh hç trî kü thuËt cho çc n−íc thµnh viªn ¸p dông biÖn ph¸p nµy. Trong
tr−êng hîp cã tranh chÊp, çc bªn ®−îc sö dông çc thñ tôc xem xÐt ®éc lËp theo nh− quy ®Þnh
cña HiÖp ®Þnh. Çc thñ tôc nµy do mét c¬ quan ®éc lËp qu¶n lý ®Ó t¹o ra mét tæ chøc lµm ®¹i
diÖn cho c¬ quan kiÓm tra tr−íc khi xÕp hµng vµ mét tæ chøc ®¹i diÖn cho ng−êi xuÊt khÈu.
QuyÕt ®Þnh cña nhãm ng−êi xem xÐt 3 bªn ®−îc coi lµ rµng buéc víi tÊt c¶ çc bªn tranh chÊp.
- 10 -
Agreement on Rules of Origin: HiÖp ®Þnh vÒ Quy chÕ xuÊt xø
Mét trong nh÷ng hiÖp ®Þnh cña WTO. HiÖp ®Þnh nµy ®Ò ra mét ch−¬ng tr×nh lµm viÖc dµi h¹n
nh»m thèng nhÊt çc quy chÕ xuÊt xø. C«ng viÖc nµy ph¶i ®−îc Uû ban vÒ quy t¾c xuÊt xø hoµn
thµnh vµo ngµy 1/1/1998 hoÆc ngay sau ®ã. C«ng viÖc cña Uû ban ®· ®−îc quy ®Þnh theo çc
nguyªn t¾c trong HiÖp ®Þnh nµy. VÝ dô, quy chÕ xuÊt xø ®−îc ®Þnh nghÜa lµ luËt, quy ®Þnh vµ
quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh do çc n−íc thµnh viªn ¸p dông ®Ó x¸c ®Þnh n−íc xuÊt xø cña hµng ho¸
®−îc chÊp nhËn theo çc ®iÒu kiÖn vÒ tèi huÖ quèc, tøc lµ nã kh«ng ¸p dông ®èi víi çc s¶n
phÈm ®−îc nhËp theo ch−¬ng tr×nh −u ®·i thuÕ quan. N−íc xuÊt xø hµng ho¸ lµ n−íc hoÆc lµ ë
®ã hµng ho¸ hoµn toµn ®−îc s¶n xuÊt ra, hoÆc nÕu cã h¬n mét n−íc cã liªn quan th× ®ã lµ n−íc
mµ ë ®ã hµng hãa cã nh÷ng chuyÓn ®æi c¬ b¶n. HiÖp ®Þnh ®ã quy ®Þnh r»ng quy chÕ xuÊt xø
cÇn ®−îc qu¶n lý theo çch nhÊt qu¸n, thèng nhÊt, c«ng b»ng vµ hîp lý. Çc quy t¾c ®ã kh«ng
®−îc t¹o ra nh÷ng t¸c ®éng h¹n chÕ, lµm biÕn d¹ng hoÆc ph¸ vì ®èi víi th−¬ng m¹i quèc tÕ.
Cuèi cïng, quy chÕ xuÊt xø ph¶i quy ®Þnh nh÷ng g× t¹o nªn chø kh«ng ph¶i nh÷ng g× kh«ng t¹o
nªn xuÊt xø. HiÖp ®Þnh cã mét phô lôc d−íi d¹ng mét tuyªn bè vÒ viÖc qu¶n lý quy chÕ xuÊt xø
®−îc chÊp nhËn theo çc ®iÒu kiÖn −u ®·i. Xem thªm change in tariff heading vµ preferential
rules of origin.
Agreement on Safeguards: HiÖp ®Þnh vÒ Tù vÖ
§©y lµ hiÖp ®Þnh cña WTO quy ®Þnh khi nµo vµ b»ng çch nµo çc n−íc thµnh viªn cã thÓ vËn
dông §iÒu XIX cña GATT. §iÒu nµy quy ®Þnh kh¶ n¨ng ¸p dông hµnh ®éng khÈn cÊp ®Ó b¶o vÖ
nÒn c«ng nghiÖp trong n−íc khái viÖc t¨ng nhËp khÈu kh«ng l−êng tr−íc ®ang g©y ra hoÆc cã
thÓ g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng tíi nÒn c«ng nghiÖp. "ThiÖt h¹i nghiªm träng" ®−îc ®Þnh
nghÜa lµ viÖc g©y ph−¬ng h¹i ®¸ng kÓ ®Õn nÒn c«ng nghiÖp trong n−íc, vµ "®e do¹ thiÖt h¹i
nghiªm träng" cã nghÜa lµ nh÷ng thiÖt h¹i nh− vËy râ rµng lµ s¾p x¶y ra. HiÖp ®Þnh nµy l−u ý
r»ng viÖc x¸c ®Þnh mèi ®e do¹ cña çc thiÖt h¹i nghiªm träng ph¶i ®−îc dùa trªn thùc tÕ, chø
kh«ng ph¶i trªn lý lÏ, sù pháng ®o¸n, hoÆc nh÷ng kh¶ n¨ng xa x«i. HiÖp ®Þnh nµy ®Ò ra nh÷ng
tiªu chuÈn ®èi víi viÖc ®iÒu tra ¸p dông tù vÖ bao gåm th«ng b¸o ®èi chÊt c«ng khai vµ nh÷ng
biÖn ph¸p thÝch hîp kh¸c ®Ó çc bªn cã liªn quan cã thÓ ®−a ra çc b»ng chøng. Çc tiªu chuÈn
®ã còng bao gåm quy ®Þnh biÖn ph¸p tù vÖ ®ã cã v× lîi Ých chung hay kh«ng. NÕu nh− viÖc
chËm trÔ trong sö dông hµnh ®éng tù vÖ cã thÓ g©y ra tæn thÊt khã kh¾c phôc th× cã thÓ ¸p dông
çc biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi trong thêi gian kh«ng qu¸ 200 ngµy. Hµnh ®éng tù vÖ ph¶i ®−îc
thùc hiÖn mét çch kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. Nã ®−îc ¸p dông ®èi víi s¶n phÈm chø kh«ng ph¶i
chèng l¹i nguån s¶n phÈm. Kh¶ n¨ng lùa chän do ®ã kh«ng cßn n÷a. Nãi chung, thêi h¹n cña
biÖn ph¸p tù vÖ kh«ng ®−îc v−ît qu¸ 4 n¨m, mÆc dï vËy cã thÓ kÐo dµi tèi ®a trong 8 n¨m
trong mét sè tr−êng hîp. BÊt kú biÖn ph¸p nµo ¸p dông trªn mét n¨m ph¶i ®−îc kÕt hîp víi
®iÒu chØnh c¬ cÊu theo h−íng tù do ho¸ dÇn ®iÒu kiÖn më cöa thÞ tr−êng. Çc n−íc thµnh viªn
sö dông hµnh ®éng tù vÖ cã thÓ ph¶i cã båi th−êng. HiÖp ®Þnh nµy cÊm çc çi gäi lµ biÖn ph¸p
miÒn x¸m vµ tÊt c¶ çc biÖn ph¸p tù vÖ cã hiÖu lùc kÓ tõ 1/1/1995 ph¶i ®−îc lo¹i bá trong 5
n¨m. Xem thªm de minimis safeguards rule.
Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures: HiÖp ®Þnh vÒ ¸p
dông çc biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ
Mét hiÖp ®Þnh cña WTO liªn quan ®Õn viÖc sö dông çc quy ®Þnh vÒ an toµn l−¬ng thùc, søc
khoÎ ®éng vËt vµ c©y trång ®Ó çc biÖn ph¸p nµy kh«ng ®−îc sö dông nh− lµ hµng rµo tr¸ h×nh
®èi víi th−¬ng m¹i quèc tÕ. HiÖp ®Þnh nµy dµnh cho chÝnh phñ quyÒn ¸p dông çc biÖn ph¸p vÖ
sinh dÞch tÔ, nh−ng chóng kh«ng ®−îc dïng ®Ó ph©n biÖt ®èi xö mét çch tuú tiÖn vµ phi lý
gi÷a çc n−íc thµnh viªn WTO ®ang ¸p dông çc biÖn ph¸p gièng hoÆc t−¬ng tù nhau. HiÖp
®Þnh nµy khuyÕn khÝch çc n−íc thµnh viªn ¸p dông çc biÖn ph¸p trong n−íc theo çc tiªu
chuÈn, çc h−íng dÉn vµ khuyÕn nghÞ cña quèc tÕ. Çc n−íc thµnh viªn cã thÓ ¸p dông hoÆc
duy tr× tiªu chuÈn ë møc cao nÕu cã nh÷ng chøng minh khoa häc hoÆc nÕu ®¸nh gi¸ rñi ro chØ
ra r»ng ®iÒu ®ã lµ thÝch hîp. Mét n−íc nhËp khÈu ph¶i xem xÐt çc tiªu chuÈn ®−îc çc n−íc
xuÊt khÈu ¸p dông lµ t−¬ng ®−¬ng víi b¶n th©n tiªu chuÈn cña n−íc ®ã nÕu nh− n−íc xuÊt khÈu
cã thÓ chøng minh ®−îc ®óng lµ nh− vËy. HiÖp ®Þnh nµy ®Ò ra çc thñ tôc chi tiÕt ®iÒu chØnh
- 11 -
tÝnh c«ng khai cña çc quy ®Þnh, c¬ chÕ th«ng b¸o, vµ viÖc thµnh lËp çc ®iÓm tiÕp xóc quèc
gia.
Agreement on Subsidies and Countervailing Measures: HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ çc biÖn
ph¸p ®èi kh¸ng
Mét hiÖp ®Þnh cña WTO quy ®Þnh 3 lo¹i trî cÊp vµ çc thñ tôc xö lý çc lo¹i trî cÊp ®ã. Ba lo¹i
®ã lµ çc trî cÊp bÞ cÊm (trî cÊp cã ®iÒu kiÖn dùa trªn kÕt qu¶ xuÊt khÈu hoÆc yªu cÇu sö dông
hµng néi ®Þa chø kh«ng ph¶i hµng nhËp khÈu), trî cÊp cã thÓ dÉn ®Õn hµnh ®éng (lµ trî cÊp chØ
®−îc duy tr× nÕu kh«ng g©y thiÖt h¹i nÒn c«ng nghiÖp cña çc n−íc thµnh viªn kh¸c, v« hiÖu
ho¸ hoÆc g©y ph−¬ng h¹i çc Ých lîi hoÆc g©y ra ph−¬ng h¹i nghiªm träng tíi lîi Ých cña çc
n−íc thµnh viªn kh¸c) vµ trî cÊp kh«ng dÉn ®Õn hµnh ®éng (trî cÊp çc n−íc thµnh viªn ®−îc
phÐp duy tr×). HiÖp ®Þnh nµy quy ®Þnh chi tiÕt thêi gian biÓu ®èi víi tr−êng hîp gi¶i quyÕt tranh
chÊp n¶y sinh tõ viÖc ¸p dông HiÖp ®Þnh. HiÖp ®Þnh nµy còng quy ®Þnh çc ®iÒu kiÖn cã thÓ ¸p
dông thuÕ ®èi kh¸ng. HiÖp ®Þnh nµy kh«ng ¸p dông ®èi víi trî cÊp n«ng nghiÖp. Xem thªm
Agreement on Agriculture, blue box, green box, Permanent Group of Experts vµ provisional
countervailing duties.
Agreement on Technical Barriers to Trade: HiÖp ®Þnh vÒ Çc hµng rµo kü thuËt ®èi víi
th−¬ng m¹i
Mét hiÖp ®Þnh cña WTO nh»m ®¶m b¶o çc quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn kü thuËt kÓ c¶ çc yªu cÇu
vÒ ®ãng gãi, nh·n m¸c vµ çc thñ tôc ®¸nh gi¸ sù phï hîp víi çc quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn kü
thuËt, kh«ng t¹o ra nh÷ng trë ng¹i kh«ng cÇn thiÕt ®èi víi th−¬ng m¹i quèc tÕ. HiÖp ®Þnh nµy
kÕ thõa Bé luËt Tiªu chuÈn cña Vßng Tokyo. HiÖp ®Þnh nµy khuyÕn khÝch çc n−íc thµnh viªn
sö dông çc tiªu chuÈn quèc tÕ thÝch hîp, nh−ng kh«ng yªu cÇu çc n−íc thµnh viªn ph¶i thay
®æi møc b¶o hé v× lý do tiªu chuÈn ho¸. HiÖp ®Þnh nµy ¸p dông kh«ng chØ víi nh÷ng tiªu chuÈn
®èi víi mét s¶n phÈm mµ cßn liªn quan ®Õn çc ph−¬ng ph¸p chÕ biÕn vµ s¶n xuÊt. Çc thñ tôc
th«ng b¸o ®· quy ®Þnh sÏ ®−îc ¸p dông. B¶n phô lôc cña HiÖp ®Þnh nµy lµ Bé luËt vÒ tËp qu¸n
tèt phôc vô cho viÖc chuÈn bÞ, th«ng qua vµ ¸p dông çc tiªu chuÈn. C¬ quan tiªu chuÈn ho¸
cña chÝnh quyÒn trung −¬ng ph¶i tu©n thñ bé luËt nµy vµ nã ®−îc ®Ó më ®èi víi çc c¬ quan
chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ phi chÝnh phñ. Xem thªm conformity assessment, International
Electrotechnical Commission vµ International Organisation for Standardisation.
Agreement on Textiles and Clothing: HiÖp ®Þnh vÒ Hµng dÖt vµ may mÆc
Mét hiÖp ®Þnh cña WTO kÕ thõa HiÖp ®Þnh §a sîi (MFA). HiÖp ®Þnh nµy kh¸c víi MFA ë chç
môc tiªu cña nã lµ ®−a th−¬ng m¹i quèc tÕ trong lÜnh vùc hµng dÖt vµ may mÆc trë l¹i khu«n
khæ çc nguyªn t¾c tù do ho¸ vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö th«ng th−êng cña WTO vµo ngµy
1/1/2005. §Õn 1/1/1995, çc n−íc thµnh viªn ph¶i ¸p dông çc biÖn ph¸p trªn cho 16% khèi
l−îng th−¬ng m¹i hµng dÖt n¨m 1990 cña m×nh. §Õn 1/1/1998, 17% kh¸c sÏ ph¶i ®−îc ®−a vµo,
thªm 18% n÷a vµo ngµy 1/1/2002 vµ sè cßn l¹i sÏ ®−îc ®−a vµo ngµy 1/1/2005. §iÒu nµy cã
nghÜa lµ cã mét khèi l−îng ®¸ng kÓ ®−îc dÓ dån vµo thêi kú sau, nh−ng mét sè ®iÒu kiÖn c«ng
b»ng sÏ ®−îc ¸p dông. VÝ dô ë mçi giai ®o¹n, s¶n phÈm ph¶i ®−îc chän tõ 4 nhãm sau: ®å lãt
vµ t¬ sîi, v¶i, s¶n phÈm dÖt lµm s½n vµ quÇn ¸o. TiÕn tr×nh thùc hiÖn ®−îc c¬ quan ®iÒu hµnh
hµng dÖt gi¸m s¸t, ®ã lµ mét c¬ quan ®−îc thµnh lËp theo HiÖp ®Þnh nµy vµ cã mét sè chøc
n¨ng gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ph¹m vi HiÖp ®Þnh. C¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO
còng ®−îc ¸p dông ®èi víi çc n−íc thµnh viªn.
Agreement on Trade in Civil Aircraft: HiÖp ®Þnh vÒ bu«n b¸n m¸y bay d©n dông
§©y lµ mét trong nh÷ng hiÖp ®Þnh nhiÒu bªn cña WTO, lóc ®Çu ®−îc ký nh− mét bé phËn cña
Vßng Tokyo. Çc bªn ký kÕt cña HiÖp ®Þnh cam kÕt gi¶m thuÕ h¶i quan vµ çc kho¶n thu kh¸c
®èi víi (a) m¸y bay d©n dông; (b) ®éng c¬, çc bé phËn vµ chi tiÕt m¸y bay d©n dông; (c) çc
bé phËn, chi tiÕt, çc chi tiÕt l¾p r¸p phô kh¸c cña m¸y bay d©n dông; (d) thiÕt bÞ m« pháng bay
mÆt ®Êt. HiÖp ®Þnh nµy quy ®Þnh ng−êi mua ®−îc tù do lùa chän ng−êi cung cÊp trªn c¬ së çc
yÕu tè th−¬ng m¹i, c«ng nghÖ vµ kh«ng cã h¹n chÕ ®Þnh l−îng. Çc quy ®Þnh cña WTO vÒ trî
cÊp sÏ ®−îc ¸p dông.
- 12 -
Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights: HiÖp ®Þnh vÒ QuyÒn
së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i
Mét trong nh÷ng hiÖp ®Þnh cña WTO ®−îc ký trong Vßng Uruguay. HiÖp ®Þnh nµy ®−îc ®µm
ph¸n nh»m gi¶i quyÕt c¨ng th¼ng gia t¨ng trong th−¬ng m¹i quèc tÕ n¶y sinh tõ nh÷ng tiªu
chuÈn kh¸c nhau ®Ó b¶o hé vµ thùc hiÖn quyÒn së h÷u trÝ tuÖ vµ viÖc thiÕu nh÷ng nguyªn t¾c ®a
ph−¬ng vÒ th−¬ng m¹i hµng gi¶ quèc tÕ. HiÖp ®Þnh nµy ¸p dông ®èi víi b¶n quyÒn vµ çc quyÒn
liªn quan, th−¬ng hiÖu, chØ dÊu ®Þa lý, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, b»ng ph¸t minh, s¬ ®å m¹ch tÝch
hîp vµ viÖc b¶o vÖ bÝ mËt th−¬ng m¹i. Tiªu chuÈn b¶o hé ®−îc ¸p dông lµ çc tiªu chuÈn cã
trong C«ng −íc Paris (söa ®æi 1967), C«ng −íc Bern (söa ®æi 1971), C«ng −íc Rome vµ HiÖp
−íc vÒ së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn m¹ch tÝch hîp nh−ng kh«ng cÇn thiÕt ph¶i tham gia vµo
nh÷ng C«ng −íc ®ã. Çc n−íc thµnh viªn ®−îc tù do x¸c ®Þnh çc ph−¬ng ph¸p phï hîp ®Ó thùc
hiÖn çc quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh nµy trong ph¹m vi hÖ thèng ph¸p luËt vµ thùc tiÔn cña m×nh.
Çc n−íc ph¸t triÓn ®−îc yªu cÇu ph¶i ®−a çc quy ®Þnh ph¸p lý vµ thùc tiÔn cña m×nh phï hîp
víi HiÖp ®Þnh vµo cuèi n¨m 1995. Çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ çc n−íc ®ang trong qu¸ tr×nh
chuyÓn ®æi tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cho ®Õn tËn cuèi n¨m 1999
míi ph¶i thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu ®· cam kÕt. Xem thªm industrial property vµ intellectual
property.
Agreement on Trade-Related Investment Measures: HiÖp ®Þnh vÒ Çc biÖn ph¸p ®Çu t−
liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i
Mét trong nh÷ng HiÖp ®Þnh cña WTO ®−îc ký t¹i Vßng Uruguay, cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/1/1995.
HiÖp ®Þnh nµy nh»m lo¹i bá çc ®iÒu kiÖn g¾n víi viÖc cho phÐp ®Çu t− cã ¶nh h−ëng biÕn d¹ng
hoÆc h¹n chÕ th−¬ng m¹i hµng ho¸. Phô lôc cña HiÖp ®Þnh cã danh s¸ch minh ho¹ çc biÖn
ph¸p vÒ ®Çu t− ®−îc xem lµ kh«ng phï hîp víi §iÒu 3 (§·i ngé quèc gia) vµ §iÒu 9 (Lo¹i bá
hoµn toµn çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng) cña GATT. §ã lµ (a) ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i sö dông mét
sè l−îng nhÊt ®Þnh s¶n phÈm cã xuÊt xø néi ®Þa, (b) cho phÐp nhËp khÈu liªn quan ®Õn viÖc
thùc hiÖn xuÊt khÈu, (c) çc yªu cÇu liªn quan ®Õn h¹n chÕ ®Þnh l−îng hµng nhËp khÈu. Çc
n−íc thµnh viªn ph¸t triÓn ph¶i lo¹i bá çc biÖn ph¸p kh«ng phï hîp vµo ngµy 1/1/1997, çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn vµo ngµy 1/1/2000 vµ çc n−íc kÐm ph¸t triÓn nhÊt lµ vµo ngµy 1/1/2002.
HiÖp ®Þnh còng ®−a ra t¹i §iÒu 9 mét kh¶ n¨ng lµ vµo giai ®o¹n sau cã thÓ cã c¶ nh÷ng quy
®Þnh vÒ ®Çu t− vµ chÝnh s¸ch c¹nh tranh. Xem thªm local content requirements.
Agreement regarding International Trade in Textiles: HiÖp ®Þnh vÒ th−¬ng m¹i quèc tÕ
hµng dÖt
Xem Multi-Fibre Arrangement.
Agreement respecting normal competitive conditions in the commercial shipbuilding and
repair industry: HiÖp ®Þnh liªn quan ®Õn çc ®iÒu kiÖn c¹nh tranh th«ng th−êng trong
ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu vµ söa ch÷a tµu biÓn th−¬ng m¹i
Xem OECD shipbuilding agreement.
Agriculture and the GATT: N«ng nghiÖp vµ GATT
Çc quy ®Þnh cña GATT kh«ng ph©n biÖt gi÷a hµng n«ng s¶n vµ nh÷ng hµng kh¸c ngo¹i trõ
nh÷ng tr−êng hîp nhá. §iÒu XI yªu cÇu lo¹i bá çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng nãi chung, nh−ng §iÒu
XI:2 cho phÐp mét sè h¹n chÕ nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm n«ng nghiÖp
theo nh÷ng ®iÒu kiÖn quy ®Þnh ngÆt nghÌo. §iÒu XVI (trî cÊp) yªu cÇu çc bªn tr¸nh sö dông
trî cÊp ®èi víi viÖc xuÊt khÈu çc s¶n phÈm s¬ cÊp, vµ §iÒu XX (Ngo¹i lÖ chung) cho phÐp çc
n−íc thµnh viªn ngõng mét sè nghÜa vô ®Ó tu©n theo çc biÖn ph¸p mµ hä ®· chÊp nhËn trong
çc HiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ. Nh÷ng HiÖp ®Þnh nµy thùc tÕ kh«ng chÞu sù ®iÒu chØnh bëi çc
nguyªn t¾c cña GATT. Trong vµi n¨m ®Çu cña GATT, t×nh h×nh nµy kh«ng g©y ra khã kh¨n
thùc sù nµo. T©y ¢u ®ang cè g¾ng kh¾c phôc nh÷ng ¶nh h−ëng cña chiÕn tranh vµ ch−a cã mét
sè dÊu hiÖu d− thõa th−êng xuyªn, ®iÒu trë thµnh mét ®Æc tr−ng cña th−¬ng m¹i trong n«ng
nghiÖp ë thËp kû sau ®ã. Nãi riªng, çc n−íc nµy d−êng nh− lµ nh÷ng thÞ tr−êng tiªu thô d−
thõa cña Hoa Kú, ngo¹i trõ s¶n phÈm s÷a. Vµo thêi gian cña Phiªn häp rµ so¸t GATT 1955, cã
- 13 -
mét suy nghÜ gi÷a çc n−íc thµnh viªn lµ ®· ®Õn thêi ®iÓm ®−a nh÷ng cam kÕt vÒ hµng ho¸ vµo
d−íi sù gi¸m s¸t cña GATT. Tuy nhiªn, Hoa Kú ®· thùc sù cã vÊn ®Ò. D−êng nh− ®· kh«ng thÓ
kiÒm chÕ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt d− thõa trong n−íc cña Hoa kú, vµ çc thÞ tr−êng nhËp khÈu cña hä
trë nªn rÊt quyÕn rò ®èi víi çc nhµ cung cÊp n−íc ngoµi. Nh÷ng h¹n chÕ nhËp khÈu theo ®iÒu
XI:2 cã vÎ kh«ng ®¸p øng ®−îc viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. Vµo n¨m 1951, Hoa Kú ®· dµnh sù
miÔn trõ ®èi víi h¹n chÕ nhËp khÈu hµng s÷a. §iÒu nµy ®· ®−îc thay thÕ b»ng mét yªu cÇu vµo
n¨m 1954, vµ ®−îc chÊp thuËn vµo n¨m 1955, dµnh sù miÔn trõ ®ã kh«ng thêi h¹n cho ®Õn khi
n−íc nµy cã thÓ ®−a çc quy ®Þnh cña §¹o luËt vÒ ®iÒu chØnh trong N«ng nghiÖp phï hîp víi
nghÜa vô cña GATT. §©y lµ miÔn trõ Kho¶n 22. Tõ ®ã, Hoa Kú ®−îc phÐp ¸p ®Æt h¹n chÕ nhËp
khÈu ®èi víi çc s¶n phÈm n«ng nghiÖp khi thÊy cÇn thiÕt. Hµnh ®éng nµy t¹o ra nÒn t¶ng cho
viÖc xö lý nh÷ng vÊn ®Ò n«ng nghiÖp trong t−¬ng lai t−¬ng lai theo çc nguyªn t¾c cña GATT.
Çc c¬ héi ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy theo nh÷ng nguyªn t¾c th«ng th−êng ®· gÆp ph¶i c¶n trë
lín. VÝ dô, khi Thuþ-sü t¹m thêi gia nhËp GATT vµo n¨m 1958, n−íc nµy ®· giµnh ®−îc ngo¹i
lÖ ®èi víi toµn bé lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn, nh÷ng n−íc thµnh viªn kh¸c cña GATT l¹i
tiÕp tôc t×m kiÕm mét chÕ ®é th−¬ng m¹i quèc tÕ ®èi víi hµng ho¸. Trong khi chê ®îi, mét ®Ò
xuÊt ®· n¶y sinh vµo ®Çu n¨m 1955 vÒ viÖc h×nh thµnh HiÖp ®Þnh ®Æc biÖt vÒ çc tho¶ thuËn
hµng ho¸ (SACA). HiÖp ®Þnh nµy t¹o ra c¬ chÕ ®Ó gi¶i quyÕt sù mÊt c©n b»ng gi÷a s¶n xuÊt vµ
tiªu dïng ®èi víi nh÷ng lo¹i hµng ho¸ s¬ cÊp, kÓ c¶ kh¶ n¨ng ¸p dông cho nh÷ng tháa thuËn
hµng ho¸. Tho¶ thuËn nµy tån t¹i song song víi GATT hay lµ mét bé phËn cña GATT th× ch−a
bao giê ®−îc lµm râ. Trong bÊt kú tr−êng hîp nµo, dï ®Ò xuÊt ®ã cã gi¸ trÞ nh− thÕ nµo, th× ®iÒu
®ã còng kh«ng cã nghÜa lý g× v× HiÖp ®Þnh ®ã ®· kh«ng cã hiÖu lùc. §· cã mét sè n−íc cho
r»ng hä cã thÓ sèng tèt h¬n víi çc ®iÒu kiÖn hiÖn thêi cña GATT. Mét sè n−íc kh¸c cho r»ng
ch¼ng cã ý nghÜa g× tiÕp tôc khi Hoa Kú ®· tá râ r»ng hä kh«ng quan t©m viÖc trë thµnh thµnh
viªn cña SACA. Çc nç lùc trong 3 thËp kû tiÕp theo nh»m ¸p ®Æt çc nguyªn t¾c cña GATT
®èi víi th−¬ng m¹i n«ng nghiÖp ®· kh«ng ®¹t ®−îc tÇm nh− ®Ò xuÊt ®ã. Mét s¸ng kiÕn n¶y sinh
mÊy th¸ng sau ®ã nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò gi¶i quyÕt d− thõa, cô thÓ lµ theo çc ®¹o luËt cña
Hoa Kú ch¼ng h¹n nh− PL 480, ®· bÞ mê nh¹t dÇn sau vµi n¨m th¶o luËn. Mét nç lùc sau ®ã
nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp ®· ®−îc
®−a vµo trong B¸o ço Haberler n¨m 1957. B¸o ço nµy chñ yÕu nh»m ph©n tÝch t¹i sao th−¬ng
m¹i cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng ph¸t triÓn nhanh chãng nh− çc n−íc c«ng nghiÖp ho¸,
nh÷ng dao ®éng gi¸ ng¾n h¹n qu¸ lín cña çc s¶n phÈm s¬ cÊp vµ viÖc ¸p dông réng r·i b¶o hé
hµng n«ng nghiÖp. B¸o ço cña Ban héi thÈm víi tiªu ®Ò Nh÷ng xu h−íng trong Th−¬ng m¹i
quèc tÕ, ®· ®−îc c«ng bè vµo th¸ng 10/1958. Bªn c¹nh çc vÊn ®Ò kh¸c, b¸o ço nµy lËp luËn
ph¶i gi¶m møc ®é chñ nghÜa b¶o hé n«ng nghiÖp ë B¾c Mü vµ ë T©y ¢u, ph−¬ng h−íng chung
cña b¸o ço nµy lµ thiªn vÒ tù do ho¸ th−¬ng m¹i. MÆc dï b¶n b¸o ço ®−îc hÇu hÕt çc thµnh
viªn ñng hé nh−ng ¶nh h−ëng cña nã l¹i trë nªn rÊt nhá bÐ. Mét Uû ban ®· ®−îc thµnh lËp ®Ó
xem xÐt chi tiÕt nh÷ng ®Ò xuÊt cña b¶n b¸o ço, vµ ®iÒu nµy lµm ng−êi ta tin r»ng mét gi¶i ph¸p
®ang ®Õn gÇn. MÆc dï ®· cã ph©n tÝch vµ th¶o luËn, nh−ng ®iÒu ®¸ng nãi nhÊt vÒ t¸c ®éng dµi
h¹n cña b¶n b¸o ço Haberler chØ lµ nã ®−îc xem nh− lµ b−íc ®Çu tiªn tiÕn tíi viÖc ra ®êi Vßng
Dillion vµo n¨m 1960. Lóc ®ã viÖc phôc håi hoµn toµn cña T©y ¢u sau chiÕn tranh vµ viÖc
thµnh lËp Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u ®· dÉn ®Õn t×nh h×nh míi trong th−¬ng m¹i hµng n«ng
s¶n toµn cÇu. ViÖc ¸p dông ChÝnh s¸ch N«ng nghiÖp chung víi çc biÕn thu vµ nh÷ng biÖn ph¸p
hç trî trong n−íc ®· t¹o ra mét ®èi thñ c¹nh tranh ®¸ng gêm lµm biÕn d¹ng th−¬ng m¹i mµ ®Õn
tËn b©y giê vÉn ®−îc coi lµ do çc hµnh ®éng cña Hoa Kú g©y ra. Sau ®ã, Vßng Kennedy b¾t
®Çu n¨m 1963 d−êng nh− ®· ®−a ra nh÷ng c¬ héi míi ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò n«ng nghiÖp. Mét
trong nh÷ng môc tiªu cña Vßng nµy lµ th«ng qua çc biÖn ph¸p x©m thÞ cho n«ng s¶n vµ çc
s¶n phÈm s¬ cÊp. Vßng ®µm ph¸n b¾t ®Çu thËt tåi tÖ b»ng viÖc næ ra ChiÕn tranh thÞt gµ, mét
cuéc tranh chÊp gi÷a Hoa Kú vµ Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u víi viÖc ®ãng cöa bÊt ngê thÞ
tr−êng §øc vµ çc n−íc Ch©u ¢u kh¸c ®èi víi gia cÇm th«ng qua viÖc ¸p dông çc biÕn thu.
KÕt qu¶ cña Vßng Kenedy vÒ hµng n«ng s¶n rÊt nghÌo nµn. Thµnh c«ng chÝnh cña nã lµ t¹o ra
®éng lùc cho viÖc ký kÕt Tho¶ thuËn míi vÒ ngò cèc quèc tÕ sau ®ã. NhiÖm vô cñaVßng Tokyo
(1973-1979) lµ ®µm ph¸n vÒ n«ng nghiÖp, cã tÝnh ®Õn nh÷ng ®Æc thï vµ nh÷ng v−íng m¾c
trong lÜnh vùc nµy. Nh÷ng cuéc ®µm ph¸n nh− vËy cuèi cïng còng kÕt thóc trong thÊt b¹i. ViÖc
ký HiÖp ®Þnh vÒ thÞt bß vµ HiÖp ®Þnh quèc tÕ vÒ çc s¶n phÈm s÷a ®−a ra mét gi¶i ph¸p yÕu ít
- 14 -
®èi víi lÜnh vùc th−¬ng m¹i nµy, nh−ng vÉn kh«ng gi¶i quyÕt ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò vÒ s¶n xuÊt
qu¸ møc trong n−íc, trî cÊp xuÊt khÈu, çc h¹n chÕ nhËp khÈu vµ çc biÖn ph¸p kh¸c lµ ®Æc
tr−ng trong lÜnh vùc th−¬ng m¹i n«ng nghiÖp. Vßng Tokyo ®· kÕt thóc víi tho¶ thuËn lµ çc
n−íc tiÕp tôc ®µm ph¸n x©y dùng mét Khu«n khæ N«ng nghiÖp ®a ph−¬ng nh»m tr¸nh ®èi ®Çu
chÝnh trÞ vµ kinh tÕ liªn miªn trong lÜnh vùc nµy. Çc cuéc ®µm ph¸n ®−îc nèi l¹i nh−ng kh«ng
cã hiÖu qu¶ g×. Nh− Hudec, Kennedy, Sgarbossa (1993) ghi nhËn, trong kho¶ng tõ n¨m 1947
®Õn trong kho¶ng tõ n¨m 1947 ®Õn nh÷ng n¨m ®Çu 1980 cã 100 cuéc tranh chÊp trong GATT
liªn quan n«ng nghiÖp, chiÕm kho¶ng gÇn 43% çc tranh chÊp ®−îc b¸o ço. Hoa Kú vµ Céng
®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u cã liªn quan víi t− çch nguyªn ®¬n hoÆc bÞ ®¬n cña 87 vô trong sè ®ã.
Mét b−íc khëi ®Çu míi nh»m t×m ®−îc gi¶i ph¸p ®èi víi çc vÊn ®Ò vÒ th−¬ng m¹i n«ng nghiÖp
lµ rÊt cÇn thiÕt. Cuéc häp cÊp Bé tr−ëng GATT n¨m 1982 ®· tho¶ thuËn vÒ ch−¬ng tr×nh lµm
viÖc nh»m xem xÐt tÊt c¶ çc vÊn ®Ò ¶nh h−ëng tíi th−¬ng m¹i, më cöa thÞ tr−êng, c¹nh tranh
vµ vÊn ®Ò cung cÊp trong n«ng nghiÖp. Mét nhãm lµm viÖc ®· ®−a ra ®Ò xuÊt vµo n¨m 1984 vÒ
më cöa thÞ tr−êng lín h¬n, c¹nh tranh xuÊt khÈu m¹nh h¬n, nh÷ng quy t¾c râ rµng h¬n vÒ h¹n
chÕ ®Þnh l−îng vµ trî cÊp, vµ nh÷ng ®·i ngé ®Æc biÖt cã hiÖu qu¶ h¬n ®èi víi çc n−íc ®ang
ph¸t triÓn. B¶n b¸o ço cã çc ®Ò xuÊt ®ã ®· ®−îc th«ng qua trong cïng n¨m ®ã. Sau ®ã, nh÷ng
®Ò xuÊt ®ã ®· lïi vÒ phÝa sau v× çc cuéc ®µm ph¸n chuÈn bÞ cho Vßng Uruguay ®· b¾t ®Çu.
Thùc ra, nh÷ng ®Ò xuÊt ®ã ®· t¹o nªn dù th¶o çc môc tiªu chÝnh cña ®µm ph¸n nã ®−îc b¾t ®Çu
vµo n¨m 1986. Çc Bé tr−ëng ®· tho¶ thuËn t¹i Punta del Este r»ng çc cuéc ®µm ph¸n cÇn ®¹t
®−îc sù tù do ho¸ h¬n n÷a trong th−¬ng m¹i n«ng nghiÖp vµ ®Æt tÊt c¶ çc biÖn ph¸p ¶nh h−ëng
tíi tiÕp cËn thÞ tr−êng nhËp khÈu vµ c¹nh tranh xuÊt khÈu vµo khu«n khæ çc nguyªn t¾c vµ luËt
lÖ cña GATT chÆt chÏ h¬n vµ cã kh¶ n¨ng ¸p dông hiÖu qu¶ h¬n. CÇn ph¶i chó ý h¬n tíi viÖc
gi¶m çc hµng rµo c¶n trë nhËp khÈu, mét m«i tr−êng c¹nh tranh tèt h¬n vµ nh÷ng ¶nh h−ëng
cña çc biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ. Mét nh©n tè míi ®· nhËp cuéc. Trong çc Vßng Kenedy vµ
Tokyo, çc cuéc ®µm ph¸n vÒ n«ng nghiÖp chñ yÕu ®−îc tiÕn hµnh gi÷a Céng ®ång Kinh tÕ
Ch©u ¢u vµ Hoa Kú. Çc ®èi t¸c th−¬ng m¹i kh¸c vÒ n«ng nghiÖp chØ xuÊt hiÖn bªn lÒ cña
nh÷ng cuéc ®µm ph¸n ®ã. ViÖc h×nh thµnh Nhãm Cairns ngay tr−íc khi tiÕn hµnh Vßng
Uruguay, mét nhãm gåm 14 n−íc kinh doanh lµnh m¹nh trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, ®· ®¶m
b¶o cã tiÕng nãi thø 3 cã ¶nh h−ëng vµ cã møc ®é. N«ng nghiÖp lµ mét trong nh÷ng chñ ®Ò
®µm ph¸n khã kh¨n nhÊt cña Vßng ®µm ph¸n nµy. Çc vÊn ®Ò ®Òu ®· ®−îc hiÓu kü nh−ng
kh«ng ®¹t ®−îc tiÕn bé nµo cho tíi khi Céng ®ång Ch©u ¢u thõa nhËn r»ng nh÷ng thay ®æi
trong ChÝnh s¸ch N«ng nghiÖp Chung chØ cÇn thiÕt v× lý do tµi chÝnh trong n−íc, vµ viÖc gi¶m
hç trî gi¸ lµ cã thÓ mµ kh«ng g©y chia rÏ nh÷ng mèi liªn hÖ x· héi cña Céng ®ång ®ã. Ngay c¶
lóc ®ã, Uû ban Ch©u ¢u còng gÆp khã kh¨n trong viÖc nhËn ®−îc uû quyÒn ®µm ph¸n tõ çc
n−íc thµnh viªn. Sù yÕu kÐm trong viÖc tham gia cña Céng ®ång nµy vµo çc cuéc ®µm ph¸n vÒ
n«ng nghiÖp lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp dÉn ®Õn thÊt b¹i cña Héi nghÞ Bé tr−ëng Brussel vµo
th¸ng 12/1990. VÊn ®Ò còng gÆp khã kh¨n v× Hoa Kú cø b¸m chÆt môc tiªu nh»m ®¹t tíi trî
cÊp b»ng kh«ng, mét viÖc mµ ngay c¶ Hoa kú còng kh«ng mong ®îi cã thÓ lµm ®−îc ngay c¶
víi nh÷ng tËp qu¸n cña hä. HiÖp −íc Blair House th¸ng 11/1992 ®· ®¸nh dÊu mét mèc quan
träng cña Vßng ®µm ph¸n. Çc cuéc ®µm ph¸n vÉn diÔn ra khã kh¨n vµ mét sè thay ®æi cã lîi
cho Céng ®ång Ch©u ¢u ®· ®−îc ®−a vµo HiÖp −íc nµy vµo th¸ng 12/1993. §iÒu nµy cho phÐp
kÕt thóc Vßng ®µm ph¸n vµi ngµy sau ®ã. Th−¬ng m¹i ®èi víi tÊt c¶ n«ng s¶n hiÖn nay thuéc
diÖn ®iÒu chØnh cña çc quy t¾c cña WTO nh−ng vÉn cÇn thªm nhiÒu cuéc ®µm ph¸n ®Ó ®¹t
®−îc mét chÕ ®é th−¬ng m¹i t−¬ng tù nh− çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp. §Ó cã ®−îc m« t¶ ng¾n
gän vÒ kÕt qu¶ cña Vßng Uruguay vÒ n«ng nghiÖp, xem Agreement on Agriculture. Xem thªm
Baumgartner proposals vµ Mansholt proposals.
ALADI: HiÖp héi liªn kÕt Mü La-tinh
HiÖp héi liªn kÕt Mü La-tinh (LAIA), ®−îc thµnh lËp n¨m 1980 gåm çc n−íc Argentina,
Bolivia, Brazil, Chile, Colombia, Ecuador, Mexico, Paraguay, Peru, Uruguay vµ Venezuela theo
sau sù sôp ®æ cña HiÖp héi Th−¬ng m¹i tù do Mü La-tinh (LAFTA). Môc tiªu ALADI ®−îc
quy ®Þnh trong HiÖp −íc Montevideo lµ theo ®uæi viÖc thµnh lËp dÇn dÇn vµ liªn tôc mét thÞ
tr−êng chung Mü La-tinh. Mercosur ®−îc xem nh− lµ mét b−íc tiÕn tíi môc tiªu nµy.
Alliance for Progress: Liªn minh v× sù tiÕn bé
- 15 -
Ban ®Çu lµ KÕ ho¹ch ph¸t triÓn 10 n¨m cña Mü La-tinh bao gåm nh÷ng môc tiªu kinh tÕ vµ x·
héi ®−îc Tæng thèng Hoa Kú Kenedy ®−a ra n¨m 1961. Trong nh÷ng môc tiªu nµy cã "mét gi¶i
ph¸p nhanh chãng vµ bÒn v÷ng ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò gèc rÔ do sù dao ®éng gi¸ qu¸ lín cña çc
mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña nh÷ng n−íc Mü La-tinh" vµ ®Èy nhanh liªn kÕt kinh tÕ Mü La-
tinh. Mét sè tiÕn bé ®· ®¹t ®−îc theo thêi gian, nh−ng khi Liªn minh v× sù tiÕn bé chÝnh thøc
kÕt thóc vµo n¨m 1980, nh÷ng thµnh qu¶ ®¹t ®−îc cßn xa víi môc tiªu ®· ®Þnh. Xem thªm
Caribbean Basin Innitiative, Enterprise for the Americas Initiative vµ FTAA.
Alternative dispute resolution: Gi¶i ph¸p thay thÕ ®èi víi tranh chÊp
Mét ph−¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp th«ng qua träng tµi, tham vÊn, trung gian gi¶i quyÕt
tranh chÊp, v.v... bªn c¹nh çc thñ tôc toµ ¸n chÝnh thøc. Çc bªn tranh chÊp th−êng ®Þnh ra mét
hoÆc vµi ng−êi kh«ng liªn quan cã kh¶ n¨ng ®i ®Õn kÕt luËn dùa trªn sù c«ng b»ng vµ b×nh
®¼ng. Gi¶i ph¸p thay thÕ ®èi víi tranh chÊp chØ cã t¸c dông khi çc bªn thùc sù mong muèn t×m
ra gi¶i ph¸p vµ chÊp nhËn kÕt qu¶ cña ®µm ph¸n, v× nh÷ng ph¸n quyÕt nh− vËy trong phÇn lín
çc tr−êng hîp kh«ng cã kh¶ n¨ng c−ìng chÕ th«ng qua toµ ¸n. Xem thªm dispute settlement.
Alternative specific tariff: ThuÕ ®Æc ®Þnh thay thÕ
Mét møc thuÕ suÊt tÝnh theo trÞ gi¸ b»ng tû lÖ phÇn tr¨m cña trÞ gi¸ s¶n phÈm, hoÆc theo thuÕ
suÊt ®Æc ®Þnh, tøc lµ ®−îc tÝnh ë møc tiÒn tÖ cè ®Þnh trªn mçi s¶n phÈm. Çc c¬ quan h¶i quan
th−êng ¸p dông møc thuÕ cao h¬n trong hai møc nªu trªn. Xem thªm ad valorem tariff vµ
specific tariff.
Admendments to WTO agreements: Söa ®æi ®èi víi çc HiÖp ®Þnh WTO
Çc ®iÒu kho¶n sau cña WTO cã thÓ ®−îc söa ®æi víi sù nhÊt trÝ cña tÊt c¶ çc thµnh viªn: §iÒu
IX (ra quyÕt ®Þnh) cña HiÖp ®Þnh Marrakesh thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi, §iÒu I
(§·i ngé tèi huÖ quèc chung) vµ §iÒu II (Danh môc −u ®·i) cña GATT 1994, §iÒu II:1 (§·i ngé
tèi huÖ quèc) cña GATS, vµ §iÒu IV (§·i ngé tèi huÖ quèc) cña HiÖp ®Þnh vÒ QuyÒn së h÷u trÝ
tuÖ liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i. Söa ®æi ®èi víi çc quy ®Þnh kh¸c cña çc hiÖp ®Þnh ®a ph−¬ng
WTO cã thÓ ®−îc th«ng qua theo nguyªn t¾c ®a sè 2/3. Mçi n−íc thµnh viªn sau ®ã ph¶i hoµn
thµnh çc thñ tôc ®Ó chÊp nhËn söa ®æi ®ã. HiÖp ®Þnh Marrakesh cã çc ®iÒu kho¶n cho phÐp
Héi nghÞ Bé tr−ëng WTO quyÕt ®Þnh theo nguyªn t¾c ®a sè 3/4 mµ bÊt kú mét thµnh viªn nµo
kh«ng chÊp nhËn söa ®æi trong mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã cã thÓ tù do rót khái WTO hoÆc
vÉn lµ thµnh viªn. Quy ®Þnh nµy râ rµng lµ chØ ®−îc sö dông trong mét sè tr−êng hîp ngo¹i lÖ.
TÊt c¶ thµnh viªn cña WTO ®Òu cã mét phiÕu biÓu quyÕt. Céng ®ång Ch©u ¢u ®−îc phÐp cã sè
l−îng phiÕu b»ng víi sè l−îng nh÷ng n−íc thµnh viªn cña m×nh. Nh÷ng söa ®æi ®èi víi hiÖp
®Þnh nhiÒu bªn cña WTO ®−îc th«ng qua víi ®iÒu kiÖn ph¶i tu©n theo çc quy ®Þnh cña çc
hiÖp ®Þnh nµy. Xem thªm decision-making in the WTO.
American Selling Price (ASP): Gi¸ b¸n cña Mü
Cho ®Õn n¨m 1979, lµ ph−¬ng ph¸p tÝnh trÞ gi¸ hµng ho¸ t¹i biªn giíi ®Ó tÝnh thuÕ h¶i quan
®−îc Hoa Kú quy ®Þnh trong §¹o luËt ThuÕ quan 1922 vµ thùc hiÖn theo víi sù kÕt hîp cña
§¹o luËt ThuÕ quan 1930. TÝnh thuÕ chñ yÕu dùa trªn gi¸ b¸n bu«n th«ng th−êng, gåm c¶ viÖc
chuÈn bÞ giao hµng, mµ t¹i ®ã hµng ho¸ ®−îc s¶n xuÊt t¹i Hoa Kú ®−îc b¸n trªn thÞ tr−êng
trong n−íc. ¶nh h−ëng cña hÖ thèng nµy cã thÓ lµ mét møc thuÕ cao h¬n tõ 2-3 lÇn so víi
ph−¬ng ph¸p tÝnh trÞ gi¸ ®−îc ®−a ra trong §iÒu VII cña GATT (§Þnh gi¸ h¶i quan). ViÖc ¸p
dông hÖ thèng cò vÉn ®−îc phÐp v× ®iÒu kho¶n b¶o l−u cho phÐp sù tiÕp tôc tån t¹i çc ®¹o luËt
cã tõ tr−íc khi cã GATT, thËm chÝ nã vi ph¹m ngay chÝnh ®iÒu kho¶n cña GATT. Tuy nhiªn,
chØ cã d−íi 1% hµng nhËp khÈu cña Hoa Kú lu«n bÞ ¶nh h−ëng cña hÖ thèng nµy, chñ yÕu lµ
hµng ho¸ chÊt. T¹i Vßng Tokyo, ASP chÞu sù phª ph¸n m¹nh mÏ cña Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u
¢u vµ ®iÒu nµy dÉn ®Õn gi¶i ph¸p mét phÇn ®èi víi hµng ho¸ chÊt. HÖ thèng nµy ®· bÞ huû bá
nhê cã §¹o luËt vÒ çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i 1979 mµ Hoa Kú ®· chÊp nhËn nh÷ng nguyªn t¾c
quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh cña Vßng Tokyo vÒ viÖc thùc hiÖn §iÒu VII (§Þnh gi¸ h¶i quan). Xem
Vitamin B12 vÒ tranh chÊp xung quanh viÖc chuyÓn tõ HÖ thèng ASP sang nh÷ng quy t¾c vÒ
®Þnh gi¸ h¶i quan.
- 16 -
Analytical Index: S¸ch ph©n tÝch chi tiÕt
§©y lµ h−íng dÉn ®èi víi viÖc gi¶i thÝch vµ ¸p dông GATT (HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ
th−¬ng m¹i) ®−îc Ban ph¸p lý cña WTO chuÈn bÞ, ®−îc ®Þnh kú cËp nhËt vµ t¸i b¶n. Néi dung
cña h−íng dÉn ®−îc ®óc kÕt tõ nguån tµi liÖu chÝnh thøc cña GATT. S¸ch ph©n tÝch cã gi¶i
thÝch rÊt chi tiÕt vÒ çc ®iÒu cña GATT do çc n−íc thµnh viªn, ban héi thÈm gi¶i quyÕt tranh
chÊp, v.v... ®−a ra. VÒ mÆt ph¸p lý, ®©y lµ c«ng cô c¬ b¶n cña nh÷ng ai tham gia ph©n tÝch
chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i. Xem thªm GATT Basic Instruments and Selected Documents.
Andean Pact: HiÖp −íc Andean
HiÖp −íc nµy ®−îc h×nh thµnh vµo n¨m 1969 vµ ®−îc xem nh− lµ mét tiÓu nhãm cña LAFTA
(Khu vùc Th−¬ng m¹i tù do Mü La-tinh) víi môc tiªu nh»m ®iÒu phèi chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp
vµ ®Çu t− n−íc ngoµi. Çc n−íc thµnh viªn lµ Bolivia, Columbia, Ecuardor, Peru vµ Venezuela.
Andriessen Assurance: §¶m b¶o Andriessen
§©y lµ mét tho¶ thuËn ®−îc ®µm ph¸n vµo n¨m 1985 gi÷a Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u vµ
Australia nh»m gi÷ mét sè thÞ tr−êng thÞ bß Ch©u ¸ kh«ng ®−îc trî cÊp. Frans Andriessen lµ
Bé tr−ëng cña EEC vÒ n«ng nghiÖp thêi ®ã.
Annecy Tariff Conference: Héi nghÞ ThuÕ quan Annecy
Vßng thø 2 trong 8 vßng ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng, ®−îc tæ chøc t¹i Annecy, Ph¸p tõ
th¸ng 4 ®Õn th¸ng 8/1949. Môc tiªu c¬ b¶n lµ nh»m t¹o thuËn lîi cho viÖc gia nhËp GATT cña
10 n−íc (§an-m¹ch, Céng hoµ Dominica, PhÇn-lan, Hy-l¹p, Haiti, Italia, Liberia, Nicaragua,
Thuþ-®iÓn vµ Uruaguay), ®ã lµ nh÷ng n−íc kh«ng tham gia çc vßng ®µm ph¸n thuÕ quan t¹i
GenÌve 1947. T¹i héi nghÞ nµy, Uruguay kh«ng tham gia cho ®Õn tËn 1953. Xem thªm Tariff
Conference.
Anti-circumvention: BiÖn ph¸p chèng trèn tr¸nh
§©y lµ biÖn ph¸p do ChÝnh phñ ¸p dông nh»m ng¨n ngõa viÖc trèn tr¸nh thuÕ chèng ph¸ gi¸.
Mét sè c«ng ty t×m çch nÐ tr¸nh nh÷ng thuÕ ®ã b»ng nhiÒu çch, trong ®ã cã çch l¾p r¸p çc
bé phËn ë n−íc nhËp khÈu hay ë n−íc thø ba, hoÆc b»ng çch chuyÓn nguån s¶n xuÊt vµ xuÊt
khÈu tíi mét n−íc thø ba. ThuËt ng÷ ®−îc dïng trong WTO kh«ng liªn quan ®Õn çc tr−êng
hîp gian lËn, nh÷ng tr−êng hîp ®ã ®−îc gi¶i quyÕt b»ng nh÷ng thñ tôc ph¸p lý th«ng th−êng
cña çc n−íc cã liªn quan. Çc quy ®Þnh vÒ chèng trèn tr¸nh ®−îc ®−a vµo ch−¬ng tr×nh nghÞ sù
çc cuéc ®µm ph¸n cña Vßng Uruguay vÒ HiÖp ®Þnh chèng ph¸ gi¸ còng nh− HiÖp ®Þnh vÒ Trî
cÊp vµ çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng nh−ng kh«ng ®¹t ®−îc tho¶ thuËn nµo. Mét ch−¬ng tr×nh lµm
viÖc hiÖn nay ®ang ®−îc tiÕn hµnh t¹i Uû ban cña WTO vÒ çc ho¹t ®éng chèng ph¸ gi¸. Xem
thªm anti-dumping measures, dumping vµ screwdriver operations.
Anti-competitive practices: Çc ho¹t ®éng ph¶n c¹nh tranh
Th−êng ®−îc gäi lµ çc ho¹t ®éng kinh doanh h¹n chÕ hoÆc çc ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng
lµnh m¹nh. Çc c«ng ty sö dông ho¹t ®éng nµy ®Ó h¹n chÕ møc ®é mµ hä bÞ chi phèi bëi c¬ chÕ
gi¸. §iÒu nµy cã thÓ thùc hiÖn ®−îc khi mét c«ng ty hoÆc mét nhãm çc c«ng ty cã −u thÕ thÞ
tr−êng hoÆc søc m¹nh thÞ tr−êng. Trong mét sè tr−êng hîp, nã liªn quan ®Õn sù th«ng ®ång
gi÷a çc c«ng ty. Xem thªm antitrust, cartel, conduct vµ trade and competition policy.
Anti-dumping measures: Çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸
Lo¹i thuÕ ®Æc biÖt ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu khi mét c«ng ty bÞ ®¸nh gi¸ lµ ®· b¸n hµng ho¸ t¹i
thÞ tr−êng n−íc nhËp khÈu ë møc gi¸ thÊp h¬n møc gi¸ tÝnh trªn cïng lo¹i s¶n phÈm ë thÞ
tr−êng trong n−íc. Do ®ã, cã thÓ coi çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ nh− mét h×nh thøc tù vÖ.
Theo quy t¾c cña WTO, çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ chØ ®−îc ¸p dông khi nã g©y thiÖt h¹i ®èi
víi nÒn c«ng nghiÖp ë trong n−íc s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm t−¬ng tù ë n−íc nhËp khÈu. Kh¸i
niÖm th× ®¬n gi¶n nh−ng viÖc thùc hiÖn nã dÉn ®Õn mét hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh phøc t¹p
v× cã qu¸ nhiÒu ®iÒu kho¶n ®−îc sö dông cÇn ph¶i cã thªm ®Þnh nghÜa. HiÖp ®Þnh cña WTO vÒ
- 17 -
viÖc thùc hiÖn §iÒu 6 cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i 1994 quy ®Þnh râ çc
thñ tôc chÝnh x¸c vµ râ rµng ®èi víi viÖc thùc hiÖn çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸. Mét sè ph−¬ng
ph¸p phøc t¹p ®· ®−îc sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng chªnh lÖch vÒ gi¸ vµ ®Ó x¸c ®Þnh møc tæn
thÊt. Çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ ®−îc h×nh thµnh nÕu nh− gi¸ c¶ do c«ng ty n−íc ngoµi tÝnh ë
n−íc nhËp khÈu thÊp h¬n møc trÞ gi¸ th«ng th−êng ë n−íc s¶n xuÊt. TrÞ gi¸ th«ng th−êng ®−îc
tÝnh b»ng nh÷ng chi phÝ cè ®Þnh vµ biÕn ®æi cña s¶n xuÊt céng víi mét lo¹t çc chi phÝ kh¸c
th−êng g¾n liÒn víi s¶n xuÊt vµ th−¬ng m¹i. NÕu nh− kinh doanh trong n−íc qu¸ Ýt, trÞ gi¸
th«ng th−êng ®−îc lÊy lµ møc so s¸nh cao nhÊt ë thÞ tr−êng thø ba hoÆc chi phÝ s¶n xuÊt −íc
tÝnh cña çc c«ng ty xuÊt khÈu céng víi møc hîp lý ®Ó trang tr¶i çc chi phÝ vµ lîi nhuËn ®Þnh
møc. NÕu kh«ng cã gi¸ xuÊt khÈu, hoÆc lµ th−¬ng m¹i gi÷a çc bªn cã liªn quan víi nhau, vµ
do ®ã chØ sè gi¸ ®−îc xem lµ kh«ng tin cËy, møc gi¸ xuÊt khÈu cã thÓ ®−îc tÝnh trªn c¬ së
nh÷ng g× ®−îc tÝnh khi b¸n cho mét ng−êi mua ®éc lËp, hoÆc lµ dùa trªn mét sè c¬ së hîp lý
kh¸c. Kh¶ n¨ng tranh chÊp vÒ møc trÞ gi¸ th«ng th−êng ®óng ®¾n lµ dÔ nhËn thÊy. Kh¸i niÖm vÒ
thiÖt h¹i vËt chÊt ®èi víi çc ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm t−¬ng tù cßn nhiÒu
nhiÒu tranh c·i. C¶ GATT lÉn HiÖp ®Þnh vÒ §iÒu VI ®Òu kh«ng ®Þnh nghÜa vÒ thiÖt h¹i vËt chÊt,
nh−ng HiÖp ®Þnh thø hai l¹i cã danh s¸ch minh ho¹ chi tiÕt vÒ nh÷ng yÕu tè ®−îc ®−a ra xem
xÐt ®Ó ®¸nh gi¸ liÖu thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt cã x¶y ra hay kh«ng. Danh s¸ch nµy ch−a ®−îc xem lµ
toµn diÖn vµ bao gåm sù suy gi¶m thùc sù hoÆc tiÒm n¨ng vÒ doanh sè, lîi nhuËn, s¶n l−îng, thÞ
phÇn, n¨ng xuÊt, hoµn vèn ®Çu t− hoÆc tËn dông n¨ng lùc; çc yÕu tè ¶nh h−ëng tíi gi¸ trong
n−íc; biªn ®é ph¸ gi¸; nh÷ng ¶nh h−ëng thùc sù vµ tiÒm tµng ®èi víi luång tiÒn mÆt, m¸y mãc,
c«ng ¨n viÖc lµm, l−¬ng bæng, sù t¨ng tr−ëng, kh¶ n¨ng t¨ng vèn hoÆc ®Çu t−. §· cã nhiÒu
ng−êi viÕt vÒ nghÜa cña "s¶n phÈm t−¬ng tù" vµ liÖu nã cã ®−îc hiÓu lµ s¶n phÈm gièng nhau,
s¶n phÈm t−¬ng tù, hoÆc s¶n phÈm kh¸c nhau nh−ng cã gi¸ trÞ sö dông gièng nhau hoÆc nh»m
®¹t ®−îc cïng môc tiªu. HiÖp ®Þnh vÒ §iÒu VI hiÖn nay ®· lµm râ ®iÓm nµy. S¶n phÈm t−¬ng tù
ph¶i lµ gièng nhau vÒ mäi mÆt. NÕu kh«ng cã nh÷ng s¶n phÈm nh− vËy, s¶n phÈm kh¸c cã thÓ
®−îc chän mÆc dï kh«ng gièng nhau vÒ mäi mÆt, nh−ng cã ®Æc tr−ng rÊt gièng víi s¶n phÈm
®ang ®−îc xem xÐt. Çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ chØ ®−îc ¸p dông trong chõng mùc bï ®¾p
®−îc biªn ®é ph¸ gi¸, ®ã lµ sù chªnh lÖch gi÷a trÞ gi¸ th«ng th−êng vµ gi¸ t¹i biªn giíi ë n−íc
nhËp khÈu, ®−îc ®iÒu chØnh cho phï hîp víi nh÷ng chi phÝ b×nh th−êng cô thÓ g¾n liÒn víi
th−¬ng m¹i. Do ®ã, nÕu c¬ quan ®iÒu tra thÊy cã hiÖn t−îng ph¸ gi¸, møc b¶o hé ®èi víi ngµnh
c«ng nghiÖp trong n−íc trªn c¬ së çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ ®−îc xem lµ t−¬ng ®èi h¹n chÕ.
§ã kh«ng ph¶i lµ biÖn ph¸p cã tÝnh tù ®éng. Theo çc quy t¾c cña WTO, ph¶i cã chøng lý ®Çy
®ñ míi ®−îc ¸p dông çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸, vµ l¹i cßn cã çc quy ®Þnh cho phÐp çc bªn
bÞ ¶nh h−ëng ®−îc kh¸ng ço. HiÖp ®Þnh vÒ §iÒu VI nhÊn m¹nh r»ng viÖc ¸p dông çc biÖn
ph¸p chèng ph¸ gi¸ ph¶i cã b»ng chøng cña viÖc ph¸ gi¸, thiÖt h¹i, vµ mèi liªn quan cã nguyªn
nh©n gi÷a 2 bªn. Mét sù kh¼ng ®Þnh kh«ng th«i, kh«ng cã ®ñ b»ng chøng chøng minh, th×
kh«ng ®−îc xem xÐt lµ phï hîp ®Ó gi¶i quyÕt çc yªu cÇu ®ã. Yªu cÇu ¸p dông biÖn ph¸p
chèng ph¸ gi¸ ph¶i do ngµnh c«ng nghiÖp trong n−íc nªu ra. Kh«ng ®−îc ¸p dông biÖn ph¸p
nµo nÕu kh«ng ®−îc sù ñng hé cña çc c«ng ty ®¹i diÖn cho 25% tæng s¶n l−îng s¶n phÈm
gièng nhau ®ã. Ngay c¶ khi sù ph¸ gi¸ lµ nghiªm träng th× çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ còng
ch−a ch¾c ®−îc ¸p dông nÕu ngµnh c«ng nghiÖp ®ã kh«ng chøng minh ®−îc khã kh¨n lµ do ph¸
gi¸ chø kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ cña nguyªn nh©n kh¸c. Theo nguyªn t¾c vÒ møc ph¸ gi¸ tèi thiÓu,
kh«ng ®−îc cã hµnh ®éng nµo nÕu nh− biªn ®é ph¸ gi¸ thÊp h¬n 2%. Hµnh ®éng chèng ph¸ gi¸
vÉn cßn nhiÒu tranh c·i. Çc c«ng ty chÞu çc hµnh ®éng nµy vµ n−íc hä ®«i khi thÊy biÖn ph¸p
®ã chØ nh− lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó ng¨n c¶n viÖc nhËp khÈu kh«ng mong muèn. §iÒu ®ã qu¶ thùc cã
phÇn ®óng. Nh− lµ h×nh thøc b¶o hé ®ét xuÊt, çc biÖn ph¸p ®ã cho phÐp ChÝnh phñ cã thÓ t¸c
®éng ®Õn luång nhËp khÈu. Tuy nhiªn, ®iÒu tra chèng ph¸ gi¸ cã thÓ phôc vô môc tiªu râ rµng
b»ng çch chøng minh víi çc n−íc xuÊt khÈu bÞ nghi ngê lµ ph¸ gi¸ vÒ c¬ cÊu gi¸ thµnh thùc
sù, vµ ®Ò xuÊt ra nh÷ng çch thøc thay thÕ ®èi víi s¶n xuÊt vµ chÕ ®é th−¬ng m¹i cã thÓ gi¶m
hoÆc lo¹i bá nhu cÇu ¸p dông çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸. Còng cÇn ghi nhËn lµ, nh− Gabrielle
Marceau (1994) chØ ra, ph¸ gi¸ vµ luËt chèng ph¸ gi¸ kh«ng chØ lµ ph©n biÖt ®èi xö vµ bãc lét
vÒ gi¸. §ã lµ nh÷ng chç ®Öm gi÷a nh÷ng hÖ thèng quèc gia vÒ c¹nh tranh. Hoekman (1995) khi
b×nh luËn vÒ çc yªu cÇu cã tÝnh thñ tôc chi tiÕt quy ®Þnh ë HiÖp ®Þnh vÒ §iÒu VI ghi nhËn r»ng
®iÒu nµy ®· trë thµnh mét lÜnh vùc bÐo bë cña chuyªn m«n ho¸ ®èi víi nghÒ ph¸p lý ë nh÷ng
- 18 -
l·nh thæ tÝch cùc sö dông biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸. §iÒu nµy cho thÊy r»ng tÊt c¶ çc c¬ chÕ
cho phÐp chÝnh phñ ®−îc t¸c ®éng ®Õn luång nhËp khÈu t¹o ra mét h×nh ¶nh xÊu. Trong tr−êng
hîp ¸p dông çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸, çc nhµ nhËp khÈu than phiÒn vÒ nh÷ng ¶nh h−ëng
ng¨n c¶n th−¬ng m¹i, nh−ng çc ngµnh c«ng nghiÖp ë nh÷ng n−íc nhËp khÈu cho r»ng nh÷ng
biÖn ph¸p ®ã nh− lµ nh÷ng ph−¬ng tiÖn chËm ch¹p vµ vÊt v¶ ®Ó gi¶i quyÕt ngay vÊn ®Ò. Lu«n cã
m©u thuÉn g¾n liÒn víi viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸. Nh− K W Dam (1970) chØ ra
r»ng, nh÷ng ng−êi so¹n th¶o GATT cã vÎ cã 2 lËp tr−êng vÒ viÖc gi¶i quyÕt ph¸ gi¸ nh− thÕ
nµo. Hä ®· thèng nhÊt ë §iÒu VI r»ng ph¸ gi¸ lµ ®iÒu kh«ng mong muèn nh−ng ë phÇn cßn l¹i
cña §iÒu ®ã, hä l¹i h¹n chÕ çc ®iÒu kiÖn mµ theo ®ã çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ cã thÓ ®−îc
¸p dông. Ngµy nay, cã mét quan ®iÓm m¹nh mÏ gi÷a mét sè çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch
th−¬ng m¹i r»ng chÝnh s¸ch c¹nh tranh cã thÓ lµ c«ng cô tèt h¬n ®Ó gi¶i quyÕt çc tr−êng hîp
ph¸ gi¸ nh−ng víi ®iÒu kiÖn tÊt c¶ çc n−íc thµnh viªn cña WTO s½n sµng theo ®uæi nh÷ng
chÝnh s¸ch c¹nh tranh cã hiÖu qu¶. Cho tíi khi ®iÒu nµy x¶y ra, quy t¾c vÒ chèng ph¸ gi¸ vÉn
t¹o nªn mét c¬ chÕ râ rµng, nÕu nã lµ hîp ph¸p vµ ®«i khi cã thiÕu sãt, ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng lo
ng¹i do céng ®ång th−¬ng m¹i ®−a ra. Xem thªm Agreement on Safeguards, boomerang clause,
competition policy and anti-dumping measures, de minismis dumping margins, lesser duty
principle vµ predatory pricing.
Antitrust laws: Çc ®¹o luËt chèng ®éc quyÒn
§©y lµ mét phÇn çc quy ®Þnh t¹o nªn chÝnh s¸ch c¹nh tranh. LuËt nµy nh»m më ra m«i tr−êng
c¹nh tranh dµnh cho çc c«ng ty th«ng qua viÖc b¶o ®¶m r»ng hä kh«ng l¹m dông søc m¹nh thÞ
tr−êng ë thÞ tr−êng trong n−íc, mÆc dï, ®Æc biÖt lµ ë thÞ tr−êng Hoa Kú, luËt chèng ®éc quyÒn
cã mét tÇm cì quan träng ngoµi ph¹m vi l·nh thæ. ThuËt ng÷ "chèng ®éc quyÒn" b¾t nguån tõ
kh¸i niÖm trong chÝnh s¸ch cña Hoa Kú vµo nh÷ng n¨m 1880, 1890 lµ cã mét sè ngµnh c«ng
nghiÖp, ®−îc tæ chøc thµnh nh÷ng c«ng ty (tê-rít) cì lín víi quyÒn l·nh ®¹o ®éc t«n, lµm suy
yÕu c¬ chÕ gi¸. §¹o luËt Sherman ®−îc th«ng qua 1890 vÉn cßn lµ hßn ®¸ t¶ng vµ biÓu t−îng
cña luËt chèng ®éc quyÒn Hoa Kú. B¶n b¸o ço cña Uû ban H¹ nghÞ viÖn 1994 ghi nhËn r»ng
"tr−íc hÕt, chèng ®éc quyÒn cã nguån gèc tõ nh÷ng −u ®·i kh¸c biÖt cña Hoa Kú ®èi víi ®a
cùc, tù do th−¬ng m¹i, tiÕp cËn thÞ tr−êng, vµ cã lÏ quan träng nhÊt trong tÊt c¶ lµ tù do lùa
chän". H×nh ph¹t ®èi víi nh÷ng tr−êng hîp ®· ®−îc chøng minh vÒ sù vi ph¹m luËt chèng ®éc
quyÒn ë Hoa Kú th−êng rÊt nghiªm kh¾c v× kh¶ n¨ng h×nh ph¹t cña toµ ¸n g©y tæn thÊt gÊp ba
®èi víi nh÷ng ng−êi vi ph¹m. Xem thªm cartel, Clayton act, extraterritoriality vµ Webb-
Pomerence act.
Antitrust enforcement guidlines for international operations: H−íng dÉn thùc hiÖn chèng
®éc quyÒn trong çc ho¹t ®éng quèc tÕ
Mét tËp hîp çc h−íng dÉn do Bé T− ph¸p vµ Uû ban th−¬ng m¹i Liªn bang Hoa Kú ban hµnh
lÇn míi nhÊt vµo th¸ng 4/1995. Nh÷ng h−íng dÉn giíi thiÖu cho çc doanh nghiÖp tham gia çc
ho¹t ®éng quèc tÕ çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc thi hµnh luËt chèng ®éc quyÒn. Nh÷ng h−íng
dÉn ®ã bao gåm c¶ nh÷ng lÜnh vùc ch¼ng h¹n nh− tµi ph¸n vÒ hµnh vi vµ çc thùc thÓ ë bªn
ngoµi Hoa Kú, sù lÞch thiÖp, hç trî lÉn nhau trong viÖc thùc hiÖn luËt chèng ®éc quyÒn quèc tÕ,
¶nh h−ëng cña viÖc tham gia cña chÝnh phñ n−íc ngoµi tíi tr¸ch nhiÖm chèng ®éc quyÒn cña
çc c«ng ty t− nh©n. Xem thªm effects doctrine, extraterritoriality, negative comity vµ positive
comity.
ANZCERTA: HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i liªn kÕt kinh tÕ chÆt chÏ h¬n gi÷a Australia vµ New
Zealand
Th−êng ®−îc gäi lµ CER. HiÖp ®Þnh nµy cã hiÖu lùc vµo 1/1/1983 vµ ®−îc xem xÐt l¹i vµi lÇn
kÓ tõ ®ã. Ngoµi hµng ho¸ vµ dÞch vô, HiÖp ®Þnh nµy ®Ò cËp mét sè vÊn ®Ò ch¼ng h¹n nh− c«ng
nhËn tiªu chuÈn, c«ng nhËn lÉn nhau vÒ hµng ho¸ vµ nghÒ nghiÖp, v.v... Xem thªm Trans-
Tasman Mutual Recognition Arrangement.
ANZCERTA protocol on trade in services: NghÞ ®Þnh th− cña ANZCERTA vÒ th−¬ng m¹i
trong lÜnh vùc dÞch vô
- 19 -
NghÞ ®Þnh th− nµy ®−îc th«ng qua vµo 1988 ®Ó ®−a th−¬ng m¹i trong lÜnh vùc dÞch vô vµo
khu«n khæ chÝnh thøc ANZCERTA. NghÞ ®Þnh th− ®Ò cËp tíi tÊt c¶ th−¬ng m¹i dÞch vô gi÷a
Australia vµ New Zealand, ngo¹i trõ çc h¹n chÕ ®èi víi mét sè nhá çc ho¹t ®éng cô thÓ nªu ë
2 phô lôc. Kh«ng cã mét ho¹t ®éng míi nµo ®−îc bæ sung vµo çc phô lôc vµ çc cuéc th¶o
luËn song ph−¬ng ®Þnh kú ®· dÉn ®Õn viÖc rót bít hoÆc th¾t ch¨t çc ®iÒu kiÖn. C¬ cÊu cña NghÞ
®Þnh th− nµy ph¶n ¸nh tr−íc hÇu hÕt çc nÐt ®Æc tr−ng cña GATS (HiÖp ®Þnh chung vÒ th−¬ng
m¹i trong lÜnh vùc dÞch vô). Xem thªm negative listing.
ANZSIC: Ph©n lo¹i tiªu chuÈn c«ng nghiÖp gi÷a Australia vµ New Zealand
ViÖc ph©n lo¹i trong c«ng nghiÖp ®−îc Côc thèng kª Australia sö dông bao gåm viÖc s¶n xuÊt
s¬ cÊp v× môc ®Ých th−¬ng m¹i vµ phi th−¬ng m¹i, khai th¸c má, chÕ t¹o vµ dÞch vô. ANZSIC
bao gåm 17 phÇn, 14 phÇn trong ®ã liªn quan ®Õn dÞch vô (bao gåm khÝ ®èt, n−íc, ®iÖn vµ x©y
dùng). Xem thªm SITC vµ UNCPC.
APEC: DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i b×nh d−¬ng
§−îc thµnh lËp vµo n¨m 1989. Môc tiªu c¬ b¶n cña APEC bao gåm (a) gi÷ v÷ng sù t¨ng tr−ëng
vµ ph¸t triÓn trong khu vùc, (b) t¨ng c−êng mét hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng më chø kh«ng
ph¶i lµ viÖc h×nh thµnh khèi th−¬ng m¹i khu vùc, (c) tËp trung vµo kinh tÕ chø kh«ng ph¶i lµ
çc vÊn ®Ò an ninh vµ (d) khuyÕn khÝch sù phô thuéc lÉn nhau mang tÝnh x©y dùng b»ng viÖc
khuyÕn khÝch luång hµng ho¸, dÞch vô, vèn vµ c«ng nghÖ. Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù chÝnh cña
APEC lµ ph¸ bá hµng rµo th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− gi÷a çc n−íc thµnh viªn vµo n¨m 2020. Çc
n−íc ph¸t triÓn ®· cam kÕt thùc hiÖn ®iÒu nµy vµo 2010. Mét sè nhãm lµm viÖc ®· ®−îc thµnh
lËp ®Ó thóc ®Èy sù hîp t¸c trong hµng lo¹t çc vÊn ®Ò, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc thuËn lîi ho¸
kinh doanh vµ trao ®æi th«ng tin. Çc n−íc thµnh viªn APEC lµ Australia, Brunei, Canada,
Chile, Trung Quèc, Hång k«ng, Indonesia, NhËt, Hµn Quèc, Malaysia, Mexico, Papua New
Guinea, Philippines, New Zealand, Singapore, §µi-loan, Th¸i-lan vµ Hoa Kú. APEC cã Ban th−
ký nhá ®Æt t¹i Singapore. Xem thªm Bogor Decleration, Manila Action Plan for APEC, open
regionalism, Osaka Action Agenda, Seoul Declaration vµ çc tõ môc kh¸c b¾t ®Çu b»ng APEC.
APEC Business Advisory Council (ASAC): Héi ®ång t− vÊn doanh nghiÖp APEC
§−îc thµnh lËp vµo 11/1995 t¹i Héi nghÞ Bé tr−ëng APEC ë Osaka ®Ó b¶o ®¶m sù hîp t¸c liªn
tôc vµ tham gia tÝch cùc cña giíi doanh nghiÖp vµ t− nh©n trong tÊt c¶ çc ho¹t ®éng cña APEC.
APEC Committe on Trade and Investment (CTI): Uû ban APEC vÒ th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−
§−îc thµnh lËp vµo 1993. Uû ban qu¶n lý çc ch−¬ng tr×nh lµm viÖc tËp trung vµo tù do ho¸ vµ
thuËn lîi ho¸ luång th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− trong khu vùc APEC, ®Æc biÖt trong çc lÜnh vùc nh−
chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, trung gian gi¶i quyÕt tranh chÊp, níi láng thÓ chÕ, doanh nghiÖp võa vµ
nhá, tiªu chuÈn vµ sù phï hîp, thñ tôc h¶i quan, chÝnh s¸ch c¹nh tranh, quy chÕ xuÊt xø, ®Çu t−
vµ çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan, v.v...
APEC Economic and Technical Cooperation: Hîp t¸c kinh tÕ vµ kü thuËt APEC
Mét trong ba cét trô cña ch−¬ng tr×nh nghÞ sù lµm viÖc cña APEC. Nã nh»m hç trî viÖc ®¹t
®−îc môc tiªu cña APEC b»ng viÖc x©y dùng çc kh¸i niÖm chÝnh s¸ch chung, thùc hiÖn çc
ho¹t ®éng chung, tham gia trong çc cuéc ®èi tho¹i vÒ chÝnh s¸ch. Nã ®−îc thµnh lËp t¹i Héi
nghÞ Bé tr−ëng APEC th¸ng 11/1995. Çc ho¹t ®éng hîp t¸c diÔn ra trong lÜnh vùc ph¸t triÓn
nguån nh©n lùc, khoa häc vµ c«ng nghÖ c«ng nghiÖp, doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¬ së h¹ tÇng
vÒ kinh tÕ, n¨ng l−îng, giao th«ng, du lÞch, viÔn th«ng vµ th«ng tin, d÷ liÖu th−¬ng m¹i vµ ®Çu
t−, xóc tiÕn th−¬ng m¹i, b¶o tån tµi nguyªn biÓn, nghÒ ç, vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp. Xem
thªm APEC working groups, Bogor Declaration vµ Osaka Action Agenda.
APEC Eminent Persons' Group (EPG): Nhãm nh÷ng ç nh©n xuÊt s¾c APEC
§−îc thµnh lËp t¹i Bangkok n¨m 1992. Nã bao gåm nh÷ng ç nh©n næi bËt bao gåm nh÷ng häc
gi¶ vµ çc nhµ kinh doanh tõ çc nÒn kinh tÕ APEC. NhiÖm vô lµ ®−a ra viÔn c¶nh dµi h¹n ®èi
víi tù do ho¸ th−¬ng m¹i trong khu vùc. EPG ph¸t hµnh 2 b¶n b¸o ço th−êng niªn bao gåm
- 20 -
çc vÊn ®Ò nh− tù do ho¸ th−¬ng m¹i, trung gian gi¶i quyÕt tranh chÊp, çc vÊn ®Ò vÒ m«i
tr−êng, ®Çu t−, vµ tiªu chuÈn. Héi nghÞ nguyªn thñ APEC 1995 tæ chøc t¹i Osaka tuyªn bè r»ng
nhiÖm vô cña nã ®· hoµn thµnh. Nã cã thÓ ®−îc thµnh lËp l¹i nÕu cã yªu cÇu.
APEC framework for liberalisation and facilitation: Khu«n khæ vÒ tù do ho¸ vµ thuËn lîi
ho¸ cña APEC
Qu¸ tr×nh tù do ho¸ vµ thuËn lîi ho¸ cña APEC lµ nh»m ®¹t ®−îc môc ®Ých ®· ®Ò ra trong
Tuyªn bè Bogor nh− ®· nªu trong Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng Osaka. Nã bao gåm (a) çc hµnh
®éng cña tõng n−íc thµnh viªn APEC, (b) çc hµnh ®éng cña çc diÔn ®µn APEC vµ çc hµnh
®éng cña APEC liªn quan ®Õn çc diÔn ®µn ®a ph−¬ng. Çc diÔn ®µn APEC bao gåm Uû ban
APEC vÒ th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−, Uû ban kinh tÕ vµ çc nhãm lµm viÖc APEC. Xem thªm
Manila Action Plan for APEC.
APEC individual action plans: Çc kÕ ho¹ch hµnh ®éng cña tõng thµnh viªn APEC
Çc kÕ ho¹ch nµy gåm çc hµnh ®éng tù nguyÖn cña çc n−íc APEC ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu cña
Tuyªn bè Bogor. Çc kÕ ho¹ch nµy ®−îc cô thÓ ho¸ trong Ch−¬ng tr×nh Hµnh ®éng Osaka. Çc
kÕ ho¹ch hµnh ç nh©n gåm çc hµnh ®éng dù kiÕn cña tõng n−íc, vµ, ë nh÷ng n¬i thÝch øng,
çc hµnh ®éng tËp thÓ vÒ tù do ho¸ vµ thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−. Çc kÕ ho¹ch ®ã bao
gåm çc b−íc ®i trong 15 lÜnh vùc nh− sau: thuÕ quan, çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan, dÞch vô,
®Çu t−, tiªu chuÈn vµ sù phï hîp, thñ tôc h¶i quan, quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, chÝnh s¸ch c¹nh tranh,
mua s¾m cña chÝnh phñ, níi láng thÓ chÕ, quy chÕ xuÊt xø, trung gian gi¶i quyÕt tranh chÊp, sù
®i l¹i cña doanh nh©n, viÖc thùc hiÖn kÕt qu¶ cña Vßng Uruguay, thu thËp vµ ph©n tÝch th«ng
tin. Çc kÕ ho¹ch hµnh ®éng riªng rÏ cã nhiÒu chi tiÕt vÒ çc hµnh ®éng ng¾n h¹n vµ çc chÝnh
s¸ch hoÆc çc ®Þnh h−íng réng h¬n cho dµi h¹n. Chóng ®−îc cËp nhËt th−êng xuyªn. Xem
thªm rolling specificity.
APEC Leaders' Meetings: Héi nghÞ nguyªn thñ APEC
Çc cuéc häp kh«ng nghi thøc cña çc nhµ l·nh ®¹o APEC cho phÐp hä chia sÎ çch nh×n ®èi
víi khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i b×nh d−¬ng vµ ®−a ra ®Þnh h−íng cho ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn dµi
h¹n cña APEC. Héi nghÞ nguyªn thñ ®· ®−îc tæ chøc ë Seattle (1993), Bogor (1994), Osaka
(1995) vµ Manila (1996). Xem thªm Bogor Declaration vµ Osaka Action Agenda.
APEC Ministerial Meetings: Héi nghÞ Bé tr−ëng APEC
Çc cuéc häp hµng n¨m th−êng ®−îc çc Bé tr−ëng Ngo¹i giao vµ Th−¬ng m¹i tham dù ®Ó
th«ng qua çc ch−¬ng tr×nh lµm viÖc vµ ng©n s¸ch cña APEC, ra quyÕt ®Þnh ®èi víi çc vÊn ®Ò
vÒ chÝnh s¸ch, ch¼ng h¹n nh− c¬ cÊu tæ chøc vµ kÕt n¹p héi viªn cña APEC, ®−a ra ®Þnh h−íng
cho n¨m tíi. Héi nghÞ Bé tr−ëng n¨m 1995 lµ lÇn thø 7 vµ ®−îc tæ chøc ë Osaka. Héi nghÞ lÇn
thø 8 ®−îc tæ chøc ë Manila vµo n¨m 1996, lÇn thø 9 sÏ ®−îc tæ chøc ë Canada vµo n¨m 1997
vµ lÇn thø 10 sÏ ®−îc tæ chøc ë Malaysia vµo n¨m 1998. N−íc ®¨ng cai Héi nghÞ Bé tr−ëng
còng chñ tr× tiÕn tr×nh APEC cho n¨m ®ã. Xem thªm Seoul Declaration.
APEC non-bingding investment principles: Çc nguyªn t¾c ®Çu t− kh«ng rµng buéc cña
APEC
§iÒu lÖ tù nguyÖn bao gåm mét lo¹t çc quy t¾c ®−îc ¸p dông ®èi víi luång ®Çu t− ®−îc th«ng
qua t¹i Héi nghÞ Bé tr−ëng APEC 1994 t¹i Bogor. Nã nh»m thóc ®Èy mét m«i tr−êng chÝnh
s¸ch ®−îc biÓu hiÖn b»ng lßng tin, gi¶m sù kh«ng ch¾c ch¾n, tù do ho¸ vµ ®¬n gi¶n ho¸ çc quy
t¾c vµ chÝnh s¸ch ®Çu t−. Çc quy t¾c ®−îc th«ng qua bao gåm tÝnh c«ng khai, ®·i ngé tèi huÖ
quèc, lËp doanh nghiÖp, ®·i ngé quèc gia, chuyÓn nh−îng, quèc h÷u ho¸ vµ båi th−êng, çc yªu
cÇu thùc hiÖn trong ®Çu t−, khuyÕn khÝch thuÕ vµ ®Çu t−, gi¶i quyÕt tranh chÊp, v.v... Xem thªm
World Bank Guidlines on the Treatment of Foreign Direct Investment.
APEC Pacific Business Forum: DiÔn ®µn kinh doanh Th¸i b×nh d−¬ng APEC
§−îc thµnh lËp t¹i Héi nghÞ Nguyªn thñ t¹i Seattle vµo th¸ng 11/1993 ®Ó chØ ra çc vÊn ®Ò mµ
APEC cÇn tËp trung nh»m lµm thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− khu vùc vµ ®Ó khuyÕn khÝch
- 21 -
sù ph¸t triÓn cña m¹ng l−íi kinh doanh trong c¶ khu vùc. DiÔn ®µn nµy bao gåm çc nhµ doanh
nghiÖp cao cÊp ®¹i diÖn cho quyÒn lîi cña çc doanh nghiÖp nhá, võa vµ lín. DiÔn ®µn nµy ph¸t
hµnh 2 b¶n b¸o ço vÒ çc vÊn ®Ò bao gåm trung gian gi¶i quyÕt tranh chÊp, ®Çu t−, tiªu chuÈn,
v.v... DiÔn ®µn ®−îc thay thÕ b»ng Héi ®ång t− vÊn doanh nghiÖp APEC theo quyÕt ®Þnh ®−îc
®−a ra t¹i Héi nghÞ Bé tr−ëng APEC t¹i Osaka.
APEC Senior Officials' Meetings: Héi nghÞ çc quan chøc cao cÊp cña APEC
§©y lµ cuéc häp gi÷a çc quan chøc cao cÊp ®−îc tæ chøc th−êng xuyªn gi÷a çc cuéc häp Bé
tr−ëng hµng n¨m. Kh«ng gièng nh− WTO, OECD, UNTAD vµ çc tæ chøc kinh tÕ vµ th−¬ng
m¹i quèc tÕ kh¸c, APEC kh«ng cã ph¸i ®oµn th−êng trùc t¹i khu trô së. Do ®ã, çc cuéc häp
cña çc quan chøc kinh tÕ cao cÊp sÏ lµ c¬ héi ®Ó thùc hiÖn çc quyÕt ®Þnh cña cÊp Bé tr−ëng vµ
chuÈn bÞ çc ®Ò xuÊt cho çc cuéc häp tíi. Xem thªm APEC ministerial meetings.
APEC Working groups: Çc nhãm lµm viÖc cña APEC
APEC cã 10 nhãm lµm viÖc liªn quan ®Õn çc ho¹t ®éng hîp t¸c thùc tiÔn ch¼ng h¹n nh− viÖc
chuÈn bÞ cÈm nang kü thuËt, m¹ng l−íi th«ng tin, çc kho¸ ®µo t¹o, v.v... 10 nhãm lµm viÖc bao
gåm n¨ng l−îng, ®¸nh b¾t ç, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, khoa häc vµ c«ng nghÖ c«ng nghiÖp,
b¶o tån tµi nguyªn biÓn, du lÞch, viÔn th«ng, xóc tiÕn th−¬ng m¹i, d÷ liÖu th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−,
giao th«ng vËn t¶i.
Appellate body: C¬ quan Phóc thÈm
Mét c¬ quan th−êng trùc bao gåm 7 ng−êi ®−îc thµnh lËp theo B¶n ghi nhí cña WTO vÒ quy
t¾c vµ thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp nh»m nghe nh÷ng kh¸ng ¸n n¶y sinh tõ çc vô viÖc ®−îc
ban héi thÈm xem xÐt. C¬ së ®èi víi nh÷ng kh¸ng ¸n ®−îc h¹n chÕ trong khu«n khæ çc quy
®Þnh cña WTO. Çc thµnh viªn cña c¬ quan phóc thÈm lµ nh÷ng ng−êi ®−îc c¬ quan cã thÈm
quyÒn thõa nhËn vÒ sù tinh th«ng trong luËt ph¸p, th−¬ng m¹i quèc tÕ vµ çc hiÖp ®Þnh liªn
quan cña WTO, lµ nh÷ng ng−êi kh«ng cã liªn quan víi bÊt kú mét chÝnh phñ nµo. Xem thªm
dispute settlement, dispute settlement body, panel vµ WTO understanding on dispute
settlement.
Appellations of origin: Çc chØ ®Þnh vÒ xuÊt xø
Çc lo¹i chØ dÉn ®Þa lý cho thÊy s¶n phÈm xuÊt xø tõ mét n−íc, mét vïng hoÆc ®Þa ph−¬ng cã
chÊt l−îng hoÆc ®Æc tÝnh quan hÖ mËt thiÕt víi m«i tr−êng ®Þa lý, bao gåm c¶ çc yÕu tè thiªn
nhiªn vµ con ng−êi. Chóng ®−îc ®iÒu chØnh b»ng HiÖp ®Þnh vÒ së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn
th−¬ng m¹i cña WTO.
Applied tariff rates: ThuÕ suÊt ¸p dông
ThuÕ suÊt mµ c¬ quan h¶i quan t¹i biªn giíi thùc ¸p dông. Nh÷ng thuÕ suÊt nµy trong mét sè
tr−êng hîp thÊp h¬n ®¸ng kÓ so víi thuÕ suÊt rµng buéc cña WTO ®¹t ®−îc trong çc cuéc ®µm
ph¸n th−¬ng m¹i hoÆc thuÕ suÊt ®−îc liÖt kª trong danh môc thuÕ quan quèc gia. Xem thªm
bingdings (goods), ceiling bindings, nominal tariff rates, single-column tariff vµ multi-column
tariff.
Arbitration: Träng tµi
Mét çch gi¶i quyÕt tranh chÊp. H×nh thøc nµy mang tÝnh chÝnh thøc h¬n trung gian gi¶i quyÕt
tranh chÊp nh»m ®−a çc bªn tranh chÊp l¹i víi nhau, mang Ýt tÝnh ph¸p lý h¬n çc thñ tôc phøc
t¹p cña toµ ¸n. Çc bªn nhÊt trÝ ¸p dông träng tµi th−êng rµng buéc lÉn nhau vµo çc quy t¾c râ
rµng vÒ thñ tôc. Çc bªn th−êng ®ång ý tr−íc víi nhau r»ng ph¸n quyÕt cña träng tµi ®−a ra lµ
rµng buéc ®èi víi çc bªn. Thñ tôc träng tµi th−êng ®Æc biÖt h÷u Ých khi çc bªn tranh chÊp
muèn t×m ra mét gi¶i ph¸p b×nh ®¼ng vµ døt kho¸t ®èi víi vÊn ®Ò. Xem thªm dispute settlement
vµ WTO understanding on dispute settlement.
Arm's-length pricing: Çch tÝnh gi¸ s¶i tay
- 22 -
§©y lµ mét nguyªn t¾c ®−îc ®−a ra nh»m ®¸nh gi¸ liÖu gi¸ thÞ tr−êng tÝnh ®èi víi hµng ho¸ vµ
dÞch vô bu«n b¸n trªn thÞ tr−êng quèc tÕ cã bÞ thay ®æi hay kh«ng. Møc tÝnh gi¸ s¶i tay th−êng
®−îc ®Þnh nghÜa lµ møc gi¸ ®−îc tÝnh gi÷a çc c«ng ty kinh doanh ®éc lËp kh«ng cã quan hÖ
trong çc tr−êng hîp t−¬ng ®ång. Çc ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ tiªu chuÈn nµy cã tho¶ ®¸ng hay
kh«ng cã thÓ lµ rÊt phøc t¹p. Xem thªm transfer pricing.
Arrangement for the Repression of False or Deceptive Indications of Source on Goods:
Tho¶ thuËn vÒ ng¨n chÆn çc chØ dÉn sai hoÆc lõa ®¶o vÒ nguån gèc hµng ho¸
Xem Madrid Agreement.
Arrangement on Guidlines for Officially Supported Export Credits: Tho¶ thuËn vÒ h−íng
dÉn tÝn dông cho xuÊt khÈu ®−îc hç trî chÝnh thøc
§©y lµ cam kÕt kh«ng rµng buéc cña OECD ®−îc ký lÇn ®Çu vµo n¨m 1978. Cam kÕt nµy nh»m
b¶o ®¶m mét thÞ tr−êng tÝn dông xuÊt khÈu cã trËt tù vµ tr¸nh c¹nh tranh gi÷a çc n−íc ®Ó ®−a
ra çc ®iÒu kiÖn tÝn dông −u ®·i h¬n. KÓ tõ ®ã ®Õn nay cam kÕt ®ã ®−îc cËp nhËt nhiÒu lÇn.
Cam kÕt ®ã ¸p dông ®èi víi tÝn dông xuÊt khÈu ®−îc ChÝnh phñ trùc tiÕp gia h¹n vµ hç trî hoÆc
thay mÆt ChÝnh phñ ®−îc chÝnh phñ b¶o ®¶m. Cam kÕt nµy còng ¸p dông víi cung cÊp tµi chÝnh
−u ®·i theo ch−¬ng tr×nh trî gióp nÕu nh− viÖc cho vay bÞ rµng buéc b»ng viÖc mua hµng cña
n−íc tµi trî.
Article 113 Committee: Uû ban §iÒu 113
Uû ban nµy cã tªn gäi nµy tõ §iÒu 113 cña HiÖp −íc Rome cho phÐp Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u
¢u hµnh ®éng dùa trªn çc nguyªn t¾c thèng nhÊt vÒ thuÕ quan, chèng ph¸ gi¸, çc hiÖp ®Þnh
th−¬ng m¹i, tù do ho¸ th−¬ng m¹i, v.v... Uû ban Ch©u ¢u, ph¸t ng«n vµ ®µm ph¸n thay mÆt çc
n−íc thµnh viªn t¹i WTO, ph¶i tiÕn hµnh çc cuéc ®µm ph¸n th−¬ng m¹i cã tham kh¶o ý kiÕn
Uû ban nµy. Xem thªm Common Commercial Policy vµ subsidiarity.
ASEAN: HiÖp héi çc quèc gia §«ng Nam ¸
§−îc thµnh lËp n¨m 1967 ®Ó thóc ®Èy sù tiÕn bé kinh tÕ vµ æn ®Þnh chÝnh trÞ trong khu vùc.
HiÖp héi nµy bao gåm Brunei, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Th¸i-lan vµ ViÖt
Nam. Lµo, Myanmar (Burma) trë thµnh thµnh viªn vµo th¸ng 7/1997. Xem thªm AFTA.
ASEAN framework agreement on services: HiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ dÞch vô
HiÖp ®Þnh nµy ®−îc ChÝnh phñ çc n−íc ASEAN th«ng qua vµo ngµy 15/12/1995. HiÖp ®Þnh
nµy nh»m (a) t¨ng c−êng hîp t¸c trong lÜnh vùc dÞch vô gi÷a çc n−íc thµnh viªn ®Ó n©ng cao
hiÖu qu¶ vµ tÝnh c¹nh tranh cña çc nhµ cung cÊp dÞch vô cña ASEAN vµ ®Ó ®a d¹ng ho¸ kh¶
n¨ng s¶n xuÊt, cung cÊp vµ ph©n phèi dÞch vô trong vµ ngoµi ASEAN, vµ (b) gi¶m c¬ b¶n
nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi th−¬ng m¹i trong lÜnh vùc dÞch vô gi÷a çc n−íc thµnh viªn vµ tù do
th−¬ng m¹i trong lÜnh vùc dÞch vô b»ng viÖc më réng chiÒu s©u vµ ph¹m vi tù do ho¸ qu¸ çc
cam kÕt t¹i GATS víi môc tiªu hiÖn thùc ho¸ khu vùc th−¬ng m¹i dÞch vô tù do. §iÒu II t×m
kiÕm kh¶ n¨ng hîp t¸c th«ng qua thiÕt lËp vµ c¶i thiÖn çc ph−¬ng tiÖn c¬ së h¹ tÇng, cïng s¶n
xuÊt, vµ çc tho¶ thuËn tiÕp thÞ vµ mua s¾m, nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, trao ®æi th«ng tin. §iÒu
III ®ßi hái çc n−íc thµnh viªn ph¶i tù do ho¸ th−¬ng m¹i trong mét sè lín çc lÜnh vùc dÞch vô
trong ph¹m vi thêi gian hîp lý th«ng qua viÖc xo¸ bá çc biÖn ph¸p ph©n biÖt ®èi xö vµ çc h¹n
chÕ vÒ tiÕp cËn thÞ tr−êng vµ ng¨n cÊm ¸p dông çc biÖn ph¸p h¹n chÕ míi. Theo §iÒu IV, çc
n−íc thµnh viªn ph¶i tham gia vµo çc cuéc ®µm ph¸n vÒ çc biÖn ph¸p ¶nh h−ëng tíi çc lÜnh
vùc dÞch vô cô thÓ. §iÒu V cho phÐp c«ng nhËn lÉn nhau vÒ tr×nh ®é, gi¸o dôc, kinh nghiÖm vµ
b»ng cÊp, nh−ng kh«ng ®ßi hái çc n−íc thµnh viªn lµm nh− vËy. HiÖp ®Þnh nµy quy ®Þnh r»ng
çc quy ®Þnh cña GATS sÏ ¸p dông ®èi víi çc vÊn ®Ò kh«ng ®−îc ®Ò cËp ®Õn. Xem thªm
AFTA.
ASEAN Free Trade agreement: HiÖp ®Þnh Khu vùc Th−¬ng m¹i tù do ASEAN
Xem AFTA.
- 23 -
ASEAN Industrial Cooperation Scheme (AICO): Ch−¬ng tr×nh Hîp t¸c c«ng nghiÖp
ASEAN
Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®−îc çc n−íc thµnh viªn ASEAN th«ng qua vµo th¸ng
12/1995 ®Ó thóc ®Èy ®Çu t− trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp dùa nhiÒu vµo c«ng nghÖ vµ t¨ng c−êng
çc ho¹t ®éng t¨ng trÞ gi¸ trong s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô. Ch−¬ng tr×nh nµy thay thÕ
ch−¬ng tr×nh Liªn doanh c«ng nghiÖp ASEAN. §Ó ®−îc h−ëng lîi Ých cña AICO, mét liªn
doanh hîp t¸c ph¶i bao gåm Ýt nhÊt 2 c«ng ty ®Æt ë çc n−íc ASEAN kh¸c nhau, vµ nh÷ng c«ng
ty ®ã ph¶i cã Ýt nhÊt 30% cæ phÇn cña çc n−íc ASEAN. S¶n phÈm ®−îc phª chuÈn cña çc
thùc thÓ AICO ®−îc h−ëng møc thuÕ −u ®·i ®èi víi th−¬ng m¹i trong ASEAN lµ tõ 0-5%. TÊt
c¶ çc s¶n phÈm, trõ nh÷ng s¶n phÈm quy ®Þnh theo §iÒu 9 (Ngo¹i lÖ chung) cña HiÖp ®Þnh
CEPT, sÏ thuéc AICO.
ASEAN Industrial Joint Venture Scheme: Ch−¬ng tr×nh Liªn doanh c«ng nghiÖp ASEAN
Xem ASEAN Industrial Cooperation Scheme.
ASEAN Investment Area: Khu vùc §Çu t− ASEAN
Mét ch−¬ng tr×nh hîp t¸c ®−îc ®−a ra nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ®Çu t− vµ cã thÓ tù do
ho¸ ®Çu t− gi÷a çc n−íc thµnh viªn ASEAN. Xem thªm AFTA.
Asia-Europe Meeting (ASEM): Héi nghÞ ¸-¢u
§©y lµ cuéc häp gi÷a l·nh ®¹o chÝnh phñ cña Liªn minh Ch©u ¢u vµ çc n−íc ASEAN, NhËt,
Trung Quèc vµ Hµn Quèc ®−îc tæ chøc tõ 2-3 n¨m 1 lÇn. Çc Héi nghÞ Bé tr−ëng gi÷a çc kú
häp trªn còng ®−îc dù ®Þnh tæ chøc. Cuéc häp ®Çu tiªn cña ASEM lµ vµo th¸ng 3/1996 t¹i
Bangkok.
Assistance: Trî gióp
Kh¸i niÖm nhÑ h¬n b¶o hé nh−ng cã cïng ý nghÜa vµ ¶nh h−ëng.
Associated foreign direct investment: §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi liªn kÕt
§−îc UNTAD ®Þnh nghÜa lµ ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ®−îc b¾t ®Çu b»ng viÖc thµnh lËp mét
c«ng ty con hoÆc viÖc më réng çc c«ng ty con. Kho¶n ®Çu t− ®ã ph¶i tu©n theo ng−êi l·nh ®¹o.
Xem thªm sequential foreign direct investment.
Association agreements: Çc hiÖp ®Þnh liªn kÕt
Çc hiÖp ®Þnh gi÷a Céng ®ång Ch©u ¢u, çc n−íc Trung vµ §«ng ¢u vµ mét vµi n−íc ®ang
ph¸t triÓn mang l¹i cho nh÷ng n−íc nµy nh÷ng tiÕp cËn thÞ tr−êng −u ®·i vµo th× tr−êng Céng
®ång ch©u ¢u. Çc lÜnh vùc nh¹y c¶m cã thÓ kh«ng chÞu sù ®iÒu chØnh cña nh÷ng HiÖp ®Þnh
®ã, vµ viÖc ký çc hiÖp ®Þnh nµy kh«ng cã nghÜa lµ trong t−¬ng lai sÏ tù ®éng lµ thµnh viªn
Céng ®ång Ch©u ¢u. Nh÷ng hiÖp ®Þnh ký víi çc n−íc Trung vµ §«ng ¢u còng ®−îc biÕt ®Õn
nh− lµ çc HiÖp ®Þnh Ch©u ¢u. Kho¶ng 70 quèc gia ACP liªn kÕt riªng rÏ víi Céng ®ång Ch©u
¢u th«ng qua C«ng −íc LomÐ. Xem thªm hubs and spokes.
Association of Caribbean States: HiÖp héi çc quèc gia vïng Ca-ri-bª
§i vµo ho¹t ®éng tõ th¸ng 8/1995. HiÖp héi nµy bao gåm 25 n−íc Mü La-tinh vµ vïng Ca-ri-bª,
kÓ c¶ 14 thµnh viªn cña Caricom, víi môc ®Ých h×nh thµnh mét nhãm th−¬ng m¹i ®øng thø 4
thÕ giíi. Vµo th¸ng 12/1995, HiÖp héi nµy ®· th«ng qua ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng nh»m tù do
ho¸ th−¬ng m¹i th«ng qua çc biÖn ph¸p héi nhËp kinh tÕ gi÷a çc n−íc thµnh viªn, kÓ c¶ tù do
ho¸ th−¬ng m¹i, ®Çu t−, giao th«ng vµ çc lÜnh vùc liªn quan kh¸c; thóc ®Èy vµ thuËn lîi ho¸
th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− vµ thóc ®Èy giao th«ng vµ du lÞch cña khu vùc. Ban th− ký ®−îc ®Æt ë
Port-of-Spain, Trinidad vµ Tobago.
Association of Tin Producing Countries: HiÖp héi çc n−íc s¶n xuÊt thiÕc
- 24 -
§−îc thµnh lËp vµo n¨m 1983 víi môc tiªu ®¹t ®−îc nguån thu xøng ®¸ng vµ b×nh ®¼ng cho çc
nhµ s¶n xuÊt thiÕc, vµ phï hîp víi ng−êi tiªu dïng ë møc gi¸ c«ng b»ng vµ æn ®Þnh. Çc n−íc
thµnh viªn lµ Bolivia, Indonesia, Malaysia, Nigeria, Th¸i-lan vµ Zaire.
Asymmentrical trade agreements: Çc HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i kh«ng t−¬ng xøng
§©y lµ nh÷ng hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i song ph−¬ng ®Æt ra nh÷ng nghÜa vô kh¸c nhau ®èi víi hai
bªn. §iÒu nµy cã thÓ lµ mét thêi gian biÓu kh¸c nhau ®èi víi viÖc gi¶m thuÕ hoÆc viÖc lo¹i bá
çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan. Trong mét sè tr−êng hîp kh¸c, mét bªn cã thÓ miÔn thuÕ ®èi víi
nh÷ng s¶n phÈm cña çc bªn kh¸c vµo n−íc ®ã mµ kh«ng cÇn ®ßi hái mét sù ®èi xö t−¬ng tù
trë l¹i. Xem thªm Caribbean Basin Initiative, GSP, LomÐ Convention vµ SPARTECA nh−
nh÷ng vÝ dô cña nh÷ng hiÖp ®Þnh lo¹i nµy.
Asymmentrical trade openness: Më cöa th−¬ng m¹i kh«ng t−¬ng xøng
Quan ®iÓm vÒ hÖ thèng th−¬ng m¹i toµn cÇu dùa trªn sù bÊt b×nh ®¼ng thùc sù vµ nhËn thÊy
®−îc ®èi víi viÖc tiÕp cËn thÞ tr−êng çc n−íc xuÊt khÈu. Quan ®iÓm nµy ®· ®−îc thÞnh hµnh
®Æc biÖt ë Hoa Kú vµo nh÷ng n¨m 1980 nh− mét phÇn cña viÖc ph©n tÝch sù th©m hôt th−¬ng
m¹i ngµy cµng t¨ng. Nã ®−îc dùa trªn gi¶ thiÕt r»ng Hoa Kú më cöa thÞ tr−êng nhiÒu nhÊt, vµ
r»ng Hoa kú g¾n bã hoµn toµn víi çc nguyªn t¾c th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. Nh÷ng n−íc kh¸c
®−îc xem nh− lµ kÐm më h¬n ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau vµ tham gia vµo hÖ thèng bu«n b¸n,
nh−ng çc n−íc cã ®−îc lîi Ých gièng nhau nhê viÖc më cöa cña Hoa Kú. Theo nh÷ng ng−êi ®Ò
x−íng quan ®iÓm nµy, viÖc gi¶m sù kh«ng t−¬ng xøng cã thÓ ®¹t ®−îc th«ng qua nh÷ng chÝnh
s¸ch th−¬ng m¹i quèc gia vµ ®a ph−¬ng thÝch hîp. Xem thªm aggressive unilateralism,
mercantilism, Section 301 vµ Super 301.
Atlantic Charter: HiÕn ch−¬ng §¹i t©y d−¬ng
§©y lµ kÕt qu¶ cña Héi nghÞ §¹i t©y d−¬ng vµo th¸ng 8/1941 gi÷a Tæng thèng Hoa Kú
Roosevelt vµ Thñ t−íng Anh Churchill, Héi nghÞ ®· ®−a ra trong ®o¹n 4 vµ 5 mét ®Þnh nghÜa
®Çu tiªn vÒ chñ nghÜa ®a ph−¬ng mµ nã sÏ ®Þnh h−íng viÖc t¸i thiÕt sau chiÕn tranh. HiÕn
ch−¬ng nµy thÓ hiÖn mong muèn cña Hoa Kú vµ Anh "trong khi vÉn t«n träng çc nghÜa vô
hiÖn hµnh, sÏ cho tÊt c¶ çc n−íc dï lín dï nhá, th¾ng trËn hay b¹i trËn, ®−îc tiÕp cËn b×nh
®¼ng tíi th−¬ng m¹i vµ nguyªn liÖu cña thÕ giíi cÇn thiÕt cho sù thÞnh v−îng cña nh÷ng n−íc
®ã". Côm tõ "nghÜa vô hiÖn hµnh" lµ ®Ó dµnh sù tuú chän cho n−íc Anh liªn quan ®Õn tho¶
thuËn −u ®·i cña ®Õ chÕ. §o¹n 5 viÕt "... hä mong muèn ®em l¹i sù liªn kÕt toµn diÖn gi÷a çc
quèc gia trong lÜnh vùc kinh tÕ víi môc tiªu b¶o ®¶m cho tÊt c¶ çc tiªu chuÈn lao ®éng ®−îc
n©ng cao, sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ an toµn x· héi". Theo thêi gian, nh÷ng ý t−ëng ®ã dÉn ®Õn
çc hiÖp ®Þnh Bretton Woods vµ cuèi cïng lµ GATT.
At-the-border barriers: Çc hµng rµo t¹i biªn giíi
Bao gåm chñ yÕu lµ thuÕ quan, çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan, kÓ c¶ h¹n ng¹ch nhËp khÈu. Mét
sè ng−êi thªm tû gi¸ hèi ®o¸i vµo lo¹i nµy nh−ng ®ã th−êng kh«ng ph¶i lµ ph¹m vi cña çc bé
th−¬ng m¹i. Xem thªm behind-the-border issues.
Audiovisual services: Çc dÞch vô nghe nh×n
ViÖc s¶n xuÊt, ph©n phèi vµ triÓn l·m çc phim ¶nh, b¨ng h×nh. Mét sè lÜnh vùc chÝnh s¸ch
nh¹y c¶m tËp trung vµo lÜnh vùc nµy. Çc lÜnh vùc nµy bao gåm nh÷ng ®ßi hái vÒ ®Æc tr−ng v¨n
ho¸, b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ vµ môc tiªu nh»m tù do ho¸ th−¬ng m¹i. Çc lÜnh vùc nµy tù
®Æt m×nh ra khái nh÷ng thay ®æi nhanh chãng trong c«ng nghÖ vµ kh¶ n¨ng míi vÒ viÖc ph©n
phèi dÞch vô nghe nh×n mµ sù thay ®æi ®ã ®−a ra. ChÝnh phñ çc n−íc thØnh tho¶ng ¸p dông h¹n
ng¹ch phim ¶nh vµ h¹n chÕ së h÷u ®èi víi b¸o chÝ, ®µi ph¸t thanh vµ truyÒn h×nh nh»m b¶o tån
nh÷ng ®Æc tr−ng v¨n ho¸. Xem thªm audiovisual services in the Uruguay Round, broadcasting
directive, local content rules in broadcasting vµ trade and culture.
Audiovisual services in the Uruguay Round: Çc dÞch vô nghe nh×n quy ®Þnh trong Vßng
Uruguay
- 25 -
§©y lµ mét trong nh÷ng lÜnh vùc nhiÒu tranh c·i trong ®µm ph¸n dÞch vô cña Vßng Uruguay mµ
Céng ®ång Ch©u ¢u vµ Hoa Kú lµ nh÷ng nh©n vËt chÝnh. Céng ®ång Ch©u ¢u, còng gièng nh−
çc thµnh viªn kh¸c, c¶m thÊy r»ng trong lÜnh vùc nµy hä cã nh÷ng lîi Ých v¨n ho¸ quan träng
ph¶i b¶o vÖ. §èi víi Hoa Kú, ý nghÜa quan träng cña lÜnh vùc nµy n»m ë thùc tÕ lµ phim ¶nh vµ
b¨ng h×nh chiÕm trªn mét nöa gi¸ trÞ xuÊt khÈu dÞch vô gi¶i trÝ cña hä. Hoa Kú ®· thùc sù cã
®−îc tiÕp cËn thÞ tr−êng tèt ®èi víi dÞch vô nghe nh×n ë hÇu hÕt çc quèc gia, vµ nh÷ng trë ng¹i
lín vÒ tiÕp cËn thÞ tr−êng kh«ng lµ vÊn ®Ò thùc sù ®èi víi n−íc nµy, tuy thÕ hä vÉn r¸o riÕt t×m
çch lo¹i bá çc hµng rµo hiÖn nay. Tuy nhiªn, Hoa Kú ph¶n ®èi viÖc gia h¹n chÕ ®é h¹n ng¹ch
®Þa ph−¬ng ®−îc ®−a ra trong ChØ thÞ vÒ TruyÒn h×nh Ch©u ¢u ®èi víi c«ng nghÖ míi, c¬ chÕ
truyÒn tin vµ kªnh ph©n phèi v× ®iÒu nµy cã thÓ c¾t mÊt cña hä çc thÞ tr−êng dù kiÕn sÏ më
réng nhanh chãng khi nh÷ng c«ng nghÖ vµ dÞch vô míi ®ang ngµy cµng ®−îc ®−a vµo kinh
doanh. §iÒu r¾c rèi Ýt h¬n ®èi víi Hoa Kú lµ tËp qu¸n cña Ch©u ¢u vÒ viÖc ®¸nh thuÕ phim ¶nh
v× môc ®Ých trî cÊp cho s¶n xuÊt phim ®Þa ph−¬ng. Nh÷ng bÊt ®ång nµy dÉn ®Õn mét t×nh
huèng lµ çc dÞch vô nghe nh×n lµ lÜnh vùc chÝnh duy nhÊt kh«ng n»m trong bÊt kú phô lôc
chuyªn ngµnh nµo cña GATS khi ®µm ph¸n kÕt thóc, mÆc dï tÊt nhiªn lµ çc quy ®Þnh cña
GATS vÉn ¸p dông ®èi víi lÜnh vùc nµy. RÊt Ýt n−íc thµnh viªn cña Vßng Uruguay ®−a ra cam
kÕt thuËn lîi vÒ lÜnh vùc nµy. VÊn ®Ò bao trïm c¶ nh÷ng lÜnh vùc dÞch vô vµ c«ng nghÖ míi cña
ChØ thÞ vÒ TruyÒn h×nh vÉn cßn ch−a gi¶i quyÕt ®−îc cho ®Õn tËn th¸ng 3/1995 khi Céng ®ång
Ch©u ¢u quyÕt ®Þnh kh«ng më réng ph¹m vi ra nh÷ng lÜnh vùc dÞch vô míi n÷a. Xem thªm
audiovisual services, cultural specity vµ European Community legislation.
Australia and the third world: Australia vµ thÕ giíi thø ba
Xem Harries Report.
Australian subsidy on ammonium sulphate: Trî cÊp cña Australia ®èi víi Sulfat Amoniac
§©y lµ mét tr−êng hîp do Chile ®−a ra ph¶n ®èi Australia vµo n¨m 1950 liªn quan ®Õn viÖc
chuyÓn nitrate soda khái nhãm ph©n bãn cã ni-t¬ cã trî cÊp cña ChÝnh phñ Australia. Cho ®Õn
n¨m 1939, c¶ sulfat amomiac s¶n xuÊt ë trong n−íc vµ nhËp khÈu ®−îc ph©n phèi ë møc gi¸
thèng nhÊt th«ng qua mét tho¶ thuËn nhãm vÒ th−¬ng m¹i. Khi sunph¸t amoniac trë nªn hiÕm
do chiÕn tranh, ChÝnh phñ vÉn ph¶i nhËp nitrat soda vµ ph©n phèi theo çch t−¬ng t−¬ng tù. Khi
gi¸ nhËp khÈu t¨ng h¬n gi¸ thÞ tr−êng, ChÝnh phñ sÏ bï chªnh lÖch ®ã vµ ®iÒu nµy t¹o ra trî cÊp
®èi víi ph©n bãn nhËp khÈu. N¨m 1949, viÖc ph©n phèi nitrate soda trë l¹i kªnh th−¬ng m¹i
nh− tr−íc thêi chiÕn. ChÝnh phñ tiÕp tôc nhËp khÈu sunph¸t amoniac vµ do gi¸ t¨ng lªn ChÝnh
phñ bÞ tæn thÊt do viÖc ph©n phèi cho çc c«ng ty qu¸ nhiÒu. Trî cÊp ®èi víi sunph¸t amoniac
vÉn ®−îc duy tr× v× amoni¾c phô thuéc vµo qu¶n lý gi¸ trong n−íc. Nh−ng nitrat soda th× kh«ng.
Nhãm lµm viÖc kiÓm tra tr−êng hîp nµy vµ thÊy r»ng Australia ®· hµnh ®éng phï hîp víi
GATT vµ viÖc rót nitrate soda khái tho¶ thuËn th−¬ng m¹i kh«ng liªn quan ®Õn viÖc cÊm ®o¸n
nhËp khÈu nitrate soda hoÆc thuÕ vµ çc kho¶n thu néi ®Þa kh¸c ®¸nh lªn mÆt hµng nµy. Hai lo¹i
ph©n bãn ®ã kh«ng thÓ ®−îc xem nh− lµ çc s¶n phÈm "t−¬ng tù" theo ®Þnh nghÜa t¹i §iÒu I cña
GATT (§·i ngé tèi huÖ quèc). Nhãm lµm viÖc còng thÊy kh«ng cÇn ph¶i xem xÐt trî cÊp ®èi
víi sulfat amoniac theo §iÒu 16 (Trî cÊp) v× trong bÊt kú tr−êng hîp nµo khiÕu n¹i vÒ thiÖt h¹i
còng kh«ng cã c¬ së. Tuy nhiªn, Nhãm lµm viÖc ®· ph¸t hiÖn ra r»ng gi¸ trÞ −u ®·i dµnh cho
Chile ®· bÞ ph−¬ng h¹i bëi mét biÖn ph¸p kh«ng tr¸i víi çc quy ®Þnh cña GATT, cã nghÜa ®ã
lµ tr−êng hîp kh«ng vi ph¹m. §iÒu nµy x¶y ra v× ChÝnh phñ Australia ®· nhãm hai lo¹i ph©n
bãn thµnh mét vµ ®èi xö víi chóng nh− nhau v× t×nh tr¹ng thiÕu thèn trong chiÕn tranh.
Australia ®· tiÕp tôc th«ng lÖ ®ã cho ®Õn nh÷ng n¨m sau chiÕn tranh. Do ®ã, ChÝnh phñ Chile
®· cã thÓ cã gi¶ thiÕt hîp lý r»ng trî cÊp trong thêi gian chiÕn tranh còng cã thÓ ®−îc ¸p dông
cho c¶ hai lo¹i ph©n bãn chõng nµo sù thiÕu thèn ph©n bãn ni-t¬ trong n−íc vÉn cßn tån t¹i. C¬
cÊu ®ã vÉn cã hiÖu lùc vµo thêi ®iÓm 1947 khi ®ang cã ®µm ph¸n vÒ thuÕ quan. Hµnh ®éng cña
chÝnh phñ Australia kh«ng ph¶i lµ bÊt hîp lý, nh−ng ChÝnh phñ Chile ®· kh«ng l−êng tr−íc
®−îc r»ng nh÷ng hµnh ®éng nh− vËy l¹i cã thÓ x¶y ra trong khi ®ang ®µm ph¸n vÒ thuÕ quan
n¨m 1947. Ban héi thÈm ®· khuyÕn nghÞ Australia nªn lo¹i bá sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¹nh tranh
trong ®èi xö víi hai lo¹i ph©n bãn.
Australian System of Tariff Preferences (ASTP): HÖ thèng −u ®∙i thuÕ quan cña Australia
- 26 -
Ch−¬ng tr×nh cña Australia dµnh ®èi xö −u ®·i thuÕ quan ®èi víi çc s¶n phÈm cã nguån gèc tõ
çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, ®−îc ®−a ra vµo n¨m 1965 vµ ®−îc cËp nhËt ho¸ vµi lÇn kÓ tõ ®ã.
Australia lµ n−íc ®Çu tiªn ®−a ra ch−¬ng tr×nh nµy vµ cÇn cã miÔn trõ cña GATT ®Ó thùc hiÖn
nã. MiÔn trõ lµ cÇn thiÕt bëi v× dµnh ®èi xö −u ®·i d−íi h×nh thøc thuÕ thÊp h¬n cho mét sè
l−îng n−íc h¹n chÕ lµ tr¸i víi nguyªn t¾c Tèi huÖ quèc. ViÖc ®−a ra GSP trong ph¹m vi cña
UNCTAD vµo n¨m 1971 dÉn ®Õn sù miÔn trõ chung cña GATT ®èi víi çc ch−¬ng tr×nh nh−
vËy.
Australian Pacific Economic Cooperation Committee (AUSPECC): Uû ban hîp t¸c kinh
tÕ Th¸i b×nh d−¬ng cña Australia
§−îc thµnh lËp vµo n¨m 1984, chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sù tham gia cña Australia vµo Héi ®ång
Hîp t¸c kinh tÕ Th¸i b×nh d−¬ng (PECC) vµ cè vÊn cho ChÝnh phñ Australia vÒ hîp t¸c kinh tÕ
trong khu vùc Ch©u ¸ Th¸i b×nh d−¬ng. Thµnh viªn bao gåm ®¹i diÖn cña giíi doanh nghiÖp,
häc gi¶ vµ ChÝnh phñ.
Australia-United States Antitrust Cooperation Agreement: HiÖp ®Þnh hîp t¸c chèng ®éc
quyÒn gi÷a Australia vµ Hoa Kú
§−îc ký vµo n¨m 1982. Nã ®−a ra mét khu«n khæ cho viÖc th«ng b¸o nÕu mçi bªn ¸p dông
biÖn ph¸p chèng ®éc quyÒn ®èi víi çc c«ng ty cña n−íc kia. HiÖp ®Þnh nµy còng quy ®Þnh cã
tham vÊn nh»m tr¸nh nh÷ng xung ®ét gi÷a luËt ph¸p, chÝnh s¸ch vµ quyÒn lîi quèc gia cña çc
bªn. Thªm vµo ®ã, çc bªn cam kÕt xem xÐt lîi Ých xuÊt khÈu cña bªn kia trong nh÷ng hµnh
®éng chèng ®éc quyÒn cã liªn quan. Xem thªm negative comity.
Autarky: NÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp
Mét quan ®iÓm vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ nh»m ®¹t ®−îc sù tù cung tù cÊp cña quèc gia trong s¶n
xuÊt. Mét nÒn kinh tÕ hoµn toµn tù cung tù cÊp chØ lµ mét kh¸i niÖm cã tÝnh lý thuyÕt vµ kh«ng
thÓ cã ®−îc trong thÕ giíi hiÖn ®¹i. T¹i nh÷ng n−íc ®· cè thùc hiÖn, vÝ dô nh− Albania, ®iÒu
nµy ®· ph¶i tr¶ gi¸ rÊt ®¾t cho ®iÒu kiÖn sèng. ThuËt ng÷ nµy hiÖn nay ®«i khi ®−îc sö dông ®èi
víi nh÷ng nÒn kinh tÕ t×m çch ®¸p øng phÇn lín nhu cÇu ë trong n−íc bÊt chÊp mäi gi¸ th«ng
qua çc chÝnh s¸ch nh»m tù lùc, tù cung tù cÊp vµ chñ nghÜa quèc gia vÒ c«ng nghÖ.
Automatic import licensing: GiÊy phÐp nhËp khÈu tù ®éng
Xem import licensing.
Average tariff: ThuÕ trung b×nh
Mét c«ng cô ®Ó ®−a ra mét bøc tranh th«ng tin kh¸i qu¸t vÒ mét danh môc thuÕ quan vèn
th−êng cã çc møc thÊp nhÊt vµ cao nhÊt. §ã lµ b×nh qu©n ®¬n gi¶n cña tÊt c¶ møc thuÕ ¸p
dông hoÆc møc thuÕ giíi h¹n trÇn. Møc thuÕ ®ã còng ®−îc dïng ®Ó so s¸nh çch ®èi xö çc lo¹i
s¶n phÈm ë nh÷ng n−íc kh¸c nhau. Xem thªm applied tariff, binding (goods), peak tariffs vµ
trade-weighted average tariff.
Backdoor protectionism: Chñ nghÜa b¶o hé tr¸ h×nh

ViÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p ch¼ng h¹n nh− tiªu chuÈn s¶n phÈm phi lý vµ nh÷ng quy t¾c çch
ly kiÓm tra nghiªm ngÆt cã ¶nh h−ëng tíi luång nhËp khÈu. Cã vÎ lµ, nh÷ng yªu cÇu ®ã ®−îc ¸p
®Æt ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi chung vµ ®«i khi, thËt bÊt ngê, lµ v× quyÒn lîi cña ng−êi tiªu dïng. Xem
thªm protectionism, sanitary and phytosanitary measures vµ technical barriers to trade.
Backloading: ¸p dông sau
Trong ®µm ph¸n th−¬ng m¹i, ®ã lµ çc cam kÕt tù do ho¸ ®−îc dån vµo giai ®o¹n cuèi mét thêi
h¹n ®· tho¶ thuËn. §iÒu nµy ®óng víi mét sè cam kÕt cña mét sè n−íc ph¸t triÓn theo HiÖp
- 27 -
®Þnh WTO vÒ hµng dÖt may. ThuËt ng÷ nµy ®«i khi còng dïng ®Ó chØ viÖc lµm chËm l¹i tù do
ho¸ th−¬ng m¹i theo mét hiÖp ®Þnh hay tho¶ thuËn cho tíi thêi ®iÓm hîp ph¸p muén nhÊt cã thÓ
®−îc. Xem thªm frontloading.
Balance of advantages: Çn c©n lîi thÕ
§©y lµ mét nguyªn t¾c ®«i khi ®−îc sö dông trong ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng cho r»ng
nh÷ng lîi thÕ cã ®−îc tõ viÖc trao ®æi −u ®·i trong ®µm ph¸n th−¬ng m¹i cÇn ®−îc c©n b»ng
réng r·i gi÷a çc n−íc thµnh viªn. Sù c©n b»ng th−êng cã ®−îc th«ng qua yªu cÇu vµ chµo cam
kÕt. Nguyªn t¾c nµy kh«ng dùa trªn lý thuyÕt kinh tÕ vµ mét sè lý gi¶i bÊt ngê ®èi víi sù tån t¹i
c©n b»ng ®· ®−îc ®−a ra.
Balance of payments (BOP): Çn c©n thanh to¸n
B¶n b¸o ço tãm t¾t sè liÖu tæng trÞ gi¸ th−¬ng m¹i, çc giao dÞch kinh tÕ kh¸c vµ luång tµi
chÝnh cña mét quèc gia. BOP bao gåm tµi kho¶n v·ng lai (giao dÞch v·ng lai), tµi kho¶n vèn
(giao dÞch vèn) vµ kho¶n c©n b»ng ®Ó kh¾c phôc mäi khã kh¨n trong giao dÞch quèc tÕ. Nh÷ng
phÇn vÒ tµi kho¶n v·ng lai vµ tµi kho¶n vèn cña BOP cã thÓ thÆng d− hay th©m hôt nh−ng b¶n
th©n BOP ph¶i lu«n lu«n trong tr¹ng th¸i c©n b»ng. Tµi kho¶n v·ng lai lµ mét bé phËn cña BOP
thÓ hiÖn th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô, thu nhËp vµ nh÷ng kho¶n chuyÓn nh−îng bÊt th−êng
(vd: thanh to¸n viÖn trî n−íc ngoµi, viÖc chuyÓn tiÒn cña c«ng nh©n, v.v...) trong mét kho¶ng
thêi gian nhÊt ®Þnh. Tµi kho¶n vèn ghi l¹i luång tiÒn vµo vµ ra theo çc giao dÞch quèc tÕ d−íi
d¹ng tµi s¶n tµi chÝnh ch¼ng h¹n nh− ®Çu t− vµ çc kho¶n vay.
Balance of Trade: Çn c©n th−¬ng m¹i
Çn c©n gi÷a gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô cña nÒn kinh tÕ. Xem thªm
trade deficit vµ trade surplus.
Balancing Trade: C©n b»ng th−¬ng m¹i
§©y lµ nç lùc hiÕm cã hoÆc mét môc tiªu dµi h¹n kh«ng tuyªn bè cña çc ChÝnh phñ ®Ó b¶o
®¶m r»ng gi¸ trÞ nhËp khÈu kh«ng v−ît qu¸ xuÊt khÈu. Th«ng th−êng, mèi quan t©m ®èi víi
th−¬ng m¹i hµng ho¸ lín h¬n mèi quan t©m vÒ th−¬ng m¹i dÞch vô. Khi çc n−íc ¸p dông h¹n
chÕ nhËp khÈu ®Ó c©n b»ng th−¬ng m¹i, th«ng th−êng hä chØ thµnh c«ng trong viÖc gi¶m tæng
kim ng¹ch vµ do ®ã gi¶m phóc lîi. ViÖc mét n−íc nhËp khÈu hµng ho¸ nhiÒu h¬n xuÊt khÈu
hay kh«ng cßn tuú thuéc vµo nhiÒu yÕu tè, kÓ c¶ giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¬ cÊu nÒn kinh
tÕ. Th−¬ng m¹i hµng ho¸ ®−îc c©n b»ng b¶n th©n nã kh«ng ph¶i lµ dÊu hiÖu cña chÝnh s¸ch
kinh tÕ thµnh c«ng.
Banana cases: Çc vô vÒ chuèi
Hai cuéc tranh chÊp th−¬ng m¹i ®−îc ®−a ra ph©n xö t¹i GATT vµ WTO. Vô thø nhÊt x¶y ra
vµo n¨m 1993 trong GATT gi÷a Columbia, Costa Rica, Guatemala, Nicaragua vµ Venezuela
víi Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u (EEC) vµ ®· ®−îc quyÕt ®Þnh vµo ®Çu n¨m 1994. Vô nµy n¶y
sinh tõ viÖc thay ®æi trong chÕ ®é nhËp khÈu chuèi cña EEC dÉn ®Õn kh¸c biÖt vÒ më cöa thÞ
tr−êng phô thuéc vµo nguån gèc cña chuèi tõ trong néi bé EEC, hay lµ tõ çc quèc gia ACP
truyÒn thèng, çc n−íc ACP míi, hoÆc tõ nh÷ng n−íc thø ba. Nh÷ng ng−êi khiÕu n¹i cho r»ng
®iÒu nµy vi ph¹m çc quy ®Þnh kh«ng ph©n biÖt ®èi xö cña GATT, vµ EEC còng ®· ph¸ vì rµng
buéc thuÕ quan cña m×nh. Nh×n chung, ban héi thÈm ®−îc yªu cÇu ph¶i cã kÕt luËn vÒ tÝnh phï
hîp cña chÕ ®é nhËp khÈu trong kho¶ng 10 ®iÒu cña GATT. §èi víi nhiÒu ®iÒu trong sè ®ã,
Ban héi thÈm thÊy r»ng EEC kh«ng ph¶i tr¶ th−a kiÖn. Tuy nhiªn, ®iÒu quan träng lµ Ban héi
thÈm quyÕt ®Þnh r»ng çch thøc ®èi xö −u ®·i thuÕ quan cña EEC ®èi víi viÖc nhËp khÈu chuèi
lµ tr¸i ng−îc víi ®·i ngé tèi huÖ quèc ®−îc quy ®Þnh trong §iÒu I cña GATT. Tr−êng hîp thø 2
cã ph¹m vi réng h¬n. Nã ®−îc Ecuador, Guatemala, Honduras, Mexico vµ Hoa Kú ®−a ra WTO
vµo ®Çu n¨m 1996 liªn quan ®Õn chÕ ®é nhËp khÈu, b¸n vµ ph©n phèi chuèi cña Céng ®ång
Ch©u ¢u (EC). Nh÷ng n−íc khiÕu n¹i kh¼ng ®Þnh lµ EC ®· lµm tr¸i víi nghÜa vô theo GATT,
GATS, HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p ®Çu t− liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i, HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp,
HiÖp ®Þnh vÒ çc Thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu. Trong b¶n b¸o ço dµi nhÊt tõ tr−íc ®Õn nay,
- 28 -
Ban héi thÈm thÊy r»ng EC ®· vi ph¹m cam kÕt cña hä theo GATT, GATS vµ çc quy ®Þnh vÒ
giÊy phÐp nhËp khÈu. Mét ®iÓm ®Æc biÖt thó vÞ trong b¸o ço cña Ban héi thÈm lµ Ban héi thÈm
®· ¸p dông çc khÝa c¹nh cña çc quy ®Þnh liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i dÞch vô cho th−¬ng m¹i
hµng ho¸. Céng ®ång Ch©u ¢u ®· kh¸ng ço chèng l¹i quyÕt ®Þnh nµy.
Bangkok Agreement: HiÖp ®Þnh Bangkok
Tªn chÝnh thøc lµ HiÖp ®Þnh ®Çu tiªn vÒ ®µm ph¸n th−¬ng m¹i gi÷a çc n−íc ®ang ph¸t triÓn
cña ESCAP. §©y lµ HiÖp ®Þnh nh»m më réng th−¬ng m¹i gi÷a çc n−íc ®ang ph¸t triÓn lµ
thµnh viªn cña Uû ban kinh tÕ vµ x· héi cña Ch©u ¸ - Th¸i b×nh d−¬ng (ESCAP) th«ng qua
nh÷ng biÖn ph¸p th−¬ng m¹i cïng cã lîi. Nã ®−îc ký vµo 31/7/1975. Çc n−íc thµnh viªn lµ
Bangladesh, Ên-®é, Lµo, Hµn Quèc vµ Sri Lanka.
Bargaining Tariff: ThuÕ quan mÆc c¶
§©y lµ tªn gäi ®−îc dïng trong lèi nãi phæ th«ng ®èi víi møc thuÕ cña Hoa Kú ®−îc dïng ®Ó
mÆc c¶ gi¶m thuÕ quan cña çc n−íc kh¸c sau viÖc th«ng qua Ch−¬ng tr×nh çc hiÖp ®Þnh
th−¬ng m¹i t−¬ng hç cña Hoa Kú vµo n¨m 1934. ThuÕ cã hiÖu lùc thêi ®ã lµ thuÕ Smoot
Hawley kh«ng thÓ thay ®æi ®−îc ngo¹i trõ khi ®−îc Quèc héi th«ng qua söa ®æi. Evans vµ
Walsh (1994) còng gi¶i thÝch thuËt ng÷ ®ã lµ viÖc duy tr× hµng rµo thuÕ quan kh«ng cßn cÇn
thiÕt ®Ó dïng trong ®µm ph¸n. Xem thªm autonomous tariff, conventional tariff, multi-column
tariff vµ single-column tariff.
Barter trade: Th−¬ng m¹i hµng ®æi hµng
ViÖc trao ®æi hµng ho¸ hoÆc dÞch vô −íc tÝnh cã trÞ gi¸ b»ng nhau. Sù ®ãng gãp cña mçi bªn cã
thÓ ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng ®ång tiÒn cña n−íc thø ba cho môc ®Ých kÕ to¸n, nh−ng ®Æc ®iÓm chÝnh
cña th−¬ng m¹i hµng ®æi hµng lµ kh«ng dïng ®Õn tiÒn. Xem thªm compensation trade vµ
countertrade.
Base period: Thêi kú c¬ së
Kho¶ng thêi gian, chø kh«ng ph¶i thêi ®iÓm khëi ®Çu, ®· ®−îc tho¶ thuËn trong çc cuéc ®µm
ph¸n n«ng nghiÖp cña Vßng Uruguay vµ ®−îc xem nh− lµ c¬ së cho tÊt c¶ c¾t gi¶m vµ cam kÕt
®−îc. §èi víi viÖc tiÕp cËn thÞ tr−êng vµ çc cam kÕt hç trî trong n−íc th× thêi kú c¬ së lµ tõ
1986-1988. §èi víi çc cam kÕt trî cÊp xuÊt khÈu th× thêi kú c¬ së lµ tõ 1986-1990. Xem thªm
Agreement on Agriculture.
Basel Convention: C«ng −íc Basel
C«ng −íc Basel vÒ qu¶n lý viÖc vËn chuyÓn chÊt th¶i nguy hiÓm qua biªn giíi vµ xö lý chóng,
th«ng qua vµo n¨m 1989 trong khu«n khæ Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng Liªn hîp quèc (UNEP).
C«ng −íc nµy nh»m gi¶m vµ kiÓm so¸t viÖc vËn chuyÓn quèc tÕ chÊt th¶i nguy hiÓm vµ b¶o
®¶m chÊt th¶i ®−îc xö lý theo çch b¶o vÖ tèt cho m«i sinh. Vµo th¸ng 9/1995, çc bªn tham
gia c«ng −íc ®· quyÕt ®Þnh söa ®æi c«ng −íc nµy nh»m cÊm c¶ viÖc vËn chuyÓn nh÷ng chÊt th¶i
nguy hiÓm phôc vô cho viÖc t¸i chÕ tõ nh÷ng n−íc ph¸t triÓn sang nh÷ng n−íc ®ang ph¸t triÓn,
b¾t ®Çu tõ 1/1/1998. Tuy nhiªn, mét sè n−íc ph¸t triÓn tin r»ng C«ng −íc tiÕp tôc cho phÐp t¹o
ra th−¬ng m¹i lµnh m¹nh vÒ mÆt m«i tr−êng gi÷a nh÷ng n−íc ph¸t triÓn vµ nh÷ng n−íc ®ang
ph¸t triÓn sau ngµy ®ã.
Basic Instruments and Selected Documents: Çc v¨n kiÖn c¬ b¶n vµ çc tµi liÖu chän läc
Xem GATT Basic Instruments and Selected Documents.
Basic telecommunication services: DÞch vô viÔn th«ng c¬ b¶n
Bao gåm ®iÖn tho¹i, telex, fax vµ truyÒn d÷ liÖu. Xem thªm Agreement on Basic
Telecommunications Sevices, GBT, International Telecommuniacation Union, NGBT vµ value-
added telecomminications services.
Baumgartner proposals: §Ò xuÊt Baumgartner
- 29 -
§©y lµ mét tËp hîp çc ý kiÕn ®−îc ®Ò xuÊt cã hµnh ®éng trong GATT vµo n¨m 1961 cña Bé
tr−ëng Tµi chÝnh vµ Kinh tÕ Ph¸p Baumgartner nh»m qu¶n lý th−¬ng m¹i thÕ giíi ®èi víi çc
s¶n phÈm n«ng nghiÖp. B¶n chÊt cña ®Ò xuÊt nµy lµ viÖc më réng m« h×nh ChÝnh s¸ch N«ng
nghiÖp chung ®èi víi thÞ tr−êng toµn cÇu, ®−îc bæ sung b»ng ch−¬ng tr×nh L−¬ng thùc v× hoµ
b×nh cña Hoa Kú, ®Ó lo¹i bá s¶n xuÊt thõa. Çi gi¸ ph¶i tr¶ cña kÕ ho¹ch nµy sÏ do nh÷ng n−íc
nhËp khÈu chÞu. Thµnh phÇn chÝnh cña c¬ chÕ gi¸ lµ "møc gi¸ th«ng th−êng", ®−îc ®Æt ë møc
cao h¬n h¼n møc gi¸ ë thÞ tr−êng më. Xem thªm agriculture and the GATT.
Beer II: Bia II
Xem second beer panel.
Beggar-thy-neighbour policies: ChÝnh s¸ch lîi m×nh h¹i ng−êi
Çc biÖn ph¸p th−¬ng m¹i hoÆc kinh tÕ, ch¼ng h¹n nh− trî cÊp xuÊt khÈu, h¹n ng¹ch vµ thuÕ
nhËp khÈu, ®−îc ¸p dông ®Ó c¶i thiÖn çc ®iÒu kiÖn kinh tÕ trong n−íc (vÝ dô t¨ng thªm viÖc
lµm) cã ¶nh h−ëng lµm thiÖt h¹i çc n−íc kh¸c. Nh÷ng chÝnh s¸ch nh− vËy cã thÓ dÉn tíi nh÷ng
biÖn ph¸p ®¸p l¹i t−¬ng tù cña nh÷ng n−íc kh¸c. ChÝnh s¸ch lîi m×nh h¹i ng−êi ®−îc xem nh−
lµ nh©n tè chÝnh lµm khoÐt s©u vµ kÐo dµi cuéc §¹i suy tho¸i vµo nh÷ng n¨m 1930. Xem thªm
balancing trade, mercantilism vµ Smoot-Hawley tariff.
Behind-the-border issues: Çc biÖn ph¸p ®»ng sau biªn giíi
Çc chÝnh s¸ch vµ çc biÖn ph¸p ®−îc ChÝnh phñ çc n−íc th«ng qua nh»m chñ yÕu vµo nÒn
kinh tÕ trong n−íc nh−ng cã ¶nh h−ëng ®èi víi chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i. Çc chÝnh s¸ch vµ çc
biÖn ph¸p bao gåm trî cÊp trong n−íc, chÝnh s¸ch c¹nh tranh, tiªu chuÈn, çc ®iÒu kiÖn lao
®éng vµ nhiÒu biÖn ph¸p chÝnh s¸ch kh¸c. Xem thªm at-the-border barriers.
Beirut Agreement: HiÖp ®Þnh Beirut
HiÖp ®Þnh t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc l−u hµnh thiÕt bÞ nghe nh×n quèc tÕ trong lÜnh vùc
gi¸o dôc, khoa häc vµ v¨n ho¸. HiÖp ®Þnh nµy ®−îc th«ng qua trong khu«n khæ cña Tæ chøc
Gi¸o dôc, Khoa häc vµ V¨n ho¸ Liªn hîp quèc (UNESCO) vµo n¨m 1948. HiÖp ®Þnh quy ®Þnh
çc bªn tham gia kh«ng ®−îc ®¸nh thuÕ nhËp khÈu hoÆc ¸p ®Æt h¹n chÕ ®Þnh l−îng ®èi víi nhËp
khÈu çc nguyªn liÖu ®· ®Þnh.
Belgian family allowances: ChÝnh s¸ch hç trî gia ®×nh cña BØ
§©y lµ mét tr−êng hîp ®−îc Na-uy vµ §an-m¹ch ®−a ra GATT chèng l¹i BØ vµo n¨m 1952. Nã
liªn quan ®Õn viÖc ¸p ®Æt thuÕ ®èi víi hµng ho¸ ®−îc çc c¬ quan Nhµ n−íc cña BØ mua tõ çc
n−íc mµ hÖ thèng trî cÊp gia ®×nh kh«ng ®¸p øng ®−îc çc yªu cÇu cña BØ. Ban héi thÈm kÕt
luËn r»ng v× thuÕ ®−îc tÝnh vµo lóc mµ çc c¬ quan nhµ n−íc thanh to¸n mua hµng chø kh«ng
ph¶i lµ khi nã ®−îc nhËp khÈu nªn ®©y lµ vÊn ®Ò ®·i ngé quèc gia. Tuy nhiªn, Ban héi thÈm c©n
nh¾c lµ ®Ó ®i ®Õn mét ph¸n quyÕt døt kho¸t rÊt lµ khã, phÇn nµo lµ v× hä thÊy kh¸i niÖm vÒ ®¸nh
thuÕ ®Ó bï l¹i viÖc thiÕu trî cÊp gia ®×nh ë çc n−íc kh¸c th× rÊt khã dung hoµ víi tinh thÇn cña
GATT. Hä ghi nhËn víi sù thë phµo nhÑ nhâm khi ChÝnh phñ BØ ®· quyÕt ®Þnh thay ®æi çc
biÖn ph¸p ®ã cho phï hîp víi GATT. Çc biÖn ph¸p cña NhËt ®èi víi hµng da lµ mét tr−êng
hîp kh¸c t¹i GATT víi nç lùc ®Ó b¶o vÖ mét chÝnh s¸ch x· héi. Xem thªm social clause vµ
trade and labour standards.
Benifits of trade: Lîi Ých cña th−¬ng m¹i

§Ó chØ lîi Ých kh¸c víi nh÷ng lîi Ých ®−îc thõa nhËn trong lý thuyÕt lîi Ých giµnh ®−îc tõ
th−¬ng m¹i. Kh¸i niÖm nµy ®· chØ ra r»ng hai n−íc víi nh÷ng c¬ cÊu gi¸ c¶ kh¸c nhau sÏ ®¹t
®−îc nguån thu kinh tÕ nhiÒu h¬n nÕu hä bu«n b¸n víi nhau chø kh«ng ph¶i nÕu nh− hä dùa
vµo nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp. Lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so s¸nh còng h−íng tíi nh÷ng Ých lîi cña
chuyªn m«n ho¸ quèc tÕ. Ngoµi ra cßn cã mét sè lîi Ých kh¸c. Th−¬ng m¹i t¹o ra sù tiÕp cËn
- 30 -
®èi víi hµng t− b¶n, m¸y mãc vµ nguyªn liÖu th«. §iÒu nµy dÉn ®Õn viÖc chuyÓn giao c«ng
nghÖ th«ng qua viÖc më réng th−¬ng m¹i vµ hîp t¸c vÒ kü thuËt, ý t−ëng vµ kü n¨ng míi.
Th−¬ng m¹i ®Èy m¹nh viÖc chuyÓn vèn khi çc c«ng ty t×m çch s¶n xuÊt ë nh÷ng n−íc ®¸p
øng tèt nhÊt yªu cÇu cña hä. Th−¬ng m¹i còng ®em l¹i nh÷ng Ých lîi kh¸c kh«ng ph¶i lu«n lu«n
®−îc nhËn thÊy nh− lµ: nh÷ng chÝnh s¸ch chèng ®éc quyÒn vµ m«i tr−êng c¹nh tranh.
Benelux: Liªn minh gi÷a BØ, Hµ-lan, Luxemburg
Mét liªn minh h¶i quan ®−îc h×nh thµnh vµo n¨m 1948 gi÷a BØ, Hµ-lan vµ Luxemburg. Çc kÕ
ho¹ch thµnh lËp mét liªn minh kinh tÕ gi÷a 3 n−íc nµy ®· ®−îc thay thÕ b»ng viÖc hä tham gia
s¸ng lËp Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u vµo 1/1/1958.
Benign mercantilism: Chñ nghÜa träng th−¬ng «n hoµ
Xem mercantilism.
Berne Convention: C«ng −íc Bern
C«ng −íc Bern vÒ viÖc b¶o hé çc t¸c phÈm v¨n häc vµ nghÖ thuËt nh»m b¶o vÖ quyÒn cña t¸c
gi¶ çc t¸c phÈm v¨n häc vµ nghÖ thuËt. Nã ®−îc hoµn thµnh vµo n¨m 1886 vµ ®−îc söa ®æi vµi
lÇn kÓ tõ ®ã, lÇn cuèi cïng lµ vµo n¨m 1971. Môc tiªu c¬ b¶n cña lÇn söa ®æi cuèi cïng lµ ®Ó
chuyÓn C«ng −íc theo h−íng b¶o hé thèng nhÊt c¬ b¶n ë tÊt c¶ çc n−íc thµnh viªn. C«ng −íc
nµy do WIPO gi¸m s¸t. Xem thªm intellectual property vµ Agreement on Trade-Related
Aspects of Intellectual Property Rights.
Bicycle theory: Lý thuyÕt chiÕc xe ®¹p
§©y lµ mét ®Ò xuÊt mµ hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng ph¶i liªn tôc h−íng tíi tr−íc th«ng qua
çc vßng vµ hiÖp ®Þnh tù do ho¸ liªn tôc nÕu nã muèn duy tr× tÝnh tù do ho¸. Theo lý thuyÕt
nµy, hÖ thèng cã thÓ bÞ ®æ gièng nh− chiÕc xe ®¹p khi gi·n çch gi÷a çc chu kú tù do ho¸ lµ
qu¸ l©u sÏ cho phÐp çc quan ®iÓm vµ hµnh ®éng b¶o hé chiÕm −u thÕ. Xem thªm
protectionism.
Big Emerging Markets (BEM): Nh÷ng thÞ tr−êng lín míi næi
ViÖc ph©n lo¹i ®−îc çc c¬ quan ChÝnh phñ Hoa Kú ¸p dông ®èi víi 12 thÞ tr−êng mµ theo
quan ®iÓm cña Bé Th−¬ng m¹i lµ cã thÓ t−¬ng ®−¬ng, lÊy vÝ dô, vÒ quy m« víi xuÊt khÈu cña
Hoa Kú sang thÞ tr−êng Céng ®ång Ch©u ¢u vµ NhËt vµo n¨m 2000, víi gi¶ thiÕt lµ tû lÖ t¨ng
tr−ëng GDP cña çc thÞ tr−êng nµy sÏ t¨ng trung b×nh 6,3% mét n¨m tõ 1996 ®Õn 2000 vµ viÖc
nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô sÏ t¨ng 75% vµo n¨m 2000. Nh÷ng thÞ tr−êng ®ã lµ: Khu vùc
kinh tÕ Trung Quèc (Trung Quèc, Hång K«ng, §µi-loan), Ên-®é, Hµn Quèc, Mexico, Brazil,
Argentina, Nam Phi, Ba-lan, Thæ-nhÜ-kú vµ çc n−íc ASEAN.
Bilateral investment treaties: Çc hiÖp −íc ®Çu t− song ph−¬ng
§©y lµ tªn cña Hoa Kú gäi çc hiÖp ®Þnh xóc tiÕn vµ b¶o hé ®Çu t− cña m×nh. HiÖp ®Þnh mÉu
cña Hoa Kú bao gåm quyÒn vµ nghÜa vô liªn quan ®Õn viÖc ¸p dông ®·i ngé tèi huÖ quèc vµ ®·i
ngé quèc gia tuú çi nµo tèt h¬n; nãi réng h¬n lµ ®èi xö c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng; cho phÐp
n−íc liªn minh ®−îc vµo l·nh thæ cña n−íc kh¸c ®Ó thµnh lËp, ph¸t triÓn, qu¶n lý vµ cè vÊn vÒ
®Çu t− vµ tham gia vµo ®éi ngò qu¶n lý cao cÊp bÊt kÓ quèc tÞch nµo; cam kÕt kh«ng ¸p ®Æt çc
yªu cÇu thùc hiÖn; quy ®Þnh vÒ çc ph−¬ng tiÖn cã hiÖu qu¶ ®Ó kh¼ng ®Þnh çc ®ßi hái vµ çc
quyÒn thùc thi; sù râ rµng cña çc quy ®Þnh; çc thñ tôc ph¶i tu©n theo trong tr−êng hîp tÞch
thu; vµ quyÒn tù do chuyÓn quü.
Bilateralism: Nguyªn t¾c song ph−¬ng; chñ nghÜa song ph−¬ng

Mét d¹ng −u ®·i khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i quèc tÕ chñ yÕu th«ng qua ®µm ph¸n
song ph−¬ng trùc tiÕp. Nguyªn t¾c song ph−¬ng cho r»ng sÏ dÔ dµng ®¹t ®ùîc kÕt qu¶ h¬n nÕu
chØ liªn quan ®Õn 2 bªn, mét phÇn v× çc ¸p lùc vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ hiÖn hµnh sÏ Ýt bÞ sao
l·ng. VÒ nguyªn t¾c, sÏ cã Ýt h¬n çc yÕu tè lµm ph©n t¸n. §iÒu nµy ®óng trong nh÷ng tr−êng
- 31 -
hîp mµ ë ®ã cã thÓ ph©n ®Þnh mét çch chÝnh x¸c çc yÕu tè t¹o nªn quan hÖ song ph−¬ng
thuÇn tuý. Tuy nhiªn, th«ng th−êng ®iÒu nµy kh«ng thùc hiÖn ®−îc v× cã thÓ mét trong çc bªn
còng cã çc nghÜa vô vÒ cïng mét lo¹i vÊn ®Ò víi çc bªn thø ba. Mét sè ng−êi ñng hé ®µm
ph¸n song biªn cho r»ng ®©y lµ çch duy nhÊt ®Ó ®¹t ®−îc kÕt qu¶. LÞch sö cña ®µm ph¸n song
ph−¬ng tõ gi÷a nh÷ng n¨m 1980 ®· dù b¸o nh÷ng hoµi nghi vÒ tÝnh ®óng ®¾n chung cña nhËn
®Þnh nµy, nh−ng nguyªn t¾c song ph−¬ng ®· ®−îc ¸p dông thµnh c«ng ®Ó gi¶i quyÕt mét sè vÊn
®Ò. TÝnh hiÖu qu¶ cña çc çc ph−¬ng ph¸p song ph−¬ng phô thuéc vµo søc m¹nh ®µm ph¸n mµ
mét n−íc dïng ®Ó g©y ¶nh h−ëng ®Õn th¸i ®é, çch c− xö cña n−íc kia. §©y lµ mét ph−¬ng
ph¸p cã lîi h¬n cho çc n−íc m¹nh vµ bÊt lîi cho lîi Ých cña çc n−íc nhá vµ võa. Nguyªn t¾c
song ph−¬ng còng cã thÓ lµm c¨ng th¼ng thªm ®èi víi hÖ thèng ®a ph−¬ng. Ng−êi ta Ýt biÕt
r»ng mét d¹ng cña nguyªn t¾c song ph−¬ng ®−îc sö dông trong ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a
ph−¬ng. Çc thµnh viªn cña WTO ®µm ph¸n song ph−¬ng vÒ −u ®·i thuÕ quan, nh−ng hä ¸p
dông çc kÕt qu¶ ®µm ph¸n trªn c¬ së ®a ph−¬ng phï hîp víi nghÜa vô tèi huÖ quèc. Xem thªm
aggressive reciprocity, Section 301, Special 301 vµ Super 301.
Bilateralism trade agreement: HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i song ph−¬ng
Mét hiÖp ®Þnh gi÷a hai n−íc trong ®ã nªu ra nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng
th−¬ng m¹i. NÕu c¶ hai bªn ®Òu lµ thµnh viªn cña WTO vµ ®ang ®−îc h−ëng chÕ ®é kh«ng
ph©n biÖt ®èi xö, më cöa thÞ tr−êng vµ çc quyÒn lîi kh¸c, th× lý do bæ sung chñ yÕu cho hiÖp
®Þnh song ph−¬ng cã thÓ lµ mét ch−¬ng tr×nh song ph−¬ng t¹o thuËn lîi th−¬ng m¹i vµ xóc tiÕn
th−¬ng m¹i. NÕu mét bªn kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña WTO, th«ng th−êng th× HiÖp ®Þnh sÏ
®em l¹i ®·i ngé tèi huÖ quèc vµ ®·i ngé quèc gia, b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, tham vÊn vµ gi¶i
quyÕt tranh chÊp vµ çc c¬ cÊu kh¸c cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o cho dßng th−¬ng m¹i ®−îc l−u th«ng
thuËn lîi vµ gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò ®−îc nhanh chãng. HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i song ph−¬ng
th−êng cã kiÓm ®iÓm ®Þnh kú sù ph¸t triÓn cña th−¬ng m¹i ë cÊp Bé tr−ëng hoÆc ë cÊp chuyªn
viªn, vÝ dô nh− uû ban chung vÒ th−¬ng m¹i hoÆc uû ban hçn hîp.
BIMP-EAGA: Khu vùc t¨ng tr−ëng kinh tÕ §«ng ASEAN
Gåm Brunei-Indonesia-Malaysia-Philippines, ®−îc ®Ò xuÊt t¹i cuéc häp cña çc Bé tr−ëng
Kinh tÕ ASEAN th¸ng 10/1993. Khu vùc nµy bao gåm vïng Labuan, Sabah, Sarawak cña
Malaysia, vïng b¾c, trung, nam vµ ®«ng nam Sulawesi, Maluku, Irian Jaya vµ vïng ®«ng, t©y
vµ trung Kalimantan (Indonesia), vïng Mindano vµ Palawan cña Philippines vµ toµn bé Brunei.
BIMP-EAGA ®−îc thiÕt lËp nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− gi÷a çc vïng cßn
kÐm ph¸t triÓn cña çc n−íc nµy.
Binding commitments (service) (®«i khi dïng lµ bound): Çc cam kÕt rµng buéc (trong dÞch
vô)
NghÜa vô ph¸p lý kh«ng lµm cho çc ®iÒu kiÖn më cöa thÞ tr−êng khã kh¨n h¬n çc ®iÒu kiÖn
®· nªu trong danh môc cam kÕt vÒ dÞch vô cña mét n−íc ®· ®Ö tr×nh WTO. Rµng buéc lµ b¾t
buéc theo quy ®Þnh cña WTO vµ cã thÓ vi ph¹m th«ng qua ®µm ph¸n víi ®èi t¸c th−¬ng m¹i bÞ
¶nh h−ëng. Mét n−íc vi ph¹m mét rµng buéc cã thÓ ph¶i nªu ra møc båi th−êng cho bªn ®èi t¸c
d−íi d¹ng çc cam kÕt vÒ dÞch vô kh¸c.
Bindings (goods): Çc nghÜa vô rµng buéc (vÒ hµng ho¸)
Mét rµng buéc (còng cã thÓ gäi lµ −u ®·i) lµ mét nghÜa vô ph¸p lý kh«ng t¨ng thuÕ quan mét sè
s¶n phÈm nhÊt ®Þnh lªn cao h¬n møc ®· tho¶ thuËn trong ®µm ph¸n GATT vµ ®−îc ®−a vµo
trong danh môc −u ®·i cña mét n−íc. Rµng buéc lµ b¾t buéc th«ng qua WTO. Môc ®Ých cña
rµng buéc lµ ®Ó t¹o ra møc ®é ch¾c ch¾n h¬n vÒ th−¬ng m¹i th«ng qua viÖc ®Þnh møc thuÕ trÇn
mµ mét n−íc kh«ng thÓ vi ph¹m nÕu nh− kh«ng cã båi th−êng cho bªn ®èi t¸c th−¬ng m¹i bÞ
¶nh h−ëng. Çc rµng buéc nµy th−êng cao h¬n thuÕ suÊt ¸p dông.
Blair House Accord: HiÖp −íc Blair House
HiÖp ®Þnh ®¹t ®−îc ngµy 20/11/1992 gi÷a Hoa Kú vµ Céng ®ång Ch©u ¢u vÒ ba thay ®æi ®èi
víi dù th¶o kÕt qu¶ cña Vßng Uruguay vÒ n«ng nghiÖp. Mét lµ, gi¶m møc c¾t gi¶m khèi l−îng
- 32 -
hµng xuÊt khÈu ®−îc trî cÊp tõ 24% xuèng 21%. Hai lµ, mét sè trî cÊp trong n−íc do ChÝnh
phñ thanh to¸n trùc tiÕp cho ng−êi s¶n xuÊt sÏ kh«ng ph¶i cam kÕt gi¶m. Ba lµ, níi réng ®iÒu
kho¶n hoµ b×nh t¹o ra miÔn trõ ®èi víi khiÕu n¹i vÒ trî cÊp ®ang ®−îc c¾t gi¶m. Nh÷ng thay ®æi
nµy kh«ng lµm thay ®æi nh÷ng nguyªn t¾c ®iÒu tiÕt th−¬ng m¹i trong n«ng nghiÖp sau khi kÕt
thóc Vßng Uruguay, nh−ng nh÷ng thay ®æi nµy sÏ t¹o cho nh÷ng n−íc tham gia sù linh ho¹t lín
h¬n trong viÖc thùc hiÖn nh÷ng thay ®æi. HiÖp −íc Blair House ®· t¹o kh¶ n¨ng b¾t ®Çu l¹i ®µm
ph¸n ®a ph−¬ng, nh−ng thuËn lîi ban ®Çu cña nã ®· phai nh¹t dÇn khi ngµy cµng râ rµng r»ng
tho¶ thuËn ®· kh«ng gi¶i quyÕt ®−îc çc kh¸c biÖt c¬ b¶n vÒ më cöa thÞ tr−êng gi÷a hai bªn.
HiÖp −íc Blair House ®· ®−îc söa ®æi th¸ng 12/1993 vµ viÖc söa ®æi nµy ®· lo¹i bá ®−îc trë
ng¹i cuèi cïng ®Ó ®¹t tíi kÕt qu¶ cña Vßng Uruguay vÒ n«ng nghiÖp. Xem thªm Agreement on
Agriculture, agriculture and the GATT vµ market access for agriculture.
Blue Box: Hép xanh lam
Mét thuËt ng÷ dïng trong Vßng Uruguay ®Ó chØ mét lo¹i trî cÊp n«ng nghiÖp. Hép xanh lam
bao gåm thanh to¸n trùc tiÕp cho ng−êi s¶n xuÊt trong çc ch−¬ng tr×nh h¹n chÕ s¶n xuÊt (nÕu
liªn quan ®Õn thanh to¸n dùa trªn c¬ së sè hectares vµ sè gia sóc). Çc lo¹i trî cÊp nµy kh«ng
ph¶i cam kÕt c¾t gi¶m theo HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp cña WTO. Thanh to¸n chªnh lÖch cña
Hoa Kú vµ thanh to¸n båi th−êng cña Céng ®ång Ch©u ¢u theo c¶i çch ChÝnh s¸ch n«ng
nghiÖp chung ®Òu thuéc lo¹i nµy. Xem thªm green box.
Bogor Declaration: Tuyªn bè Bogor
Do çc vÞ nguyªn thñ APEC ®−a ra t¹i Bogor (Indonesia) ngµy 15/11/1994, trong ®ã hä ®ång ý
®¹t ®−îc th−¬ng m¹i tù do cho hµng ho¸ vµ dÞch vô còng nh− ®Çu t− gi÷a çc thµnh viªn cña
APEC. Çc n−íc ph¸t triÓn sÏ ®¹t ®−îc môc tiªu vµo n¨m 2010, çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®¹t
®−îc môc tiªu n¨m 2020. Çc vÞ nguyªn thñ nhÊn m¹nh hä ph¶n ®èi m¹nh mÏ viÖc t¹o ra mét
khèi h−íng néi lµm c¶n trë m−u cÇu mong muèn th−¬ng m¹i tù do toµn cÇu. Çc vÞ nguyªn thñ
còng tuyªn bè r»ng hä sÏ dµnh sù chó ý ®Æc biÖt cho bu«n b¸n víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn
kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña APEC ®Ó ®¶m b¶o r»ng çc n−íc ®ang ph¸t triÓn nµy còng thu
®−îc lîi Ých th«ng qua viÖc tù do ho¸ th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− cña APEC, phï hîp víi çc ®iÒu
kho¶n cña GATT/WTO. Xem thªm APEC vµ open regionalism.
Boomerang clause: §iÒu kho¶n Boomerang
§iÒu kho¶n 91.2 cña HiÖp −íc Rome gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph¸ gi¸ cña çc n−íc thµnh viªn Céng
®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u ®èi víi çc n−íc thµnh viªn kh¸c trong thêi kú chuyÓn ®æi 12 n¨m
(1958-1970) dÉn ®Õn viÖc thùc hiÖn ®Çy ®ñ HiÖp −íc. Cã thÓ thùc hiÖn çc biÖn ph¸p b¶o hé
chèng ph¸ gi¸ trong thêi kú chuyÓn ®æi nh−ng Uû ban ch©u ¢u quyÕt ®Þnh vÒ hµnh ®éng cÇn
ph¶i tiÕn hµnh. Mét trong nh÷ng kh¶ n¨ng ®Ó ngá cho çc c«ng ty bÞ ph¸t hiÖn ®· ph¸ gi¸ s¶n
phÈm lµ rót l¹i sè s¶n phÈm ®ã. §iÒu kho¶n 91.2 t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc nµy víi sù va ch¹m Ýt
nhÊt. §iÒu kho¶n ®ã quy ®Þnh r»ng çc s¶n phÈm cã nguån gèc hoÆc ®−a vµo tiªu thô ë mét
n−íc thµnh viªn ®−îc xuÊt khÈu ®Õn mét n−íc thµnh viªn kh¸c sÏ kh«ng ph¶i chÞu bÊt kú mét
kho¶n thu hoÆc h¹n chÕ ®Þnh l−îng nµo khi çc s¶n phÈm ®ã ®−îc t¸i nhËp khÈu vµo l·nh thæ
cña n−íc thµnh viªn ban ®Çu. §iÒu kho¶n nµy kh«ng ng¨n cÊm ph¸ gi¸, nh−ng nã ®· lµm gi¶m
®éng c¬ thùc hiÖn viÖc nµy. Trong n¨m 1970 çc n−íc thµnh viªn cña Céng ®ång Ch©u ¢u ®·
ngõng sö dông biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ ®Ó chèng l¹i nhau. Xem thªm competition policy vµ
anti-dumping measures.
Boomerang effect: HiÖu øng Boomerang

Kh¶ n¨ng cã thÓ g©y hiÖu øng ng−îc l¹i cho ChÝnh phñ khi thùc hiÖn çc chÝnh s¸ch nµo ®ã.
Trong lÜnh vùc th−¬ng m¹i, ®ã lµ viÖc çc nhµ xuÊt khÈu cña mét n−íc sÏ ®−îc ChÝnh phñ n−íc
ngoµi ®èi xö t−¬ng tù nh− çch ChÝnh phñ ®ã ®èi xö víi çc nhµ xuÊt khÈu cña n−íc m×nh.
- 33 -
HiÖu øng Boomerang rÊt dÔ xÈy ra ®èi víi çc luËt vµ quy ®Þnh kh«ng bÞ quy ®Þnh dµnh ®·i ngé
quèc gia. Xem thªm Beggar-thy-neighbour policies.
Bootlegging: ViÖc ghi ©m bÊt hîp ph¸p t¹i buæi hoµ nh¹c
ViÖc ghi ©m kh«ng ®−îc phÐp t¹i mét buæi hoµ nh¹c ®Ó sau ®ã ph¸t thanh l¹i hoÆc phôc vô cho
môc ®Ých th−¬ng m¹i. Çc b¶n ghi ©m nµy th−êng rÎ tiÒn vµ chÊt l−îng kh«ng ®−îc tèt. Xem
thªm copyright, intellectual property vµ piracy.
Borderless world: ThÕ giíi kh«ng biªn giíi
B¾t nguån tõ tªn cña mét cuèn s¸ch cña Kenichi Ohmae viÕt n¨m 1990 trong ®ã chñ yÕu ®Ò cËp
®Õn çc ph−¬ng çch mµ mét h·ng cã thÓ thùc hiÖn ®−îc viÖc c¹nh tranh tèt nhÊt trong mét nÒn
kinh tÕ toµn cÇu cã liªn hÖ t¸c ®éng lÉn nhau. Do vËy nã ®¹i diÖn cho mét khÝa c¹nh cña çc Ên
phÈm vÒ toµn cÇu ho¸. Trong khi ®ã, kh¸i niÖm vÒ mét thÕ giíi kh«ng cã biªn giíi quèc gia ®·
cã trong nhiÒu n¨m. Tuy nhiªn, còng gièng nh− kh¸i niÖm v¨n phßng kh«ng cÇn giÊy tê, kh¸i
niÖm nµy cÇn thªm mét thêi gian n÷a míi thùc hiÖn ®−îc.
Border measures: Çc biÖn ph¸p t¹i biªn giíi
Xem tariff vµ non-tariff measures.
Border tax adjustments: §iÒu chØnh thuÕ t¹i biªn giíi
Hoµn tr¶, hoÆc bæ sung thªm thuÕ gi¸n tiÕp (vÝ dô thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt) hoÆc kh«ng thu çc
kho¶n thuÕ ph¸t sinh tõ mét mÆt hµng cã môc ®Ých ®Ó sö dông trong n−íc nh−ng l¹i ®−îc xuÊt
khÈu. Sù ®iÒu chØnh nµy ®«i khi còng ®ù¬c gäi lµ hoµn thuÕ hoÆc miÔn gi¶m. Sù ®iÒu chØnh nµy
còng cã thÓ d−íi d¹ng çc kho¶n thu ®¸nh vµo hµng ho¸ nhËp khÈu t−¬ng ®−¬ng víi thuÕ gi¸n
thu (vÝ dô nh− thuÕ doanh thu) ®¸nh vµo çc s¶n phÈm trong n−íc t−¬ng tù. Theo GATT nh÷ng
®iÒu chØnh nµy kh«ng ph¶i lµ bÊt hîp ph¸p. Xem thªm export incentives.
Border Trade: Bu«n b¸n qua biªn giíi
Th«ng th−êng ®Ó nãi ®Õn bu«n b¸n qua ®−êng biªn giíi gi÷a çc ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng trong
mét khu vùc ®· x¸c ®Þnh râ vÒ ®Þa lý, nh÷ng ng−êi ®· cã ®−îc mèi quan hÖ tèt ®Ñp hoÆc quan
hÖ kinh tÕ l©u dµi. Çc n−íc cã thÓ quyÕt ®Þnh kh«ng ¸p dông tÊt c¶ çc thñ tôc h¶i quan th«ng
th−êng ®èi víi bu«n b¸n qua biªn giíi. Ng−êi ta kh«ng hy väng nhiÒu r»ng hµng ho¸ bu«n b¸n
theo çch nµy cã thÓ lµm t¨ng tr−ëng cho nÒn kinh tÕ cña c¶ hai bªn. §iÒu XXIV cña GATT ®·
lo¹i trõ bu«n b¸n qua biªn giíi ra khái çc ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh.
Bound tariffs: ThuÕ quan rµng buéc
Xem bindings (goods).
Bottom-up multilateralism: §a ph−¬ng tõ d−íi lªn
Mét thuËt ng÷ ®−îc Cowhey vµ Aronson (1993) sö dông ®Ó m« t¶ mét qu¸ tr×nh ®µm ph¸n ®−a
®Õn kÕt qu¶ song ph−¬ng vµ tiÓu ph−¬ng, sau ®ã cã thÓ më réng ra ®a ph−¬ng tõ d−íi lªn trªn.
Hä nhÊn m¹nh r»ng theo quan ®iÓm cña hä nh÷ng kÕt qu¶ nµy cÇn ph¶i bao gåm nh÷ng nguyªn
t¾c c¬ b¶n cña chÕ ®é th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng vµ cÇn ph¶i c«ng khai cho bªn thø ba kiÓm tra.
Hai t¸c gi¶ l−u ý r»ng ®µm ph¸n ®a ph−¬ng sÏ chØ thóc ®Èy tiÕn bé h−íng tíi tù do ho¸ mét
çch chËm ch¹p vµ theo quan ®iÓm cña hä chñ nghÜa khu vùc, vµ trong mét sè tr−êng hîp çch
tiÕp cËn theo chuyªn ngµnh cã thÓ ®−a ®Õn nh÷ng gi¶i ph¸p tèt h¬n cho nhiÒu vÊn ®Ò nÕu nh−
cã c¬ cÊu tham vÊn thÝch hîp gi÷a çc vïng. Xem thªm bilateralism, hub and spoke,
minilateralism vµ sectoral trade negotiations.
Bound tariff rates: ThuÕ suÊt trÇn

ThuÕ h¶i quan mµ mét chÝnh phñ sÏ kh«ng n©ng lªn cao h¬n møc ®· cam kÕt t¹i WTO. Xem
bindings (goods).
- 34 -
Bounty: Trî gi¸
Mét d¹ng trî cÊp cho çc nhµ s¶n xuÊt trong n−íc víi nh÷ng môc ®Ých ®Æc biÖt. Trî cÊp nµy cã
thÓ nh»m môc ®Ých bï vµo kho¶n chªnh lÖch gi÷a gi¸ nhËp khÈu vµ gi¸ s¶n xuÊt trong n−íc cña
mét ngµnh s¶n xuÊt nµo ®Êy (vÝ dô: ®ãng tÇu), hoÆc lµ viÖc sö dông thªm mét ®Çu vµo nhÊt ®Þnh
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (vÝ dô: sö dông super phosphate trong n«ng nghiÖp). Xem thªm
subsidies.
Boycott: TÈy chay
Tõ chèi cung cÊp, nhËp khÈu hoÆc mua cña mét n−íc hoÆc mét h·ng vµ tõ chèi kh«ng gi¶i
quyÕt víi n−íc vµ h·ng ®ã b»ng bÊt kú çch nµo kh¸c. Trong mét sè tr−êng hîp nhÊt ®Þnh, ®iÒu
nµy cã thÓ t¹o nªn ho¹t ®éng ph¶n c¹nh tranh hoÆc ho¹t ®éng h¹n chÕ kinh doanh.
Brain drain: Ch¶y m¸u chÊt x¸m
Xem reverse transfer of technology.
Brandt Report: B¸o ço Brandt
B¸o ço xuÊt b¶n n¨m 1980 cña Uû ban ®éc lËp vÒ çc vÊn ®Ò ph¸t triÓn quèc tÕ d−íi tiªu ®Ò
B¾c - Nam: Mét ch−¬ng tr×nh ®Ó tån t¹i. Uû ban nµy ®−îc triÖu tËp n¨m 1977 do «ng Willy
Brandt, cùu Thñ t−íng Céng hoµ Liªn bang §øc lµm Chñ tÞch. B¶n b¸o ço ®Ò cËp ®Õn çc chñ
®Ò th−¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn hµng ho¸, n¨ng l−îng, c«ng nghiÖp ho¸ vµ th−¬ng m¹i thÕ giíi, çc
c«ng ty xuyªn quèc gia, ®Çu t− vµ chia sÎ c«ng nghÖ, trËt tù tiÒn tÖ thÕ giíi vµ ph¸t triÓn tµi
chÝnh. B¶n b¸o ço mong muèn t×m kiÕm sù tham gia réng lín h¬n cña çc n−íc ®ang ph¸t
triÓn vµo qu¸ tr×nh gia c«ng chÕ biÕn, tiÕp thÞ vµ ph©n phèi hµng ho¸, çc tho¶ thuËn båi th−êng
vÒ tµi chÝnh vµ viÖc ký HiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ. B¶n b¸o ço còng ñng hé cho viÖc rót dÇn
chñ nghÜa b¶o hé cña çc n−íc c«ng nghiÖp, çc ch−¬ng tr×nh ®iÒu chØnh tÝch cùc (®iÒu chØnh
vÒ c¬ cÊu), lµm gi¶m nhÑ çc quy t¾c cña GSP vµ tiªu chuÈn lao ®éng c«ng b»ng ®Ó tr¸nh c¹nh
tranh kh«ng lµnh m¹nh vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho tù do ho¸ th−¬ng m¹i. ChÊt l−îng cña
b¶n b¸o ço, sù ra ®êi ®óng lóc vµ thµnh phÇn cña Uû ban ®· ®¶m b¶o ®Ò cËp mét vÊn ®Ò réng
lín vµ çc ®Ò xuÊt cña b¸o ço ®−îc th¶o luËn réng r·i. Çc ®Ò xuÊt cÇn hµnh ®éng cña b¸o ço
nµy ®· ®−îc thÊy trong ch−¬ng tr×nh nghÞ sù cña tÊt c¶ çc héi nghÞ quan träng trong giai ®o¹n
®ã. N¨m 1983, Uû ban Brandt ®· xuÊt b¶n cuèn Khñng ho¶ng chung: B¾c-Nam: Sù hîp t¸c ®Ó
phôc håi thÕ giíi ®Ó ®¸p l¹i ®iÒu mµ çc thµnh viªn cña Uû ban cho lµ ch−a ®−îc ®¸p l¹i ®Çy ®ñ
®èi víi çc vÊn ®Ò ®−îc nªu lªn trong b¶n b¸o ço ®Çu tiªn cña Uû ban. Uû ban ®· ®−îc chÝnh
thøc gi¶i t¸n th¸ng 2/1983. Xem thªm Cancun Summit vµ North-South Dialogue.
Brazilian unroasted coffee: Cµ-phª ch−a rang cña Brazil
Mét vô kiÖn ®−a ra GATT n¨m 1980 tËp trung vµo nghÜa cña c©u s¶n phÈm t−¬ng tù. Brazil
khiÕu n¹i r»ng nh÷ng thay ®æi trong danh môc thuÕ quan cña T©y-ban-nha cã nghÜa lµ cµ-phª
ch−a rang, ch−a t¸ch cafein cña Brazil bÞ ®èi xö Ýt thuËn lîi h¬n "cµ-phª nhÑ". Sù ph©n biÖt gi÷a
hai lo¹i cµ-phª nµy dùa trªn c¬ së mét ph−¬ng ph¸p thèng kª do Héi ®ång cµ-phª quèc tÕ ¸p
dông ph©n lo¹i cµ-phª thµnh çc lo¹i: cµ-phª nhÑ Arabica, cµ-phª Arabica ch−a röa vµ cµ-phª
Robusta. Brazil khiÕu n¹i r»ng T©y-ban-nha ®ang vi ph¹m §iÒu I:1 cña GATT (§·i ngé tèi huÖ
quèc chung) ë chç hä ®èi xö víi s¶n phÈm t−¬ng tù cña çc n−íc kh¸c nhau mét çch ph©n biÖt
®èi xö. T©y-ban-nha tranh luËn r»ng "cµ-phª ch−a röa Arabicas" vµ "cµ-phª nhÑ" lµ çc s¶n
phÈm kh¸c nhau vÒ mÆt chÊt l−îng, h−¬ng vÞ vµ ph−¬ng ph¸p trång trät. Ban héi thÈm kh«ng
®ång ý víi gi¶i thÝch cña T©y-ban-nha. Ban héi thÈm chÊp nhËn cã sù kh¸c nhau gi÷a çc lo¹i
cµ-phª nh−ng l¹i cho r»ng nh÷ng sù kh¸c nhau nµy kh«ng ®ñ ®Ó cho phÐp cã çc ®·i ngé thuÕ
quan kh¸c nhau. Ban héi thÈm còng thÊy r»ng cµ-phª ch−a rang th−êng ®−îc b¸n d−íi d¹ng pha
trén, vµ "cµ-phª, ë d¹ng sö dông, th−êng ®−îc coi lµ mét s¶n phÈm riªng biÖt ®· ®−îc x¸c ®Þnh
râ dïng ®Ó uèng". Nh− vËy Ban héi thÈm ñng hé Brazil vµ kiÕn nghÞ r»ng T©y-ban-nha cÇn bá
viÖc ph©n biÖt ®èi xö víi cµ-phª Brazil.
Bretton Woods agreements: Çc hiÖp ®Þnh Bretton Woods
- 35 -
Héi nghÞ vÒ tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ cña Liªn hîp quèc tæ chøc t¹i Bretton Woods, New Hampshire,
n¨m 1944 ®· th«ng qua ®iÒu lÖ cña Ng©n hµng ThÕ giíi (Ng©n hµng T¸i thiÕt vµ ph¸t triÓn quèc
tÕ - IBRD) vµ Quü TiÒn tÖ quèc tÕ (IMF). Héi nghÞ nµy còng ®Ò nghÞ thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng
m¹i Quèc tÕ (ITO), viÖc ®µm ph¸n ®Ó ra ®êi tæ chøc nµy ®−îc tiÕn hµnh riªng biÖt vµ cuèi cïng
®· ®−a ®Õn sù ra ®êi cña GATT. §«i khi ba tæ chøc nµy ®−îc gäi lµ çc ®Þnh chÕ Bretton
Woods. Xem thªm Havana Charter, IBRD, IMF vµ ITO.
Brigden Report: B¸o ço Brigden
Do ChÝnh phñ Australia lËp ra n¨m 1927 ®Ó b¸o ço vÒ çc ¶nh h−ëng cña thuÕ quan ®èi víi
nÒn kinh tÕ. B¶n b¸o ço ®−îc mang tªn gi¸o s− J. B. Brigden thuéc Tr−êng §¹i häc tæng hîp
Tasmania lµ ng−êi ®øng ®Çu viÖc t×m hiÓu ¶nh h−ëng nµy. B¶n b¸o ço ®Ò xuÊt møc ®é b¶o hé
võa ph¶i vµ c¶nh b¸o r»ng çc møc ®é b¶o hé t¹i thêi ®iÓm ®ã cã thÓ ®· ®¹t tíi giíi h¹n kinh tÕ
cña hä. VÒ l©u dµi, ¶nh h−ëng cña b¶n b¸o ço tíi çc ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ møc ®é b¶o hé
lín h¬n nhiÒu ¶nh h−ëng tíi ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch thuÕ quan.
Broadcasting Directive: ChØ thÞ vÒ truyÒn h×nh
ChØ thÞ vÒ truyÒn h×nh kh«ng biªn giíi do Uû ban ch©u ¢u nªu ra n¨m 1989 nh»m môc ®Ých
®Èy m¹nh th−¬ng m¹i tù do trong viÖc truyÒn h×nh trong ph¹m vi Céng ®ång Ch©u ¢u. ChØ thÞ
nµy yªu cÇu nh÷ng ng−êi lµm truyÒn h×nh trong toµn céng ®ång, nÕu cã thÓ ®−îc, dµnh phÇn
lín thêi gian ®Ó ph¸t çc ch−¬ng tr×nh cña ch©u ¢u. Thêi gian nµy kh«ng bao gåm thêi gian ®·
®−îc ph©n chia cho çc ch−¬ng tr×nh tin tøc, thÓ thao, çc cuéc thi ®Êu, qu¶ng ço vµ çc dÞch
vô tin ch÷. Çc ch−¬ng tr×nh ch©u ¢u ®−îc x¸c ®Þnh lµ çc ch−¬ng tr×nh cã nguån gèc trong
ph¹m vi Céng ®ång Ch©u ¢u, çc quèc gia thuéc C«ng −íc ch©u ¢u vÒ truyÒn h×nh xuyªn biªn
giíi vµ mét sè ch−¬ng tr×nh cã sù tham gia cña çc nhµ s¶n xuÊt thuéc Céng ®ång vµ çc n−íc
ch©u ¢u thø ba. ViÖc thùc hiÖn gi÷a çc quèc gia thµnh viªn còng kh¸c nhau. VÝ dô nh− ë Ph¸p
cã Ýt nhÊt 60% ch−¬ng tr×nh truyÒn h×nh ph¶i lµ cña ch©u ¢u vµ Ýt nhÊt 40% ch−¬ng tr×nh
truyÒn h×nh lµ cña Ph¸p. Xem thªm audiovisual service, audiovisual service in the Uruguay
Round, cultural specificity vµ European Community legislation.
Broadband service: DÞch vô b¨ng réng
Çc dÞch vô th«ng tin sö dông çc h×nh ¶nh cè ®Þnh, video, ©m thanh, v¨n b¶n vµ d÷ liÖu, d−íi
d¹ng t¸ch rêi hoÆc kÕt hîp. DÞch vô b¨ng réng th−êng nãi ®Õn kh¶ n¨ng liªn l¹c th«ng tin víi
tèc ®é truyÒn dÉn cao. Xem thªm audiovisual services.
Broader competition policy: ChÝnh s¸ch c¹nh tranh réng h¬n
Xem competition policy vµ wider competiton policy.
Brussels Definition of value (BDV): §Þnh nghÜa gi¸ trÞ Brussels
Mét tiªu chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng ho¸ t¹i biªn giíi víi môc ®Ých x¸c ®Þnh thuÕ h¶i quan
cÇn ph¶i tr¶, ®−îc x©y dùng d−íi sù gi¸m s¸t cña Héi ®ång hîp t¸c H¶i quan lóc ®ã, nay lµ Tæ
chøc H¶i quan thÕ giíi, ®ãng t¹i Brussels. TrÞ gi¸ ®ã chÝnh lµ gi¸ cña hµng ho¸ b¸n trªn thÞ
tr−êng tù do cña n−íc nhËp khÈu t¹i thêi ®iÓm vµ t¹i n¬i qu¸ tr×nh nhËp khÈu diÔn ra. Tiªu
chuÈn ®ã ®· ®Æt ra mét sè vÊn ®Ò cÇn ph¶i xem xÐt nh»m ®¹t ®−îc mét quyÕt ®Þnh lµ gi¸ b¸n
thùc tÕ cña s¶n phÈm cã t−¬ng xøng víi chuÈn mùc gi¸ trÞ th«ng th−êng kh«ng. §Õn nay BDV
®· bÞ thay thÕ b»ng çc ph−¬ng ph¸p tÝnh trÞ gi¸ h¶i quan ®−îc nªu trong HiÖp ®Þnh vÒ thùc
hiÖn §iÒu kho¶n VII cña GATT. Xem thªm customs valuation.
Brussels ministerial meeting: Héi nghÞ Bé tr−ëng Brussels
Xem Uruguay Round.
Brussels Tariff nomenclature: Danh b¹ thuÕ quan Brussels
- 36 -
ViÖc ph©n lo¹i s¶n phÈm víi môc ®Ých x©y dùng biÓu thuÕ quan cho mét quèc gia do Héi ®ång
Hîp t¸c h¶i quan, nay lµ Tæ chøc H¶i quan thÕ giíi cã trô së t¹i Brussels, x©y dùng. Danh b¹
nµy ®· bÞ HÖ thèng hµi hoµ thay thÕ tõ ngµy 1/1/1988.
Budapest Treaty on the International Recognition of the Deposit of Microorganisms for
the Purposes of Patent procedure: HiÖp −íc Budapest vÒ c«ng nhËn quèc tÕ ®èi víi ký göi
vi sinh vËt ®Ó hoµn thµnh çc thñ tôc b»ng ph¸t minh
§−îc ký vµo ngµy 28/4/1977. HiÖp −íc nh»m ®¬n gi¶n ho¸ çc thñ tôc xin b»ng ph¸t minh cho
ng−êi xin b»ng mµ ph¸t minh cña hä cã liªn quan ®Õn vi sinh vËt hoÆc dïng vi sinh vËt kh«ng
thÓ phæ biÕn réng r·i. Trong khi sè n−íc ngµy cµng t¨ng lªn, thñ tôc xin b»ng ph¸t minh kh«ng
nh÷ng ®ßi hái ph¶i ®iÒn vµo mét b¶ng m« t¶ ph¸t minh mµ cßn yªu cÇu ph¶i ký göi mÉu cña vi
sinh vËt t¹i mét c¬ quan ph¸p lý chuyªn m«n. §iÒu ®ã thËt lµ phøc t¹p vµ tèn kÐm khi thñ tôc
nµy ®−îc lÆp ®i lÆp l¹i ë n−íc nµy vµ n−íc kh¸c. Çc bªn cña HiÖp −íc nµy ®ång ý r»ng viÖc ký
göi mÉu ë bÊt kú mét c¬ quan ký göi quèc tÕ lµ ®ñ, bÊt kÓ lµ c¬ quan ký göi ®ã n»m ë ®©u.
Xem thªm intellectual property.
Buffer stocks: Kho ®Öm
Mét c¬ cÊu ®−îc thiÕt lËp theo mét sè hiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ ®Ó t¸c ®éng vµ æn ®Þnh gi¸
cña hµng ho¸. Kho ®Öm sÏ ®−îc ®−a ra b¸n khi gi¸ v−ît qu¸ møc gi¸ ®· ®ù¬c x¸c ®Þnh tr−íc, vµ
®−îc tÝch tr÷ khi gi¸ tr−ît xuèng d−íi møc gi¸ ®· ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc ph¶n ¶nh gi¸ hiÖn t¹i cña
thÞ tr−êng. Kho ®Öm cã thÓ ho¹t ®éng tèt khi nh÷ng biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶ xÈy ra trong thêi gian
ng¾n vµ khi gi¸ cao Ýt nhiÒu c©n b»ng víi gi¸ thÊp trong mét thêi gian hîp lý. Khung gi¸ do
hiÖp ®Þnh nªu ra th«ng th−êng ®−îc kÕt cÊu sao cho ng−¬× phô tr¸ch kho cÇn ph¶i mua khi gi¸
xuèng ®Õn møc thÊp nhÊt trong khung gi¸ víi gi¶ thiÕt r»ng cã s½n nguån vèn ®Ó mua. Sau ®ã
lµ mét khung gi¸ ®Ó ng−êi phô tr¸ch cã thÓ mua trªn c¬ së triÓn väng th−¬ng m¹i, nguån vèn
s½n cã, kh¶ n¨ng chøa cña kho v.v... T¹i thêi ®iÓm gi¸ cao h¬n, ng−êi phô tr¸ch cã thÓ b¸n vµ
quyÕt ®Þnh ®ã phô thuéc vµo mét sè ®iÓm cÇn xem xÐt. Mét khi gi¸ hµng ho¸ ®· lªn ®Õn ®Ønh
cao nhÊt cña khung gi¸ ®· nªu trong hiÖp ®Þnh, ng−êi phô tr¸ch cÇn ph¶i b¸n ra, gi¶ ®Þnh r»ng
lóc ®ã trong kho cã hµng. Ng−êi ta cã ý ®Þnh ®Ó kho ®Öm ho¹t ®éng trªn c¬ së tù trang tr¶i vÒ
tµi chÝnh. L−îng tèi ®a cña hµng ho¸ trong kho vµ çch tµi trî cho nã lµ vÊn ®Ò th−êng hay bÊt
®ång, g©y tranh c·i. Nh÷ng ng−êi ñng hé quy chÕ nµy cho r»ng viÖc ho¹t ®éng mét Kho ®Öm
lín so víi kh¶ n¨ng cña thÞ tr−êng vµ cã mét nguån vèn lín cã thÓ ®iÒu tiÕt thÞ tr−êng dÔ dµng
h¬n so víi mét kho nhá víi nguån tµi chÝnh nhá. Nh−ng ®iÒu hµnh còng tèn kÐm h¬n nhiÒu.
Tuy nhiªn trong tr−êng hîp cung cÇu thay ®æi liªn tôc, ®é lín cña ho¹t ®éng cã lµm cho viÖc
®iÒu chØnh dÔ dµng h¬n th× kh«ng ®−îc râ rµng l¾m. Trong thùc tÕ, thµnh c«ng cña çc tho¶
thuËn kho ®Öm chØ cã tÝnh t¹m thêi v× çc tho¶ thuËn nµy th−êng kh«ng ®ñ linh ho¹t ®Ó xö lý
víi çc thay ®æi thÞ tr−êng dµi h¹n. Trªn thùc tÕ, çc tho¶ thuËn ®ã cã thÓ lµm c¶n trë viÖc ®iÒu
chØnh c¬ cÊu. Mét vÊn ®Ò ®Æc biÖt ph¸t sinh khi gi¸ thÊp trong thêi gian dµi vµ ®ång thêi çc
nhµ s¶n xuÊt kh«ng ®−îc khuyÕn khÝch h¹n chÕ s¶n xuÊt. NghÜa vô tiÕp tôc mua cã thÓ lµm cho
çc kho ®Öm bÞ ph¸ s¶n. NÕu nh− khung gi¸ cho phÐp çc kho mua hoÆc b¸n lµ qu¸ réng th×
hiÖu qu¶ cña hiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ nh− lµ mét c«ng cô ®Ó can thiÖp vµo thÞ tr−êng bÞ gi¶m
®i rÊt nhiÒu. Tuy nhiªn, nãi chung, kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña kho ®Öm lµm cho ng−êi ta thÊt väng.
Xem thªm commodity policy, Common Fund vµ Integrated Programme for Commodities.
Building-block approach: Çch tiÕp cËn x©y dùng khèi
Mét thuËt ng÷ ®−îc sö dông trong viÖc ph©n tÝch khu vùc th−¬ng m¹i tù do. X©y dùng khèi cã
thÓ diÔn ra ë hai cÊp. Thø nhÊt, chóng cã thÓ lµ çc yÕu tè quyÕt ®Þnh cuèi cïng ®Ó t¹o nªn hiÖp
®Þnh th−¬ng m¹i tù do. T− t−ëng chñ ®¹o lµ mét sè yÕu tè dÔ dµng, vÝ dô nh− çc ho¹t ®éng t¹o
®iÒu kiÖn thuËn lîi cho th−¬ng m¹i, cã thÓ ®−îc gi¶i quyÕt ®Çu tiªn ®Ó x©y dùng lßng tin. Çc
quy ®Þnh vÒ kinh tÕ khã kh¨n h¬n cã thÓ sÏ ®−a vµo sau. Thø hai, çc khu vùc th−¬ng m¹i tù do
®−îc ®¸nh gi¸ nh− çc viªn ®¸ x©y dùng cña hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. Çc khu vùc
riªng lÎ cã thÓ kÕt hîp víi nhau ®Ó lo¹i bá çc rµo c¶n th−¬ng m¹i gi÷a çc khu vùc réng lín
h¬n. B»ng chøng vÒ viÖc nµy cho ®Õn nay lµ ch−a cã kÕt qu¶. Xem thªm stumbling blocks.
Burden-sharing: Chia sÎ g¸nh nÆng
- 37 -
§Ò xuÊt cho r»ng gi¸ cña çc biÖn ph¸p th−¬ng m¹i míi nªn ®−îc chia sÎ cho mét nhãm cµng
nhiÒu cµng tèt çc n−íc bÞ ¶nh h−ëng. Mét sè n−íc còng sö dông thuËt ng÷ nµy khi hä coi tù do
ho¸ th−¬ng m¹i lµ mét d¹ng g¸nh nÆng. Chia sÎ g¸nh nÆng kh«ng gièng víi t−¬ng hç, ®ßi hái
çc hµnh ®éng t−¬ng tù tõ çc thµnh viªn kh¸c, nh−ng ®«i lóc nã còng cã nghÜa gÇn víi t−¬ng
hç.
Buy American Act: §¹o luËt mua hµng Mü
Mét ®¹o luËt cña Hoa Kú ®· ®−îc th«ng qua n¨m 1933 ®Ó ®¶m b¶o r»ng: (a) chØ nh÷ng hµng
ho¸, nguyªn liÖu, vËt t− ®· gia c«ng hoÆc ch−a gia c«ng ®−îc s¶n xuÊt trªn ®Êt Hoa Kú lµ ®−îc
phÐp mua ®Ó sö dông c«ng céng; (b) trong tr−êng hîp x©y dùng çc khu khµ c«ng céng vµ çc
c«ng tr×nh c«ng céng th× chØ nh÷ng hµng ho¸, nguyªn liÖu vµ vËt t− s¶n xuÊt t¹i Hoa Kú lµ cã
thÓ ®−îc sö dông ë tÊt c¶ çc c«ng ®o¹n trong qu¸ tr×nh x©y dùng. §¹o luËt kh«ng ¸p dông ®èi
víi hµng ho¸ sö dông bªn ngoµi Hoa Kú, kh«ng s¶n xuÊt t¹i Hoa Kú hoÆc ®−îc mua ®Ó sö dông
trong Khu vùc kªnh ®µo Panama. Còng cã mét sè ngo¹i lÖ kh¸c bao gåm c¶ ngo¹i lÖ trong ®ã
lîi Ých c«ng céng cã thÓ ®ßi hái ng−îc l¹i hoÆc chi phÝ cã thÓ kh«ng hîp lý nÕu nh− çc nguyªn
liÖu cña Hoa Kú ®−îc sö dông. Çc n−íc thµnh viªn cña HiÖp ®Þnh vÒ mua s¾m cña chÝnh phñ
cña WTO ®Òu ®−îc miÔn trõ kh¸ nhiÒu khÝa c¹nh cña viÖc thùc hiÖn LuËt nµy. NhiÒu bang cña
Hoa Kú ®Òu cã LuËt mua hµng Mü cña hä. Xem thªm buy-local policies.
Buy local policies: Çc chÝnh s¸ch mua t¹i ®Þa ph−¬ng
Mét çch ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho çc nhµ s¶n xuÊt trong n−íc cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch
vô theo çc quy t¾c mua s¾m cña chÝnh phñ ë mét sè n−íc. Çc chÝnh s¸ch nµy th−êng ®ùîc thÓ
hiÖn d−íi d¹ng mét kho¶n −u ®·i cho çc s¶n phÈm ®−îc s¶n xuÊt ngay trong n−íc m×nh,
nh−ng ®«i khi çc chÝnh s¸ch nµy cã thÓ giíi h¹n thµnh viÖc chØ mua t¹i ®Þa ph−¬ng nÕu nh− tÊt
c¶ çc ®iÒu kiÖn kh¸c lµ nh− nhau. ChÝnh s¸ch mua t¹i ®Þa ph−¬ng ®«i khi ®−îc dïng ®Ó ®Èy
m¹nh nÒn c«ng nghiÖp trong n−íc. Çc chÝnh s¸ch t−¬ng tù ¸p dông cho çc lÜnh vùc ngoµi viÖc
mua s¾m cña chÝnh phñ cã thÓ sÏ vi ph¹m nghÜa vô ®·i ngé quèc gia.
Cabotage: Néi hµnh

DÞch vô hµng h¶i hay hµng kh«ng nèi gi÷a çc c¶ng vµ s©n bay néi ®Þa. T¹i hÇu hÕt çc n−íc,
çc dÞch vô nµy ®−îc dµnh cho çc tÇu thuû hoÆc cho m¸y bay do ®Þa ph−¬ng së h÷u vµ ®¨ng
ký. Thuû thñ, phi hµnh ®oµn cÇn ph¶i thuª theo çc ®iÒu kiÖn tuyÓn dông t¹i ®Þa ph−¬ng. T¹i
Hoa Kú, çc tÇu thuû cung cÊp dÞch vô còng ph¶i ®−îc ®ãng t¹i çc x−ëng ®ãng tÇu trong n−íc.
Xem thªm freedom of the air vµ Jones Act.
Cairns Group: Nhãm Cairns
Mét nhãm gåm 15 n−íc bu«n b¸n n«ng s¶n nh− Argentina, Australia, Brazil, Canada, Chile,
Colombia, Fiji, Hungary, Indonesia, Malaysia, Paraguay, Philippines, New Zealand, Th¸i-lan
vµ Uruguay. Nhãm nµy ®−îc thµnh lËp n¨m 1986 t¹i cuéc häp cÊp Bé tr−ëng ë Cairns,
Australia ®Ó ®èi phã víi viÖc ch©u ¢u ph¶n ®èi gi¶m thuÕ çc mÆt hµng n«ng nghiÖp trong çi
sau nµy trë thµnh Vßng Uruguay. Nhãm nµy tù thµnh lËp nh− lµ lùc l−îng thø ba trong n«ng
nghiÖp (cïng víi Liªn minh Ch©u ¢u vµ Hoa Kú) vµ ch¾c ch¾n sÏ lµ ®èi t¸c chiÕn l−îc trong
WTO. Xem thªm vÒ Agreement on Agriculture vµ agriculture and the GATT.
Calvo doctrine: Häc thuyÕt Calvo

Mét häc thuyÕt ngù trÞ trong hÖ thèng ph¸p lý cña ch©u Mü La-tinh. Häc thuyÕt cho r»ng ng−êi
n−íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ çc nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi, kh«ng ®uîc quyÒn t×m kiÕm b¶o hé tõ chÝnh
- 38 -
phñ cña hä v−ît qu¸ møc b¶o hé dµnh cho c«ng d©n cña n−íc chñ nhµ. Nãi çch kh¸c, häc
thuyÕt lo¹i trõ mäi ®Ò xuÊt dµnh sù ®èi xö ®Æc biÖt cho çc nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi. Thùc tÕ häc
thuyÕt ®· ng¨n c¶n çc n−íc theo ®uæi nã ký kÕt nh÷ng hiÖp −íc b¶o hé ®Çu t− vµ do ®ã nã cã
¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi dßng ®Çu t−. Häc thuyÕt nµy ®−îc mang tªn TiÕn sÜ Carlos Calvo, mét
luËt s− vµ nhµ ngo¹i giao Argentina, ng−êi lÇn ®Çu tiªn tr×nh bÇy n¨m 1868.
Canada - Administration of the Foreign Investment Review Act: §iÒu hµnh LuËt rµ so¸t
®Çu t− n−íc ngoµi cña Canada
Xem FIRA panel.
Canada - Import, distribution and sale of certain alcoholic drinks by provincial
marketing agencies: ViÖc nhËp khÈu, ph©n phèi vµ b¸n mét sè ®å uèng cã cån cña çc ®¹i
lý tiÕp thÞ ë çc tØnh cña Canada
Xem second beer panel.
Canada - Measures affecting exports of unprocessed herring and salmon: Çc biÖn ph¸p
¶nh h−ëng tíi xuÊt khÈu ç trÝch vµ ç håi ch−a chÕ biÕn cña Canada
Xem herring vµ salmon.
Canada-United States Free Trade Agreement: HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i tù do Hoa Kú -
Canada (CUSFTA hoÆc CUSTA)
§−îc ký ngµy 2/1/1988. HiÖp ®Þnh quy ®Þnh r»ng tÊt c¶ çc møc thuÕ gi÷a hai n−íc sÏ ph¶i lo¹i
bá vµo th¸ng 1/1998. Ng−ìng thÈm ®Þnh ®Çu t− n−íc ngoµi cña Canada ®· t¨ng lªn tõ 5 triÖu
®«-la Canada tíi 150 triÖu ®«-la Canada, nh−ng mét sè çc h¹n chÕ kh¸c vÒ ®Çu t− vÉn cßn tån
t¹i. HiÖp ®Þnh ®Ò cËp ®Õn çc dÞch vô nh−ng çc ®iÒu kho¶n vÒ vÊn ®Ò nµy kÐm tù do h¬n çc
®iÒu kho¶n vÒ hµng ho¸. §Õn nay HiÖp ®Þnh nµy hÇu nh− ®· bÞ NAFTA thay thÕ.
Canadian periodicals: T¹p chÝ Canada
Mét vô Hoa Kú kiÖn Canada t¹i WTO n¨m 1996. Canada ®· duy tr× mét lo¹t çc biÖn ph¸p
nh»m ng¨n cÊm viÖc nhËp khÈu mét sè t¹p chÝ n−íc ngoµi hoÆc cã lîi cho t¹p chÝ trong n−íc
th«ng qua viÖc ®¸nh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt vµ phÝ b−u ®iÖn thÊp. Mét yÕu tè quan träng cña çc
biÖn ph¸p nµy lµ nh»m b¶o vÖ çc ®Æc tr−ng v¨n ho¸ cña Canada. Th¸ng 6/1997, Ban héi thÈm
®· t×m thÊy nh÷ng b»ng chøng chèng l¹i Canada trong hÇu hÕt çc luËn ®iÓm, ®Æc biÖt liªn quan
®Õn nghÜa vô theo §iÒu III cña GATT (§·i ngé quèc gia) vµ §iÒu XI (Lo¹i bá chung çc h¹n
chÕ ®Þnh l−îng).
CANATA (Canada-Australia Trade Agreement): HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i Canada-
Australia
Ký n¨m 1960 vµ ®−îc söa ®æi n¨m 1973. HiÖp ®Þnh nµy kÕ thõa HiÖp ®Þnh n¨m 1931 ®Èy m¹nh
viÖc trao ®æi çc −u ®·i ®Õ chÕ. Bu«n b¸n −u ®·i song ph−¬ng ®· gi¶m sót nhiÒu, ph¶n ¸nh viÖc
suy gi¶m gi¸ trÞ cña −u ®·i trong bèi c¶nh gi¶m thuÕ quan chung. Xem thªm Imperial
preferences arrangement.
Cancun Summit: Héi nghÞ Th−îng ®Ønh Cancun
Cuéc häp cña 22 vÞ ®øng ®Çu Nhµ n−íc vµ ChÝnh phñ t¹i Cancun, Mexico n¨m 1981. Môc ®Ých
cña cuéc häp lµ t×m ra çch b¾t ®Çu l¹i cuéc ®èi tho¹i B¾c-Nam. Cuéc häp ®−îc tæ chøc trong
bÇu kh«ng khÝ thuËn lîi do b¶n b¸o ço Brandt xuÊt b¶n n¨m 1980 t¹o ra. MÆc dÇu cuéc häp
kÕt thóc víi kÕt qu¶ nhÊt trÝ râ rµng nh−ng nã trë thµnh thÊt b¹i trong viÖc ®¹t ®−îc môc tiªu
mµ nã ®· ®Æt ra. Còng gièng nh− tÊt c¶ çc s¸ng kiÕn B¾c-Nam kh¸c, cuéc häp kh«ng thÓ v−ît
qua ®−îc çc quan ®iÓm c¹nh tranh cña çc n−íc tham gia chÝnh liªn quan ®Õn çch tèt nhÊt ®Ó
thùc hiÖn bÊt kú mét biÖn ph¸p nµo ®· ®−îc ®Ò xuÊt.
Caribbean Basin Initiative (CBI): S¸ng kiÕn cña vïng lßng ch¶o Ca-ri-bª
- 39 -
Mét kÕ ho¹ch 12 n¨m cña Hoa Kú b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ 1/1/1984 theo LuËt phôc håi kinh tÕ
vïng lßng ch¶o Ca-ri-bª n¨m 1983 ®Ó ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn cña çc quèc gia vïng lßng ch¶o
Ca-ri-bª. §Õn nay HiÖp ®Þnh nµy ®· ®−îc gia h¹n thªm 10 n¨m n÷a. CBI më réng ph¹m vi miÔn
thuÕ cho tÊt c¶ çc s¶n phÈm cña vïng Ca-ri-bª trõ hµng dÖt, mét sè hµng b»ng da vµ mét sè
s¶n phÈm dÇu má. NhËp khÈu ®−êng phô thuéc vµo hÖ thèng h¹n ng¹ch, nh−ng ®−êng cña çc
n−íc Ca-ri-bª nhËp vµo Hoa Kú kh«ng ph¶i chÞu thuÕ. Xem thªm Alliance for Progress vµ
Enterprise for the Americas Initiative.
Caricom: Céng ®ång çc n−íc Ca-ri-bª
Thµnh lËp n¨m 1973 vµ bao gåm 14 n−íc thµnh viªn vïng Ca-ri-bª nh»m lo¹i bá tÊt c¶ çc lo¹i
thuÕ trong néi bé çc n−íc vïng Ca-ri-bª. Môc ®Ých hiÖn t¹i lµ muèn biÕn Caricom trë thµnh
mét thÞ tr−êng nhÊt thÓ vµo n¨m 1997. Çc n−íc thµnh viªn còng ®ång ý víi mét thÞ tr−êng néi
bé tù do vÒ dÞch vô hµng kh«ng.
Cartagena Agreement: HiÖp ®Þnh Cartagena
Xem Andean Pact.
Cartel
Mét tho¶ thuËn chÝnh thøc hoÆc kh«ng chÝnh thøc gi÷a çc h·ng ®Ó ®¹t ®−îc kÕt qu¶ cã lîi cho
çc h·ng cã liªn quan, nh−ng cã thÓ cã h¹i cho çc bªn kh¸c. Nh÷ng kÕt qu¶ nµy cã thÓ bao
gåm viÖc gi¶m bít c¹nh tranh gi÷a çc h·ng, tho¶ thuËn kh«ng c¹nh tranh vÒ gi¸, giíi h¹n s¶n
l−îng ®Çu ra cña çc h·ng thµnh viªn, çc tho¶ thuËn chia sÎ thÞ tr−êng, v.v... Çc ho¹t ®éng
nµy hîp ph¸p ®Õn møc ®é nµo phô thuéc vµo chÝnh s¸ch c¹nh tranh cña n−íc ®ã. Çc tho¶
thuËn cartel sÏ ®¹t hiÖu qu¶ nhÊt khi chØ cã mét sè Ýt h·ng thèng trÞ mét ho¹t ®éng nµo ®ã. Çc
tho¶ thuËn ®ã ®−îc chia thµnh cartel c«ng céng vµ cartel t− nh©n. Cartel c«ng lµ mét lo¹i cartel
trong ®ã chÝnh phñ thiÕt lËp vµ ®iÒu tiÕt çc quy t¾c v× çc lý do chÝnh s¸ch réng lín h¬n. §iÒu
nµy cã thÓ bao gåm viÖc chÊp nhËn cartel xuÊt khÈu nh»m t¨ng c−êng søc c¹nh tranh cho çc
h·ng trong n−íc. Mét vÝ dô cña viÖc nµy lµ LuËt Webb-Pomerene cña Hoa Kú. Cartel nhËp
khÈu th× Ýt gÆp h¬n, vµ trong nhiÒu tr−êng hîp çc c¬ quan chøc tr¸ch vÒ c¹nh tranh kh«ng chÊp
nhËn viÖc thiÕt lËp vµ ho¹t ®éng cña hä. Cartel c«ng còng cã thÓ ®−îc phÐp nh»m thóc ®Èy ®iÒu
chØnh c¬ cÊu. Cartel t−, hoÆc çc tho¶ thuËn gi÷a çc h·ng, trong nhiÒu tr−êng hîp chøa ®ùng
çc yÕu tè bÝ mËt, ®Æc biÖt nÕu nh− çc cartel nµy ®i ngùîc l¹i luËt ph¸p hoÆc cã thÓ dÉn ®Õn
t¨ng gi¸ cao h¬n ®èi víi ng−êi tiªu dïng. Xem thªm antitrust laws, rule of reason vµ trade and
competition policy.
Carve-out: T¹m miÔn trõ
Mét tho¶ thuËn gi÷a nh÷ng bªn tham gia ®µm ph¸n t¹m miÔn trõ trong thêi ®iÓm hiÖn t¹i mét
sè çc biÖn ph¸p hoÆc mét ho¹t ®éng kinh tÕ x¸c ®Þnh kh«ng ph¶i ¸p dông çc quy t¾c th−¬ng
m¹i míi hoÆc çc quy t¾c ®· ®−îc ®Ò nghÞ. Çc vÝ dô vÒ carve-out lµ viÖc miÔn trõ kh«ng ph¶i
thùc hiÖn çc quy t¾c cña GATS ®èi víi çc quyÒn hµng kh«ng song ph−¬ng vµ çc quy ®Þnh
thËn träng ¸p dông cho çc dÞch vô tµi chÝnh.
Cascading tariffs: Çc møc thuÕ t¨ng dÇn
Mét thuËt ng÷ ®«i khi dïng ®Ó m« t¶ sù leo thang thuÕ quan. Nã ph¶n ¶nh tËp qu¸n th−êng ®Æt
møc thuÕ thÊp ®èi víi çc bé phËn t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n cña mét s¶n phÈm hoµn chØnh vµ t¨ng
çc møc thuÕ theo møc ®é gia c«ng chÕ biÕn. Môc ®Ých cña nã lµ t¨ng gi¸ trÞ cña phÇn s¶n xuÊt
trong n−íc cµng nhiÒu cµng tèt.
Cassis de Dijon case: Vô Cassis de Dijon
Xem mutual recognition arrangements.
Causality: Nh©n qu¶
- 40 -
Sù tån t¹i cña mèi liªn quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a gia t¨ng nhËp khÈu vµ thiÖt h¹i nghiªm träng cña
nÒn c«ng nghiÖp trong n−íc hoÆc mèi ®e do¹ g©y thiÖt h¹i nghiªm träng. Çc n−íc thµnh viªn
WTO thùc hiÖn biÖn ph¸p tù vÖ hoÆc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ ph¶i thÓ hiÖn ®−îc r»ng viÖc
nhËp khÈu gia t¨ng dÉn ®Õn thiÖt h¹i lµ v× çc cam kÕt tù do ho¸ t¹i GATT
Ceiling bindings: Cam kÕt trÇn
Mét kh¸i niÖm trong WTO chØ viÖc rµng buéc tÊt c¶, hoÆc mét phÇn lín, çc møc thuÕ t¹i mét
møc ®· ®−îc ®Þnh s½n, th«ng th−êng víi mét phÇn ®Öm cao h¬n møc thuÕ suÊt ®ang ¸p dông.
Møc thuÕ rµng buéc th−êng lµ kÕt qu¶ cña ®µm ph¸n. Nh÷ng n−íc ®· cam kÕt møc thuÕ trÇn cã
nghÜa vô ph¸p lý kh«ng t¨ng çc møc thuÕ ®· rµng buéc nµy. Xem thªm bindings (goods) vµ
peak tariffs.
Central African Custom and Economic Union: Liªn minh Kinh tÕ vµ H¶i quan Trung Phi
Th−êng ®−îc gäi lµ UDEAC, viÕt t¾t cña tªn b»ng tiÕng Ph¸p. §−îc thµnh lËp n¨m 1964 víi
môc ®Ých cuèi cïng lµ chuyÓn thµnh mét thÞ tr−êng chung. Çc thµnh viªn cña Liªn minh nµy
lµ Cameroon, Céng hoµ Trung Phi, Chad, Congo, Ghi-nª xÝch ®¹o vµ Gabon. Ban Th− ký cña
UDEAC ®Æt t¹i Bangui, Céng hoµ Trung Phi.
Central European Free Trade Agreement (CEFTA): HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i tù do Trung
¢u
§−îc thµnh lËp th¸ng 3/1993, çc thµnh viªn bao gåm Céng hoµ SÐc, Hungary, Ba-lan,
Slovakia vµ Slovenia. HÇu hÕt çc møc thuÕ sÏ ®−îc lo¹i bá gi÷a çc bªn vµo n¨m 1997, nh−ng
®Ých thêi gian cho çc lÜnh vùc nh¹y c¶m lµ n¨m 2001.
Centrally-planned economies (CPE): Çc nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung
Tªn gäi ®−îc dïng cho ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 1980 hoÆc ®Çu nh÷ng n¨m 1990 cho çc n−íc
Trung vµ §«ng ¢u, Liªn X«, Trung Quèc, ViÖt Nam vµ mét sè n−íc kh¸c trong ®ã çc ho¹t
®éng kinh tÕ ®−îc dùa trªn kÕ ho¹ch hµng n¨m th«ng th−êng do mét c¬ quan gièng nh− Uû ban
kÕ ho¹ch Nhµ n−íc so¹n th¶o. Nh÷ng n−íc nµy cßn ®−îc gäi lµ nh÷ng nÒn kinh tÕ phi thÞ
tr−êng. §a sè çc n−íc cã nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung ®· chuyÓn thµnh nÒn kinh tÕ thÞ
tr−êng hoÆc ®ang trong qu¸ tr×nh h−íng tíi môc tiªu ®ã. Xem thªm economies in transition.
CEPAL
Xem Economic Commision for Latin America and the Caribbean.
CEPT (Common Effective Preferential Tariff): Ch−¬ng tr×nh −u ®∙i thuÕ quan cã hiÖu lùc
chung
Mét c¬ chÕ ®−îc thiÕt lËp cho AFTA ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu gi¶m thuÕ cßn tõ 0% ®Õn 5% cho
th−¬ng m¹i néi bé trong ASEAN, lóc ®Çu dù ®Þnh thùc hiÖn trong 15 n¨m (nay ®· gi¶m xuèng
cßn 10 n¨m). ViÖc gi¶m thuÕ ®−îc thùc hiÖn theo ch−¬ng tr×nh gi¶m nhanh (môc tiªu ®¹t ®−îc
vµo n¨m 2000) hoÆc ch−¬ng tr×nh gi¶m thuÕ b×nh th−êng (môc tiªu ®¹t ®−îc vµo n¨m 2003)
phô thuéc vµo lo¹i s¶n phÈm. Xem thªm sensitive list vµ temporary exclusion list.
CER - Closer Economic Relations: HiÖp ®Þnh Hîp t¸c kinh tÕ chÆt chÏ h¬n gi÷a Australia
vµ New Zealand
Xem ANZCERTA.
CER-AFTA
Xem AFTA-CER.
CER Protocol on Trade in Service: NghÞ ®Þnh th− cña CER vÒ th−¬ng m¹i trong dÞch vô
Xem ANZCERTA Protocol on Trade in Service.
Certificate of origin: Chøng nhËn xuÊt xø
- 41 -
Mét lo¹i tµi liÖu chøng nhËn b»ng v¨n b¶n n−íc xuÊt xø cña hµng ho¸ nhËp khÈu. §©y lµ mét
khÝa c¹nh qu¶n lý cña quy chÕ xuÊt xø. ViÖc ®ßi hái vÒ chøng nhËn xuÊt xø cã thÓ dïng lµm rµo
c¶n ®èi víi th−¬ng m¹i quèc tÕ. Çc thµnh viªn cña GATT ®· ®ång ý tõ ®Çu n¨m 1953 r»ng çc
giÊy chøng nhËn xuÊt xø chØ cÇn sö dông trong çc tr−êng hîp kh«ng thÓ thiÕu ®−îc.
Chaebol enterprises: Çc c«ng ty lín mang tÝnh chÊt gia ®×nh ë Hµn Quèc
Çc h·ng lín cña Hµn Quèc sau chiÕn tranh. §Æc tr−ng cña çc h·ng nµy lµ do mét gia ®×nh
lµm chñ së h÷u, viÖc kiÓm so¸t tËp trung thËm chÝ cßn kÐo dµi tíi thÕ hÖ thø hai hoÆc thø ba cña
çc «ng chñ. Çc h·ng nµy cã nhiÒu −u thÕ ®Æc biÖt trong lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ x©y dùng. Tû
träng cña çc c«ng ty chaebol trong tæng s¶n l−îng kinh tÕ toµn quèc tá ra ngµy cµng suy gi¶m
kÓ tõ nh÷ng n¨m 1970, nh−ng hä vÉn cßn lµ nh÷ng trô cét kinh tÕ lín.
Change in tariff heading: Thay ®æi ®Ò môc thuÕ quan
Mét nguyªn t¾c dïng trong viÖc ¸p dông quy chÕ xuÊt xø. Nguyªn t¾c ®ã quy ®Þnh r»ng mét
mÆt hµng s¶n xuÊt t¹i n−íc A b»ng nh÷ng nguyªn liÖu cã nguån gèc tõ n−íc B ®−îc coi lµ s¶n
phÈm cña n−íc A nÕu s¶n phÈm ®ã ®−îc chÕ t¹o thµnh mét s¶n phÈm rÊt kh¸c biÖt. ViÖc ph©n
lo¹i danh môc thuÕ quan ®−îc sö dông lµ HÖ thèng hµi hoµ. Xem thªm substantial
transformation.
Charter for an International Trade Organization: HiÕn ch−¬ng vÒ Tæ chøc Th−¬ng m¹i
quèc tÕ
Xem Havana Charter.
Charter of Economic Rights and Duties of States: HiÕn ch−¬ng vÒ quyÒn vµ nghÜa vô kinh
tÕ cña çc quèc gia
Mét s¸ng kiÕn do UNCTAD III (1972) ®Ò x−íng bÒ ngoµi lµ nh»m môc ®Ých b¶o vÖ quyÒn kinh
tÕ cña tÊt c¶ çc n−íc nh−ng thùc chÊt lµ ®Èy m¹nh thay ®æi ®Þa vÞ thÊp h¬n cña nh÷ng n−íc
®ang ph¸t triÓn trong hÖ thèng kinh tÕ quèc tÕ. HiÕn ch−¬ng dù th¶o, ban ®Çu cã ý ®Þnh rµng
buéc çc bªn vµ trë thµnh mét bé phËn cña luËt quèc tÕ, ®· ®−îc §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc
th«ng qua theo NghÞ quyÕt sè 3281 (XXIX) th¸ng 12 n¨m 1974. HiÕn ch−¬ng cã 34 ®iÒu kho¶n
®−îc gép thµnh 4 ch−¬ng. Ch−¬ng I gåm 15 nguyªn t¾c sÏ ®iÒu tiÕt çc vÊn ®Ò c¬ b¶n cña quan
hÖ kinh tÕ quèc tÕ gi÷a çc quèc gia. §ã lµ: (a) chñ quyÒn, thèng nhÊt l·nh thæ vµ ®éc lËp vÒ
chÝnh trÞ cña çc quèc gia; (b) b×nh ®¼ng vÒ chñ quyÒn cña tÊt c¶ çc quèc gia vµ kh«ng x©m
l−îc; (c) kh«ng can thiÖp lÉn nhau; (d) quyÒn lîi b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi; (e) cïng tån t¹i
trong hoµ b×nh; (f) quyÒn b×nh ®¼ng vµ tù quyÕt cña çc d©n téc; (g) gi¶i quyÕt hoµ b×nh çc bÊt
®ång; (h) söa ®æi l¹i nh÷ng bÊt c«ng do ¸p lùc hoÆc t−íc ®o¹t cña mét quèc gia nh÷ng ph−¬ng
tiÖn tù nhiªn cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn b×nh th−êng cña nã; (i) hoµn thµnh çc nghÜa vô quèc tÕ
mét çch trung thùc; (k) t«n träng quyÒn con ng−êi vµ quyÒn tù do c¬ b¶n; (l) kh«ng cè t×m
çch giµnh quyÒn b¸ chñ vµ ph¹m vi ¶nh h−ëng; (m) t¨ng c−êng c«ng lý x· héi quèc tÕ; (n) hîp
t¸c quèc tÕ cho ph¸t triÓn; (o) cho më ®−êng tù do ra biÓn ®èi víi nh÷ng n−íc kh«ng cã biÓn
trong ph¹m vi khu«n khæ cña nh÷ng nguyªn t¾c nµy. Ch−¬ng II gåm 28 ®iÒu kho¶n m« t¶ çc
quyÒn vµ nghÜa vô vÒ kinh tÕ cña çc quèc gia. NhiÒu ®iÒu kho¶n cã nghÜa râ rµng, nh−ng trong
nhiÒu tr−êng hîp, còng kh«ng dÔ dµng t×m ®−îc nghÜa chÝnh x¸c. ViÖc kh¼ng ®Þnh r»ng mçi
nhµ n−íc ®Òu cã quyÒn tham gia vµo th−¬ng m¹i quèc tÕ khã cã thÓ ph¶n ®èi ®−îc. G©y bÊt
®ång nhiÒu h¬n lµ quyÒn liªn kÕt cña nh÷ng nhµ s¶n xuÊt nh÷ng hµng ho¸ s¬ cÊp trong nh÷ng
tæ chøc thùc hiÖn cÊm vËn trong luËt quèc tÕ ®èi víi cartel cña nh÷ng nhµ s¶n xuÊt. NghÜa vô
®ãng gãp cho sù ph¸t triÓn cña th−¬ng m¹i hµng ho¸ quèc tÕ th«ng qua viÖc ký kÕt çc hiÖp
®Þnh ®a ph−¬ng dµi h¹n vÒ hµng ho¸ còng lµ mét vÊn ®Ò. MÆt kh¸c, nghÜa vô hîp t¸c trong viÖc
tù do ho¸ vµ më réng th−¬ng m¹i quèc tÕ mÆc dï ®−îc n©ng cao lªn nhiÒu b»ng çc biÖn ph¸p
cã lîi cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, ngµy nay cã thÓ dÔ chÊp nhËn h¬n so víi n¨m 1974. Çc
®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn gi¶i trõ qu©n bÞ vµ chñ nghÜa Apartheid lµ sù ph¶n ¶nh t×nh h×nh
chÝnh trÞ thêi gian ®ã. Ch−¬ng III chi tiÕt ho¸ trong 2 ch−¬ng nh÷ng tr¸ch nhiÖm chung cña çc
quèc gia ®èi víi céng ®ång quèc tÕ tøc lµ gi÷a çc quèc gia ®èi víi nhau. §¸y biÓn vµ thÒm lôc
®Þa v−ît qu¸ giíi h¹n ph¸p lý quèc gia còng nh− çc nguån tµi nguyªn trong ®ã ®−îc coi lµ di
- 42 -
s¶n chung cña nh©n lo¹i. ViÖc b¶o vÖ m«i tr−êng ®−îc coi lµ tr¸ch nhiÖm cña tÊt c¶ çc quèc
gia. Ch−¬ng IV bao gåm çc quy ®Þnh cuèi cïng trong 4 ®iÒu kho¶n bao gåm c¶ quan niÖm
r»ng sù thÞnh v−îng cña céng ®ång quèc tÕ nãi chung phô thuéc vµo sù thÞnh v−îng cña tõng
thµnh viªn céng ®ång. §a sè çc n−íc ph¸t triÓn bá phiÕu tr¾ng hoÆc biÓu quyÕt chèng l¹i HiÕn
ch−¬ng. Nh÷ng n−íc tõ chèi ñng hé HiÕn ch−¬ng lo ng¹i r»ng HiÕn ch−¬ng kh«ng bao gåm
mét cam kÕt ®èi víi luËt quèc tÕ hoÆc mét tham chiÕu cã liªn quan ®Õn luËt quèc tÕ. Nãi çch
kh¸c, HiÕn ch−¬ng ®· dµnh cho nhiÒu quyÒn lóc ký kÕt nh−ng nh÷ng quyÒn nµy kh«ng c©n
xøng víi nghÜa vô ®èi víi çc n−íc kh¸c. HiÕn ch−¬ng cã thÓ cho phÐp quyÒn t−íc ®o¹t vµ båi
th−êng theo nh− luËt trong n−íc. §· cã nhiÒu tranh luËn ®Ó ph¸t triÓn ®Þa vÞ ph¸p lý cña HiÕn
ch−¬ng nh−ng nã bÞ phai nh¹t dÇn kh«ng cßn lµ mét vÊn ®Ò quèc tÕ n÷a. Mét sè cã quan ®iÓm
r»ng mÆc dï HiÕn ch−¬ng kh«ng mang l¹i ®−îc çc thay ®æi trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ
nh−ng vÊn ®Ò tranh c·i vÒ nã cho thÊy r»ng mèi quan t©m cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn sÏ ®−îc
l−u ý h¬n trong t−¬ng lai. Xem thªm Global Negotiations, New International Economic Order
vµ North-South dialogue.
Chicago Convention: C«ng −íc Chicago
C«ng −íc Hµng kh«ng d©n dông quèc tÕ, ký n¨m 1944 víi môc ®Ých ®Èy m¹nh mét quy chÕ vÒ
dÞch vô hµng kh«ng quèc tÕ an toµn vµ trËt tù. Çc ®iÒu kho¶n cña nã ®iÒu tiÕt viÖc ph©n chia
çc th−¬ng quyÒn song ph−¬ng, mét ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña hÖ thèng hµng kh«ng toµn cÇu. C«ng
−íc do Tæ chøc Hµng kh«ng d©n dông quèc tÕ (ICAO) cã trô së t¹i Montreal, ®iÒu hµnh thùc
hiÖn. Xem thªm freedoms of the air vµ open-skies agreements
Chicken War: ChiÕn tranh gµ
Mét thêi kú c¨ng th¼ng trong bu«n b¸n gi÷a Hoa Kú vµ Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u kÐo dµi tõ
th¸ng 7/1962 ®Õn th¸ng 1/1964, do ®ã phñ bãng ®en lªn giai ®o¹n ®Çu Vßng Kenedy. Nã ®· lµm
næ ra viÖc më réng çc biÕn thu ®èi víi gia cÇm theo ChÝnh s¸ch N«ng nghiÖp chung lµm t¨ng
gÊp 3 lÇn chi phÝ nhËp khÈu cña §øc. Sù kiÖn nµy ®· dÉn ®Õn viÖc suy gi¶m nhanh chãng vµ
m¹nh mÏ trong viÖc xuÊt khÈu gia cÇm cña Hoa Kú sang §øc mÆc dï cho ®Õn thêi gian ®ã çc
nhµ xuÊt khÈu Hoa Kú ®· rÊt thµnh c«ng trong viÖc nµy. §· cã nh÷ng khiÕu n¹i vµ ph¶n khiÕu
n¹i ®ßi båi th−êng. ViÖc thiÕt lËp mét ban héi thÈm gåm çc chuyªn gia do GATT thùc hiÖn
th¸ng 11/1963 ®· t¹o ra ®−îc c¬ së cho mét gi¶i ph¸p. C¶ hai bªn ®· chÊp nhËn r»ng bu«n b¸n
vÒ gia cÇm trÞ gi¸ 26 triÖu ®«-la ®· bÞ ¶nh h−ëng. §Ó c©n b»ng, Hoa Kú ®¸nh thuÕ nhËp khÈu bæ
sung ¶nh h−ëng chñ yÕu ®Õn r−îu cognac cña Ph¸p, xe t¶i cña §øc vµ dextrin vµ tinh bét cña
Hµ-lan, nh− vËy ®¶m b¶o r»ng hµng ®éng tr¶ ®òa cña Hoa Kú cÇn ph¶i ®−îc çc thµnh viªn cña
Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u nhËn biÕt mét çch réng r·i h¬n. ¶nh h−ëng cña chiÕn tranh gµ vÞt
®èi víi phÇn cßn l¹i cña Vßng Kennedy lµ khã ®¸nh gi¸, ®Æc biÖt v× nã tiÕp theo mét sè thêi kú
khã kh¨n kh¸c. Tuy nhiªn, nã ®· nªu ra gîi ý ®èi víi vÊn ®Ò bu«n b¸n n«ng s¶n quèc tÕ g©y ra
tranh c·i ngµy cµng t¨ng mµ çc nhµ xuÊt khÈu cã kh¶ n¨ng ®ang gÆp ph¶i bëi v× ChÝnh s¸ch
N«ng nghiÖp chung tr−íc hÕt sÏ dÉn ®Õn ch©u ¢u tù cung tù cÊp vµ sau ®ã dÉn ®Õn viÖc trî cÊp
xuÊt khÈu ®èi víi nhiÒu s¶n phÈm.
Chief supplier provision: §iÒu kho¶n vÒ nhµ cung cÊp chñ lùc
Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh cña Ch−¬ng tr×nh çc HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i t−¬ng hç cña
Hoa Kú. Ch−¬ng tr×nh nµy quy ®Þnh r»ng kh«ng cã −u ®·i vÒ thuÕ cho bÊt kú n−íc nµo nÕu nh−
n−íc ®ã kh«ng ph¶i lµ n−íc cung cÊp chñ lùc vÒ s¶n phÈm ®ã. Ng−êi ta cã ý ®Þnh sö dông ®iÒu
kho¶n ®ã ®Ó gi÷ duy tr× søc m¹nh ®µm ph¸n mÆc c¶ cña Hoa Kú víi çc n−íc sÏ ký kÕt hiÖp
®Þnh th−¬ng m¹i t−¬ng hç sau khi ¸p dông viÖc c¾t gi¶m tr−íc ®©y ®èi víi çc ®èi t¸c kh¸c cña
hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i theo çc quy t¾c tèi huÖ quèc. §iÒu kho¶n vÒ nhµ cung cÊp chñ lùc ®·
®−îc chuyÓn sang GATT d−íi h×nh thøc quyÒn çc nhµ cung cÊp chÝnh.
Child labour: Lao ®éng trÎ em
C«ng −íc sè 138 (C«ng −íc vÒ tuæi tèi thiÓu) cña Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ quy ®Þnh r»ng tuæi
tèi thiÓu ®Ó sö dông lao ®éng ë nh÷ng n−íc tham gia HiÖp −íc kh«ng ®−îc d−íi 15. Tuæi lao
®éng cã thÓ xuèng tíi 13 ®èi víi mét sè c«ng viÖc nhÑ vµ xuèng tíi 12 ®èi víi çc n−íc ®ang
- 43 -
ph¸t triÓn miÔn lµ viÖc sö dông lao ®éng kh«ng ¶nh h−ëng tíi viÖc häc hµnh cña trÎ em. C«ng
−íc sè 138 nh»m n©ng tuæi tèi thiÓu vµ KhuyÕn nghÞ sè 146 cña ILO gîi ý r»ng tuæi tèi thiÓu
®Ó sö dông lao ®éng nªn lµ 16. Xem thªm core labour standards vµ Harkin Bill.
Chinese Economic Area: Khu vùc Kinh tÕ Trung Hoa
ThuËt ng÷ ®«i khi ®−îc dïng ®Ó chØ mét khu vùc bao gåm n−íc Céng hoµ Nh©n d©n Trung
Hoa, Hång K«ng, §µi-loan.
Chinese Taipei
Tªn chÝnh thøc cña §µi-loan trong APEC vµ WTO.
CHOGM (Commonwealth Heads of Government Meeting): Héi nghÞ Nguyªn thñ çc
n−íc thuéc khèi ThÞnh v−îng chung
Çc vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i th−êng ®−îc ®Æt ra trong ch−¬ng tr×nh nghÞ sù nh−ng
cuéc häp nµy kh«ng cã vai trß ra quyÕt ®Þnh. CHOGRM (Héi nghÞ Nguyªn thñ çc n−íc thuéc
khèi ThÞnh v−îng chung trong khu vùc) bao gåm çc ®¹i diÖn cña çc n−íc thµnh viªn trong
khèi ThÞnh v−îng chung ë Khu vùc ch©u ¸ - Th¸i b×nh d−¬ng.
CIPEC (Intergovernmental Council of Copper Exporting Countries): Héi ®ång liªn chÝnh
phñ cña çc n−íc xuÊt khÈu ®ång
§−îc thµnh lËp n¨m 1967 ®Ó phèi hîp c«ng t¸c nghiªn cøu vµ trao ®æi th«ng tin, bao gåm c¶
thèng kª, gi÷a çc n−íc thµnh viªn. Thµnh viªn chÝnh thøc gåm çc n−íc Chile, Indonesia,
Peru, Zaire vµ Zambia. Australia vµ Papua New Guinea lµ çc thµnh viªn dù thÝnh, tr−íc ®©y
Nam-t− còng vËy.
Circumvention: L¶ng tr¸nh
ThuËt ng÷ ®−îc dïng cho nh÷ng cè g¾ng ®Ó trèn tr¸nh çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸, nh−ng nã
còng cã thÓ dïng ®Ó chØ viÖc tr¸nh quy chÕ xuÊt xø, v.v... Nã bao gåm viÖc c¶i trang xuÊt xø
thùc cña s¶n phÈm, ®«i khi th«ng qua çc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chØ víi môc ®Ých cung cÊp çc
b»ng chøng ®ñ ®Ó ®¸p øng çc yªu cÇu cña hiÖp ®Þnh. Çc ho¹t ®éng nµy ®−îc xÕp vµo lo¹i çc
ho¹t ®éng tuèc-n¬-vÝt. Xem thªm anti-circumvention.
CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and
Flora): C«ng −íc quèc tÕ vÒ th−¬ng m¹i çc chñng lo¹i ®éng thùc vËt hoang d∙ quý hiÕm
§· ký kÕt n¨m 1973 d−íi sù b¶o trî cña Liªn minh quèc tÕ vÒ b¶o tån tù nhiªn vµ tµi nguyªn
(IUCN). C«ng −íc b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ 1/7/1975. IUCN kh«ng ph¶i lµ mét bé phËn cña Liªn
hîp quèc nh−ng cã quan hÖ chÆt chÏ víi Liªn hîp quèc. C«ng −íc nµy ®iÒu tiÕt th−¬ng m¹i
quèc tÕ çc lo¹i ®éng vËt vµ c©y cèi hoang d·. C«ng −íc cÊm viÖc bu«n b¸n çc chñng lo¹i cã
nguy c¬ bÞ diÖt vong. C«ng −íc cho phÐp bu«n b¸n cã kiÓm so¸t çc chñng lo¹i mµ kh¶ n¨ng
tån t¹i kh«ng bÞ ®e do¹, nh−ng cã thÓ bÞ ®e do¹. Theo C«ng −íc nµy, viÖc bu«n b¸n sÏ ®−îc
thùc hiÖn th«ng qua mét hÖ thèng giÊy phÐp. Xem thªm trade and environment.
Civil aircraft code: LuËt m¸y bay d©n dông
Xem Agreement on Trade in Civil Aircraft.
Clayton Act: LuËt Clayton
LuËt chèng ®éc quyÒn cña Hoa Kú lÇn ®Çu tiªn ®−îc th«ng qua n¨m 1914. LuËt nh»m chèng l¹i
mét lo¹t çc ho¹t ®éng kinh doanh h¹n chÕ vµ ®Ó "ng¨n chÆn viÖc t¹o ra çc tê-rít, çc ©m m−u
vµ ®éc quyÒn khi míi ph«i thai vµ tr−íc khi hoµn thµnh". LuËt còng cho phÐp ®¸nh thuÕ gÊp 3
lÇn tæn thÊt. Nãi chung luËt ¸p dông ®èi víi ngo¹i th−¬ng, nh−ng mét sè ®iÒu kho¶n ®−îc giíi
h¹n cho viÖc bu«n b¸n gi÷a çc bang. Xem thªm competition policy, Robinson-Patman Act,
Sherman Act vµ Webb-Pomerene Act.
Cobden-Chevalier Treaty: HiÖp −íc Cobden-Chevalier
- 44 -
Mét hiÖp −íc th−¬ng m¹i ký kÕt n¨m 1860 gi÷a Anh vµ Ph¸p. Nã ®· ®−a viÖc ®·i ngé tèi huÖ
quèc trë thµnh phæ cËp ë ch©u ¢u.
COCOM (Coordinating Committee for Multilateral Export Controls): Uû ban ®iÒu phèi
kiÓm so¸t xuÊt khÈu ®a ph−¬ng
Lý do c¬ b¶n cho sù tån t¹i cña Uû ban xuÊt ph¸t tõ kiÕn nghÞ cña §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc
n¨m 1951 ®èi víi viÖc cÊm vËn viÖc giao çc "vò khÝ, ®¹n d−îc, ph−¬ng tiÖn chiÕn tranh, çc
nguyªn liÖu n¨ng l−îng nguyªn tö, x¨ng dÇu vµ çc hµng ho¸ sö dông cho viÖc s¶n xuÊt çc
ph−¬ng tiÖn chiÕn tranh" cho çc n−íc céng s¶n. N¨m 1958, danh môc çc mÆt hµng bÞ cÊm ®·
®−îc gi¶m chØ cßn ®èi víi çc hµng ho¸ chiÕn l−îc vµ sau ®ã ®· cã mét sè thay ®æi trong danh
môc çc mÆt hµng bÞ cÊm. Çc thµnh viªn cña COCOM bao gåm çc n−íc trong NATO (Tæ
chøc HiÖp −íc B¾c §¹i t©y d−¬ng) trõ Iceland vµ NhËt. Tho¶ −íc Wassenaar vÒ kiÓm so¸t xuÊt
khÈu ®èi víi vò khÝ th«ng th−êng vµ çc hµng ho¸ vµ çc c«ng nghÖ l−ìng dông, b¾t ®Çu cã
hiÖu lùc tõ ngµy 1/11/1996, ®· thay thÕ tho¶ thuËn COCOM.
Code-conditioned most-favour-nation treatment: §∙i ngé tèi huÖ quèc víi ®iÒu kiÖn cïng
tham gia mét hiÖp ®Þnh
T×nh huèng trong ®ã ®·i ngé tèi huÖ quèc chØ ®−îc dµnh cho çc thµnh viªn cña mét hiÖp ®Þnh
GATT hoÆc WTO. Mét vÝ dô cña viÖc nµy lµ HiÖp ®Þnh mua s¾m cña ChÝnh phñ cña WTO.
Xem thªm conditional most-favoured-nation treatment.
Code of Good Practice for the Preparation, Adoption and Application of Standards: LuËt
thùc hµnh cho viÖc chuÈn bÞ, th«ng qua vµ ¸p dông çc tiªu chuÈn
§iÒu kho¶n nµy n»m trong Phô lôc 3 cña HiÖp ®Þnh vÒ çc hµng rµo kü thuËt ®èi víi th−¬ng
m¹i cu¶ WTO. Çc c¬ quan tiªu chuÈn cña ChÝnh phñ Trung −¬ng cÇn ph¶i tu©n theo çc ®iÒu
kho¶n cña Bé LuËt nh−ng nã còng ®−îc ®Ó ngá cho çc c¬ quan cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng
hoÆc çc c¬ quan phi ChÝnh phñ. Bé LuËt bao gåm 14 ®iÒu kho¶n c¬ b¶n nh»m chuÈn bÞ vµ thùc
hiÖn çc tiªu chuÈn mét çch minh b¹ch vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. Xem thªm conformity
assessment, International Electrotechnical Commission vµ International Organisation for
Standardisation.
Codex Alimentarius
Xem Food and Agricultural Organisation.
Collective action: Hµnh ®éng tËp thÓ
Mét thuËt ng÷ dïng trong APEC ®Ó m« t¶ çc ho¹t ®éng nh»m tù do ho¸ hoÆc më réng th−¬ng
m¹i mµ chØ cã thÓ cïng nhau thùc hiÖn. Nh÷ng ho¹t ®éng nµy bao gåm c«ng nhËn lÉn nhau çc
b»ng cÊp vµ tiªu chuÈn, hîp t¸c h¶i quan v.v... Xem thªm concerted liberalisation action.
Comecon: Héi ®ång T−¬ng trî kinh tÕ
Xem Council for Mutual Economic Assstance.
Comity: Sù th©n thiÖn
Mét thuËt ng÷ dïng trong luËt quèc tÕ ®Ó biÓu thÞ sù lÞch sù cã ®i cã l¹i hoÆc t«n träng lÉn nhau
mµ mét thµnh viªn cña mét nhãm çc quèc gia dµnh cho çc n−íc kh¸c khi c©n nh¾c ¶nh h−ëng
cña çc hµnh ®éng cña m×nh. Xem thªm negative comity vµ positive comity.
Commercial defence mechanism: C¬ chÕ phßng vÖ th−¬ng m¹i
Xem contingent protection.
Commercial policy: chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i
- 45 -
Mét thuËt ng÷ giê ®©y trë thµnh l¹c hËu vµ trong sö dông th«ng th−êng ®· ®−îc thay thÕ b»ng
trade policy vµ chóng ®· tån t¹i cïng nhau trong nhiÒu thËp kû. ChÝnh s¸ch th−¬ng m¹i bao
gåm çc bé luËt, çc chÝnh s¸ch vµ çc tËp qu¸n cña chÝnh phñ cã ¶nh h−ëng ®Õn th−¬ng m¹i.
ChÝnh s¸ch th−¬ng m¹i trong thêi hiÖn ®¹i bao gåm ph¹m vi réng lín h¬n gåm c¶ çc lo¹i dÞch
vô, çc khÝa c¹nh cña quyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i, v.v... vµ çc vÊn ®Ò
th−¬ng m¹i míi. Nh÷ng nhµ so¹n th¶o HiÖp ®Þnh GATT coi chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i lµ nh÷ng
chñ ®Ò ®−îc nªu trong PhÇn II cña GATT, cïng víi çc vÊn ®Ò kh¸c, bao gåm ®·i ngé quèc gia,
chèng ph¸ gi¸ vµ thuÕ ®èi kh¸ng, ®Þnh gi¸ h¶i quan, çc lÖ phÝ vµ thñ tôc xuÊt nhËp khÈu, m·
hiÖu xuÊt xø, h¹n chÕ ®Þnh l−îng, trî cÊp, çc doanh nghiÖp th−¬ng m¹i quèc doanh, çc biÖn
ph¸p tù vÖ, tham vÊn vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp. Còng cÇn l−u ý r»ng, vÝ dô, §Ò môc VII cña
HiÖp −íc Maastricht cã lÊy dßng ch÷ "chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i chung" cña HiÖp −íc Rome mµ
trong §iÒu 113 ®· ®Þnh nghÜa lµ "trªn c¬ së nh÷ng nguyªn t¾c thèng nhÊt, ®Æc biÖt ®èi víi
nh÷ng thay ®æi trong thuÕ suÊt, lµ viÖc ký kÕt hiÖp ®Þnh thuÕ quan vµ th−¬ng m¹i, viÖc ®¹t ®−îc
sù thèng nhÊt trong çc biÖn ph¸p tù do ho¸, chÝnh s¸ch xuÊt khÈu vµ çc biÖn ph¸p ®Ó b¶o hé
th−¬ng m¹i nh− çc biÖn ph¸p ®−îc thùc hiÖn trong tr−êng hîp ph¸ gi¸ vµ trî gi¸". Xem thªm
Common Commercial Policy.
Commercial presence: HiÖn diÖn th−¬ng m¹i
BÊt kú mét lo¹i h×nh bu«n b¸n hoÆc mét c¬ së chuyªn doanh nµo trªn ph¹m vi l·nh thæ cña mét
n−íc thµnh viªn cña GATS (HiÖp ®Þnh chung th−¬ng m¹i vÒ dÞch vô) víi môc ®Ých cung cÊp
dÞch vô. Sù hiÖn diÖn nµy bao gåm çc ph¸p nh©n, çc chi nh¸nh, çc v¨n phßng ®¹i diÖn. Xem
thªm mode of service delivery vµ right of establishment.
Committee of Permanent Representatives (COREPER): Uû ban ®¹i diÖn th−êng tró
Mét c¬ quan cña Céng ®ång Ch©u ¢u chÞu tr¸ch nhiÖm chuÈn bÞ çc cuéc häp cña Héi ®ång
çc Bé tr−ëng. Nã th−êng gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò gay cÊn hay g©y tranh c·i nh−ng kh«ng cã
thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh.
Committee on Rules of Origin: Uû ban vÒ quy chÕ xuÊt xø
Xem Agreement on Rules of Origin.
Committee on Trade and Development: Uû ban vÒ th−¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn
Mét uû ban cña WTO ®−îc thµnh lËp ngµy 26/11/1964. Uû ban nµy liªn quan ®Õn çc vÊn ®Ò
cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô chÝnh cña nã lµ qu¶n lý ®iÒu hµnh
PhÇn IV cña GATT vµ §iÒu kho¶n cho phÐp. Xem thªm developing countries and the GATT.
Committee on Trade and Environment: Uû ban vÒ Th−¬ng m¹i vµ M«i tr−êng
Mét uû ban cña WTO ®−îc thµnh lËp ®Ó ®¸p øng Tuyªn bè Rio vÒ m«i tr−êng vµ ph¸t triÓn vµ
Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù 21. NhiÖm vô cña Uû ban lµ x¸c ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a çc biÖn ph¸p
th−¬ng m¹i vµ çc biÖn ph¸p m«i tr−êng ®Ó ®Èy m¹nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ kiÕn nghÞ nh÷ng
thay ®æi cã thÓ ®−îc ®èi víi çc quy chÕ cña hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng liªn quan ®Õn
hµng ho¸, dÞch vô vµ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. Theo nh− ®iÒu lÖ cña Uû ban, bÊt kú mét gîi ý thay
®æi nµo còng cÇn ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt më réng, c«ng b»ng vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö cña
hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. Xem thªm Multilateral Agreement on Environment.
Commitment: Cam kÕt
Mét rµng buéc ph¸p lý cô thÓ ®èi víi mét n−íc t¹i mét trong nh÷ng hiÖp ®Þnh do WTO ®iÒu
hµnh. Çc vÝ dô cña cam kÕt lµ rµng buéc thuÕ quan, çc c©u viÕt trong danh môc cam kÕt vÒ
dÞch vô. Çc cam kÕt th−êng b¾t nguån tõ viÖc ®µm ph¸n gi÷a hai hoÆc nhiÒu bªn vµ sau ®ã
®−îc ¸p dông kh«ng ph©n biÖt ®èi víi tÊt c¶ çc bªn cã liªn quan cña hiÖp ®Þnh. Çc cam kÕt
nµy kh¸c víi çc quy t¾c chung, vÝ dô ®·i ngé tèi huÖ quèc hoÆc ®·i ngé quèc gia vèn ®−îc gäi
lµ quyÒn vµ nghÜa vô.
Commodity: Hµng ho¸
- 46 -
BÊt kú mét mÆt hµng nµo ®−îc trao ®æi trong th−¬ng m¹i, nh−ng th«ng th−êng nhÊt lµ ®Ó chØ
nguyªn vËt liÖu. VÝ dô nh− lóa m×, thiÕc, ®ång, mangan, cµ-phª, chÌ, cao-su. Xem thªm buffer
stock, commodity policy, commodity terms of trade vµ international commodity agreement.
Commodity cartels: Cartel hµng ho¸
Cartel c«ng hoÆc cartel t− ®−îc thiÕt lËp ®Ó duy tr× gi¸ c¶ cña mét lo¹i hµng ho¸ cao h¬n gi¸ cã
thÓ b¸n ®−îc trªn thÞ tr−êng c«ng khai. C¬ chÕ th«ng th−êng cho viÖc nµy lµ viÖc ¸p dông h¹n
ng¹ch xuÊt khÈu vµ sù cÊu kÕt ®Ó duy tr× gi¸ cao h¬n møc gi¸ thùc cña thÞ tr−êng. Çc cartel
nµy chØ cã thÓ thµnh c«ng nÕu chóng bao gåm çc nhµ s¶n xuÊt lín, quan träng vµ nÕu kh«ng
cã hµng ho¸ kh¸c cã s½n ®Ó thay thÕ. OPEC ®· lµ mét cartel thµnh c«ng trong h¬n mét thËp kû
nh−ng kh¶ n¨ng gi÷ gi¸ cao cña nã dÉn ®Õn viÖc gia nhËp thÞ tr−êng cña nh÷ng nhµ s¶n xuÊt cã
chi phÝ cao h¬n. Cartel vÒ kim c−¬ng quèc tÕ cã trô së ë Nam Phi ®· ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, thu
nhiÒu lîi nhuËn trong nhiÒu n¨m nh−ng ®ang bÞ th¸ch thøc ngµy cµng t¨ng bëi nh÷ng nhµ s¶n
xuÊt kim c−¬ng b¸n hµng ë çc thÞ tr−êng kh¸c. Xem thªm commodity policy, international
commodity agreements vµ resources diplomacy.
Commodity Credit Corporation (CCC): C«ng ty tÝn dông hµng ho¸
Mét c«ng ty cña ChÝnh phñ n»m trong Bé N«ng nghiÖp Hoa Kú thùc hiÖn tÊt c¶ çc giao dÞch
liªn quan ®Õn hç trî gi¸ vµ thu nhËp cho n«ng d©n. Chøc n¨ng cña CCC bao gåm hç trî gi¸ c¶
thÞ tr−êng th«ng qua tû suÊt vay, qu¶n lý çc kho c«ng céng, thanh to¸n thiÕu hôt cho çc nhµ
s¶n xuÊt, qu¶n lý çc ch−¬ng tr×nh viÖn trî l−¬ng thùc vµ qu¶n lý ch−¬ng tr×nh ®Èy m¹nh xuÊt
khÈu (EEP) vµ ch−¬ng tr×nh khuyÕn khÝch xuÊt khÈu s÷a (DEIP).
Commodity policy: ChÝnh s¸ch hµng ho¸
Mét phÇn cña chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, lµ çc hµnh ®éng cña ChÝnh phñ cã ¶nh h−ëng ®Õn
th−¬ng m¹i hµng ho¸. Môc tiªu chÝnh cña nã lµ ®¶m b¶o thu nhËp c«ng b»ng vµ cã lîi cho çc
nhµ s¶n xuÊt vµ cung cÊp hµng ho¸ tin cËy víi gi¸ c¹nh tranh cho ng−êi tiªu dïng. Kh«ng cã
môc ®Ých nµo ®−îc x¸c ®Þnh mét çch kh¸ch quan. Hµng ho¸ lu«n lu«n ®−îc ph©n lo¹i bëi mét
sè ph−¬ng ph¸p ®Æc biÖt v× sù biÕn ®éng cung cÇu vèn cã vµ sù thay ®æi gi¸ c¶ kÌm theo vµ sù
biÕn ®éng thu nhËp xuÊt khÈu. Trong çc tr−êng hîp kh¸c, ®Æc biÖt ®èi víi s¶n phÈm n«ng
nghiÖp, cuéc sèng cña ®¹i bé phËn d©n sè bÞ ¶nh h−ëng ë møc ®é Ýt nhiÒu kh¸c nhau bëi sù
ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng. Çc ChÝnh phñ cã xu h−íng c¶nh gi¸c víi nh÷ng mèi lo ng¹i nµy vµ
t×m ph−¬ng çch vµ biÖn ph¸p ®Ó gi¶m nhÑ chóng. ChÝnh s¸ch hµng ho¸ quèc tÕ hiÖn ®¹i b¾t
®Çu víi viÖc so¹n th¶o HiÕn ch−¬ng Havana chñ yÕu ñng hé nguyªn t¾c thÞ tr−êng tù do. Dù
th¶o HiÕn ch−¬ng cho phÐp lËp ra çc HiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ (ICA) víi viÖc kiÓm so¸t gi¸
c¶ vµ th−¬ng m¹i, ®−îc gäi lµ HiÖp ®Þnh kiÓm so¸t liªn ChÝnh phñ, chØ khi ®éng lùc thÞ tr−êng
th«ng th−êng kh«ng thÓ gi¶i quyÕt nhanh chãng çc biÕn ®æi gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu thô vµ viÖc
thÊt nghiÖp lan trµn liªn quan ®Õn mét lo¹i hµng ho¸ chñ yÕu cã thÓ ®· xÈy ra hoÆc cã thÓ sÏ
xÈy ra. Tuy nhiªn, nguyªn t¾c thÞ tr−êng tù do ®−îc tho¶ hiÖp theo nhiÒu çch trong khi dù th¶o
tiÕn tíi cho phÐp, lÊy vÝ dô, ChÝnh phñ lËp kÕ ho¹ch bëi nh÷ng ng−êi ®· nh×n thÊy cÇn ph¶i lµm
nh− vËy. Çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®−îc phÐp duy tr× h¹n chÕ nhËp khÈu ®Ó b¶o vÖ nÒn c«ng
nghiÖp trong n−íc. Cuèi cïng th× HiÕn ch−¬ng Havana kh«ng cã hiÖu lùc. N¨m 1947,
ECOSOC ®· thµnh lËp Uû ban ®iÒu phèi l©m thêi cho çc tho¶ thuËn hµng ho¸ quèc tÕ
(ICCICA) víi ý t−ëng triÖu tËp çc nhãm nghiªn cøu hµng ho¸ vµ ®Ò xuÊt triÖu tËp héi nghÞ ®Ó
®µm ph¸n vÒ çc hiÖp ®Þnh vÒ hµng ho¸. Mét sè ICA víi c¬ cÊu b×nh æn ®· ®−îc ®µm ph¸n d−íi
sù b¶o trî cña nã. B¸o ço Haberler ®−îc chuÈn bÞ d−íi sù b¶o trî cña GATT n¨m 1958 ®· t¹o
ra sù hç trî thËn träng ®èi víi viÖc ký kÕt çc hiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ vµ kÕ ho¹ch båi
th−êng tµi chÝnh giíi h¹n, nh−ng b¸o ço kh«ng dÉn ®Õn bÊt kú mét nµo kh¸c. Khi UNCTAD
®−îc thµnh lËp n¨m 1964, chøc n¨ng cña ICCICA ®−îc chuyÓn sang cho UNCTAD. §Ò nghÞ
®Çu nh÷ng n¨m 1970 cho TrËt tù kinh tÕ thÕ giíi míi ®−îc tiÕp theo ®· nh×n nhËn viÖc chuyÓn å
¹t çc nguån tµi nguyªn sang çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, mét phÇn qua çc hiÖp ®Þnh vµ kÕ ho¹ch
hµng ho¸ ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thiÕu hôt cña thu nhËp do xuÊt khÈu mang l¹i. Ngay tõ ®Çu
UNCTAD ®· trë nªn mang tÝnh can thiÖp trong quan ®iÓm cña hä vÒ chÝnh s¸ch hµng ho¸, vµ
t¹i UNCTAD IV (1976) UNCTAD ®· ®−a ra mét Ch−¬ng tr×nh thèng nhÊt çc ngµnh hµng vµ
- 47 -
Quü chung. §ã lµ nh÷ng c¬ cÊu trªn mét ph¹m vi lín ®Ó ®iÒu tiÕt vµ æn ®Þnh th−¬ng m¹i hµng
ho¸ thÕ giíi th«ng qua çc kho ®Öm vµ tµi chÝnh båi th−êng. UNCTAD ®· ®−îc gióp ®ì mét
çch gi¸n tiÕp trong môc ®Ých cña nã th«ng qua ngo¹i giao tµi nguyªn cña nh÷ng n¨m 1970
th«ng qua ®ã, çc n−íc nghÌo vÒ hµng ho¸ t×m kiÕm ®−îc çch tiÕp cËn ch¾c ch¾n víi çc nhµ
cung cÊp. §¸nh gi¸ nhÑ nhµng h¬n vÒ çc vÊn ®Ò g¾n liÒn víi th−¬ng m¹i hµng ho¸ thÕ giíi tõ
gi÷a nh÷ng n¨m 1980 vÒ sau ®· c¶nh b¸o mèi nghi ngê ngµy cµng t¨ng vÒ sù can thiÖp vµo thÞ
tr−êng trªn ph¹m vi réng lín ®èi víi c¶ nhµ s¶n xuÊt vµ ng−êi tiªu dïng. Vµo gi÷a nh÷ng n¨m
1990 ®· quay trë l¹i nh÷ng nguyªn t¾c cña thÞ tr−êng tù do giíi h¹n viÖc hîp t¸c quèc tÕ trong
viÖc t¨ng c−êng tÝnh c«ng khai vµ ®Èy m¹nh tµi trî cho viÖc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn ®Ó lµm
cho hµng ho¸ hÊp dÉn h¬n ®èi víi thÞ tr−êng. Xem thªm compensatory financing arrangements.
Commodity terms of trade: Çc chØ sè th−¬ng m¹i theo hµng ho¸
Mét chØ sè cho thÊy tû lÖ gi÷a gi¸ c¶ cña hµng ho¸ (s¬ cÊp) víi gi¸ c¶ cña hµng ho¸ ®· qua chÕ
t¹o. Çc chØ sè vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ sÏ ®−îc c¶i thiÖn nÕu l−îng hµng ho¸ ph¶i b¸n ®Ó thanh
to¸n cho mét l−îng hµng ho¸ ®· qua chÕ t¹o gi¶m. Çc chØ sè nµy sÏ xÊu ®i khi ph¶i b¸n nhiÒu
hµng ho¸ h¬n. Xem thªm terms of trade.
Common Agriculture policy (CAP): ChÝnh s¸ch N«ng nghiÖp chung
Mét hÖ thèng hç trî vµ trî cÊp gi¸ n«ng nghiÖp do Céng ®ång Ch©u ¢u ®iÒu hµnh. C¬ cÊu tµi
trî cho CAP lµ H−íng dÉn n«ng nghiÖp ch©u ¢u vµ quü b¶o ®¶m ch©u ¢u. Môc ®Ých cña CAP
®· ®ùîc nªu râ lµ khuyÕn khÝch æn ®Þnh çc ®iÒu kiÖn thÞ tr−êng n«ng nghiÖp, n©ng cao ®iÒu
kiÖn sèng cña n«ng d©n, gi¸ c¶ hîp lý cho ng−êi tiªu dïng, t¨ng s¶n l−îng mïa mµng vµ n©ng
cao n¨ng suÊt lao ®éng. ViÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp lu«n khã kh¨n v× cè g¾ng pha
trén nh÷ng chÝnh s¸ch x· héi vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ. CAP ®· thµnh c«ng ®Æc biÖt trong viÖc
n©ng cao s¶n l−îng vµ t¨ng thu nhËp cho ng−êi n«ng d©n, nh−ng chÝnh s¸ch nµy ®· dÉn tíi viÖc
ph¸ vì thÞ tr−êng toµn cÇu trªn ph¹m vi réng lín v× n¨ng suÊt gia t¨ng, s¶n xuÊt víi gi¸ thµnh
cao chØ cã thÓ xuÊt khÈu ®−îc víi sù gióp ®ì cña nh÷ng kho¶n trî cÊp xuÊt khÈu to lín. CAP
còng dÉn ®Õn gi¸ n«ng s¶n cao cho ng−êi tiªu dïng trong EC vµ ®· ®ãng gãp cho th©m hôt
ng©n s¸ch ë ch©u ¢u.
Common Commercial Policy: ChÝnh s¸ch Th−¬ng m¹i chung
Theo HiÖp −íc Rome, çc n−íc thµnh viªn cña Céng ®ång Ch©u ¢u thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch
chung vÒ thuÕ quan, hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i, çc biÖn ph¸p tù vÖ, çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸,
v.v... qua Uû ban ch©u ¢u. Çc n−íc thµnh viªn kh«ng cã quyÒn ®¬n ph−¬ng thay ®æi thuÕ
quan ®èi ngo¹i chung hoÆc tiÕn hµnh çc cam kÕt th−¬ng m¹i víi çc n−íc kh¸c. §· cã mét c¬
cÊu tham vÊn néi bé ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao vÝ dô nh− Uû ban §iÒu 113, theo ®ã çc n−íc
thµnh viªn cã thÓ ®−a çc ®Ò nghÞ thay ®æi chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i chung.
Common customs tariff: ThuÕ quan chung
Xem common external tariff.
Common external tariff: ThuÕ quan ®èi ngo¹i chung
ThuÕ suÊt thèng nhÊt do çc n−íc thµnh viªn cña mét liªn minh h¶i quan ¸p dông ®èi víi çc
n−íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn. Çc n−íc thµnh viªn cña Liªn minh H¶i quan ®ång ý huû bá
hoÆc gi¶m dÇn tÊt c¶ çc thuÕ suÊt gi÷a çc n−íc víi nhau. §ång thêi hä thay thÕ çc thuÕ suÊt
riªng lÎ cña tõng n−íc b»ng mét møc thuÕ suÊt. Do ®ã, gia nhËp mét liªn minh h¶i quan sÏ ®em
l¹i cho çc n−íc thµnh viªn mét thuÕ suÊt kh«ng ®æi trªn mçi s¶n phÈm, thuÕ suÊt ®ã cã thÓ cao
h¬n hay thÊp h¬n thuÕ suÊt cò cña mçi n−íc. Theo quy chÕ cña WTO, nh÷ng thay ®æi kh«ng
®−îc dïng ®Ó t¨ng møc ®é b¶o hé nãi chung. Çc khu vùc th−¬ng m¹i tù do kh«ng cã thuÕ quan
chung.
Common Fund: Quü chung
- 48 -
Quü nµy ®−îc ®Ò xuÊt lÇn ®Çu tiªn n¨m 1976 t¹i UNCTAD IV nh»m thµnh lËp mét c¬ cÊu tµi
chÝnh cho Ch−¬ng tr×nh thèng nhÊt çc ngµnh hµng. §µm ph¸n vÒ c¬ cÊu cña quü ®· hoµn
thµnh n¨m 1980. Quü nµy cã 2 nh¸nh. Nh¸nh thø nhÊt nh»m gióp cho sù ho¹t ®éng cña kho
®Öm, nh¸nh thø hai nh»m tµi trî viÖc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ
®Èy m¹nh tiªu thô hµng ho¸. N¨m 1988 çc thµnh viªn cña UNCTAD ®· duyÖt th«ng qua Quü
nµy ®Ó nã cã hiÖu lùc thi hµnh. Ban Th− ký cña Quü ®ãng t¹i Amsterdam. Xem thªm
commodity policy, international commodity agreements vµ UNCTAD.
Common market: ThÞ tr−êng chung
Theo mét sè ng−êi ®¸nh gi¸ th× thÞ tr−êng chung lµ d¹ng ph¸t triÓn cao h¬n cña Liªn minh h¶i
quan, trong ®ã ngoµi viÖc chu chuyÓn hµng ho¸ tù do gi÷a çc n−íc thµnh viªn, lao ®éng vµ vèn
còng cã thÓ di chuyÓn mµ kh«ng cã h¹n chÕ. Xem thªm four freedoms.
Common Market: ThÞ tr−êng Chung
Xem European Economic Community.
Common Market for Eastern and Southern Africa (COMESA): ThÞ tr−êng chung §«ng
vµ Nam Phi
HiÖp −íc ®Ó thµnh lËp COMESA do 22 n−íc ký kÕt t¹i Kampala ngµy 5/11/1993. Môc ®Ých cña
COMESA lµ: (a) ®¹t ®−îc sù t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña çc n−íc thµnh viªn b»ng
viÖc ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ thÞ tr−êng hµi hoµ, c©n ®èi h¬n; (b) thóc ®Èy ph¸t
triÓn chung trong tÊt c¶ çc lÜnh vùc cña ho¹t ®éng kinh tÕ vµ cïng ¸p dông çc chÝnh s¸ch vµ
ch−¬ng tr×nh kinh tÕ vÜ m« chung ®Ó n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n vµ thóc ®Èy quan hÖ chÆt
chÏ h¬n gi÷a çc n−íc thµnh viªn; (c) hîp t¸c trong viÖc t¹o ra mét m«i tr−êng thuËn lîi cho
®Çu t− n−íc ngoµi, ®Çu t− gi÷a çc n−íc vµ trong n−íc, bao gåm c¶ viÖc cïng ®Èy m¹nh nghiªn
cøu vµ øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ cho sù ph¸t triÓn; (d) hîp t¸c trong viÖc t¨ng c−êng
hoµ b×nh, an ninh vµ æn ®Þnh gi÷a çc n−íc thµnh viªn ®Ó t¨ng c−êng ph¸t triÓn kinh tÕ trong
khu vùc; (e) hîp t¸c ®Ó t¨ng c−êng mèi quan hÖ gi÷a thÞ tr−êng chung vµ phÇn cßn l¹i cña thÕ
giíi vµ cïng thèng nhÊt çc quan ®iÓm chung trªn çc diÔn ®µn thÕ giíi; (f) ®ãng gãp vµo viÖc
x©y dùng, tiÕn triÓn vµ thùc hiÖn çc môc tiªu cña Céng ®ång kinh tÕ ch©u Phi. Trong lÜnh vùc
tù do ho¸ th−¬ng m¹i vµ hîp t¸c h¶i quan, çc n−íc cam kÕt: (i) thiÕt lËp liªn minh h¶i quan,
huû bá tÊt c¶ hµng rµo phi thuÕ quan ®èi víi th−¬ng m¹i gi÷a çc n−íc víi nhau, x©y dùng thuÕ
quan ®èi ngo¹i chung ®èi víi çc n−íc ngoµi khèi vµ hîp t¸c çc ho¹t ®éng vµ çc thñ tôc h¶i
quan; (ii) ¸p dông mét c¬ cÊu b¶o l·nh h¶i quan chung; (iii) ®¬n gi¶n vµ hµi hoµ çc chøng tõ
vµ thñ tôc th−¬ng m¹i; (iv) thiÕt lËp çc ®iÒu kiÖn ®iÒu tiÕt viÖc t¸i xuÊt çc lo¹i hµng ho¸ tõ
n−íc thø ba trong ph¹m vi néi bé khèi thÞ tr−êng chung; (v) dµnh quyÒn miÔn trõ t¹m thêi ®èi
víi Lesotho, Namibia vµ Swaziland ch−a ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc quy ®Þnh.
Commonwealth of Independent States: Céng ®ång çc quèc gia ®éc lËp
§−îc thµnh lËp cuèi n¨m 1991 gåm nhiÒu n−íc céng hoµ thuéc Liªn-x« tr−íc ®©y. M−êi mét
n−íc s¸ng lËp lµ Armenia, Azerbaijan, Belarus, Kazakhstan, Kyrgyz Republic, Mondova, Nga,
Tajikistan, Turkmenistan, Ukraine vµ Uzbekistan. Georgia gia nhËp n¨m 1993. Xem thªm
Newly Independent States.
Commonwealth preferences: Çc −u ®∙i cña Khèi céng ®ång ThÞnh v−îng chung
Tªn cña çc −u ®·i ®−îc sö dông trong thêi gian sau chiÕn tranh, nh−ng lo¹i −u ®·i nµy ®· ®·
®−îc dïng trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh. Xem imperial preferences arangements.
Community interest clause: §iÒu kho¶n lîi Ých céng ®ång
§iÒu kho¶n nµy lµ mét phÇn trong quy ®Þnh cña Céng ®ång Ch©u ¢u n¨m 1979 quy ®Þnh ®¸nh
thuÕ chèng ph¸ gi¸ hoÆc thuÕ ®èi kh¸ng ph¶i phô thuéc vµo lîi Ých chung cña Céng ®ång trong
vÊn ®Ò liªn quan. Quan träng h¬n, "lîi Ých céng ®ång" bao gåm lîi Ých cña ng−êi tiªu dïng,
ng−êi gia c«ng chÕ biÕn mÆt hµng nhËp khÈu, còng sù cÇn thiÕt cã c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng
- 49 -
néi bé. Xem thªm anti-dumping measures, countervailing duties vµ European Community
legislation.
Comparability: TÝnh t−¬ng ®−¬ng
ThuËt ng÷ ®−îc dïng trong çc cuéc th¶o luËn cña APEC bao hµm çc tho¶ thuËn ®¶m b¶o cã
sù t−¬ng ®−¬ng réng r·i vÒ ®ãng gãp gi−· çc n−íc thµnh viªn cña APEC trong viÖc thùc hiÖn
Tuyªn bè Bogor. Xem thªm comprehensiveness vµ Osaka Action Agenda.
Comparative advantage: Lîi thÕ so s¸nh
Mét lý thuyÕt lÇn ®Çu tiªn ®−îc David Ricardo m« t¶ n¨m 1817 r»ng mét n−íc cã thÓ xuÊt khÈu
hµng ho¸ mµ n−íc ®ã s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ t−¬ng ®èi. Møc hiÖu qu¶ t−¬ng ®èi so s¸nh chi phÝ
s¶n xuÊt cña çc lo¹i hµng ho¸ kh¸c nhau trong mét n−íc, chø kh«ng ph¶i lµ chi phÝ s¶n xuÊt
cña cïng mét lo¹i hµng ho¸ ë çc n−íc kh¸c nhau. Lîi thÕ so s¸nh cña mét n−íc ®−îc ph¶n ¸nh
trong xuÊt khÈu kh«ng cã trî gi¸ ra thÞ tr−êng thÕ giíi, vµ ®−îc gäi lµ lîi thÕ so s¸nh hiÓn thÞ.
Lîi thÕ so s¸nh cña mét n−íc kh«ng ph¶i lu«n lu«n cè ®Þnh. VÝ dô, çc n−íc cã thÓ giµnh ®−îc
mét lîi thÕ so s¸nh th«ng qua viÖc ®Çu t− ®Ó lùc l−îng lao ®éng cña hä n¾m b¾t ®−îc kü n¨ng.
V× thÕ cã kh¸i niÖm lîi thÕ so s¸nh n¨ng ®éng. Xem thªm absolute advantage, competitive
advantage, gains-from-trade theory, Hechscher-Ohlin theorem, kaleidoscopic comparative
advantage vµ Stolper-Sammuelson theorem.
Compensation: Båi th−êng
Mét çch kh¾c phôc söa ch÷a cho çc thµnh viªn cña WTO trong nh÷ng tr−êng hîp mét thµnh
viªn kh¸c ph¸ vì mét cam kÕt trÇn vÒ dÞch vô hoÆc ¸p ®Æt mét møc thuÕ ®èi víi mét lo¹i hµng
ho¸ cao h¬n møc thuÕ cam kÕt. Çc n−íc thµnh viªn ®−îc quyÒn ph¸ vì cam kÕt nãi trªn theo
mét sè ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh, nh−ng n−íc thµnh viªn ®ã ph¶i båi th−êng cho çc n−íc
kh¸c, th«ng th−êng −u ®·i vÒ thuÕ ®èi víi mét mÆt hµng kh¸c hoÆc cam kÕt vÒ mét ho¹t ®éng
dÞch vô kh¸c. Xem thªm Binding commitment (service), bindings (goods) vµ safeguards.
Compensation trade: Th−¬ng m¹i båi th−êng
Mét tho¶ thuËn th−¬ng m¹i trong ®ã ng−êi cung cÊp nguyªn liÖu, hµng ho¸ vµ dÞch vô cho mét
c«ng ty n−íc ngoµi ®ång ý ®−îc thanh to¸n d−íi d¹ng mét phÇn cña s¶n l−îng cña c«ng ty ®ã.
Ng−êi mua cã lîi thÕ lµ kh«ng cÇn ph¶i cã ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu çc nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt,
do vËy kh«ng cÇn ph¶i thanh to¸n l¹i cho ®Õn khi ho¹t ®éng b¾t ®Çu vµ c«ng ty ®· cã s½n thÞ
tr−êng cho mét sè lo¹i s¶n phÈm cña nã. Tuy nhiªn, cã thÓ thÊy r»ng ®«i khi c«ng ty sÏ ph¶i
c¹nh tranh víi chÝnh s¶n phÈm cña nã nÕu nh− çc s¶n phÈm ®ã chØ cã mét thÞ tr−êng giíi h¹n
vµ c«ng ty ®ã ph¶i tr¶ ng−êi cung cÊp b»ng s¶n phÈm cña m×nh víi gi¸ thÊp. Xem thªm barter
trade vµ counter trade.
Compensatory financing arrangements: Çc tho¶ thuËn båi th−êng tµi chÝnh
KÕ ho¹ch liªn chÝnh phñ nh»m tèi thiÓu ho¸ ¶nh h−ëng cña thiÕu hôt trong thu nhËp tõ xuÊt
khÈu hµng ho¸ vµ nh÷ng biÕn ®éng trong thu nhËp tõ xuÊt khÈu, ®Æc biÖt thu nhËp cña çc n−íc
®ang ph¸t triÓn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo xuÊt khÈu hµng ho¸ s¬ cÊp. ViÖc tiÕp cËn ®−îc tíi c¬
cÊu chÝnh - Ph−¬ng tiÖn Tµi chÝnh §ét xuÊt vµ Båi th−êng cña IMF - ph¶i phô thuéc vµo mét
lo¹t çc ®iÒu kiÖn, chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh ®iÒu chØnh c¬ cÊu vµ c¶i thiÖn çn c©n thanh to¸n.
Çc kÕ ho¹ch STABEX vµ SYSMIN ¸p dông cho çc n−íc ACP theo C«ng −íc LomÐ th× cã Ýt çc
®iÒu kiÖn h¬n. Xem thªm Common Fund.
Competition policy: ChÝnh s¸ch c¹nh tranh
Bao gåm çc quy t¾c vµ quy ®Þnh nh»m thóc ®Èy m«i tr−êng c¹nh tranh trong mét nÒn kinh tÕ
quèc d©n, mét phÇn th«ng qua viÖc ph©n bæ cã hiÖu qu¶ h¬n nguån tµi nguyªn. LuËt c¹nh tranh
cña hÇu hÕt çc n−íc ®Òu ®iÒu chØnh bèn lo¹i ®èi xö chÝnh ®èi víi çc c«ng ty: (a) çc tho¶
thuËn ngang (chñ yÕu çc tho¶ thuËn gi÷a çc c«ng ty vÒ gi÷ vµ kiÓm so¸t gi¸), (b) tho¶ thuËn
däc (cã thÓ bao gåm viÖc bu«n b¸n ®éc quyÒn, duy tr× gi¸ b¸n, h¹n chÕ ®Þa lý trong ho¹t ®éng
vµ quan hÖ, (c) thao tóng thÞ tr−êng bëi çc c«ng ty ®éc quyÒn vµ çc c«ng ty lín, (d) kiÓm so¸t
- 50 -
viÖc s¸t nhËp vµ mua l¹i ®Ó ®¶m b¶o kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn ®iÒu kiÖn c¹nh tranh chung trªn thÞ
tr−êng. Çc quy t¾c ®iÒu chØnh çc vÊn ®Ò nªu trªn ®«i khi ®−îc gäi lµ chÝnh s¸ch c¹nh tranh
hÑp. ChÝnh s¸ch c¹nh tranh th−êng ®−îc coi lµ chñ yÕu thóc ®Èy quyÒn lîi cña ng−êi tiªu dïng.
Tõ nh÷ng n¨m 80 thuËt ng÷ "chÝnh s¸ch c¹nh tranh" ®−îc më réng ph¹m vi trong nhiÒu n−íc
c«ng nghiÖp, t¹i ®ã kh¸i niÖm nµy liªn quan ®Õn c¶ viÖc n©ng cao phóc lîi trong viÖc ®−a c¹nh
tranh vµo c¶ nh÷ng ngµnh phi th−¬ng m¹i. ChÝnh s¸ch ®ã ®−îc gäi lµ chÝnh s¸ch c¹nh tranh
réng r·i h¬n. ChÝnh s¸ch nµy bao gåm c¶ viÖc cung cÊp khÝ ®èt, n−íc vµ ®iÖn, nh÷ng lÜnh vùc
mét thêi ®−îc coi lµ ®éc quyÒn mÆc nhiªn. Xem thªm antitrust laws vµ trade and competition
policy.
Competition policy and anti-dumping measures: ChÝnh s¸ch c¹nh tranh vµ çc biÖn ph¸p
chèng ph¸ gi¸
Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc xem xÐt tÝnh kh¶ thi cña çc quy t¾c th−¬ng m¹i ®a
ph−¬ng vÒ th−¬ng m¹i vµ c¹nh tranh, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò th−¬ng m¹i míi. Cã ý kiÕn cho
r»ng cã m©u thuÉn c¬ b¶n gi÷a viÖc mét chÝnh phñ qu¶n lý ®ång thêi c¶ luËt chèng ph¸ gi¸ vµ
luËt c¹nh tranh hay luËt chèng ®éc quyÒn, ®Æc biÖt lµ trong mét liªn minh h¶i quan hay khu vùc
th−¬ng m¹i tù do. Quan ®iÓm nµy dùa trªn gi¶ thuyÕt r»ng chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cã thÓ ®em
l¹i lîi Ých cho çc nhµ s¶n xuÊt trong n−íc th«ng qua çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ cho phÐp hä
cã lîi nhuËn bæ sung b»ng çch n©ng gi¸. Çc nhµ xuÊt khÈu ®· cã cam kÕt gi÷ gi¸ ®Ó tr¸nh bÞ
®¸nh thuÕ chèng ph¸ gi¸ còng cã thÓ cã lîi Ých kinh tÕ b»ng çch nµy. V−íng m¾c lµ ë chç
nh÷ng hµnh ®éng nµy lµ hîp ph¸p trong chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, nh−ng l¹i bÊt hîp ph¸p trong
chÝnh s¸ch c¹nh tranh. Mét m©u thuÉn kh¸c n¶y sinh tõ nguyªn t¾c c¬ b¶n lµ luËt chèng ph¸
gi¸ ®−îc ®Æt ra ®Ó b¶o vÖ çc nhµ s¶n xuÊt vµ b¸n hµng néi ®Þa trong khi luËt c¹nh tranh l¹i
h−íng vµo viÖc b¶o vÖ nhµ nhËp khÈu vµ ng−êi tiªu dïng. Çc n−íc vµ çc ngµnh tù coi m×nh lµ
bÞ bÊt lîi bëi çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ th−êng muèn thay çc biÖn ph¸p ®ã b»ng luËt c¹nh
tranh. §iÒu nµy ®· x¶y ra trong th−¬ng m¹i gi÷a Australia vµ New Zealand trong khèi
ANZCERTA vµ gi÷a çc thµnh viªn cña Céng ®ång Ch©u ¢u. Cã sù nhÊt trÝ gi÷a çc nhµ ph©n
tÝch r»ng mét biÖn ph¸p chung trong luËt c¹nh tranh lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu nµy. VÊn
®Ò trong céng ®ång th−¬ng m¹i réng h¬n lµ kh«ng chØ cã sù ®a d¹ng ho¸ cña çc chÕ ®é c¹nh
tranh vµ thi hµnh luËt lÖ, mµ nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn cßn ch−a cã hoÆc míi chØ cã hÖ thèng
c¹nh tranh ë møc s¬ ®¼ng.
Competitive advantage: Lîi thÕ c¹nh tranh
Mét lý thuyÕt cßn ®ang g©y tranh c·i vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp do Michael Porter truyÒn b¸
(1990). Lý thuyÕt nµy b¾t nguån tõ Alfred Marshall. Lý thuyÕt nµy chØ ra r»ng thµnh c«ng cña
mét c«ng ty hay mét ngµnh lµ dùa trªn lîi thÕ vÒ chi phÝ s¶n xuÊt mét s¶n phÈm ®· tiªu chuÈn
ho¸ hoÆc lîi thÕ vÒ s¶n phÈm lªn quan ®Õn viÖc ph¸t triÓn çc s¶n phÈm kh¸c biÖt kh¸c. Çc
h·ng cã lîi thÕ c¹nh tranh th−êng tËp trung vÒ mÆt ®Þa lý, do ®ã hç trî ph¸t triÓn tr×nh ®é cña
lùc l−îng lao ®éng. Nh÷ng nhµ phª b×nh lý thuyÕt nµy l−u ý r»ng víi viÖc tËp trung çc c«ng ty
sö dông c«ng nghÖ cao ë çc n−íc ph¸t triÓn vµ gi¶m tÇm quan träng cña chi phÝ so s¸nh sÏ t¹o
c¬ së ph¸p lý cho viÖc chi tiªu c«ng vµ chÝnh s¸ch b¶o hé h−íng ®Õn viÖc ph¸t triÓn véi v· çc
ngµnh c«ng nghÖ cao. Xem thªm comparative advantage vµ strategic trade theory.
Competitive-need limitation: H¹n chÕ v× nhu cÇu c¹nh tranh
Mét khÝa c¹nh qu¶n lý cña ch−¬ng tr×nh GSP Hoa Kú. NÕu trong mét n¨m, nhËp khÈu mét s¶n
phÈm tõ mét n−íc h−ëng lîi chiÕm h¬n 50% nhËp khÈu s¶n phÈm ®ã cña Hoa Kú th× quyÒn
h−ëng lîi cña n−íc xuÊt khÈu sÏ chÊm døt. T−¬ng tù, mét khi xuÊt khÈu mét s¶n phÈm cña mét
n−íc vµo Hoa Kú v−ît qu¸ mét gi¸ trÞ ®· ®Þnh th× còng kh«ng ®−îc h−ëng lîi n÷a. Gi¸ trÞ nµy
kh¸c nhau mçi n¨m. H¹n chÕ v× nhu cÇu c¹nh tranh cã thÓ ®−îc miÔn trõ trong mét sè tr−êng
hîp, ®Æc biÖt nÕu n−íc xuÊt khÈu më cöa thÞ tr−êng mét çch hîp lý cho hµng ho¸ vµ dÞch vô
cña Hoa Kú vµ nÕu n−íc ®ã b¶o hé tèt çc quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cña Hoa Kú. NhiÒu n−íc kÐm
ph¸t triÓn ®−îc h−ëng miÔn trõ tù ®éng. Xem thªm graduation.
- 51 -
Competitiveness: TÝnh c¹nh tranh
Kh¶ n¨ng cña mét h·ng, mét lÜnh vùc s¶n xuÊt hoÆc thËm chÝ mét n−íc duy tr× hiÖu qu¶ kinh tÕ
so víi çc h·ng, lÜnh vùc, n−íc kh¸c. Çc chÝnh phñ ®«i khi muèn c¶i thiÖn tÝnh c¹nh tranh cña
mét lÜnh vùc th«ng qua viÖc sö dông môc tiªu xuÊt khÈu, trî cÊp, b¶o hé hoÆc çc biÖn ph¸p
kh¸c. §iÒu nµy chØ cã thÓ lµm ®−îc víi sù hy sinh cña çc ngµnh kinh tÕ kh¸c vµ hiÖu qu¶ l©u
dµi cña viÖc lµm ®ã lµ lµm gi¶m tÝnh c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ nãi chung.
Competitive neutrality: Trung tÝnh c¹nh tranh
Kh¸i niÖm liªn quan ®Õn viÖc kiÓm tra vµ qu¶n lý b¶n chÊt c¹nh tranh gi÷a çc h·ng t− nh©n vµ
h·ng ®éc quyÒn ®−îc níi láng quy cña chÝnh phñ. Nhu cÇu vÒ trung tÝnh c¹nh tranh n¶y sinh tõ
viÖc lo¹i bá çc hµng rµo ®èi víi x©m nhËp thÞ tr−êng vµ chÊm døt ®éc quyÒn cña chÝnh phñ cã
thÓ ch−a ®ñ ®Ó cã sù c¹nh tranh thùc sù trong lÜnh vùc ®ã. Trong tr−êng hîp nh− vËy, lîi thÕ cã
thÓ thuéc vÒ doanh nghiÖp tr−íc ®©y tõng lµ ®éc quyÒn hoÆc mét phÇn ®éc quyÒn cña chÝnh
phñ. Çch kh¾c phôc th−êng lµ çc d¹ng quy ®Þnh ñng hé c¹nh tranh.
Composite tariff: ThuÕ gép
Xem compound tariff.
Composition of trade: CÊu thµnh th−¬ng m¹i
Th−êng lµ ph©n tÝch thèng kª th−¬ng m¹i cña mét n−íc vÒ çc nhãm s¶n phÈm chØ ra lo¹i hµng
ho¸ hay dÞch vô nµo n−íc ®ã xuÊt khÈu hay nhËp khÈu tõ mét n−íc nµo ®ã.
Compound tariff: ThuÕ gép
ThuÕ suÊt ®¸nh lªn mét s¶n phÈm gåm hai phÇn. PhÇn thø nhÊt lµ thuÕ trÞ gi¸ thÓ hiÖn ë phÇn
tr¨m trÞ gi¸ s¶n phÈm. PhÇn thø hai lµ thuÕ suÊt ®Æc ®Þnh thÓ hiÖn ë l−îng tiÒn øng víi mét ®¬n
vÞ s¶n phÈm kh«ng kÓ trÞ gi¸ cña s¶n phÈm ®ã. Mét vÝ dô gi¶ ®Þnh lµ mçi chiÕc ®Üa CD chÞu
thuÕ ®Æc ®Þnh lµ 1 ®«-la céng víi thuÕ trÞ gi¸ lµ 10%.
Comprehensiveness: TÝnh toµn diÖn
Mét nguyªn t¾c do çc nhµ l·nh ®¹o APEC ®−a ra nhÊn m¹nh r»ng cam kÕt th−¬ng m¹i vµ ®Çu
t− më vµ tù do vµo n¨m 2010/2020 sÏ ¸p dông trong thêi h¹n ®· ®Þnh cho mäi lÜnh vùc vµ b·i
bá mäi trë ng¹i. Nguyªn t¾c nµy cho phÐp mét sè linh ho¹t vÒ thêi gian tù do ho¸ trong nh÷ng
khu vùc kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ. Xem thªm Bogor Declaration vµ Osaka Action Agenda.
Concerted liberalisation action: Hµnh ®éng tù do ho¸ hoµ hîp
§«i khi còng ®−îc gäi lµ chñ nghÜa ®¬n ph−¬ng hoµ hîp. Ph−¬ng thøc c¬ b¶n cña çc n−íc
APEC ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− më vµ tù do vµo n¨m 2010/2020 nh− nªu
trong Tuyªn bè Bogor. Trong khi tù do ho¸ ë WTO dùa trªn yªu cÇu vµ chµo cam kÕt, t¹i APEC
çc thµnh viªn sÏ tù do ho¸ th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− cña m×nh trªn c¬ së cã sù tiÕn bé ®ång ®Òu
gi÷a çc n−íc th«ng qua tÝnh t−¬ng ®−¬ng vµ mäi lÜnh vùc ®Òu ®−îc ®−a vµo tù do ho¸ nh− ë
nguyªn t¾c toµn diÖn. Xem thªm APEC, collective action vµ Osaka Action Agenda.
Concession: −u ®∙i
ThuËt ng÷ sö dông trong WTO. §ã lµ viÖc gi¶m thuÕ quan hoÆc lo¹i bá trë ng¹i ®èi víi th−¬ng
m¹i dÞch vô, th«ng th−êng theo yªu cÇu cña mét bªn kh¸c. Trong nghÜa hÑp h¬n, nã cã thÓ chØ
lµ rµng buéc mét mét thuÕ nµo ®ã. Mét vµi nhµ b×nh luËn cho r»ng thuËt ng÷ nµy nªn ®−îc thay
b»ng cam kÕt ®Ó tr¸nh c¶m t−ëng r»ng çc n−íc ph¶i hy sinh do viÖc gi¶m thuÕ suÊt vµ tù do
ho¸ th−¬ng m¹i lµ mét çi gi¸ ph¶i tr¶ cña nÒn kinh tÕ. GATS ®· dïng tõ cam kÕt. Xem thªm
requests and offers, schedules of commitments on services vµ schedules of concessions.
Conditional most-favoured-nation treatment: §∙i ngé tèi huÖ quèc cã ®iÒu kiÖn
Dµnh ®·i ngé tèi huÖ quèc c¨n cø vµo mét sè ®iÒu kiÖn mµ n−íc ®−îc h−ëng ph¶i ®¸p øng. VÝ
dô trong tr−êng hîp HiÖp ®Þnh Mua s¾m cña chÝnh phñ trong WTO, MFN ®èi víi mua s¾m cña
chÝnh phñ chØ dµnh cho çc thµnh viªn cña HiÖp ®Þnh. Do ®ã quy chÕ thµnh viªn cña mét hiÖp
- 52 -
®Þnh cã thÓ lµ mét ®iÒu kiÖn. §iÒu nµy ®«i khi ®−îc gäi lµ tèi huÖ quèc víi ®iÒu kiÖn cïng tham
gia mét hiÖp ®Þnh. Còng cã nh÷ng tr−êng hîp khi mét n−íc quy ®Þnh dµnh MFN cho mét n−íc
kh¸c chØ khi mét sè ®iÒu kiÖn kh«ng liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i ®−îc ®¸p øng. T×nh huèng ®ã ®·
n¶y sinh khi Quèc héi Hoa Kú th«ng qua LuËt Jackson-Vanik söa ®æi LuËt Th−¬ng m¹i 1974
vèn h¹n chÕ viÖc dµnh MFN cho çc n−íc thi hµnh chÝnh s¸ch di d©n tù do. LuËt ®ã ¸p dông ®Ó
chèng Liªn X« vµ còng ®−îc Hoa Kú dïng trong vÊn ®Ò nh©n quyÒn t¹i Trung Quèc. DÜ nhiªn,
Hoa Kú kh«ng cã nghÜa vô gia h¹n MFN cho Trung Quèc v× n−íc nµy ch−a lµ thµnh viªn cña
WTO.
Conditional offers: Chµo cam kÕt cã ®iÒu kiÖn
Chµo cam kÕt ®−a ra trong ®µm ph¸n th−¬ng m¹i hoÆc ®Ó phÝa bªn kia sÏ ®æi l¹i chµo cam kÕt
trÞ gi¸ t−¬ng ®−¬ng hoÆc coi nh− chµo cam kÕt ®· t−¬ng ®−¬ng víi nh÷ng chµo cam kÕt ®· cã.
Chµo cam kÕt cã ®iÒu kiÖn cã thÓ rót l¹i hoÆc söa ®æi bÊt kú lóc nµo cho ®Õn khi ®¹t ®−îc çch
gi¶i quyÕt chung.
Conduct: Hµnh vi
Trong chÝnh s¸ch c¹nh tranh, lµ çch c− xö cña mét h·ng trªn thÞ tr−êng, nhÊt lµ ®èi víi biÖn
ph¸p c¹nh tranh ®ang ¸p dông hay luËt chèng ®éc quyÒn.
Conference on International Economic Cooperation: Héi nghÞ vÒ Hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ
Do ChÝnh phñ Ph¸p triÖu tËp tõ 12/1975 ®Õn 6/1977 nh»m th¶o luËn gi÷a çc n−íc ph¸t triÓn vµ
çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vÒ çc vÊn ®Ò kinh tÕ quèc tÕ, bao gåm c¶ n¨ng l−îng, gi¸ nguyªn
liÖu, ph¸t triÓn vµ tµi chÝnh. Mét sè ng−êi nãi r»ng ®©y thùc sù lµ khëi ®Çu cña ®èi tho¹i B¾c-
Nam. MÆc dï Ph¸p ®−îc nhiÒu lêi khen v× s¸ng kiÕn nµy, nh−ng Héi nghÞ ®· kh«ng ®¹t ®−îc
mét kÕt qu¶ cô thÓ nµo.
Conformity assessment: §¸nh gi¸ sù phï hîp
Cïng víi nh÷ng thø kh¸c, bao gåm çc thñ tôc ®Ó lÊy mÉu, thö nghiÖm vµ kiÓm tra; ®¸nh gi¸,
x¸c minh vµ ®¶m b¶o vÒ sù phï hîp; vµ ®¨ng ký, uû th¸c vµ chÊp nhËn. HiÖp ®Þnh vÒ çc Hµng
rµo kü thuËt ®èi víi th−¬ng m¹i cña WTO ®Æt ra LuËt ChuÈn bÞ, th«ng qua vµ ¸p dông çc tiªu
chuÈn cho çc c¬ quan chÝnh phñ vµ phi chÝnh phñ c¨n cø ®Ó ®Þnh h×nh vµ sö dông çc quy t¾c
kü thuËt. HiÖp ®Þnh yªu cÇu çc thñ tôc x¸c ®Þnh tÝnh phï hîp cña s¶n phÈm víi çc tiªu chuÈn
quèc gia ph¶i c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng, ®Æc biÖt lµ khi liªn quan ®Õn s¶n phÈm néi ®Þa vµ s¶n
phÈm nhËp khÈu cã tÝnh c¹nh tranh. Xem thªm International Electrotechnical Commission vµ
International Organisation for Standardisation.
Consensus: NhÊt trÝ
Ph−¬ng ph¸p th«ng th−êng ®Ó ra quyÕt ®Þnh ë WTO. Còng cã ph−¬ng ph¸p biÓu quyÕt, nh−ng
biÓu quyÕt nh− vËy rÊt hiÕm hoÆc chØ tiÕn hµnh khi kh«ng ®¹t ®−îc nhÊt trÝ. QuyÕt ®Þnh nhÊt trÝ
lµm gi¶m ph¹m vi tranh chÊp do çch hiÓu kh¸c nhau vÒ çc quy ®Þnh. Tuy nhiªn viÖc ®¹t ®−îc
nhÊt trÝ sÏ kÐo dµi thêi gian ®µm ph¸n vµ cã thÓ g©y chËm trÔ bëi nh÷ng bªn cè t×nh tr× ho·n.
Xem thªm convoy problem vµ decision-making in the WTO.
Conservative social welfare function: Chøc n¨ng phóc lîi x∙ héi b¶o thñ
Mét trong nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn viÖc chÝnh phñ xem xÐt chÝnh s¸ch tù do ho¸ th−¬ng m¹i
cña m×nh, do Max Corden v¹ch ra lÇn ®Çu tiªn (1974). ¤ng nãi, theo mét çch nãi ®¬n gi¶n,
r»ng çc chÝnh phñ c¶m thÊy trong viÖc ph©n phèi thu nhËp, bÊt kú sù gi¶m tuyÖt ®èi çc kho¶n
thu nhËp thùc tÕ nµo còng ®Òu nªn tr¸nh. Nãi çch kh¸c, viÖc t¨ng thu nhËp Ýt cã ý nghÜa, cßn
viÖc gi¶m thu nhËp l¹i cã t¸c ®éng lín. Chøc n¨ng phóc lîi x· héi b¶o thñ do ®ã gi¶i thÝch mét
phÇn t¹i sao çc chÝnh phñ ®«i khi l¹i thËn träng trong viÖc gi¶m thuÕ hoÆc dì bá çc biÖn ph¸p
th−¬ng m¹i cã thÓ ¶nh h−ëng tiªu cùc ®Õn sù ho¹t ®éng cña çc ngµnh ®ang ho¹t ®éng.
Constructed value: TrÞ gi¸ cÊu thµnh
- 53 -
Mét ph−¬ng ph¸p sö dông trong HiÖp ®Þnh vÒ Thùc hiÖn §iÒu VI cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ
quan vµ th−¬ng m¹i 1994, th−êng ®−îc gäi lµ HiÖp ®Þnh Chèng ph¸ gi¸, ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n
xuÊt cña mét s¶n phÈm ë n−íc xuÊt khÈu. Ph−¬ng ph¸p nµy chØ ®−îc dïng nÕu kh«ng cã gi¸
xuÊt khÈu hoÆc nÕu gi¸ xuÊt khÈu bÞ xem lµ kh«ng tin cËy do cã nghi ngê vÒ tÝnh gi¸ s¶i tay.
Th−êng kh«ng sö dông cho çc nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng.
Consular formalities: Thñ tôc l∙nh sù
Yªu cÇu h·ng xuÊt khÈu hµng ho¸ ®Õn mét sè n−íc ph¶i cã x¸c nhËn cña ®¹i diÖn l·nh sù cña
n−íc nhËp khÈu vµo ho¸ ®¬n, giÊy chøng nhËn xuÊt xø, b¶n xÕp hµng xuèng tµu vµ çc chøng tõ
kh¸c. ViÖc x¸c nhËn ph¶i tr¶ mét kho¶n phÝ th−êng t−¬ng øng víi trÞ gi¸ l« hµng. ThÓ lÖ phÝ vµ
thñ tôc còng nh− sù chËm trÔ quan liªu th−êng trë thµnh yÕu tè c¶n trë trong quan hÖ th−¬ng
m¹i quèc tÕ. Thªm vµo ®ã, khèi l−îng th−¬ng m¹i t¨ng lªn lµm thñ tôc nµy trë nªn phi thùc tÕ.
§a sè çc n−íc nay ®· bá thñ tôc l·nh sù, t¹i mét sè n−íc kh¸c thñ tôc nµy ®· trë nªn lçi thêi.
Xem thªm preshipment inspection.
Consultation: Tham vÊn
Giai ®o¹n ®Çu trong thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp ë WTO nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn tinh thÇn
hîp t¸c, ®«i khi th«ng qua trung gian hoµ gi¶i cña mét bªn kh«ng liªn quan. B¶n chÊt t×m hiÓu
sù viÖc cña tham vÊn gi÷a çc bªn th−êng dÉn ®Õn mét gi¶i ph¸p chung. Khi kh«ng ®¹t ®−îc
gi¶i ph¸p th«ng qua tham vÊn, giai ®o¹n tiÕp theo hÇu nh− ch¾c ch¾n sÏ lµ viÖc thµnh lËp ban
héi thÈm gi¶i quyÕt tranh chÊp. Xem thªm WTO understanding on dispute settlement.
Consultative Group of Eighteen: Nhãm t− vÊn 18
Mét c¬ chÕ kh«ng chÝnh thøc trong GATT, lËp ra ngµy 11/7/1975 víi 18 thµnh viªn ®¹i diÖn
chñ yÕu cho çc n−íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. Tho¹t ®Çu, nhãm nµy do mét trong çc
thµnh viªn lµm chñ tÞch, nh−ng n¨m 1979 Tæng Gi¸m ®èc GATT ®−îc giao lµm viÖc nµy. CG-
18, nh− çch nhãm nµy ®−îc gäi, nh»m hç trî çc thµnh viªn GATT thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm cña
m×nh th«ng qua viÖc th¶o luËn tr−íc çc vÊn ®Ò th−¬ng m¹i cã thÓ cã khã kh¨n. Nhãm nµy
kh«ng cã chøc n¨ng ra quyÕt ®Þnh. Çc thµnh viªn cã thÓ xoay vßng, nh−ng trªn thùc tÕ Ýt cã sù
thay ®æi sau khi sù ®Ò cö ban ®Çu ®· ®−îc nhÊt trÝ. Nhãm CG-18 t¹m ®×nh chØ trong Vßng
Uruguay vµ kh«ng ®−îc t¸i lËp l¹i, nh−ng vÉn cã nh÷ng lêi kªu gäi lËp nªn mét tæ chøc t−¬ng
tù trong WTO.
Consumer subsidy equivalent: Hç trî ng−êi tiªu dïng t−¬ng øng víi trî cÊp
Th−êng viÕt t¾t lµ CSE. Víi mét mÆt hµng n«ng nghiÖp, CSE ®−îc ®Þnh nghÜa lµ tæng sè tiÒn
mµ kh¸ch hµng ®−îc tr¶ ®Ó ®Òn bï do ¶nh h−ëng cña viÖc b·i bá çc ch−¬ng tr×nh hç trî n«ng
nghiÖp. §−îc tÝnh b»ng phÇn tr¨m, ®ã lµ tû sè cña tæng trÞ gi¸ çc kho¶n kh¸ch hµng nhËn ®−îc
víi tæng chi phÝ cña kh¸ch hµng cho s¶n phÈm. Khi kh¸ch hµng nhËn ®−îc hç trî th× CSE lµ
d−¬ng. Khi nã ©m tøc lµ kh¸ch hµng bÞ ®¸nh thuÕ. Xem thªm producer subsidy equivalent.
Contact points: §iÓm tiÕp xóc
Xem enquiry point.
Contestability of markets: TÝnh c¹nh tranh cña thÞ tr−êng
Xem international contestability of markets.
Contingent multilateralism: §a ph−¬ng ngÉu nhiªn
ThuËt ng÷ cña Hoa Kú cho r»ng cÇn ¸p dông hµnh ®éng ®a ph−¬ng bÊt cø khi nµo cã thÓ n©ng
cao møc më cöa thÞ tr−êng, nh−ng ®«i khi tù do ho¸ mang tÝnh −u ®·i d−íi d¹ng hiÖp ®Þnh tù do
th−¬ng m¹i vµ hµnh ®éng ®¬n ph−¬ng l¹i tèt h¬n. Xem thªm unilateralism.
Contingent protection: B¶o hé ®ét xuÊt
- 54 -
C¬ cÊu b¶o hé, còng gäi lµ c¬ cÊu phßng vÖ th−¬ng m¹i, hîp ph¸p theo çc hiÖp ®Þnh WTO vµ
cã thÓ sö dông ®Ó ®¸p l¹i ¶nh h−ëng cña ph¸ gi¸, trî cÊp vµ sù t¨ng ®ét biÕn nhËp khÈu g©y
thiÖt h¹i cho c«ng nghiÖp néi ®Þa. Nh÷ng c¬ cÊu nh− vËy bao gåm c¶ çc biÖn ph¸p chèng ph¸
gi¸, thuÕ ®èi kh¸ng vµ biÖn ph¸p tù vÖ.
Continuation clause: §iÒu kho¶n tiÕp tôc
Mét ®iÒu kho¶n trong §iÒu 20 cña HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp WTO kªu gäi kh«i phôc ®µm
ph¸n ®a ph−¬ng vÒ n«ng nghiÖp mét n¨m tr−íc khi kÕt thóc giai ®o¹n thùc hiÖn ®· nhÊt trÝ. Çc
cuéc ®µm ph¸n míi do ®ã sÏ b¾t ®Çu vµo 1/1/2000. §iÒu nµy ®¶m b¶o r»ng qu¸ tr×nh c¶i çch
sÏ tiÕp tôc vµ môc tiªu dµi h¹n cña viÖc gi¶m bít çc hç trî vµ b¶o hé vÉn ®−îc duy tr×. Çc
cuéc ®µm ph¸n ®−îc kh«i phôc sÏ tÝnh ®Õn (a) kinh nghiÖm thùc hiÖn çc cam kÕt gi¶m thuÕ
cho ®Õn thêi ®iÓm ®ã, (b) ¶nh h−ëng cña çc cam kÕt gi¶m thuÕ lªn th−¬ng m¹i thÕ giíi trong
n«ng nghiÖp, çc vÊn ®Ò phi th−¬ng m¹i, ®èi xö ®Æc biÖt vµ ®èi xö kh¸c biÖt víi çc n−íc ®ang
ph¸t triÓn, (c) môc tiªu thµnh lËp mét hÖ thèng th−¬ng m¹i c«ng b»ng vµ mang tÝnh thÞ tr−êng,
vµ (d) çc môc tiªu kh¸c cÇn ®Ó ®¹t ®−îc çc môc tiªu dµi h¹n. Xem thªm WTO built-in
agenda.
Contraband: Hµng lËu
ChØ hµng ho¸ trung lËp trong thêi gian chiÕn tranh cã kh¶ n¨ng ®−îc sö dông ®Ó trî gióp cho
çc ho¹t ®éng qu©n sù cña kÎ thï. Çc quy t¾c liªn quan ®Õn hµng lËu th−êng rÊt lµ linh ho¹t vµ
phô thuéc vµo sù çch hiÓu t¹i chç, nh−ng theo nguyªn t¾c th× dùa vµo sù ng¨n c¶n hµng ho¸
®−îc x¸c nhËn lµ hµng ho¸ trong thêi kú hoµ b×nh th× sÏ cho phÐp tiÕp tôc, nh−ng nÕu lµ vËt liÖu
chiÕn tranh th× sÏ ph¶i dõng l¹i. ViÖc so¹n th¶o vµ kiÓm so¸t çc nguyªn t¾c vÒ hµng lËu th−êng
xuyªn gÆp khã kh¨n bëi lÏ cã nhiÒu hµng ho¸ vµ ®å gia dông cã kh¶ n¨ng hoÆc lµ hµng d©n
dông hoÆc lµ hµng qu©n sù. Theo çch nãi phæ biÕn, hµng lËu th−êng ®−îc sö dông khi thuËt
ng÷ bu«n lËu trë nªn phï hîp h¬n. Xem thªm dual-use exports.
Contracting party: Bªn ký kÕt
ThuËt ng÷ chÝnh thøc chØ çc n−íc thµnh viªn GATT. Khi çc bªn ký kÕt ho¹t ®éng cïng nhau
®Ó th«ng qua mét quyÕt ®Þnh, çc v¨n b¶n GATT chØ râ b»ng ch÷ viÕt hoa (the
CONTRACTING PARTY). Çc bªn ký kÕt cña GATT hiÖn nay lµ çc thµnh viªn WTO.
Conventional tariff: ThuÕ quan quy −íc
ThuÕ quan mµ hÇu hÕt hay tÊt c¶ çc møc thuÕ lµ kÕt qu¶ cña çc cuéc ®µm ph¸n theo çc c«ng
−íc hay hiÖp −íc quèc tÕ. Xem thªm maximum-minimum tariff.
Conventional wisdom: Sù th«ng th¸i truyÒn thèng
Mét côm tõ do J. K. Galbraith ®−a ra (1981) ®Ó miªu t¶ "®øc tin mµ bÊt kú lóc nµo còng cã thÓ
®−îc nh÷ng bé ãc tù phô ®−a ra mét çch th−êng xuyªn, trang träng vµ thiÕu suy nghÜ". ¤ng
coi c©u nãi nµy võa nh− t¸n thµnh võa nh− mØa mai. Xem thªm QWERTY principle vµ vestigial
thought.
Convention on a Code of Conduct for Liner Conference: C«ng −íc vÒ LuËt Thùc hiÖn ®èi
víi çc Héi nghÞ Tµu chë hµng
Ng−êi ta th−êng biÕt ®Õn nhiÒu h¬n lµ LuËt Tµu chë hµng cña UNCTAD. Lµ mét hiÖp ®Þnh liªn
chÝnh phñ nç lùc nhÊt ®¹t ®−îc vµo n¨m 1987 d−íi sù b¶o hé cña UNCTAD nh»m t¨ng tû lÖ
hµng ho¸ ®−îc chuyªn chë trªn çc tµu cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó c¶i thiÖn çn c©n thanh
to¸n cña n−íc hä. LuËt nµy thùc hiÖn theo nguyªn t¾c tû lÖ 40-40-20 mÆc dï kh«ng ®−îc cô thÓ
ho¸ trong C«ng −íc, sù ph©n chia mét çch kh«ng chÝnh thøc 40% cho th−¬ng m¹i tuyÕn ®−êng
biÓn cña n−íc nhËp khÈu, 40% cho n−íc xuÊt khÈu vµ 20% cho tuyÕn ®−êng biÓn cña n−íc thø
ba. Çc n−íc thµnh viªn cña LuËt tµu ®i biÓn khã cã thÓ ®¹t ®−îc nh÷ng con sè nµy do tÝnh thùc
tiÔn th−¬ng m¹i vµ chiÒu h−íng th−¬ng m¹i ®ang thay ®æi. Xem thªm MFN exemptions.
- 55 -
Convention on International Civil Aviation: C«ng −íc Hµng kh«ng D©n dông Quèc tÕ
Xem Chicago Convention.
Convention on International Trade on Endangered Species of Wild Fauna and Flora:
C«ng −íc Th−¬ng m¹i Quèc tÕ ®èi víi çc loµi ®éng thùc vËt hoang d∙ bÞ ®e do¹ tuyÖt chñng
Xem CITES.
Convention on the Means of Prohibiting and Preventing the illicit Import, Export and
Transfer of Ownership of Culture Property: C«ng −íc vÒ çc biÖn ph¸p cÊm vµ ng¨n c¶n
xuÊt khÈu, nhËp khÈu, vµ chuyÓn ®æi tr¸i phÐp quyÒn së h÷u cña s¶n phÈm v¨n ho¸
Mét c«ng −íc cña UNESCO ®−îc th«ng qua n¨m 1970. Çc n−íc tham gia quy ®Þnh çc lo¹i
tµi s¶n t«n gi¸o hoÆc phi t«n gi¸o ®ãng vai trß quan träng ®èi víi kh¶o cæ häc, thêi kú tiÒn sö,
lÞch sö, v¨n häc, nghÖ thuËt hay khoa häc. Çc n−íc ph¶n ®èi xuÊt khÈu, nhËp khÈu, chuyÓn ®æi
bÊt hîp ph¸p quyÒn së h÷u tµi s¶n v¨n ho¸. XuÊt khÈu tµi s¶n v¨n ho¸ hîp ph¸p ph¶i ®−îc tu©n
theo mét hÖ thèng chøng nhËn.
Convention on the Settlement of Investment Disputes between States and Nationals of
Other States: C«ng −íc vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t− gi÷a çc quèc gia vµ çc kiÒu d©n
cña çc quèc gia kh¸c.
Xem ICSID.
Convoy Problem: VÊn ®Ò ®éi h×nh ®oµn tµu
VÊn ®Ò nµy n¶y sinh trong çc cuéc ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng khi çc bªn tham gia ®·
s½n sµng tiÕn lªn l¹i ph¶i ®îi mét bªn cßn thiÕu chuÈn bÞ hoÆc ch−a muèn thùc hiÖn. Khi ®ã bªn
chËm trÔ nhÊt, gièng nh− con tµu chËm nhÊt trong ®éi h×nh, sÏ quyÕt ®Þnh toµn bé tiÕn tr×nh.
Mét sè ng−êi thÝch so s¸nh víi h×nh t−îng ®µn ngçng bay h×nh ch÷ V. Tuy nhiªn khi quan s¸t
h×nh ¶nh ®ã, ng−êi ta sÏ cã kÕt luËn r»ng kh«ng cã chøng cí râ rÖt lµ con ngçng ®Çu ®µn sÏ
quyÕt ®Þnh tèc ®é cña nh÷ng con bay chËm h¬n. Çc nhµ ®iÓu häc cã thÓ kh«ng ®ång ý. Xem
thªm foot dragger vµ consensus.
Copenhagen Declaration and Programme of Action: Tuyªn bè Copenhagen vÒ Ch−¬ng
tr×nh Hµnh ®éng
Mét lo¹t çc cam kÕt b¾t buéc cña 117 n−íc tham dù Héi nghÞ Th−îng ®Ønh thÕ giíi vÒ Ph¸t
triÓn X· héi vµo th¸ng 3/1995 ë Copenhagen. Mét sè çc ®iÒu kho¶n cña tuyªn bè nµy ®· ®Æt
chó ý tíi vai trß cña th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− trong viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn x· héi vµ cã sù liªn
quan ®Õn nh÷ng tranh luËn vÒ th−¬ng m¹i vµ tiªu chuÈn lao ®éng.
Copyright: B¶n quyÒn
§Æc quyÒn ®−îc lµm mét sè viÖc nhÊt ®Þnh víi mét t¸c phÈm gèc, bao gåm quyÒn s¶n xuÊt l¹i,
t¸i xuÊt b¶n, tr×nh diÔn t¸c phÈm tr−íc c«ng chóng... vµ t¹o ra sù phï hîp cña chóng. B¶n quyÒn
kh«ng b¶o vÖ néi dung cña çc t¸c phÈm nh−ng l¹i b¶o vÖ xuÊt xø cña t¸c phÈm. Trong çc t¸c
phÈm v¨n häc, kÞch, ©m nh¹c, nghÖ thuËt, nãi chung b¶n quyÒn th−êng kÐo dµi hÕt cuéc ®êi cña
t¸c gi¶ céng thªm 50 n¨m n÷a. Xem thªm Agreement on Trade-Related Aspects of Interllectual
Property Right, Berne Convention, interllectual property vµ Universal Copyright Convention.
Core labour standard: Tiªu chuÈn lao ®éng c¬ b¶n
Mét kh¸i niÖm liªn quan ®Õn sù tranh luËn liÖu khi nµo th× th−¬ng m¹i vµ tiªu chuÈn lao ®éng
®−îc ®−a vµo ch−¬ng tr×nh lµm viÖc cña çc tæ chøc liªn quan ®Õn xóc tiÕn th−¬ng m¹i quèc tÕ.
OECD (1995b) cho r»ng çc tiªu chuÈn lao ®éng ph¶i tÝnh ®Õn (a) ®µm ph¸n tËp thÓ vµ quyÒn
tù do lËp hiÖp héi, (b) xãa bá çc h×nh thøc khai th¸c lao ®éng trÎ em, (c) cÊm lao ®éng c−ìng
bøc d−íi h×nh thøc lao ®éng n« lÖ hay b¾t buéc, (d) kh«ng ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi ng−êi lµm
viÖc, ch¼ng h¹n nh− quyÒn ®−îc t«n träng vµ ®èi xö b×nh ®¼ng ®èi víi tÊt c¶ c«ng nh©n. TÊt c¶
tiªu chuÈn nãi trªn ®Òu lµ tiªu chuÈn nh©n quyÒn c¬ b¶n, nh−ng ch−a cã c«ng cô quèc tÕ tËp
hîp chóng theo çch nµy. Tiªu chuÈn lao ®éng c¬ b¶n ®−îc ®Þnh nghÜa trong Tæ chøc Lao ®éng
- 56 -
thÕ giíi vµ çc c«ng −íc vµ khuyÕn nghÞ cña Liªn hîp quèc. Mét sè coi quyÒn lµm viÖc d−íi
nh÷ng ®iÒu kiÖn lµm viÖc cã thÓ ®−îc chÊp nhËn (tiªu chuÈn vÒ an toµn n¬i lµm viÖc vµ søc
khoÎ tèi thiÓu, møc l−¬ng tèi thiÓu, sè giê lµm viÖc tèi ®a trong mét tuÇn, ...) còng lµ mét tiªu
chuÈn c¬ b¶n, mét quan ®iÓm ®−îc ®Æt ra t¹i LuËt Th−¬ng m¹i vµ c¹nh tranh cña Hoa kú. §iÒu
nµy cßn g©y tranh c·i nhiÒu h¬n n÷a. Xem thªm pauper-labour argument, race-to-the-bottom
argument, social clause, social dumping, social labelling vµ social subsidies.
Core-periphery thesis: ThuyÕt h¹t nh©n vµ ngo¹i vi
Mét häc thuyÕt cña çc quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ph¸t triÓn m¹nh tõ nh÷ng n¨m 1950 ®Õn nh÷ng
n¨m 1980. Nã thõa nhËn r»ng hÖ thèng kinh tÕ quèc tÕ bao gåm mét h¹t nh©n kinh tÕ ph¸t triÓn
(çc n−íc ph¸t triÓn) vµ ngo¹i vi (çc n−íc ®ang ph¸t triÓn). Nã còng gi¶ ®Þnh r»ng ngo¹i vi phô
thuéc vµo h¹t nh©n trong c¶ hai vÊn ®Ò c¨n b¶n nh−: thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm, ®Æc biÖt lµ
nh÷ng hµng ho¸ s¬ cÊp vµ bÝ quyÕt. ThuyÕt nµy n¨ng ®éng ë chç nã gi¶ ®Þnh vÒ l©u dµi ngo¹i vi
sÏ tù lËp nh÷ng h¹t nh©n míi. Gilpin (1987) ®−a ra nhËn ®Þnh lîi thÕ ban ®Çu cña h¹t nh©n so
víi ngo¹i vi chÝnh lµ tÝnh v−ît tréi vÒ mÆt kü thuËt vµ tæ chøc nh−ng vÒ l©u dµi tÝnh c¹nh tranh
nµy l¹i t¹o ra nh÷ng c¬ héi míi cho ngo¹i vi khi ngo¹i vi ®· cã søc c¹nh tranh h¬n. Gilpin còng
l−u ý r»ng khi thuyÕt nµy lÇn ®Çu tiªn xuÊt hiÖn vµo thÕ kû 19, ng−êi ta cho r»ng h¹t nh©n sÏ
ph¸t triÓn ngo¹i vi. Nh−ng hiÖn nay chÝnh h¹t nh©n l¹i ng¨n c¶n sù ph¸t triÓn cña ngo¹i vi. Xem
thªm dependency theory vµ North-South dialogue.
Corn Laws: LuËt vÒ ngò cèc
Çc bé luËt ®−îc ban hµnh lÇn ®Çu tiªn ë Anh vµo thÕ kû 20 ®Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
Çc luËt nµy bÞ b¸c bá vµo n¨m 1846. ViÖc b¸c bá çc luËt nµy cïng víi viÖc b¸c bá LuËt Hµng
h¶i vµo n¨m 1849 ®· ®¸nh dÊu th¾ng lîi cña th−¬ng m¹i tù do vµ lµ sù khëi ®Çu cña mét c¬ chÕ
tù do t¹o nªn chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña Anh cho 50 n¨m tiÕp theo. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ
chÊp nhËn "khoa häc" kinh tÕ nh− lµ mét c«ng cô ®Ó lËp chÝnh s¸ch. Xem thªm Cobden-
Chevalier Treaty.
Council for Mutual Economic Assistance: Héi ®ång T−¬ng trî Kinh tÕ
Th−êng ®−îc biÕt ®Õn víi tªn Comecon. §−îc thµnh lËp vµo th¸ng 1/1949 víi çc thµnh viªn lµ
Bulgaria, TiÖp-kh¾c, Hungary, Ba-lan, Romania vµ Liªn bang Nga. Sau ®ã kÕt n¹p thªm Cuba,
Céng hoµ D©n chñ §øc, M«ng-cæ vµ ViÖt Nam. Anbania lµ thµnh viªn cña Héi ®ång nµy vµo
thêi gian 1949-1961. Nam-t− lµ mét thµnh viªn dù thÝnh vµ ngoµi ra cßn cã mét sè quan s¸t
viªn. Môc ®Ých cña Comecon lµ thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ kÕ ho¹ch cña çc n−íc Thµnh viªn,
®Èy nhanh tiÕn bé kinh tÕ vµ kü thuËt, t¨ng møc ®é c«ng nghiÖp hãa ë çc n−íc thµnh viªn cã
nÒn c«ng nghiÖp kÐm ph¸t triÓn h¬n, kh«ng ngõng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ thÞnh v−îng l©u
dµi cho nh©n d©n çc n−íc thµnh viªn. Comecon chÝnh thøc gi¶i thÓ vµo n¨m 1991. Xem thªm
economies in transition.
Council for Trade in Goods: Héi ®ång vÒ Th−¬ng m¹i hµng hãa
Uû ban gi¸m s¸t viÖc ho¹t ®éng cña 13 hiÖp ®Þnh ®a ph−¬ng cña WTO ®iÒu tiÕt th−¬ng m¹i
hµng hãa n»m trong Phô lôc 1 cña HiÖp ®Þnh Marrakesh thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ
giíi. Trong sè ®ã hiÖp ®Þnh quan träng nhÊt lµ GATT. TÊt c¶ çc thµnh viªn cña WTO mÆc
nhiªn trë thµnh thµnh viªn cña Héi ®ång nµy. Çc n−íc nµy gÆp nhau mçi th¸ng mét lÇn.
Council for Trade in Services: Héi ®ång vÒ Th−¬ng m¹i dÞch vô
Uû ban gi¸m s¸t GATS (HiÖp ®Þnh chung vÒ Th−¬ng m¹i dÞch vô). TÊt c¶ çc n−íc thµnh viªn
cña WTO ®−¬ng nhiªn trë thµnh thµnh viªn cña Héi ®ång nµy. Çc thµnh viªn gÆp nhau mçi
th¸ng mét lÇn.
Council for TRIPS: Héi ®ång vÒ QuyÒn Së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i
- 57 -
Uû ban gi¸m s¸t HiÖp ®Þnh vÒ QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i (TRIPS). Vai trß
cña nã lµ gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña HiÖp ®Þnh vµ tu©n thñ HiÖp ®Þnh cña çc n−íc thµnh viªn. TÊt
c¶ çc n−íc thµnh viªn WTO ®−¬ng nhiªn trë thµnh thµnh viªn cña Uû ban nµy.
Counterfeiting: Lµm hµng gi¶
ViÖc s¶n xuÊt bÊt hîp ph¸p çc s¶n phÈm, nh¹i l¹i s¶n phÈm thËt ®· ®−îc b¸n d−íi mét nh·n
hiÖu th−¬ng m¹i. Xem thªm Agreement on Trade-Related Aspects of Interllectual Property
Rights, intellectual property vµ intellectual property rights infringements.
Countertrade: Th−¬ng m¹i ®èi øng
Mét d¹ng tinh vi h¬n vµ ®«i khi kh¸ phøc t¹p cña th−¬ng m¹i hµng ®æi hµng. VÝ dô, mét n−íc
cã thÓ xuÊt khÈu than vµ ®æi lÊy thiÕt bÞ khai th¸c má. Kh«ng cã tiÒn trao tay trong th−¬ng vô
nµy. Ng−êi mua sau ®ã sÏ t×m çch b¸n trªn thÞ tr−êng thø ba ®Ó ®−îc thanh to¸n b»ng tiÒn hay
®Ó ®æi lÊy mét s¶n phÈm kh¸c. Hµng hãa ®−îc bu«n b¸n theo çch nµy th−êng ®−îc ®Þnh gi¸
theo ®ång tiªn cña mét n−íc thø ba, vÝ dô dïng franc Ph¸p. Th−¬ng m¹i ®èi øng nãi chung lµ
mét çch thøc kh«ng h÷u hiÖu ®Ó tiÕn hµnh th−¬ng m¹i, nh−ng ®«i khi h×nh thøc nµy hÊp dÉn
çc n−íc thiÕu ngo¹i tÖ. Xem thªm compensation trade.
Countervailing duties: ThuÕ ®èi kh¸ng
Lo¹i thuÕ ®Æc biÖt ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu ®Ó bï l¹i viÖc çc nhµ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ®−îc
h−ëng tõ trî cÊp cña chÝnh phñ. §iÒu kho¶n VI cña GATT vµ HiÖp ®Þnh cña WTO vÒ Trî cÊp
vµ çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng ®Æt ra çc quy ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông çc lo¹i thuÕ nµy. Çc lo¹i thuÕ
®èi kh¸ng cã thÓ ®−îc sö dông d−íi mét sè ®iÒu kiÖn h¹n chÕ vµ khi cã thiÖt h¹i vËt chÊt g©y ra
cho ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc. Xem thªm çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ nh»m vµo çc hµnh
®éng cña çc c«ng ty h¬n lµ cña çc chÝnh phñ.
Creative minilateralism: Chñ nghÜa tiÓu ph−¬ng s¸ng t¹o
Mét chiÕn l−îc th−¬ng m¹i ®Ó më cöa thÞ tr−êng Hoa Kú do Bayard vµ Elliott ®−a ra n¨m 1994.
ChiÕn l−îc nµy liªn quan ®Õn (a) ®µm tho¹i song ph−¬ng, nÕu cÇn thiÕt cã sù hç trî cña Kho¶n
301 hoÆc ®e do¹ hµnh ®éng chèng ®éc quyÒn, (b) kh¶ n¨ng ph©n tÝch m¹nh h¬n ®Ó ®¸nh gi¸ çc
h¹n chÕ tiÕp cËn vµ c¬ cÊu, vµ (c) viÖc sö dông çc khu vùc cã çc quyÒn lîi chung trªn çc thÞ
tr−êng ®Ých. ChiÕn l−îc nµy cã thÓ ®−îc kÕt hîp víi chiÕn dÞch qu¶ng ço vµ hîp t¸c kü thuËt
®èi víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó cho phÐp çc n−íc nµy x©y dùng vµ thùc hiÖn çc hÖ thèng
quy chÕ cã hiÖu qu¶. Ng−êi ta cã thÓ ph¶i dõng l¹i ®Ó suy nghÜ t¹i sao sau 20 n¨m kÓ tõ khi
Kho¶n 301®−îc ®−a ra, mét çch thøc ®−îc mäi ng−êi chÊp nhËn nh− vËy vÉn nªn ®−îc coi lµ
míi l¹. Xem thªm minilateralism.
Crisis cartel: Cartel gåm çc c«ng ty bÞ khñng ho¶ng
Hay cßn gäi lµ cartel trong tr−êng hîp khÈn cÊp, cartel hîp lý hãa, cartel trong thêi kú suy
tho¸i, v.v... §©y lµ h×nh thøc céng t¸c trong mét ngµnh trong tr−êng hîp ®Æc biÖt theo luËt
chèng ®éc quyÒn. §iÒu kiÖn ®Ó thµnh lËp mét cartel lµ mét ngµnh bÞ suy tho¸i l©u dµi vµ
nghiªm träng, høa hÑn ®em l¹i hiÖu qu¶ cho lîi Ých chung mµ çc çch kh¸c kh«ng ®em l¹i
®−îc. Xem thªm cartel vµ failing-firm doctrine.
Cross-border investment: §Çu t− qua biªn giíi
Xem foreign direct investment
Cross-border trade: Th−¬ng m¹i qua biªn giíi
Sù di chuyÓn cña hµng hãa tõ mét l·nh thæ h¶i quan cña mét n−íc sang l·nh thæ h¶i quan cña
mét n−íc kh¸c. §èi víi çc thµnh viªn cña WTO, GATT lµ mét hÖ thèng luËt lÖ chÝnh ®Ó ®iÒu
tiÕt th−¬ng m¹i gi÷a çc bªn. Çc n−íc kh¸c th−êng tiÕn hµnh th−¬ng m¹i theo hiÖp ®Þnh
th−¬ng m¹i song ph−¬ng. Xem thªm border trade.
Cross-border Trade in Services: Th−¬ng m¹i dÞch vô qua biªn giíi
- 58 -
§−îc ®Þnh nghÜa trong GATS lµ th−¬ng m¹i mµ ng−êi s¶n xuÊt vµ ng−êi tiªu dïng kh«ng cÇn
ph¶i gÆp nhau ®Ó thùc hiÖn mét giao dÞch. Th«ng th−êng, çc lo¹i h×nh dÞch vô nµy ®−îc thùc
hiÖn b»ng ®iÖn tö. Trong NAFTA, ®Þnh nghÜa nµy réng h¬n, dÞch vô ®−îc bao gåm mua b¸n
dÞch vô, tiÕp cËn hÖ thèng ph©n phèi, sù hiÖn diÖn cña çc nhµ cung cÊp dÞch vô cña mét bªn
kh¸c vµ ®Æt cäc khi cÇn thiÕt cho th−¬ng m¹i dÞch vô. Xem thªm commercial presence, modes
of services delivery vµ trade in services.
Cross-compensation: §Òn bï chÐo
Cã thÓ x¶y ra trong gi¶i quyÕt tranh chÊp vÝ dô khi mét n−íc thµnh viªn WTO bÞ coi lµ vi ph¹m
mét cam kÕt nµo ®ã kh«ng rót l¹i çc biÖn ph¸p hoÆc çc hµnh ®éng sai ph¹m, nh−ng thay vµo
®ã l¹i chÊp nhËn ®Òn bï trong mét lÜnh vùc nµo kh¸c cña th−¬ng m¹i.
Cross-retaliation: Tr¶ ®òa chÐo
Mét tuyªn bè r»ng, vÝ dô trong mét sè tr−êng hîp nhÊt ®Þnh khi quyÒn lîi cña mét n−íc thµnh
viªn WTO theo mét hiÖp ®Þnh nµo ®ã bÞ x©m ph¹m, n−íc thµnh viªn ®ã cã thÓ sÏ tr¶ ®òa l¹i
n−íc thµnh viªn vi ph¹m d−íi mét hiÖp ®Þnh kh¸c. B¶n ghi nhí vÒ Gi¶i quyÕt tranh chÊp cña
WTO ®· lµm cho kh¶ n¨ng nµy trë thµnh hiÖn thùc.
Crow-bar theory of trade policy: Lý thuyÕt ®ßn bÈy cña chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i
Xem agressive reciprocity.
Cuban Liberty and Democratic Solidarity (LIBERTAD) Act: LuËt vÒ ®oµn kÕt d©n chñ vµ
tù do cña Cuba
Xem Helm-Burton legislation.
Cultural specificity: §Æc tÝnh v¨n hãa
Mét thuËt ng÷ miªu t¶ ®Æc ®iÓm vÒ v¨n hãa cña mçi n−íc gióp ph©n biÖt n−íc nµy víi çc n−íc
kh¸c. Kh«ng cã tranh c·i g× vÒ vÊn ®Ò nµy nh−ng nã cã thÓ g©y tranh c·i trong ng÷ c¶nh cña
chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i khi çc n−íc t×m kiÕm çc quy ®Þnh vÒ th−¬ng m¹i ®Ó b¶o vÖ hoÆc t¨ng
c−êng nh÷ng ®Æc tÝnh v¨n hãa cña hä. NhiÒu ng−êi nghi ngê r»ng ®iÒu nµy v« h×nh chung ®em
l¹i cho çc n−íc nµy quyÒn ¸p dông çc biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu, chñ yÕu lµ cho çc
nguyªn nh©n vÒ v¨n hãa, nh−ng trªn thùc tÕ lµ ®Ó nh»m çc môc ®Ých kh¸c. VÝ dô, mét n−íc
muèn b¶o hé s¶n xuÊt truyÒn thèng vµ lùc l−îng lao ®éng b»ng çch nµy mÆc dÇu c«ng nghÖ
hiÖn ®¹i cã thÓ s¶n xuÊt ra çc s¶n phÈm gièng hÖt nh− vËy víi søc c¹nh tranh cao h¬n. Xem
thªm audiovisual services in the Urugoay Round, local content rules in broacasting vµ trade
and culture.
Cumulative assessment of dumping: §¸nh gi¸ ph¸ gi¸ céng gép
ViÖc ®iÒu tra do n−íc nhËp khÈu tiÕn hµnh ®Ó xem xÐt viÖc mét sè n−íc cïng lóc ph¸ gi¸ cïng
mét s¶n phÈm. Theo quy ®Þnh cña WTO viÖc ®¸nh gi¸ nh− thÕ chØ ®−îc phÐp nÕu (a) biªn ®é
ph¸ gi¸ cña mçi n−íc v−ît qu¸ møc tèi thiÓu vµ hµng nhËp khÈu tõ mçi n−íc kh«ng ph¶i lµ
kh«ng ®¸ng kÓ, vµ (b) ®¸nh gi¸ trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh gi÷a hµng nhËp khÈu vµ hµng néi
®Þa. Xem thªm anti-dumping measures vµ de minimis dumping.
Cumulative rules of origin: Quy t¾c xuÊt xø gép
Mét hÖ thèng quy chÕ xuÊt xø cho phÐp çc s¶n phÈm cã qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hoÆc chuyÓn ®æi
diÔn ra ë hai n−íc hay n−íc kh¸c nhau ®−îc quyÒn tiÕp cËn thÞ tr−êng n−íc nhËp khÈu. §«i khi
c¬ chÕ GSP sö dông c«ng cô nµy ®Ó dµnh −u ®·i cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn v× nÕu kh«ng tù
çc n−íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng thÓ ®¸p øng ®−îc tiªu chuÈn xuÊt xø ®Ó tiÕp cËn thÞ tr−êng.
Cumulative subsidies: Trî cÊp gép
- 59 -
HiÖp ®Þnh cña WTO vÒ Trî cÊp vµ thuÕ ®èi kh¸ng quy ®Þnh r»ng nÕu hµng nhËp khÈu cña h¬n
mét n−íc ®ang lµ ®èi t−îng ®iÒu tra ®Ó ¸p dông thuÕ ®èi kh¸ng, çc c¬ quan cã thÈm quyÒn cã
thÓ ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng gép cña viÖc trî cÊp nµy. Tuy nhiªn, çc c¬ quan chØ cã quyÒn ®iÒu tra
nÕu (a) møc ®é trî cÊp lín h¬n møc trî cÊp giíi h¹n vµ (b) nÕu ®¸nh gi¸ ®−îc thùc hiÖn trong
®iÒu kiÖn c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng nhËp khÈu.
Current access tariff quotas: H¹n ng¹ch thuÕ quan theo møc ®é më cöa hiÖn hµnh
M« t¶ çc c¬ héi më cöa thÞ tr−êng cho hµng n«ng s¶n khi çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®−îc
chuyÓn thµnh thuÕ quan. Mét h×nh thøc ®· ®−îc th¶o luËn t¹i Vßng Urugoay, t¹i ®ã møc ®é më
cöa thÞ tr−êng ®èi víi mét s¶n phÈm nµo ®ã ®−îc x¸c ®Þnh qua viÖc so s¸nh møc nhËp khÈu
trong thêi kú c¬ së víi møc tiªu thô. Møc ®é më cöa hiÖn thêi ®−îc th«ng qua nh»m ®¶m b¶o
nhËp khÈu chiÕm Ýt nhÊt 5% tiªu thô néi ®Þa ®−îc ¸p dông trong thêi kú c¬ së 1986-1988. Xem
thªm Agreement on Agriculture vµ minimum access tariff quotas.
Current account: Tµi kho¶n v∙ng lai
Xem balance of payment.
Current domestic value: TrÞ gi¸ hµng néi hiÖn hµnh
Mét ph−¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ trÞ hµng nhËp khÈu ®Ó x¸c ®Þnh thuÕ h¶i quan. Gi¸ cña hµng ho¸ ®Ó
tÝnh thuÕ lµ møc gi¸ mµ hµng ho¸ cã thÓ so s¸nh ®−îc víi çc hµng ho¸ nhËp khÈu ®−îc b¸n ra
trong ®iÒu kiÖn hoµn toµn c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng néi ®Þa cña n−íc mµ tõ ®ã hµng ho¸ ®−îc
xuÊt khÈu. Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc thay thÕ b»ng çc thñ tôc n»m trong HiÖp ®Þnh vÒ viÖc thùc
hiÖn ®iÒu kho¶n VII (§Þnh gi¸ h¶i quan) cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ th−¬ng m¹i.
Xem customs valuation.
Customs Convention on Temporary Admission: C«ng −íc h¶i quan vÒ viÖc chÊp nhËn t¹m
thêi
Xem Istanbul convention.
Customs Cooperation Council: Héi ®ång Hîp t¸c H¶i quan
Xem World Customs Organosation.
Customs duties: ThuÕ h¶i quan
ThuÕ ®¸nh t¹i cöa khÈu vµo çc hµng ho¸ nhËp khÈu hoÆc ®«i khi vµo hµng ho¸ xuÊt khÈu. ThuÕ
nµy ®−îc ghi râ trong danh môc thuÕ quan quèc gia. ViÖc ®¸nh thuÕ dùa vµo gi¸ trÞ hµng ho¸
nh− thuÕ theo trÞ gi¸ vµ ®«i khi ®−îc tÝnh nh− gi¸ trªn mét ®¬n vÞ theo d¹ng thuÕ ®Æc ®Þnh. Xem
thªm multi-column tariff vµ single-column tariff.
Custom territory: L∙nh thæ h¶i quan
Theo çc quy ®Þnh cña Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi th× ®ã lµ bÊt kú vïng l·nh thæ nµo cã thuÕ
quan vµ çc ®iÒu lÖ kh¸c vÒ th−¬ng m¹i riªng cña vïng ®ã ®Ó kiÓm so¸t viÖc bu«n b¸n cña nã
víi çc vïng l·nh thæ kh¸c. Mét l·nh thæ h¶i quan kh«ng cÇn thiÕt ph¶i lµ mét nhµ n−íc cã chñ
quyÒn. Xem thªm customs union.
Customs union: Liªn minh h¶i quan
Mét khu vùc gåm cã hai hay nhiÒu nÒn kinh tÕ hoÆc l·nh thæ h¶i quan riªng biÖt, cã quy ®Þnh
lo¹i bá mäi thuÕ kho¸ vµ ®«i khi c¶ nh÷ng vËt c¶n ng¨n trë viÖc më réng th−¬ng m¹i gi÷a
chóng. Çc thµnh viªn lËp nªn khu vùc sau ®ã sÏ ¸p dông mét lo¹i thuÕ ®èi ngo¹i chung. Xem
thªm common market vµ free-trade area.
Customs valuation: §Þnh gi¸ h¶i quan
- 60 -
Çc biÖn ph¸p do çc c¬ quan h¶i quan sö dông ®Ó ®Þnh gi¸ ®èi víi hµng nhËp khÈu nh»m môc
®Ých tÝnh thuÕ nhËp khÈu ®óng. HiÖp ®Þnh vÒ viÖc thùc hiªn §iÒu VII (§Þnh gi¸ h¶i quan) cña
HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i nh»m môc ®Ých quy ®Þnh mét hÖ thèng c«ng
b»ng, thèng nhÊt vµ trung lËp ®Ó ®Þnh gi¸ çc hµng ho¸, ng¨n ngõa viÖc sö dông çc gi¸ trÞ h¶i
quan gi¶ hoÆc tïy tiÖn. Çc ®iÒu kho¶n cña b¶n HiÖp ®Þnh rÊt chi tiÕt, nh−ng quy t¾c c¬ b¶n lµ
trÞ gi¸ tÝnh thuÕ hµng ho¸ nhËp khÈu gi÷a çc bªn kh«ng cã liªn quan th× sÏ lµ trÞ gi¸ giao dÞch,
cã nghÜa lµ gi¸ ®−îc thanh to¸n thùc tÕ cho hµng ho¸ khi b¸n hµng xuÊt khÈu sang n−íc nhËp
khÈu. C−íc vËn t¶i, phÝ ®ãng gãi, hoa hång, çc hµng hãa vµ dÞch vô ®−îc cung cÊp miÔn phÝ
cho ng−êi mua vµ mét vµi çc chi phÝ kh¸c cã thÓ ®−îc bæ sung vµo trÞ gi¸ tÝnh thuÕ. HiÖp ®Þnh
còng quy ®Þnh nh÷ng biÖn ph¸p kh«ng ®−îc phÐp sö dông ®Ó tÝnh trÞ gi¸. Çc biÖn ph¸p ®ã bao
gåm thÝ dô: trÞ gi¸ tÝnh thuÕ tèi thiÓu, gi¸ hµng ho¸ trªn thÞ tr−êng néi ®Þa cña n−íc xuÊt khÈu,
gi¸ b¸n çc hµng ho¸ ®−îc s¶n xuÊt t¹i n−íc nhËp khÈu, mét hÖ thèng cung cÊp cho hai gi¸ trÞ
cao h¬n, ... NÕu cã sù nghi ngê r»ng gi¸ trÞ giao dÞch lµ gi¶ th× çc c¬ quan h¶i quan cã thÓ
quyÕt ®Þnh gi¸ th«ng qua 5 sù lùa chän hiÖn cã sau: (a) gi¸ trÞ cña hµng ho¸ gièng hÖt, (b) gi¸
trÞ cña hµng ho¸ t−¬ng tù, (c) gi¸ nhËp khÈu cña çc hµng ho¸ gièng hÖt hoÆc t−¬ng tù khÊu trõ
çc chi phÝ, (d) gi¸ trÞ tÝnh to¸n, (e) nÕu kh«ng biÖn ph¸p nµo trong sè nh÷ng biÖn ph¸p nµy
dïng ®−îc th× cã thÓ sö dông çc çch hîp lý. Çc yÕu tè bæ sung ®−îc ¸p dông ë n¬i mµ nhµ
xuÊt khÈu vµ nhµ nhËp khÈu lµ çc thùc thÓ cã liªn quan.
Customs valuation agreement: HiÖp ®Þnh §Þnh gi¸ h¶i quan
Xem Agreement on Implementation of Article VII of the General Agreement on tariffs and
trade 1994 vµ customs valuation.
Cyclical dumping: Ph¸ gi¸ tuÇn hoµn
Xem dumping.
D' Amato legislation: LuËt D' Amato

LuËt trõng ph¹t Iran vµ Libya cña Hoa Kú ®−îc th«ng qua ngµy 5/8/1996. Môc tiªu cña luËt lµ
(a) kh«ng cho Iran vµ Libya cã nguån thu ®Ó tµi trî cho ho¹t ®éng khñng bè quèc tÕ, (b) h¹n
chÕ giao l−u nguån lùc cÇn thiÕt ®Ó mua vò khÝ giÕt ng−êi hµng lo¹t vµ (c) g©y ¸p lùc buéc
Libya ph¶i tu©n thñ mét lo¹t çc nghÞ quyÕt cña Liªn hîp quèc. LuËt cho phÐp Tæng thèng Hoa
Kú ®−îc quyÒn ¸p ®Æt lÖnh trõng ph¹t ®èi víi çc c«ng ty n−íc ngoµi ®Çu t− míi vµo lÜnh vùc
khai th¸c dÇu má ë Iran vµ Libya víi sè vèn trªn 40 triÖu USD. LÖnh trõng ph¹t cña Hoa Kú cã
thÓ ®−îc thùc hiÖn d−íi çc h×nh thøc nh− tõ chèi cÊp giÊy phÐp xuÊt khÈu, cÊm çc tæ chøc tµi
chÝnh Hoa Kú cho vay hoÆc cÊp tÝn dông, cÊm kh«ng ®−îc h−ëng quy chÕ ®¹i lý chÝnh ®èi víi
çc c«ng cô nî cña chÝnh phñ Hoa Kú, cÊm kh«ng ®−îc tham gia ®Êu thÇu mua s¾m cña chÝnh
phñ Hoa Kú vµ cÊm çc c«ng ty vi ph¹m ®−îc xuÊt khÈu hµng vµo Hoa Kú.
Data protection in trade in services: B¶o vÖ d÷ liÖu trong th−¬ng m¹i dÞch vô
GATS quy ®Þnh çc ®iÒu kho¶n ®¶m b¶o bÝ mËt hå s¬ vµ d÷ liÖu. §iÒu III phô cho phÐp çc
n−íc thµnh viªn kh«ng ph¶i thùc hiÖn quy ®Þnh c«ng khai nÕu nhËn thÊy viÖc tiÕt lé th«ng tin
g©y c¶n trë cho viÖc thùc thi ph¸p luËt, v× nÕu kh«ng sÏ lµm tæn h¹i ®Õn quyÒn lîi c«ng céng
hoÆc g©y h¹i ®Õn lîi Ých th−¬ng m¹i chÝnh ®¸ng cña çc c«ng ty nhµ n−íc vµ t− nh©n. §iÒu IX
(Thùc tiÔn kinh doanh) chØ yªu cÇu çc n−íc thµnh viªn ph¶i cung cÊp nh÷ng th«ng tin kh«ng
bÝ mËt ®−îc c«ng bè c«ng khai liªn quan ®Õn thùc tiÔn ho¹t ®éng kinh doanh ph¶n c¹nh tranh.
Çc th«ng tin kh¸c cã thÓ ®−îc cung cÊp khi n−íc yªu cÇu cung cÊp th«ng tin cam kÕt b¶o ®¶m
bÝ mËt. §iÒu XIV (Nh÷ng ngo¹i lÖ chung) cho phÐp kh«ng ph¶i thùc hiÖn çc nghÜa vô theo
HiÖp ®Þnh ®Ó b¶o vÖ sù bÝ mËt d÷ liÖu, tµi liÖu vµ hå s¬ ç nh©n.
Davignon Plan: KÕ ho¹ch Davignon
- 61 -
KÕ ho¹ch ®−îc Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u th«ng qua vµo n¨m 1978 ®Ó tiÕp thªm søc m¹nh
cho ngµnh c«ng nghiÖp s¾t thÐp cña Céng ®ång. Môc tiªu ng¾n h¹n cña kÕ ho¹ch lµ t¨ng kh¶
n¨ng s¶n xuÊt. VÒ dµi h¹n kÕ ho¹ch nh»m c¶i tæ c¬ cÊu vµ hîp lý ho¸ ngµnh c«ng nghiÖp thÐp.
ViÖn trî cña nhµ n−íc vµ h¹n chÕ nhËp khÈu lµ nh÷ng yÕu tè quan träng ®Ó ®¹t ®−îc çc môc
tiªu theo kÕ ho¹ch. KÕ ho¹ch nµy lÊy tªn cña Viscount Etienne Davignon, ng−êi mµ sau nµy lµ
ñy viªn Héi ®ång ch©u ¢u vÒ çc vÊn ®Ò C«ng nghiÖp vµ ThÞ tr−êng trong khèi. Xem thªm
Multilateral Steel Agreement.
Decision: QuyÕt ®Þnh
Xem European Community legislation.
Decision in Favour of Least-Developed Countries: QuyÕt ®Þnh ñng hé çc n−íc chËm ph¸t
triÓn
Xem least-developed countries.
Decision-making in the WTO: Ra quyÕt ®Þnh trong WTO
Trong hÇu hÕt çc tr−êng hîp, quyÕt ®Þnh trong WTO dùa trªn tháa thuËn nhÊt trÝ cña tÊt c¶ çc
n−íc thµnh viªn. Tuy nhiªn cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc bá phiÕu nÕu çc n−íc thµnh viªn kh«ng
thÓ ®¹t ®−îc sù nhÊt trÝ. Mét biÖn ph¸p chØ ®−îc th«ng qua nÕu nh− cã sù ®ång ý cña ®a sè çc
n−íc thµnh viªn, nh−ng víi mçi vÊn ®Ò kh¸c th× yªu cÇu vÒ tû lÖ phiÕu thuËn còng kh¸c nhau.
ViÖc diÔn gi¶i çc hiÖp ®Þnh WTO trõ çc hiÖp ®Þnh nhiÒu bªn ph¶i ®−îc 2/3 sè n−íc thµnh viªn
ñng hé trong Héi nghÞ Bé tr−ëng WTO hoÆc trong §¹i héi ®ång, vµ tû lÖ nµy còng ®−îc ¸p
dông trong tr−êng hîp miÔn trõ. Mçi mét thµnh viªn WTO cã mét phiÕu. Céng ®ång Ch©u ¢u
cã sè phiÕu bÇu ngang b»ng víi tæng sè n−íc thµnh viªn cña m×nh. ViÖc diÔn gi¶i çc hiÖp ®Þnh
nhiÒu bªn ph¶i tu©n theo çc quy ®Þnh cô thÓ trong tõng hiÖp ®Þnh. Xem thªm amendments to
WTO agreements.
Declaration giving effect to the provision of Article XVI.4: Tuyªn bè §iÒu XVI.4 cã hiÖu
lùc
§−îc th«ng qua vµo n¨m 1960, theo ®ã çc thµnh viªn cña GATT nhÊt trÝ r»ng tõ 1/1/1958 sÏ
ngõng tÊt c¶ çc h×nh thøc trî cÊp xuÊt khÈu, trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp, ®èi víi mét s¶n phÈm dÉn
®Õn gi¸ cña s¶n phÈm xuÊt khÈu thÊp h¬n gi¸ cña s¶n phÈm t−¬ng tù t¹i thÞ tr−êng nhËp khÈu.
Tuyªn bè nµy kh«ng ¸p dông ®èi víi s¶n phÈm s¬ cÊp.
Declaration on the Contribution of the World Trade Organisation to Achieving Greater
Coherence in Global Economic Policymaking: Tuyªn bè vÒ ®ãng gãp cña Tæ chøc Th−¬ng
m¹i ThÕ giíi trong viÖc ®¹t ®−îc mèi liªn kÕt chÆt chÏ h¬n trong qóa tr×nh ®Ò ra chÝnh s¸ch
kinh tÕ toµn cÇu
§ã lµ mét trong nh÷ng kÕt qña cña Héi nghÞ Bé tr−ëng Marrakesh vµo th¸ng 4/1994 khi kÕt
thóc Vßng Uruguay. Néi dung chÝnh cña b¶n tuyªn bè lµ ®Ò cao vai trß tÝch cùc cña kÕt qu¶
vßng ®µm ph¸n Uruguay trong viÖc t¹o dùng mèi liªn kÕt chÆt chÏ h¬n trong chÝnh s¸ch kinh tÕ
quèc tÕ. Tuyªn bè ghi nhËn r»ng nh÷ng khã kh¨n xuÊt ph¸t tõ çc lÜnh vùc kh¸c ngoµi lÜnh vùc
th−¬ng m¹i kh«ng thÓ kh¾c phôc ®−îc nÕu chØ ®¬n thuÇn sö dông çc biÖn ph¸p th−¬ng m¹i.
Do vËy b¶n tuyªn bè kªu gäi Tæng gi¸m ®èc WTO cÇn ph¶i th¶o luËn thªm víi IMF vµ IBRD
vÒ çc h×nh thøc hîp t¸c gi÷a ba bªn ®Ó cã ®−îc mèi liªn kÕt chÆt chÏ h¬n trong viÖc ®Ò ra
chÝnh s¸ch kinh tÕ toµn cÇu.
Declaration on the establishment of a new International Economic Order:Tuyªn bè vÒ
viÖc Thµnh lËp mét TrËt tù Kinh tÕ Quèc tÕ míi
Xem New International Economic Order.
Decompilation: Sù ph©n tÝch
- 62 -
ViÖc nghiªn cøu hoÆc ph©n tÝch mét ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh nh»m kh¸m ph¸ ý t−ëng vµ çc
nguyªn lý ho¹t ®éng. Sù ph©n tÝch th−êng g¾n víi viÖc t¸i t¹o hoÆc s¶n xuÊt sao chÐp ch−¬ng
tr×nh ®ã. LuËt b¶n quyÒn cña mçi quèc gia cã çc quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ tÝnh ph¸p lý cña
thùc tiÔn sao chÐp l¹i vµ chÝnh v× vËy viÖc thùc tÕ thùc hiÖn còng g©y ra nhiÒu tranh c·i. Tßa ¸n
Hoa Kú th× cho r»ng thiÕt kÕ ng−îc, trong ®ã cã c¶ viÖc ph©n tÝch l¹i mét ch−¬ng tr×nh ®Ó kh¸m
ph¸ nh÷ng ý t−ëng vµ kh¸i niÖm kh«ng ®−îc b¶o vÖ lµ ®−îc phÐp theo mét sè luËt t−¬ng øng
nh− "sö dông lµnh m¹nh”, thÕ nh−ng ë Australia th× viÖc sao chÐp l¹i cã thÓ lµ vi ph¹m ®Õn
quyÒn t¸i s¶n xuÊt b¶n quyÒn cña ng−êi chñ së h÷u.
Decoupage: T¸ch ®«i
Mét ph−¬ng ph¸p vÒ mÆt thñ tôc ®−îc th«ng qua trong Vßng Kennedy vÒ viÖc c¾t gi¶m thuÕ
mÆt hµng ho¸ chÊt. VÊn ®Ò nµy n¶y sinh v× nhu cÇu t¸ch riªng hai lo¹i −u ®·i cña Hoa Kú, mét
lµ nhãm −u ®·i do c¬ quan cã thÈm quyÒn ®µm ph¸n ®−a ra (LuËt më réng th−¬ng m¹i 1962) vµ
hai lµ nhãm −u ®·i ®ßi hái ph¶i ®−îc quèc héi th«ng qua. ¦u ®·i thuéc nhãm thø hai chñ yÕu
tËp trung xung quanh ®Ò nghÞ thñ tiªu hÖ thèng gi¸ b¸n Mü vµ biÖn ph¸p ®Þnh gi¸ mét vµi lo¹i
ho¸ chÊt t¹i cöa khÈu ®Ó tÝnh thuÕ h¶i quan.
Deep intergration: Héi nhËp s©u s¾c
Sù kÕt hîp çc hÖ thèng chÝnh s¸ch quèc gia cña hai hay nhiÒu n−íc mµ theo truyÒn thèng çc
hÖ thèng chÝnh s¸ch ®ã hoµn toµn thuéc thÈm quyÒn cña chÝnh phñ quèc gia. HÖ thèng chÝnh
s¸ch nµy bao gåm chÝnh s¸ch c¹nh tranh, tiªu chuÈn kü thuËt, trî cÊp, chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn
tÖ, çc quy chÕ vµ gi¸m s¸t çc tæ chøc tµi chÝnh, çc vÊn ®Ò m«i tr−êng, mua s¾m cña chÝnh
phñ vµ mét sè chÝnh s¸ch kh¸c. Céng ®ång Ch©u ¢u lµ khu vùc tiÕn xa nhÊt trong qu¸ tr×nh héi
nhËp s©u s¾c vµ gÇn ®©y Céng ®ång Ch©u ¢u ®· th«ng qua viÖc thµnh lËp mét ThÞ tr−êng thèng
nhÊt vµ thùc hiÖn çc biÖn ph¸p ®Ò ra trong HiÖp −íc Maastricht, nh−ng ngoµi ra ANZCERTA
vµ NAFTA còng lµ vÝ dô vÒ héi nhËp s©u s¾c trong thêi gian hiÖn nay. Ng−îc l¹i lµ h×nh thøc
héi nhËp n«ng thÓ hiÖn trong çc h×nh thøc héi nhËp tõ khu vùc th−¬ng m¹i −u ®·i ®Õn liªn
minh h¶i quan hoÆc khu vùc th−¬ng m¹i tù do, thÕ nh−ng trong h×nh thøc héi nhËp n«ng mçi
n−íc thµnh viªn vÉn ®−îc tù do duy tr× çc chÝnh s¸ch kh¸c cña n−íc m×nh. Mét sè nhµ ph©n
tÝch cho r»ng GATT còng thuéc lo¹i héi nhËp n«ng. TÊt nhiªn héi nhËp n«ng còng cã t¸c dông
thóc ®Èy qu¸ tr×nh hµi hoµ c©n ®èi chÝnh s¸ch, ®iÒu nµy ®· ®−îc chøng minh trong hÖ thèng
th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. Xem thªm European Community Single Market, negative intergration
vµ positive intergration.
De facto GATT membership: T− çch thµnh viªn kh«ng chÝnh thøc cña GATT
Çc n−íc tr−íc ®©y lµ thuéc ®Þa sau khi giµnh ®−îc ®éc lËp cã quyÒn tham gia vµo GATT víi t−
çch lµ thµnh vªn kh«ng chÝnh thøc nÕu çc n−íc nµy chÊp thuËn cam kÕt tu©n thñ çc nguyªn
t¾c cña GATT trong c¬ chÕ qu¶n lý th−¬ng m¹i. Çc n−íc míi giµnh ®−îc ®éc lËp chØ ®−îc
chÊp nhËn lµ thµnh viªn kh«ng chÝnh thøc cña GATT nÕu n−íc thèng trÞ tr−íc ®©y ®· lµ thµnh
viªn. WTO kh«ng chÊp nhËn t− çch thµnh viªn kh«ng chÝnh thøc
Deficiency payments: Thanh to¸n cho sù thiÕu hôt
Theo ChÝnh s¸ch n«ng nghiÖp chung cña Céng ®ång Ch©u ¢u vµ chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp cña
Hoa Kú th× thiÕu hôt lµ sù kh¸c nhau gi÷a gi¸ mµ chÝnh phñ cho r»ng ng−êi n«ng d©n ®¸ng
®−îc nhËn vµ gi¸ thùc tÕ trªn thÞ tr−êng. Sù thiÕu hôt nµy sÏ ®−îc bï ®¾p bëi hÇu bao cña c«ng
chóng hoÆc cña ng−êi tiªu dïng d−íi h×nh thøc gi¸ cao h¬n. Xem thªm blue box vµ green box.
Definitive anti-dumping duties: ThuÕ chèng ph¸ gi¸ x¸c ®Þnh
ThuÕ chèng ph¸ gi¸ ¸p dông sau khi viÖc ®iÒu tra ®· kÕt thóc. ThuÕ chèng ph¸ gi¸ chØ ®−îc
thùc hiÖn trong vßng 5 n¨m, trõ tr−êng hîp tr−íc khi hÕt h¹n n−íc chñ nhµ xem xÐt l¹i vµ nhËn
thÊy cÇn ph¶i tiÕp tôc ¸p dông thuÕ chèng ph¸ gi¸. Xem anti-dumping measures vµ provisional
anti-dumping duties.
Degressivity: B¶o hé gi¶m dÇn
- 63 -
Nãi chung ®©y lµ mét nguyªn t¾c b¶o hé ph¶i gi¶m dÇn theo thêi gian. §ã còng lµ mét vÊn ®Ò
khã kh¨n, ®Æc biÖt khi ChÝnh phñ ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ vµ b¾t ®Çu qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh
c¬ cÊu, lµm gi¶m møc ®é b¶o hé cña çc lÜnh vùc ®ang thùc hiÖn biÖn ph¸p tù vÖ. Th«ng
th−êng çc n−íc thµnh viªn th−êng tiÕp tôc b»ng h¹n chÕ nhËp khÈu ë møc b¶o hé t−¬ng tù.
DEIP (Dairy Export Incentive Program): Ch−¬ng tr×nh khuyÕn khÝch xuÊt khÈu s÷a
Ch−¬ng tr×nh trî cÊp cña Hoa Kú lÇn ®Çu tiªn ®−îc luËt N«ng trang th«ng qua vµo n¨m 1985,
theo ®ã TËp ®oµn TÝn dông Hµng ho¸ trî cÊp cho nhµ xuÊt khÈu s¶n phÈm b¬ s÷a cña Hoa Kú
nh»m gióp hä cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi çc n−íc tiÕn hµnh trî cÊp kh¸c, chñ yÕu lµ Céng
®ång Ch©u ¢u. Ch−¬ng tr×nh khuyÕn khÝch xuÊt khÈu nh»m t¨ng c−êng xuÊt khÈu th−¬ng m¹i
chø kh«ng nh»m môc ®Ých ®Èy lïi çc s¶n phÈm b¬ s÷a cña çc n−íc kh¸c. Tuy nhiªn, trªn thùc
tÕ ch−¬ng tr×nh nµy kh«ng chØ giíi h¹n trong trî cÊp ®Ó ®èi kh¸ng l¹i chÝnh s¸ch trî cÊp cña
ch©u ¢u. Xem thªm United States Federal Agriculture Improvement and Reform FAIR Act of
1996, lµ luËt më réng ch−¬ng tr×nh nµy.
Delocalisation: Di chuyÓn ®Þa ®iÓm
ThuËt ng÷ do nh÷ng ng−êi chñ tr−¬ng ®µm ph¸n vÒ th−¬ng m¹i vµ tiªu chuÈn lao ®éng sö dông.
Trong bèi c¶nh nµy di chuyÓn ®Þa ®iÒm cã nghÜa lµ mét c«ng ty quyÕt ®Þnh di chuyÓn çc
ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt tõ n¬i cã chi phÝ cao sang n¬i cã chi phÝ thÊp h¬n ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ
nh»m hç trî cho lùc l−îng lao ®éng vÒ çc ®iÒu kiÖn x· héi. Xem môc race to the bottom vµ
workers rights.
De minimis dumping margins: Giíi h¹n ph¸ gi¸
ThuËt ng÷ nµy m« t¶ møc ph¸ gi¸ thÊp h¬n 2%, tÝnh trªn gi¸ xuÊt khÈu t¹i n−íc xuÊt xø. Giíi
h¹n nµy còng ¸p dông cho çc tr−êng hîp khi l−îng nhËp khÈu mét s¶n phÈm t−¬ng tù tõ mét
n−íc lµ kh«ng ®¸ng kÓ, Ýt h¬n 3% tæng trÞ gi¸ nhËp khÈu mÆt hµng ®ã. Trong c¶ hai tr−êng hîp
trªn n−íc nhËp khÈu kh«ng ®−îc ¸p dông biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸.
De minimis imports: Giíi h¹n nhËp khÈu
ThuËt ng÷ ®−îc sö dông trong HiÖp ®Þnh vÒ QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i cña
WTO, theo ®ã çc ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh kh«ng ¸p dông ®èi víi hµng hãa phi th−¬ng m¹i
víi sè l−îng Ýt ®ùng trong hµnh lý ç nh©n hoÆc ®−îc göi trong l« hµng nhá.
De minimis safeguards rule: Giíi h¹n ¸p dông quy t¾c tù vÖ
BiÖn ph¸p tù vÖ kh«ng ¸p dông víi mét n−íc ®ang ph¸t triÓn nÕu trÞ gi¸ nhËp khÈu cña n−íc ®ã
chiÕm kh«ng qu¸ 3%tæng gi¸ trÞ hµng nhËp khÈu ®ang ®−îc xem xÐt. Quy t¾c nµy chØ ®−¬c ¸p
dông nÕu tæng gi¸ trÞ hµng nhËp khÈu tõ çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cã thÞ phÇn Ýt h¬n 3% chiÕm
kh«ng qu¸ 9% tæng trÞ gi¸ nhËp khÈu mÆt hµng ®ã. Xem Agreement on Safeguards, safeguards
vµ selectivity
De minimis subsidies: Giíi h¹n trî cÊp
HiÖp ®Þnh WTO vÒ Trî cÊp vµ çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng ®Þnh nghÜa trî cÊp giíi h¹n lµ trî cÊp
ch−a ®Õn 1%. Çc c¬ quan tiÕn hµnh ®iÒu tra ¶nh h−ëng cña trî cÊp ph¶i dõng ngay ho¹t ®éng
®iÒu tra nÕu ph¸t hiÖn ra l−îng trî cÊp kh«ng qu¸ 1%. Víi nh÷ng n−íc ®ang ph¸t triÓn cã tiÕn
hµnh trî cÊp th× giíi h¹n trî cÊp ¸p dông víi tõng n−íc lµ 2%. Quy ®Þnh nµy còng ®−îc ¸p dông
trong tr−êng hîp trî cÊp cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®èi víi mét s¶n phÈm kh«ng v−ît qu¸
4% nh−ng víi mét ®iÒu kiÖn lµ tæng trî cÊp cña tÊt c¶ çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cã møc trî cÊp
d−íi 4% kh«ng ®−îc v−ît qu¸ 9% tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu mÆt hµng ®ã t¹i n−íc tiÕn hµnh ®iÒu
tra.
Denial of benefits: Chèi tõ quyÒn lîi
Çc thµnh viªn cña HiÖp ®Þnh chung vÒ Th−¬ng m¹i dÞch vô cã quyÒn tõ chèi nh÷ng lîi Ých cña
HiÖp ®Þnh dµnh cho mét thµnh viªn kh¸c nÕu hä chøng minh ®−îc r»ng dÞch vô cung cÊp kh«ng
- 64 -
cã xuÊt xø tõ l·nh thæ cña mét n−íc thµnh viªn GATS hoÆc nÕu nh− c«ng ty cung cÊp dÞch vô
kh«ng thuéc mét quèc gia lµ thµnh viªn cña GATS. Xem thªm non-application.
Dependence theory: Häc thuyÕt vÒ sù phô thuéc
Häc thuyÕt ®−îc nhiÒu n−íc ñng hé vµo nh÷ng n¨m 1960, 1970. Theo häc thuyÕt nµy, çc n−íc
®ang ph¸t triÓn phô thuéc c¶ vÒ mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi vµo nh÷ng nhãm cã quyÒn lùc ë
çc n−íc ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ çc tËp ®oµn xuyªn quèc gia. Ngµy nay ng−êi ta cho r»ng häc
thuyÕt nµy kh«ng thÓ ®−a ra ®−îc gi¶i thÝch mét çch tho¶ ®¸ng nguyªn nh©n t¹o nªn qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn vµ nguyªn nh©n lµm cho çc n−íc kÐm ph¸t triÓn. Ch×nh v× vËy häc thuyÕt kh«ng ®−a
ra ®−îc c¬ héi lùa chän chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn. Xem thªm core-
periphery thesis.
Deregulation: Níi láng thÓ chÕ
Mét qu¸ tr×nh ChÝnh phñ ®iÒu chØnh quy chÕ trong çc ngµnh c«ng nghiÖp hoÆc trong çc lÜnh
vùc nghÒ nghiÖp, ®Èy m¹nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ do ®ã t¨ng c−êng hiÖu qu¶ ®èi víi ph©n
phèi hµng ho¸ vµ dÞch vô. Xem thªm privatisation vµ wider competition policy.
Developing countries and the GATT: Çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ GATT
Vµo n¨m 1947, khi ®µm ph¸n vÒ néi dung cña GATT, çc n−íc ph¸t triÓn ®Òu cho r»ng HiÖp
®Þnh nªn ¸p dông mét çch c«ng b»ng ®èi víi çc n−íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau. Còng
vµo thêi gian ®ã çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®· ph¶n ®èi m¹nh mÏ v× hä cho r»ng trong qu¸ tr×nh
tù do ho¸ th−¬ng m¹i hä kh«ng ph¶i dµnh −u ®·i cho çc n−íc kh¸c trªn c¬ së hoµn toµn cã ®i
cã l¹i vµ ®−îc quyÒn h−ëng −u ®·i h¬n ®èi víi viÖc tiÕp cËn thÞ tr−êng çc n−íc ph¸t triÓn. Cuèi
cïng §iÒu XVIII (Trî gióp cña ChÝnh phñ ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ) quy ®Þnh ph¶i t¹o ®iÒu
kiÖn thuËn lîi cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cã kh¶ n¨ng duy tr× ph¸t triÓn kinh tÕ kh«ng ngõng,
®Æc biÖt lµ nh÷ng n−íc cã møc sèng thÊp vµ nh÷ng n−íc míi ®ang ë trong giai ®o¹n ®Çu cña
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Trong b¶n chó gi¶i §iÒu kho¶n nµy ghi râ thuËt ng÷ “møc sèng thÊp” ®−îc
hiÓu trong çc hoµn c¶nh kinh tÕ b×nh th−êng vµ kh«ng cã nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Æc biÖt
mang tÝnh chÊt t¹m thêi xuÊt ph¸t tõ çc thÞ tr−êng xuÊt khÈu hµng th« vµ s¬ chÕ sang thÞ
tr−êng tiÒm n¨ng. ThuËt ng÷ “trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ” kh«ng
nh÷ng ®−îc dïng ®Ó chØ çc n−íc míi ë trong giai ®o¹n khëi ®Çu ph¸t triÓn kinh tÕ mµ cßn chØ
c¶ nh÷ng n−íc ®ang tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ ®Ó tho¸t ra khái t×nh tr¹ng qu¸ phô thuéc vµo
viÖc s¶n xu©t hµng th« vµ s¬ chÕ. §iÒu XVIII cho phÐp çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®−îc duy tr×
mét c¬ cÊu thuÕ ®Ó ph¸t triÓn çc ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ vµ ®−îc ¸p dông h¹n chÕ ®Þnh
l−îng v× môc ®Ých c©n b»ng çn c©n thanh to¸n. ViÖc qu¶n lý ®iÒu kho¶n nµy lu«n gÆp khã
kh¨n v× çc tiªu chuÈn sö dông trong ®iÒu kho¶n cã tÝnh linh ho¹t cao. Thø nhÊt, ®iÒu kho¶n
nµy cho r»ng çc n−íc tù biÕt khi nµo hä ®−îc ®¸nh gi¸ lµ mét n−íc cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t
triÓn vµ ®iÒu kho¶n nµy kh«ng quy ®Þnh c¬ chÕ chuyÓn tõ ®Þa vÞ n−íc ®ang ph¸t triÓn sang ®Þa
vÞ n−íc ph¸t triÓn. Thø hai, thùc tÕ ¸p dông ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn ph¸t triÒn ngµnh c«ng
nghiÖp non trÎ lµ rÊt phøc t¹p. Thø ba, kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc tiªu chÝ x¸c ®Þnh h¹n chÕ nhËp
khÈu trong çc ®iÒu kho¶n vÒ çn c©n thanh to¸n cã ®−îc ®Þnh nghÜa ®Çy ®ñ. Çc n−íc cã thÓ
¸p dông h¹n chÕ ®Þnh l−îng thÊp h¬n so víi møc cÇn thiÕt ®Ó (a) chÆn tr−íc nguy c¬ hoÆc chÆn
®øng t×nh tr¹ng sa sót nghiªm träng trong nguån dù tr÷ tiÒn tÖ vµ (b)®Ó nguån dù tr÷ tiÒn tÖ cña
mét n−íc thµnh viªn t¨ng víi tèc ®é hîp lý khi n−íc nµy kh«ng cã ®ñ dù tr÷ tiÒn tÖ. Tuy nhiªn
trong vô ThÞt bß Hµn Quèc, Hµn Quèc ®· thÓ hiÖn râ ý ®Þnh duy tr× h¹n chÕ v× lý do çn c©n
thanh to¸n l©u h¬n nhiÒu so víi kho¶ng thêi gian cÇn thiÕt vÒ mÆt kh¸ch quan. Trªn thùc tÕ, çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn nhËn thÊy §iÒu XVIII kh«ng thùc sù h÷u dông ®èi víi çc n−íc nµy nh−
hä mong ®îi. Ngay c¶ çc n−íc ph¸t triÓn còng cho r»ng ®iÒu kho¶n nµy kh«ng cã g× −u viÖt
c¶. Theo quan ®iÓm cña mét sè n−íc, khã kh¨n c¬ b¶n n¶y sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®iÒu
kho¶n nµy lµ do nã dùa trªn häc thuyÕt thay thÕ hµng nhËp khÈu, ®i ng−îc l¹i chÝnh s¸ch kinh
tÕ h−íng ngo¹ivµ h−íng vÒ xuÊt khÈu. Çc nhµ kinh tÕ ®· chØ ra r»ng nÕu tu©n theo häc thuyÕt
thay thÕ hµng nhËp khÈu th× çc n−íc sÏ gÆp ph¶i t×nh tr¹ng khan hiÕm ngo¹i tÕ v× nguån thu tõ
hµng xuÊt khÈu kh«ng thÓ bï ®¾p ®−îc chi phÝ nhËp khÈu hµng ho¸ c¬ b¶n. RÊt khã thay ®æi
çc ®iÒu kho¶n cña GATT vµ Phiªn häp Rµ so¸t cña GATT vµo n¨m 1955 nãi chung còng ®·
- 65 -
gi÷ nguyªn t×nh tr¹ng nµy. Thùc sù lµ cho ®Õn tr−íc Vßng Kenedy çc n−íc ®ang ph¸t triÓn nãi
chung chØ ®ãng vai trß thø yÕu trong çc cuéc ®µm ph¸n chÝnh cña GATT. Trong kho¶ng thêi
gian 1948 - 1963 çc phiªn ®µm ph¸n chØ tËp trung vµo vÊn ®Ò thuÕ quan chø kh«ng bËn t©m
nhiÒu vµo çc vÊn ®Ò mang tÝnh chÊt hÖ thèng. Mét vµi hµng ho¸ th« vµ s¬ chÕ mµ çc n−íc
®ang ph¸t triÓn lµ nh÷ng n−íc cung cÊp lín chØ ph¶i ®èi mÆt víi mét vµi hµng rµo c¶n trë khi
th©m nhËp vµo thÞ tr−êng çc n−íc ph¸t triÓn. TÊt nhiªn hµng n«ng s¶n, hµng dÖt vµ çc s¶n
phÈm nhiÖt ®íi kh«ng n»m trong sè nh÷ng mÆt hµng nµy. MÆt kh¸c, c¬ chÕ yªu cÇu vµ chµo
cam kÕt mµ çc n−íc ®· sö dông ®Ó gi¶m thuÕ rÊt nhiÒu mÆt hµng chÕ t¹o vµ quy t¾c vÒ quyÒn
cña ng−êi cung cÊp chñ yÕu ®· chøng tá r»ng çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cã thÞ phÇn rÊt nhá t¹i
hÇu hÕt çc n−íc thùc chÊt ®· bÞ lo¹i trõ ra khái çc vßng ®µm ph¸n vÒ thuÕ tr−íc ®©y. MÆc dï
çc n−íc ®ang ph¸t triÓn còng ®· nç lùc kiªn tr× chøng minh r»ng hä kh«ng ®−îc tham gia vµo
hÖ thèng th−¬ng m¹i hËu chiÕn tranh nh− hä tõng mong ®îi, çc n−íc ®ang ph¸t triÓn chØ thùc
sù tham gia vµo hÖ thèng th−¬ng m¹i thÕ giíi tõ sau n¨m 1957 khi toµn bé çc thµnh viªn cña
GATT quyÕt ®Þnh nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy mét çch cÈn thËn h¬n. KÕt qu¶ lµ b¶n B¸o ço
Haberler ®−îc ®−a ra vµo n¨m 1958 víi kÕt luËn lµ cã mét vµi b»ng chøng biÖn minh cho quan
®iÓm cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn khi hä cho r»ng çc quy t¾c vµ quy −íc hiÖn hµnh vÒ chÝnh
s¸ch th−¬ng m¹i lµ t−¬ng ®èi bÊt lîi cho çc n−íc nµy. Sau ®ã mét uû ban ®−îc thµnh lËp ®Ó
xem xÐt kü thªm vÊn ®Ò nµy vµ sÏ ®−a tõng vÊn ®Ò cô thÓ cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vµo
ch−¬ng tr×nh lµm viÖc cña Vßng Kenedy. Còng vµo chÝnh thêi gian nµy, viÖc chÊm døt t×nh
tr¹ng thuéc ®Þa ®· dÉn ®Õn viÖc cã thªm nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn gia nhËp vµo GATT. Mét
vµi n−íc thµnh viªn vµ mét sè n−íc kh¸c ngoµi GATT ®· b¾t ®Çu coi hÖ thèng Liªn hîp quèc lµ
mét c¬ chÕ cã kh¶ n¨ng h¬n trong viÖc ®em l¹i nh÷ng tiÕn bé ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò mµ hä quan
t©m. §iÒu nµy ®· dÉn ®Õn sù kiÖn UNCTAD (Héi nghÞ cña Liªn hîp quèc vÒ Th−¬ng m¹i vµ
Ph¸t triÓn) nhãm häp vµo n¨m 1964, UNCTAD còng ®−îc thµnh lËp vµo n¨m ®ã vµ ®−îc xem
lµ mét tæ chøc l©u dµi. Sau ®ã çc n−íc kªu gäi cho mét trËt tù kinh tÕ quèc tÕ míi vµ §iÒu lÖ
vÒ QuyÒn vµ NghÜa vô Kinh tÕ cña çc quèc gia. C¶ hai ®Òu ®−îc th−¬ng l−îng d−íi sù b¶o trî
cña Liªn hîp quèc. Vßng ®µm ph¸n Kenedy b¾t ®Çu vµo n¨m 1963 lµ b−íc ®ét ph¸ to lín ®èi
víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn çc n−íc dµnh mét vßng ®µm ph¸n ®Ó th¶o
luËn cô thÓ vÒ vÊn ®Ò çc n−íc ®ang ph¸t triÓn. Theo tuyªn bè cÊp Bé tr−ëng ®−a ra trong vßng
®µm ph¸n th× môc tiªu chÝnh cña vßng ®µm ph¸n nµy lµ ph¶i th«ng qua çc biÖn ph¸p nh»m më
réng th−¬ng m¹i cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ coi ®ã lµ ph−¬ng tiÖn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh
tÕ cña çc n−íc nµy. KÕt qu¶ cña vßng ®µm ph¸n ®èi víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn lµ hçn ®én.
Çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cã lîi do viÖc c¾t gi¶m thuÕ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi çc mÆt hµng phi n«ng
nghiÖp mµ hä quan t©m. Hä cïng ®¹t ®−îc PhÇn IV cña GATT gi¶i phãng hä khái yªu cÇu cã ®i
cã l¹i ®èi víi çc n−íc ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n vÒ th−¬ng m¹i. Tuy nhiªn, kÕt qu¶
nµy chØ mang tÝnh chÊt t−îng tr−ng vµ vµ gi¸ trÞ thùc cña nã ®èi víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn lµ
nh− thÕ nµo ®· g©y ra tranh c·i m¹nh mÏ. MÆt kh¸c, Tho¶ thuËn dµi h¹n vÒ Th−¬ng m¹i Quèc
tÕ trong lÜnh vùc dÖt b«ng h¹n chÕ nghiªm träng kh¶ n¨ng t¨ng c−êng xuÊt khÈu hµng dÖt b«ng
®· ®−îc gia h¹n thªm 3 n¨m vµ vÉn tiÕp tôc v÷ng m¹nh trªn con ®−êng trë thµnh mét nÐt ®Æc
tr−ng cña hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng d−íi h×nh thøc HiÖp ®Þnh §a sîi cho ®Õn khi nã ®−îc
thay thÕ b»ng HiÖp ®Þnh vÒ Hµng dÖt may cña Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi vµo h¬n 30 n¨m
sau. N¨m 1968 UNCTAD II ®· chÊp thuËn mét gi¶i ph¸p kªu gäi thiÕt lËp hÖ thèng −u ®·i phæ
cËp ®Ó gióp cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cã ®−îc ®iÒu kiÖn −u ®·i tiÕp cËn thÞ tr−êng çc n−íc
ph¸t triÓn. ý t−ëng nµy ®· ®· ®−îc th¶o luËn nhiÒu lÇn trong nh÷ng n¨m sau ®ã. N¨m 1963,
Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u ®· ký kÕt C«ng −íc Yaounde dµnh nh÷ng lîi Ých ®Æc biÖt cho mét
sè n−íc ch©u Phi. HÖ thèng −u ®·i thuÕ quan cña Australia ®−îc thµnh lËp vµo n¨m 1965 theo
quy ®Þnh miÔn trõ ®Æc biÖt cña GATT. §−îc biÕt çc n−íc vµ khu vùc kh¸c còng cã ch−¬ng
tr×nh x©y dùng nh÷ng kÕ ho¹ch t−¬ng tù trong vßng 10 n¨m. Nh− vËy, çc n−íc ®ang ph¸t triÓn
®· chÝnh thøc ®¹t ®−îc c¶ 2 môc ®Ých chÝnh cña hä lµ kh«ng dµnh −u ®·i trªn c¬ së cã ®i cã l¹i
vµ cã ®−îc ®iÒu kiÖn −u ®·i tiÕp cËn thÞ tr−êng. Hä ®· thµnh c«ng trong viÖc cñng cè nh÷ng g×
®· thu ®−îc trong Vßng Tokyo th«ng qua viÖc chÊp nhËn §iÒu kho¶n Cho phÐp gióp cho môc
tiÖu ®−îc ®èi xö ®Æc biÖt vµ kh¸c biÖt cã nh÷ng b−íc ®i v÷ng ch¾c h¬n. Ng−êi ta cho r»ng ®iÒu
kho¶n nµy còng ®em l¹i quy ®Þnh miÔn tr¸ch l©u dµi cho GSP. Tuy nhiªn d−êng nh− kh«ng cã
- 66 -
mét thµnh tùu nµo trong sè nµy ®−a çc n−íc ®ang ph¸t triÓn tiÕn xa h¬n trong xu h−íng gia
nhËp ®Çy ®ñ h¬n vµo hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. TÊt nhiªn mét vµi n−íc ®· ph¸t triÓn rÊt
tèt trong viÖc xuÊt khÈu hµng chÕ t¹o vµ thu hót vèn ®Çu t−, thÕ nh−ng hä l¹i kh«ng cã ®−îc t¸c
®éng hiÖu qu¶ víi çc quy t¾c cña cuéc ch¬i. §èi víi çc n−íc ph¸t triÓn vÉn cßn cã mét ®iÓm
nhá trong viÖc nhÊt trÝ çc quy t¾c víi nh÷ng ng−êi tham gia cuéc ch¬i kh«ng b¾t buéc. Do vËy
vµo nh÷ng n¨m tiÕp theo sau khi kÕt thóc Vßng Tokyo ®· cã nhiÒu lêi kªu gäi thiÕt lËp çc quy
t¾c míi cña GATT ®èi víi çc n−íc ph¸t triÓn, ®ã lµ ®Ò nghÞ ®−a ra çi gäi lµ GATT bæ sung.
NÕu ®Ò nghÞ nµy ®−îc th«ng quan th× t×nh tr¹ng ®øng ngoµi cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn l¹i
®−îc hîp thøc ho¸ h¬n n÷a. Thùc tÕ ®· tr¸i ng−îc víi B¶n b¸o ço Leutwiler n¨m 1985 mµ b¶n
b¸o ço nµy ®· kªu gäi tËp trung h¬n n÷a vµo viÖc khuyÕn khÝch çc n−íc ®ang ph¸t triÓn tËn
dông −u thÕ c¹nh tranh vµ héi nhËp h¬n n÷a vµo hÖ thèng th−¬ng m¹i. Nãi mét çch kh¸c, çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn nªn chÊp nhËn thªm çc nghÜa vô cña GATT ®Ó ®−îc h−ëng nhiÒu quyÒn
lîi h¬n n÷a. Quan ®iÓm nµy ®· thu ®−îc sù ñng hé tõ nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn cã chÝnh s¸ch
h−íng ngo¹i. KÕt qu¶ Vßng Urugoay ®· lµm ®¶o lén xu h−íng tr−íc ®©y, çc n−íc ®ang ph¸t
triÓn ngµy nay cã vÎ nh− chÊp nhËn thùc tÕ lµ hä sÏ chØ cã søc m¹nh trong ®µm ph¸n nÕu hä
chÊp nhËn cam kÕt theo tÊt c¶ kÕt qu¶ cña vßng ®µm ph¸n. Qu¸ tr×nh ®µm ph¸n GATS ®· thÓ
hiÖn râ ®iÒu nµy. Trong GATS nghÜa vô cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn gÇn ngang b»ng víi nghÜa
vô nµy cña çc n−íc ph¸t triÓn, sù kh¸c biÖt chØ lµ con sè liÖt kª t−¬ng ®èi trong danh môc cam
kÕt. Xem graduation vµ infant-industry argument.
Differential and more favourable Treatment, reciprocity and Fuller Participation of
Developing Countries: §èi xö kh¸c biÖt vµ thuËn lîi h¬n, cã ®i cã l¹i vµ sù tham gia ®Çy ®ñ
h¬n cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn
Xem Enabling clause.
Diffuse reciprocity: Cã ®i cã l¹i lan truyÒn
Xem reciprocity at the margin.
Dillon Round: Vßng Dillon
Vßng ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng lÇn thø 5 ®−îc tæ chøc t¹i GenÌve tõ n¨m 1960-1961.
Vßng ®µm ph¸n nµy lÊy tªn lµ Douglas C. Dillon, Thø tr−ëng Ngo¹i giao lóc ®ã cña Hoa Kú.
Néi dung chÝnh cña Vßng ®µm ph¸n Dillon lµ ®µm ph¸n vÒ thuÕ xuÊt ph¸t tõ viÖc thµnh lËp
Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u vµ x©y dùng biÓu thuÕ ®èi ngo¹i chung, nh−ng trong vßng Dillion
còng cã ®µm ph¸n vÒ çc vÊn ®Ò thuÕ quan tæng qu¸t h¬n. Cho dï ng−êi ta sö dông thuËt ng÷
"vßng ®µm ph¸n" nh−ng ®©y thùc sù lµ héi nghÞ ®µm ph¸n vÒ thuÕ cuèi cïng theo kiÓu cò. KÕt
qu¶ ®¹t ®−îc cña vßng ®µm ph¸n ë møc võa ph¶i. Cã kho¶ng 4.400 −u ®·i vÒ thuÕ ®· ®−îc trao
®æi so víi con sè kho¶ng 45.000 trong Héi nghÞ ThuÕ quan GenÌve n¨m 1947.
Diminished giant syndrome: Héi chøng suy gi¶m cu¶ n−íc khæng lå
ThuËt ng÷ do Jagdish Bhagwati t¹o ra n¨m 1988 ®Ó m« t¶ sù xãi mßn ®Þa vÞ næi bËt cña Hoa Kú
trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ¤ng ta xem héi chøng suy gi¶m cña çc n−íc khæng lå lµ mét trong
nh÷ng nguyªn nh©n gi¸n tiÕp "khuyÕn khÝch quan ®iÓm cho r»ng çc n−íc kh¸c ®ang bu«n b¸n
kh«ng lµnh m¹nh vµ chÝnh ®iÒu nµy sÏ dÉn ®Õn viÖc çc n−íc ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh hung
h¨ng vÒ th−¬ng m¹i, ®−a ra nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ h¬n vµ h¹n chÕ h¬n ®èi víi çch hiÓu vÒ
thùc tiÔn th−¬ng m¹i kh«ng lµnh m¹nh, cøng ®Çu trong ®µm ph¸n quèc tÕ vµ çc n−íc sÏ ®−a ra
çc chiÕn l−îc ®èi ®Çu". Xem aggressive unilateralism vµ Section 301.
Direction of trade: H−íng th−¬ng m¹i
ThuËt ng÷ m« t¶ toµn thÓ çc n−íc b¹n hµng bu«n b¸n víi mét n−íc vµ tÇm quan träng cña
th−¬ng m¹i gi÷a n−íc nµy víi mét hay mét nhãm n−íc. T¸c phÈm thèng kª chÝnh cã chøa ®ùng
th«ng tin nµy lµ Cuèn chØ dÉn vÒ niªn gi¸m thèng kª th−¬ng m¹i cña IMF ®−îc xuÊt b¶n tõng
n¨m.
- 67 -
Directive: ChØ thÞ
Xem European community legislation.
Dirty tariffication: ThuÕ ho¸ sai lÖch
Xem water in the tariff.
Disguised trade barriers: Hµng rµo th−¬ng m¹i tr¸ h×nh
Nh÷ng biÖn ph¸p chÝnh phñ sö dông ®Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu mµ bÒ ngoµi t−ëng nh− kh«ng
liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i nh−ng thùc tÕ chóng l¹i cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc nhËp khÈu.
Trong sè çc biÖn ph¸p ®−îc sö dông cã çc biÖn ph¸p nh− luËt b¶o vÖ ng−êi tiªu dïng, tiªu
chuÈn vÒ s¶n phÈm vµ çc quy ®Þnh kiÓm dÞch. Xem thªm sanitary and phytosanitary
measures, shelf-life vµ technical bariiers to trade.
Dispersed tariff rates: ThuÕ suÊt ph©n t¸n
Mét danh môc thuÕ quan cã sù çch biÖt lín gi÷a thuÕ suÊt thÊp vµ thuÕ suÊt cao. Ngoµi ra cã
rÊt Ýt møc thuÕ suÊt t−¬ng tù nh− nhau. Xem peak tariffs.
Dispute settlement: Gi¶i quyÕt tranh chÊp
Mét gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp x¶y ra gi÷a çc ChÝnh phñ trong viÖc thùc hiÖn çc quy t¾c
th−¬ng m¹i hoÆc do hµnh ®éng cña mét trong nh÷ng ChÝnh phñ liªn quan, th−êng lµ th«ng qua
viÖc hoµ gi¶i gi÷a çc bªn, ®«i khi lµ ph¶i th«ng qua nhµ hoµ gi¶i trung gian. §«i khi viÖc gi¶i
quyÕt tranh chÊp cã thÓ lµ ®èi nghÞch nhau mét çch râ rÖt hoÆc dùa trªn c¬ së çc quy t¾c.
ViÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp trong Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi th−êng b¾t ®Çu sau khi tham vÊn
bÞ thÊt b¹i. Çc thñ tôc ®Ó bµn b¹c vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®−îc tr×nh bµy trong §iÒu XXII vµ
XXIII cña GATT ®èi víi hµng ho¸, trong §iÒu XXII vµ XXIII cña GATS vµ §iÒu 64 cña HiÖp
®Þnh vÒ QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i ®èi víi vÊn ®Ò së h÷u trÝ tuÖ. Çc hiÖp
®Þnh nµy vµ çc tho¶ thuËn cã liªn quan cã cïng c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp. Xem Dispute
settlement body vµ WTO understanding on dispute settlemeny.
Dispute settlement body (DSB): C¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp
Lµ §¹i héi ®ång WTO khi nhãm häp víi môc ®Ých gi¶i quyÕt çc tranh chÊp x¶y ra gi÷a çc
thµnh viªn. Héi ®ång gi¶i quyÕt tranh chÊp lµ c¬ quan duy nhÊt cã thÈm quyÒn thµnh lËp çc
ban héi thÈm, chÊp nhËn çc b¶n b¸o ço cña ban héi thÈm vµ c¬ quan trung thÈm, duy tr× viÖc
gi¸m s¸t thùc hiÖn çc quyÕt ®Þnh vµ khuyÕn nghÞ cho phÐp çc n−íc ®−îc quyÒn tr¶ ®òa trong
çc tr−êng hîp çc khuyÕn nghÞ bÞ bá qua. Xem thªm appellate body, Dispute settlement body
vµ WTO understanding on dispute settlement.
Diversionary dumping: Ph¸ gi¸ trÖch h−íng
ViÖc xuÊt khÈu çc s¶n phÈm ph¸ gi¸ sang mét n−íc trung gian råi tõ ®ã hµng ho¸ sÏ l¹i ®−îc
xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng ®Ých thËt sù. Môc ®Ých cña viÖc ph¸ gi¸ trÖch h−íng lµ tËn dông lîi
thÕ vÒ c¬ cÊu gi¸ cña n−íc trung gian ®Ó tr¸nh çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸. Xem thªm
dumping.
Domestically prohibited goods:Çc hµng hãa cÊm sö dông néi ®Þa
Xem export of domestically prohibited goods.
Domestic content requirements: Çc yªu cÇu hµm l−îng néi ®Þa
Xem local content requirements.
Domestic International Sales Corporation:TËp ®oµn bu«n b¸n quèc tÕ trong n−íc
Mét c¬ cÊu liªn kÕt ®−îc sö dông ë Hoa Kú cho ®Õn tËn n¨m 1984 nãi chung ®−îc biÕt ®Õn
d−íi çi tªn DISC. Lîi Ých chÝnh mµ çc c«ng ty theo lo¹i h×nh c¬ cÊu nµy cã ®−îc lµ hä ®−îc
- 68 -
quyÒn nép thuÕ chËm, hä chØ ph¶i thanh to¸n çc kho¶n thuÕ liªn bang ®¸nh vµo thu nhËp tõ lîi
nhuËn xuÊt khÈu sau khi lîi nhuËn ®· ®−îc ph©n bæ cho çc cæ ®«ng. Çc tËp ®oµn DISC tËp
trung chñ yÕu vµo bu«n b¸n hµng ho¸. Trong lÜnh vùc dÞch vô, hä Ýt nhiÒu chØ h¹n chÕ trong çc
ho¹t ®éng liªn quan ®Õn x©y dùng. N¨m 1973, Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u ®· ban bè viÖc kiÖn
®ßi gi¶i quyÕt tranh chÊp trong GATT vÒ viÖc trî cÊp cho çc tËp ®oµn DISC tham gia vµo viÖc
xuÊt khÈu thÐp. Mét Ban héi thÈm ®−îc thµnh lËp ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp. Ban héi thÈm ®·
cho phÐp Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u ®−îc quyÒn tr¶ ®òa chèng l¹i Hoa Kú trong mét sè ®èi
xö thuÕ nhÊt ®Þnh. Cuèi cïng tranh chÊp ®−îc gi¶i quyÕt vµo n¨m 1982. N¨m 1984 çc quy
®Þnh vÒ DISC ®· ®−îc thay thÕ b»ng ch−¬ng tr×nh vÒ Çc TËp ®oµn b¸n hµng ra n−íc ngoµi,
ch−¬ng tr×nh nµy ®−îc coi nh− lµ phï hîp víi çc quyÕt ®Þnh cña GATT nhiÒu h¬n, nh−ng
kh«ng ph¶i tÊt c¶ mäi ng−êi ®Òu nghÜ nh− vËy.
Domestic support: Hç trî trong n−íc
Mét thuËt ng÷ kh¸c ®Ó chØ hç trî lµ thuËt ng÷ gióp ®ì hoÆc trî cÊp. Xem thªm Agreement on
Agriculture vµ Agreement on Subsidies and Countervailing Duties.
Dominant supplier provision: §iÒu kho¶n vÒ nhµ cung cÊp thèng trÞ
Mét ®iÒu kho¶n trong luËt Th−¬ng m¹i më réng cña Hoa Kú n¨m 1962, cho phÐp gi¶m thuÕ
xuèng 0% cho bÊt kú lo¹i s¶n phÈm nµo mµ Hoa Kú vµ EEC ®· cã 80% thÞ tr−êng toµn cÇu
hoÆc h¬n thÕ. Xem thªm zero-for-zero tariff reductions.
Double Ðcart formula: C«ng thøc gÊp ®«i
C«ng thøc ®−îc sö dông trong ®µm ph¸n thuÕ tuyÕn tÝnh do Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u (EEC)
®Ò nghÞ trong vßng ®µm ph¸n Kenedy. C«ng thøc nµy dùa trªn c¬ së x¸c ®Þnh møc chªnh lÖch
®¸ng kÓ vÒ thuÕ suÊt cña çc thµnh viªn chÝnh, ®Æc biÖt lµ EEC, NhËt, Anh vµ Hoa Kú. Theo
c«ng thøc nµy, thuÕ suÊt sÏ ®−îc xem lµ kh¸c nhau nÕu tû lÖ gi÷a çc møc thuÕ lín h¬n 2:1.
C«ng thøc chØ ®−îc ¸p dông nÕu nh− sù kh¸c biÖt Ýt nhÊt lµ 10% theo trÞ gi¸. Xem thªm ad
valorem tariff, tariff reduction, tariff negotiations vµ thirty-ten formula.
Double pricing:Gi¸ ®óp
Mét thùc tiÔn ®Ó ®¶m b¶o cho çc nhµ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn trong n−íc cã thÓ bu«n b¸n nguyªn
liÖu th« víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ b¸n trªn çc thÞ tr−êng xuÊt khÈu. Môc ®Ých nµy cã thÓ ®¹t ®−îc
th«ng qua h¹n ng¹ch xuÊt khÈu, thuÕ xuÊt khÈu vµ çc biÖn ph¸p kh¸c cã môc ®Ých t−¬ng tù.
Downpayment: Gi¶m thuÕ tõng phÇn
§Ò xuÊt cam kÕt gi¶m thuÕ ban ®Çu cã ®iÒu kiÖn ®Ó tu©n thñ kÕ ho¹ch ®µm ph¸n ®· tho¶ thuËn
hoÆc nh÷ng ý ®Þnh thùc sù quan t©m ®Õn kÕt qu¶ cña cuéc ®µm ph¸n. Trong APEC ®ã lµ lÇn
gi¶m thuÕ ®Çu tiªn theo cam kÕt dµi h¹n ®Ó tù do ho¸ vµ më cöa th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− nh− ®·
chØ râ trong Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng riªng, nh− ®· tho¶ thuËn trong Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng
Osaka th¸ng 11/1995.
Downstream dumping: Ph¸ gi¸ xu«i dßng
Tªn gäi cña viÖc b¸n mét bé phËn cña s¶n phÈm cho nhµ s¶n xuÊt trong n−íc víi gi¸ thÊp h¬n
chi phÝ ®Çy ®ñ. Nhµ s¶n xuÊt nµy sau ®ã l¹i thay ®æi h×nh thøc bé phËn hoÆc l¾p r¸p nã vµo s¶n
phÈm kh¸c vµ b»ng çch nµy ®¹t ®−îc lîi thÕ vÒ gi¸ trªn thÞ tr−êng xuÊt khÈu. Xem thªm anti-
dumping measures vµ dumping.
Dracula effect: T¸c ®éng Dracula
Di Jagelish Bhagwati (1988) gi¶i thÝch thuËt ng÷ nµy lµ "ph¬i bµy tÖ n¹n ra ¸nh s¸ng lµ gióp
tiªu diÖt tÖ n¹n”. Xem thªm notification, surveillance vµ trasparency.
Draft International Antitrust Code: Dù th¶o bé luËt Quèc tÕ vÒ chèng ®éc quyÒn
Xem Munich Group.
- 69 -
Draft International Code of Conduct on the Transfer of Technology: Dù th¶o Bé luËt
Quèc tÕ vÒ Thùc hiÖn ChuyÓn giao C«ng nghÖ
Mét c«ng cô ®µm ph¸n trong UNCTAD tõ n¨m 1976 ®Õn 1985. Môc ®Ých cña bé luËt nh»m
thiÕt lËp çc tiªu chuÈn chung vµ c«ng b»ng cho viÖc çc bªn thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ.
Sau khi ®µm ph¸n vÒ dù th¶o bé luËt kÕt thóc, çc n−íc vÉn cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau. HiÖn
ch−a cã kÕ ho¹ch tiÕp tôc ®µm ph¸n.
Draft International Conduct on Transnational Corporations: Dù th¶o Bé luËt quèc tÕ
qu¶n lý çc C«ng ty xuyªn quèc gia
Mét v¨n kiÖn do nhiÒu bªn ®Ò nghÞ nh»m môc ®Ých h−íng dÉn ho¹t ®éng cña çc tËp ®oµn
xuyªn quèc gia ë n−íc ngoµi. C«ng viÖc dù th¶o bé luËt b¾t ®Çu ®−îc tiÕn hµnh vµo cuèi nh÷ng
n¨m 1970. B¶n dù th¶o cuèi cïng ®−îc ®−a ra vµo n¨m 1990. Dù th¶o ®−îc so¹n th¶o chi tiÕt
h¬n nh−ng çc n−íc tham gia ®µm ph¸n vÉn cã nhiÒu bÊt ®ång ý kiÕn, kÓ c¶ ý kiÕn vÒ ph¹m vi
ph¸p lý cña bé luËt
Drawback: Hoµn thuÕ
ViÖc hoµn tr¶ l¹i thuÕ h¶i quan, thuÕ b¸n hµng vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi hµng t¹m nhËp
t¸i xuÊt sau khi ®· ®−îc chÕ biÕn hoÆc ®−îc l¾p r¸p vµo çc s¶n phÈm kh¸c. Xem thªm border
tax adjustments.
Dual pricing: Gi¸ kÐp
Çch lµm cña nh÷ng n−íc ®ang duy tr× nhiÒu gi¸ kh¸c nhau ®èi víi mét s¶n phÈm, gi¸ b¸n
trong n−íc vµ gi¸ b¸n n−íc ngoµi. Kh¸i niÖm nµy còng ®−îc gäi lµ gi¸ ®óp.
Dual purpose exports: XuÊt khÈu nh»m hai môc ®Ých
ViÖc mua b¸n hµng ho¸, dÞch vô vµ c«ng nghÖ phï hîp víi c¶ hai môc ®Ých, d©n sù vµ qu©n sù.
HiÖn nay cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ viÖc sö dông çc s¶n phÈm chÕ t¹o cho thÞ tr−êng
d©n sù víi môc ®Ých qu©n sù vÝ dô nh− m¸y tÝnh ç nh©n tiªn tiÕn. Quan ®iÒm cña mçi ng−êi vÒ
vÊn ®Ò nµy phô thuéc nhiÒu vµo nhËn thøc cña hä vÒ sù c©n b»ng chiÕn l−îc vµo tõng thêi ®iÓm.
Xem thªm COCOM, strategic exports vµ Wassenaar Agreement on Export Conrolss for
Conventional Arms vµ Dual-Use Goods and Technologies.
Dumping: Ph¸ gi¸
Thùc tiÔn b¸n hµng cña mét c«ng ty víi gi¸ b¸n ra n−íc ngoµi thÊp h¬n gi¸ b¸n t¹i thÞ tr−êng
trong n−íc. C¬ së cña viÖc so s¸nh th−êng lµ gi¸ xuÊt x−ëng t¹i n−íc xuÊt khÈu vµ gi¸ giao dÞch
hµng ho¸ ®ã t¹i cöa khÈu cña n−íc nhËp khÈu, trõ phÝ vËn t¶i vµ çc chi phÝ kh¸c hµng ho¸ ph¶i
chÞu sau khi rêi khái n¬i s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, mét sè ng−êi l¹i ®ång nhÊt hai kh¸i niÖm gi¸ b¸n
ë n−íc ngoµi thÊp h¬n gi¸ b¸n trong n−íc vµ gi¸ b¸n thÊp h¬n chi phÝ s¶n xuÊt víi nhau. §iÒu
nµy lµ hoµn toµn sai. Çc nhµ b×nh luËn viªn th−êng chØ ra r»ng kh¸i niÖm ®¬n gi¶n vÒ ph¸ gi¸
dÉn ®Õn v« sè çc tranh chÊp trong thùc tÕ ¸p dông. Ngay c¶ viÖc so s¸nh ®¬n thuÇn gi÷a hai
kh¸i niÖm còng cã khi kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc v× c¬ chÕ ®Þnh gi¸ vµ kÕ to¸n cña mét c«ng ty
rÊt mËp mê nh− thÓ kh«ng ®Ó cho ng−êi ngoµi hiÓu ®−îc c¬ cÊu chi phÝ cña c«ng ty. §«i khi
nÕu so s¸nh ®−îc th× so s¸nh ®ã l¹i kh«ng thÝch hîp v× s¶n phÈm xuÊt khÈu hoµn toµn kh«ng
®−îc b¸n trªn thÞ tr−êng trong n−íc hoÆc chØ ®−îc b¸n víi sè l−îng nhá. Trong mäi tr−êng hîp,
mét sè Ýt çc ®Ò tµi chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i kh¸c ®−îc xem xÐt b»ng c¶m tÝnh gang b»ng víi
®−îc xem xÐt b»ng ph©n tÝch dùa trªn lý trÝ. ChÝnh v× vËy cã rÊt nhiÒu tµi liÖu viÕt vÒ chñ ®Ò ph¸
gi¸. Ph¸ gi¸ víi t− çch lµ mét vÊn ®Ò th−¬ng m¹i tån t¹i trong mét thêi gian dµi, nh−ng ph¸ gi¸
chØ trë thµnh vÊn ®Ò chÝnh trong chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i sau chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt vµ ®Æc
biÖt lµ trong thêi kú §¹i khñng ho¶ng cña nh÷ng n¨m 30. Vµo thêi gian ®µm ph¸n dÉn tíi HiÕn
ch−¬ng Havana, nh÷ngn−íc tham gia ®· chia ph¸ gi¸ thµnh 4 lo¹i: (a) ph¸ gi¸ vÒ gi¸ cuèi cïng
®· ®−îc quy ®Þnh trong §iÒu VI cña GATT; (b) ph¸ gi¸ dÞch vô lµ mét s¶n phÈm cã lîi thÕ vÒ
gi¸ do cã ph¸ gi¸ cung cÊp dÞch vô vËn t¶i biÓn; (c) ph¸ gi¸ hèi ®o¸i dùa trªn c¬ së khèng chÕ
tû gi¸ hèi ®o¸i ®Ó ®¹t ®−îc lîi thÕ c¹nh tranh; (d) ph¸ gi¸ x· héi xuÊt ph¸t tõ viÖc nhËp khÈu
hµng ho¸ víi gi¸ thÊp do tï nh©n hay lao ®éng khæ sai s¶n xuÊt. HiÖn nay ch−a cã quy ®Þnh nµo
- 70 -
®iÒu chØnh ba lo¹i ph¸ gi¸ sau.ThØnh tho¶ng ph¸ gi¸ còng bÞ nhÇm lÉn víi viÖc nhËp khÈu s¶n
phÈm ®−îc h−ëng trî cÊp. Víi môc ®Ých lµ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, ph¸ gi¸ ®−îc gi¶ thiÕt lµ chØ
hµnh vi cña tõng c«ng ty khi nhËn thÊy sÏ thu ®−îc lîi nÕu c«ng ty cã nh÷ng tho¶ thuËn ph©n
biÖt ®èi xö vÒ gi¸ vµ çc c«ng ty sö dông chÝnh nguån lùc cña m×nh ®Ó trî gi¸. Ng−îc l¹i, trî
cÊp ®−îc gi¶ thiÕt lµ ®−îc ChÝnh phñ thanh to¸n trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp cho ngµnh c«ng nghiÖp.
T¸c ®éng cña c¶ hai h×nh thøc nµy tíi thÞ tr−êng nhËp khÈu cã thÓ lµ nh− nhau. Robert Willig
(1995) ®· nghÜ ra mét trong nh÷ng ph−¬ng ph¸p h÷u hiÖu nhÊt ®Ó ph©n tÝch viÖc ph¸ gi¸, ®Æc
biÖt lµ çch nh×n nhËn h÷u Ých ®èi víi ®éng c¬ tiÕn hµnh ph¸ gi¸. ¤ng ta chia ph¸ gi¸ thµnh ph¸
gi¸ kh«ng ®éc quyÒn vµ ph¸ gi¸ ®éc quyÒn. Ph¸ gi¸ kh«ng ®éc quyÒn bao gåm ph¸ gi¸ më réng
thÞ tr−êng (gi¸ cao ë thÞ tr−êng trong n−íc hç trî cho gi¸ thÊp ë thÞ tr−êng xuÊt khÈu), ph¸ gi¸
cã chu kú (môc ®Ých lµ lo¹i bá viÖc s¶n xuÊt qu¸ d− thõa dÉn cho ®Õn khi cã thay ®æi vÒ cÇu).
Ph¸ gi¸ th−¬ng m¹i cña Nhµ n−íc (thùc hiÖn chñ yÕu trong çc nÒn kinh tÕ mµ tû gi¸ hèi ®o¸i
cã ý nghÜa nhá bÐ hoÆc çc tÝn hiÖu vÒ gi¸ c¶ kh«ng quan träng). Ph¸ gi¸ ®éc quyÒn bao gåm
ph¸ gi¸ chiÕn l−îc (sù thiÖt h¹i g©y ra trªn thÞ tr−êng nhËp khÈu th«ng qua mét chiÕn l−îc tæng
thÓ hoÆc çc tr−êng hîp chèng c¹nh tranh chung ®ang phæ biÕn ë n−íc xuÊt khÈu) vµ ph¸ gi¸
c−íp ®o¹t (xuÊt khÈu víi gi¸ thÊp nh»m môc ®Ých ®Èy çc ®èi thñ c¹nh tranh vµo t×nh tr¹ng ph¸
s¶n ®Ó giµnh ®−îc vÞ trÝ ®éc quyÒn ë n−íc nhËp khÈu). TÊt nhiªn luËt chèng ph¸ gi¸ cña çc
n−íc kh«ng tËp trung vµo çc lo¹i ph¸ gi¸ nµy. §«i khi mét c«ng ty cã thÓ b¸n ra n−íc ngoµi
víi gi¸ cao h¬n, t×nh tr¹ng ®ã gäi lµ ph¸ gi¸ ng−îc. Deardorff (1990) ®· chØ ra sù liªn kÕt chÆt
chÏ gi÷a ph¸ gi¸ vµ møc ®é c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng trong n−íc. ¤ng ta ghi chó r»ng nÕu c¶
thÞ tr−êng vµ c«ng ty ®Òu ®−îc b¶o hé th× hÇu nh− ch¾c ch¾n çc c«ng ty ph¶i b¸n víi gi¸ thÊp
h¬n gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa nÕu hä muèn xuÊt khÈu hµng ho¸. §iÒu VI cña GATT gi¶i quyÕt vÊn
®Ò chèng ph¸ gi¸ vµ thuÕ ®èi kh¸ng thùc sù kh«ng ng¨n cÊm hµnh vi ph¸ gi¸. §iÒu kho¶n nµy
®¬n thuÇn nãi r»ng çc thµnh viªn cña GATT c«ng nhËn r»ng ph¸ gi¸ sÏ bÞ kÕt ¸n nÕu nã g©y ra
hoÆc ®e däa g©y ra tæn h¹i vËt chÊt cho mét ngµnh c«ng nghiÖp ®· thµnh lËp hoÆc lµm chËm l¹i
viÖc thµnh lËp mét ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa t¹i l·nh thæ cña thµnh viªn kh¸c. NÕu viÖc thÈm
tra ë n−íc nhËp khÈu chØ ra r»ng viÖc ph¸ gi¸ ®ang x¶y ra vµ g©y ra thiÖt h¹i vÒ mÆt vËt chÊt ®èi
víi mét ngµnh c«ng nghiÖp th× khi ®ã ChÝnh phñ cã thÓ ¸p dông çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸.
Kh¸i niÖm vÒ ph¸ gi¸ ®ang ®−îc tiÕp tôc tinh chØnh ®Ó gi¶i quyÕt mét thùc tÕ lµ mÆc dï bÒ
ngoµi biÓu hiÖn lµ kh«ng cã sù ph¸ gi¸ theo ®óng nh− c«ng thøc so s¸nh gi¸ nh−ng c«ng ty l¹i
cã nh÷ng hµnh ®éng kh¸c cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ t−¬ng tù. Çc lo¹i ph¸ gi¸ ®−îc ph©n
chia chi tiÕt h¬n gåm: (a) ph¸ gi¸ Èn ®−îc ®Þnh nghÜa trong b¶n phô lôc cña §iÒu VI cña GATT
lµ nhµ nhËp khÈu b¸n hµng víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ ghi trªn ho¸ ®¬n cña nhµ xuÊt khÈu cã mèi liªn
kÕt víi nhµ nhËp khÈu vµ gi¸ còng thÊp h¬n gi¸ ë n−íc xuÊt khÈu, lo¹i ph¸ gi¸ nµy lµ ph¸ gi¸
th«ng qua chuyÓn dÞch gi¸; (b) ph¸ gi¸ gi¸n tiÕp lµ viÖc nh©p khÈu th«ng qua th«ng qua mét
n−íc thø ba t¹i ®ã s¶n phÈm ®ã kh«ng bÞ coi lµ ph¸ gi¸; vµ (d) ph¸ gi¸ thø cÊp lµ viÖc xuÊt khÈu
s¶n phÈm cã chøa ®ùng çc bé phËn ®−îc nhËp khÈu víi gi¸ th−êng ®−îc xem ph¸ gi¸. K. W.
Dam (1970) thu hót sù chó ý vµo sù m©u thuÉn râ rÖt trong kh¸i niÖm vÒ ph¸ gi¸. ¤ng ta nãi
r»ng theo quy luËt th× çc c«ng ty néi ®Þa chÞu thiÖt h¹i khi gi¸ nhËp khÈu lµ t−¬ng ®−¬ng hay
thÊp h¬n gi¸ çc s¶n phÈm cña hä. Tuy thÕ, «ng ta nãi, thiÖt h¹i khi cã ph¸ gi¸ còng kh«ng lín
h¬n khi gi¸ nhËp khÈu chØ ®¬n thuÇn ph¶n ¸nh lîi thÕ so s¸nh cña nhµ s¶n xuÊt. Gabrielle
Marceau (1994) ®· ®−a ra mét tæng kÕt kh¸ hay khi bµ ta nãi r»ng ph¸ gi¸ xuÊt ph¸t tõ sù kh¸c
biÖt gi÷a chÝnh s¸ch ph¸p lý vµ kinh tÕ quèc d©n gi÷a hai thÞ tr−êng quèc gia. Bµ cßn bæ sung
thªm r»ng nh÷ng kh¸c biÖt quèc gia lµ ®iÒu b×nh th−êng vµ hîp lý trõ phi çc n−íc cã tho¶
thuËn vÒ tiªu chuÈn quèc tÕ. Xem thªm de minimis dumping margin, hidden dumping, indirect
dumping vµ secondary dumping.
Duty: NghÜa vô nép; thuÕ
ThuÕ hoÆc kho¶n thu do ChÝnh phñ ¸p ®Æt trong ph¹m vi toµn bé quyÒn lùc cña m×nh ®¸nh vµo
viÖc s¶n xuÊt, kinh doanh vµ ®«i khi lµ quyÒn së h÷u tµi s¶n. TrÞ gi¸ cña nghÜa vô nép th−êng
liªn quan tíi gi¸ trÞ giao dÞch. ThuÕ h¶i quan bao gåm c¶ thuÕ nhËp khÈu vµ thuÕ xuÊt khÈu lµ
mét phÇn cña çc kho¶n thu nh− vËy. Çc kho¶n thu nµy ®−îc ®¸nh t¹i cöa khÈu. Mét trong
nh÷ng yªu cÇu cña WTO lµ kh«ng ®−îc sö dông nghÜa vô nép ®Ó ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi çc
s¶n phÈm nhËp khÈu khi ®· v−ît qua cöa khÈu mét çch hîp ph¸p. Cho dï hai tõ "nghÜa vô
- 71 -
nép" vµ "thuÕ" cã sù kh¸c biÖt râ rµng nh−ng trong qu¸ tr×nh sö dông hµng ngµy, sù kh¸c biÖt
nµy l¹i khång râ rµng. §èi víi çc nhµ kinh tÕ th× ¶nh h−ëng cña hai lo¹i thuÕ lµ nh− nhau,
nh−ng ®èi víi çc luËt gia th× viÖc ph©n biÖt cã thÓ cã çc kÕt qu¶ quan träng. Xem thªm
Lerner's symmetry theory.
Duty drawback: Hoµn thuÕ
Xem border tax adjustment.
Dynamic comparative advantage: Lîi thÕ so s¸nh ®éng
Xem comparative advantage.
Dynamic non-member market economy (DNME): NÒn kinh tÕ thÞ tr−êng n¨ng ®éng cña
çc n−íc kh«ng lµ thµnh viªn
ThuËt ng÷ ®−îc Tæ chøc Hîp t¸c vµ Ph¸t triÓn Kinh tÕ (OECD) sö dông ®Ó biÓu thÞ sù t¨ng
tr−ëng nhanh chãng cña nh÷ng nÒn kinh tÕ kh«ng n»m trong OECD. OECD ®· tham gia vµo
çc cuéc ®èi tho¹i chÝnh thøc víi Hång K«ng, Malaysia, Singapore, §µi-loan vµ Th¸i-lan,
nh−ng míi chØ b¾t ®Çu tiÕp xóc víi Trung Quèc, Ên-®é, Indonesia vµ çc nÒn kinh tÕ then chèt
cña Ch©u Mü La-tinh.
EAEC (East Asia Economic Caucus): DiÔn ®µn Kinh tÕ §«ng ¸

Mét nhãm mang tÝnh chÊt t− vÊn kinh tÕ do Malaysia ®Ò nghÞ. Thµnh viªn lµ çc n−íc §«ng ¸.
Early harvest: Thu ho¹ch sím
§−îc sö dông ®Ó m« t¶ tho¶ thuËn gi÷a çc bªn vÒ kÕt qu¶ ®µm ph¸n ®ång ý thùc hiÖn çc môc
tiªu hä ®· ®Ò ra sím h¬n so víi dù kiÕn ban ®Çu.
East ASEAN Growth Area: Khu vùc t¨ng tr−ëng §«ng ASEAN
Xem BIMP-EAGA.
East African Cooperation (EAC): Hîp t¸c §«ng Phi
Mét c¬ chÕ trong ph¹m vi ThÞ tr−êng chung çc n−íc §«ng vµ Nam Phi ®−îc thµnh lËp vµo
n¨m 1996. Môc tiªu lµ ®Èy m¹nh tèc ®é tù do ho¸ th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−. Hîp t¸c §«ng Phi
còng nh»m môc ®Ých khuyÕn khÝch sù quan t©m tõ khu vùc t− nh©n. Cã 3 thµnh viªn lËp ra
EAC lµ Kenya, Tanzania vµ Uganda.
East-West trade: Th−¬ng m¹i §«ng - T©y
M« t¶ viÖc bu«n b¸n gi÷a çc thµnh viªn cña Héi ®ång T−¬ng trî Kinh tÕ (Comecon) vµ çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn. ThuËt ng÷ nµy ngµy nay kh«ng dïng víi nghÜa ®ã n÷a.
East-South trade: Th−¬ng m¹i §«ng - Nam
M« t¶ th−¬ng m¹i gi÷a çc n−íc thµnh viªn OECD vµ çc n−íc thuéc Héi ®ång T−¬ng trî Kinh
tÕ. Th−¬ng m¹i §«ng - T©y ®−a ra nh÷ng vÊn ®Ò ®Æc biÖt ph¸t sinh chñ yÕu do ®ång tiÒn cña
çc n−íc Comecom kh«ng thÓ chuyÓn ®æi ®−îc vµ viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ. ThuËt ng÷ nµy
ngµy nay còng kh«ng dïng víi ®óng nghÜa gèc cña nã nh−ng vÉn tiÕp tôc ®−îc sö dông ®Ó m«
t¶ th−¬ng m¹i gi÷a §«ng vµ T©y ¢u. Xem thªm dual purpose exports.
ECAFE: Uû ban Kinh tÕ Ch©u ¸ vµ ViÔn §«ng
Xem ESCAP.
- 72 -
ECDC (Economic Cooperation between Developing Countries): Hîp t¸c kinh tÕ gi÷a çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn
Mét c¬ chÕ vËn hµnh chÝnh trong hÖ thèng Liªn hîp quèc ®−îc thiÕt kÕ ®Ó thóc ®Èy sù tiÕn bé
vÒ mÆt kinh tÕ cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn th«ng qua çc ho¹t ®éng hîp t¸c. Xem thªm
Committee on Trade and Development vµ GSTP.
ECLAC
Xem Economic Commission for Latin America and the Caribbean.
Eco-dumping: Ph¸ gi¸ sinh th¸i
Mét thuËt ng÷ sö dông trong çch nãi chung ®Ó m« t¶ viÖc s¶n xuÊt hµng ho¸ ®Ó xuÊt khÈu theo
çc ®iÒu kiÖn m«i tr−êng d−íi møc tiªu chuÈn. Ph¸ gi¸ sinh th¸i kh«ng cã mét chç ®øng thÝch
hîp trong viÖc ban hµnh chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i. Ng−êi ta cho r»ng ph¸ gi¸ sinh th¸i sÏ ®em l¹i
cho ng−êi s¶n xuÊt lîi thÕ vÒ chi phÝ ë thÞ tr−êng xuÊt khÈu n¬i cã ¸p dông çc ®iÒu kiÖn
nghiªm ngÆt h¬n. Tuy nhiªn d−êng nh− chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh tõ nh÷ng quy ®Þnh vÒ m«i
tr−êng lµ mét yÕu tè nhá h¬n rÊt nhiÒu so víi çc chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c trong tæng chi phÝ. Nãi
chung, chi phÝ lo¹i nµy kh«ng chiÕm qu¸ 2% cña tæng chi phÝ s¶n xuÊt. Xem eco-duties.
Eco-duties: ThuÕ sinh th¸i
§−îc ®Ò nghÞ ®¸nh vµo çc s¶n phÈm nhËp khÈu ®Ó båi hoµn cho lîi thÕ c¹nh tranh kh«ng lµnh
m¹nh ph¸t sinh do nhµ s¶n xuÊt ®−îc ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ cã çc tiªu chuÈn m«i tr−êng
®èi víi ngµnh c«ng nghiÖp Ýt kh¾t khe h¬n, vµ do ®ã chi phÝ sÏ Ýt h¬n. §©y lµ mét kh¸i niÖm g©y
ra nhiÒu tranh c·i mµ cã kh¶ n¨ng bÞ l¹m dông lµm c«ng cô b¶o hé. Xem thªm eco-dumping vµ
trade and environment.
Eco-labelling: Nh∙n sinh th¸i
Mét c¬ chÕ thÞ tr−êng tù nguyÖn ®−îc thiÕt kÕ ®Ó khuyÕn khÝch ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt
hµng ho¸ Ýt ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng h¬n vµ khuyÕn khÝch ng−êi tiªu dïng −u tiªn mua lo¹i
hµng ho¸ nµy. Mèi quan ng¹i th−¬ng m¹i vÒ çc c¬ cÊu d¸n nh·n sinh th¸i lµ ë chç chóng cã
thÓ dïng c¶ çc tiªu chÝ s¶n xuÊt ®Ó ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi hµng nhËp khÈu trong khi çc c¬
cÊu d·n nh·n sinh th¸i chØ nªn ph¶n ¸nh nh÷ng −u tiªn vÒ m«i tr−êng ë çc n−íc nhËp khÈu.
Xem eco-duties, genetic labelling, social labelling vµ trade and environment.
Economic and Social Commission for the Asia-Pacific: Uû ban kinh tÕ x∙ héi ch©u ¸ -
Th¸i b×nh d−¬ng
Xem ESCAP.
Economic and Social Commission for Western Asia (ESCWA): Uû ban kinh tÕ x∙ héi çc
n−íc vïng T©y ¸
§−îc thµnh lËp chÝnh vµo n¨m 1973 d−íi tªn gäi lµ Uû ban Kinh tÕ çc n−íc vïng T©y ¸, sau
®ã ®Õn n¨m 1985 nã cã tªn nh− hiÖn nay. §©y lµ mét trong nh÷ng ñy ban kinh tÕ khu vùc cña
Liªn hîp quèc víi môc ®Ých t¨ng c−êng thÞnh v−îng kinh tÕ cña çc quèc gia thµnh viªn vµ ®Èy
m¹nh quan hÖ kinh tÕ víi çc n−íc kh¸c. Ban th− ký ®−îc ®Æt t¹i Amman.
Economic Commission for Africa (ECA): Uû ban Kinh tÕ ch©u Phi
Mét trong nh÷ng ñy ban kinh tÕ khu vùc cña Liªn hîp quèc thµnh lËp vµo n¨m 1958 nh»m thóc
®Èy tiÕn bé kinh tÕ ë çc n−íc ch©u Phi. Ban th− ký ®−îc ®Æt t¹i Addis Ababa.
Economic Commission for Europe (UN-ECE): Uû ban Kinh tÕ Ch©u ¢u
Mét trong nh÷ng ñy ban kinh tÕ khu vùc cña Liªn hîp quèc ®−îc thµnh lËp n¨m 1947. Uû ban
nµy ®· ®¹t ®−îc mét sè thµnh c«ng ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng lÜnh vùc tiªu chuÈn ¶nh
h−ëng ®Õn th−¬ng m¹i quèc tÕ vµ thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i mét çch tæng quat h¬n. Ban th− ký
®−îc ®Æt t¹i GenÌve.
- 73 -
Economic Commission for Latin America and the Caribbean (ECLAC): Uû ban Kinh tÕ
Mü La-tinh vµ çc n−íc vïng biÓn Ca-ri-bª
Mét trong nh÷ng ñy ban kinh tÕ khu vùc cña Liªn hîp quèc ®−îc thµnh lËp vµo n¨m 1948 víi t−
çch lµ Uû ban Kinh tÕ Mü La-tinh vµ lÊy tªn hiÖn nay vµo n¨m 1985 nh»m môc ®Ých thóc ®Èy
tiÕn bé kinh tÕ ë çc n−íc Mü La-tinh. Ban th− ký ®Æt t¹i Rio de Janeiro.
Economic Cooperation Area of Black Sea Countries (ECABS): Khu vùc Hîp t¸c Kinh tÕ
çc n−íc Vïng BiÓn §en
Thµnh lËp n¨m 1992 gåm çc n−íc Armenia, Azerbaijan, Bulgaria, Hy-l¹p, Rumania, Nga,
Thæ-nhÜ-kú vµ Ukraine.
Economic Cooperation Organization (ECO): Tæ chøc Hîp t¸c Kinh tÕ
Thµnh lËp n¨m 1991 nh»m thóc ®Èy sù t¨ng tr−ëng ph¸t triÓn kinh tÕ cña çc n−íc thµnh viªn.
Th−¬ng m¹i vµ thuÕ quan, giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin, tiÒn tÖ, tµi chÝnh lµ nh÷ng phÇn chÝnh
trong ch−¬ng tr×nh lµm viÖc. Çc thµnh viªn cña ECO gåm cã Afganistan, Azerbaijan, Iran,
Kazakhstan, Céng hoµ Kyrgyz, Pakistan, Tajikistan, Thæ-nhÜ-kú, Turkmenistan, Uzbekistan.
Ban th− ký ®Æt t¹i Teheran.
Economic impact criterion: Tiªu chÝ t¸c ®éng kinh tÕ
Mét h×nh thøc kiÓm tra ®«i khi ®−îc sö dông trong GATT ®Ó ®¸nh gi¸ xem mét biÖn ph¸p ®ang
¸p dông trong n−íc cã tu©n thñ theo nguyªn t¾c ®·i ngé quèc gia hay kh«ng. Tu©n theo çc tiªu
chÝ nµy ng−êi ta ph¶i dùa vµo thay ®æi dßng th−¬ng m¹i ®Ó t×m b»ng chøng chøng minh nguªn
t¾c ®·i ngé quèc gia bÞ vi ph¹m. Trªn thùc tÕ ¸p dông tiªu chÝ nµy gÆp nhiÒu khã kh¨n v× vµo
mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh cã thÓ cã nhiÒu nguyªn nh©n lµm cho viÖc nhËp khÈu mét mÆt hµng bÞ
thay ®æi. Ban héi thÈm gi¶i quyÕt tranh chÊp cña GATT tõ chèi viÖc sö dông tiªu chÝ nµy ®Ó
®¸nh gi¸ b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi c¹nh tranh.
Economic intergration agreements: Çc tho¶ thuËn héi nhËp kinh tÕ
ThuËt ng÷ ®−îc sö dông trong §iÒu V cña GATS quy ®Þnh çc tháa thuËn tù do th−¬ng m¹i dÞch
vô. Ng−êi ta lùa chän thuËt ng÷ nµy v× tù do th−¬ng m¹i dÞch vô ®ßi hái kh¶ n¨ng hiÖn diÖn
th−¬ng m¹i t¹i n−íc nhËp khÈu còng nh− sù di chuyÓn tù do cña ng−êi tiªu dïng vµ ng−êi s¶n
xuÊt dÞch vô. §Ó ®¹t ®−îc ®iÒu ®ã, lÜnh vùc dÞch vô cÇn cã møc møc ®é liªn kÕt kinh tÕ lín h¬n
so víi tù do th−¬ng m¹i hµng ho¸. Tháa thuËn héi nhËp kinh tÕ ph¶i bao trïm nhiÒu lÜnh vùc
kh¸c nhau vµ ph¶i lo¹i bá mäi h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö tån t¹i gi÷a çc thµnh viªn. Xem thªm
free-trade areas vµ trade in services.
Economic international commodity agreements: Çc hiÖp ®Þnh vÒ kinh tÕ hµng ho¸ quèc tÕ
§©y lµ nh÷ng hiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ nh»m g©y ¶nh h−ëng ®èi víi gi¸ hµng th«ng qua kho
®Öm, h¹n ng¹ch xuÊt khÈu vµ çc biÖn ph¸p khèng chÕ sè l−îng kh¸c ®Ó giµnh lÊy thÞ tr−êng.
Xem thªm administrative international commodity agreements.
Economic nationalism: Chñ nghÜa d©n téc vÒ kinh tÕ
Quan ®iÓm cho r»ng tiÕn bé kinh tÕ chØ cã thÓ ®¹t ®−îc víi çc phÝ tæn cña çc thµnh viªn kh¸c
tham gia vµo nÒn kinh tÕ quèc tÕ. Xem thªm beggar-thy-neighbour policies, mercantilism vµ
zero-sum nationalism.
Economic needs test: Thö nghiÖm nhu cÇu kinh tÕ
Mét c¬ chÕ n»m d−íi sù kiÓm so¸t cña chÝnh phñ, cña mét ngµnh c«ng nghiÖp hoÆc mét hiÖp
héi chuyªn nghiÖp ®Ó quyÕt ®Þnh viÖc gia nhËp cña çc c«ng ty n−íc ngoµi cã ®−îc b¶o ®¶m
trªn çc c¬ së kinh tÕ kh«ng. Çc c¬ chÕ nh− vËy th−êng kh«ng râ rµng. Chóng còng cã thÓ g©y
ra mét hµnh ®éng tù do theo ý muèn hoÆc còng cã thÓ cã nh÷ng t¸c ®éng b¶o hé. §«i khi viÖc
kiÓm tra nhu cÇu kinh tÕ cã ý nghÜa lµ ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng−êi tiªu dïng, thÕ nh−ng
kh«ng ph¶i lóc nµo ng−êi tiªu dïng còng ®−îc hái ý kiÕn xem cã muèn cã thÞ tr−êng c¹nh
- 74 -
tranh h¬n kh«ng. §iÒu XVI cña GATS quy ®Þnh nguyªn t¾c më cöa thÞ tr−êng ®· cÊm sö dông
thö nghiÖm nhu cÇu kinh tÕ.
Economic summits: Çc cuéc häp th−îng ®Ønh vÒ kinh tÕ
Çc cuéc gÆp gì hµng n¨m cña nh÷ng ng−êi ®øng ®Çu chÝnh phñ hoÆc nh÷ng ng−êi ®øng ®Çu
nhµ n−íc cña çc n−íc thuéc nhãm G-7. Tõ n¨m 1996 Nga ®· tham gia ®Çy ®ñ çc phiªn häp
vÒ kinh tÕ. Nh×n chung çc cuéc häp th−îng ®Ønh gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò kinh tÕ chÝnh vµ çc vÊn
®Ò vÒ tµi chÝnh mµ çc bªn tham gia cïng quan t©m. Çc vÊn ®Ò vÒ m«i tr−êng n»m trong
ch−¬ng tr×nh nghÞ sù tõ n¨m 1992. Ph¸p ®· chñ tr× cuéc häp th−îng ®Ønh ®Çu tiªn t¹i
Rambouillet vµo n¨m 1975. ThËp kû ®Çu tiªn cña çc héi nghÞ th−îng ®Ønh vÒ kinh tÕ cã thÓ nãi
lµ thêi kú hoµng kim nhÊt cña nhãm nµy. Tuy nhiªn, nãi chung çc héi nghÞ th−îng ®Ønh vÒ
kinh tÕ ®· trë thµnh n¹n nh©n, ph¶i c¹nh tranh víi çc cuéc gÆp gì kh¸c cã c¬ së bÒn v÷ng h¬n.
ThÝ dô viªc t¨ng c−êng ho¹t ®éng cña hÖ thèng Liªn hîp quèc kÓ tõ khi kÕt thóc chiÕn tranh
l¹nh gióp cho Liªn hîp quèc cã mét vÞ trÝ míi trong viÖc th¶o lu©n çc vÊn ®Ò ®ßi hái ph¶i cã
sù hµnh ®éng chung. Thªm vµo, Céng ®ång Ch©u ¢u, Hoa Kú vµ NhËt gÆp nhiÒu vÊn ®Ò khã
kh¨n trong th−¬ng maÞ toµn cÇu vµ viÖc t×m ra gi¶i ph¸p cho çc vÊn ®Ò nµy trong çc héi nghÞ
th−îng ®Ønh vÒ kinh tÕ còng khã kh«ng kÐm trong Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi hoÆc çc héi
nghÞ song ph−¬ng. Xem thªm Quadrilaterals.
Economic unity theory: Häc thuyÕt thèng nhÊt kinh tÕ
Mét néi dung cña chÝnh s¸ch c¹nh tranh cña Céng ®ång Ch©u ¢u. Häc thuyÕt cho r»ng ®Ó thùc
hiÖn hµnh ®éng chèng ®éc quyÒn theo luËt cña Céng ®ång ®èi víi c«ng ty con cña çc c«ng ty
cã ®Æt trô së trong ph¹m vi cña Céng ®ång, th× ph¶i coi c«ng ty con vµ c«ng ty mÑ lµ mét thùc
thÓ thèng nhÊt. Nãi mét çch kh¸c, c«ng ty mÑ ®−îc coi lµ còng cã tham gia.
Economies in transition: Çc nÒn kinh tÕ qu¸ ®é
Çc nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng.
§«i khi thuËt ng÷ nµy còng ®−îc sö dông ®Ó chØ çc n−íc ®ang ph¸t triÓn b¾t ®Çu viÖc níi láng
thÓ chÕ kinh tÕ hiÖn ®ang tån t¹i. Xem thªm partners in transition.
ECOSOC (United nations Economic and Social Council): Héi ®ång Kinh tÕ x∙ héi cña
Liªn hîp quèc
Héi ®ång kh«ng cã chøc n¨ng ban hµnh nh÷ng quy t¾c, luËt lÖ. Phiªn häp cÊp cao th−êng niªn
nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o WTO, IBRD vµ IMF ®−îc coi lµ h÷u Ých trong viÖc thóc ®Èy nèi liÒn
chÝnh s¸ch kinh tÕ gi÷a çc n−íc. Xem thªm ECOSOS vµ GATT.
ECOSOC and GATT: ECOSOC vµ GATT
HiÕn ch−¬ng Liªn hîp quèc quy ®Þnh ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña ECOSOC trong hîp t¸c kinh tÕ
vµ x· héi quèc tÕ, trong ®ã ECOSOC cã quyÒn triÖu tËp héi nghÞ quèc tÕ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò n»m
trong kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt cña ECOSOC. Hoa Kú, mét c−êng quèc trong nh÷ng n¨m hËu chiÕn
xóc tiÕn tho¶ thuËn th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng, ®· ®−a ra ®Ò nghÞ Héi ®ång Kinh tÕ vµ X· héi nªn
triÖu tËp mét héi nghÞ sau nµy ®· trë thµnh Héi nghÞ cña Liªn hîp quèc vÒ Th−¬ng m¹i vµ ViÖc
lµm. Tuy nhiªn, Hoa Kú ph©n biÖt râ môc tiªu thµnh lËp mét tæ chøc th−¬ng m¹i quèc tÕ víi
môc tiªu ®µm ph¸n hiÖp ®Þnh thuÕ quan ®a ph−¬ng v× LuËt HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i ®èi ®¼ng quy
®Þnh Hoa Kú cã thÈm quyÒn ®µm ph¸n tho¶ thuËn thuÕ quan theo luËt nµy kh«ng b¾t buéc ph¶i
thµnh lËp mét tæ chøc l©u dµi ®Ó qu¶n lý th−¬ng m¹i quèc tÕ. ECOSOC chØ cã vai trß th«ng qua
gi¶i ph¸p kªu gäi tæ chøc héi nghÞ chø kh«ng cã vai trß g× trong viÖc ®µm ph¸n. Ngay tõ ®Çu
GATT ®· thùc sù ®éc lËp víi hÖ thèng Liªn hîp quèc. Nguyªn t¾c nµy ®· ®−îc ®−a tr−íc vµo
Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi. Xem thªm United States Reciprocal Trade Agreements Program.
ECOWAS (Econimic Committee of the West African States): Céng ®ång Kinh tÕ çc
Quèc gia T©y Phi
§−îc thµnh lËp ®Çu tiªn vµo n¨m 1975. Nã bao gåm çc thµn viªn cña Céng ®ång Kinh tÕ T©y
Phi (Benin, Burkina Faso, Bê biÓn Ngµ, Mali, Mauritania, Niger, Senegal), çc thµnh viªn thuéc
- 75 -
Liªn minh S«ng Mano (Guinea, Liberia, Sierra Leone), vµ Cape Verde, Gambia, Ghana,
Guinea-Bissau, Nigeria vµ Togo. Céng ®ång kinh tÕ çc quèc gia T©y Phi chØ thµnh c«ng mét
phÇn trong viÖc ®¹t ®−îc çc môc tiªu vÒ tù do ho¸ th−¬ng m¹i cña hä. Céng ®ång ®−îc b¾t ®Çu
l¹i vµo n¨m 1990 víi ch−¬ng tr×nh nh»m tù do th−¬ng m¹i trong çc s¶n phÈm ch−a chÕ biÕn vµ
tù do ho¸ th−¬ng m¹i kh«ng ngõng trong çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp.
Ecretement: C¾t gi¶m thuÕ
§Ò nghÞ cña Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u vµo ®Çu Vßng Kenedy (1963-1967) ®Ó c©n ®èi thuÕ
th«ng qua viÖc c¾t gi¶m. Lêi ®Ò nghÞ trªn xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm cña EEC cho r»ng biÓu thuÕ
cña hä hÇu nh− chØ trong ph¹m vi tõ 10% ®Õn 20% trong khi biÓu thuÕ cña Hoa Kú trong nhiÒu
tr−êng hîp lµ 30% ®Õn 50% vµ thuÕ suÊt cña mét sè mÆt hµng lªn tíi 100%. Do vËy, EEC ®· ®Ò
nghÞ h¹ thÊp thuÕ suÊt xuång mét nöa ®Ó ®¹t ®−îc thuÕ suÊt môc tiªu lµ 10% ®èi víi hµng chÕ
t¹o, 5% ®èi víi hµng b¸n chÕ t¹o vµ 0% ®èi víi nguyªn liÖu th«. §Ò nghÞ ®· kh«ng ®−îc Hoa
Kú chÊp thuËn v× nã sÏ buéc Hoa Kú ph¶i chÊp nhËn viÖc c¾t gi¶m thuÕ qu¸ lín trong khi EEC
kh«ng muèn lµm mét ®iÒu g× ®ã trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Xem thªm double ecrat formula
vµ thirty-ten formula.
EC-92 program: Ch−¬ng tr×nh EC-92
Xem European Community Single Market.
EEC minimum import prices: Gi¸ nhËp khÈu tèi thiÓu cña EEC
Mét vô phøc t¹p do Hoa Kú kiÖn EEC vµo n¨m 1978. Ph¶i mÊt 2 n¨m ®Ó gi¶i quyÕt vô nµy.
Hoa Kú ®−a ra 3 khiÕu n¹i: (a) hÖ thèng gi¸ tèi thiÓu cña EEC ®èi víi cµ chua c« ®Æc lµ kh«ng
phï hîp víi nghÜa vô cña EECtrong GATT, (b) viÖc cÊp giÊy phÐp cña EEC vµ çc hÖ thèng
b¶o l·nh còng kh«ng phï hîp víi nghÜa vô trong GATT, vµ (c) hÖ thèng gi¸ tèi thiÓu, cÊp giÊy
phÐp vµ ®Æt cäc cã b¶o l·nh lµm mÊt hoÆc lµm thiÖt h¹i ®Õn çc lîi Ých cña Hoa Kú. Hoa Kú
khiÕu n¹i EEC sau khi EEC th«ng qua mét lo¹t çc quy ®Þnh ®Æt ra cho gi¸ tèi thiÓu ®èi víi cµ
chua c« ®Æc. Quy ®Þnh yªu cÇu nhµ nhËp khÈu ph¶i cã ®−îc giÊy chøng nhËn nhËp khÈu vµ nép
tiÒn ký quü ®Ó b¶o ®¶m r»ng çc s¶n phÈm sÏ ®−îc nhËp tr−íc mét ngµy nhÊt ®Þnh. TiÒn b¶o
®¶m nhËp khÈu sÏ bÞ tÞch thu nÕu hµng ho¸ kh«ng ®−îc nhËp khÈu trong thêi gian quy ®Þnh.
§èi víi cµ chua c« ®Æc l¹i cã thªm mét kho¶n tiÒn b¶o ®¶m bæ sung mµ nã nh»m môc ®Ých b¶o
®¶m t¨ng gi¸ hµng nhËp khÈu Ýt nhÊt ph¶i ngang b»ng víi gi¸ tèi thiÓu trong n−íc. Ban héi
thÈm tr−íc tiªn xem xÐt giÊy phÐp nhËp khÈu cïng hÖ thèng tiÒn b¶o ®¶m. Hä ®· ph¸t hiÖn ra
r»ng hÖ thèng cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu cña EEC kh«ng kh¸c víi hÖ thèng t−¬ng tù do çc n−íc
thµnh viªn kh¸c cña GATT ®ang sö dông vµ nã phï hîp víi çc quy t¾c ¸p dông cho viÖc cÊp
phÐp nhËp khÈu tù ®éng. V× viÖc cÊp giÊy phÐp tù ®éng kh«ng thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña
§iÒu XI (Lo¹i bá toµn bé h¹n chÕ ®Þnh l−îng) nªn giÊy phÐp nhËp khÈu vµ hÖ thèng b¶o l·nh
kh«ng tr¸i víi nghÜa vô cña EEC theo ®iÒu kho¶n nµy. Ban héi thÈm sau ®ã xem xÐt t¸c ®éng
cña hÖ thèng nµy theo néi dung cña §iÒu VIII (PhÝ vµ çc thñ tôc liªn quan ®Õn nhËp khÈu vµ
xuÊt khÈu). §Æc biÖt nã ®· kiÓm tra çc lo¹i phÝ nµy cã xÊp xØ b»ng gi¸ trÞ dÞch vô cung cÊp
theo ®óng nh− quy ®Þnh cña §iÒu VIII:1(a) hay kh«ng. Ban héi thÈm ®· thÊy ®óng lµ nh− vËy.
Hä cho r»ng viÖc t−íc ®o¹t tiÒn ®Æt cäc nhËp khÈu kh«ng n»m trong ph¹m vi cña ®iÒu kho¶n
nµy v× nã chØ ®−îc ¸p dông khi kh«ng cã nhËp khÈu vµ nghÜa vô lÊy giÊy phÐp nhËp khÈu còng
kh«ng ph¶i lµ mét yªu cÇu khã kh¨n. Ban héi thÈm ®· kÕt luËn r»ng kh¶ n¨ng cña EEC ngõng
cÊp giÊy phÐp ®Ó ®¸p l¹i hµnh ®éng tù vÖ lµ kh«ng tr¸i víi nghÜa vô cu¶ hä theo §iÒu VIII. Liªn
quan ®Õn §iÒu II (Danh môc ¦u ®·i) Ban héi thÈm cho r»ng tiÒn tr¶ l·i vµ gi¸ thµnh liªn quan
víi viÖc nép tiÒn b¶o ®¶m lµ kh«ng vi ph¹m quy ®Þnh cña §iÒu II.2 (c), cã nghÜa lµ çc lo¹i phÝ
hoÆc çc chi phÝ kh¸c ph¶i t−¬ng xøng víi chi phÝ dÞch vô ®−îc cung cÊp. TiÕp theo, Ban héi
thÈm ®· xem xÐt ®Õn gi¸ nhËp khÈu tèi thiÓu vµ hÖ thèng b¶o ®¶m bæ sung ®i kÌm víi nã. Hä
kÕt luËn r»ng cµ chua c« ®Æc thuéc nhãm "s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ ng− nghiÖp ®−îc nhËp
khÈu d−íi bÊt kú h×nh thøc nµo", vµ theo §iÒu XI:2(c) çc n−íc ®−îc phÐp, víi mét sè ®iÒu
kiÖn nhÊt ®Þnh, ngõng thùc hiÖn nguyªn t¾c chung lo¹i bá h¹n chÕ ®Þnh l−îng. Mét trong nh÷ng
®iÒu kiÖn nµy lµ sù cÇn thiÕt t¨ng c−êng hiÖu lùc cña çc biÖn ph¸p cña chÝnh phñ. Ban héi
thÈm nhËn thÊy gi¸ nhËp khÈu tèi thiÓu vµ hÖ thèng liªn quan ®èi víi cµ chua c« ®Æc tho¶ m·n
- 76 -
tiªu chÝ nµy. Hä ®· kiÓm tra chi tiÕt xem cµ chua t−¬i vµ cµ chua c« ®Æc cã thÓ ®−îc coi lµ çc
s¶n phÈm t−¬ng tù hay kh«ng. Sau khi c©n nh¾c kü, hä cho r»ng cµ chua t−¬i vµ n−íc cµ chua
kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm t−¬ng tù vµ hÖ thèng nµy kh«ng phï hîp víi nghÜa vô cña EEC theo
GATT. Sau ®ã hä còng thÊy tiÒn tr¶ l·i vµ çc chi phÝ vµ kh¶ n¨ng bÞ mÊt tiÒn ®Æt cäc liªn quan
®Õn hÖ thèng ®· v−ît qu¸ thuÕ suÊt trÇn cam kÕt t¹i cöa khÈu nh− ®−îc m« t¶ t¹i §iÒu II. Cuèi
cïng ban héi thÈm kÕt luËn r»ng cho dï nhµ nhËp khÈu hay chÝnh phñ n−íc xuÊt khÈu ®øng ra
®¶m b¶o th× hÖ thèng nµy kh«ng g©y ra ph©n biÖt ®èi xö nh− §iÒu I:1 (Quy chÕ tèi huÖ quèc
tæng qu¸t) nÕu nh− ®iÒu ®ã lµ cÇn thiÕt cho tÊt c¶ çc hµng nhËp khÈu tõ tÊt çc nhµ cung cÊp
tiÒm n¨ng ë n−íc thø ba. Xem thªm variable levies.
EEP (Export Enhancement Program): Ch−¬ng tr×nh t¨ng c−êng xuÊt khÈu
Mét ch−¬ng tr×nh trî cÊp cña Hoa Kú ®−îc ®−a ra vµo n¨m 1985 mµ theo ®ã chÝnh phñ dµnh
phÇn th−ëng cho çc c«ng ty b¸n mét sè s¶n phÈm n«ng nghiÖp nhÊt ®Þnh nh− ngò cèc, g¹o vµ
gia cÇm ®Õn çc thÞ tr−êng ®−îc chØ râ. PhÇn th−ëng th−êng ®−îc thùc hiÖn d−íi h×nh thøc cÊp
giÊy chøng nhËn hµng ho¸ cïng chñng lo¹i, gióp cho çc c«ng ty cã quyÒn mua ngay t¹i kho
nh÷ng hµng ho¸ do TËp ®oµn TÝn dông Hµng ho¸ (CCC) n¾m gi÷. C¬ chÕ nµy võa gióp gi¶m
bít l−îng hµng ho¸ trong kho cña CCC, võa gi¶m t×nh tr¹ng Ðp gi¸ trªn thÞ tr−êng tiªu thô. Môc
®Ých ban ®Çu cña EEP lµ cñng cè thÞ tr−êng hµng n«ng s¶n cña Hoa Kú b»ng çch ®èi l¹i çc
lo¹i trî cÊp do EEC ®ang thùc hiÖn qua ChÝnh s¸ch n«ng nghiÖp chung (CAP), thÕ nh−ng ngµy
nay nã l¹i ®−îc sö dông nh− mét c«ng cô nh»m ph¸t triÓn çc thÞ tr−êng n«ng nghiÖp míÝ nãi
chung ngay c¶ khi hµng ho¸ cña çc n−íc kh¸c kh«ng ®−îc trî cÊp. Ch−¬ng tr×nh nµy nãi
chung ®−îc ®¸nh gi¸ lµ chØ g©y mét t¸c ®éng rÊt nhá ®èi víi yªu cÇu ®ßi hái EEC thay ®æi
chÝnh s¸ch CAP, thÕ nh−ng nã l¹i cã ¶nh h−ëng rÊt nhiÒu ®Õn thÞ tr−êng hµng n«ng s¶n cña
n−íc kh«ng cã trî cÊp. Xem thªm DEIP vµ United States Federal Agriculture Improvement
and Reform (FAIR) Act of 1996.
Effective rate of assistance (ERA): Tû lÖ trî gióp thùc tÕ
§«i khi còng ®−îc gäi lµ tû lÖ b¶o hé thùc tÕ. §©y lµ c¬ së ®Ó ph©n biÖt râ sù kh¸c nhau gi÷a
tr−êng hîp gi¶ ®Þnh kh«ng cã sù trî gióp ngµnh c«ng nghiÖp trong n−íc vµ tr−êng hîp thùc tÕ
cã trî gióp. Kh¸i niÖm ERA lµ ®Æc biÖt h÷u dông bëi v× nã cã kh¶ n¨ng ®o ®−îc sù can thiÖp
cña chÝnh phñ nh− trî cÊp vµ −u ®·i bu«n b¸n mµ ®iÒu nµy cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn luång th−¬ng
m¹i cho dï kh«ng cã h¹n chÕ thùc sù t¹i cöa khÈu, nh− biÖn ph¸p thuÕ quan vµ phi thuÕ quan.
B»ng çch nµy nã còng chØ ra çc chi phÝ phô mµ ng−êi tiªu dïng ph¶i g¸nh chÞu do cã sù trî
gióp trong n−íc. ERA kh«ng ph©n biÖt gi÷a çc biÖn ph¸p hîp lÖ vµ kh«ng hîp lÖ theo çc hiÖp
®Þnh cña Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi. Trong Vßng Uruguay, Australia ®Ò nghÞ sö dông ERA
trong ®µm ph¸n tù do ho¸ th−¬ng m¹i, nh−ng ®Ò nghÞ nµy kh«ng ®−îc nhiÒu n−íc ñng hé. Xem
thªm nominal rate of protection and tariff escalation.
Effective rate of protection: Tû lÖ b¶o hé thùc tÕ
Xem thªm effective rate of assistance.
Effects doctrine: Häc thuyÕt t¸c ®éng
Häc thuyÕt ®−a ra mét nguyªn t¾c cho r»ng mét n−íc cã thÓ ban hµnh luËt chèng ®éc quyÒn ®Ó
®iÒu chØnh nh÷ng hµnh vi ë ngoµi ph¹m vi l·nh thæ cña m×nh nÕu çc hµnh vi, ®èi xö ®ã ®ang
cã ¶nh h−ëng hay sÏ cã ¶nh h−ëng ®Õn th−¬ng m¹i trong n−íc. ThÝ dô n¨m 1986 Tuyªn bè l¹i
lÇn thø 3 cña LuËt Quan hÖ Ngo¹i giao cña Hoa Kú tuyªn bè r»ng "TÊt c¶ çc hiÖp ®Þnh cña çc
n−íc kh¸c ®−îc ký kÕt hay thùc hiÖn ngoµi ph¹m vi n−íc Hoa Kú hoÆc çc hµnh vi ®èi xö víi
môc ®Ých chÝnh lµ can thiÖp vµo th−¬ng m¹i cña Hoa Kú vµ cã t¸c ®éng ®Õn th−¬ng m¹i cña
Hoa Kú ®Òu ph¶i tu©n thñ theo luËt ph¸p Hoa Kú". TÝnh hîp lý cña häc thuyÕt t¸c ®éng cßn cÇn
ph¶i ®−îc kiÓm nghiÖm. Çc c¬ quan ph¸p lý kh¸c, kÓ c¶ Céng ®ång Ch©u ¢u, còng ¸p dông
phiªn b¶n cña häc thuyÕt t¸c ®éng. Xem thªm competition policy, extraterritoriality vµ
implementation doctrine.
- 77 -
Efficiency-seeking investment: §Çu t− t×m kiÕm hiÖu qu¶
ThuËt ng÷ m« t¶ ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ®−îc thùc hiÖn ®Ó cung cÊp cho thÞ tr−êng çc
n−íc kh¸c theo kiÓu c¹nh tranh nhÊt. Xem thªm market-seeking investment.
EFTA (European Free Trade Association): HiÖp héi Th−¬ng m¹i tù do Ch©u ¢u
Cã hiÖu lùc vµo ngµy 3/5/1960 th«ng qua HiÖp −íc Stockhom. Çc thµnh viªn s¸ng lËp cã ¸o,
§an-m¹ch, Na-uy, Bå-®µo-nha, Thôy-®iÓn, Thôy-sü vµ Anh. Iceland gia nhËp n¨m 1970, PhÇn-
lan trë thµnh thµnh viªn ®Çy ®ñ vµo n¨m 1986 sau khi ®· lµ thµnh viªn kh«ng chÝnh thøc. §an-
m¹ch vµ Anh rót khái HiÖp héi vµo 31/12/1972 ®Ó gia nhËp Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u. Sau
®ã lµ Bå-®µo-nha n¨m 1985 vµ ¸o, PhÇn-lan vµ Thôy-®iÓn vµo 1/1/1995. EFTA nay bao gåm
Iceland, Liechtenstein, Na-uy vµ Thôy-sü. EFTA lµ mét tháa thuËn −u ®·I thuÕ quan chø kh«ng
ph¶i lµ mét liªn minh h¶i quan vµ nguyÖn väng cña EFTA trong héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi
khiªm tèn h¬n rÊt nhiÒu so víi Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u. Xem thªm European Economic
Area.
Egregious: Kinh ng¹c; g©y sèc
MÆc dï víi nh÷ng cè g¾ng cña çc nhµ lËp ph¸p Hoa Kú, tÝnh tõ nµy cã thÓ sÏ hoµn toµn kh«ng
cßn ®−îc sö dông trong chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i. Xem thªm Special 301 vµ Super 301.
Embodied services: DÞch vô hîp thµnh
DÞch vô ®−îc chøa ®ùng trong mét s¶n phÈm h÷u h×nh, nh− thµnh phÇn trÝ tuÖ cña phÇn mÒm
m¸y tÝnh ®−îc b¸n d−íi h×nh thøc çc ®Üa mÒm hoÆc CD-ROM. Theo mét sè nhµ ph©n tÝch, tû
lÖ th−¬ng m¹i dÞch vô trong tæng trÞ gi¸ th−¬ng m¹i toµn cÇu sÏ t¨ng gÊp ®«i nÕu nh− sè liÖu
thèng kª th−¬ng m¹i dÞch vô cã tÝnh c¶ dÞch vô hîp thµnh. Dù ®o¸n nµy cã thÓ lµ ®óng, nh−ng
®Ó chøng minh ®−îc ®iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i cã mét l−îng b¸o ço bæ sung rÊt lín. Khi tæng hîp
b¸o ço dÞch vô hîp thµnh mét çch riªng rÏ cã nghÜa lµ, thÝ dô, viÖc xuÊt khÈu quÆng s¾t sÏ
bao gåm Ýt nhÊt lµ thµnh phÇn hµng ho¸ vµ thµnh phÇn dÞch vô cã liªn quan nh− vËn t¶i, tiÕp thÞ,
qu¶n lý. TÊt nhiªn nã còng cho c«ng ty biÕt ®−îc thµnh phÇn dÞch vô nµo trong s¶n phÈm ®¸ng
®−îc thùc hiÖn. Xem thªm trade in services statistics.
Emergency protection: B¶o hé khÈn cÊp
Xem escape clause.
Emerging Market Economies: Nh÷ng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®ang lªn
ThuËt ng÷ dïng trong OECD ®Ó chØ çc n−íc ph¸t triÓn tiªn tiÕn nhÊt trong sè çc n−íc ®ang
ph¸t triÓn, çc n−íc nµy còng ®ang níi láng çc quy ®Þnh trong nÒn kinh tÕ.
Emerging Market Economy Forum: DiÔn ®µn vÒ nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®ang lªn
Mét c¬ chÕ do OECD thiÕt lËp vµo n¨m 1995 víi môc ®Ých th¶o luËn çc chuyªn ®Ò cã liªn
quan ®Õn çc thÞ tr−êng ®ang lªn xÐt trªn khÝa c¹nh nguyªn t¾c, môc tiªu vµ quy ®Þnh cña
OECD.
Empire preferences: Sù −u ®∙i cña ®Õ chÕ
Xem imperial preferences arrangement.
Enabling clause: §iÒu kho¶n cho phÐp
Mét trong nh÷ng kÕt qu¶ cña Vßng Tokyo. Nã cho phÐp çc n−íc ph¸t triÓn lµ thµnh viªn cña
GATT ®−îc dµnh −u ®·i cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn mµ kh«ng ph¶i dµnh cho çc n−íc kh¸c
nh÷ng −u ®·i t−¬ng tù. Môc tiªu lµ thóc ®Èy çc n−íc ®ang ph¸t triÓn tham gia réng r·i h¬n vµo
hÖ thèng th−¬ng m¹i thÕ giíi, thÕ nh−ng d−êng nh− môc tiªu ®ã ®· kh«ng ®¹t ®−îc. Xem thªm
developing coutries and the GATT vµ Part IV of the GATT.
- 78 -
Energy Charter Treaty: HiÖp −íc HiÕn ch−¬ng N¨ng l−îng
§−îc ký kÕt vµo th¸ng 12/1994 víi viÖc ký kÕt §¹o luËt cuèi cïng cña Héi nghÞ HiÕn ch−¬ng
N¨ng l−îng cña Ch©u ¢u. Thµnh viªn bao gåm hÇu hÕt çc n−íc OECD, çc n−íc Trung vµ
§«ng ¢u vµ thµnh viªn cña Céng ®ång çc quèc gia ®éc lËp. Môc ®Ých cña HiÖp −íc lµ thiÕt
lËp "mét c¬ së ph¸p lý ®Ó ®Èy m¹nh viÖc hîp t¸c l©u dµi trong lÜnh vùc n¨ng l−îng dùa trªn c¬
së bæ trî vµ hai bªn ®Òu cã lîi". Ph¹m vi cña HiÖp −íc rÊt réng, bao trïm c¶ th−¬ng m¹i, ®Çu t−
vµ çc vÊn ®Ò kh¸c liªn quan ®Õn n¨ng l−îng. T¹i §iÒu 3, çc thµnh viªn tho¶ thuËn ®Èy m¹nh
tiÕp cËn thÞ tr−êng quèc tÕ theo çc ®iÒu kho¶n th−¬ng m¹i vµ nãi chung ®Ó ph¸t triÓn mét thÞ
tr−êng më vµ c¹nh tranh cho çc nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm n¨ng l−îng.
Enlargement: Më réng
ThuËt ng÷ sö dông ®Æc biÖt cho viÖc gia nhËp cña çc n−íc thµnh viªn míi vµo Liªn minh Ch©u
¢u. S¸u n−íc thµnh viªn ®Çu tiªn cña Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u t¹i thêi ®iÓm n¨m 1958 lµ BØ,
CHLB §øc, Ph¸p, Italia, Luxembourg vµ Hµ-lan. LÇn më réng ®Çu tiªn vµo 1/1/1973 khi §an-
m¹ch, Iceland vµ Anh gia nhËp EEC, ®· ®−a sè thµnh viªn lªn 9 n−íc. Hy-l¹p gia nhËp vµo n¨m
1981. LÇn më réng n¨m 1986 khi Bå-®µo-nha vµ T©y-ban-nha gia nhËp ®· ®−a tæng sè thµnh
viªn lªn con sè 12. LÇn më réng gÇn ®©y nhÊt diÔn ra vµo 1/1/1995 víi sù gia nhËp cña ¸o,
PhÇn-lan vµ Thôy-®iÓn ®· ®−a sè thµnh viªn lªn 15 n−íc. Çc n−íc kh¸c ®ang chê ®Õn l−ît hä.
EEC chØ cã mét vµi tiªu chÝ chÝnh thøc x¸c ®Þnh t− çch thµnh viªn nh−ng l¹i cã nhiÒu tiªu chÝ
kh«ng chÝnh thøc vÝ dô nh− vÊn ®Ò d©n chñ hîp ph¸p, c¬ cÊu kinh tÕ t−¬ng ®ång, vµ mét çch
tiÕp cËn chung ®èi víi vÊn ®Ò an ninh n−íc ngoµi ®ang ngµy cµng trë nªn quan träng h¬n. ViÖc
më réng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè chÝnh ®ßi hái ECC ph¶i thay ®æi chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi.
ThÝ dô cã quan ®iÓm cho r»ng kh«ng cã sù gia nhËp thªm cña Hy-l¹p, T©y-ban-nha vµ Bå-®µo-
nha th× çc vÊn ®Ò vÒ c¬ cÊu cña ChÝnh s¸ch N«ng nghiÖp chung cã thÓ kh«ng cÇn ph¶i xem xÐt
l¹i mét çch nghiªm tóc, trong mét thêi gian qu¸ dµi nh− vËy.
Enquiry points: Çc ®iÓm tiÕp xóc
Mét vµi hiÖp ®Þnh cña WTO yªu cÇu çc thµnh viªn ph¶i thµnh lËp çc ®Þa ®iÓm ®Çu mèi trong
qu¶n lý th−¬ng m¹i ®Ó çc thµnh viªn kh¸c cã thÓ thu thËp th«ng tin vÒ mét lÜnh vùc cô thÓ
thuéc HiÖp ®Þnh. §«i khi chóng ®−îc gäi lµ çc ®iÓm liªn l¹c. ViÖc trao ®æi th«ng tin lµ ë cÊp
chÝnh phñ. Çc vÝ dô vÒ çc HiÖp ®Þnh nµy lµ GATS, HiÖp ®Þnh vÒ QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn
quan ®Õn th−¬ng m¹i, HiÖp ®Þnh vÒ çc hµng rµo kü thuËt ®èi víi th−¬ng m¹i. GATS còng yªu
cÇu çc n−íc ph¸t triÓn thµnh viªn thµnh lËp çc ®iÓm liªn l¹c ®Ó gióp çc c«ng ty t− nh©n cña
çc n−íc ®ang ph¸t triÓn t×m ®−îc c¬ héi th−¬ng m¹i.
Enterprise for the Americas Initiative: Tæ chøc kinh doanh cho çc n−íc Ch©u Mü
Ch−¬ng tr×nh do Tæng thèng Hoa Kú Bush ®−a ra th¸ng 6/1990 ®Ó cñng cè nÒn kinh tÕ çc
n−íc ch©u Mü La-tinh vµ vïng biÓn Ca-ri-bª. Néi dung chÝnh cña ch−¬ng tr×nh lµ th−¬ng m¹i,
®Çu t− vµ çc ch−¬ng tr×nh c¾t gi¶m nî. FTAA ®· cã nguån gèc tõ s¸ng kiÕn nµy. Xem thªm
Alliance for Progress vµ Caribbean Basin Initiative.
Entrep«t trade: T¹m nhËp t¸i xuÊt
Giao hµng qua c¶ng cña mét n−íc ®Ó t¸i xuÊt sang n−íc kh¸c, thÝ dô nh− tr−êng hîp xuÊt khÈu
çc s¶n phÈm cña Trung Quèc qua Hång K«ng. Hµng ho¸ vµo vµ ra theo t¹m nhËp t¸i xuÊt
kh«ng lµ ®èi t−îng ®¸nh thuÕ. Cã thÓ cã nh÷ng dÞ ®ång trong thèng kª th−¬ng m¹i song
ph−¬ng do viÖc hµng ho¸ cã thÓ ®−îc ghi chÐp ®Çu tiªn khi vµo mét n−íc trung gian vµ sau ®ã
khi t¸i xuÊt sang n−íc nhËp cuèi cïng mµ kh«ng thÓ hiÖn n−íc xuÊt xø thËt sù. Xem thªm rules
of origin.
Environmental rules under the WTO: Çc quy ®Þnh vÒ m«i tr−êng cña WTO
Trong WTO, quy ®Þnh liªn quan ®Õn m«i tr−êng ch−a ph¸t triÓn. VÒ c¬ b¶n çc chÝnh phñ ®−îc
quyÒn tù do thùc hiÖn çc tiªu chuÈn vÒ m«i tr−êng trong ph¹m vi l·nh thæ n−íc hä nh−ng víi
- 79 -
mét ®iÒu kiÖn viÖc thùc hiÖn ®ã ph¶i dùa trªn c¬ së ®·i ngé quèc gia. §iÒu XX cña GATT (Çc
ngo¹i lÖ chung) cho phÐp viÖc ®×nh chØ çc nghÜa vô theo HiÖp ®Þnh trong mét sè tr−êng hîp
quy ®Þnh cô thÓ. Çc n−íc thµnh viªn cã quyÒn ®−îc dÉn chiÕu ®Õn §iÒu XX (b) ®Ó thùc hiÖn
çc biÖn ph¸p cÇn thiÕt b¶o vÖ sinh m¹ng vµ søc khoÎ cña con ng−êi vµ ®éng thùc vËt. §iÒu
XIV cña GATS còng cã nh÷ng quy ®Þnh t−¬ng tù. §iÒu XX (d) cña GATT cã thÓ ®−îc sö dông
®Ó ®¶m b¶o viÖc tu©n theo çc luËt lÖ vµ quy ®Þnh phï hîp víi GATT. §iÒu XX (g) cho phÐp
çc n−íc ®−îc th«ng qua hoÆc thùc hiÖn çc biÖn ph¸p liªn quan tíi viÖc b¶o tån çc nguån tµi
nguyªn thiªn nhiªn cã thÓ bÞ c¹n kiÖt nÕu trong n−íc còng h¹n chÕ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng néi
®Þa çc s¶n phÈm tµi nguyªn thiªn nhiªn. Xem phÇn ç trÝch, ç håi, ç ngõ (Canada - Hoa Kú
1982), ç ngõ (Mexico - Hoa Kú 1991) vµ x¨ng ®· pha ®Ó biÕt quan ®iÓm cña ban héi thÈm gi¶i
quyÕt tranh chÊp vÒ viÖc diÔn gi¶i çc ®iÒu kho¶n nµy. Siªu quÜ còng cã ®Ò cËp ®Õn khÝa c¹nh
b¶o vÖ m«i tr−êng thÕ nh−ng nh÷ng lËp luËn trong tr−êng hîp nµy l¹i tËp trung vµo chÕ ®é ®·i
ngé quèc gia. Mét Uû ban vÒ Th−¬ng m¹i vµ M«i tr−êng ®−îc thµnh lËp x¸c ®Þnh mèi quan hÖ
gi÷a biÖn ph¸p th−¬ng m¹i vµ m«i tr−êng nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn l©u dµi. Hoekman vµ
Kostecki (1995) ®· ®−a ra 4 lý do khiÕn çc n−íc thµnh viªn ®−a vÊn ®Ò nµy vµo ch−¬ng tr×nh
nghÞ sù cña WTO. Thø nhÊt, ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña mét n−íc cã thÓ g©y ¶nh
h−ëng nguy h¹i ®Õn m«i tr−êng ë n−íc kh¸c. Thø hai, mét vµi nhãm çc nhµ m«i tr−êng cã
quan ®iÓm cho r»ng chÝnh th−¬ng m¹i cã t¸c ®éng kh«ng tèt ®èi víi m«i tr−êng, th−¬ng m¹i
gióp cho « nhiÔm m«i tr−êng lan réng. Thø ba, mét vµi ng−êi cho r»ng çc chÝnh s¸ch vµ biÖn
ph¸p vÒ m«i tr−êng lµ kh«ng tèt cho th−¬ng m¹i v× çc n−íc cã çc tiªu chuÈn thÊp vÒ m«i
tr−êng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh h¬n vÒ mÆt chi phÝ so víi çc n−íc cã tiªu chuÈn cao h¬n. Thø
t−, çc chÝnh s¸ch vÒ m«i tr−êng cã thÓ h¹n chÕ th−¬ng m¹i kh«ng cÇn thiÕt nh− ®· dÉn chøng
trong çc tr−êng hîp ®¸nh b¾t ç ngõ. Xem thªm eco-labelling, general exceptions, race to the
bottom argument vµ sanitary and phytosanitary mesures.
Equality of competitive opportunity: B×nh ®¼ng vÒ c¬ héi c¹nh tranh
§©y lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n dùa trªn nghÜa vô ®·i ngé quèc gia quy ®Þnh trong §iÒu III cña
GATT. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ çc n−íc thµnh viªn ph¶i x©y dùng luËt lÖ quèc gia ®Ó çc s¶n phÈm
nhËp khÈu cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®−îc víi hµng néi ®Þa. Th«ng th−êng, quy ®Þnh ¸p dông cho
çc s¶n phÈm nhËp khÈu ph¶i gièng quy ®Þnh ®èi víi hµng néi ®Þa. Xem thªm thªm competitive
neutrality, economic impact criterion vµ implicit discrimination.
Equitable competition: C¹nh tranh b×nh ®¼ng
Kh¸i niÖm dùa trªn gi¶ thiÕt cho r»ng gi÷a tiªu chuÈn lao ®éng, tiªu chuÈn m«i tr−êng vµ çc
tiªu chuÈn quèc tÕ kh¸c cÇn ph¶i ®¹t ®−îc møc ®é hµi hoµ nhÊt ®Þnh, çc tiªu chuÈn nµy ch¾c
h¼n sÏ t¸c ®éng ®Õn vµ t¹o c¬ cë cho c¹nh tranh b×nh ®¼ng. §»ng sau kh¸i niÖm nµy chÝnh lµ lý
thuyÕt cho r»ng nÕu çc n−íc ¸p dông tiªu chuÈn kh«ng ®Çy ®ñ sÏ t¹o ra lîi thÕ vÒ gi¸ cho çc
c«ng ty trong n−íc vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ cña hä. Xem thªm fair
competition, social clause, trade and labour standards vµ trade and the environment.
Equitable share of the market: ThÞ phÇn b×nh ®¼ng
Mét kh¸i niÖm khã n¾m b¾t nghÜa n»m trong §iÒu XVI:3 (trî cÊp) cña GATT vÒ trî cÊp ®−îc
cho phÐp ®èi víi çc s¶n phÈm s¬ cÊp. Kh¸i niÖm nµy ch−a cã ®Þnh nghÜa cô thÓ vÒ mÆt ®Þnh
l−îng. Thùc tÕ ®· chøng minh viÖc ®−a ra mét ®Þnh nghÜa cho thuËt ng÷ nµy lµ rÊt khã do çc
n−íc thµnh viªn GATT ch−a nhËn thøc ®−îc nhiÒu vÒ mong muèn tho¶ m·n çc yªu cÇu cña
thÕ giíi vÒ çc hµng ho¸ c¬ b¶n mét çch kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ nhÊt, vµ cÇn ph¶i tÝnh ®Õn tÊt c¶
çc nh©n tè ®Æc biÖt liªn quan tíi thÞ phÇn cña n−íc xuÊt khÈu trong th−¬ng m¹i thÕ giíi vÒ s¶n
phÈm cã liªn quan trong thêi kú tiªu biÓu. Ban héi thÈm trong vô lóa mú vµ bét mú cña Ph¸p
vµo n¨m 1958 ®· cã nh÷ng lêi nhËn xÐt h÷u dông vÒ kh¸i niÖm "phÇn b×nh ®¼ng", thÕ nh−ng nã
kh«ng ®−îc çc ban héi thÈm vÒ sau ph¸t triÓn vµ tinh läc. §iÒu 9 cña Tháa thuËn vÒ viÖc
h−íng dÉn thùc hiÖn çc §iÒu VI, XVI vµ XXIII cña GATT trong Vßng Tokyo (th−êng ®−îc
gäi lµ Bé luËt Trî cÊp) ghi chó r»ng ®Ó x¸c ®Þnh "phÇn b×nh ®¼ng trong th−¬ng m¹i xuÊt khÈu
thÕ giíi” cÇn ph¶i tÝnh ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn çc thÞ tr−êng míi, h×nh th¸i cung cÊp
s¶n phÈm truyÒn thèng vµo khu vùc thÞ tr−êng míi. §iÒu XIII cña GATT (Qu¶n lý h¹n chÕ ®Þnh
- 80 -
l−îng kh«ng ph©n biÖt ®èi xö) còng nh»m b¶o ®¶m nguyªn t¾c thÞ phÇn c«ng b»ng. §iÒu nµy
®ßi hái viÖc ph©n phèi bu«n b¸n s¶n phÈm bÞ h¹n chÕ ®Þnh l−îng ph¶i gÇn gièng thÞ phÇn cña
çc n−íc xuÊt khÈu cã thÓ giµnh ®−îc nÕu kh«ng cã sù h¹n chÕ ®Þnh l−îng, vµ ®iÒu kho¶n nµy
còng chØ ra çch lµm thÕ nµo cã thÓ lµm ®−îc ®iÒu nµy.
Equivalent measure of support (EMS): L−îng hç trî t−¬ng ®−¬ng
Mét thuËt ng÷ sö dông trong HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp cña WTO, m« t¶ møc hç trî hµng n¨m
tÝnh b»ng tiÒn cho çc nhµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®èi víi nh÷ng lo¹i trî cÊp kh«ng thÓ tÝnh b»ng
ph−¬ng ph¸p l−îng hç trî tæng céng.
ESCAP: Uû ban Kinh tÕ, X∙ héi Ch©u ¸ - Th¸i b×nh d−¬ng
Mét trong sè çc uû ban kinh tÕ khu vùc cña Liªn hîp quèc, ®−îc thµnh lËp n¨m 1947 víi tªn lµ
Uû ban kinh tÕ Ch©u ¸ vµ ViÔn §«ng (ECAFE) vµ mang tªn hiÖn nay tõ n¨m 1974. Ch−¬ng
tr×nh lµm viÖc chÝnh cña ESCAP lµ hîp t¸c kinh tÕ khu vùc, m«i tr−êng vµ sù ph¸t triÓn l©u dµi,
gi¶m bít ®ãi nghÌo, giao th«ng vËn t¶i, liªn l¹c, thèng kª vµ çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chËm
ph¸t triÓn, çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ë ®Êt liÒn vµ vïng ®¶o. Ban th− ký ESCAP ®Æt t¹i Bangkok.
Xem thªm Bangkok Agreement.
Escape clause: §iÒu kho¶n dù phßng
Mét ®iÒu kho¶n trong HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i cho phÐp çc quèc gia ký kÕt ®×nh chØ viÖc thùc
hiÖn −u ®·i thuÕ vµ çc −u ®·i kh¸c nÕu hµng nhËp khÈu ®e do¹ hoÆc lµm tæn h¹i nghiªm träng
®Õn çc nhµ s¶n xuÊt çc hµng ho¸ t−¬ng tù trong n−íc. §iÒu XIX cña GATT cã quy ®Þnh ®iÒu
kho¶n dù phßng ®èi víi th−¬ng m¹i hµng ho¸. §iÒu nµy ®−îc bæ sung b»ng HiÖp ®Þnh vÒ Tù vÖ
cã quy ®Þnh chi tiÕt cho viÖc sö dông ®iÒu kho¶n nµy. Çc n−íc thµnh viªn cña GATS còng
®ang th¶o luËn mét ®iÒu kho¶n t−¬ng tù trong khu«n khæ cña GATS, §iÒu X cña GATS ®Æt
nhiÖm vô thùc hiÖn viÖc ®ã. Th«ng th−êng cã hai lý do chÝnh, vµ hai lý do nµy cã liªn quan víi
nhau, ®Ó ®−a quy ®Þnh tù vÖ vµo çc hiÖp ®Þnh. Lý do thø nhÊt lµ chóng khuyÕn khÝch tù do ho¸
réng r·i h¬n v× çc n−íc cam kÕt tù do ho¸ sÏ cã c¬ héi rót bá cam kÕt nÕu nh− chóng v« t×nh
thóc ®Èy nhËp khÈu g©y h¹i cho ngµnh c«ng nghiÖp trong n−íc. Lý do thø 2 lµ chóng t¨ng
c−êng tÝnh n¨ng ®éng cña hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng b»ng çch thóc ®Èy sù æn ®Þnh l©u
dµi cña hÖ thèng. Ngoµi ra cßn cã mét lý do gi¸n tiÕp, ®ã lµ LÖnh thùc hiÖn sè 9832 cña Hoa
Kú th¸ng 2/1947 cho phÐp çc nhµ th−¬ng thuyÕt th−¬ng m¹i cña Hoa Kú ®−îc quyÒn ®−a vµo
çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i trong t−¬ng lai ®iÒu kho¶n miÔn trõ t−¬ng tù nh− trong HiÖp ®Þnh
th−¬ng m¹i Hoa Kú - Mexico th¸ng 12/1942. Xem thªm safeguards vµ Section 201.
Establishment: Thµnh lËp
Xem quyÒn thµnh lËp (right of establishment).
ETMs (elaborately-transformed manufactures): ChÕ t¹o lµm thay ®æi h×nh thøc mét çch
chi tiÕt
Mét thuËt ng÷ ®−îc Bé Ngo¹i giao vµ Ngo¹i th−¬ng Australia sö dông trong çc Ên phÈm thèng
kª ®Ó chØ çc s¶n phÈm ®· tr¶i qua qu¸ tr×nh chÕ t¹o hay lµm t¨ng trÞ gi¸ mét çch ®¸ng kÓ.
ETMs cã thÓ lµ c¶ çc s¶n phÈm trung gian (vÝ dô thanh nh«m çn) hoÆc çc s¶n phÈm cuèi
cïng (vÝ dô lß ®iÖn n−íng b¸nh). Xem thªm STMs.
Euro-Mediterranian Economic Area (EMEA): Khu vùc Kinh tÕ §Þa Trung H¶i - Ch©u ¢u
Mét khu vùc th−¬ng m¹i tù do ®−îc ®Ò xuÊt vµo th¸ng 11/1995 t¹i cuéc héi nghÞ ë Barcelona
víi sù tham gia cña 15 n−íc thµnh viªn Liªn minh Ch©u ¢u vµ çc n−íc quanh vïng §Þa Trung
H¶i (Algeria, SÝp, Ai-cËp, Israel, Jordan, Li-b¨ng, Malta, Ma-rèc, Palestine, Xi-ry, Tuy-ni-di vµ
Thæ-nhÜ-kú). EMEA dù kiÕn cã hiÖu lùc vµo n¨m 2010.
Europe agreements: Çc hiÖp ®Þnh Ch©u ¢u
- 81 -
Mét d¹ng hiÖp ®Þnh liªn kÕt mµ Céng ®ång Ch©u ¢u sö dông trong mèi quan hÖ víi çc n−íc
vïng Trung vµ §«ng ¢u, víi Thæ-nhÜ-kú, Malta vµ SÝp. Çc tho¶ thuËn nµy cho phÐp çc n−íc
kh¶ n¨ng sÏ trë thµnh héi viªn ®Çy ®ñ cña EC, nh−ng nã kh«ng b¶o ®¶m ®iÒu nµy.
European Agricultural Guidance and Guarantee Fund: Quü B¶o ®¶m vµ H−íng dÉn
N«ng nghiÖp Ch©u ¢u
Mét c¬ chÕ mµ th«ng qua ®ã Céng ®ång Ch©u ¢u cung cÊp tµi chÝnh cho ChÝnh s¸ch n«ng
nghiÖp chung. Quü cã 2 phÇn: (a) phÇn h−íng dÉn tµi trî cho chÝnh s¸ch c¬ cÊu, vµ (b) phÇn
b¶o ®¶m mµ hç trî cho thÞ tr−êng vµ gi¸. VÒ mÆt lÞch sö, quü ®· ®Ó dµnh phÇn lín nguån lùc
cho viÖc hç trî thÞ tr−êng vµ gi¸ c¶.
European Coal and Steel Community: Céng ®ång Than vµ ThÐp Ch©u ¢u (ECSC)
Thµnh lËp n¨m 1951 khi HiÖp −íc Paris ®−îc ký kÕt, t¹o ra mét thÞ tr−êng duy nhÊt vÒ than vµ
s¾t gi÷a çc thµnh viªn. Trong lÜnh vùc nµy çc thµnh viªn ñy quyÒn cho C¬ quan cÊp cao míi
®−îc thµnh lËp - mét c¬ quan quyÒn lùc siªu quèc gia. Nh÷ng thµnh c«ng cña ECSC lµ mét
trong nh÷ng yÕu tè dÉn ®Õn ®µm ph¸n HiÖp −íc Rome thµnh lËp nªn Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u
¢u. N¨m 1965, HiÖp −íc Thµnh lËp mét Héi ®ång duy nhÊt cña EC (HiÖp −íc s¸t nhËp) ®· hîp
nhÊt C¬ quan Tèi cao víi Uû ban cña EEC. HiÖp −íc thµnh lËp ECSC hÕt h¹n vµo n¨m 2001 khi
®ã nã ®−îc thay b»ng çc c«ng cô míi h¬n cña EU. Xem thªm European Communities.
European Commission: Uû ban Ch©u ¢u
Mét trong nh÷ng tæ chøc cña EU cã quyÒn lùc vÒ chÝnh trÞ. Uû ban cã tr¸ch nhiÖm b¶o ®¶m
r»ng çc ®iÒu kho¶n cña çc HiÖp −íc t¹o ra c¬ së ph¸p lý cña EU ph¶i ®−îc tu©n thñ. Uû ban
Ch©u ¢u lµ c¬ quan chÝnh thøc ®Çu tiªn ®−a ra kiÕn nghÞ vÒ mÆt chÝnh s¸ch vµ lËp ph¸p vµ lµ c¬
quan thùc hiÖn chÝnh s¸ch cña EU. HiÖn nay cã h¬n 20 ñy viªn héi ®ång, mçi ng−êi cã nhiÖm
kú lµ 4 n¨m vµ cã tr¸ch nhiÖm trong nh÷ng lÜnh vùc cô thÓ. Çc Uû viªn héi ®ång ®−îc lùa
chän trªn c¬ së n¨ng lùc tæng thÓ vµ tÝnh ®éc lËp cña hä. Mçi mét quèc gia thµnh viªn cã quyÒn
cã mét ñy viªn, nh−ng Ph¸p, §øc, Italia, T©y-ban-nha vµ Anh th× cã 2. VÒ mÆt hµnh chÝnh, Uû
ban ®−îc chia thµnh h¬n 20 ban ®øng ®Çu lµ Tæng gi¸m ®èc (DG), thÕ nh−ng kh«ng ph¶i tÊt c¶
trong sè hä ®Òu tham gia ho¹t ®éng. DG-I liªn quan ®Õn mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ bao gåm
c¶ viÖc ®µm ph¸n trong WTO, DG-IV gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ DG-VI gi¶i quyÕt vÒ
n«ng nghiÖp. Theo §iÒu 228 cña HiÖp −íc Rome vµ mét vµi ®iÒu kh¸c th× çc hiÖp ®Þnh víi
n−íc ngoµi do Uû ban ®µm ph¸n vµ Héi ®ång çc Bé tr−ëng ký kÕt. ë møc réng, Héi ®ång Bé
tr−ëng ®Æt ra ®−êng lèi ®µm ph¸n chung mµ ñy ban sau ®ã sÏ tu©n theo trong khi ®µm ph¸n
thùc tÕ. Çc quèc gia thµnh viªn ®· nh−îng l¹i quyÒn ®µm ph¸n cña m×nh cho Uû ban.
European Communities: Çc Céng ®ång Ch©u ¢u
ThuËt ng÷ ®−îc sö dông sau khi HiÖp −íc S¸t nhËp ®−îc ký kÕt (HiÖp −íc Thµnh lËp Héi ®ång
Thèng nhÊt cña EC) vµo n¨m 1985 lËp ra mét ñy ban duy nhÊt cho çc Céng ®ång Ch©u ¢u
trong sè nh÷ng thay ®æi vÒ mÆt tæ chøc kh¸c. Uû ban ®· thèng nhÊt çc héi ®ång riªng rÏ vÒ
qu¶n lý Héi ®ång N¨ng l−îng Nguyªn tö Ch©u ¢u, Céng ®ång Than thÐp Ch©u ¢u vµ Céng
®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u. Çc Héi ®ång nµy tiÕp tôc tån t¹i nh− lµ çc thùc thÓ ph¸p lý riªng.
Xem thªm European Commission.
European Community: Céng ®ång Ch©u ¢u
Mét chñ thÓ ph¸p lý ®−îc thµnh lËp sau khi ký kÕt HiÖp −íc Maastricht, lµ tæ chøc kÕ tôc Céng
®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u (EEC hay ThÞ tr−êng chung). Th−êng ®−îc gäi t¾t lµ EC. ThuËt ng÷
"Céng ®ång Ch©u ¢u" th−êng ®−îc sö dông tr−íc khi HiÖp −íc Maastricht cã hiÖu lùc ®Ó chØ
EEC, thÕ nh−ng çc t¸c gi¶ kh¸c l¹i cho r»ng nã cã nghÜa lµ Çc Céng ®ång Ch©u ¢u. Tuú tõng
hoµn c¶nh cô thÓ ®Ó x¸c ®Þnh nghÜa chÝnh x¸c cña thuËt ng÷ nµy. Xem thªm enlargement,
European Union vµ Treaty of Maastricht.
European Community legislation: LuËt ph¸p cña Céng ®ång Ch©u ¢u
EC cã 5 lÜnh vùc lËp ph¸p ®Ó thùc hiÖn quyÒn lùc cña m×nh. Quy ®Þnh lµ çc luËt chÝnh thøc cña
- 82 -
EC, cã tÝnh chÊt b¾t buéc toµn bé vµ ®−îc ¸p dông trùc tiÕp ë tÊt c¶ çc quèc gia thµnh viªn.
Çc quy ®Þnh do ®ã t¹o nªn sù hµi hßa vÒ mÆt ph¸p lý vµ cã mét ®iÓm l−u ý lµ quy ®Þnh cña EC
cã gi¸ trÞ ph¸p lý cao h¬n luËt quèc gia trong tr−êng hîp quy ®Þnh cña EC vµ luËt quèc gia cã
xung ®ét. ChØ thÞ lµ çc luËt chÝnh thøc cña EC, mang tÝnh chÊt b¾t buéc ®èi víi tÊt c¶ çc quèc
gia thµnh viªn ®−îc ghi trong chØ thÞ. ChØ thÞ ®−a ra nh÷ng môc tiªu c¬ b¶n nh−ng çc n−íc
thµnh viªn ®−îc tù do quyÕt ®Þnh h×nh thøc ¸p dông chØ thÞ ®ã. Víi ph−¬ng thøc nµy, çc n−íc
cã thÓ dÔ chÊp nhËn h¬n nh÷ng biÖn ph¸p khã ®¹t ®−îc tho¶ thuËn. Çc quyÕt ®Þnh cã tÝnh chÊt
b¾t buéc toµn bé ®èi víi tÊt c¶ çc n−íc thµnh viªn lµ ®èi t−îng cña quyÕt ®Þnh. KiÕn nghÞ vµ
®ãng gãp ý kiÕn kh«ng mang tÝnh chÊt b¾t buéc nh−ng còng cã hiÖu lùc nh− çc biÖn ph¸p
kh¸c.
European Community Single Market: ThÞ tr−êng nhÊt thÓ Céng ®ång Ch©u ¢u
§−îc ®−a ra n¨m 1987 th«ng qua LuËt Ch©u ¢u nhÊt thÓ - mét sù söa ®æi cña HiÖp −íc Rome,
vµ ®¹t ®−îc vµo n¨m 1992. LuËt nµy quy ®Þnh lo¹i bá çc hµng rµo ®ang tån t¹i vÒ mÆt vËt lý
(h¶i quan), kü thuËt (çc tiªu chuÈn vµ cÊp giÊy phÐp) vµ tµi chÝnh gi÷a 12 thµnh viªn cña Céng
®ång Ch©u ¢u. §iÒu nµy kh«ng chØ cã nghÜa lµ çc hµng ho¸ vµ dÞch vô ®−îc s¶n xuÊt t¹i mét
n−íc thµnh viªn kh«ng bÞ g©y trë ng¹i khi x©m nhËp thÞ tr−êng çc n−íc thµnh viªn kh¸c mµ
cßn cã nghÜa lµ çc hµng ho¸ vµ dÞch vô cña n−íc ngoµi, mét khi ®−îc mét n−íc thµnh viªn
nhËp khÈu hîp ph¸p, cã thÓ ®−îc chuyÓn sang bÊt kú n−íc thµnh viªn nµo kh¸c. Ngay c¶ vµo
thêi ®iÓm ®ang h×nh thµnh, vÉn cã mét quan ®iÓm cho r»ng nã sÏ kh«ng dÉn ®Õn ®−îc mét thÞ
tr−êng nhÊt thÓ, vµ r»ng nÕu kh«ng cã sù c¶i tæ h¬n n÷a th× thÞ tr−êng EC sÏ chØ cßn lµ sù tËp
hîp cña 12 thÞ tr−êng quèc gia mµ th«i. §¸nh gi¸ thÊp nç lùc ®Ó ®¹t ®−îc mét thÞ tr−êng nh−
vËy lµ mét chuyÖn, cßn thùc tÕ cã thÓ thÊy r»ng S¸ch tr¾ng cña Uû ban Ch©u ¢u n¨m 1985 cã
282 chØ thÞ dù th¶o ®−îc xem nh− lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®−îc thÞ tr−êng nhÊt thÓ. Xem thªm
European Community legislation vµ four freedoms.
European Economic Area (EEA): Khu vùc Kinh tÕ Ch©u ¢u
Gåm 15 thµnh viªn cña EC vµ 3 trong sè 4 thµnh viªn cña EFTA (Iceland, Liechtenstein, Na-
uy) t¹o thµnh thÞ tr−êng nhÊt thÓ gi÷a çc n−íc nµy. Thôy-sü, thµnh viªn thø t− cña EFTA, ®·
quyÕt ®Þnh kh«ng gia nhËp EEA vµo th¸ng 12/1992. EEA ®−îc thµnh lËp vµo 1/1/994. §èi víi
çc n−íc EFTA, ®©y lµ mét b−íc trung gian gi÷a mét khèi EFTA riªng rÏ vµ viÖc trë thµnh
thµnh viªn ®Çy ®ñ cña EC. Trªn thùc tÕ lµ çc n−íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn EC ®· chÊp nhËn
TËp hîp v¨n kiÖn cña Céng ®ång, nh−ng hä ®ang ¸p dông chØ kho¶ng mét nöa cña nã v× çc
chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp vµ ng− nghiÖp chung kh«ng ¸p dông ®èi víi hä.
European Economic Community (EEC): Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u
Thµnh lËp theo HiÖp −íc Rome ®−îc ký vµo ngµy 25/3/1957. HiÖp −íc cã hiÖu lùc vµo
1/1/1958. B¶n HiÖp −íc nh»m "®Æt çc nÒn mãng cho mét liªn minh chÆt chÏ h¬n gi÷a çc
céng ®ång ng−êi Ch©u ¢u". Trong çc môc tiªu chÝnh cña nã cã viÖc lo¹i bá çc hµng rµo thuÕ
quan vµ phi thuÕ quan gi÷a çc n−íc thµnh viªn vµ viÖc h×nh thµnh mét thÞ tr−êng chung cho
phÐp sù di chuyÓn tù do vÒ ng−êi, dÞch vô vµ vèn. EEC cã mét sè çc yÕu tè bao gåm c¶ ChÝnh
s¸ch N«ng nghiÖp chung vµ chÝnh s¸ch giao th«ng vËn t¶i chung. Xem thªm enlargement,
European Community, European Union vµ four freedoms.
European Economic Community - Payments and subsidies paid to processors and
producers of oilseeds and related animal-feed proteins: Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u -
Thanh to¸n vµ trî cÊp cho çc nhµ s¶n xuÊt h¹t cã dÇu vµ çc chÊt ®¹m liªn quan ®Õn thøc
¨n gia sóc
Xem oilseeds panel.
European Economic Community - subsidies on exports of pasta products: Céng ®ång
Kinh tÕ Ch©u ¢u - trî cÊp xuÊt khÈu cho mú sîi
Xem pasta case.
- 83 -
European Economic Community - subsidies on export of wheat flour: Céng ®ång Kinh tÕ
Ch©u ¢u - trî cÊp xuÊt khÈu bét mú
Xem wheat flour case.
European Recovery Program: Ch−¬ng tr×nh kh«i phôc ch©u ¢u
Xem Marshall Plan.
European Union: Liªn minh Ch©u ¢u
§−îc thµnh lËp bëi HiÖp −íc Maastricht ký vµo th¸ng 2/1992. HiÖp −íc cã hiÖu lùc vµo ngµy
1/11/1993. Liªn minh Ch©u ¢u gåm cã 3 phÇn: (i) Céng ®ång Ch©u ¢u (vÉn lµ trô cét chÝnh),
(ii) chÝnh s¸ch an ninh vµ ®èi ngo¹i chung vµ (iii) hîp t¸c trong çc lÜnh vùc ph¸p lý vµ néi vô.
ChØ cã Céng ®ång Ch©u ¢u lµ cã t− çch ph¸p nh©n vµ cã thÓ ký kÕt çc tháa thuËn quèc tÕ.
M−êi l¨m n−íc thµnh viªn cña Liªn minh Ch©u ¢u gåm cã ¸o, BØ, §an-m¹ch, PhÇn-lan, Ph¸p,
§øc, Hy-l¹p, Ireland, Italia, Luxemburg, Hµ-lan, Bå-®µo-nha, T©y-ban-nha, Thuþ-®iÓn vµ Anh.
European Union-Mercosur Agreement: HiÖp ®Þnh Liªn minh Ch©u ¢u - Mercosur
§−îc th«ng qua vµo ngµy 15/12/1995 t¹i Madrid. HiÖp ®Þnh ®· khëi ®Çu cho mét qu¸ tr×nh hîp
t¸c trong t−¬ng lai gi÷a hai nhãm. Çc lÜnh vùc ®Ò cËp bao gåm kinh tÕ, th−¬ng m¹i, c«ng
nghiÖp, h¶i quan, thèng kª, së h÷u trÝ tuÖ, ®Çu t−, n¨ng l−îng, giao th«ng vËn t¶i, khoa häc vµ
c«ng nghÖ, viÔn th«ng vµ c«ng nghÖ th«ng tin, m«i tr−êng, gi¸o dôc, v¨n ho¸ vµ chèng bu«n
b¸n ma tuý. C«ng viÖc sÏ ®−îc thùc hiÖn th«ng qua Héi ®ång Hîp t¸c ë cÊp bé tr−ëng. HiÖp
®Þnh hîp t¸c cã thÓ dÉn ®Õn mét hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i tù do gi÷a hai nhãm, cã kh¶ n¨ng lµ vµo
n¨m 2005. Xem thªm Mercosur.
Exchange dumping: Ph¸ gi¸ hèi ®o¸i
§−îc ®Ò cËp trong qu¸ khø nh− lµ mét h×nh thøc ph¸ gi¸. Ph¸ gi¸ hèi ®o¸i ®−îc gi¶ thiÕt lµ x¶y
ra th«ng qua çc thñ thuËt t¸c ®éng vµo tû gi¸ hèi ®o¸i ®Ó mang l¹i cho hµng xuÊt khÈu cña mét
n−íc nµo ®ã mét lîi thÕ trªn thÞ tr−êng nhËp khÈu. Çi gäi lµ ph¸ gi¸ hèi ®o¸i ®· ®−îc th¶o luËn
vµo thêi gian ®µm ph¸n vÒ HiÕn ch−¬ng Havana, thÕ nh−ng kh«ng cã luËt lÖ nµo ®−îc ®Ò ra ®Ó
gi¶i quyÕt thùc tÕ nµy. Mét vµi sù kªu gäi ®µm ph¸n vÒ th−¬ng m¹i vµ ngo¹i hèi xuÊt hiÖn dùa
trªn c¬ së quan ®iÓm cho r»ng vÉn cßn tån t¹i mét vµi h×nh thøc ph¸ gi¸ hèi ®o¸i.
Exchange of concessions: Trao ®æi −u ®∙i
Çc kÕt qu¶ tháa thuËn song ph−¬ng ®· ®¹t ®−îc do kÕt qu¶ cña yªu cÇu vµ chµo cam kÕt trong
®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. ¦u ®·i theo nghÜa hÑp lµ mét rµng buéc, nh−ng nã còng ®−îc
sö dông ®Ó gi¶m thuÕ nãi chung. Xem thªm bindings (goods).
Excise duty: ThuÕ tiªu thô
ThuÕ ®«i khi do chÝnh phñ ®¸nh vµo viÖc s¶n xuÊt, bu«n b¸n hoÆc sö dông hµng ho¸. Mét vÝ dô
tiªu biÓu lµ thuÕ ®¸nh vµo viÖc ch−ng cÊt vµ b¸n r−îu. Theo çc quy t¾c cña WTO vÒ chÕ ®é ®·i
ngé quèc gia, çc s¶n phÈm trong n−íc vµ n−íc ngoµi ®Òu cïng bÞ ®¸nh víi mét møc thuÕ tiªu
thô.
Exclusive import rights: QuyÒn nhËp khÈu ®éc quyÒn
ViÖc dµnh cho ng−êi n¾m gi÷ çc b»ng ph¸t minh, b¶n quyÒn vµ çc quyÒn së h÷u trÝ tuÖ kh¸c
kh¶ n¨ng ngõng viÖc nhËp khÈu ®ång thêi çc s¶n phÈm cïng thÓ hiÖn çc quyÒn së h÷u trÝ tuÖ
®ã. Mét vµi n−íc quy ®Þnh quyÒn nhËp khÈu ®éc quyÒn çc s¶n phÈm ®Æc biÖt ®èi víi th−¬ng
m¹i quèc doanh. Xem thªm trading rights.
Explicit harmonization: Sù hµi hoµ râ rµng
Mét h×nh thøc hîp t¸c gi÷a çc chÝnh phñ ®Ó ®¹t ®−îc çc tiªu chuÈn vÒ song ph−¬ng, khu vùc
vµ toµn cÇu thèng nhÊt vµ cã sù rµng buéc vÒ mÆt ph¸p lý. Sù hµi hoµ ®ßi hái ph¶i lo¹i bít mét
- 84 -
vµi tiªu chuÈn ®Ó phï hîp víi tiªu chuÈn trong c¬ cÊu quèc tÕ hoÆc çc tæ chøc quèc tÕ. Xem
thªm harmonization vµ zero-margin harmonization.
Exon-Florio amendment: B¶n söa ®æi Exon-Florio

Mét ®iÒu kho¶n trong LuËt Th−¬ng m¹i vµ c¹nh tranh Hoa Kú n¨m 1988. LuËt nµy ñy quyÒn
cho Tæng thèng ®−îc ng¨n chÆn trªn c¬ së an ninh quèc gia çc viÖc hîp nhÊt c«ng ty, mua l¹i
c«ng ty vµ liªn doanh cã liªn quan ®Õn ®Çu t− cña n−íc ngoµi. B¶n söa ®æi nµy cho phÐp mét sù
linh ho¹t ®¸ng kÓ khi ¸p dông. Xem thªm foreign investment screening, national interest vµ
security exceptions.
Export cartel: Cartel xuÊt khÈu
Xem Cartel.
Export control: KiÓm so¸t xuÊt khÈu
Çc biÖn ph¸p do çc n−íc xuÊt khÈu thùc hiÖn ®Ó gi¸m s¸t çc luång xuÊt khÈu. Nguyªn nh©n
cña viÖc kiÓm so¸t cã thÓ lµ rÊt nhiÒu tuy kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶ nh−ng bao gåm c¶ viÖc tu©n thñ
sù trõng ph¹t kinh tÕ cña Liªn hîp quèc, t«n träng çc tháa thuËn h¹n chÕ tù nguyÖn, tu©n theo
h¹n ng¹ch xuÊt khÈu trong çc hiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ, qu¶n lý hµng xuÊt khÈu chiÕn l−îc
vµ gi¸m s¸t çc quy ®Þnh cña hµng xuÊt khÈu hai môc ®Ých cïng víi chÝnh s¸ch b¶o tån mét sè
nguyªn liÖu th« vµ çc ®iÒu môc kh¸c ®èi víi viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu dïng néi ®Þa. Xem thªm
grey-area measures vµ Wassenaar Arrangement on Export Controls for Conventional Arms
and Dual-Use Goods and Technologies.
Export credits: TÝn dông xuÊt khÈu
ViÖc gia h¹n thêi h¹n thanh to¸n cho nhµ nhËp khÈu (ng−êi mua) hµng ho¸ vµ dÞch vô. Çc
thµnh viªn cña OECD qu¶n lý tÝn dông xuÊt khÈu ®−îc chÝnh phñ hç trî theo Tho¶ thuËn vÒ
çc nguyªn t¾c chØ ®¹o tÝn dông cho xuÊt khÈu ®−îc trî cÊp chÝnh thøc. Thùc tiÔn ®−îc chÊp
nhËn chung hiÖn nay lµ coi thêi h¹n thanh to¸n d−íi 2 n¨m lµ ng¾n h¹n, tõ 2 ®Õn 5 n¨m lµ trung
h¹n vµ kho¶ng trªn 5 n¨m lµ dµi h¹n. RÊt nhiÒu n−íc xuÊt khÈu cã c¬ chÕ qu¶n lý, hç trî vµ b¶o
®¶m çc kho¶n tÝn dông xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ trong tr−êng hîp cã çc hîp ®ång lín nh− nhµ
m¸y ®iÖn hoÆc ph−¬ng tiÖn thiÕt bÞ cho c¶ng biÓn, bëi v× çc ®iÒu kho¶n tÝn dông thuËn lîi cã
thÓ g©y ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ ®Õn tÝnh c¹nh tranh trong ®Êu thÇu. HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ ThuÕ
®èi kh¸ng cña WTO cÊm çc kho¶n tÝn dông xuÊt khÈu nÕu chóng cã l·i suÊt thÊp h¬n l·i suÊt
th−¬ng m¹i. TÝn dông xuÊt khÈu cña OECD phï hîp víi HiÖp ®Þnh cña OECD th× ®−îc miÔn trõ
khái sù cÊm ®o¸n nµy.
Export culture: V¨n ho¸ xuÊt khÈu
Sù c«ng nhËn gi÷a çc ç nh©n, çc h·ng vµ çc chÝnh phñ r»ng xuÊt khÈu c¹nh tranh ®ãng gãp
®¸ng kÓ cho sù thÞnh v−îng kinh tÕ quèc gia vµ viÖc tham gia cña xuÊt khÈu c¹nh tranh vµo thÞ
tr−êng quèc tÕ do ®ã cã thÓ ®−îc −u tiªn cao h¬n. ViÖc thóc ®Çy vµ duy tr× v¨n ho¸ xuÊt khÈu
yªu cÇu ph¶i nç lùc liªn tôc ®Ó lo¹i bá nh÷ng trë ng¹i vÒ mÆt c¬ cÊu trong n−íc ®èi víi xuÊt
khÈu vµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng x©m nhËp thÞ tr−êng kh«ng ph©n biÖt ®èi xö ë çc n−íc kh¸c.
Export incentives: KhuyÕn khÝch xuÊt khÈu
Çc biÖn ph¸p ®−îc chÝnh phñ chÊp thuËn nh»m thóc ®Èy viÖc më réng xuÊt khÈu cña çc c«ng
ty trong n−íc. Çc biÖn ph¸p ®ã cã thÓ bao gåm trî cÊp trùc tiÕp, çc phÇn th−ëng, gi¶m thuÕ
nhËp khÈu cho çc bé phËn ®−îc l¾p r¸p vµo çc s¶n phÈm xuÊt khÈu, −u ®·i vÒ thuÕ... HiÖp
®Þnh vÒ Trî cÊp vµ thuÕ ®èi kh¸ng coi mét sè lo¹i khuyÕn khÝch xuÊt khÈu lµ bÊt hîp ph¸p kÓ
c¶ çc lo¹i trî cÊp liªn quan ®Õn viÖc xuÊt khÈu çc s¶n phÈm. Xem thªm bounty vµ export
subsidies.
Export inflation insurance schemes: Çc kÕ ho¹ch b¶o hiÓm l¹m ph¸t xuÊt khÈu
- 85 -
§©y lµ çc kÕ ho¹ch do chÝnh phñ thùc hiÖn ®Æc biÖt lµ trong m«i tr−êng cã l¹m ph¸t cao vµo
nh÷ng n¨m 70. KÕ ho¹ch ®−îc lËp ra nh»m lµm gi¶m tèi thiÓu hoÆc lo¹i bá çc ¶nh h−ëng cña
l¹m ph¸t tiÒn tÖ ®Õn gi¸ cña çc hîp ®ång xuÊt khÈu. Çc n−íc kh«ng duy tr× çc kÕ ho¹ch nh−
vËy th× cho r»ng hä ®· dµnh cho çc nhµ xuÊt khÈu h−ëng lîi thÕ c¹nh tranh bëi v× çc nhµ xuÊt
khÈu nµy cã thÓ ®Êu thÇu trªn thÞ tr−êng quèc tÕ mét çch tÝch cùc h¬n v× hä ch¾c ch¾n nhËn
biÕt ®−îc r»ng hä sÏ kh«ng ph¶i chÞu gi¸ l¹m ph¸t mét m×nh. Mét ban héi thÈm do GATT lËp
ra vµo n¨m 1978 ®Ó kiÓm tra viÖc çc kÕ ho¹ch ®ã cã t−¬ng ®−¬ng víi viÖc trî cÊp hay kh«ng
vµ ®· kÕt luËn r»ng ®iÒu nµy cã thÓ ®óng nÕu nh− tû lÖ tiÒn th−ëng "râ rµng kh«ng ®ñ ®Ó bï ®¾p
cho chi phÝ ®iÒu hµnh l©u dµi vµ thua lç". Ban nµy còng chó thÝch r»ng nghÜa cña tõ "l©u dµi"
cßn cÇn ph¶i x¸c ®Þnh. Trong m«i tr−êng l¹m ph¸t thÊp hiÖn nay th× bÊt kú mét kÕ ho¹ch nµo
theo kiÓu nµy vÉn cã thÓ tiÕp tôc tån t¹i nh−ng kh«ng ®−îc sö dông ®Õn.
Exporting unemployment: XuÊt khÈu thÊt nghiÖp
Mét quan ®iÓm m¬ hå cho r»ng ho¹t ®éng kinh tÕ trong n−íc cã thÓ t¨ng lªn vµ do vËy c«ng ¨n
viÖc lµm còng t¨ng lªn theo nÕu nh− luång nhËp khÈu bÞ ng¨n chÆn b»ng mét çch nµo ®ã. Nãi
mét çch kh¸c, ng−êi ®Ò x−íng ý t−ëng nµy cho r»ng cã thÓ chuyÓn g¸nh nÆng thÊt nghiÖp sang
vµi n−íc kh¸c. Nãi chung mét kh¸i niÖm cã thÓ ®−îc chÊp nhËn h¬n vÒ viÖc thay thÕ hµng nhËp
khÈu ®−îc sö dông trong thùc tÕ nµy. Çc chÝnh s¸ch nh− vËy cã thÓ thùc hiÖn trong giai ®o¹n
ng¾n nh−ng chØ víi gi¸ ph¶i tr¶ lµ tÝnh c¹nh tranh thÊp h¬n cña ngµnh c«ng nghiÖp trong n−íc.
Çc yÕu tè ®−îc xem xÐt trong viÖc ¸p dông çc chÝnh s¸ch thay thÕ hµng nhËp khÈu lµ nhiÒu
s¶n phÈm nhËp khÈu lµ ®Çu vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. ViÖc t¨ng gi¸ cña çc s¶n phÈm nµy dÉn ®Õn
viÖc lµm t¨ng chi phÝ cña çc nhµ s¶n xuÊt trong n−íc. Chi phÝ t¨ng lµ kh«ng khuyÕn khÝch
ng−êi mua vµ ®iÒu nµy cã thÓ coi nh− déi g¸o n−íc l¹nh vµo ho¹t ®éng kinh tÕ. Môc ®Ých cña
viÖc xuÊt khÈu thÊt nghiÖp v× vËy cã thÓ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp gia t¨ng. Xem thªm
beggar-thy-neighbour policies, local content rules vµ optimal-tariff argument.
Export of domestically prohibited goods: XuÊt khÈu çc hµng ho¸ bÞ cÊm tiªu thô trong
n−íc
Mét vµi n−íc cho phÐp viÖc s¶n xuÊt çc hµng ho¸ bÞ cÊm b¸n t¹i thÞ tr−êng néi ®Þa n−íc ®ã v×
lý do søc kháe hay lý do an toµn. Khi b¾t ®Çu giao dÞch, çc hµng ho¸ nµy ®−îc chó thÝch r»ng
çc mÉu thùc tÕ lµ rÊt khã kiÕm. ë ®©y cã nh÷ng quan ®iÓm bÊt ®ång vÒ møc ®é çc n−íc nhËp
khÈu sÏ cho phÐp më cöa thÞ tr−êng cho çc nhµ s¶n xuÊt ®ã. Mét vµi quan ®iÓm nãi r»ng nÕu
nh− mét n−íc cã nh÷ng lo ng¹i rÊt lín vÒ mÆt ®¹o ®øc ®èi víi viÖc cho phÐp çc s¶n phÈm nh−
vËy nhËp vµo thÞ tr−êng néi ®Þa cña m×nh th× còng cã ®−îc søc m¹nh ®Ó tuyªn bè cÊm xuÊt
khÈu çc hµng ho¸ ®ã. Trong tr−êng hîp xÊu nhÊt, nh÷ng lËp luËn ñng hé chñ nghÜa b¶o hé
®øng vÒ phÝa nh÷ng ng−êi chèng l¹i quyÒn cña çc n−íc kh¸c tham gia vµo nh÷ng viÖc xuÊt
khÈu nh− vËy, thÕ nh−ng trong nhiÒu tr−êng hîp th× thùc tÕ kh«ng ®¬n gi¶n nh− vËy. VÊn ®Ò
khã kh¨n nµy ®· n»m trong ch−¬ng tr×nh lµm viÖc cña GATT tõ n¨m 1982. WTO hiÖn nay vÉn
®ang ph¶i vËt lén víi vÊn ®Ò nµy vµ ch−a s½n sµng ®−a ra mét gi¶i ph¸p nµo.
Export participation rate: Tû lÖ tham gia xuÊt khÈu
Th−êng lµ mét phÐp ®o chØ râ cã bao nhiªu h·ng trong mét ngµnh c«ng nghiÖp cña mét nÒn
kinh tÕ tham gia xuÊt khÈu hay ®ang cè g¾ng xuÊt khÈu çc hµng ho¸ vµ dÞch vô. Tû lÖ tham gia
xuÊt khÈu lµ mét ph−¬ng ph¸p h÷u hiÖu nh»m ®¸nh gi¸ møc ®é v¨n ho¸ xuÊt khÈu.
Export performance requirements: Çc yªu cÇu thùc hiÖn xuÊt khÈu
Çc ®iÒu kiÖn do mét n−íc ¸p ®Æt cho phÐp viÖc ®Çu t− n−íc ngoµi trong ph¹m vi l·nh thæ n−íc
®ã nh»m më réng xuÊt khÈu cña m×nh. Nãi mét çch ®¬n gi¶n nhÊt, mét doanh nghiÖp cã vèn
®Çu t− cña n−íc ngoµi ph¶i xuÊt khÈu mét sè phÇn tr¨m nhÊt ®Þnh hµng s¶n xuÊt ra, thÓ hiÖn
b»ng trÞ gi¸ hoÆc sè l−îng. Trong tr−êng hîp ®èi víi nhµ bu«n hoÆc nhµ b¸n lÎ th× hä cã thÓ
buéc ph¶i c©n b»ng l−îng hµng nhËp víi hµng xuÊt. PhÇn lín çc yªu cÇu thùc hiªn xuÊt khÈu
sÏ bÞ lo¹i trõ dÇn theo HiÖp ®Þnh vÒ Çc biÖn ph¸p ®Çu t− liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i.
Export pessimism: Chñ nghÜa bi quan xuÊt khÈu
- 86 -
Quan ®iÓm thÞnh hµnh ®Æc biÖt vµo nh÷ng n¨m 50 lµ thêi kú hoµng kim cña çc chÝnh s¸ch thay
thÕ hµng nhËp khÈu cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ë khu vùc Mü La-tinh. Chñ nghÜa nµy dùa
trªn c¬ së gi¶ thuyÕt cho r»ng l−îng xuÊt khÈu nhá bÐ cña hä sÏ kh«ng thÓ thóc ®Èy ®−îc viÖc
ph¸t triÓn kinh tÕ vµ héi nhËp quèc tÕ th× nã sÏ lµm xãi mßn tÝnh c¹nh tranh mµ nÒn kinh tÕ cã
thÓ cã ®−îc. KÕt luËn cuèi cïng lµ viÖc thay thÕ hµng nhËp khÈu lµ chÝnh s¸ch hiÖn thùc nhÊt.
Xem thªm dependence theory.
Export propensity: Khuynh h−íng xuÊt khÈu
PhÇn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô trong n−íc ®−îc xuÊt khÈu sang çc thÞ tr−êng kh¸c. Xem
thªm export participation rate.
Export processing zone: Khu chÕ xuÊt
Xem free-trade zones.
Export quotas: H¹n ng¹ch xuÊt khÈu
Çc h¹n chÕ vµ giíi h¹n trÇn do n−íc xuÊt khÈu ¸p ®Æt cho tæng gi¸ trÞ hoÆc tæng khèi l−îng
cña mét sè s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. H¹n ng¹ch xuÊt khÈu ®−îc dïng ®Ó b¶o vÖ çc nhµ s¶n xuÊt vµ
ng−êi tiªu dïng trong n−íc khái sù thiÕu hôt t¹m thêi cña çc s¶n phÈm nµy hay viÖc c¶i thiÖn
gi¸ cña mét sè s¶n phÈm trªn thÞ tr−êng thÕ giíi b»ng viÖc thu hÑp nguån cung cÊp chóng. Kh¶
n¨ng thø hai chØ cã thÓ thùc hiÖn ë mét n−íc hay mét nhãm n−íc cã −u thÕ xuÊt khÈu vÒ mét
s¶n phÈm. HiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ víi çc ®iÒu kho¶n vÒ kinh tÕ cã thÓ ñng hé môc ®Ých
b×nh æn gi¸ cña hä th«ng qua h¹n ng¹ch xuÊt khÈu, ®«i khi cïng víi kho ®Öm. §iÒu XX(h) (Çc
ngo¹i lÖ chung) cña GATT cho phÐp çc thµnh viªn ¸p dông çc biÖn ph¸p hç trî çc nghÜa vô
mµ hä ®· chÊp nhËn theo çc HiÖp ®Þnh vÒ hµng ho¸ liªn chÝnh phñ theo çc nguyªn t¾c cña
ECOSOC n¨m 1947. §iÒu nµy còng ®−îc ph¶n ¸nh ë Ch−¬ng VI cña HiÕn ch−¬ng Havana.
§iÒu XX(i) cña GATT còng cho phÐp çc thµnh viªn duy tr× "h¹n chÕ xuÊt khÈu çc nguyªn
liÖu trong n−íc cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o sè l−îng cÇn cã cña çc nguyªn liÖu ®ã cho ngµnh c«ng
nghiÖp chÕ biÕn trong n−íc trong nh÷ng thêi kú khi gi¸ trong n−íc cña çc hµng ho¸ ®ã ®−îc
gi÷ thÊp h¬n gi¸ thÕ giíi nh− lµ mét phÇn cña kÕ ho¹ch b×nh æn gi¸ cña chÝnh phñ", thÕ nh−ng
nh÷ng h¹n chÕ ®ã kh«ng thÓ sö dông ®Ó lµm t¨ng viÖc xuÊt khÈu hµng ho¸ cã liªn quan hoÆc
dµnh cho nã mét sù b¶o hé lín h¬n. Çc lý do mµ Chimni ®−a ra (1978) chèng l¹i h¹n ng¹ch
xuÊt khÈu bao gåm (a) xu h−íng cña nã lµ ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi çc nhµ s¶n xuÊt cã chi phÝ
thÊp vµ nh÷ng ng−êi míi gia nhËp thÞ tr−êng, (b) chóng kh«ng cã kh¶ n¨ng gi¶m bít sù thiÕu
hôt, (c) chóng cã thÓ dÉn ®Õn viÖc çc nhµ s¶n xuÊt cã çc ph¸n ®o¸n bÊt hîp lý vÒ møc gi¸, (d)
chóng cã thÓ ®i ng−îc l¹i môc ®Ých Ýt coi träng thÞ tr−êng b»ng çch ®¶m b¶o mét gi¸ tèi thiÓu
cho çc nhµ s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶, (e) gi¸ cao khuyÕn khÝch çc nhµ tiªu thô tiªu dïng çc s¶n
phÈm thay thÕ, s¶n phÈm tæng hîp hay s¶n phÈm s¶n xuÊt theo c«ng nghÖ míi, (f) khã kh¨n
chung cña viÖc ®µm ph¸n vµ cÊp h¹n ng¹ch, ®Æc biÖt khi cã sù thay ®æi c¬ cÊu do thÞ tr−êng g©y
ra, vÝ dô sù thay ®æi së thÝch cña ng−êi tiªu dïng hoÆc sù tham gia cña nhµ s¶n xuÊt dùa trªn
c«ng nghÖ míi, (g) rÊt khã kh¨n ®Ó ®¶m b¶o r»ng tÊt c¶ çc nhµ s¶n xuÊt quan träng lµ thµnh
viªn cña mét hiÖp ®Þnh víi h¹n ng¹ch nhËp khÈu, vµ (h) Trong thêi gian cung chØ thõa mét chót
th«i th× viÖc gia nhËp thÞ tr−êng cña mét nhµ xuÊt khÈu nhá còng cã thÓ g©y ¶nh h−ëng mÊt c©n
®èi. Mét vµi lý lÏ cho r»ng Ch−¬ng tr×nh thèng nhÊt çc ngµnh hµng sÏ ®−a ra gi¶i ph¸p ®èi víi
hÇu hÕt nh÷ng khã kh¨n ®ã v× nã cã sè héi viªn rÊt réng, nh−ng lÞch sö cña hiÖp ®Þnh hµng ho¸
tõ 1976 khi ch−¬ng tr×nh héi nhËp ®ang ®−îc ®µm ph¸n, kh«ng ®ñ ñng hé lý lÏ nµy. Xem thªm
commodity policy.
Export restitution: Båi th−êng xuÊt khÈu
Mét trî cÊp xuÊt khÈu theo ChÝnh s¸ch n«ng nghiÖp chung nh»m bï ®¾p sù chªnh lÖch gi÷a gi¸
c¶ trong n−íc vµ gi¸ c¶ trªn thÕ giíi.
Export restraint arrangement: Tho¶ thuËn h¹n chÕ xuÊt khÈu
Xem voluntary restraint agreement.
- 87 -
Export subsidies: Trî cÊp xuÊt khÈu
Nh÷ng kho¶n chi cña chÝnh phñ hoÆc nh÷ng kho¶n ®ãng gãp tµi chÝnh cña çc chÝnh phñ cho
çc nhµ s¶n xuÊt hay xuÊt khÈu trong n−íc ®Ó hä xuÊt khÈu hµng ho¸ hay dÞch vô. ViÖc trî cÊp
nµy cã thÓ tr¸i víi HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng. Xem thªm export
incentives.
Export targeting: §Þnh h−íng xuÊt khÈu
ViÖc mét n−íc xuÊt khÈu lùa chän mét vµi n−íc cã thÞ tr−êng ®Æc biÖt høa hÑn ®Ó xuÊt khÈu
s¶n phÈm cña m×nh. Thùc tiÔn nµy g©y bÞ çc nhµ s¶n xuÊt ë çc n−íc nhËp khÈu chØ tr¸ch khi
çc th«ng lÖ th−¬ng m¹i kh«ng lµnh m¹nh ®−îc sö dông. LuËt Th−¬ng m¹i vµ C¹nh tranh Hoa
Kú ë Kho¶n 301 xÕp ®Þnh h−íng xuÊt khÈu trong sè çc ®¹o luËt, chÝnh s¸ch vµ tËp qu¸n bÊt
hîp lý. Vµ nh− vËy, chóng cã thÓ sÏ lµ c¬ së cho mét hµnh ®éng theo Kho¶n 301. ThËt lµ thó vÞ
khi thÊy r»ng nh÷ng ng−êi ph¶n ®èi viÖc ®Þnh h−íng xuÊt khÈu l¹i kh«ng cã nh÷ng lo ng¹i
t−¬ng tù vÒ ®Þnh h−íng nhËp khÈu hoÆc çc ch−¬ng tr×nh më réng nhËp khÈu tù nguyÖn.
Export tariffs: ThuÕ xuÊt khÈu
§¸nh vµo hµng ho¸ hoÆc nguyªn vËt liÖu ë thêi ®iÓm chóng rêi l·nh thæ h¶i quan quèc gia.
Nh÷ng lý do ®Ó ®¸nh thuÕ xuÊt khÈu lµ t¨ng thu nhËp cho ng©n s¸ch nhµ n−íc, ®Èy m¹nh h¬n
n÷a viÖc gia c«ng hµng ho¸ trong n−íc vµ h×nh thµnh mét chÝnh s¸ch ®¶m b¶o r»ng çc nguyªn
vËt liÖu khan hiÕm vµ cÇn thiÕt cho nÒn s¶n xuÊt trong n−íc ph¶i ®−îc dù tr÷ ë møc tèi ®a cho
c«ng nghiÖp néi ®Þa. Xem thªm double pricing vµ Lerner's symmetry theorem.
Extraterritoriality: ¸p dông ngoµi l∙nh thæ
ViÖc ¸p dông luËt lÖ trong n−íc mét çch cè ý hoÆc tù nhiªn ®èi víi nh÷ng c«ng d©n hay c«ng
ty cña mét n−íc do c«ng d©n cña n−íc ®ã qu¶n lý, mµ nh÷ng c«ng d©n hoÆc c«ng ty ®ã ®ang c−
tró hay ho¹t ®éng kinh doanh trong nh÷ng ph¹m vi tµi ph¸n kh¸c. Xem tuna case (Mexico-
United States, 1991) ®èi víi quan ®iÓm cña mét Ban héi thÈm GATT vÒ viÖc ¸p dông ngo¹i lÖ
chung trong tr−êng hîp ¸p dông ngoµi l·nh thæ. Xem thªm antitrust laws, D' Amato legislation,
effects doctrine vµ Helms-Burton legislation.
Factor proportion theory: Lý thuyÕt tû lÖ t− liÖu s¶n xuÊt

Xem Heckscher-Ohlin theorem.
Failing-firm doctrine: Häc thuyÕt vÒ c«ng ty thÊt b¹i
Mét häc thuyÕt ®−îc x©y dùng theo luËt chèng ®éc quyÒn cña Hoa Kú vµ mét sè n−íc kh¸c. Nã
cho phÐp hîp nhÊt nhiÒu c«ng ty l¹i víi nhau (®iÒu nµy trong tr−êng hîp kh¸c lµ kh«ng ®−îc
phÐp), nÕu ®¸p øng ®−îc çc ®iÒu kiÖn: (a) kinh doanh thua lç nghiªm träng, (b) kh«ng cã bÊt
kú kh¸ch hµng triÓn väng nµo vµ (c) cã Ýt c¬ héi ®Ó c¶i tæ thµnh c«ng. Xem thªm crisis cartel.
Fair and equitable treatment: §èi xö c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng
Mét nghÜa vô ®−îc quy ®Þnh trong §iÒu XVII (Doanh nghiÖp Th−¬ng m¹i quèc doanhNhµ
n−íc) cña GATT vÒ ho¹t ®éng cña th−¬ng m¹i quèc doanh liªn quan ®Õn viÖc nhËp khÈu hµng
ho¸ cña ChÝnh phñ. NghÜa vô nµy kh«ng cã tÝnh b¾t buéc nh− ®·i ngé tèi huÖ quèc, nh−ng thùc
chÊt nã dµnh sù kh«ng ph©n biÖt ®èi xö trong møc ®é tèi thiÓu cã thÓ.
Fair competition: C¹nh tranh lµnh m¹nh
- 88 -
Trong chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i quy ®Þnh r»ng th−¬ng m¹i quèc tÕ ph¶i ®−îc tiÕn hµnh theo
nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö cña hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. §«i khi ®iÒu nµy còng
®−îc hiÓu nh− lµ s©n ch¬i b×nh ®¼ng. Mét yÕu tè cña c¹nh tranh lµnh m¹nh trong th−¬ng m¹i lµ
c¹nh tranh ®−îc h¹n chÕ trong nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh. NÕu kh«ng, çc biÖn ph¸p chèng ph¸
gi¸, thuÕ ®èi kh¸ng, ... cã thÓ ®−îc ¸p dông. Trong chÝnh s¸ch c¹nh tranh, c¹nh tranh lµnh
m¹nh cã nghÜa lµ ho¹t ®éng kinh doanh tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh luËt ph¸p vÒ c¹nh tranh hiÖn
hµnh. Xem thªm equitable competititon vµ fair trade.
Fair labour standards: Tiªu chuÈn lao ®éng b×nh ®¼ng
Xem core labour standards vµ social clause.
Fair trade: Th−¬ng m¹i lµnh m¹nh
Kh¸i niÖm nµy cã nhiÒu nghÜa kh¸c nhau. Nã cã thÓ lµ mét hÖ thèng th−¬ng m¹i mµ trong ®ã
çc quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña çc bªn tham gia ngang b»ng vµ ®−îc tu©n thñ nh− nhau. Víi
mét sè ng−êi kh¸c, kh¸i niÖm nµy cã nghÜa lµ th−ong m¹i kh«ng dùa vµo ph¸ gi¸ hay trî cÊp.
Vµo nh÷ng n¨m 1980, th−¬ng m¹i lµnh m¹nh ®−îc ng−êi ta ®Þnh nghÜa lµ mét çi g× ®ã na n¸
nh− th−¬ng m¹i cã qu¶n lý, nh− lµ nh÷ng nç lùc ®Ó ®¹t ®−îc c©n b»ng th−¬ng m¹i song ph−¬ng.
Trong chÝnh s¸ch c¹nh tranh, th−¬ng m¹i lµnh m¹nh ®Ò cËp ®Õn viÖc tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng
mua b¸n kh«ng dùa trªn nh÷ng hµnh vi ph¶n c¹nh tranh ®−îc quy ®Þnh trong luËt c¹nh tranh
cña mét n−íc. ý nghÜa cña kh¸i niÖm th−êng ®−îc lµm râ trong bèi c¶nh cô thÓ.
Fair-trade-in-financial-services legislation: LuËt vÒ th−¬ng m¹i c«ng b»ng trong dÞch vô tµi
chÝnh
Dù th¶o luËt ®−îc ®−a ra xem xÐt t¹i Quèc héi Hoa Kú vµo mét vµi thêi ®iÓm kh¸c nhau. Tæng
thèng ®−îc trao quyÒn xem xÐt møc ®é x©m thÞ cña çc c¬ quan tµi chÝnh Hoa Kú vµo n−íc
kh¸c khi ®¸nh gi¸ møc ®é nh÷ng n−íc kh¸c cã kh¶ n¨ng th©m nhËp vµo thÞ tr−êng Hoa Kú.
Xem thªm financial services vµ reciporcity.
Fast-track timetable: LÞch tr×nh nhanh
Mét c¬ cÊu h×nh thµnh tõ khi th«ng qua LuËt Th−¬ng m¹i Hoa Kú n¨m 1974, theo ®ã Quèc héi
cã thÓ phª chuÈn hoÆc b·i bá toµn bé nh÷ng tho¶ thuËn th−¬ng m¹i do USTR ®µm ph¸n. Nh÷ng
®iÒu kiÖn chñ yÕu lµ: (a) nh÷ng kÕt qu¶ dù kiÕn cña ®µm ph¸n ph¶i ®−îc th«ng b¸o râ rµng cho
Quèc héi tr−íc khi quyÕt ®Þnh kÕt luËn ®Ó Quèc héi cã thÓ tham v¸n víi ChÝnh phñ, (b) çc uû
ban cña Quèc héi ph¶i b¸o ço vÒ dù luËt trong thêi gian ng¾n, vµ (c) h¹n chÕ viÖc th¶o luËn vÒ
dù th¶o luËt ë c¶ hai viÖn. Mét sè ng−êi cho r»ng quy ®Þnh lÞch tr×nh nhanh nµy ®· lµm cho
USTR kh«ng chØ lµ mét c¬ quan cña ChÝnh phñ mµ cßn lµ mét c¬ quan cña Quèc héi.
Final goods and services: Hµng ho¸ vµ dÞch vô cuèi cïng
Nh÷ng hµng ho¸ vµ dÞch vô ®−îc mua bëi ng−êi sö dông cuèi cïng. Chóng kh«ng ®−îc sö dông
trong bÊt kú quy tr×nh s¶n xuÊt nµo kh¸c. Chóng kh¸c víi nh÷ng hµng ho¸ dÞch vô trung gian.
Sù ph©n biÖt phô thuéc hoµn toµn vµo ng−êi mua chóng. Mét bé ®å pha trµ ®−îc mua ®Ó sö
dông trong gia ®×nh lµ s¶n phÈm cuèi cïng, nh−ng nh÷ng bé ®å pha trµ ®−îc çc kh¸ch s¹n
mua ®Ó pha trµ cho b÷a ¨n s¸ng râ rµng lµ hµng ho¸ trung gian ®Ó cung cÊp dÞch vô cuèi cïng.
Financial services: DÞch vô tµi chÝnh
Ng©n hµng, b¶o hiÓm nãi chung, b¶o hiÓm nh©n thä, qu¶n lý quü, bu«n b¸n chøng kho¸n vµ çc
dÞch vô t− vÊn liªn quan ®Õn nh÷ng ho¹t ®éng ®ã. Xem thªm fair-trade-in-financial-services
legislation, financial services interim agreement, prudential regulation, Understanding on
Financial Services vµ Unites States-Japan financial services agreement.
Financial Services Interim Agreement: HiÖp ®Þnh l©m thêi vÒ dÞch vô tµi chÝnh
HiÖp ®Þnh ®−îc ¸p dông ngµy 28/7/1995 ®¸nh dÊu kÕt qu¶ cña vßng ®µm ph¸n ®Çu tiªn vÒ dÞch
vô tµi chÝnh trong WTO. Nã bao gåm çc ®iÒu kiÖn më cöa thÞ tr−êng vµ cam kÕt cña çc bªn
tham gia. Nã kh«ng cã nh÷ng quy ®Þnh míi vÒ th−¬ng m¹i. HiÖp ®Þnh l©m thêi nµy hÕt h¹n vµo
- 89 -
1/11/1997. Mét ®iÓm ®Æc tr−ng cña HiÖp ®Þnh nµy lµ tÊt c¶ çc bªn, trõ Hoa Kú, ®Òu dµnh cho
nhau ®·i ngé tèi huÖ quèc. V× thÕ, Hoa Kú sÏ ®−îc h−ëng quy chÕ MFN tõ tÊt c¶ çc n−íc
thµnh viªn WTO. MÆt kh¸c, HiÖp ®Þnh nµy b·i bá sù miÔn trõ MFN ®èi víi tÊt c¶ çc n−íc
trong tÊt c¶ çc dÞch vô tµi chÝnh, cho phÐp nã ¸p dông nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i ®Ó quyÕt ®Þnh
møc ®é më cöa thÞ tr−êng cho çc tæ chøc tµi chÝnh n−íc ngoµi. Xem thªm free rides vµ MFN
exemptions (services).
FIRA panel: Ban héi thÈm FIRA
§−îc GATT thµnh lËp n¨m 1982 ®Ó xem xÐt khiÕu n¹i cña Hoa Kú vÒ §¹o luËt Rµ so¸t ®Çu t−
n−íc ngoµi cña Canada (FIRA) 1973. Theo ®¹o luËt nµy, çc nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi ph¶i ký
nh÷ng tho¶ thuËn víi chÝnh quyÒn Canada, theo ®ã çc nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi ph¶i dµnh −u tiªn
cho viÖc mua hµng cña Canada chø kh«ng mua hµng nhËp khÈu vµ ph¶i ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu
thùc hiÖn xuÊt khÈu nhÊt ®Þnh. Nh÷ng cam kÕt mua hµng ho¸ trong nhiÒu tr−êng hîp ®i kÌm
víi ®iÒu kiÖn vÒ t×nh h×nh hµng ho¸ cã s½n cã, cã ®ñ, hoÆc cã víi l−îng cã thÓ c¹nh tranh ë
Canada hay kh«ng vÒ çc mÆt gi¸ c¶, chÊt l−îng, ®iÒu kiÖn giao hµng hoÆc nh÷ng yÕu tè kh¸c.
Kh«ng mét tho¶ thuËn nµo ph¶i thi hµnh th«ng qua hÖ thèng toµ ¸n. C¶ hai bªn nhÊt trÝ r»ng
FIRA tù nã kh«ng lµ mét vÊn ®Ò, còng nh− quyÒn cña Cana®a qu¶n lý viÖc ®Çu t− vµ më réng
®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi. Ban héi thÈm ®· thÊy r»ng nh÷ng cam kÕt b¾t buéc −u tiªn mua
hµng ho¸ cña Canada thay v× hµng ho¸ nhËp khÈu cho thÊy râ rµng lµ hµng ho¸ nhËp khÈu bÞ
®èi xö kÐm −u ®·i h¬n lµ hµng ho¸ trong n−íc, ®iÒu nµy kh«ng phï hîp víi §iÒu III:4 cña
GATT (§·i ngé Quèc gia). Ban héi thÈm thÊy r»ng ®iÒu nµy còng ®óng khi nh÷ng cam kÕt lµ
kh«ng chÝnh thøc, vÝ dô nh− ®iÒu kiÖn ®Ó hµng ho¸ trë thµnh phæ biÕn, bëi v× ®iÒu nµy thùc ra lµ
®ßi hái ph¶i dµnh −u tiªn cho hµng ho¸ néi ®Þa. Ban héi thÈm l−u ý r»ng môc tiªu duy nhÊt cña
§iÒu III:4 lµ ®¶m b¶o cho s¶n phÈm néi ®Þa vµ nhËp khÈu ®−îc h−ëng çc ®iÒu kiÖn c«ng b»ng.
Ban héi thÈm còng thÊy r»ng nh÷ng cam kÕt mua hµng ho¸ tõ çc nhµ cung cÊp Canada còng
kh«ng phï hîp víi §iÒu III:4. Ban héi thÈm gîi ý r»ng cã thÓ söa FIRA cho phï hîp ®Ó ®¶m
b¶o r»ng s¶n phÈm néi ®Þa vµ s¶n phÈm n−íc ngoµi sÏ ®−îc h−ëng sù ®·i ngé nh− nhau.
First-difference negotiations: §µm ph¸n vÒ kh¸c biÖt ban ®Çu
Mét çch gäi kh¸c cña kü thuËt ®µm ph¸n song ph−¬ng yªu cÇu vµ chµo cam kÕt ®−îc ¸p dông
trong hÖ thèng WTO cho th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô.
First-difference reciprocity: Sù t−¬ng hç víi kh¸c biÖt ban ®Çu
Xem first-difference negotiations.
First-order protectionism: ChÕ ®é b¶o hé hµng ®Çu
Çc biÖn ph¸p h¹n chÕ th−¬ng m¹i thuéc lo¹i çc hiÖp ®Þnh h¹n chÕ tù nguyÖn. §iÒu kho¶n nµy
dùa trªn lËp luËn râ rµng r»ng bÊt kú biÖn ph¸p nµo nh− vËy còng ®Òu mang tÝnh b¶o hé. Xem
thªm protectionism.
First regionalism: Chñ nghÜa khu vùc thø nhÊt
§−îc Bhagwati sö dông n¨m 1993 ®Ó m« t¶ lµn sãng cña çc tho¶ thuËn th−¬ng m¹i −u ®·i
®−îc ký trong nh÷ng n¨m 1950 vµ 1960. Tõ ®ã ®Õn nay, hai tho¶ thuËn chÝnh cßn tån t¹i lµ
Céng ®ång Ch©u ¢u vµ EFTA.
First-to-file: Ng−êi ®¨ng ký ®Çu tiªn
Mét thñ tôc ®Ó x¸c ®Þnh quyÒn ®−îc cÊp b»ng ph¸t minh ®Çu tiªn. PhÇn lín çc n−íc, trõ mét
sè n−íc nh− Hoa Kú vµ Philippines, dµnh −u tiªn cÊp b»ng ph¸t minh cho ng−êi ®¨ng ký ®Çu
tiªn chø kh«ng tÝnh ®Õn viÖc ph¸t minh ®ã ra ®êi khi nµo. Hoa Kú vµ Philippines sö dông
nguyªn t¾c "ng−êi ph¸t minh ®Çu tiªn" ®Ó xÐt cÊp b»ng ph¸t minh. ThuËn lîi chÝnh cña ph−¬ng
ph¸p ng−êi ®¨ng ký ®Çu tiªn lµ nÕu tranh chÊp x¶y ra, nã chøng minh râ rµng ®iÓm khëi ®Çu ®Ó
quyÕt ®Þnh nhµ ph¸t minh nµo ®−îc h−ëng quyÒn −u tiªn. Theo ph−¬ng ph¸p ng−êi ph¸t minh
®Çu tiªn, cã thÓ rÊt khã kh¨n chøng minh ngµy ph¸t minh ra ®êi th«ng qua viÖc sö dông sæ ghi
chÐp hoÆc çc hå s¬ kh¸c. Xem thªm intellectual property rights.
- 90 -
First-to-invent: Ng−êi ph¸t minh ®Çu tiªn
Xem First-to-file.
Flat-tariff structure: CÊu tróc thuÕ quan mét cÊp
Mét danh môc thuÕ quan trong ®ã tÊt c¶ møc thuÕ b»ng nhau hoÆc gÇn b»ng nhau. VÝ dô ®iÓn
h×nh nhÊt lµ n¨m 1997 Chile cã møc thuÕ 11% cho tÊt c¶ hµng ho¸ nhËp khÈu.
Flexibility provisions: §iÒu kho¶n linh ho¹t
Nh÷ng ®iÒu kho¶n nµy liªn quan ®Õn sù c¾t gi¶m ®èi víi nh÷ng kho¶n trî cÊp xuÊt khÈu n«ng
s¶n theo kÕt qu¶ cña çc cuéc ®µm ph¸n Vßng Uruguay. NÕu trî cÊp xuÊt khÈu cña mét n−íc ®·
t¨ng kÓ tõ giai ®o¹n 1986-90 lµ giai ®o¹n c¬ së cña çc ®µm ph¸n, ng−êi ta cã thÓ lùa chän giai
®o¹n 1991-92 lµ giai ®o¹n c¬ së. Tuy nhiªn, thêi ®iÓm kÕt thóc hoµn thµnh viÖc c¾t gi¶m vÉn
nh− nhau. Xem thªm Agreement on Agriculture.
Floating initial negotiating rights: QuyÒn ®µm ph¸n ban ®Çu th¶ næi
Xem initial negotiating rights.
Floor price: Gi¸ sµn
Mét møc gi¸ ®¶m b¶o cho çc nhµ s¶n xuÊt hµng ho¸. Nã cã thÓ cao h¬n hay thÊp h¬n gi¸ trªn
thÞ tr−êng thÕ giíi ®èi víi hµng ho¸ ®ã. Trong çc hiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ, gi¸ sµn cã thÓ ë
møc mµ ng−êi qu¶n lý kho ®Öm ph¶i mua ®Ó cè g¾ng gi¶m viÖc cung cÊp vµ b»ng çch nµy hç
trî cho gi¸ thÞ tr−êng. Xem thªm Common Agricultural Policy, loan rate vµ trigger price
mechanism.
Florence Agreement: HiÖp ®Þnh Florence
HiÖp ®Þnh vÒ nhËp khÈu tµi liÖu cho Gi¸o dôc, Khoa häc vµ V¨n ho¸. §−îc th«ng qua d−íi sù
b¶o trî cña Tæ chøc Gi¸o dôc, Khoa häc vµ V¨n ho¸ Liªn hîp quèc (UNESCO) th«ng qua vµ
b¶o trî vµo n¨m 1950. Çc bªn cña HiÖp ®Þnh cam kÕt kh«ng ®¸nh thuÕ nhËp khÈu ®èi víi s¸ch,
Ên phÈm, v¨n b¶n vµ çc tµi liÖu gi¸o dôc, khoa häc, vµ v¨n ho¸ liÖt kª trong çc phô lôc. Mét
nghÞ ®Þnh th− g¾n víi HiÖp ®Þnh nµy ®−îc th«ng qua n¨m 1977 chøa ®ùng nh÷ng danh môc tµi
liÖu míi cËp nhËt.
Flying-geese formation: Lý thuyÕt ®µn chim bay
Xem convoy proplem.
Food Aid Convention: C«ng −íc ViÖn trî l−¬ng thùc
Xem International Grains Agreement.
Food and Agricultural Organisation (FAO): Tæ chøc N«ng nghiÖp vµ L−¬ng thùc
§−îc thµnh lËp n¨m 1945 nh− mét trong çc c¬ quan chuyªn m«n cña Liªn hîp quèc. Môc tiªu
cña nã nh− ®· ®−îc quy ®Þnh trong lêi nãi ®Çu cña ®iÒu lÖ lµ: (a) n©ng cao møc dinh d−ìng vµ
møc sèng cho nh©n d©n çc n−íc thµnh viªn, (b) b¶o ®¶m n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc s¶n xuÊt
tÊt c¶ l−¬ng thùc vµ n«ng s¶n, (c) c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn cña nh©n d©n ë vïng n«ng th«n, vµ (d)
b»ng çch nµy ®ãng gãp vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi vµ b¶o ®¶m viÖc gi¶i phãng nh©n
lo¹i khái n¹n ®ãi. FAO cã çc uû ban vÒ çc vÊn ®Ò hµng ho¸, n«ng nghiÖp, an toµn thùc phÈm
thÕ giíi. Tæ chøc nµy ho¹t ®éng tÝch cùc trong vÊn ®Ò ph¸t triÓn ®Êt ®ai vµ nguån n−íc, c©y
trång vµ ch¨n nu«i gia sóc, l©m nghiÖp vµ ®¸nh ç. Cïng víi Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi, FAO tham
gia qu¶n lý Uû ban Codex Alimentarius víi môc ®Ých t¨ng c−êng sù hµi hoµ cña yªu cÇu vÒ
thùc phÈm vµ do ®ã lµm cho th−¬ng m¹i quèc tÕ ph¸t triÓn h¬n. Trô së cña FAO ®Æt t¹i Rome.
Xem thªm World Food Programme.
Food-for-Peace program: Ch−¬ng tr×nh L−¬ng thùc cho Hoµ b×nh
Xem PL 480.
- 91 -
Food security: An toµn l−¬ng thùc
Mét vÊn ®Ò hiÖn nay ®· t×m thÊy chç ®øng trong ch−¬ng tr×nh nghÞ sù cña th−¬ng m¹i quèc tÕ,
vÝ dô nh− quyÕt ®Þnh cña çc bé tr−ëng WTO t¹i Marrakesh nghiªn cøu kh¶ n¨ng vÒ nh÷ng ¶nh
h−ëng tiªu cùc cña ch−¬ng tr×nh c¶i çch n«ng nghiÖp WTO ®èi víi çc n−íc kÐm ph¸t triÓn vµ
çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i nhËp khÈu l−¬ng thùc. Mét trong nh÷ng tr¸ch nhiÖm cña quèc gia
lµ ®¶m b¶o cung cÊp ®ñ l−¬ng thùc cho nh©n d©n. Mét vµi n−íc tù s¶n xuÊt ®ñ l−¬ng thùc hoÆc
xuÊt siªu l−¬ng thùc, nh−ng mét sè n−íc kh¸c l¹i ph¶i nhËp khÈu l−¬ng thùc víi sè l−îng nhiÒu
hoÆc Ýt. Tuy nhiªn, mét sè kh¸c l¹i t×m kiÕm an toµn l−¬ng thùc th«ng qua çc ch−¬ng tr×nh néi
®Þa b¶o vÖ çc nhµ s¶n xuÊt chèng l¹i sù c¹nh tranh tõ bªn ngoµi th«ng qua thuÕ quan, trî cÊp
vµ çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan kh¸c. ¶nh h−ëng quèc tÕ cña nh÷ng ch−¬ng tr×nh nµy kh¸c
nhau. ViÖc ®−a ra chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i lµ nh»m ®¶m b¶o r»ng çc biÖn ph¸p nh»m ®¹t ®−îc
an toµn l−¬ng thùc kh«ng ph¶i lµ çc ph−¬ng ph¸p tr¸ h×nh nh»m lµm suy yÕu hoÆc v« hiÖu ho¸
nh÷ng nghÜa vô ph¸t sinh tõ HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp cña WTO hoÆc ng¨n c¶n sù cÇn thiÕt
®Èy m¹nh c¶i çch vµ tù do ho¸ th−¬ng m¹i trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Mét lËp luËn m¹nh mÏ
lµ th−¬ng m¹i tù do h¬n trong n«ng nghiÖp sÏ trî gióp cho çc nhµ s¶n xuÊt s¶n phÈm n«ng
nghiÖp ë çc n−íc ®ang ph¸t triÓn th«ng qua viÖc gi¶m trî cÊp xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ ë çc n−íc
OECD, nh÷ng trî cÊp ®ã ®· d×m gi¸ cña ng−êi s¶n xuÊt trong çc n−íc nhËp khÈu. Th−¬ng m¹i
tù do h¬n còng sÏ dÉn ®Õn çc c¬ héi lín h¬n cho viÖc më cöa thÞ tr−êng vµ gi¸ c¶ hµng ho¸
quèc tÕ cao h¬n. ViÖc c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn cho ng−êi s¶n xuÊt ë çc n−íc ®ang ph¸t triÓn thùc tÕ
sÏ t¨ng c−êng an toµn l−¬ng thùc quèc gia. Bëi vËy, nh÷ng lý lÏ cho r»ng çc n−íc ®ang ph¸t
triÓn ®−îc lîi tõ viÖc trî cÊp cho xuÊt khÈu l−¬ng thùc lµ hoµn toµn sai lÇm. Xem thªm Food
and Agricultural Organisation vµ World Food Programme.
Foot dragger: Bªn cè t×nh tr× ho∙n
Mét bªn cña ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng sö dông nguyªn t¾c nhÊt trÝ ®Ó ng¨n c¶n mét
quyÕt ®Þnh hoÆc lµm gi¶m bít tÝnh hiÖu lùc cña mét ®iÒu kho¶n cho phï hîp víi môc ®Ých cña
riªng m×nh. Xem thªm consensus vµ convoy problem.
Footloose inducstries: Çc ngµnh c«ng nghiÖp láng ch©n
Mét thuËt ng÷ ®Ó chØ çc ngµnh c«ng nghiÖp mµ ®Þa ®iÓm lµ kh«ng quan träng l¾m ®èi víi s¶n
xuÊt vµ b¸n hµng bëi v× hä kh«ng phô thuéc vµo c¬ së h¹ tÇng vËt chÊt kü thuËt hoÆc ®Çu t− cè
®Þnh. Hä cã thÓ dÔ dµng chuyÓn ®Õn n¬i kh¸c ®Ó t×m mét m«i tr−êng ho¹t ®éng rÎ h¬n vµ tèt
h¬n. §«i khi hä ph¶i lµm ®iÒu ®ã ®Ó ®¸p øng quy chÕ xuÊt xø míi. Mét sè ho¹t ®éng dÞch vô
nh− xö lý th«ng tin ®−îc cho lµ thuéc lo¹i çc ngµnh c«ng nghiÖp láng ch©n. Toµn cÇu ho¸ më
réng quy tr×nh s¶n xuÊt ra nhiÒu n−íc cho nªn nã thóc ®Èy nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nµy ph¸t
triÓn.
Fordism: Chñ nghÜa Ford
Mét kh¸i niÖm do Frobel vµ çc nhµ kinh tÕ kh¸c ®−a ra lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1978 chØ çc ho¹t
®éng s¶n xuÊt vµ c¹nh tranh ®Æc biÖt lµ cña çc tËp ®oµn xuyªn quèc gia lín. Kh¸i niÖm nµy
cho r»ng c¹nh tranh dùa trªn gi¸ lµ do tËn dông ®−îc çc yÕu tè nh− t¨ng c−êng viÖc c¬ khÝ
ho¸, ph©n chia nhiÖm vô gi÷a lao ®éng kh«ng cã tay nghÒ vµ lao ®éng cã tay nghÒ, d©y chuyÒn
s¶n xuÊt vµ hµng ho¸ dù phßng. N¨m 1993, Eden ®· chØ ra r»ng chñ nghÜa Ford lµ hÖ thèng ®ßi
hái nhiÒu vèn víi môc ®Ých ®¹t ®−îc lîi Ých kinh tÕ cña quy m« th«ng qua s¶n xuÊt hµng lo¹t
çc s¶n phÈm ®−îc tiªu chuÈn ho¸. Ng−êi ta cho r»ng thêi cùc thÞnh cña nã lµ giai ®o¹n gi÷a
nh÷ng n¨m 1940 ®Õn gi÷a nh÷ng n¨m 1970. Xem thªm Post-Fordism.
Foreign Corrupt Practices Act (FCPA): §¹o luËt chèng hèi lé ë n−íc ngoµi
Mét ®¹o luËt cña Hoa Kú ®−îc th«ng qua lÇn ®Çu tiªn n¨m 1977 quy tr¸ch nhiÖm h×nh sù cho
çc tæ chøc hay ç nh©n nµo liªn quan ®Õn viÖc ®−a hèi lé cho çc quan chøc chÝnh phñ n−íc
ngoµi ®Ó giµnh ®−îc hay duy tr× viÖc kinh doanh. Bëi vËy, FCPA liªn quan trùc tiÕp tíi nh÷ng
quy ®Þnh vµ th«ng lÖ mua s¾m cña ChÝnh phñ. Xem thªm trade and illicit payments.
Foreign direct investment: §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi
- 92 -
§−îc IMF ®Þnh nghÜa lµ "®Çu t− trùc tiÕp nh»m ®¹t ®−îc quyÒn lîi l©u dµi trong mét doanh
nghiÖp ho¹t ®éng trong mét nÒn kinh tÕ kh¸c víi nÒn kinh tÕ cña nhµ ®Çu t−, môc ®Ých cña nhµ
®Çu t− lµ nh»m ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ cao trong qu¶n lý doanh nghiÖp". Cã nhiÒu ý kiÕn vÒ ý nghÜa
cña kh¸i niÖm "quyÒn lîi l©u dµi", theo OECD th× nÕu quyÒn së h÷u chiÕm 10% hoÆc h¬n th× sÏ
tho¶ m·n yªu cÇu cña kh¸i niÖm ®ã. OECD còng ®Þnh nghÜa vÒ dßng ®Çu t− trùc tiÕp nh− sau
(i) viÖc nhµ ®Çu t− trùc tiÕp mua phÇn vèn gãp hay nh÷ng kho¶n vay ng¾n h¹n cña c«ng ty vµ
nh÷ng kho¶n tÝn dông tr¶ tr−íc kh¸c, vµ (ii) phÇn vèn gãp lÊy tõ nh÷ng kho¶n lîi nhuËn t¸i ®Çu
t− cña nhµ ®Çu t− trùc tiÕp. Xem thªm none-equity-based investment, portfolio investment vµ
World Bank Guidelines on the Treatment of Foreign Direct Investment.
Foreign investment screening: ThÈm ®Þnh ®Çu t− n−íc ngoµi
Mét c¬ cÊu ®Ó ®¶m b¶o r»ng nh÷ng dù ¸n cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ®¸p øng ®−îc môc tiªu ph¸t
triÓn cña quèc gia vµ thö nghiÖm nhu cÇu kinh tÕ, vµ cæ phÇn cña n−íc ngoµi trong nh÷ng
ngµnh hoÆc doanh nghiÖp cô thÓ kh«ng v−ît qu¸ nh÷ng giíi h¹n luËt ph¸p. ViÖc thÈm ®Þnh
còng nh»m môc ®Ých ®¶m b¶o khuyÕn khÝch nh÷ng ®Ò ¸n ®Çu t− cã gi¸ trÞ thËt sù. TÇm quan
träng cña viÖc thÈm ®Þnh ®Çu t− n−íc ngoµi trong chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ
r»ng mét sè ng−êi xem nã nh− kh¶ n¨ng lµm c¶n trë th−¬ng m¹i trong tr−êng hîp ®Çu t− n−íc
ngoµi cÇn thiÕt cho viÖc më cöa thÞ tr−êng. Qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh cã thÓ dÉn ®Õn sù kh«ng chÊp
nhËn ®¬n xin phÐp ®Çu t− vµ v× vËy tõ chèi viÖc më cöa thÞ tr−êng. Xem thªm Exon-Florio
amendment.
Foreign parity: Sù c©n b»ng n−íc ngoµi
Xem thªm most-favoured-nation treatment.
Formula tariff reductions: Gi¶m thuÕ theo c«ng thøc
Xem thªm linear tariff cuts.
Fortress effect: HiÖu øng ph¸o ®µi
ChØ kh¶ n¨ng çc hiÖp ®Þnh héi nhËp khu vùc cã thÓ dÉn ®Õn viÖc cã nhiÒu quan ®iÓm b¶o vÖ
c«ng nghiÖp trong n−íc cña çc n−íc thµnh viªn ®èi víi çc n−íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn.
NhiÒu ph©n tÝch cÈn thËn vÒ vÊn ®Ò nµy vÉn ch−a ®em l¹i kÕt luËn cuèi cïng vµ còng ch−a ®−a
ra ®−îc çch gi¶i thÝch kh¸c.
Fortress Europe: Ph¸o ®µi Ch©u ¢u
Mét thuËt ng÷ bµy tá sù lo ng¹i cña mét sè ng−êi vÒ sù thµnh lËp ThÞ tr−êng nhÊt thÓ Céng
®ång Ch©u ¢u sÏ lµm cho Céng ®ång nµy trë thµnh thÞ tr−êng h−íng néi khã th©m nhËp. Cho
®Õn nay, nh÷ng sù lo ng¹i nh− vËy ch−a thÊy cã c¬ së.
Four freedoms: Bèn tù do
Di chuyÓn tù do vÒ hµng ho¸, vèn, lao ®éng vµ dÞch vô. Thµnh ng÷ nµy th−êng ®−îc sö dông
trong bèi c¶nh cña HiÖp −íc Rome t¹i çc PhÇn I vµ III. Xem thªm deep integration.
Framework Agreements: HiÖp ®Þnh khung
Tªn ®−îc ®Æt cho bèn v¨n kiÖn cña çc Vßng Tokyo liªn quan ®Æc biÖt tíi nh÷ng vÊn ®Ò cña çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn. Bèn v¨n kiÖn ®ã lµ (i) §iÒu kho¶n cho phÐp, (ii) Tuyªn bè vÒ çc biÖn
ph¸p th−¬ng m¹i ¸p dông v× môc ®Ých Çn c©n thanh to¸n, (iii) QuyÕt ®Þnh vÒ Hµnh ®éng tù vÖ
v× Môc ®Ých ph¸t triÓn vµ (iv) Tho¶ thuËn liªn quan ®Õn c¬ chÕ Th«ng b¸o, Tham vÊn, Gi¶i
quyÕt tranh chÊp vµ Gi¸m s¸t. Xem thªm Tokyo round agreements.
Freedoom-of-emigration provision: §iÒu kho¶n di c− tù do
Xem thªm Jackson-Vanik amendment.
Freedom of transit: Tù do qu¸ c¶nh
Theo §iÒu V cña GATT, çc thµnh viªn WTO cã quyÒn vËn chuyÓn hµng ho¸ cña hä kh«ng
- 93 -
cÇn qua l·nh thæ cña quèc gia thµnh viªn ®Ó ®Õn ®Ých cuèi cïng mµ kh«ng bÞ c¶n trë. QuyÒn
nµy bao gåm viÖc sö dông tÇu thuû hoÆc çc ph−¬ng tiÖn vËn t¶i kh¸c ®Ó phôc vô viÖc chuyªn
chë ®ã. Çc n−íc thµnh viªn kh«ng ®−îc ph©n biÖt ®èi xö hµng ho¸ hoÆc ph−¬ng tiÖn vËn t¶i,
vµ kh«ng ®−îc ®¸nh thuÕ h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ qu¸ c¶nh. Tuy nhiªn, hä ph¶i tr¶ chi phÝ
hµnh chÝnh cho viÖc cung cÊp bÊt kú dÞch vô nµo liªn quan tíi viÖc qu¸ c¶nh ®ã.
Freedoms of the air: Çc quyÒn tù do hµng kh«ng
Çc chuyªn gia hµng kh«ng chia quyÒn cña m¸y bay cña çc h·ng hµng kh«ng ®−îc bay qua
l·nh thæ cña hä thµnh 8 lo¹i kh¸c nhau gäi lµ quyÒn tù do hµng kh«ng, tuy nhiªn thuËt ng÷
"quyÒn tù do hµng kh«ng" th−êng chØ ®−îc sö dông cho 6 lo¹i ®Çu tiªn. §ã lµ (i) quyÒn ®−îc
bay qua mét n−íc, (ii) quyÒn ®−îc h¹ çnh tiÕp nhiªn liÖu hoÆc v× çc lý do t−¬ng tù, nh−ng
kh«ng ®−îc tr¶ kh¸ch hoÆc ®ãn kh¸ch hoÆc hµng ho¸, (iii) quyÒn ®−îc tr¶ kh¸ch hoÆc hµng ho¸
ë mét n−íc kh¸c, (iv) quyÒn ®−îc ®ãn kh¸ch hoÆc hµng ho¸ ë mét n−íc vµ ®−a hä ®Õn n−íc
m×nh, (v) quyÒn ®−îc chuyªn chë hµnh kh¸ch hoÆc hµng ho¸ gi÷a çc n−íc thø ba lµ nh÷ng
n−íc sö dông l·nh thæ cña hä nh− mét trung t©m, (vi) quyÒn cã thÓ kÕt hîp çc quyÒn thø ba vµ
quyÒn thø t− trong sè çc quyÒn kÓ trªn, (vii) quyÒn ®−îc më dÞch vô hµng kh«ng víi n−íc thø
ba ngoµi n−íc m×nh, vµ (viii) quyÒn cung cÊp dÞch vô hµng kh«ng trong mét n−íc th−êng ®−îc
gäi lµ néi hµnh. Nh÷ng quyÒn tù do nãi trªn th−êng ®−îc th−¬ng l−îng gi÷a çc ChÝnh phñ ®¹i
diÖn cho çc h·ng hµng kh«ng. Xem thªm Chicago Convention vµ open-skies agreements.
Free list: Danh môc hµng ho¸ tù do
Mét danh môc çc lo¹i hµng ho¸ cã thÓ nhËp khÈu kh«ng ph¶i tr¶ thuÕ h¶i quan hoÆc nh÷ng
hµng ho¸ kh«ng thuéc ®èi t−îng ph¶i cã giÊy phÐp nhËp khÈu.
Free riders: Ng−êi ¨n theo
Mét thuËt ng÷ ®−îc sö dông ®Ó chØ nh÷ng ng−êi ®−îc h−ëng lîi tõ tù do ho¸ th−¬ng m¹i, ®ã lµ
ng−êi tù hä kh«ng cã nh÷ng hµnh ®éng t−¬ng xøng víi viÖc ®−îc h−ëng lîi ®ã. §«i khi nã
còng chØ nh÷ng n−íc kh«ng muèn tham gia vµo nh÷ng hµnh ®éng chung ®Ó nh»m tù do ho¸
th−¬ng m¹i, nh−ng l¹i muèn tiÕp nhËn nh÷ng lîi Ých ®ã. ý nghÜa cña thuËt ng÷ nµy, trong bèi
c¶nh cña ®µm ph¸n th−¬ng m¹i, lµ dùa trªn nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i. XÐt d−íi gãc ®é kinh tÕ,
"ng−êi ¨n theo" tù lµm h¹i m×nh v× hä ®· tù phñ nhËn nh÷ng lîi Ých do th−¬ng m¹i tù do ®em
l¹i. Xem thªm financial services interim arrangement vµ most-favoured-nation treatment.
Free trade: Th−¬ng m¹i tù do
VÒ mÆt nguyªn t¾c, hµng ho¸, dÞch vô, vèn, vµ lao ®éng tù do di chuyÓn qua biªn giíi. Trong
thùc tÕ, chÝnh s¸ch vµ môc tiªu ®iÒu chØnh cña quèc gia ®−a ra chÕ ngù nhiÒu hoÆc Ýt ®èi víi sù
di chuyÓn ®ã. Xem thªm customs union, economic integration arrangements, four freedom vµ
free-trade area.
Free trade agreement: HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i tù do
Mét hiÖp ®Þnh ký kÕt gi÷a hai hay nhiÒu n−íc, theo ®ã çc n−íc dµnh cho nhau nh÷ng −u ®·i vÒ
tiÕp cËn thÞ tr−êng, th−êng gäi lµ th−¬ng m¹i tù do. Trªn thùc tÕ, çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i tù
do cã xu h−íng cho phÐp tÊt c¶ çc lo¹i miÔn trõ ®èi víi çc s¶n phÈm nh¹y c¶m. Trong mét sè
tr−êng hîp, th−¬ng m¹i tù do chØ lµ mét môc tiªu l©u dµi, hoÆc nã thÓ hiÖn mét d¹ng tù do ho¸
th−¬ng m¹i cã qu¶n lý. Pomfret (1996) l−u ý rÊt ®óng r»ng HiÖp ®Þnh NAFTA chiÕm tíi trªn
900 trang b¶n th¶o, trong khi mét hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i tù do thùc sù chØ cÇn cã vµi dßng. Xem
thªm customs union, free-trade area, regional integration arrangement vµ regional trade
arrangement.
Free-trade area: Khu vùc th−¬ng m¹i tù do
Mét nhãm gåm hai hay nhiÒu n−íc cïng xo¸ bá thuÕ quan vµ tÊt c¶ hoÆc phÇn lín çc biÖn
ph¸p phi thuÕ quan ¶nh h−ëng ®Õn th−¬ng m¹i gi÷a hä. Çc n−íc tham gia khu vùc th−¬ng m¹i
tù do cã thÓ tiÕp tôc ¸p dông thuÕ quan cña hä ®èi víi hµng ho¸ bªn ngoµi, hoÆc hä ®ång ý x©y
dùng mét biÓu thuÕ ®èi ngo¹i chung. Cã thÓ gäi ®ã lµ nh÷ng khu vùc th−¬ng m¹i tù do cã ®i cã
- 94 -
l¹i. Cã nh÷ng tr−êng hîp çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®−îc miÔn kh«ng ph¶i gi¶m thuÕ t−¬ng tù
nh− tr−êng hîp SPARTECA vµ C«ng −íc LomÐ, mÆc dï hä ®−îc tù do x©m nhËp thÞ tr−êng çc
n−íc ph¸t triÓn. Ng−êi ta gäi ®ã lµ nh÷ng khu vùc th−¬ng m¹i tù do kh«ng cã ®i cã l¹i. Xem
thªm customs union, trade creation, trade deviation vµ trade diversion.
Free-trade zones: Vïng th−¬ng m¹i tù do
§ã lµ nh÷ng vïng ®· ®−îc x¸c ®Þnh, cßn ®−îc gäi lµ khu chÕ xuÊt, th−êng th× nh÷ng vïng nµy
n»m gÇn çc ®iÓm nót giao th«ng vµ ®−îc çc chÝnh phñ cho h−ëng sù miÔn gi¶m thuÕ nhËp
khÈu vµ t¸i xuÊt khÈu çc nguyªn vËt liÖu th« hay nh÷ng bé phËn chÕ t¹o dµnh ®Ó chÕ biÕn tiÕp
hoÆc cho c«ng ®o¹n l¾p r¸p cuèi cïng. Nh÷ng s¶n phÈm nh− vËy ®−îc xuÊt khÈu ®Õn nh÷ng thÞ
tr−êng ë çc n−íc kh¸c. Nh÷ng vïng th−¬ng m¹i tù do thµnh c«ng th−êng cung cÊp ®Çy ®ñ lao
®éng rÎ vµ ®−îc ®µo t¹o tèt. Çc n−íc thµnh lËp vïng th−¬ng m¹i tù do th−êng ®Æc tr−ng bëi
çc ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa kh«ng cã tÝnh c¹nh tranh, vµ ®ã lµ mét çch hä tiÕp cËn víi ®Çu
t− vµ thÞ tr−êng n−íc ngoµi. Nh÷ng vïng nh− vËy ®«i khi dÉn ®Õn viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ
cho n−íc chñ nhµ, nh−ng th−êng th× ®ã kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých cña çc c«ng ty trong çc vïng
®ã.
French assistance to exports of wheat and wheat flour: Trî gióp cña Ph¸p cho xuÊt khÈu
lóa m× vµ bét m×
Xem French wheat and wheat flour case.
French plan: KÕ ho¹ch Ph¸p
Xem Pflimlin plan.
French wheat and wheat flour case: Vô lóa m× vµ bét m× Ph¸p
Vµo n¨m 1958 Australia ®Ö tr×nh mét khiÕu n¹i lªn GATT vÒ ¶nh h−ëng cña viÖc ChÝnh phñ
Ph¸p trî cÊp cho xuÊt khÈu lóa m× vµ bét m×. XuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm ®ã cña Ph¸p ®· giµnh
mÊt cña Australia nh÷ng thÞ tr−êng bét m× truyÒn thèng ë Ceylon, Indonesia vµ Malaya.
Australia cho r»ng Ph¸p ®· lµm tr¸i víi nh÷ng nghÜa vô cña hä ®−îc quy ®Þnh t¹i §iÒu XVI:3
cña GATT. §iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh r»ng çc n−íc thµnh viªn ph¶i tr¸nh sö dông trî cÊp xuÊt
khÈu cho viÖc xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm s¬ cÊp, vµ nÕu sö dông chóng th× kh«ng ®−îc ¶nh
h−ëng ®Õn phÇn chia c«ng b»ng cña th−¬ng m¹i thÕ giíi. Do ®ã tr−êng hîp nµy tËp trung vµo
gi¶i thÝch ý nghÜa cña côm tõ "phÇn chia c«ng b»ng". ViÖc xuÊt khÈu lóa m× vµ bét m× cña Ph¸p
trong vßng 25 n¨m tr−íc ®ã dao ®éng rÊt m¹nh, nh−ng b¾t ®Çu tõ n¨m 1954 xuÊt khÈu lóa m×,
vµ ®Æc biÖt lµ bét m×, ®· t¨ng ®ét ngét. VÒ mÆt tæng thÓ, gi¸ bét m× xuÊt khÈu cña Ph¸p thÊp
h¬n gi¸ bét m× cña çc nhµ xuÊt khÈu kh¸c. Ban héi thÈm thÊy r»ng viÖc lµm cña Ph¸p dÉn ®Õn
viÖc trî cÊp cho xuÊt khÈu lóa m× vµ bét m× vµ do ®ã n»m trong ph¹m vi §iÒu XVI:3. Sau ®ã
ban héi thÈm quay sang c©u hái liÖu viÖc lµm ®ã cña Ph¸p cã giµnh cho m×nh qu¸ phÇn chia
c«ng b»ng cña th−¬ng m¹i thÕ giíi vÒ lóa m× vµ bét m× hay kh«ng. Ng−êi ta l−u ý r»ng §iÒu
XVI cña GATT kh«ng ®−a ra ®Þnh nghÜa vÒ "phÇn chia c«ng b»ng". Tuy nhiªn, cã tho¶ thuËn
ngÇm gi÷a çc thµnh viªn cña GATT trong khi ®µm ph¸n vÒ HiÕn ch−¬ng Havana vµ Phiªn häp
rµ so¸t cña GATT n¨m 1955 r»ng "phÇn chia c«ng b»ng" ®−îc ¸p dông cho thÞ tr−êng toµn cÇu
chø kh«ng ph¶i xuÊt khÈu ®Õn thÞ tr−êng riªng biÖt nµo. Ban héi thÈm cho r»ng, ®iÒu ®ã còng
®−îc hiÓu r»ng kh«ng ®−îc bá qua nhu cÇu vÒ viÖc cung cÊp cã hiÖu qu¶ vµ kinh tÕ cña çc thÞ
tr−êng trªn thÕ giíi. Ban héi thÈm nh¾c l¹i r»ng xuÊt khÈu lóa m× vµ bét m× cña Ph¸p ®· t¨ng
®¸ng kÓ tõ n¨m 1954 v−ît qu¸ çc møc ®· ®¹t ®−îc trong 20 n¨m tr−íc ®ã, vµ ®iÒu ®ã còng cho
thÊy sù t¨ng lªn vÒ thÞ phÇn cña Ph¸p trong viÖc xuÊt khÈu çc s¶n phÈm ®ã. Ng−êi ta kÕt luËn
trªn c¬ së nh÷ng b»ng chøng vÒ çc møc c−íc phÝ vµ gi¸ mµ çc tho¶ thuËn trî cÊp cña Ph¸p ®·
lµm t¨ng thÞ phÇn cña hä trong xuÊt khÈu trªn thÕ giíi nhiÒu h¬n ®¸ng kÓ so víi møc c«ng
b»ng. Ban héi thÈm ®Ò nghÞ Ph¸p c©n nh¾c çc biÖn ph¸p ®Ó tr¸nh viÖc t¹o ra çc ¶nh h−ëng bÊt
lîi cho viÖc xuÊt khÈu lóa m× cña Australia sang thÞ tr−êng §«ng Nam ¸. §iÒu nµy cã thÓ lµm
®−îc th«ng qua viÖc thay ®æi hÖ thèng thanh to¸n cña hä hoÆc tham gia tham vÊn víi Australia
tr−íc khi çc nhµ xuÊt khÈu Ph¸p ký hîp ®ång xuÊt khÈu lóa m× míi sang thÞ tr−êng ®ã. KÕt
luËn nµy chÝnh thøc kÕt thóc sù tham gia cña GATT. Th¸ng 4/1960, Australia vµ Ph¸p ®¹t ®−îc
- 95 -
tho¶ thuËn mµ hä hy väng ®−a ra mét møc ®é æn ®Þnh cho thÞ tr−êng. Vµo th¸ng 7/1961 tho¶
thuËn ®ã ®· ®−îc gia h¹n thªm mét n¨m n÷a.
Frontloading: ¸p dông tr−íc; c¾t gi¶m tr−íc

§Ò cËp ®Õn sù ®¶m b¶o r»ng çc cam kÕt tù do ho¸ theo mét hiÖp ®Þnh hoÆc tho¶ thuËn tËp
trung vµo giai ®o¹n b¾t ®Çu thùc hiÖn. Xem thªm backloading.
FTAA: Khu vùc Th−¬ng m¹i tù do Ch©u Mü
Cßn ®−îc gäi lµ HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i tù do T©y b¸n cÇu. §−îc nhÊt trÝ nh− lµ mét môc tiªu
t¹i Héi nghÞ Th−îng ®Ønh Miami cña Ch©u Mü vµo th¸ng 12/1994 bao gåm tÊt c¶ çc n−íc
Ch©u Mü, trõ Cuba. Trong mét chõng mùc nµo ®ã, cã thÓ xem FTAA lµ mét sù më réng cña
NAFTA, nh−ng vÒ mÆt ph¸p lý d−êng nh− hai tæ chøc nµy sÏ hoµn toµn t¸ch biÖt. Theo môc
tiªu ®Ò ra th× n¨m 2005 nã sÏ ®i vµo ho¹t ®éng. 11 nhãm c«ng t¸c ®· ®−îc thµnh lËp ®Ó chuÈn
bÞ cho çc vßng ®µm ph¸n bao gåm çc vÊn ®Ò: më cöa thÞ tr−êng, thñ tôc h¶i quan vµ quy chÕ
xuÊt xø, ®Çu t−, çc hµng rµo tiªu chuÈn vµ kü thuËt ®èi víi th−¬ng m¹i, çc biÖn ph¸p vÖ sinh
dÞch tÔ, trî cÊp, chèng ph¸ gi¸ vµ thuÕ ®èi kh¸ng, çc nÒn kinh tÕ nhá, mua s¾m cña chÝnh phñ,
quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, dÞch vô, vµ chÝnh s¸ch c¹nh tranh. Nh÷ng kÕ ho¹ch hiÖn thêi lµ çc cuéc
®µm ph¸n sÏ ®−îc b¾t ®Çu t¹i Héi nghÞ Th−îng ®Ønh Ch©u Mü tæ chøc vµo th¸ng 3/1998 t¹i
Sanchiago de Chile. Xem thªm Enterprise for the Americas Initiative.
Functioning of the GATT System (FOGS): Chøc n¨ng cña HÖ thèng GATT
Mét trong nh÷ng nhãm ®µm ph¸n ®−îc thµnh lËp t¹i ®Çu Vßng Uruguay. NhiÖm vô cña nã lµ
t¨ng c−êng sù gi¸m s¸t cña GATT ®èi víi çc chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i quèc gia, n©ng cao toµn
bé tÝnh hiÖu lùc vµ viÖc ra quyÕt ®Þnh cña GATT nh− lµ mét tæ chøc vµ t¨ng c−êng sù ®ãng gãp
cña GATT ®Ó g¾n chÆt h¬n n÷a víi viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kinh tÕ toµn cÇu. Mét trong
nh÷ng thµnh c«ng cña nã lµ x©y dùng ®−îc C¬ chÕ Rµ so¸t chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i.
Gains-from-trade theory: Lý thuyÕt lîi Ých thu ®−îc tõ th−¬ng m¹i

§ã lµ mét phÇn cña lý thuyÕt cña quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ trong ®ã m« t¶ r»ng 2 n−íc cã c¬ cÊu
gi¸ c¶ kh¸c nhau nÕu bu«n b¸n víi nhau thay v× theo ®uæi chÝnh s¸ch tù cÊp tù tóc (autarky) th×
sÏ thu ®−îc lîi Ých kinh tÕ tèi ®a. Lîi Ých n»m trong kh¶ n¨ng mét n−íc mua ®−îc nhiÒu hµng
ho¸ h¬n víi chi phÝ thÊp h¬n lµ nÕu cè g¾ng tù m×nh s¶n xuÊt ra. KÕt qu¶ cña lý thuyÕt nµy lµ
viÖc chuyªn m«n ho¸ trong s¶n xuÊt. Xem thªm comparative advantage, Heckscher-Ohlin
theorem, self-reliance vµ self-sufficiency.
GATS (General Agreement on Trade in Services): HiÖp ®Þnh chung vÒ Th−¬ng m¹i trong
DÞch vô
Mét trong çc kÕt qu¶ cña Vßng Uruguay, cã hiÖu lùc tõ 1/1/1995. Nã bao gåm tÊt c¶ th−¬ng
m¹i trong dÞch vô trõ çc quyÒn hµng kh«ng song ph−¬ng vµ çc dÞch vô mua b¸n do çc c¬
quan chÝnh phñ thùc hiÖn. Nã bao hµm çc nghÜa vô chung ¸p dông cho tÊt c¶ çc dÞch vô
th−¬ng m¹i vµ viÖc trõng ph¹t vÝ dô nh− ®·i ngé tèi huÖ quèc, minh b¹ch, quy ®Þnh néi ®Þa, sù
c«ng nhËn vÒ tr×nh ®é b»ng cÊp, çc tho¶ thuËn héi nhËp kinh tÕ, ®éc quyÒn, nh÷ng th«ng lÖ
kinh doanh, thanh to¸n vµ chuyÓn giao, çc ngo¹i lÖ chung vµ çc ngo¹i lÖ an ninh. GATS còng
bao hµm çc nghÜa vô liªn quan ®Õn çc cam kÕt thùc hiÖn HiÖp ®Þnh. §ã lµ sù ®¶m b¶o më cöa
thÞ tr−êng vµ ®·i ngé quèc gia. §µm ph¸n vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn mua s¾m cña chÝnh
phñ, tù vÖ khÈn cÊp vµ trî cÊp ®ang ®−îc tiÕn hµnh. Çc thµnh viªn cña GATS còng ph¶i cung
cÊp mét danh môc cam kÕt trong ®ã hä sÏ kh«ng ¸p dông çc ®iÒu kiÖn nghiªm ngÆt h¬n vÒ më
cöa thÞ tr−êng vµ ®·i ngé quèc gia cho 3 n¨m. Phô ch−¬ng 3 cña Tõ ®iÓn nµy trÝch dÉn tãm t¾t
- 96 -
GATS.
GATT (General Agreement on Tariff and Trade): HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ
Th−¬ng m¹i
Cã hiÖu lùc vµo 1/1/1948 nh− lµ mét hiÖp ®Þnh t¹m thêi vµ tån t¹i nh− vËy cho ®Õn khi çc ®iÒu
kho¶n cña nã trë thµnh mét phÇn cña Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµo ngµy 1/1/1995.
Nã thiÕt lËp nªn çc nghÜa vô ®a ph−¬ng cho th−¬ng m¹i trong hµng ho¸, bao gåm c¶ ®·i ngé
tèi huÖ quèc vµ ®·I ngé quèc gia, tÝnh c«ng khai, tù do qu¸ c¶nh, chèng ph¸ gi¸ vµ thuÕ ®èi
kh¸ng, ®Þnh gi¸ h¶i quan, lÖ phÝ vµ thñ tôc xuÊt nhËp khÈu, nh·n hiÖu xuÊt xø, h¹n chÕ ®Þnh
l−îng, çc quy ®Þnh çn c©n thanh to¸n, trî cÊp, doanh nghiÖp th−¬ng m¹i quèc doanh, hµnh
®éng khÈn cÊp vÒ nhËp khÈu (tù vÖ), liªn minh h¶i quan vµ khu vùc th−¬ng m¹i tù do, v.v...
PhÇn IV cña GATT ®−îc bæ sung n¨m 1964 miÔn cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng ph¶i
dµnh −u ®·i cã ®i cã l¹i. Phô ch−¬ng 2 cña Tõ ®iÓn nµy trÝch dÉn tãm t¾t GATT.
GATT Basic Instruments and Selected Documents (BISD): Nh÷ng v¨n kiÖn c¬ së vµ tµi
liÖu chän läc cña GATT
Çc b¶n tin ®−îc Ban th− ký cña GATT xuÊt b¶n hµng n¨m tõ 1952 ®Õn 1994 trong ®ã cã çc
quyÕt ®Þnh, kÕt luËn vµ b¸o ço ®−îc th«ng qua trong giai ®o¹n ®ã. BISD lµ kh«ng thÓ thiÕu
®−îc trong viÖc ®iÒu hµnh vµ nghiªn cøu vÒ GATT vµ liªn quan ®Õn çc hiÖp ®Þnh vµ bé luËt.
Nã ®−îc bæ xung ®Þnh kú bëi mét S¸ch ph©n tÝch toµn diÖn.
GATT - consistency of national legislation: GATT - tÝnh phï hîp cña luËt quèc gia
Theo NghÞ ®Þnh th− gia nhËp t¹m thêi, luËt ph¸p quèc gia cã hiÖu lùc tr−íc 1/1/1948 ®−îc phÐp
tiÕp tôc cã hiÖu lùc thËm chÝ nÕu nã m©u thuÉn víi çc ®iÒu kho¶n cña GATT. Nãi çch kh¸c,
nh÷ng luËt nh− vËy ®−îc b¶o l−u. Nh÷ng luËt ®−îc th«ng qua sau ngµy ®ã ph¶i phï hîp víi
GATT, tuy nhiªn cã thÓ cã nh÷ng ngo¹i lÖ nhÊt ®Þnh, vÝ dô nh− d−íi d¹ng çc miÔn trõ ®−îc
h¹n chÕ rÊt kh¾t khe. Trong tr−êng hîp §iÒu kho¶n chÕ t¹o, ban héi thÈm thÊy r»ng nh÷ng söa
®æi vÒ luËt ph¸p b¶o l−u cã thÓ ®−îc nÕu chóng kh«ng lµm cho luËt ®ã m©u thuÉn thªm víi
GATT, hoÆc nÕu chóng kh«ng mÊt ®i nguyÖn väng hîp lý cña çc n−íc thµnh viªn kh¸c. Ph¸n
quyÕt kh¸c cña ban héi thÈm, lÇn nµy thuéc vÒ tr−êng hîp Siªu quü, cho r»ng sù tån t¹i cña luËt
ph¸p quèc gia cho phÐp hµnh ®éng tù ý tr¸i víi GATT lµ kh«ng vi ph¹m nh÷ng nghÜa vô víi
GATT.
GATT Council of Representatives: Héi ®ång ®¹i diÖn cña GATT
§−îc thµnh lËp vµo 4/6/1960 ®Ó viÖc thi hµnh GATT cã hiÖu qu¶ h¬n do viÖc më réng ch−¬ng
tr×nh lµm viÖc cña nã. Cho ®Õn lóc ®ã, mét uû ban gi÷a hai nhiÖm kú bao gåm 17 thµnh viªn ®·
®¶m b¶o tÝnh liªn tôc gi÷a çc héi nghÞ hµng n¨m cña çc bªn ký kÕt. Chøc n¨ng chÝnh cña Héi
®ång lµ xem xÐt çc vÊn ®Ò ®ßi hái sù quan t©m khÈn cÊp gi÷a çc héi nghÞ hµng n¨m cña çc
bªn ký kÕt vµ gi¸m s¸t c«ng viÖc cña çc uû ban, çc nhãm c«ng t¸c vµ çc c¬ quan phô trî
kh¸c. TÊt c¶ çc thµnh viªn cña GATT mÆc nhiªn trë thµnh thµnh viªn cña Héi ®ång vµ Héi
®ång häp kho¶ng mçi th¸ng mét lÇn. Trong WTO, c¬ quan thùc hiÖn çc chøc n¨ng gÇn gièng
nh− cña Héi ®ång GATT lµ §¹i héi ®ång.
GATT plus: GATT céng
ChØ sù ®ßi hái hoÆc chÊp nhËn nh÷ng quy chÕ cña th−¬ng m¹i quèc tÕ cao h¬n nh÷ng ®iÒu ®·
®−îc quy ®Þnh trong GATT hay viÖc më réng nh÷ng quy ®Þnh cña GATT ®Õn çc lÜnh vùc n»m
ngoµi th−¬ng m¹i hµng ho¸. Mét trong nh÷ng vÝ dô ®iÓn h×nh cña "GATT céng" lµ ®Ò nghÞ cña
Héi ®ång §¹i t©y d−¬ng cña Hoa Kú (1975) vÒ viÖc nªn cã mét bé luËt vÒ tù do ho¸ th−¬ng
m¹i trong khu«n khæ cña GATT víi çc quy t¾c nghiªm ngÆt cho viÖc tiÕn hµnh nh÷ng quan hÖ
th−¬ng m¹i gi÷a çc n−íc c«ng nghiÖp s½n sµng chÊp nhËn chóng. Theo nh÷ng ng−êi ®Ò x−íng,
lîi Ých sÏ më réng ra cho tÊt c¶ çc thµnh viªn cña GATT theo ®iÒu kho¶n tèi huÖ quèc. Bé luËt
- 97 -
còng sÏ më réng ra cho çc thµnh viªn míi nµo s½n sµng chÊp nhËn nh÷ng nghÜa vô cña nã,
nh−ng chØ nh÷ng thµnh viªn cña bé luËt míi cã thÓ ®Ò x−íng ®µm ph¸n thuÕ quan víi çc thµnh
viªn kh¸c cña bé luËt. §Ò nghÞ ®ã kh«ng ®−îc sù ñng hé cña çc thµnh viªn cña GATT nãi
chung. Xem thªm most-favoured-nation treatment.
GATT review session: Phiªn häp rµ so¸t cña GATT
Phiªn häp thø 9 cña çc bªn tham gia GATT ®−îc tæ chøc tõ th¸ng 10 n¨m 1954 ®Õn th¸ng 3
n¨m 1955. Nã rµ so¸t l¹i tÊt c¶ çc khÝa c¹nh ho¹t ®éng cña GATT. Mét vµi ®iÒu kho¶n quan
träng ®· ®−îc söa ®æi, ®¸ng chó ý nhÊt lµ §iÒu XVIII gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi
ph¸t triÓn kinh tÕ vµ çc quyÒn vµ nghÜa vô cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn. PhÇn lín nh÷ng thay
®æi kh¸c lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Th−êng th× kh«ng cã sù nhÊt trÝ vÒ c©u ch÷ nh÷ng söa ®æi. Còng ®·
cã mét phiªn häp mµ t¹i ®ã Hoa Kú ®· ®¹t ®−îc sù miÔn trõ cña hä vÒ n«ng nghiÖp. Xem thªm
developing countries and the GATT vµ Section 22 waiver.
GATT 1947: HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i 1947
§Ò cËp ®Õn GATT ®−îc th«ng qua t¹i phiªn bÕ m¹c cña Kú häp lÇn thø hai Uû ban trï bÞ cña
Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ Th−¬ng m¹i vµ ViÖc lµm n¨m 1947, vµ viÖc chØnh lý, söa ®æi hay
®iÒu chØnh sau ®ã. GATT 1947 cã hiÖu lùc tõ 1/1/1948 cho ®Õn khi kÕt thóc Vßng Uruguay khi
nã ®−îc thay thÕ b»ng GATT 1994. Hai v¨n b¶n kh¸c biÖt vÒ ph−¬ng diÖn ph¸p lý ë chç GATT
1947 lµ mét hiÖp −íc quèc tÕ.
GATT 1994: HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th−¬ng m¹i 1994
Tªn chÝnh thøc cña tËp hîp çc söa ®æi, gi¶i thÝch, bæ sung...kÓ tõ khi GATT 1947 cã hiÖu lùc
vµ bao gåm c¶ GATT 1947. §ã chØ lµ mét phÇn cña hiÖp ®Þnh thµnh lËp WTO, vµ nã kh«ng cã
quy chÕ ph¸p lý ®éc lËp. Ngoµi çc quy ®Þnh trong GATT 1947 (kh«ng ph¶i b¶n th©n hiÖp ®Þnh
GATT 1947), nã cßn bao gåm çc nghÞ ®Þnh th− vµ giÊy chøng nhËn liªn quan ®Õn −u ®·i thuÕ
quan, çc nghÞ ®Þnh th− gia nhËp, çc quyÕt ®Þnh vÒ sù miÔn trõ vÉn cßn hiÖu lùc vµ çc quyÕt
®Þnh kh¸c cña çc bªn tham gia GATT, nh−ng kh«ng bao gåm ®iÒu kho¶n b¶o l−u. Nã còng
bao gåm 6 b¶n ghi nhí gi¶i thÝch mét sè ®iÒu kho¶n cña GATT vµ NghÞ ®Þnh th− Marrakesh vÒ
GATT 1994 trong ®ã bao gåm −u ®·i thuÕ quan cña çc thµnh viªn. Çc n−íc gia nhËp WTO
chÊp nhËn tÊt c¶ çc quyÒn vµ nghÜa vô ®−îc quy ®Þnh trong GATT 1994, nh−ng hä kh«ng thÓ
tham gia riªng rÏ ®èi víi nã.
Group on Basic Telecommunication (GBT): Nhãm vÒ ViÔn th«ng C¬ b¶n
§−îc thµnh lËp bëi Uû ban vÒ Th−¬ng m¹i dÞch vô vµo 15/1/1996 ®Ó tiÕp nèi NGBT. NhiÖm vô
chÝnh cña nã lµ tiÕp tôc t− vÊn vÒ viÔn th«ng c¬ b¶n. Nã chÊm døt vµo 15/2/1997 víi sù ký HiÖp
®Þnh vÒ DÞch vô ViÔn th«ng C¬ b¶n.
General Agreement on Trade in Services: HiÖp ®Þnh chung vÒ Th−¬ng m¹i dÞch vô
Xem GATS.
General Agreement on Tariffs and Trade: HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i
Xem GATT.
General Council: §¹i héi ®ång
§ã lµ mét c¬ quan bao gåm tÊt c¶ çc thµnh viªn WTO. Nã cã thÈm quyÒn chung ®Ó gi¸m s¸t
çc hiÖp ®Þnh kh¸c nhau theo quyÒn h¹n cña WTO. Nã thùc hiÖn thÈm quyÒn cña m×nh gi÷a
çc Héi nghÞ cÊp Bé tr−ëng WTO hai n¨m mét lÇn vµ thay mÆt hä. Xem thªm dispute
settlement body vµ Trade Policy Review Mechanism.
General exceptions: Ngo¹i lÖ chung
§iÒu XIV cña GATS vµ §iÒu XX cña GATT dµnh cho çc thµnh viªn WTO quyÒn kh«ng ¸p
dông nh÷ng ®iÒu kho¶n cña çc hiÖp ®Þnh nµy trong nh÷ng hoµn c¶nh ®−îc quy ®Þnh râ. Nh−ng
nh÷ng ®iÒu kho¶n nµy kh«ng ®−îc sö dông ®Ó ph©n biÖt ®èi xö gi÷a çc n−íc hoÆc nh− lµ mét
- 98 -
sù h¹n chÕ tr¸ h×nh ®èi víi th−¬ng m¹i quèc tÕ. Theo GATT, quyÒn ®ã cã thÓ ®−îc sö dông
nh»m: (a) b¶o vÖ ®¹o ®øc c«ng céng, (b) b¶o vÖ cuéc sèng hay søc khoÎ con ng−êi, ®éng thùc
vËt, (c) b¶o vÖ viÖc bu«n b¸n vµng b¹c, (d) ®¶m b¶o viÖc tu©n theo luËt ph¸p vµ çc quy ®Þnh
phï hîp víi GATT, tu©n thñ çc quy ®Þnh thuÕ h¶i quan, thi hµnh ®èi víi ®éc quyÒn, b¶o vÒ
quyÒn së h÷u trÝ tuÖ vµ ng¨n ngõa nh÷ng hµnh ®éng dèi tr¸, (e) gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nh÷ng s¶n
phÈm cña lao ®éng tï nh©n, (f) b¶o vÖ nh÷ng di s¶n d©n téc vÒ nghÖ thuËt, lÞch sö hay gi¸ trÞ
kh¶o cæ, (g) b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn cã thÓ bÞ c¹n kiÖt, nh−ng chØ trong sù kÕt hîp víi
nh÷ng h¹n chÕ vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu thô trong n−íc, (h) tu©n theo nh÷ng nghÜa vô cña çc hiÖp
®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ, (i) h¹n chÕ xuÊt khÈu nguyªn vËt liÖu néi ®Þa theo çc ®iÒu kiÖn ®−îc
quy ®Þnh nghiªm ngÆt, vµ (j) th«ng qua çc biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó mua hoÆc ph©n phèi nh÷ng
s¶n phÈm nãi chung hay cung cÊp ng¾n h¹n ë ®Þa ph−¬ng. HiÖp ®Þnh GATS, ngoµi çc quy ®Þnh
gièng nhau vÒ ®¹o ®øc c«ng céng vµ cuéc sèng con ng−êi, ®éng thùc vËt, cßn ®Ò cËp ®Õn trËt tù
c«ng céng trong nh÷ng tr−êng hîp ®e do¹ nghiªm träng tíi mét trong nh÷ng lîi Ých c¬ b¶n cña
x· héi. Mét sè ngo¹i lÖ kh¸c cña nã bao gåm viÖc tu©n theo luËt ph¸p vµ çc quy ®Þnh kh«ng
m©u thuÉn víi çc quy ®Þnh cña GATT, viÖc thu thuÕ trùc tiÕp vµ çc hiÖp ®Þnh chèng ®¸nh
thuÕ hai lÇn. Trong vô ç ngõ (Mexico-Hoa Kú, 1991), ban héi thÈm nh¾c nhë r»ng ®iÒu kho¶n
ngo¹i lÖ chung trong GATT lµ mét ngo¹i lÖ h¹n chÕ vµ cã ®iÒu kiÖn ®èi víi çc nghÜa vô theo
çc quy ®Þnh kh¸c cña GATT, vµ kh«ng ph¶i lµ mét quy t¾c x¸c thùc thiÕt lËp nªn çc nghÜa vô.
§iÒu kho¶n ®ã th−êng ®−îc gi¶i thÝch theo nghÜa hÑp, vµ bªn dÉn chiÕu nã ph¶i biÖn hé cho
hµnh vi cña m×nh. Çc tranh chÊp kh¸c liªn quan ®Õn §iÒu kho¶n XX bao gåm tr−êng hîp ç
ngõ (Canada-Hoa Kú, 1982), x¨ng ®· pha vµ ç trÝch vµ ç håi. Xem thªm security exceptions.
Generic springboarding: XuÊt ph¸t ®iÓm cña hµng ho¸ cã ®Æc ®iÓm gièng nhau
ThuËt ng÷ nµy m« t¶ qu¸ tr×nh mµ mét c«ng ty b¾t ®Çu chuÈn bÞ cho viÖc tung ra thÞ tr−êng mét
lo¹i hµng ho¸ cã ®Æc ®iÓm gièng nh− lo¹i hµng ho¸ ®· cã trªn thÞ tr−êng, vÝ dô gièng mét lo¹i
d−îc phÈm vÉn thuéc diÖn b¶o trî b»ng ph¸t minh. ý ®Þnh cña h·ng lµ b¾t ®Çu s¶n xuÊt vµ ph©n
phèi s¶n phÈm ngay khi thêi h¹n ®−îc b¶o vÖ cña ph¸t minh hÕt hiÖu lùc. B»ng çch ®ã, nã cè
g¾ng tr¸nh kh¶ n¨ng vi ph¹m quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. Xem thªm intellectual property.
Genetic labelling: D¸n nh∙n xuÊt xø
Mét hÖ thèng d¸n nh·n s¶n phÈm ®−îc mét sè ng−êi t¸n thµnh ®Ó chØ ra r»ng s¶n phÈm hoÆc
çc thµnh tè cña nã ®· ®−îc thay ®æi xuÊt xø. Nh÷ng ng−êi khëi x−íng cho r»ng lµm nh− vËy lµ
v× lîi Ých cña ng−êi tiªu thô vµ ng−êi sö dông. Nh÷ng ng−êi ph¶n ®èi cho r»ng ®iÒu ®ã lµ mét
hµng rµo kü thuËt cho th−¬ng m¹i (technical barrier to trade) kh«ng cÇn thiÕt. V× lý do chi phÝ,
®a sè çc n−íc kh«ng ph©n biÖt thay ®æi xuÊt xø víi çc lo¹i n«ng s¶n kh¸c. TÊt c¶ çc n−íc
thµnh viªn Céng ®ång Ch©u ¢u ®Òu ®−îc yªu cÇu ban hµnh luËt vÒ d¸n nh·n xuÊt xø tr−íc
31/7/1997 ®Ó ®¶m b¶o r»ng çc c«ng ty cã trô së ë çc quèc gia thµnh viªn sö dông nh·n nµy
khi cÇn thiÕt. Xem thªm eco-labelling vµ social labelling.
Geneva Convention: C«ng −íc GenÌve
C«ng −íc B¶o hé çc nhµ s¶n xuÊt s¶n phÈm ©m thanh chèng l¹i sù sao chÐp tr¸i phÐp s¶n
phÈm cña hä. B¶o hé nhµ s¶n xuÊt s¶n phÈm ©m thanh cña mét n−íc thµnh viªn kh¸c chèng l¹i
viÖc sao chÐp tr¸i phÐp. "S¶n phÈm ©m thanh" cã nghÜa lµ mét sù ghi ©m thanh, vÝ dô nh− viÖc
thu ©m (®o¹n ghi ©m, ®Üa, b¨ng...). ThuËt ng÷ kh«ng bao hµm ©m thanh phim ¶nh hay b¨ng
Video. C«ng −íc hiÖn thêi cã 52 thµnh viªn.
Geneva Tariff Conference, 1947: Héi nghÞ ThuÕ quan GenÌve 1947
Gåm çc ®µm ph¸n thuÕ quan gi÷a çc bªn tham gia Uû ban trï bÞ Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ
Th−¬ng m¹i vµ ViÖc lµm. Kho¶ng 45.000 −u ®·i ®· ®−îc trao ®æi. §ã lµ dÞp ®Çu tiªn çc ®µm
ph¸n vÒ thuÕ quan ®−îc tiÕn hµnh trªn cã së ®a ph−¬ng. Çc ®µm ph¸n ®−îc tiÕn hµnh theo
nguyªn t¾c ng−êi cung cÊp chÝnh. Nãi çch kh¸c, viÖc dµnh −u ®·i chØ ph¶i c©n nh¾c nÕu n−íc
cung cÊp phÇn lín nhÊt cña s¶n phÈm nªn ®Ò nghÞ ®èi víi mét sù gi¶m thuÕ. Ng−êi ta cho r»ng
Héi nghÞ thuÕ quan nµy ®· trë thµnh vßng ®Çu tiªn cña ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. Xem
thªm principal supplier right.
- 99 -
Geneva Tariff Conference, 1955-56: Héi nghÞ ThuÕ quan GenÌve 1955-56
Mét vßng nhá vÒ ®µm ph¸n thuÕ quan ®a ph−¬ng, chñ yÕu lµ v× Quèc héi Hoa Kú ®· h¹n chÕ
quyÒn ®µm ph¸n cña ®oµn Hoa Kú. §ã lµ héi nghÞ thuÕ quan chÝnh thøc cuèi cïng, vµ ®−îc coi
lµ vßng thø t− cña ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng.
Geographical indications: Nh÷ng chØ dÊu ®Þa lý
Mäi biÓu thøc hoÆc ký hiÖu ®−îc sö dông ®Ó chØ ra r»ng mét s¶n phÈm hay dÞch vô h×nh thµnh
ë mét n−íc, khu vùc hay ®Þa ph−¬ng, n¬i chÊt l−äng, uy tÝn hay çc ®Æc tÝnh kh¸c cña hµng ho¸
cã quan hÖ mËt thiÕt víi xuÊt xø ®Þa lý cña nã. Xem thªm appellation of origin vµ Agreement
on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights.
German imports of sardines: NhËp khÈu ç mßi cña §øc
Na-uy vµo n¨m 1952 ®−a ra GATT mét khiÕu n¹i liªn quan ®Õn sù ph©n biÖt ®èi xö cña §øc vÒ
nhËp khÈu ç mßi (sardines), ç trÝch c¬m (sprats) vµ ç trÝch (herring). Trong tiÕn tr×nh cña
ch−¬ng tr×nh tù do ho¸ kinh tÕ cña m×nh, §øc ®· quyÕt ®Þnh xÕp ç m«i vµo danh môc cho phÐp
h¹n chÕ nhËp khÈu, nh−ng ç trÝch c¬m vµ ç trÝch vÉn thuéc ®èi t−îng cña h¹n chÕ ®Þnh l−îng.
§iÒu ®ã dÉn gi¶m ®¸ng kÓ viÖc xuÊt khÈu ç trÝch c¬m vµ ç trÝch cña Na-uy sang §øc. Na-uy
®· yªu cÇu ban héi thÈm xem xÐt çc biÖn ph¸p cña §øc liÖu cã m©u thuÉn víi §iÒu I:1 (§·i
ngé tèi huÖ quèc) vµ §iÒu XIII:1 (Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö vÒ h¹n chÕ ®Þnh l−îng) cña GATT
trong ®ã yªu cÇu nhËp khÈu ®èi víi çc s¶n phÈm t−¬ng tù tõ çc n−íc kh¸c nhau ®Òu ®−îc ®èi
xö t−¬ng tù. Ban héi thÈm c©n nh¾c xem liÖu ç m«i, ç trÝch c¬m vµ ç trÝch cã nªn xem nh−
lµ çc s¶n phÈm t−¬ng tù kh«ng, vµ hä l−u ý r»ng §øc trong nh÷ng ®µm ph¸n gia nhËp ®· lu«n
lu«n coi ba lo¹i ç ®ã lµ nh÷ng s¶n phÈm t¸ch biÖt nhau. Ban héi thÈm quyÕt ®Þnh r»ng b»ng
chøng ®−îc ®−a ra kh«ng ®Çy ®ñ ®Ó cho thÊy cã sù ph©n biÖt ®èi xö. Xem thªm Brazilian
unroasted coffee.
GlacÐ cherries: Anh ®µo ®«ng l¹nh
Mét tr−êng hîp do Céng ®ång Ch©u ¢u ®−a ra GATT vµo n¨m 1992 chèng l¹i Australia. C¬
quan chèng ph¸ gi¸ cña Australia (ADA) ®· ¸p dông thuÕ ®èi kh¸ng víi anh ®µo ®«ng l¹nh
nhËp khÈu tõ Ph¸p vµ Italia. §Ó ®i ®Õn kÕt luËn vÒ sù thiÖt h¹i vËt chÊt ®èi víi ngµnh c«ng
nghiÖp Australia, ADA ®· ®Þnh nghÜa ngµnh c«ng nghiÖp bao gåm viÖc trång anh ®µo tr¾ng,
ng−êi ng©m muèi vµ ng−êi s¶n xuÊt Anh ®µo ®«ng l¹nh. Céng ®ång Ch©u ¢u kh¼ng ®Þnh r»ng
®iÒu ®ã m©u thuÉn víi §iÒu 6:5 cña Bé luËt Trî cÊp, mét trong çc hiÖp ®Þnh Vßng Tokyo,
trong ®ã yªu cÇu r»ng "c«ng nghiÖp néi ®Þa" ph¶i ®−îc gi¶i thÝch lµ çc nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa
cña s¶n phÈm t−¬ng tù nãi chung. Céng ®ång Ch©u ¢u còng kh¼ng ®Þnh r»ng v× ngµnh c«ng
nghiÖp Australia s¶n xuÊt anh ®µo ®«ng l¹nh lîi nhuËn ®· t¨ng lªn 8% so víi 2 n¨m tr−íc ®ã,
do vËy kh«ng thÓ nãi lµ hä ®ang ph¶i chÞu thiÖt h¹i vËt chÊt. Ban héi thÈm ®· häp 2 lÇn ®Ó xem
xÐt tr−êng hîp nµy, nh−ng tr−íc khi hä ®−a ra quyÕt ®Þnh th× Céng ®ång Ch©u ¢u ®· th«ng b¸o
cho tr−ëng ban héi thÈm r»ng hä kh«ng muèn theo ®uæi vô nµy n÷a.
Glass-Steagall Act: §¹o luËt Glass-Steagall
Mét ®¹o luËt cña Hoa Kú ®−îc th«ng qua n¨m 1993. Nã t¸ch rêi ng©n hµng th−¬ng m¹i vµ
ng©n hµng ®Çu t−. Çc ng©n hµng, bao gåm c¶ çc chi nh¸nh vµ c«ng ty con cña ng©n hµng
n−íc ngoµi kh«ng ®−îc trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp thùc hiÖn çc giao dÞch chøng kho¸n cña nh÷ng
ng−êi ph¸t hµnh chøng kho¸n phi chÝnh phñ. Xem thªm financial services.
Global commons: ThÕ giíi chung
§−îc ®Þnh nghÜa trong Uû ban thÕ giíi vÒ m«i tr−êng vµ ph¸t triÓn (1987) lµ çc ®¹i d−¬ng, vò
trô vµ Nam cùc, nghÜa lµ nh÷ng phÇn cña hµnh tinh kh«ng thuéc ph¹m vi quyÒn tµi ph¸n cña
quèc gia.
Global Information Infrastructure (GII): C¬ së h¹ tÇng th«ng tin toµn cÇu
Mét ®Ò nghÞ ®−îc Hoa Kú ®−a ra n¨m 1994 cho hîp t¸c quèc tÕ trong sù ph¸t triÓn cña hÖ
thèng viÔn th«ng toµn cÇu vµ mét m¹ng l−íi th«ng tin cã hiÖu qu¶ h¬n, ®a n¨ng h¬n. GII ®−îc
- 100 -
x©y dùng dùa trªn 5 nguyªn t¾c c¬ b¶n: khuyÕn khÝch ®Çu t− t− nh©n, t¨ng c−êng c¹nh tranh,
truy cËp tù do, t¹o lËp mét m«i tr−êng ®iÒu chØnh linh ho¹t, vµ b¶o ®¶m dÞch vô toµn cÇu.
Globalisation: Toµn cÇu ho¸
Khuynh h−íng gia t¨ng tÊt c¶ çc s¶n phÈm trõ nh÷ng s¶n phÈm ®¬n gi¶n nhÊt cã çc bé phËn
cÊu thµnh ®−îc chÕ t¹o ë mét lo¹t n−íc, víi c«ng nghÖ phï hîp vµ chi phÝ thÝch hîp nhÊt. Mét
trong nh÷ng ¶nh h−ëng cña nã lµ viÖc bè trÝ l¹i vµ héi nhËp cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi−· çc
n−íc. V× vËy, toµn cÇu ho¸ ngô ý vÒ mét møc ®é cña hµnh vi cã ®i cã l¹i vµ phô thuéc lÉn nhau.
§ã lµ ®Æc ®iÓm chÝnh ®Ó ph©n biÖt toµn cÇu ho¸ víi quèc tÕ ho¸. Toµn cÇu ho¸ cã t¸c ®éng tíi
çc quy ®Þnh vÒ xuÊt xø. Nã g¾n víi sù t¨ng tr−ëng trong th−¬ng m¹i trong néi bé mét ngµnh
c«ng nghiÖp vµ th−¬ng m¹i trong néi bé c«ng ty. Xem thªm borderless world.
Global negotiations: §µm ph¸n toµn cÇu
Tªn ®Çy ®ñ lµ §µm ph¸n toµn cÇu vÒ ®Õn hîp t¸c ph¸t triÓn quèc tÕ (Global negotiations
Relating to International Cooperation for Development). KÕ ho¹ch ®µm ph¸n toµn cÇu n¶y sinh
tõ ®Ò nghÞ vÒ mét TrËt tù kinh tÕ quèc tÕ míi. Ng−êi ta hy väng nh÷ng cuéc ®µm ph¸n nµy ®−îc
§¹i héi ®ång Liªn hîp quèc tæ chøc vµo n¨m 1980 sau h¬n 3 n¨m tham vÊn vÒ dù th¶o ch−¬ng
tr×nh nghÞ sù, çc thñ tôc vµ khung thêi gian. Cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ dù th¶o ch−¬ng
tr×nh nghÞ sù, víi çc yªu cÇu ®µm ph¸n vÒ nguyªn vËt liÖu th«, n¨ng l−îng, th−¬ng m¹i, tiÒn tÖ
vµ tµi chÝnh. Mét vµi n−íc muèn ®µm ph¸n toµn cÇu trong khu«n khæ çc c¬ quan Liªn hîp
quèc trong tõng lÜnh vùc cô thÓ, nh−ng mét sè n−íc kh¸c l¹i gîi ý r»ng nªn t¹o lËp mét c¬ cÊu
®µm ph¸n riªng vµ tæng hîp. Tuy nhiªn, §¹i héi ®ång ®· kh«ng xóc tiÕn thùc hiÖn ®Ò nghÞ ®ã
vµo n¨m 1980, mÆc dï ®Ò nghÞ ®ã ®· ®−îc xem xÐt hµng n¨m, kh«ng cã dÊu hiÖu nµo vÒ kh¶
n¨ng ký kÕt mét hiÖp ®Þnh vÒ hÇu hÕt çc khÝa c¹nh ®−îc ®Ò nghÞ ®µm ph¸n. Tõ n¨m 1987, vÊn
®Ò ®µm ph¸n toµn cÇu d−êng nh− kh«ng xuÊt hiÖn trong ch−¬ng tr×nh nghÞ sù cña §¹i héi ®ång.
Xem thªm Charter of Economic Rights and Duties of States vµ North-South dialogue.
Global quota: H¹n ng¹ch toµn cÇu
Giíi h¹n sè l−îng hµng ho¸ cã thÓ xuÊt khÈu hay nhËp khÈu cña mét n−íc trong mét kho¶ng
thêi gian nhÊt ®Þnh, th−êng lµ mét n¨m. Xem thªm tariff quota.
Government procurement: Mua s¾m cña chÝnh phñ
Cßn gäi lµ mua s¾m c«ng céng. Lµ viÖc mua s¾m hµng ho¸ vµ dÞch vô cña ChÝnh phñ hoÆc c¬
quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn phôc vô cho môc ®Ých sö dông. ViÖc mua s¾m ChÝnh phñ ®−îc
−íc tÝnh kho¶ng b»ng 10% tæng s¶n phÈm quèc néi cña nhiÒu n−íc, nh−ng çc −íc tÝnh kh¸c
nhau rÊt xa. Çc quy ®Þnh trong GATT vµ GATS kh«ng ¸p dông cho mua s¾m chÝnh phñ. Xem
thªm Agreement on Government procurement vµ Working Group on Transparency in
Government procurement.
Graduation: ChÕ ®é b∙i bá −u ®∙i
ViÖc rót l¹i −u ®·i thuÕ quan danh cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn theo çc ch−¬ng tr×nh GSP (HÖ
thèng −u ®·i thuÕ quan phæ cËp) v× mét n−íc ®ã ®¹t ®−îc tæng s¶n phÈm quèc néi trªn ®Çu
ng−êi v−ît qu¸ mét møc nhÊt ®Þnh. NhiÒu n−íc còng cã c¬ chÕ cho phÐp th«i kh«ng ¸p dông
biÓu thuÕ −u ®·i dµnh cho mét sè s¶n phÈm nhÊt ®Þnh mét khi çc n−íc cung cÊp s¶n phÈm ®ã
®· kiÓm so¸t ®−îc thÞ phÇn lín h¬n mét tû lÖ nhÊt ®Þnh quy ®Þnh cho lo¹i hµng ho¸ ®ã.
Grains Trade Convention: C«ng −íc vÒ Th−¬ng m¹i ngò cèc
Xem International Grains Agreement.
Grandfather clause: §iÒu kho¶n b¶o l−u
§−îc ®Ò cËp ®Õn trong NghÞ ®Þnh th− vÒ viÖc ¸p dông T¹m thêi ®−îc çc thµnh viªn s¸ng lËp
cña GATT th«ng qua n¨m 1947 víi viÖc tuyªn bè r»ng PhÇn II cña GATT sÏ ®−îc ¸p dông
"mét çch ®Çy ®ñ nhÊt miÔn lµ kh«ng m©u thuÉn víi luËt ph¸p hiÖn hµnh". §©y lµ ®iÒu kho¶n
cho phÐp çc quèc gia ®−îc duy tr× luËt lÖ, quy ®Þnh tr¸i víi çc ®iÒu kho¶n cña GATT. §iÒu
- 101 -
nµy dùa trªn quan ®iÓm cho r»ng thêi ®iÓm cã hiÖu lùc cña GATT sÏ bÞ tr× ho·n v« thêi h¹n nÕu
çc thµnh viªn tr−íc tiªn ph¶i thay ®æi luËt ph¸p trong n−íc cho phï hîp víi çc quy ®Þnh cña
GATT. §iÒu kho¶n nµy ®−îc gäi lµ "§iÒu kho¶n b¶o l−u" v× nã ®−îc chÊp nhËn nh− mét viÖc
®· råi, tr−íc khi hiÖp ®Þnh ra ®êi. §iÒu kho¶n nµy kh«ng ®−îc ¸p dông cho GATT 1994. Xem
thªm GATT-consistency of national legislation.
Green box: Hép xanh
§Ò cËp ®Õn nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî trong n−íc ®èi víi çc s¶n phÈm n«ng nghiÖp ®· ®−îc
ngo¹i trõ ra khái cam kÕt c¾t gi¶m ë Vßng Uruguay. ChÝnh s¸ch hép xanh lµ viÖc trî cÊp cho
ng−êi n«ng d©n th«ng qua hµng lo¹t çc biÖn ph¸p hç trî cã t¸c ®éng tèi thiÓu tíi th−¬ng m¹i
nh−: cøu tÕ khi bÞ th¶m ho¹, nghiªn cøu, kiÓm so¸t dÞch bÖnh, c¬ së h¹ tÇng, b¶o vÖ m«i tr−êng
vµ an toµn l−¬ng thùc. Xem thªm Agreement on Agriculture vµ blue box.
Greening the GATT: Lµm xanh ho¸ GATT
Tªn mét cuèn s¸ch cña Danienl Esty (1994) trong ®ã gi¶i thÝch mét lo¹t çc vÊn ®Ò ®−îc xÕp
d−íi tiªu ®Ò Th−¬ng m¹i vµ m«i tr−êng. ThuËt ng÷ "Greenning of the GATT" còng ®−îc sö
dông bëi nh÷ng ng−êi mong muèn WTO quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn vÊn ®Ò m«i tr−êng vµ c¶
nh÷ng ng−êi nhËn thøc ®−îc sù cÇn thiÕt cña viÖc GATT ph¶i ph¶n ¸nh mét çch râ rµng çc
môc tiªu b¶o vÖ m«i tr−êng.
Green labelling: Nh∙n hiÖu xanh
Xem eco-labelling.
Grey-area measures: Çc biÖn ph¸p miÒn x¸m
Çc h¹n chÕ nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu mang tÝnh chÊt ph©n biÖt ®èi xö do çc n−íc tho¶ thuËn,
th−êng tr¸i víi çc nguyªn t¾c ®iÒu chØnh hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng, nh−ng l¹i kh«ng h¼n
®· tr¸i hoµn toµn víi nh÷ng quy t¾c ®a ph−¬ng. VÝ dô ®ã lµ çc Tho¶ thuËn ThÞ tr−êng cã trËt
tù vµ çc tho¶ thuËn xuÊt khÈu tù nguyÖn. TÊt c¶ nh÷ng biÖn ph¸p trªn hiÖn nay ®Òu tr¸i víi
HiÖp ®Þnh vÒ Tù vÖ cña WTO. Çc biÖn ph¸p ®ã ph¶i ®−îc xo¸ bá vµo n¨m 1999. GÇn ®©y cã
çc biÖn ph¸p miÒn x¸m nh− nh÷ng tho¶ thuËn ph©n chia thÞ tr−êng (cartel) gi÷a çc h·ng t−
nh©n ®−îc çc chÝnh phñ ngÇm chÊp thuËn vµ çc tho¶ thuËn më réng xuÊt khÈu tù nguyÖn gi÷a
çc chÝnh phñ.
Group of Negotiation on Goods (GNG): Nhãm ®µm ph¸n vÒ hµng ho¸
Mét nhãm ®−îc thµnh lËp tõ khi b¾t ®Çu Vßng Uruguay ®Ó tæ chøc tÊt c¶ çc vÊn ®Ò vÒ ®µm
ph¸n liªn quan ®Õn GATT vµ hµng ho¸, bao gåm c¶ nh÷ng khÝa c¹nh liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i
cña quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, vµ çc biÖn ph¸p ®Çu t− liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i.
Group of Negotiation on Services (GNS): Nhãm ®µm ph¸n vÒ dÞch vô
Mét nhãm ®−îc thµnh lËp tõ khi b¾t ®Çu Vßng Uruguay ®Ó gi¶i quyÕt tÊt c¶ çc vÊn ®Ò liªn
quan ®Õn th−¬ng m¹i dÞch vô.
Group of Three: Nhãm ba n−íc
Tho¶ thuËn th−¬ng m¹i tù do gi÷a Columbia, Mexico vµ Venezuela cã hiÖu lùc tõ 1/1/1995.
Xem thªm free-trade aera.
Group of 77 (G77): Nhãm 77
Mét nhãm çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®−îc tæ chøc kh«ng chÆt chÏ, cã sè thµnh viªn ban ®Çu lµ
77, ®−îc thµnh lËp t¹i cuéc häp lÇn ®Çu tiªn cña UNCTAD vµo n¨m 1964. G77 nhanh chãng
®ãng vai trß chñ ®¹o trong ch−¬ng tr×nh nghÞ sù, ch−¬ng tr×nh lµm viÖc cña UNCTAD. HiÖn
nay nhãm nµy ®· cã trªn 130 thµnh viªn. Çc thµnh viªn hiÖn nay c¨n cø vµo tiªu chÝ kinh tÕ,
chÝnh trÞ râ rµng ®Ó xÐt kÕt n¹p thµnh viªn míi. Chñ tÞch G77 ®−îc Ên ®Þnh lu©n phiªn çc
nhãm ®¹i diÖn cho ch©u Phi, Mü La-tinh vµ çc n−íc Ch©u ¸. G77 còng ho¹t ®éng trong nh÷ng
lÜnh vùc kh¸c cña hÖ thèng Liªn hîp quèc. Xem thªm group system.
- 102 -
Group system: HÖ thèng nhãm
HÖ thèng mµ viÖc ®µm ph¸n trong UNCTAD ®· dùa vµo nã mét thêi gian dµi. Çc thµnh viªn
cña UNCTAD ®−îc chÝnh thøc chia lµm 4 nhãm: Çc n−íc Ch©u ¸ vµ ch©u Phi (nhãm A), çc
n−íc OECD (nhãm B), çc n−íc Mü La-tinh vµ Ca-ri-bª (nhãm C) vµ çc n−íc XHCN (nhãm
D). ViÖc ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm trong uû ban cña UNCTAD ®−îc lu©n phiªn gi÷a çc nhãm
theo nh÷ng −íng dÉn ®· ®−îc çc quy ®Þnh ®−îc çc bªn nhÊt trÝ. N¨m 1964 t¹i UNCTAD I,
Nhãm A vµ C ®· quyÕt ®Þnh nhËp lµm mét nhãm vµ gäi lµ Nhãm G77. Çc tho¶ thuËn ®−îc tiÕn
hµnh th«ng qua nh÷ng ng−êi ®iÒu phèi cña nhãm ®Ó t×m ra lËp tr−êng chung cña nhãm. Th«ng
th−êng ®iÒu ®ã lµm cho hä h¬i mÊt ®i tÝnh mÒm dÎo. HÖ thèng nhãm lµ mét trong nh÷ng nh©n
tè ng¨n c¶n UNCTAD ho¹t ®éng ®óng chøc n¨ng cña m×nh bëi v× nã chÆn tr−íc sù xuÊt hiÖn
cña nh÷ng liªn minh vÒ mét vÊn ®Ó cô thÓ mµ mét sè n−íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn cã
chung quyÒn lîi. V× vËy, sù thµnh lËp nh÷ng nhãm nh− lµ Cairns Group trong GATT ®· kh«ng
x¶y ra ®èi víi UNCTAD.
Growth triangles: Tam gi¸c ph¸t triÓn
Vïng kinh tÕ tiÓu khu vùc ®−îc çc chÝnh phñ x¸c ®Þnh cã nhiÒu høa hÑn ®Æc biÖt cho sù ph¸t
triÓn kinh tÕ nhanh chãng do cã vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi hay do cã nh÷ng nh©n tè thuËn lîi. Trªn
b¶n ®å, ®«i khi chóng tr«ng gièng nh− nh÷ng tam gi¸c, nh−ng còng cã thÓ thÊy chóng gièng
nh− nh÷ng h×nh ¥-clit kh¸c. Chóng th−êng ®−îc h×nh thµnh trong khu«n mÉu cña vïng th−¬ng
m¹i tù do. Tam gi¸c ph¸t triÓn trong hÇu hÕt çc tr−êng hîp ®−îc lËp nªn do hai hay ba n−íc
hîp t¸c cïng ph¸t triÓn, nh−ng còng cã khi nã n»m gän trong l·nh thæ cña mét n−íc. Xem thªm
BIMP-EAGA.
GSP (Generalised System of Preference): HÖ thèng −u ®∙i phæ cËp
LÇn ®Çu tiªn ®−îc ®Ò xuÊt t¹i UNCTAD II vµo n¨m 1968, vµ nã cã hiÖu lùc tõ n¨m 1971. Nã
dµnh cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn mét sù −u ®·i giíi h¹n vÒ tû lÖ thuÕ ®èi víi hµng ho¸ cña hä
trªn thÞ tr−êng cña çc n−íc ph¸t triÓn ®Ó lµm t¨ng tÝnh c¹nh tranh cña hµng ho¸ ®ã.Tõ n¨m
1971 thuÕ suÊt gi¶m m¹nh lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng cuéc ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng vµ
nh÷ng hµnh ®éng ®¬n ph−¬ng, còng nh− thay ®æi vÒ n¨ng suÊt lao ®éng. §èi víi nh÷ng nhµ
xuÊt khÈu ë nh÷ng n−íc ®ang ph¸t triÓn, vai trß cña GSP gi¶m nh−ng nã vÉn lµ mét nguyªn t¾c
chñ yÕu trong chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn. UNCTAD lµ diÔn ®µn
chÝnh ®Ó th¶o luËn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cña GSP. Xem thªm Australian System of Tariff
Preferences.
GSTP (Global System of Trade Preferences): HÖ thèng −u ®∙i th−¬ng m¹i toµn cÇu
§−îc x©y dùng vµo gi÷a nh÷ng n¨m 1980 ®Ó cho phÐp çc n−íc ®ang ph¸t triÓn dµnh cho nhau
nh÷ng møc thuÕ −u ®·i. Çc cuéc ®µm ph¸n ®−îc tiÕn hµnh d−íi sù b¶o trî cña UNCTAD. KÕt
qu¶ mµ kÕ ho¹ch nµy cã ®−îc ch−a ®¸p øng ®−îc nh÷ng mong muèn cña nh÷ng ng−êi ®Ò x−íng
ra nã. Xem thªm ECDC vµ trade negotiations between developing countries.
Guidelines for Mutual Recognition Agreements or Arrangement in the Accountancy
Sector: H−íng dÉn cho HiÖp ®Þnh c«ng nhËn lÉn nhau hay lµ Tho¶ thuËn vÒ kÕ to¸n
Mét lo¹t çc nguyªn t¾c kh«ng b¾t buéc ®−îc WTO th«ng qua ngµy 29/5/1997 víi môc ®Ých ®Ó
çc chÝnh phñ dÔ dµng h¬n trong viÖc ®µm ph¸n vÒ c«ng nhËn lÉn nhau ®èi víi çc lo¹i b»ng
cÊp. PhÇn A cña h−íng dÉn nªu lªn viÖc tiÕn hµnh çc cuéc ®µm ph¸n vµ nh÷ng nghÜa vô cã
liªn quan cña çc chÝnh phñ theo quy ®Þnh cña GATS. PhÇn B chØ ra mét lo¹t çc vÊn ®Ò cã thÓ
ph¶i tiÕn hµnh trong ®µm ph¸n nh−: ý ®Þnh cña çc bªn tham gia, môc ®Ých vµ ph¹m vi cña tho¶
thuËn, nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ sù c«ng nhËn lÉn nhau ph¶i tu©n theo, c¬ chÕ cho viÖc thùc hiÖn vµ
çc vÊn ®Ò cã liªn quan kh¸c. Xem thªm mutual recognition arrangements vµ Working Party
on Professional Services.
Gulf Cooperation Council (GCC): Héi ®ång hîp t¸c vïng VÞnh
Tªn ®Çy ®ñ lµ Héi ®ång hîp t¸c çc n−íc A-rËp vïng VÞnh. §−îc thµnh lËp vµo n¨m 1981, bao
- 103 -
gåm A-rËp Xª ót, C«-oet, Bahrain, Quata, çc TiÓu v−¬ng quèc ¶-rËp Thèng NhÊt vµ Oman.
Trong sè nh÷ng môc ®Ých kinh tÕ chÝnh trÞ chñ yÕu lµ viÖc ®−a vµo nh÷ng hÖ thèng t−¬ng tù
trong çc lÜnh vùc kinh tÕ vµ tµi chÝnh, th−¬ng m¹i, h¶i quan vµ giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin vµ
du lÞch. Vµo n¨m 1981 çc thµnh viªn cña GCC còng thµnh lËp khu vùc th−¬ng m¹i tù do ®èi
víi çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp nh−ng kh«ng bao gåm çc s¶n phÈm dÇu má.
G-7: Nhãm G-7
Bao gåm Hoa Kú, NhËt, Ph¸p, §øc, Canada, Italy vµ V−¬ng quèc Anh. Nhãm nµy nç lùc ®−a ra
nh÷ng ph−¬ng h−íng lín cho ho¹t ®éng kinh tÕ vµ tiÒn tÖ quèc tÕ. Çc n−íc thµnh viªn G-7
tham gia vµo çc héi nghÞ th−îng ®Ønh vÒ kinh tÕ hµng n¨m ®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò vÒ chÝnh
s¸ch th−¬ng m¹i. N¨m 1995, tæng s¶n phÈm quèc néi cña G-7 chiÕm 46% tæng s¶n phÈm quèc
néi toµn cÇu.
G-15: Nhãm G-15
Mét nhãm gåm 15 n−íc ®ang ph¸t triÓn thuéc hÖ thèng WTO. Çc n−íc thµnh viªn gåm:
Algeria, Argentina, Brazil, Chile, Ai-cËp, Ên-®é, Indonesia, Jamaica, Malaysia, Mexico,
Nigeria, Peru, Senegal, Venezuela vµ Zimbabue.
Haberler Report: B¸o ço Haberler

Vµo cuèi n¨m 1957, çc thµnh viªn cña GATT ®· quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh kh¶o s¸t nh÷ng xu
h−íng th−¬ng m¹i quèc tÕ vµ ¶nh h−ëng cña nã trong thêi gian ®· qua vµ hiÖn t¹i. Cuéc kh¶o
s¸t nµy ®Æc biÖt quan t©m vÒ: (a) sù thÊt b¹i cña çc n−íc kÐm ph¸t triÓn trong viÖc t¨ng tr−ëng
th−¬ng m¹i nhanh chãng nh− çc n−íc ph¸t triÓn, (b) sù biÕn ®éng m¹nh vÒ gi¸ cña çc s¶n
phÈm chñ yÕu vµ (c) sö dông phæ biÕn çc biÖn ph¸p b¶o hé n«ng nghiÖp. §©y lµ cuéc kh¶o s¸t
®Çu tiªn cña GATT xem xÐt cÈn thËn vÒ çc vÊn ®Ò mµ çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®ang gÆp ph¶i.
Mét ban gåm çc nhµ kinh tÕ næi tiÕng ®−îc triÖu tËp, ®øng ®Çu lµ Gottfried Haberler cña
tr−êng ®¹i häc Harvard. B¸o ço cña ban nµy cã tiªu ®Ò 'Çc xu h−íng trong Th−¬ng m¹i Quèc
tÕ' ®−îc ®−a ra vµo th¸ng 10/1958. Ngay sau ®ã nã ®−îc biÕt ®Õn víi çi tªn B¸o ço Haberler.
B¸o ço nµy gåm 60 kÕt luËn. 15 kÕt luËn ®Çu tiªn ®−a ra nh÷ng tÝnh to¸n thùc tÕ vÒ sù dao
®éng ng¾n h¹n vµ nh÷ng xu h−íng l©u dµi trong bu«n b¸n hµng ho¸ vµ thµnh phÈm phæ biÕn t¹i
thêi kú ®ã. 8 kÕt luËn tiÕp theo gi¶i thÝch vÒ nh÷ng xu h−íng tr−íc ®ã, nh÷ng yªu cÇu vÒ nhËp
khÈu trong t−¬ng lai vµ nh÷ng triÓn väng cña xuÊt khÈu. B¸o ço kh«ng kÕt luËn ®−îc viÖc liÖu
trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y çc n−íc c«ng nghiÖp cã t¨ng viÖc b¶o hé n«ng nghiÖp kh«ng, nh−ng
b¸o ço còng b¸o tr−íc nh÷ng tÝnh to¸n vÒ bÊt kú sù ph¸t triÓn vÒ th−¬ng m¹i cña çc n−íc phi
c«ng nghiÖp ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng cña hä trong viÖc nhËp khÈu. 33 ®iÒu kho¶n tiÕp theo lµ nh÷ng
®iÒu kho¶n quan träng nhÊt ®−îc gäi lµ nh÷ng ®iÒu kho¶n v÷ng ch¾c cña nh÷ng thÞ tr−êng hµng
ho¸ ®Æc biÖt, nh−ng kh«ng ph¶i b»ng çch qu¸ tham väng. B¸o ço còng bµn b¹c vÒ sù b¶o hé
n«ng nghiÖp th−êng kú ë B¾c Mü vµ T©y ¢u. Mét tiªn ®o¸n còng liªn quan ®Õn sù chuyÓn
h−íng cña th−¬ng m¹i trong vËt liÖu th« vµ thùc phÈm ch−a chÕ biÕn khái nh÷ng nguån tõ bªn
ngoµi ®Õn çc nguån Ch©u ¢u trong khi lîi tøc thùc sù cña Ch©u ¢u t¨ng lªn. T¹i 4 kÕt luËn
cuèi cïng, çc chuyªn gia ®ång ý r»ng mÆc dï çc vÊn ®Ò trong b¸o ço cã thÓ ¶nh h−ëng tr−íc
hÕt lªn çc chÝnh s¸ch cña çc n−íc c«ng nghiÖp ho¸ cao, hä còng sÏ ®¹t ®−îc lîi Ých tõ nh÷ng
thay ®æi ®−îc ®Ò nghÞ. Çc chuyªn gia kÕt luËn trong bÊt kú tr−êng hîp cã mét vµi biÖn hé
trong quan ®iÓm cña çc n−íc ph¸t triÓn r»ng nh÷ng quy ®Þnh vµ çc c«ng −íc hiÖn thêi vÒ
chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i lµ t−¬ng ®èi bÊt lîi ®èi víi hä. B¸o ço Ýt cã t¸c ®éng ngay tíi viÖc ®Þnh
h×nh chÝnh s¸ch trong GATT, mÆc dï nã cung cÊp mét vµi ý t−ëng cho Ch−¬ng tr×nh më réng
th−¬ng m¹i, ®−îc th«ng qua vµo th¸ng 10/1958, cuèi cïng ®· dÉn ®Õn Vßng Dillon. Mét phÇn
cña lý do ®ã cã thÓ xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ r»ng cuèi nh÷ng n¨m 1950 GATT vÉn chØ cã 37 thµnh
viªn, trong ®ã cã 21 thµnh viªn lµ çc n−íc ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, b¸o ço ®· chøng minh cho
çc quan ®iÓm cña nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn vÒ nh÷ng khÝa c¹nh ¶nh h−ëng ®Õn viÖc xuÊt
- 104 -
khÈu nguyªn liÖu th« cña hä. NhiÒu khÝa c¹nh trong çc vÊn ®Ò nªu lªn ®· ®−îc ®Ò cËp trong
qu¸ tr×nh chuÈn bÞ tæ chøc héi nghÞ UNCTAD I (1964), mÆc dï nhiÒu ®¹i biÓu tham dù héi nghÞ
nµy cho r»ng ph¹m vi cña chóng h¬i khiªm tèn vµ chËm ch¹p. Xem thªm commodity policy vµ
developing countries and the GATT.
Hard-core waiver: MiÔn trõ thiÕt yÕu
Mét quyÕt ®Þnh cña GATT vµo n¨m 1955 cho phÐp çc thµnh viªn trong nh÷ng tr−êng hîp nhÊt
®Þnh ®−îc duy tr× sù h¹n chÕ ®Þnh l−îng trong vµi n¨m v× nh÷ng khã kh¨n trong çn c©n thanh
to¸n kÐo dµi liªn tôc. Sù miÔn trõ phô thuéc vµo mét sè ®iÒu kiÖn. VÝ dô nh−, çc thµnh viªn
ph¶i chøng minh r»ng sù b·i bá ®ét ngét h¹n chÕ ®Þnh l−îng sÏ g©y thiÖt h¹i nghiªm träng cho
c«ng nghiÖp trong n−íc, vµ hä ph¶i tiÕn hµnh mét chÝnh s¸ch tù do ho¸ tiÕn bé.
Hard law: LuËt cøng
Trong chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, ®ã lµ çc hiÖp ®Þnh quèc tÕ ®ßi hái çc thµnh viªn cña nã ph¶i
thùc hiÖn b¾t buéc çc quyÒn vµ nghÜa vô. Nh÷ng vÝ dô vÒ luËt cøng lµ nh÷ng nghÜa vô cña
WTO nªu trong GATT vµ GATS. Çc hiÖp ®Þnh ®ã th−êng ë d¹ng çc hiÖp −íc, hoÆc chóng cã
quy chÕ nh− mét hiÖp −íc. Xem thªm soft law.
Harkin Bill: Dù luËt Harkin
Mét dù luËt ®−îc Th−îng nghÞ sü Harkin ®−a ra n¨m 1995 víi môc ®Ých cÊm nhËp khÈu vµo
Hoa Kú nh÷ng hµng ho¸ ®−îc lµm ra bëi lao ®éng trÎ em. Dù luËt yªu cÇu viÖc chÊm døt lao
®éng trÎ em d−íi 15 tuæi th«ng qua viÖc xo¸ bá viÖc nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ do trÎ em s¶n
xuÊt vµo thÞ tr−êng Hoa Kú. Nã còng ®Ò nghÞ trî cÊp cho nh÷ng n−íc c¶i thiÖn luËt ph¸p vÒ lao
®éng trÎ em vµ gi¶m bít dãi nghÌo. MÆc dï hiÖn t¹i dù luËt d−êng nh− kh«ng ®−îc th«ng qua,
nh−ng nã ph¶n ¶nh nh÷ng quan ®iÓm cña mét nhãm ®¹i biÓu cã thÕ lùc trong quèc héi. Xem
thªm social clause vµ trade and labour standards.
Harmonisation of standards and qualifications: Hµi hoµ tiªu chuÈn vµ tr×nh ®é
Hai hay nhiÒu n−íc cïng chÊp nhËn mét yªu cÇu duy nhÊt vÒ tiªu chuÈn hoÆc tr×nh ®é trong khi
tr−íc ®ã mçi n−íc cã thÓ ®· cã çc yªu cÇu riªng cña m×nh. Hµi hoµ cã thÓ lµ viÖc t¹o lËp tiªu
chuÈn hoµn toµn míi, chÊp nhËn tiªu chuÈn cña thµnh viªn cã ¶nh h−ëng nhÊt trong hiÖp ®Þnh
hoÆc kÕt hîp c¶ hai. Xem thªm Agreement on Technical Barriers to Trade, explicit
harmonisation, International Electrotechnical Commission, International Organisation for
Standardisation vµ mutual recognition arrangements.
Harmonised Commodity Description and Coding System: HÖ thèng hµi hoµ miªu t¶ vµ m∙
sè hµng ho¸
Mét hÖ thèng ph©n lo¹i hµng ho¸ bu«n b¸n quèc tÕ ®−îc tr×nh bµy trong C«ng −íc quèc tÕ vÒ
HÖ thèng hµi hoµ miªu t¶ vµ m· sè hµng ho¸, cña Tæ chøc H¶i quan thÕ giíi. C«ng −íc nµy cã
hiÖu lùc vµo 01/01/1988. Tõ ®ã ®Õn nay C«ng −íc ®−îc söa ®æi hai lÇn, lÇn söa ®æi thø ba cã
thÓ hoµn thµnh vµo n¨m 2002. HÖ thèng hµi hoµ chñ yÕu ®−îc dïng cho h¶i quan. Nh− vËy, nã
còng cã liªn quan ®Õn çc quy t¾c xuÊt xø. Môc ®Ých cña HÖ thèng Hµi hoµ lµ (a) ®¹t ®−îc sù
thèng nhÊt quèc tÕ vÒ ph©n lo¹i hµng ho¸ phôc vô cho çc môc ®Ých cña h¶i quan, (b) t¹o ®iÒu
kiÖn cho viÖc thu thËp, ph©n tÝch vµ so s¸nh nh÷ng sè liÖu th−¬ng m¹i thÕ giíi, (c) cung cÊp
mét hÖ thèng quèc tÕ chung vÒ m· sè, m« t¶ vµ ph©n lo¹i hµng ho¸ cho môc ®Ých th−¬ng m¹i,
vµ (d) cung cÊp biÓu thuÕ ®−îc cËp nhËt theo sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ vµ nh÷ng thay ®æi
trong çc lo¹i h×nh th−¬ng m¹i thÕ giíi. HÖ thèng nµy gåm 96 ch−¬ng, 1241 môc vµ h¬n 5000
tiÓu môc cã 6 ch÷ sè vµ chóng cã thÓ ®−îc chia nhá h¬n n÷a ®Ó ®¸p øng yªu cÇu thèng kª vµ
qu¶n lý quèc gia.
Harries Report: B¸o ço Harries
B¸o ço ®−îc chÝnh phñ Australia thùc hiÖn n¨m 1978 ®Ó kiÓm tra mèi quan hÖ cña Australia
víi çc n−íc thÕ giíi thø ba vµ ®−a ra çc ®Ò nghÞ ®Ó ph¸t triÓn mèi quan hÖ ®ã. B¸o ço ®−îc
c«ng bè n¨m 1979 d−íi tiªu ®Ò 'Australia vµ çc n−íc thÕ giíi thø ba'. Nã ®ãng gãp mét çch
- 105 -
®¸ng kÓ cho viÖc hiÓu biÕt h¬n n÷a ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò ®−îc tËp hîp trong ®èi tho¹i B¾c-Nam
vµ TrËt tù kinh tÕ thÕ giíi míi.
Hatters' fur case: Vô mò l«ng thó
Vô tranh chÊp x¶y ra n¨m 1950 gi÷a Hoa Kú vµ TiÖp-kh¾c vÒ viÖc gi¶i thÝch "sù ph¸t triÓn
ngoµi dù kiÕn". §©y lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cña §iÒu XIX cña GATT (Hµnh ®éng khÈn
cÊp vÒ nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ ®Æc biÖt) ®iÒu kiÖn nµy ph¶i ®−îc tho¶ m·n tr−íc khi cã hµnh
®éng c¾t gi¶m nhËp khÈu. Hoa Kú tranh luËn t¹i nhãm lµm viÖc GATT r»ng mét sù thay ®æi vÒ
kiÓu mò lµ sù viÖc kh«ng ®−îc tÝnh ®Õn vµ biÖn minh cho hµnh ®éng chèng l¹i viÖc nhËp khÈu
mò l«ng thó tõ TiÖp-kh¾c. PhÝa TiÖp-kh¾c cho r»ng viÖc thay ®æi kiÓu mò lµ b×nh th−êng vµ cã
thÓ dù tÝnh tr−íc. Hoa Kú ®· th¾ng. Jackson (1969) nãi vÒ tr−êng hîp nµy lµ mét ®iÒu hÇu nh−
cã thÓ kÕt luËn ®−îc lµ viÖc t¨ng nhËp khÈu tù nã ®· lµ mét sù ph¸t triÓn ngoµi dù kiÕn. HiÖp
®Þnh vÒ Tù vÖ cña WTO hiÖn t¹i giíi h¹n hµnh ®éng tù vÖ bëi çc ®iÒu kiÖn g©y ra hoÆc ®e do¹
g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng cho c«ng nghiÖp trong n−íc, vµ mét tr−êng hîp thuéc lo¹i nµy sÏ
kh«ng ®−îc xö th¾ng kiÖn n÷a.
Havana Charter: HiÕn ch−¬ng Havana
B¶n dù th¶o cuèi cïng cña HiÕn ch−¬ng cña Tæ chøc Th−¬ng m¹i quèc tÕ, ®−îc th«ng qua t¹i
Havana n¨m 1948. Ph¹m vi cña HiÕn ch−¬ng cã thÓ thÊy tõ ngay nh÷ng tiªu ®Ò ch−¬ng: viÖc
lµm vµ hµnh vi kinh tÕ, ph¸t triÓn kinh tÕ vµ t¸i thiÕt, ®Çu t−, çc ho¹t ®éng h¹n chÕ kinh doanh,
çc hiÖp ®Þnh hµng ho¸ liªn chÝnh phñ, vµ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i. Australia vµ Liberia lµ 2
quèc gia ®Çu tiªn phª chuÈn HiÕn ch−¬ng, nh−ng Australia lµm nh− vËy víi ®iÒu kiÖn Anh vµ
Hoa Kú còng phª chuÈn. Thùc sù çc nhµ ®µm ph¸n ®Òu chê Hoa Kú chÝnh thøc tuyªn bè tr−íc
khi b¾t ®Çu phª chuÈn. V× nhiÒu lý do phøc t¹p, HiÕn ch−¬ng kh«ng bao giê trë thµnh mét phÇn
cña luËt th−¬ng m¹i quèc tÕ. HiÕn ch−¬ng bao gåm mét lo¹t çc ®iÒu kho¶n b¾t buéc, nh−ng
nh÷ng vßng ®µm ph¸n tiÕp theo vÒ néi dung cña nã ngµy cµng biÕn nh÷ng ®iÒu kho¶n trªn trë
thµnh nh÷ng nghÜa vô khã thùc hiÖn. Çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ph¶n ®èi mét chÕ ®é ®Çu t− më.
Cuèi cïng nh÷ng môc ®Ých cña HiÕn ch−¬ng bÞ v−íng vµo nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ cña Hoa Kú
vµ hä lo r»ng nã sÏ ¶nh h−ëng ®Õn chñ quyÒn quèc gia. Ban ®iÒu hµnh ®· tr× ho·n tr×nh HiÕn
ch−¬ng tr−íc Quèc héi, nh−ng n¨m 1950 hä quyÕt ®Þnh r»ng sÏ kh«ng tr×nh HiÕn ch−¬ng cho
Quèc héi th«ng qua n÷a. §iÒu nµy lµ mét tÝn hiÖu cho çc n−íc kh¸c kh«ng tiÕn hµnh viÖc phª
chuÈn HiÕn ch−¬ng n÷a. Néi dung chñ yÕu cña ch−¬ng vÒ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i trë thµnh
GATT. GATT ®· ®−îc ®µm ph¸n mét çch riªng rÏ vµo n¨m 1947 vµ cã hiÖu lùc vµo
01/01/1948. Nh÷ng nç lùc cuèi cïng trong UNCTAD ®Ó th−¬ng l−îng vÒ mét sè ch−¬ng trong
HiÕn ch−¬ng ®· lµm t¨ng thªm sù phøc t¹p vÒ çc vÊn ®Ò cho çc nhµ ®µm ph¸n. Xem thªm
protocol of provisional Application.
Hawley-Smoot tariff: ThuÕ suÊt Hawley-Smoot
Xem Smoot-Hawley tariff.
Heckscher-Ohlin theorem: §Þnh lý Heckscher-Ohlin
Cho r»ng nh÷ng n−íc sÏ xuÊt khÈu hµng ho¸ mµ viÖc s¶n xuÊt ra chóng liªn quan chÆt chÏ ®Õn
çc yÕu tè mµ hä cã lîi thÕ. Gi¶ thuyÕt c¬ b¶n cña häc thuyÕt lµ viÖc yªu cÇu çc mÉu hµng
kh«ng kh¸c nhau nhiÒu l¾m gi÷a çc n−íc. Häc thuyÕt lÇn ®Çu tiªn ®−îc Eli Philip Heckscher
tr×nh bµy vµo n¨m 1919 vµ ®−îc Bertil Gotthard Ohlin c«ng bè vµo n¨m 1933, c¶ hai ®Òu lµ
nh÷ng nhµ kinh tÕ Thuþ-®iÓn xuÊt chóng. Häc thuyÕt ®· ®−îc chØnh lý mét çch ®¸ng kÓ trong
suèt nhiÒu n¨m nh− lµ mét kÕt qu¶ cña cña sù ph©n tÝch thèng kª kiªn nhÉn. Trªn thùc tÕ, häc
thuyÕt lµ mét sù tr×nh bµy l¹i lý thuyªt vÒ lîi thÕ so s¸nh. Xem thªm new trade theory vµ
Stolper-Samuelson theorem.
Helms-Burton legislation: §¹o luËt Helms-Burton
§¹o luËt vÒ ®oµn kÕt tù do vµ d©n chñ Cuba (LIBERTAD) cña Hoa Kú n¨m 1996. Môc tiªu
chÝnh cña nã lµ yªu cÇu sù cÊm vËn quèc tÕ chèng chÝnh phñ Cuba cña Fidel Castro vµ lËp kÕ
ho¹ch ñng hé mét chÝnh phñ chuyÓn tiÕp ®Ó chuÈn bÞ cho viÖc thµnh lËp mét chÝnh phñ ®−îc
- 106 -
bÇu cö d©n chñ ë Cuba. §¹o luËt cã mét sè ®iÒu kho¶n vÒ kinh tÕ. Kho¶n 108 yªu cÇu tæng
thèng ph¶i tr×nh lªn quèc héi mét b¸o ço chi tiÕt hµng n¨m vÒ (1) m« t¶ toµn bé sù trî gióp
song ph−¬ng cña çc n−íc ®èi víi Cuba, (2) m« t¶ quan hÖ th−¬ng m¹i cña Cuba víi çc n−íc,
(3) m« t¶ toµn bé çc liªn doanh cña n−íc ngoµi víi Cuba, (4) x¸c ®Þnh liÖu nh÷ng quan hÖ
®−îc m« t¶ trong (3) cã lµ ®èi t−îng khiÕu n¹i cña c«ng d©n Hoa Kú chèng Cuba, (5) x¸c ®Þnh
vÒ nî n−íc ngoµi cña Cuba, (6) m« t¶ nh÷ng b−íc ®−îc thùc hiÖn ®Ó ®¶m b¶o kh«ng cho hµng
ho¸ Cuba vµo Hoa Kú, vµ (7) ph¸t hiÖn nh÷ng n−íc mua vò khÝ tõ Cuba. Kho¶n 110 cÊm viÖc
nhËp khÈu vµo Hoa Kú bÊt kú hµng ho¸ nµo mµ toµn bé hay mét phÇn ®−îc s¶n xuÊt t¹i Cuba
hoÆc vËn chuyÓn tõ Cuba hay qua Cuba. Môc III bao gåm çc ®iÒu kho¶n kinh tÕ hay tranh
chÊp nhÊt. Nã gi¶i quyÕt viÖc b¶o vÖ çc quyÒn vÒ tµi s¶n cña c«ng d©n Hoa Kú vµ ®−a ra mét
vµi chi tiÕt cña nh÷ng biÖn ph¸p gi¶i quyÕt ®· ®−îc ®Ò nghÞ. Çc quy ®Þnh ë môc nµy lµ (a)
chÝnh phñ Cuba ®· tÞch thu tµi s¶n cña nhiÒu c«ng d©n Hoa Kú, (b) hiÖn giê mét sè tµi s¶n ®ã
®−îc b¸n cho çc nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi, (c) viÖc "bu«n b¸n bÊt hîp ph¸p" nµy ph¸ ho¹i chÝnh
s¸ch n−íc ngoµi cña Hoa Kú, (d) hÖ thèng t− ph¸p quèc tÕ thiÕu nh÷ng biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶
®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lo¹i nµy, (e) luËt quèc tÕ c«ng nhËn r»ng mét ®¹o luËt cã thÓ ®−îc ¸p dông
mét çch ®Æc biÖt nÕu ng−êi ta cho r»ng nã cã ¶nh h−ëng chñ yÕu bªn trong l·nh thæ cña nã, vµ
(f) çc c«ng d©n Hoa Kú cã tµi s¶n ®· bÞ tÞch thu cã thÓ tr«ng cËy vµo toµ ¸n Hoa Kú. Môc 306
nãi r»ng cã thÓ ®ßi båi th−êng nh÷ng tµi s¶n bÞ tÞch thu ®ã sau 01/11/1996 nÕu chóng liªn quan
®Õn viÖc bu«n b¸n bÊt hîp ph¸p. Xem thªm effects doctrine vµ extraterritoriality.
Herring and Salmon: Vô ç trÝch vµ ç håi
Mét vô kiÖn cña Hoa Kú chèng l¹i Canada vµo n¨m 1987 liªn quan ®Õn nh÷ng quyÕt ®Þnh cña
Canada cÊm viÖc xuÊt khÈu hoÆc b¸n ®Ó xuÊt khÈu ç trÝch, ç håi hång vµ ç håi ®á ch−a qua
chÕ biÕn. Thùc tÕ lµ viÖc Canada ®· c«ng bè mét quyÕt ®Þnh c¨n cø vµo LuËt ®¸nh ç n¨m 1970
r»ng "kh«ng ai ®−îc xuÊt khÈu ç håi ®á hay ç håi hång trõ phi chóng ®−îc ®ãng hép, −íp
muèi, hun khãi, sÊy kh« hay −íp l¹nh vµ ®· ®−îc xem xÐt kü theo LuËt thanh tra ç". Mét
quyÕt ®Þnh t−¬ng tù ®−îc ¸p dông cho viÖc xuÊt khÈu tõ tØnh Bristish Columbia ®èi víi thùc
phÈm lµ ç trÝch hoÆc trøng ç trÝch. Canada vÉn duy tr× suèt tõ nh÷ng thËp kû ®Çu tiªn cña thÕ
kû nh÷ng biÖn ph¸p cña chÝnh phñ ®Ó b¶o vÖ, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn nguån ç håi vµ ç trÝch ë
ngoµi kh¬i Bristish Columbia. Nh÷ng biÖn ph¸p ®ã bao gåm çc hiÖp ®Þnh vµ c«ng −íc liªn
chÝnh phñ. T¹i thêi ®iÓm x¶y ra tranh chÊp, nghÒ ®¸nh ç håi ®á, ç håi hång vµ ç trÝch chiÕm
phÇn lín trong viÖc ®¸nh ç mang tÝnh chÊt th−¬ng m¹i ë vïng bê biÓn miÒn t©y Canada. Nã
t¹o viÖc lµm cho gÇn 5/6 tæng sè c«ng nh©n trong ngµnh chÕ biÕn ç cña Bristish Columbia.
Canada tuyªn bè r»ng çc biÖn ph¸p cã liªn quan lµ mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu vµ tån t¹i l©u ®êi
cña chÕ ®é qu¶n lý vµ b¶o tån nghÒ ç ë bê biÓn miÒn t©y. Bëi vËy chóng hoµn toµn phï hîp
víi §iÒu XX(g) cña GATT cho phÐp çc n−íc thµnh viªn cã quyÒn kh«ng ¸p dông nh÷ng ®iÒu
kho¶n cña hiÖp ®Þnh khi mµ hä muèn b¶o tån nh÷ng nguån tµi nguyªn cã thÓ bÞ c¹n kiÖt, nh−ng
ph¶i kÕt hîp víi viÖc h¹n chÕ s¶n xuÊt vµ tiªu thô trong n−íc. Canada còng nãi r»ng çc quy
®Þnh nghiªm ngÆt vÒ chÊt l−îng vµ thÞ tr−êng ®èi víi 3 mÆt hµng nãi trªn lµ cÇn thiÕt ®Ó duy tr×
uy tÝn cña çc s¶n phÈm ç an toµn, chÊt l−îng cao. §Ó ®−a ra ph¸n quyÕt cña m×nh, ban héi
thÈm ®· l−u ý r»ng viÖc Canada cÊm xuÊt khÈu ç kh«ng ®¹t çc tiªu chuÈn cña hä, nh−ng l¹i
cÊm xuÊt khÈu ç håi vµ ç trÝch ch−a chÕ biÕn ngay c¶ tr−êng hîp nÕu chóng ®¸p øng yªu cÇu
xuÊt khÈu cña Canada. Do vËy ban héi thÈm thÊy r»ng viÖc cÊm xuÊt khÈu lµ kh«ng cÇn thiÕt ®Ó
duy tr× nh÷ng tiªu chuÈn ®ã. Ban héi thÈm nhÊt trÝ r»ng nguån ç håi, ç trÝch lµ "nguån tµi
nguyªn cã thÓ bÞ c¹n kiÖt" vµ nh÷ng giíi h¹n viÖc ®¸nh b¾t lµ "nh÷ng h¹n chÕ s¶n xuÊt néi ®Þa"
nh− néi dung cña §iÒu XX(g). Tuy nhiªn, ban héi thÈm ®· c©n nh¾c r»ng trong khi mét biÖn
ph¸p th−¬ng m¹i kh«ng cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ mét nguån tµi nguyªn cã thÓ bÞ c¹n kiÖt th× nã ph¶i
nh»m vµo môc ®Ých chñ yÕu ®Ó b¶o tån. Cuèi cïng ban héi thÈm ®· kÕt luËn r»ng viÖc Canada
cÊm xuÊt khÈu kh«ng thÓ coi nh− lµ nh»m vµo môc ®Ých chñ yÕu ®Ó b¶o tån nguån ç håi vµ ç
trÝch bëi v× chóng chØ liªn quan ®Õn viÖc cÊm xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm d−íi d¹ng ch−a chÕ
biÕn. Canada chØ h¹n chÕ çc nhµ chÕ biÕn vµ tiªu thô n−íc ngoµi ç håi vµ ç trÝch ch−a chÕ
biÕn, nh−ng kh«ng cÊm çc nhµ chÕ biÕn vµ tiªu thô trong n−íc. Do ®ã ban héi thÈm ®· quyÕt
®Þnh r»ng viÖc cÊm xuÊt khÈu ®ã còng kh«ng phï hîp víi §iÒu XX(g).
Hidden dumping: Ph¸ gi¸ che dÊu
- 107 -
Mét kiÓu ph¸ gi¸ x¶y ra khi mét c«ng ty xuÊt khÈu hµng ho¸ víi gi¸ t−¬ng ®−¬ng thÞ tr−êng
cho mét c«ng ty cã liªn quan. C«ng ty nµy sau ®ã b¸n hµng ho¸ cho mét n−íc nhËp khÈu víi
gi¸ thÊp h¬n gi¸ thÞ tr−êng. Xem thªm anti-dumping measures.
High-income economies: Nh÷ng nÒn kinh tÕ cã thu nhËp cao
Mét nhãm gåm 45 nÒn kinh tÕ ®−îc IBRD ph©n lo¹i n»m trong danh s¸ch cña B¸o ço Ph¸t
triÓn thÕ giíi. N¨m 1994 hä cã thu nhËp quèc d©n trªn ®Çu ng−êi h¬n 8.956$. 22 trong sè ®ã lµ
çc thµnh viªn OECD. Thu nhËp trung b×nh gi÷a çc n−íc nµy kh¸c nhau ®¸ng kÓ, vµ kh«ng
ph¶i tÊt c¶ çc n−íc nµy tù hä cho m×nh lµ çc n−íc ph¸t triÓn hay n−íc ®· c«ng nghiÖp ho¸.
Xem thªm low-income economies vµ middle-income economies.
Horizontal arrangements: Tho¶ thuËn ngang
Xem competition policy.
Horizontal commitments: Cam kÕt chung
Mét phÇn cña danh môc cam kÕt cña çc n−íc thµnh viªn WTO ®èi víi GATS. Çc cam kÕt
chung ¸p dông cho tÊt c¶ çc dÞch vô ®−îc nªu ra trong danh môc cam kÕt. Nh×n chung, çc
cam kÕt nµy liªn quan ®Õn ®Çu t−, h×nh thµnh çc c¬ cÊu hîp t¸c, mua b¸n ®Êt ®ai, thuyªn
chuyÓn nh©n sù, v.v... Xem thªm commitment.
Horizontal keiretsu: Keiretsu ngang
Xem keiretsu relationship.
Hub and spokes: Trôc vµ nan hoa
Mét kh¸i niÖm ®−îc sö dông trong viÖc ph©n tÝch vÒ khu vùc th−¬ng m¹i tù do. Nã quy ®Þnh
r»ng mét n−íc lín cã thÓ lµ thµnh viªn cña nhiÒu hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i tù do, nh−ng n−íc bÐ
h¬n chØ cã thÓ lµ thµnh viªn cña mét trong hiÖp ®Þnh ®ã. Nh− vËy çc n−íc lín lµ trôc vµ çc
n−íc kh¸c h×nh thµnh nªn nh÷ng nan hoa trong mét lo¹t çc hiÖp ®Þnh song ph−¬ng mang tÝnh
ph©n biÖt ®èi xö. Kh«ng gièng trong tr−êng hîp khu vùc th−¬ng m¹i tù do, ë ®ã tÊt c¶ çc bªn
th−¬ng l−îng b×nh ®¼ng, theo tho¶ thuËn trôc vµ nan hoa nh×n chung çc n−íc lín ®Þnh ra çc
®iÒu kho¶n vµ ®iÒu kiÖn cho çc thµnh viªn. Tuy nhiªn, cã mét sè lý lÏ cho r»ng tho¶ thuËn trôc
vµ nan hoa cã thÓ lµ bµn ®¹p cho khu vùc th−¬ng m¹i tù do lín h¬n. Mét sè kh¸c cho r»ng,
n−íc h×nh thµnh nªn trôc sÏ kh«ng khuyÕn khÝch më réng nh÷ng tho¶ thuËn nh− vËy vµ çc −u
®·i th−¬ng m¹i cho çc n−íc kh¸c. Sù tranh luËn ®ã vÉn ch−a ®−îc gi¶i quyÕt. Tuy nhiªn, nh−
b¶n nghiªn cøu cña WTO n¨m 1995 vÒ chñ nghÜa khu vùc vµ hÖ thèng th−¬ng m¹i thÕ giíi ®·
l−u ý, trong tr−êng hîp hÖ thèng trôc vµ nan hoa, b¶n chÊt vÉn gièng nhau, ®ã lµ dßng hµng ho¸
vµ dÞch vô (vµ cã lÏ c¶ vèn vµ lao ®éng) di chuyÓn tù do h¬n gi÷a trôc vµ nh÷ng nan hoa so víi
gi÷a çc nan hoa víi nhau.
IBRD: Ng©n hµng T¸i thiÕt vµ Ph¸t triÓn quèc tÕ

Mét trong nh÷ng tæ chøc ®−îc thµnh lËp t¹i Héi nghÞ TiÒn tÖ vµ Tµi chÝnh cña Liªn hîp quèc
n¨m 1944 tæ chøc t¹i Bretton Woods. Th−êng ®−îc biÕt ®Õn víi çi tªn Ng©n hµng thÕ giíi.
Mét trong nh÷ng chøc n¨ng chÝnh cña nã lµ cung cÊp tµi chÝnh theo nh÷ng ®iÒu kiÖn hîp lý cho
çc dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ cña çc n−íc thµnh viªn khi çc dù ¸n ®ã thiÕu vèn. Hµng n¨m
Ng©n hµng nµy xuÊt b¶n B¸o ço Ph¸t triÓn thÕ giíi trong ®ã cã nh÷ng ph©n tÝch chÝnh s¸ch
th−¬ng m¹i h÷u Ých. Xem thªm Bretton Woods Agreements, ICSID, high-income economies,
iddle-income economies, low-income economies vµ World Bank Guidelines on the Treatment of
Foreign Direct Investment.
ICC Guidelines for International Investment: H−íng dÉn vÒ ®Çu t− quèc tÕ cña ICC
- 108 -
§−îc Phßng Th−¬ng m¹i quèc tÕ (ICC) th«ng qua n¨m 1972 cã t¸c dông nh− mét khu«n mÉu
cho çc hiÖp ®Þnh quèc tÕ. Chóng ®−îc OECD vµ mét vµi tæ chøc quèc tÕ kh¸c sö dông. Mét
®Æc ®iÓm cña h−íng dÉn nµy lµ chóng kÕt hîp çc quyÒn vµ nghÜa vô cña çc quèc gia vµ çc
c«ng ty trong mét v¨n kiÖn duy nhÊt.
ICITO (Interim Commission for the International Trade Organisation): Uû ban l©m thêi
vÒ Tæ chøc Th−¬ng m¹i quèc tÕ
§−îc thµnh lËp n¨m 1948 ®Ó chuÈn bÞ nh÷ng tho¶ thuËn hµnh chÝnh cho ITO ®i vµo ho¹t ®éng.
Cïng thêi gian nµy, ng−êi ta nhÊt trÝ r»ng ICITO lµm Ban th− ký cho GATT. Do ITO kh«ng ra
®êi nªn lý do duy nhÊt cho sù tån t¹i cña ICITO chØ lµ lý do thø hai. HiÖn nay ICITO còng cã
chøc n¨ng t−¬ng tù ®èi víi WTO.
ICSID (International Centre for Settlement of Investment Disputes): Trung t©m quèc tÕ
gi¶i quyÕt çc tranh chÊp vÒ ®Çu t−
Cã trô së t¹i Washington, chñ tÞch cña trung t©m lµ chñ tÞch ®−¬ng nhiÖm cña IBRD. Nã ®−îc
thµnh lËp bëi C«ng −íc vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ ®Çu t− gi÷a çc quèc gia vµ c«ng d©n cña
quèc gia kh¸c cã hiÖu lùc tõ 14/10/1966. ICSID t¹o thuËn lîi cho viÖc hoµ gi¶i vµ träng tµi gi¶i
quyÕt çc tranh chÊp. Môc ®Ých chÝnh cña nã lµ khuyÕn khÝch kh«ng khÝ tin cËy lÉn nhau gi÷a
çc quèc gia vµ çc nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi cho phÐp t¨ng çc dßng ®Çu t− ®Ó ph¸t triÓn ®Êt
n−íc. C¬ quan nµy xuÊt b¶n T¹p chÝ ICSID: LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi trong ®ã chøa ®ùng nguån
t− liÖu h÷u Ých vÒ b×nh luËn vµ ph©n tÝch ph¸p luËt ®èi víi ®Çu t− n−íc ngoµi, bao gåm c¶ çc
hiÖp −íc ®Çu t−. Xem thªm foreign direct investment.
IFIOR (International Forum on the Indian Ocean Region): DiÔn ®µn quèc tÕ vÒ khu vùc
Ên ®é d−¬ng
§−îc tæ chøc t¹i Perth, Australia n¨m 1995. Héi nghÞ nµy dÉn ®Õn S¸ng kiÕn cña Khu vùc Ên
®é d−¬ng (IORI), mét c¬ cÊu tay ba gåm: çc häc gi¶, çc th−¬ng gia vµ çc quan chøc chÝnh
phñ tuú vµo kh¶ n¨ng cña hä víi môc ®Ých khuyÕn khÝch hîp t¸c kinh tÕ, th−¬ng m¹i vµ nh÷ng
hîp t¸c gi÷a 28 n−íc trong khu vùc Ên ®é d−¬ng. Mét trong hai nhãm c«ng t¸c cña nã gi¶i
quyÕt çc vÊn ®Ò th−¬ng m¹i, ®Çu t− vµ hîp t¸c kinh tÕ. Xem thªm Indian Ocean Association
for Regional Cooperation.
ILO Convention No. 138: C«ng −íc sè 138 cña ILO
Xem thªm child labour.
ILO Tripartite Declaration of Principles Concerning Multinational Enterprises and
Social Policy: Tuyªn bè ba bªn cña ILO vÒ çc nguyªn t¾c liªn quan ®Õn çc c«ng ty ®a
quèc gia vµ chÝnh s¸ch x∙ héi
Mét lo¹t çc nguyªn t¾c kh«ng b¾t buéc ®−îc Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ th«ng qua vµ cã hiÖu
lùc n¨m 1978. Tuyªn bè nh»m khuyÕn khÝch sù ®ãng gãp tÝch cùc cña çc c«ng ty ®a quèc gia
cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Nã còng nh»m h¹n chÕ tíi møc tèi ®a vµ gi¶i quyÕt çc khã
kh¨n ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña çc c«ng ty ®ã. Tuyªn bè h« hµo çc c«ng ty ®a
quèc gia xem xÐt mét çch nghiªm tóc nh÷ng chÝnh s¸ch môc tiªu ®· ®−îc x©y dùng cña n−íc
chñ nhµ. Nã còng v¹ch ra çc nguyªn t¾c qu¶n lý lao ®éng, ®µo t¹o, çc ®iÒu kiÖn sèng vµ lµm
viÖc, vµ çc mèi quan hÖ ngµnh. Do ®ã, Tuyªn bè cã liªn quan ®Õn viÖc xem xÐt çc tiªu chuÈn
th−¬ng m¹i vµ lao ®éng.
IMF (International Monetary Fund): Quü TiÒn tÖ quèc tÕ
Mét trong nh÷ng tæ chøc ®−îc thµnh lËp t¹i Héi nghÞ TiÒn tÖ vµ Tµi chÝnh cña Liªn hîp quèc
n¨m 1944 tæ chøc t¹i Bretton Woods. HiÕn ch−¬ng cña nã lµ: (a) khuyÕn khÝch hîp t¸c tiÒn tÖ
quèc tÕ, (b) t¹o ®iÒu kiÖn më réng sù t¨ng tr−ëng c©n b»ng cña th−¬ng m¹i quèc tÕ, (c) trî gióp
çc n−íc thµnh viªn kh¾c phôc sù th©m hôt çn c©n thanh to¸n vµ (d) thóc ®Èy sù æn ®Þnh ngo¹i
hèi. §iÒu XXV cña GATT quy ®Þnh vÒ viÖc tham vÊn vµ hîp t¸c gi÷a hai tæ chøc vÒ nh÷ng vÊn
®Ò liªn quan ®Õn dù tr÷ tiÒn tÖ, çn c©n thanh to¸n hay çc tho¶ thuËn vÒ ngo¹i hèi. Çc thµnh
- 109 -
viªn cña GATT ph¶i tham gia vµo IMF hoÆc tham gia vµo tho¶ thuËn trao ®æi ®Æc biÖt víi çc
thµnh viªn kh¸c cña GATT ®Ó ®¶m b¶o r»ng çc ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh nµy kh«ng bÞ c¶n trë
bëi çc biÖn ph¸p trao ®æi ngo¹i hèi. Mèi quan hÖ cña WTO víi IMF dùa trªn çc ®iÒu kho¶n
nh− çc ®iÒu kho¶n ®· ®iÒu chØnh mèi quan hÖ cña GATT víi IMF. Xem thªm Bretton Woods
Agreements.
Imperial preferences arrangement: Tho¶ thuËn −u ®∙i cña ®Õ chÕ Anh
§−îc chÝnh thøc x©y dùng n¨m 1932 t¹i Héi nghÞ ®Õ chÕ ë Ottawa, nh−ng Ýt nhÊt ®· ®−îc bµn
c·i gay g¾t t¹i héi nghÞ ®Õ chÕ tõ n¨m 1917. NÐt c¬ b¶n cña tho¶ thuËn ®ã lµ nh÷ng cÆp n−íc
thuéc ®Õ chÕ Anh vµo thêi gian Êy trao ®æi nh÷ng −u ®·i th−¬ng m¹i víi nhau. V−¬ng quèc
Anh lµ mét bªn trong hÇu hÕt çc tho¶ thuËn. Tho¶ thuËn ®· trë thµnh môc tiªu cña chÝnh s¸ch
th−¬ng m¹i cña Hoa Kú vµo thêi ®iÓm so¹n th¶o HiÕn ch−¬ng Atlantic n¨m 1941, vµ trong §iÒu
7 cña hiÖp ®Þnh trî gióp lÉn nhau gi÷a V−¬ng quèc Anh vµ Hoa Kú ký n¨m 1942. §iÒu 7 yªu
cÇu "xo¸ bá tÊt c¶ çc h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö trong th−¬ng m¹i quèc tÕ". Khi GATT cã hiÖu
lùc vµo n¨m 1948, nã cÊm tÊt c¶ viÖc t¨ng çc møc −u ®·i. Møc trÇn nµy, kÕt hîp víi ®µm ph¸n
vÒ gi¶m thuÕ theo GATT, ®¶m b¶o r»ng çc møc −u ®·i nµy sím bÞ lo¹i bá. Mét sè −u ®·i cßn
tån t¹i vµ chóng th−êng ®−îc çc n−íc thô h−ëng b¶o vÖ quyÕt liÖt. ViÖc t¨ng c−êng sö dông
thuËt ng÷ "Khèi liªn hiÖp thÞnh v−îng çc quèc gia thuéc Anh" trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh
còng dÉn ®Õn viÖc sö dông réng r·i nh÷ng −u ®·i cña Khèi liªn hiÖp thÞnh v−îng Anh thay v×
viÖc sö dông nh÷ng −u ®·i ®Õ chÕ. Xem thªm CANATA vµ preferential trade arrangements.
Implementation doctrine: Häc thuyÕt ¸p dông
Nguyªn t¾c trong luËt c¹nh tranh theo ®ã hµnh ®éng cña çc h·ng cã thÓ kiÖn ®−îc ë n−íc hay
nhãm n−íc n¬i sù viÖc x¶y ra, cho dï sù viÖc ®ã ®· ®−îc ph¸n quyÕt ë mét n¬i kh¸c. Xem thªm
antitrust laws, competition policy vµ effects doctrine.
Implicit discrimination: NgÇm ph©n biÖt ®èi xö
LuËt ph¸p, thuÕ hay çc biÖn ph¸p kh¸c ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ vµ dÞch vô trong n−íc vµ
hµng nhËp khÈu cã thÓ ph©n biÖt ®èi xö mét çch kh«ng trùc tiÕp ®èi víi s¶n phÈm vµ dÞch vô
nhËp khÈu. ViÖc tu©n thñ çc quy ®Þnh cña n−íc nhËp khÈu cã thÓ lµm mÊt ®i lîi thÕ canh tranh
cña hµng nhËp. ThËt dÔ dµng cho çc chÝnh phñ trong viÖc gi¶i thÝch r»ng çc biÖn ph¸p ®ã thùc
chÊt kh«ng nhiÒu h¬n ®·i ngé quèc gia, nh−ng nh÷ng biÖn ph¸p nµy ®−îc h×nh thµnh víi môc
®Ých lµm gi¶m lîi thÕ c¹nh tranh cña hµng nhËp khÈu. Xem wine gallon assessment ®Ó cã vÝ dô
mét tiÒn lÖ thùc tÕ cña kh¸i niÖm nµy.
Import cartel: Cartel nhËp khÈu
Xem cartel.
Import deposit schemes: BiÖn ph¸p nép tiÒn ®Æt cäc nhËp khÈu
BiÖn ph¸p nµy do chÝnh phñ hoÆc çc c¬ quan thay mÆt chÝnh phñ ®Æt ra, theo ®ã nh÷ng nhµ
nhËp khÈu ph¶i nép tiÒn ®Æt cäc vµo thêi ®iÓm ®Æt hµng nhËp khÈu. Nh÷ng biÖn ph¸p nµy
th−êng thuéc vÒ hÖ thèng cÊp phÐp nhËp khÈu. Môc ®Ých cña viÖc nµy lµ ®Ó ®¶m b¶o viÖc nhËp
khÈu ®−îc thùc hiÖn trong thùc tÕ hay ®¸p øng ®−îc gi¸ nhËp khÈu tèi thiÓu. Xem EEC
minimum import prices.
Import licensing: CÊp phÐp nhËp khÈu
ViÖc cÇn ph¶i cã giÊy phÐp ®Ó nhËp khÈu mét s¶n phÈm. Trong HiÖp ®Þnh vÒ thñ tôc cÊp phÐp
nhËp khÈu cña WTO, giÊy phÐp nhËp khÈu ®−îc ®Þnh nghÜa nh− çc thñ tôc hµnh chÝnh cña chÕ
®é cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu yªu cÇu ®Ö tr×nh ®¬n hoÆc çc tµi liÖu kh¸c cho c¬ quan qu¶n lý
hµnh chÝnh cã liªn quan nh− lµ mét ®iÒu kiÖn ®Ó nhËp khÈu. Trong mäi tr−êng hîp cÊp phÐp
nhËp khÈu ®−îc coi lµ tù ®éng khi ®¬n xin phÐp nhËp khÈu ®−îc th«ng qua. Xem thªm import
deposit schemes.
Import market value: TrÞ gi¸ thÞ tr−êng cña hµng nhËp khÈu
- 110 -
Mét hÖ thèng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu dùa trªn trÞ gi¸ cña hµng ho¸ cïng lo¹i ®−îc
b¸n trªn thÞ tr−êng cña n−íc nhËp khÈu. HÖ thèng ®ã ch−a bao giê thùc sù phæ th«ng vµ chóng
®· ®−îc thay thÕ b»ng ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ trao ®æi ®−îc quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh cña WTO vÒ
viÖc thùc hiÖn §iÒu VII (§Þnh gi¸ h¶i quan) cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i.
Xem thªm customs valuation.
Import quotas: H¹n ng¹ch nhËp khÈu
Nh÷ng sù h¹n chÕ hoÆc møc trÇn do n−íc nhËp khÈu ®Æt ra vÒ gi¸ trÞ hay khèi l−îng nhËp khÈu
cña nh÷ng lo¹i hµng ho¸ nhÊt ®Þnh ®−îc mang tõ n−íc ngoµi vµo. BiÖn ph¸p nµy ®−îc quy ®Þnh
®Ó b¶o vÖ çc nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa khái nh÷ng ¶nh h−ëng do gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu thÊp g©y
ra. H¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ mét h×nh thøc cña h¹n chÕ ®Þnh l−îng.
Import restrictions: H¹n chÕ nhËp khÈu
BiÖn ph¸p cña chÝnh phñ lµm l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu gi¶m h¬n lµ khi kh«ng cã biÖn ph¸p
nµy. VÝ dô nh− viÖc h¹n chÕ ngo¹i hèi, cÊp phÐp nhËp khÈu vµ h¹n ng¹ch nhËp khÈu. Cartel
nhËp khÈu cã thÓ cã ¶nh h−ëng t−¬ng tù.
Import risk assessment: §¸nh gi¸ rñi ro nhËp khÈu
Xem risk assessment.
Import substitution: Thay thÕ nhËp khÈu
Mét chÝnh s¸ch ®Ó ph¸t triÓn n¨ng lùc s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô néi ®Þa nh»m lµm gi¶m
hoÆc thay thÕ hµng nhËp khÈu, ®iÒu nµy th−êng ®i ®«i víi hy väng t¨ng viÖc lµm vµ gi¶m th©m
hôt tµi kho¶n v·ng lai. Nh÷ng n−íc thùc hiÖn thay thÕ nhËp khÈu th−êng thÊy r»ng dù tr÷ ngo¹i
tÖ cña hä kh«ng ®−îc c¶i thiÖn chót nµo, mét phÇn bëi v× hä vÉn ph¶i nhËp hµng thiÕt bÞ. XÐt vÒ
møc ®é h¹n chÕ vÒ nhËp khÈu hoÆc trî cÊp néi ®Þa, chÝnh s¸ch nµy lµm t¨ng gi¸ hµng néi ®Þa vµ
h¹n chÕ xuÊt khÈu.
Import surcharge: Phô phÝ nhËp khÈu
Kho¶n tiÒn tÝnh thªm vµo thuÕ h¶i quan th«ng th−êng. Mét sè n−íc th−êng ¸p dông phô phÝ ®Ó
c¶i thiÖn viÖc th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai, nh−ng thµnh c«ng chØ cã giíi h¹n v× th©m hôt th−¬ng
m¹i triÒn miªn ph¶n ¸nh nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ s©u xa. ViÖc ®Æt ra mét kho¶n phô thu cã thÓ hîp
lÖ nÕu nã kh«ng v−ît qu¸ giíi h¹n gi÷a thuÕ suÊt ¸p dông vµ thuÕ suÊt trÇn. Xem thªm
primage.
Import target: Môc tiªu nhËp khÈu
Xem voluntary import expansion.
Import tariffs: ThuÕ nhËp khÈu
§ã lµ thuÕ h¶i quan ®¸nh vµo s¶n phÈm nhËp khÈu t¹i biªn giíi. Xem thªm mutli-column tariff
vµ single-column tariff.
Inclusion list: Danh môc Gi¶m thuÕ
Mét phÇn trong c¬ cÊu cña ch−¬ng tr×nh CEPT thuéc AFTA. Nh÷ng mÆt hµng trong danh môc
nµy ®−îc h−ëng thuÕ suÊt −u ®·i tèi ®a ®èi víi th−¬ng m¹i trong néi bé ASEAN. Xem thªm
Sensitive List vµ Temporary Exclusion List.
Independence of protection: Sù ®éc lËp vÒ b¶o hé
Kh¸i niÖm së h÷u trÝ tuÖ ®−îc dïng trong C«ng −íc Paris. VÝ dô bÊt kú b»ng ph¸t minh nµo
cña Australia ®−îc cÊp theo C«ng −íc Paris th× ®−îc h−ëng sù b¶o hé ë Australia mét çch
hoµn toµn ®éc lËp ®èi víi sù b¶o hé dµnh cho ph¸t minh ®ã theo b»ng ph¸t minh cÊp ë çc n−íc
kh¸c, cho dï nh÷ng n−íc ®ã cã tham gia C«ng −íc Paris hay kh«ng.
Independent commission on International Development Issues: Uû ban ®éc lËp vÒ çc vÊn
®Ò ph¸t triÓn quèc tÕ
- 111 -
Xem Brandt Report.
Indian Ocean Regional Initiative: S¸ng kiÕn Khu vùc Ên ®é d−¬ng
Xem IFIOR.
Indian Ocean Rim Association for Regional cooperation (IOR-ARC): HiÖp héi çc n−íc
Vµnh ®ai Ên ®é d−¬ng vÒ hîp t¸c khu vùc
Mét tæ chøc ®−îc ®Ò xuÊt t¹i çc cuéc th¶o luËn cña IFIOR n¨m 1955 ®Ó khuyÕn khÝch hîp t¸c
kinh tÕ khu vùc, t¨ng tr−ëng bÒn v÷ng vµ ph¸t triÓn c©n b»ng. Çc n−íc Vµnh ®ai Ên ®é d−¬ng
(IOR) gåm 14 thµnh viªn (Australia, Ên-®é, Indonesia, Kenya, Madagasca, Malaysia,
Mauritus, Mozambia, Oman, Singapore, Nam Phi, Sri Lanka, Tanzania vµ Yemen). Çc n−íc
kh¸c ®ang xem xÐt viÖc gia nhËp.
Indicators of market openness: ChØ sè më cöa thÞ tr−êng
Quan niÖm c¬ b¶n cho çc chØ sè ®o l−êng vÒ ph¹m vi mµ thÞ tr−êng cã thÓ ®ñ chç cho nh÷ng
doanh nghiÖp míi tham gia, ®Æc biÖt lµ nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng ë n−íc kh¸c. Cã 3
ph−¬ng ph¸p c¬ b¶n ®Ó x©y dùng nªn nh÷ng chØ sè nh− vËy. Thø nhÊt lµ ®¸nh gi¸ nh÷ng møc
®é cña çc hµng rµo thuÕ quan, hµng rµo phi thuÕ quan vµ t−¬ng ®−¬ng thuÕ quan. Thø hai lµ
nh×n vµo nh÷ng kÕt qu¶ cña viÖc thay ®æi chÝnh s¸ch tù do th«ng qua viÖc kiÓm tra ¶nh h−ëng
cña nh÷ng thay ®æi ®èi víi çc dßng th−¬ng m¹i, më réng vµ t¨ng tr−ëng cña th−¬ng m¹i trong
néi bé ngµnh. §iÒu ®ã ®−îc thùc hiÖn th«ng qua m« h×nh. Môc ®Ých cña ph−¬ng ph¸p thø 3 lµ
sù t−¬ng t¸c gi÷a çc hµng rµo vµ qu¸ tr×nh c¹nh tranh trong mét thÞ tr−êng nhÊt ®Þnh. Nãi çch
kh¸c, ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc xem xÐt t¹i c¬ cÊu më cña çc thÞ tr−êng ®Ó c¹nh tranh. §ã lµ mét
sù dung hoµ vÒ ph−¬ng ph¸p hÖ phï hîp nhÊt ®èi víi 2 ph−¬ng ph¸p ®Çu, nh−ng chóng cã thÓ
kh¸c biÖt nhiÒu ®èi víi ph−¬ng ph¸p thø ba cña çc chØ sè. Xem thªm international
contestability of market vµ trade and competition.
Indirect dumping: Ph¸ gi¸ gi¸n tiÕp
Ph¸ gi¸ th−êng ®−îc ®Þnh nghÜa nh− lµ viÖc b¸n hµng ho¸ ra n−íc ngoµi víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ ë
thÞ tr−êng trong n−íc. §Þnh nghÜa nµy coi nh− chØ cã 2 n−íc cã liªn quan, nghÜa lµ hµng ho¸
®−îc xuÊt khÈu tõ n−íc A sang n−íc B. Mét luËn ®iÓm vÒ ph¸ gi¸ gi¸n tiÕp cho r»ng ®iÒu g©y
thiÖt h¹i lµ viÖc xuÊt khÈu ban ®Çu tõ n−íc A sang n−íc B n¬i nã sÏ kh«ng ®−îc coi lµ ph¸ gi¸,
vµ sau ®ã tõ n−íc B sang n−íc C. Xem thªm dumping vµ anti-dumping measures.
Individual action plan: KÕ ho¹ch hµnh ®éng riªng
Xem AFEC individual action plan.
Industrial designs: KiÓu d¸ng c«ng nghiÖp
H×nh d¸ng, cÊu h×nh, kiÓu çch, trang trÝ cña mét vËt phÈm h÷u Ých nh−ng kh«ng ph¶i lµ mét
ph−¬ng ph¸p hay mét nguyªn t¾c x©y dùng. Xem thªm intellectual property.
Industry policy: ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp
Theo nghÜa réng, ®ã lµ thuËt ng÷ chØ nh÷ng chÝnh s¸ch ®−îc chÝnh phñ th«ng qua h−íng vÒ tÊt
c¶ çc ngµnh c«ng nghiÖp hoÆc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nãi chung. Theo nghÜa hÑp, th× ®ã lµ
nh÷ng chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ h−íng vÒ viÖc lùa chän çc ngµnh c«ng nghiÖp ®Ó ®¶m b¶o sù
ph¸t triÓn hoÆc t¸i thiÕt chóng. Cã thÓ thùc hiÖn b»ng nhiÒu çch, mét trong çc çch lµ b¶o hé.
Xem thªm infant-industry argument, learning-by-doing argument, picking winners, strategic
trade theory vµ structural adjustment.
Industrial property: Së h÷u c«ng nghiÖp
§a phÇn nãi ®Õn ph¸t minh, th−¬ng hiÖu vµ kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, nh−ng còng ng¨n chÆn c¹nh
tranh kh«ng c«ng b»ng. Xem thªm intellectual property.
Industry-to-industry understandings: Tho¶ thuËn gi÷a ngµnh víi ngµnh
- 112 -
§ã lµ mét çch nãi ®Ó chØ tho¶ thuËn h¹n chÕ tù nguyÖn. Chóng lµ nh÷ng tho¶ thuËn ®−îc
chÝnh phñ chØ ®Þnh gi÷a çc ngµnh c«ng nghiÖp, mÆc dï trong mét sè tr−êng hîp çc ngµnh vui
vÎ chÊp thuËn chóng bëi v× ®ã lµ nh÷ng c¬ héi ®−a ®Õn nh÷ng mèi lîi khã ngê.
Inertial policy determinism: QuyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch tr× trÖ
QuyÕt ®Þnh bá qua vÎ bÒ ngoµi h÷u Ých cña nh÷ng chÝnh s¸ch tr× trÖ mµ ng−êi ta ®· g¾n bã suèt
mét thêi gian dµi. Xem thªm conventional wisdom, QWERTY principle vµ vestigial thought.
Infant-industry argument: LËp luËn vÒ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ
LËp luËn nµy cho r»ng nÕu dµnh cho mét ngµnh c«ng nghiÖp lîi thÕ so s¸nh tiÒm tµng sù b¶o
hé th−êng b»ng thuÕ quan, trî cÊp, çc quy ®Þnh hµm l−îng néi ®Þa... cho phÐp chóng tån t¹i,
cã thÓ khai th¸c nh÷ng lîi thÕ so s¸nh trong mét thêi gian dµi mµ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i cã sù
b¶o hé ®Æc biÖt. Mét trong nh÷ng ®iÓm yÕu cña lËp luËn nµy lµ nÕu nh÷ng chi phÝ cña viÖc b¶o
hé hiÖn thêi cã thÓ ®−îc tr¶ l¹i trong t−¬ng lai, sau khi ngµnh c«ng nghiÖp ®· ®øng v÷ng cÇn
ph¶i cã møc l·i trªn møc trung b×nh, vµ ®ã lµ ®iÒu cßn ph¶i bµn b¹c nhiÒu. Trong thùc tÕ, mét
vµi ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ tù v−¬n lªn b»ng ý chÝ cña chÝnh hä thay v× hä cã t×m kiÕm sù
b¶o hé vÜnh viÔn. Xem thªm learning-by-doing argument, picking winners vµ strategic trade
theory.
Infant-industry provision: §iÒu kho¶n ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ
§iÒu XVIII cña GATT (Trî gióp cña chÝnh phñ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ) cho phÐp çc n−íc ®ang
ph¸t triÓn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh ®−îc ¸p dông çc biÖn ph¸p nh»m môc ®Ých thóc
®Èy sù ph¸t triÓn cña nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ. GATS kh«ng cã ®iÒu kho¶n nµy. Xem
thªm Infant-industry argument.
Information Technology Agreement: HiÖp ®Þnh C«ng nghÖ th«ng tin
KÕt qu¶ cña Héi nghÞ Bé tr−ëng WTO t¹i Singapore th¸ng 12/1996. Çc bªn nhÊt trÝ xo¸ bá
thuÕ h¶i quan vµ bÊt kú mét lo¹i thuÕ nµo kh¸c ®èi víi mét lo¹t çc s¶n phÈm c«ng nghÖ th«ng
tin th«ng qua viÖc gi¶m thuÕ víi tû lÖ ®Òu nhau b¾t ®Çu tõ n¨m 1997 vµ kÕt thóc vµo n¨m 2000.
Hä còng sÏ chÊp nhËn møc thuÕ 0. Do çc thµnh viªn ®«ng ®¶o cña m×nh, HiÖp ®Þnh bao trïm
trªn 90% s¶n phÈm c«ng nghÖ th«ng tin trªn thÕ giíi, bao gåm m¸y tÝnh, thiÕt bÞ viÔn th«ng,
chÊt b¸n dÉn, thiÕt bÞ chÕ t¹o chÊt b¸n dÉn, phÇn mÒm vµ dông cô khoa häc. HiÖp ®Þnh kh«ng
bao gåm s¶n phÈm ®å ®iÖn gia dông.
Information Technology Agreement II: HiÖp ®Þnh C«ng nghÖ th«ng tin II
Mét ®Ò nghÞ do Bé tr−ëng Th−¬ng m¹i Tø c−êng ®−a ra vµo th¸ng 5/1997. HiÖp ®Þnh v¹ch ra
viÖc më réng HiÖp ®Þnh C«ng nghÖ th«ng tin b»ng viÖc thªm vµo çc ®iÒu kho¶n vÒ çc biÖn
ph¸p phi thuÕ quan, më réng ph¹m vi s¶n phÈm vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ. HiÖp ®Þnh nµy vÉn
ch−a ®−a vµo ch−¬ng tr×nh nghÞ sù ®Ó ®µm ph¸n.
Initial negotiating right: QuyÒn ®µm ph¸n ban ®Çu
QuyÒn mµ mét thµnh viªn GATT yªu cÇu mét thµnh viªn kh¸c dµnh −u ®·i thuÕ quan trong mét
vßng ®µm ph¸n mÆc dï thµnh viªn ®ã kh«ng ph¶i lµ ng−êi cung cÊp chÝnh. QuyÒn ®µm ph¸n
ban ®Çu (INRs) lµ nh÷ng c«ng cô ®µm ph¸n h÷u hiÖu cho nh÷ng n−íc cã nh÷ng lîi Ých th−¬ng
m¹i quan träng vÒ mét s¶n phÈm hay hµng ho¸, mÆc dï nh÷ng quyÒn ®ã kh«ng cßn tÇm quan
träng trong ®µm ph¸n th−¬ng m¹i. VÊn ®Ò vÒ ng−êi cã quyÒn ®µm ph¸n ban ®Çu kh«ng ®Æt ra
trong tr−êng hîp c¾t gi¶m thuÕ quan tuyÕn tÝnh bëi v× tÊt c¶ çc thµnh viªn nhÊt trÝ c¾t gi¶m
thuÕ quan ®èi víi nh÷ng lo¹i s¶n phÈm ®Æc biÖt víi cïng mét møc thuÕ, bÊt kÓ nã quan träng
nh− thÕ nµo ®èi víi bÊt kú b¹n hµng nµo. Tuy nhiªn, nã cã thÓ ®−îc tiÕp tôc bµn ®Õn sau trong
®µm ph¸n song ph−¬ng. Bëi vËy çc thµnh viªn cña GATT ®· nhÊt trÝ t¹o ra çi gäi lµ quyÒn
®µm ph¸n ban ®Çu th¶ næi. §ã lµ nh÷ng quyÒn ®µm ph¸n ban ®Çu cã thÓ ®−îc h−ëng bëi çc
thµnh viªn cã quyÒn cña ng−êi cung cÊp chñ yÕu t¹i thêi ®iÓm ®µm ph¸n l¹i vÒ mét môc thuÕ
tr−íc ®ã lµ ®éi t−îng cña c¾t gi¶m tuyÕn tÝnh. Nh÷ng quyÒn ®ã ®−îc gäi lµ "th¶ næi" v× chóng
vÉn lµ gi¶ thuyÕt cho ®Õn khi mét tr−êng hîp cô thÓ ph¸t sinh. Xem thªm principal supplying
- 113 -
interest.
Injury: ThiÖt h¹i
¶nh h−ëng bÊt lîi ®èi víi nÒn c«ng nghiÖp néi ®Þa g©y ra bëi nh÷ng hµnh ®éng cña çc nhµ
xuÊt khÈu n−íc ngoµi, vÝ dô th«ng qua ph¸ gi¸, trî cÊp hoÆc t¨ng nhËp khÈu. Trong tr−êng hîp
ph¸ gi¸, ng−êi ta cã thÓ cã biÖn ph¸p ®èi phã nÕu ®ã lµ thiÖt h¹i vËt chÊt. Trong tr−êng hîp tù
vÖ, thiÖt h¹i nghiªm träng ph¶i ®ang bÞ ®e do¹ hoÆc võa x¶y ra. C¶ hai thuËt ng÷ thiÖt h¹i
nghiªm träng vµ thiÖt h¹i vËt chÊt ®Òu lµ ®¸nh gi¸ chñ quan, nh−ng d−êng nh− thiÖt h¹i nghiªm
träng th× møc ®é nÆng h¬n thiÖt h¹i vËt chÊt. WTO ®· x©y dùng nh÷ng nguyªn t¾c ®¸nh gi¸
thiÖt h¹i vµ biÖn ph¸p kh¾c phôc trong tr−êng hîp cã thiÖt h¹i hoÆc ®e do¹ g©y ra thiÖt h¹i. HiÖp
®Þnh vÒ Hµng dÖt vµ may mÆc cho phÐp çc n−íc thµnh viªn ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ qu¸
®é theo nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh trong nh÷ng tr−êng hîp cã thiÖt h¹i nghiªm träng hoÆc ®e
do¹ g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng ®èi víi ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa khi nhËp khÈu t¨ng. HiÖp
®Þnh kh«ng ®−a ra kh¸i niÖm thÕ nµo lµ "thiÖt h¹i nghiªm träng", mÆc dï nã liÖt kª s¶n l−îng,
n¨ng suÊt, hµng tån kho, thÞ phÇn, viÖc lµm, lîi nhuËn, vµ ®Çu t−..., nh− lµ nh÷ng biÕn sè ph¶i
®−îc tÝnh ®Õn. Xem thªm Agreement on Safeguards vµ anti-dumping measures.
Inland parity: Tû suÊt ngang gi¸ néi ®Þa
Xem thªm national treatment.
Input dumping: Ph¸ gi¸ ®Çu vµo
Ng−êi ta cho r»ng s¶n phÈm ®−îc lµm ra tù nã kh«ng h¹ gi¸, nh−ng vÊn ®Ò ë ®©y lµ s¶n phÈm
®ã bao hµm nh÷ng thµnh tè (®Çu vµo) ®−îc mua víi gi¸ h¹. Xem thªm secondary dumping.
In-quota rate: ThuÕ suÊt trong h¹n ng¹ch
ThuÕ quan ¸p dông cho mét s¶n phÈm nhËp khÈu trong giíi h¹n cña mét h¹n ng¹ch thuÕ quan.
Integrated Programme for Commodities: Ch−¬ng tr×nh thèng nhÊt çc ngµnh hµng
Mét ch−¬ng tr×nh ®−îc UNCTAD IV th«ng qua n¨m 1976 v¹ch ra kÕ ho¹ch ®µm ph¸n cho
nh÷ng hiÖp ®Þnh quèc tÕ hoÆc nh÷ng tho¶ thuËn ®èi víi 18 mÆt hµng cô thÓ. §ã lµ: chuèi, b«xit,
ca-cao, cµ-phª, ®ång ®á, b«ng vµ sîi b«ng, sîi cøng vµ çc s¶n phÈm cña nã, quÆng s¾t, sîi ®ay
vµ çc s¶n phÈm cña nã, m¨ng gan, thÞt, phèt ph¸t, cao-su, s÷a, chÌ, gç nhiÖt ®íi, thiÕc, dÇu
thùc vËt, bao gåm c¶ dÇu «liu vµ dÇu h¹t. Çc s¶n phÈm kh¸c vµo thêi gian bÊt kú cã thÓ ®−îc
bæ sung vµo danh s¸ch nµy. Ch−¬ng tr×nh cã mét sè môc tiªu bao gåm tr¸nh dao ®éng gi¸ c¶
qu¸ møc, ®¹t ®−îc møc gi¸ ®ñ tr¶ c«ng cho ng−êi s¶n xuÊt vµ hîp lý cho ng−êi tiªu dïng, t¨ng
thu nhËp xuÊt khÈu ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n−íc, c¶i tiÕn viÖc më cöa thÞ tr−êng vµ nguån cung cÊp
®¸ng tin cËy. Cïng thêi gian ®ã, mét ®Ò nghÞ ®· ®−îc th«ng qua cho viÖc thµnh lËp cña Quü
Chung ®Ó cung cÊp tµi chÝnh cho ch−¬ng tr×nh. Xem thªm buffer stocks, international
commodity arrangement, international commodity bodies vµ UNCTAD.
Intellectual property: Së h÷u trÝ tuÖ
QuyÒn së h÷u cña çc nhµ ph¸t minh trong çc lÜnh vùc c«ng nghiÖp, khoa häc, c«ng nghÖ, ©m
nh¹c, vµ nghÖ thuËt. Çc quyÒn nµy liªn quan tíi b»ng ph¸t minh, th−¬ng hiÖu, kiÓu d¸ng c«ng
nghiÖp, thiÕt kÕ s¬ ®å vi m¹ch, b¶n quyÒn, chØ dÊu ®Þa lý vµ bÝ mËt th−¬ng m¹i (th«ng tin mËt).
Xem thªm Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights, WIPO vµ
United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation.
Intellectual property right infringements: Vi ph¹m quyÒn së h÷u trÝ tuÖ
Çc vi ph¹m víi quy m« th−¬ng m¹i ®−îc xÕp vµo lo¹i sao chÐp lËu nÕu çc vi ph¹m ®ã cã liªn
quan ®Õn viÖc t¸i b¶n kh«ng ®−îc phÐp çc tµi liÖu cã b¶n quyÒn, hoÆc lµm gi¶ khi cã sù sao
chÐp nh·n hiÖu th−¬ng m¹i víi môc ®Ých ®−a çc mÆt hµng ra thÞ tr−êng nh− hµng cña nhµ s¶n
xuÊt hîp ph¸p. B»ng ph¸t minh bÞ vi ph¹m th«ng qua viÖc s¶n xuÊt kh«ng ®−îc phÐp, sö dông
hoÆc b¸n ph¸t minh ®· ®¨ng ký t¹i n−íc ®¨ng ký ph¸t minh. Th−¬ng hiÖu bÞ vi ph¹m th«ng qua
- 114 -
viÖc sö dông kh«ng xin phÐp mét nh·n hiÖu gièng hÖt hoÆc t−¬ng tù nh− nh·n hiÖu ®ang tån t¹i
mµ cã thÓ lµm cho ng−êi tiªu dïng bÞ lÉn lén.
Interested parties: Çc bªn cã quyÒn lîi
Nh÷ng ng−êi cã quyÒn trong mét cuéc thÈm tra hoÆc ®iÒu tra chèng ph¸ gi¸. Nh÷ng ng−êi nµy
ph¶i ®−îc th«ng b¸o nh÷ng th«ng tin mµ nhµ chøc tr¸ch yªu cÇu, ®−îc dµnh thêi gian réng r·i
®Ó tr×nh bµy vÒ tr−êng hîp cña m×nh, vµ ®−îc cã c¬ héi ®Çy ®ñ ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh.
HiÖp ®Þnh vÒ viÖc thùc hiÖn §iÒu VI cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i cña
WTO quy ®Þnh çc quy t¾c cã thÓ ®−îc ¸p dông ®Ó xö lý çc tr−êng hîp chèng ph¸ gi¸ ®· ®Þnh
nghÜa çc bªn cã quyÒn lîi lµ (a) nhµ xuÊt khÈu hoÆc nhµ s¶n xuÊt n−íc ngoµi hoÆc nhµ nhËp
khÈu s¶n phÈm ®ang lµ ®èi t−îng ®iÒu tra, hoÆc lµ hiÖp héi th−¬ng m¹i hoÆc kinh doanh cã
thµnh viªn lµ phÇn lín çc nhµ s¶n xuÊt, xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu s¶n phÈm ®ã, (b) chÝnh phñ
cña n−íc thµnh viªn xuÊt khÈu vµ (c) nhµ s¶n xuÊt s¶n phÈm t−¬ng tù t¹i n−íc thµnh viªn nhËp
khÈu hoÆc hiÖp héi th−¬ng m¹i vµ kinh doanh víi phÇn lín sè thµnh viªn s¶n xuÊt s¶n phÈm
t−¬ng tù trªn l·nh thæ n−íc thµnh viªn nhËp khÈu. HiÖp ®Þnh WTO vÒ Tù vÖ còng yªu cÇu çc
thµnh viªn ®ang chuÈn bÞ ¸p dông hµnh ®éng tù vÖ dµnh c¬ héi tham vÊn cho çc thµnh viªn cã
quyÒn lîi thiÕt yÕu ®èi víi mÆt hµng ®ang xem xÐt, tuy nhiªn HiÖp ®Þnh nµy kh«ng ®Þnh nghÜa
kh¸i niÖm "quyÒn lîi thiÕt yÕu" ®−îc hiÓu nh− thÕ nµo. Xem thªm anti-dumping measures.
Interested third parties: Bªn cã quyÒn lîi thø ba
Mét c¬ cÊu trong B¶n ghi nhí WTO vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp cho phÐp xem xÐt ®Õn quyÒn lîi
cña çc n−íc thµnh viªn trong mét tranh chÊp mµ çc n−íc nµy kh«ng cã liªn quan trùc tiÕp.
Çc thµnh viªn nµy cã quyÒn ®−îc tr×nh bµy tr−íc Ban héi thÈm vµ göi ®iÒu tr×nh tíi Ban, tuy
nhiªn ®Ó cã quyÒn ®ã çc n−íc nµy ph¶i chøng minh th«ng qua sè liÖu th−¬ng m¹i ®−îc r»ng
hä cã quyÒn lîi ®¸ng kÓ trong sù viÖc ®ã. QuyÒn lîi chØ ®−îc lËp luËn vÒ nguyªn t¾c lµ kh«ng
®ñ.
Interface theory: Lý thuyÕt giao hoµ
Mét dù ¸n tån t¹i vµo nh÷ng n¨m 80 cho r»ng trong quan hÖ kinh tÕ vµ th−¬ng m¹i quèc tÕ cÇn
ph¶i cã mét c¬ cÊu kÕt hîp nµo ®ã ®Ó cho phÐp çc hÖ thèng kinh tÕ kh¸c nhau cã thÓ bu«n b¸n
víi nhau mµ kh«ng x¶y ra m©u thuÉn. ViÖc çc nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung chuyÓn sang
çc nguyªn t¾c kinh tÕ thÞ tr−êng ®· lµm gi¶m nhu cÇu ph¶i cã mét c¬ cÊu nh− vËy, tuy nhiªn
vÉn tån t¹i nh÷ng khã kh¨n trong mèi t−¬ng quan víi trî cÊp vµ ph¸ gi¸. Xem thªm East-West
trade.
Intergovernmental conference: Héi nghÞ liªn chÝnh phñ
Mét c¬ cÊu tån t¹i trong Liªn minh Ch©u ¢u nh»m xem xÐt viÖc söa ®æi vµ bæ sung çc hiÖp
®Þnh khung cÊu thµnh tæ chøc nµy. Çc héi nghÞ liªn chÝnh phñ th−êng dÉn ®Õn nh÷ng b−íc tiÕn
bé ®¸ng kÓ.
Interim Agreement on Trade in Financial Services: HiÖp ®Þnh l©m thêi vÒ th−¬ng m¹i
trong dÞch vô tµi chÝnh
Xem financial services interim agreement.
Interim Co-ordinating Committee for International Commodity Arrangements: Uû ban
®iÒu l©m thêi çc hiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ
Xem commodity policy.
Intermediary nation embargo: CÊm vËn quèc gia trung gian
Xem tuna (European Economic Community - United States, 1994).
Intermediate goods and services: Hµng ho¸ vµ dÞch vô trung gian
Xem final goods and services.
Internal markets: ThÞ tr−êng néi
- 115 -
§−îc sö dông c¶ cho thÞ tr−êng thuéc mét quyÒn tµi ph¸n duy nhÊt vµ thÞ tr−êng ®−îc t¹o thµnh
qua viÖc h×nh thµnh liªn minh h¶i quan, khu vùc th−¬ng m¹i tù do hoÆc thÞ tr−êng chung, vÝ dô
nh− Céng ®ång Ch©u ¢u.
Internal taxes: ThuÕ néi ®Þa
Çc kho¶n thu cña chÝnh phñ ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ vµ dÞch vô trong khu«n khæ mét l·nh
thæ h¶i quan. §iÒu III cña GATT yªu cÇu çc kho¶n thu nh− vËy ph¶i ®−îc ¸p dông nh− nhau
®èi víi çc s¶n phÈm néi ®Þa còng nh− çc s¶n phÈm nhËp khÈu. Nãi mét çch kh¸c, ®·i ngé
quèc gia lµ mét nghÜa vô c¬ b¶n trong lÜnh vùc nµy. Xem thªm behind-the-border issues.
International accounting standards: Tiªu chuÈn kÕ to¸n quèc tÕ
Çc tiªu chuÈn kÕ to¸n do Uû ban Tiªu chuÈn kÕ to¸n quèc tÕ (IASC) x©y dùng nh»m n©ng cao
tÝnh t−¬ng thÝch cña çc th«ng tin tµi chÝnh, c¶i tiÕn viÖc th«ng b¸o sè liÖu, gi¶m chi phÝ thùc
hiÖn vµ khuyÕn khÝch çc c«ng ty ®a quèc gia sö dông hÖ thèng b¸o ço tµi chÝnh thèng nhÊt.
Do ®ã çc tiªu chuÈn nµy ®−îc xem lµ c«ng cô nh»m ph©n phèi nguån tµi chÝnh cã hiÖu qu¶
h¬n. Ngoµi nh÷ng ®ãng gãp cho ph¸t triÓn th−¬ng m¹i toµn cÇu, tiªu chuÈn quèc tÕ cßn ®−îc
çc nhµ ®µm ph¸n th−¬ng m¹i quan t©m bëi v× çc tiªu chuÈn nµy ®−îc Ban c«ng t¸c cña WTO
vÒ dÞch vô nghÒ nghiÖp - c¬ quan ®¸nh gi¸ nh÷ng trë ng¹i trong th−¬ng m¹i dÞch vô - uû quyÒn
¸p dông. Xem thªm Guidelines for Mutual recognition Agreements or Arrangements in the
Accountancy Sector vµ harmonisation of standards and qualifications.
International Agreement on Jute and Jute Products: HiÖp ®Þnh quèc tÕ vÒ ®ay vµ çc s¶n
phÈm ®ay
Cã hiÖu lùc tõ 1984 trong Ch−¬ng tr×nh thèng nhÊt çc ngµnh hµng. HiÖp ®Þnh nµy ®−îc ®µm
ph¸n l¹i vµo 1989 vµ cã hiÖu lùc tõ 1991. HiÖp ®Þnh nµy nh»m môc ®Ých c¶i thiÖn thÞ tr−êng
cho ®ay vµ çc s¶n phÈm tõ ®ay, tÝnh râ rµng trong th−¬ng m¹i quèc tÕ vµ c¶i tiÕn kü thuËt s¶n
xuÊt vµ chÕ biÕn. C¬ quan ®iÒu hµnh hiÖp ®Þnh nµy lµ Héi ®ång §ay quèc tÕ ®Æt t¹i Dacca.
International Bauxite Association: HiÖp héi bo-xit quèc tÕ
Thµnh lËp n¨m 1975. HiÖp héi nµy chØ bao gåm çc nhµ s¶n xuÊt. Môc ®Ých cña HiÖp héi nµy lµ
sù ph¸t triÓn hîp lý vµ cã trËt tù ngµnh c«ng nghiÖp bo-xit vµ ®¶m b¶o lîi nhuËn hîp lý vµ c«ng
b»ng cho çc n−íc thµnh viªn tõ viÖc khai th¸c, chÕ biÕn vµ tiÕp thÞ bo-xit vµ çc s¶n phÈm tõ
®ã, cã l−u ý ®Õn quyÒn lîi cña ng−êi tiªu dïng. Ban th− ký cña HiÖp héi ®Æt t¹i Kingston,
Jamaica.
International Civil Aviation Organisation: Tæ chøc Hµng kh«ng d©n dông quèc tÕ
Xem Chicago Convention.
international Cocoa Agreement: HiÖp ®Þnh Ca-cao quèc tÕ
§−îc ký kÕt lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1962 sau 17 n¨m ®µm ph¸n, vµ ®−îc ®µm ph¸n l¹i vµo 1975,
1980 vµ 1986. §ã lµ mét hiÖp ®Þnh cã çc quy ®Þnh kinh tÕ, kÓ c¶ quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng cña
kho ®Öm víi môc ®Ých æn ®Þnh thu nhËp tõ xuÊt khÈu cho çc n−íc s¶n xuÊt vµ më réng h¬n n÷a
chÕ biÕn ca-cao t¹i çc n−íc ®ang ph¸t triÓn. HiÖp ®Þnh hiÖn hµnh cã hiÖu lùc tõ 1994. Ngoµi
çc môc tiªu kh¸c, HiÖp ®Þnh nµy bao gåm c¶ (a) ph¸t triÓn vµ cñng cè hîp t¸c trong kinh
doanh ca-cao quèc tÕ, (b) gãp phÇn c©n b»ng cung vµ cÇu ca-cao trªn thÞ tr−êng thÕ giíi, vµ (c)
thóc ®Èy tÝnh râ rµng trong nÒn kinh tÕ ca-cao thÕ giíi th«ng qua viÖc thu thËp vµ phæ biÕn sè
liÖu thèng kª vµ çc d÷ liÖu kh¸c vÒ ca-cao. HiÖp ®Þnh nµy ®· kh«ng cßn quy ®Þnh vÒ kho ®Öm.
C¬ quan ®iÒu hµnh lµ Tæ chøc Ca-cao Quèc tÕ ®Æt t¹i London.
International Coffee Agreement: HiÖp ®Þnh Cµ-phª quèc tÕ
§−îc ký kÕt lÇn ®Çu tiªn vµo 1962, vµ ®−îc ®µm ph¸n l¹i vµo 1968, 1976, 1983 vµ 1994 cho 5
n¨m tiÕp theo. HiÖp ®Þnh nµy ®· kh«ng cßn nh»m æn ®Þnh gi¸ th«ng qua viÖc ¸p ®Æt h¹n ng¹ch
xuÊt khÈu vµ HiÖp ®Þnh nµy kh«ng cã kho ®Öm. Môc ®Ých cña HiÖp ®Þnh hiÖn hµnh lµ: (a) ®¶m
b¶o t¨ng c−êng hîp t¸c quèc tÕ trong çc vÊn ®Ò cµ-phª, (b) t¹o diÔn ®µn cho viÖc t− vÊn vµ
- 116 -
®µm ph¸n gi÷a çc chÝnh phñ vÒ cµ-phª, (c) t¹o ®iÒu kiÖn më réng th−¬ng m¹i cµ-phª quèc tÕ
th«ng qua viÖc thu thËp, ph©n tÝch vµ phæ biÕn sè liÖu thèng kª, (d) thu thËp vµ trao ®æi th«ng
tin kinh tÕ vµ kü thuËt vÒ cµ-phª, (e) thóc ®Èy nghiªn cøu vÒ cµ-phª, vµ (f) khuyÕn khÝch vµ
t¨ng c−êng tiªu thô cµ-phª. HiÖp ®Þnh do Tæ chøc cµ-phª quèc tÕ ®Æt t¹i London ®iÒu hµnh.
International commercial dispute resolution: Gi¶i quyÕt tranh chÊp th−¬ng m¹i quèc tÕ
Gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a çc bªn t− nh©n ë çc n−íc kh¸c nhau ngoµi khu«n khæ toµ ¸n. §iÒu
nµy cã thÓ thùc hiÖn th«ng qua ®µm ph¸n, ®iÒu ®×nh hoµ gi¶i, x¸c ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ cña chuyªn
gia, träng tµi vµ kÕt hîp çc qu¸ tr×nh ®ã. Ph−¬ng ph¸p ®−îc lùa chän phô thuéc vµo quan ®iÓm
cña çc bªn. Xem thªm ICSID.
International commodity agreements (ICA): Çc hiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ
Çc hiÖp ®Þnh liªn chÝnh phñ nh»m n©ng cao chÊt l−îng ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng hµng ho¸ toµn
cÇu. Cã hai lo¹i hiÖp ®Þnh: (a) çc hiÖp ®Þnh qu¶n lý nh»m thóc ®Èy tÝnh c«ng khai trong ®iÒu
kiÖn s¶n xuÊt vµ thÞ tr−êng th«ng qua, vÝ dô, c«ng t¸c thèng kª, vµ (b) çc hiÖp ®Þnh kinh tÕ
nh»m t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn gi¸ c¶ thÞ tr−êng cña mÆt hµng cã liªn quan. HiÖp ®Þnh UNCTAD
thµnh lËp Quü chung nh»m vµo viÖc h×nh thµnh çc hiÖp ®Þnh kinh tÕ ®· quy ®Þnh 4 yÕu tè cÇn
thiÕt ®èi víi mét ICA: (a) çc hiÖp ®Þnh ph¶i ®−îc h×nh thµnh gi÷a çc chÝnh phñ, (b) çc hiÖp
®Þnh cÇn ph¶i thóc ®Èy hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc mÆt hµng ®ã, (c) ph¶i bao gåm c¶ ng−êi
s¶n xuÊt vµ ng−êi tiªu dïng vµ (d) hiÖp ®Þnh ph¶i bao trïm phÇn lín th−¬ng m¹i mÆt hµng cã
liªn quan cña toµn thÕ giíi. PhÇn lín çc ICA ®−îc ®µm ph¸n cho giai ®o¹n thêi gian tõ 3 ®Õn 6
n¨m, sau ®ã chóng sÏ ®−îc xem xÐt l¹i. Mét sè, nh− HiÖp ®Þnh Bo-xit quèc tÕ vµ OPEC, chØ
bao gåm çc nhµ s¶n xuÊt. Çc ICA víi çc quy ®Þnh kinh tÕ th−êng bao gåm çc nghÜa vô
nh»m æn ®Þnh gi¸, cung cÊp tµi chÝnh cho kho ®Öm, thanh lý dù tr÷ phi th−¬ng m¹i, cam kÕt c¶i
thiÖn më cöa thÞ tr−êng vµ thóc ®Èy tiªu thô. Mét sè hiÖp ®Þnh còng nh»m khuyÕn khÝch viÖc
chÕ biÕn tiÕp theo t¹i çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, vµ çc hiÖp ®Þnh nµy bao gåm çc quy ®Þnh vÒ
trao ®æi th«ng tin vÒ s¶n xuÊt, th−¬ng m¹i vµ tiªu thô. PhÇn lín çc hiÖp ®Þnh còng bao gåm çc
quy ®Þnh vÒ tham vÊn vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp. Çc hiÖp ®Þnh n¨m 1954 vÒ ®−êng vµ thiÕc cã
®iÒu kho¶n "çc tiªu chuÈn lao ®éng c«ng b»ng" quy ®Þnh r»ng lao ®éng tham gia vµo s¶n xuÊt
çc mÆt hµng t−¬ng øng cÇn ®−îc th−ëng hîp lý, b¶o hiÓm x· héi ®Çy ®ñ vµ çc ®iÒu kiÖn lµm
viÖc tho¶ ®¸ng kh¸c. Çc ®iÒu kho¶n nµy dÇn dÇn kh«ng ®−îc sö dông n÷a, nh−ng mét sè hiÖp
®Þnh sau nµy, vÝ dô HiÖp ®Þnh quèc tÕ vÒ cao-su tù nhiªn, vÉn thóc ®Èy çc thµnh viªn c¶i thiÖn
møc sèng cña ng−êi lao ®éng. Çc quy ®Þnh vÒ dù tr÷ ®Öm ®−îc sö dông nÕu gi¸ cña mét mÆt
hµng v−ît ra ngoµi khung gi¸ ®· ®Þnh. §Ó x¸c ®Þnh ®−îc gi¸ ®óng lµ rÊt phøc t¹p. NÕu gi¸ sµn
qu¸ cao sÏ thóc ®Èy t¨ng s¶n xuÊt, ®iÒu nµy cã thÓ ®Èy gi¸ thÞ tr−êng xuèng vµ b¾t buéc kho
®Öm ph¶i mua vµo. Mét yÕu tè quan träng ®Ó ®¶m b¶o gi¸ sµn thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng cña
m×nh lµ tÊt c¶ nh÷ng nhµ s¶n xuÊt chñ yÕu ph¶i lµ thµnh viªn cña hiÖp ®Þnh. §iÒu nµy nhiÒu khi
rÊt khã ®¹t ®−îc. KÓ tõ khi HiÖp ®Þnh ThiÕc quèc tÕ chÊm døt hiÖu lùc, kho ®Öm ®· trë nªn lçi
thêi. PhÇn lín çc ICA ®−îc ®iÒu hµnh bëi mét c¬ quan ®−îc thµnh lËp v× môc ®Ých ®ã. Çc
thµnh viªn ®−îc ph©n chia thµnh nhµ s¶n xuÊt vµ ng−êi tiªu thô, vµ hai lo¹i thµnh viªn nµy cã sè
phiÕu nh− nhau. Çc n−íc s¶n xuÊt th−êng còng nhËp khÈu cïng mét mÆt hµng, vµ çc n−íc
tiªu thô còng xuÊt khÈu. Do ®ã ®Þnh nghÜa n−íc s¶n xuÊt hay tiªu thô cã thÓ ®−îc dùa trªn thùc
tÕ n−íc ®ã lµ n−íc thùc xuÊt hay thùc nhËp. BiÓu quyÕt th−êng ®−îc dùa trªn thÞ phÇn mÆt hµng
cña mét n−íc trªn tæng th−¬ng m¹i quèc tÕ. Çc ICA th−êng ho¹t ®éng mét çch ®éc lËp,
nh−ng viÖc ®µm ph¸n hoÆc t¸i ®µm ph¸n th−êng tiÕn hµnh trong khu«n khæ UNCTAD, mét c¬
quan kÓ tõ khi thµnh lËp n¨m 1964 ®¶m nhËn tr¸ch nhiÖm vÒ çc vÊn ®Ò hµng ho¸ trong hÖ
thèng Liªn hîp quèc. Tuy nhiªn, cã hai hiÖp ®Þnh ®−îc ®µm ph¸n trong khu«n khæ GATT, vµ
hiÖn nay çc hiÖp ®Þnh ®ã lµ bé phËn cña çc hiÖp ®Þnh nhiÒu bªn WTO. Hai hiÖp ®Þnh ®ã lµ
HiÖp ®Þnh quèc tÕ vÒ çc s¶n phÈm s÷a vµ HiÖp ®Þnh quèc tÕ vÒ thÞt bß. C¶ hai hiÖp ®Þnh ®Òu
nh»m më réng, tù do ho¸ vµ æn ®Þnh th−¬ng m¹i hµng ho¸ trong ph¹m vi cña m×nh. Xem thªm
buffer stock, commodity policy, Integrated Programme for Commodities vµ international
commodity bodies.
International commodity bodies (ICB): Çc c¬ quan hµng ho¸ quèc tÕ
- 117 -
Çc tæ chøc ®iÒu hµnh çc hiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ hoÆc lµ çc nhãm nghiªn cøu ngµnh
hµng. Quü Chung ®−îc thµnh lËp th«ng qua UNCTAD ®· x¸c ®Þnh çc c¬ quan ngµnh hµng
quèc tÕ sau ®©y: Tæ chøc Ca-cao quèc tÕ, Uû ban t− vÊn B«ng quèc tÕ, Tæ chøc §ay quèc tÕ,
Nhãm nghiªn cøu Ch× vµ KÏm quèc tÕ, Nhãm nghiªn cøu §ång quèc tÕ, Héi ®ång DÇu «-liu
quèc tÕ, Tæ chøc Cao-su tù nhiªn quèc tÕ, Nhãm nghiªn cøu Cao-su quèc tÕ, Tæ chøc §−êng
quèc tÕ, Tæ chøc Gç nhiÖt ®íi quèc tÕ, Tæ chøc Cµ-phª quèc tÕ, Héi ®ång Lóa m× quèc tÕ, Uû
ban UNCTAD vÒ volfram, Nhãm liªn chÝnh phñ FAO vÒ chuèi, qu¶ hä chanh, sîi cøng, thÞt,
dÇu vµ h¹t cã dÇu, g¹o, chÌ, TiÓu ban liªn chÝnh phñ cña FAO vÒ th−¬ng m¹i h¶i s¶n, vµ TiÓu
nhãm liªn chÝnh phñ vÒ da ch−a thuéc vµ da. TÊt c¶ çc c¬ quan nµy ®Òu cã quyÒn ®−îc tµi trî
çc dù ¸n cã hç trî tµi chÝnh cña Quü chung. Xem thªm çc môc riªng vÒ mét sè hiÖp ®Þnh do
çc c¬ quan nµy ®iÒu hµnh.
International commodity-related environment agreement (ICREA): HiÖp ®Þnh quèc tÕ vÒ
m«i tr−êng cã liªn quan ®Õn hµng ho¸
Mét v¨n kiÖn liªn chÝnh phñ tù nguyÖn do UNCTAD khëi x−íng nh»m thóc ®Èy çc môc tiªu
m«i tr−êng trong s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ t¹o ®iÒu kiÖn hîp t¸c gi÷a çc n−íc s¶n xuÊt vµ tiªu thô
trong lÜnh vùc nµy. Çc hiÖp ®Þnh m«i tr−êng cã liªn quan ®Õn hµng ho¸ cã thÓ liªn quan ®Õn
x©y dùng tiªu chuÈn hoÆc chóng cã thÓ nh»m tµi trî cho viÖc chuyÓn ®æi sang çc ph−¬ng ph¸p
s¶n xuÊt bÒn v÷ng h¬n. Xem thªm trade and environment.
International contestability of markets: TÝnh kiÓm nghiÖm quèc tÕ cña thÞ tr−êng
Mét kh¸i niÖm bao trïm nh»m ®¸nh gi¸ møc ®é thÞ tr−êng kh«ng bÞ biÕn d¹ng th«ng qua quy
chÕ hoÆc çc hµnh ®éng chèng c¹nh tranh cña chÝnh phñ hoÆc t− nh©n nh×n tõ gãc ®é ng−êi
xuÊt khÈu. Mét thÞ tr−êng hoµn toµn ®−îc kiÓm nghiÖm lµ thÞ tr−êng trong ®ã çc h·ng cã thÓ
c¹nh tranh hoµn toµn dùa trªn c¬ së gi¸ vµ kh¶ n¨ng cung cÊp s¶n phÈm hoÆc dÞch vô mµ thÞ
tr−êng ®ã cã nhu cÇu. TÝnh kiÓm nghiÖm quèc tÕ ®−îc x¸c ®Þnh b»ng çc yÕu tè nh− thuÕ quan
vµ çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan, çc ®iÒu kiÖn quy chÕ cã ¶nh h−ëng ®Õn viÖc nhËp khÈu dÞch
vô, nh÷ng c¶n trë vÒ c¬ cÊu d−íi d¹ng, vÝ dô, hÖ thèng ph©n phèi, quy chÕ néi ®Þa vÒ ®Çu t− vµ
c¹nh tranh, vµ çc th«ng lÖ chèng c¹nh tranh t− nh©n. Xem thªm indicators of market openness
vµ trade and competition.
International Convention for the Protection of New Varieties of Plants: C«ng −íc quèc tÕ
vÒ b¶o vÖ çc gièng thùc vËt míi
§−îc ký n¨m 1961 t¹i Paris vµ söa ®æi n¨m 1978 t¹i GenÌve. HiÖp ®Þnh nµy quy ®Þnh viÖc cÊp
b»ng ph¸t minh vµ çc quyÒn ®Æc biÖt ®Ó b¶o hé nh÷ng ng−êi g©y gièng thùc vËt míi. HiÖp
®Þnh nµy ®−îc ®iÒu hµnh bëi Liªn minh quèc tÕ b¶o hé gièng thùc vËt míi (UPOV) chø kh«ng
ph¶i WIPO.
International Convention for the Protection of Performers, Producers of Phonograms
and Broadcasting Organisations: C«ng −íc quèc tÕ b¶o vÖ nh÷ng ng−êi biÓu diÔn, s¶n xuÊt
®Üa h¸t vµ çc tæ chøc ph¸t sãng
Xem Rome Convention.
International Convention on the Harmonised Commodity Description and Coding
System: C«ng −íc quèc tÕ vÒ HÖ thèng hµi hoµ miªu t¶ vµ m∙ sè hµng ho¸
Xem Harmonised System.
International Convention on the Simplificaiton and Harmonisation of Customs
Procedures: C«ng −íc quèc tÕ vÒ ®¬n gi¶n ho¸ vµ hµi hoµ thñ tôc h¶i quan
Xem Kyoto Convention.
International Copper Study Group (ICSG): Nhãm nghiªn cøu ®ång quèc tÕ
Mét tæ chøc liªn chÝnh phñ ®−îc thµnh lËp trong khu«n khæ UNCTAD n¨m 1992. Tæ chøc nµy
bao gåm çc n−íc s¶n xuÊt vµ tiªu thô ®¹i diÖn cho h¬n 80% th−¬ng m¹i thÕ giíi. Chøc n¨ng
- 118 -
chÝnh cña ICSG lµ trao ®æi th«ng tin vÒ thÞ tr−êng ®ång quèc tÕ, thu thËp vµ phæ biÕn sè liÖu
thèng kª cËp nhËt vµ xem xÐt çc vÊn ®Ò ®Æc biÖt cã thÓ ph¸t sinh. Ban th− ký cña Nhãm ®Æt t¹i
Lisbon. Xem thªm CIPEC vµ international commodity bodies.
International Cotton Advisory Committee: Uû ban t− vÊn B«ng quèc tÕ
Thµnh lËp n¨m 1939 nh− lµ mét hiÖp héi cña çc n−íc s¶n xuÊt b«ng vµ ®−îc c¬ cÊu l¹i n¨m
1945 ®Ó thu nhËn c¶ çc n−íc tiªu thô b«ng. Uû ban nµy thu thËp vµ phæ biÕn thèng kª vÒ s¶n
xuÊt vµ th−¬ng m¹i b«ng vµ thóc ®Èy çc biÖn ph¸p nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ b«ng toµn cÇu. Ban
th− ký cña Uû ban ®Æt t¹i Washington. Xem thªm international commodity bodies.
International division of labour: Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ
Sù ph©n bè qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh»m thóc ®Èy chuyªn m«n ho¸ lao ®éng h¬n n÷a, rót gi¶m quy
m« vµ s¶n phÈm tiªu chuÈn ho¸. Môc ®Ých cña nã lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho çc c«ng ty c¹nh tranh
th«ng qua c¬ chÕ gi¸ c¶. HÖ thèng nµy ®· ho¹t ®éng tèt cho ®Õn khi mét sè c«ng ty l¹i nh¾m
®Õn ng−êi tiªu dïng vµ b¾t ®Çu c¹nh tranh th«ng qua c¶i tiÕn s¶n phÈm. Ph©n c«ng lao ®éng
quèc tÕ còng t−¬ng tù nh− ph©n chia qu¸ tr×nh chÕ t¹o s¶n phÈm ë chç phÇn lín nhÊt cã thÓ cña
s¶n phÈm ®−îc chÕ t¹o bëi nh©n c«ng rÎ kh«ng lµnh nghÒ vµ b¸n lµnh nghÒ. Xem thªm
Fordism, globalisation, new international division of labour vµ product cycle theory.
International economic relations: Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ
Bªn c¹nh th−¬ng m¹i quèc tÕ, bao gåm trùc tiÕp çc ho¹t ®éng vµ hîp t¸c tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ
quèc tÕ nh− l−u th«ng vèn vµ ®Çu t− quèc tÕ. Gi¸n tiÕp h¬n, gÇn nh− mäi ho¹t ®éng quèc tÕ cã
khÝa c¹nh hoÆc ¶nh h−ëng kinh tÕ.
International Electrotechnical Commission (IEC): Uû ban §iÖn kü thuËt quèc tÕ
C¬ quan quèc tÕ chÝnh dµnh cho hîp t¸c vÒ tiªu chuÈn vµ ®¸nh gi¸ tÝnh phï hîp trong lÜnh vùc
®iÖn, ®iÖn tö vµ çc c«ng nghÖ cã liªn quan. Uû ban nµy lµ diÔn ®µn cho viÖc chuÈn bÞ vµ thùc
hiÖn çc tiªu chuÈn quèc tÕ tù nguyÖn trªn c¬ së nhÊt trÝ. IEC cã liªn quan ®Õn WTO th«ng qua
HiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt c¶n trë th−¬ng m¹i. Ban th− ký ®Æt t¹i GenÌve. Xem thªm
International Energy Agency (IEA): C¬ quan N¨ng l−îng quèc tÕ
Mét tæ chøc liªn chÝnh phñ thµnh lËp n¨m 1974 sau c¬n sèc dÇu má lÇn thø nhÊt. Bao gåm çc
n−íc thµnh viªn cña tæ chøc OECD. Mèi quan t©m chÝnh cña tæ chøc nµy lµ n©ng cao hiÖu qu¶
n¨ng l−îng, b¶o tån n¨ng l−îng vµ ph¸t triÓn nguån n¨ng l−îng míi. Ban Th− ký cña IEA ®Æt
t¹i Paris.
International financial institutions: Çc ®Þnh chÕ tµi chÝnh quèc tÕ
ThuËt ng÷ chØ çc tæ chøc liªn chÝnh phñ nh− IMF, IBRD hoÆc Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸.
Çc tæ chøc nµy quan t©m chñ yÕu tíi thóc ®Èy qu¶n lý kinh tÕ v÷ng m¹nh cña çc n−íc thµnh
viªn hoÆc hç trî tµi chÝnh cho çc n−íc thµnh viªn cho mét sè môc ®Ých nhÊt ®Þnh. Çc n−íc
®ang ph¸t triÓn th−êng nhËn ®−îc trî gióp tµi chÝnh cho ph¸t triÓn kinh tÕ víi çc ®iÒu kiÖn −u
®·i, vÝ dô thêi h¹n thanh to¸n réng vµ l·i suÊt thÊp h¬n l·i suÊt thÞ tr−êng. Xem thªm structural
adjustment.
International Fund for Agricultural Development (IFAD): Quü Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp
quèc tÕ
Mét trong nh÷ng c¬ quan chuyªn m«n cña Liªn hîp quèc. B¾t ®Çu ho¹t ®éng n¨m 1977 víi
nhiÖm vô cung cÊp tµi chÝnh cho çc dù ¸n nh»m c¶i thiÖn cung cÊp l−¬ng thùc vµ an ninh
l−¬ng thùc cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn. PhÇn lín çc kho¶n cho vay cña Quü dµnh cho çc
n−íc cã thu nhËp thÊp, th«ng th−êng víi çc ®iÒu kiÖn rÊt −u ®·i. Xem thªm Food and
Argicultural Organisation vµ World Food Programme.
International Grains Agreement (IGA): HiÖp ®Þnh Ngò cèc quèc tÕ
- 119 -
HiÖp ®Þnh kÕ thõa HiÖp ®Þnh Lóa m× Quèc tÕ. HiÖp ®Þnh nµy cã hiÖu lùc tõ 1/7/1995 trong thêi
h¹n 3 n¨m, víi quy ®Þnh gia h¹n 2 n¨m mét. IGA cã hai v¨n kiÖn: C«ng −íc Th−¬ng m¹i Ngò
cèc vµ C«ng −íc ViÖn trî L−¬ng thùc. C«ng −íc ®Çu nh»m thóc ®Èy hîp t¸c quèc tÕ trong
th−¬ng m¹i lóa m× vµ ngò cèc th«, chñ yÕu th«ng qua c¶i thiÖn tÝnh râ rµng cña thÞ tr−êng.
C«ng −íc thø hai quy ®Þnh l−îng viÖn trî l−¬ng thùc tèi thiÓu cô thÓ hµng n¨m cho çc n−íc
®ang ph¸t triÓn d−íi d¹ng l−¬ng thùc dµnh cho tiªu thô cña con ng−êi, phÇn lín th«ng qua
Ch−¬ng tr×nh L−¬ng thùc ThÕ giíi. IGA do Héi ®ång Ngò cèc Quèc tÕ ®Æt t¹i London ®iÒu
hµnh. Xem thªm Food and Agricultural Organisation vµ food security.
International Labour Organisation (ILO): Tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ
Thµnh lËp n¨m 1919 nh− lµ mét bé phËn cña HiÖp −íc Versailles. Trë thµnh c¬ quan chuyªn
m«n cña Liªn hîp quèc n¨m 1946. Môc tiªu cña tæ chøc nµy lµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sèng vµ lµm
viÖc th«ng qua viÖc ¸p dông çc c«ng −íc vµ khuyÕn nghÞ quèc tÕ quy ®Þnh tiªu chuÈn tèi thiÓu
vÒ l−¬ng, giê lµm viÖc, ®iÒu kiÖn lµm viÖc, b¶o hiÓm x· héi, v.v... Trô së ®Æt t¹i GenÌve. Xem
thªm child labour, core labour standards vµ trade and labour standards.
International Lead and Zinc Study Group (ILZSG): Nhãm Nghiªn cøu KÏm vµ Ch× Quèc
tÕ
Thµnh lËp n¨m 1960, kÕ nhiÖm Uû ban Nghiªn cøu KÏm vµ Ch×. §©y lµ diÔn ®µn t− vÊn gi÷a
çc n−íc s¶n xuÊt vµ tiªu thô vÒ çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn s¶n xuÊt vµ th−¬ng m¹i kÏm vµ ch×,
kÓ c¶ thu thËp thèng kª. ILZSG ®Æt t¹i London, nh−ng çc cuéc häp l¹i ®−îc tæ chøc trong
khu«n khæ UNCTAD. Xem thªm international commodity bodies.
International Maritime Organisation (IMO): Tæ chøc Hµng h¶i Quèc tÕ
Mét trong nh÷ng c¬ quan chuyªn m«n cña Liªn hîp quèc. B¾t ®Çu ho¹t ®éng n¨m 1959 d−íi
danh nghÜa Tæ chøc T− vÊn Hµng h¶i liªn ChÝnh phñ, vµ cã tªn nh− ngµy nay tõ 1982. IMO lµ
diÔn ®µn hîp t¸c liªn chÝnh phñ trong çc lÜnh vùc nh− t¹o ®iÒu kiÖn cho giao th«ng hµng h¶i
quèc tÕ, tiªu chuÈn an toµn hµng h¶i, çc vÊn ®Ò vÒ tr¸ch nhiÖm vµ ®Òn bï, vµ çc biÖn ph¸p
tr¸nh g©y « nhiÔm tõ tµu thñy. Trô së ®Æt t¹i London. Xem thªm maritime transport services.
Internationally recognised labour standards: Çc tiªu chuÈn lao ®éng ®−îc quèc tÕ c«ng
nhËn
Xem core labour standards.
International Natural Rubber Agreement: HiÖp ®Þnh Cao-su tù nhiªn quèc tÕ
HiÖp ®Þnh Cao-su Tù nhiªn Quèc tÕ thø nhÊt ®−îc hoµn thµnh n¨m 1979 vµ ®−îc kÕ thõa b»ng
HiÖp ®Þnh n¨m 1987, nh−ng hiÖp ®Þnh nµy chØ cã hiÖu lùc tõ 1989. HiÖp ®Þnh ®ã chÊm døt hiÖu
lùc n¨m 1995. Nã ®−îc nèi tiÕp b»ng mét tho¶ thuËn l©m thêi cã hiÖu lùc giíi h¹n vµ b»ng mét
hiÖp ®Þnh míi còng vµo n¨m ®ã. HiÖp ®Þnh nµy quy ®Þnh kho ®Öm kh«ng v−ît qu¸ 550. 000 tÊn.
Môc tiªu chÝnh cña HiÖp ®Þnh, ngoµi çc môc tiªu kh¸c, lµ (a) ®¹t ®−îc t¨ng tr−ëng c©n ®èi
trong cung vµ cÇu cao-su tù nhiªn, (b) ®¹t ®−îc çc ®iÒu kiÖn thÞ tr−êng æn ®Þnh th«ng qua viÖc
tr¸nh dao ®éng gi¸ qu¸ lín, (c) gióp æn ®Þnh thu nhËp tõ xuÊt khÈu cña çc n−íc thµnh viªn
xuÊt khÈu, vµ (d) ®¹t ®−îc cung cÊp ®Çy ®ñ cao-su tù nhiªn nh»m ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña
çc n−íc nhËp khÈu. C¬ quan ®iÒu hµnh cña HiÖp ®Þnh lµ Tæ chøc Cao-su tù nhiªn quèc tÕ ®Æt
t¹i Kuala Lumpur.
International Natural Rubber Study Group: Nhãm nghiªn cøu Cao-su tù nhiªn quèc tÕ
C¬ quan bao gåm çc n−íc s¶n xuÊt vµ tiªu thô, ®−îc thµnh lËp n¨m 1944. Môc tiªu cña tæ
chøc nµy lµ ho¹t ®éng nh− mét diÔn ®µn th¶o luËn vÒ çc vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn s¶n xuÊt, tiªu
thô vµ th−¬ng m¹i cao-su tù nhiªn vµ cao-su tæng hîp. Nhãm nµy còng xuÊt b¶n hµng lo¹t tµi
liÖu thèng kª. Ban Th− ký ®Æt t¹i London.
International Nickel Study Group (INSG): Nhãm nghiªn cøu Ni-ken quèc tÕ
- 120 -
Thµnh lËp n¨m 1986 trong khu«n khæ UNCTAD vµ cã hiÖu lùc tõ 23/5/1990, tuy nhiªn kh«ng
cã quan hÖ chÝnh thøc víi bÊt kú c¬ quan Liªn hîp quèc nµo. Nhãm nµy thóc ®Èy quan hÖ quèc
tÕ trong çc vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ni-ken, ®Æc biÖt lµ c¶i thiÖn thèng kª vµ çc th«ng tin kh¸c
vÒ thÞ tr−êng ni-ken, vµ lµ diÔn ®µn th¶o luËn çc vÊn ®Ò ni-ken trong mèi quan t©m vµ quyÒn
lîi chung. Sè thµnh viªn cña INSG chiÕm kho¶ng 80% s¶n l−îng ni-ken thÕ giíi. Ban th− ký
®Æt t¹i Hague.
International Olive Oil Agreement: HiÖp ®Þnh DÇu «-liu Quèc tÕ
§−îc ký lÇn ®Çu n¨m 1956 vµ ®µm ph¸n l¹i n¨m 1963, 1979 vµ 1986. §−îc gia h¹n thªm 5
n¨m kÓ tõ 1/1/1994 b»ng mét nghÞ ®Þnh th−. Ho¹t ®éng cña hiÖp ®Þnh nµy tËp trung vµo môc
®Ých ph¸t triÓn çc thÞ tr−êng dµi h¹n. HiÖp ®Þnh kh«ng cã c¬ cÊu kho ®Öm. Çc n−íc thµnh viªn
phÇn lín thuéc Céng ®ång Ch©u ¢u vµ kho¶ng 12 n−íc kh¸c, phÇn lín lµ çc n−íc §Þa trung
h¶i. HiÖp ®Þnh ®−îc ®iÒu hµng th«ng qua Héi ®ång DÇu «-liu quèc tÕ ®Æt t¹i Madrid.
International Organisation for Standardisation (ISO): Tæ chøc Tiªu chuÈn ho¸ Quèc tÕ
Mét hiÖp héi gåm çc c¬ quan tiªu chuÈn toµn thÕ giíi, thµnh lËp n¨m 1947 nh»m thóc ®Èy
ph¸t triÓn tiªu chuÈn ho¸ vµ çc ho¹t ®éng cã liªn quan ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho trao ®æi hµng ho¸
vµ dÞch vô quèc tÕ. Mçi n−íc chØ ®−îc ®¹i diÖn b»ng mét c¬ quan. ISO còng thóc ®Èy ph¸t triÓn
hîp t¸c trong çc ho¹t ®éng trÝ tuÖ, khoa häc, c«ng nghÖ vµ kinh tÕ. Tæ chøc nµy cã liªn quan
®Õn WTO ®Æc biÖt lµ trong c«ng viÖc cã liªn quan ®Õn HiÖp ®Þnh vÒ Hµng rµo kü thuËt c¶n trë
th−¬ng m¹i - hiÖp ®Þnh nh»m ®¶m b¶o r»ng tiªu chuÈn kh«ng ®−îc sö dông nh− mét hµng rµo
c¶n trë th−¬ng m¹i. Xem thªm International Electrotechnical Commission, ISO 9000 vµ ISO
14000.
International political economy: Kinh tÕ chÝnh trÞ quèc tÕ
Ngµnh nghiªn cøu cã liªn quan ®Õn mèi quan hÖ gi÷a lÜnh vùc kinh tÕ vµ chÝnh trÞ trong x· héi
quèc tÕ hiÖn t¹i (Underhill, 1994). ChÝnh s¸ch th−¬ng m¹i lµ mét khÝa c¹nh cña mèi quan hÖ
nµy.
International Program for the Elimination of Child Labour (IPEC): Ch−¬ng tr×nh quèc tÕ
xo¸ bá lao ®éng trÎ em
Ch−¬ng tr×nh do Tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ khëi x−íng n¨m 1992 nh»m hç trî çc n−íc thµnh
viªn trong nç lùc xo¸ bá lao ®éng trÎ em. Ho¹t ®éng cña IPEC bao gåm viÖc x©y dùng çc
ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng quèc gia, çc dù ¸n tuyªn truyÒn vµ çc ch−¬ng tr×nh n©ng cao nhËn
thøc cho chÝnh phñ, çc tæ chøc phi chÝnh phñ, ng−êi lao ®éng vµ ng−êi sö dông lao ®éng. HiÖn
nay cã kho¶ng 20 n−íc tham gia IPEC. Xem thªm child labour, core labour standards, social
clause vµ trade and labour standards.
International Sugar Agreement: HiÖp ®Þnh §−êng Quèc tÕ
Çc hiÖp ®Þnh vÒ ®−êng ®Çu tiªn cã lÞch sö tõ nh÷ng n¨m 1860. Mét hiÖp ®Þnh míi ®−îc ký
n¨m 1931 gi÷a çc hiÖp héi s¶n xuÊt, vµ çc chÝnh phñ cña hä ®· ph¶i c«ng nhËn çc ®iÒu
kho¶n cña hiÖp ®Þnh. §ång thêi Ban th− ký th−êng trùc ®−îc thiÕt lËp t¹i Hague. HiÖp ®Þnh
nh»m vµo viÖc l−u th«ng dù tr÷ d− thõa th«ng qua h¹n ng¹ch xuÊt khÈu, nh−ng ®· thÊt b¹i v×
çc n−íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn ®· n©ng s¶n l−îng cña hä. HiÖp ®Þnh thø hai ®−îc ®µm ph¸n
n¨m 1937. HiÖp ®Þnh nµy quy ®Þnh cã sù ®¹i diÖn cña ng−êi tiªu thô vµ s¶n xuÊt. HiÖp ®Þnh
®−êng ®Çu tiªn sau chiÕn tranh ®−îc ký n¨m 1954 vµ ®µm ph¸n l¹i n¨m 1958, 1968, 1973, 1977
vµ 1984. HiÖp ®Þnh nµy duy tr× kho ®Öm cho ®Õn 1977. Nh÷ng n¨m ®Çu 1980 gi¸ ®−êng gi¶m
m¹nh mét phÇn v× Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u chuyÓn tõ nhËp siªu sang xuÊt siªu nh−ng
kh«ng chÊp nhËn çc quy ®Þnh ¸p dông cho n−íc nhËp khÈu. HiÖp ®Þnh 1984 kh«ng cã çc quy
®Þnh kinh tÕ, nh−ng tù nã quy ®Þnh nhiÖm vô ®µm ph¸n mét hiÖp ®Þnh míi thuéc lo¹i nµy. Mét
hiÖp ®Þnh ®iÒu hµnh kÕ nhiÖm cã hiÖu lùc trong vßng 5 n¨m tõ 1993, vµ kh«ng h¹n chÕ sè lÇn
gia h¹n. C¬ quan ®iÒu hµnh lµ Tæ chøc §−êng Quèc tÕ ®Æt t¹i London.
International Tea Agreement: HiÖp ®Þnh ChÌ Quèc tÕ
- 121 -
Cã hiÖu lùc lÇn ®Çu tiªn n¨m 1933 nh−ng chØ bao gåm çc n−íc s¶n xuÊt. HiÖp ®Þnh nµy ®−îc
®¸nh gi¸ cao v× ®· thµnh c«ng trong viÖc gi÷ kh«ng cho gi¸ gi¶m trong mét thêi gian dµi, phÇn
lín bëi v× çc n−íc Ên-®é, Ceylon vµ Java ®Òu lµ thµnh viªn. Ba n−íc nµy chiÕm 96% s¶n l−îng
chÌ thÕ giíi t¹i thêi gian ®ã. ChÌ lµ mét trong 18 mÆt hµng trong Ch−¬ng tr×nh thèng nhÊt çc
ngµnh hµng, tuy nhiªn çc cè g¾ng nh»m ®µm ph¸n mét hiÖp ®Þnh chÌ míi ®Òu kh«ng thµnh
c«ng. Mét trong çc lý do thÊt b¹i chñ yÕu lµ çc nhµ ®µm ph¸n ®· kh«ng thÓ t×m ra ®−îc mét
c«ng thøc ®Ó xö lý nh÷ng khiÕu n¹i cña çc nhµ s¶n xuÊt §«ng Phi. Çc n−íc nµy thÊy r»ng hä
bÞ bÊt lîi nÕu tû lÖ xuÊt khÈu trong qu¸ khø d−îc dïng ®Ó ph©n bæ h¹n ng¹ch xuÊt khÈu.
International Telecommunication Union (ITU): Liªn minh ViÔn th«ng Quèc tÕ
Thµnh lËp n¨m 1865 vµ ®−îc c¬ cÊu l¹i n¨m 1947 nh− mét c¬ quan chuyªn m«n cña Liªn hîp
quèc. Tr¸ch nhiÖm cña nã lµ (a) duy tr× vµ më réng hîp t¸c quèc tÕ nh»m c¶i tiÕn vµ sö dông
hîp lý tÊt c¶ çc h×nh thøc viÔn th«ng, (b) thóc ®Èy ph¸t triÓn çc c¬ së kü thuËt vµ ho¹t ®éng
cã hiÖu qu¶ nhÊt nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña dÞch vô viÔn th«ng, n©ng cao Ých lîi, vµ trong
chõng mùc cã thÓ, më réng dÞch vô ®Õn c«ng chóng, vµ (c) hµi hoµ hµnh ®éng cña çc thµnh
viªn nh»m ®¹t ®−îc çc môc tiªu ®ã. Ban th− ký cña ITU ®Æt t¹i Geneve. Xem thªm Agreement
on Basic Telecommunications.
International Tin Agreement: HiÖp ®Þnh ThiÕc Quèc tÕ
§−îc ký lÇn ®Çu tiªn n¨m 1931 vµ gia h¹n n¨m 1934. Çc hiÖp ®Þnh ®ã kh«ng cho phÐp cã ®¹i
diÖn cña çc n−íc tiªu thô. HiÖp ®Þnh thø ba, ký n¨m 1937, ®· mêi hai n−íc tiªu thô lín nhÊt
tham gia çc cuéc häp. HiÖp ®Þnh ®· ®−îc ®µm ph¸n l¹i n¨m 1954 ®Ó bao gåm c¶ çc n−íc s¶n
xuÊt vµ tiªu thô, sau ®ã n¨m 1961, 1966, 1971, 1975 vµ 1980 cã hiÖu lùc trong 5 n¨m. TÊt c¶
çc b¶n hiÖp ®Þnh ®ã ®Òu thiÕt lËp kho ®Öm vµ cã hÖ thèng h¹n ng¹ch xuÊt khÈu. §iÓm nµy trë
nªn mét trong çc lý do dÉn ®Õn sù kÕt thóc cña HiÖp ®Þnh vµo n¨m 1985. ViÖc tiÕn hµnh çc
giao dÞch kú h¹n cña ng−êi qu¶n lý dù tr÷ t¹i ThÞ tr−êng Kim lo¹i London d−êng nh− lµ yÕu tè
chñ yÕu dÉn ®Õn viÖc thiÕu quü. Mét lý do kh¸c lµ çc n−íc s¶n xuÊt vµ tiªu thô chñ yÕu kh«ng
ph¶i lµ thµnh viªn, vµ do ®ã çc n−íc nµy ®· kh«ng bÞ rµng buéc bëi çc quy ®Þnh cña hiÖp
®Þnh. Tuy nhiªn, kh«ng cã sù thèng nhÊt quan ®iÓm vÒ lý do dÉn ®Õn kÕt thóc cña HiÖp ®Þnh.
International Tin Study Group: Nhãm Nghiªn cøu ThiÕc Quèc tÕ
Do Héi nghÞ ThiÕc cña Liªn hîp quèc thµnh lËp n¨m 1989, nh−ng kh«ng ho¹t ®éng v× cã qu¸ Ýt
n−íc tham gia th«ng b¸o chÊp thuËn. Môc ®Ých cña Nhãm lµ ®¶m b¶o t¨ng c−êng hîp t¸c quèc
tÕ vÒ thiÕc, c¶i tiÕn th«ng tin thèng kª vµ trao ®æi th«ng tin vÒ s¶n xuÊt vµ th−¬ng m¹i. Xem
thªm International Tin Agreement.
International Trade Centre UNCTAD/WTO (ITC): Trung t©m Th−¬ng m¹i Quèc tÕ
UNCTAD/WTO
Thµnh lËp n¨m 1964, lµ ®Çu mèi trong hÖ thèng Liªn hîp quèc vÒ hîp t¸c kü thuËt víi çc n−íc
®ang ph¸t triÓn trong xóc tiÕn th−¬ng m¹i. Ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng hiÖn nay cña Trung t©m bao
gåm ph¸t triÓn s¶n phÈm vµ thÞ tr−êng, ph¸t triÓn dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i, th«ng tin th−¬ng
m¹i, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, mua b¸n quèc tÕ vµ qu¶n lý cung cÊp vµ çc nhu cÇu xóc tiÕn
th−¬ng m¹i. Trung t©m ®Æt t¹i GenÌve. Xem thªm trade facilitation.
International Trade Commission: Uû ban Th−¬ng m¹i Quèc tÕ
C¬ quan cña chÝnh phñ Hoa Kú cã tr¸ch nhiÖm b¸o ço vÒ ¶nh h−ëng cña thuÕ quan vµ çc
biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña çc n−íc kh¸c ®èi víi xuÊt khÈu cña Hoa Kú. NhiÖm vô cña nã
còng bao gåm viÖc x¸c ®Þnh ph¸ gi¸, hµnh ®éng cã liªn quan ®Õn t¸c ®éng cña trî cÊp xuÊt
khÈu cña çc n−íc kh¸c vµ hµnh ®éng tù vÖ. Uû ban còng t− vÊn cho Tæng thèng vÒ viÖc nhËp
khÈu n«ng s¶n cã ¶nh h−ëng ®Õn çc ch−¬ng tr×nh trî gi¸ n«ng s¶n hay kh«ng. Uû ban kh«ng
x©y dùng chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, nh−ng çc kÕt qu¶ nghiªn cøu cña nã lµ mét trong nh÷ng
nh©n tè c¬ b¶n x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña Hoa Kú.
International trade law: LuËt th−¬ng m¹i quèc tÕ
- 122 -
Mét bé phËn cña çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng, khu vùc vµ song ph−¬ng cã quy ®Þnh
ph−¬ng thøc tiÕn hµnh th−¬ng m¹i quèc tÕ. Trong tr−êng hîp cña Australia, GATT, GATS vµ
çc hiÖp ®Þnh WTO kh¸c lµ nh÷ng v¨n kiÖn quan träng nhÊt trong quan hÖ th−¬ng m¹i víi çc
n−íc thµnh viªn WTO kh¸c. Trong çc tr−êng hîp kh¸c, çc hiÖp ®Þnh song ph−¬ng vµ çc v¨n
kiÖn kh¸c t¹o nªn phÇn luËt th−¬ng m¹i quèc tÕ øng dông. Mét khÝa c¹nh kh¸c cña luËt th−¬ng
m¹i quèc tÕ cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña çc c«ng ty t− nh©n. Xem thªm private
international law, public international law vµ UNCITRAL.
International Trade Organisation: Tæ chøc Th−¬ng m¹i Quèc tÕ
Xem ITO.
International Tropical Timber Agreement: HiÖp ®Þnh Gç NhiÖt ®íi Quèc tÕ
§−îc ký n¨m 1983 trong khu«n khæ Ch−¬ng tr×nh thèng nhÊt çc ngµnh hµng vµ ®−îc kÕ tiÕp
n¨m 1994 b»ng mét hiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc trong 4 n¨m vµ cã thÓ gia h¹n hai lÇn, mçi lÇn 3 n¨m.
HiÖp ®Þnh nµy kh«ng cã quy ®Þnh kinh tÕ. Môc tiªu chÝnh cña HiÖp ®Þnh lµ t¹o mét khu«n khæ
cã hiÖu qu¶ cho viÖc t− vÊn, hîp t¸c quèc tÕ vµ x©y dùng chÝnh s¸ch gi÷a çc n−íc thµnh viªn
trong tÊt c¶ mäi khÝa c¹nh cña kinh tÕ gç thÕ giíi. Çc môc tiªu kh¸c cã liªn quan ®Õn th−¬ng
m¹i bao gåm (a) t¹o diÔn ®µn t− vÊn nh»m thóc ®Èy çc ho¹t ®éng kh«ng ph©n biÖt ®èi xö trong
th−¬ng m¹i gç, (b) t¨ng c−êng kh¶ n¨ng ho¹ch ®Þnh chiÕn l−îc xuÊt khÈu tíi n¨m 2000 cña çc
thµnh viªn, (c) xóc tiÕn më réng vµ ®a d¹ng ho¸ th−¬ng m¹i gç nhiÖt ®íi quèc tÕ tõ çc nguån
æn ®Þnh, (d) c¶i thiÖn th«ng tin thÞ tr−êng, (e) thóc ®Èy chÕ biÕn nhiÒu h¬n n÷a t¹i çc n−íc s¶n
xuÊt, (f) c¶i tiÕn tiÕp thÞ vµ ph©n phèi, vµ (g) khuyÕn khÝch sö dông chung th«ng tin vÒ thÞ
tr−êng gç quèc tÕ. C¬ quan ®iÒu hµnh lµ Tæ chøc Gç nhiÖt ®íi Quèc tÕ ®Æt t¹i Yokohama. Xem
thªm trade and environment.
International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources: Liªn minh
Quèc tÕ B¶o tån Thiªn nhiªn vµ Tµi nguyªn Thiªn nhiªn
Xem CITES.
International Union for the Protection of New Varieties of Plants (UPOV): Liªn minh
Quèc tÕ B¶o vÖ çc gièng thùc vËt míi
Xem International convention for the Protection of New Varieties of Plants.
International Vine and Wine Office: V¨n phßng Nho vµ R−îu Nho Quèc tÕ
Xem Office international development la vigne et du vin.
International Wheat Agreement: HiÖp ®Þnh Lóa m× Quèc tÕ
Phiªn b¶n cuèi cïng bao gåm hai v¨n kiÖn: (a) C«ng −íc vÒ Th−¬ng m¹i Lóa m× 1986, lµ mét
diÔn ®µn tham vÊn víi ch−¬ng tr×nh thu thËp vµ phæ biÕn th«ng tin, vµ (b) C«ng −íc ViÖn trî
L−¬ng thùc ®−îc ký cïng thêi gian ®ã. Ngµy 1/7/1995, HiÖp ®Þnh ®−îc thay thÕ b»ng C«ng −íc
vÒ Th−¬ng m¹i Ngò cèc trong khu«n khæ HiÖp ®Þnh Ngò cèc quèc tÕ. TÊt c¶ çc bªn tham gia
hiÖp ®Þnh lµ thµnh viªn cña Héi ®ång Lóa m× quèc tÕ, nay lµ Héi ®ång Ngò cèc quèc tÕ ®Æt t¹i
London.
Intervention price: Gi¸ can thiÖp
Mét c¬ cÊu trong ChÝnh s¸ch N«ng nghiÖp chung, theo ®ã Céng ®ång Ch©u ¢u mua n«ng s¶n
víi mét gi¸ nhÊt ®Þnh. ViÖc can thiÖp vµo gi¸ thÓ hiÖn chñ ý hç trî møc thu nhËp hiÖn thêi cña
n«ng d©n ngay c¶ khi s¶n l−îng v−ît qu¸ nhu cÇu. Xem thªm floor price.
Intra-firm trade: Th−¬ng m¹i néi bé c«ng ty
Th−¬ng m¹i thùc hiÖn gi÷a çc ®¬n vÞ cña cïng mét c«ng ty. PhÇn lín th−¬ng m¹i lo¹i nµy
®−îc thùc hiÖn gi÷a çc ®¬n vÞ cña çc c«ng ty ®a quèc gia. Mét nghiªn cøu míi ®©y (Uû ban
Ph©n tÝch Kinh tÕ, 1995) −íc tÝnh r»ng trong n¨m 1993 kho¶ng 30% xuÊt khÈu vµ 37% nhËp
khÈu cña Hoa Kú lµ kÕt qu¶ cña th−¬ng m¹i néi bé c«ng ty. Mét sè nhµ b×nh luËn cho r»ng
- 123 -
th−¬ng m¹i néi bé c«ng ty lµ mét d¹ng cña th−¬ng m¹i cã qu¶n lý (managed trade) dùa trªn gi¶
thiÕt r»ng çc c«ng ty ®a quèc gia muèn mua b¸n víi çc ®¬n vÞ cña m×nh h¬n lµ sö dông thÞ
tr−êng më, ngay c¶ khi cã chªnh lÖch gi¸. Quan ®iÓm vÒ gi¶ thiÕt nµy vÉn cßn kh¸c biÖt. Xem
thªm globalisation.
Intra-industry trade: Th−¬ng m¹i trong mét ngµnh c«ng nghiÖp
ViÖc xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®ång thêi mét s¶n phÈm gièng nhau vÒ c¬ b¶n. VÝ dô, ngµnh c«ng
nghiÖp «-t« cña mét n−íc cã thÓ ®ång thêi nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu çc bé phËn «-t«. Th−¬ng
m¹i trong mét ngµnh c«ng nghiÖp ®· ®−îc çc nhµ kinh tÕ tranh luËn s«i næi tõ nh÷ng n¨m
1970, mét sè cho r»ng ®©y lµ mét tr−êng hîp ®Æc biÖt cña th−¬ng m¹i quèc tÕ. Tuy nhiªn
kh«ng hÒ cã sù bÊt ®ång vÒ tÇm quan träng cña th−¬ng m¹i trong mét ngµnh c«ng nghiÖp trong
c¬ cÊu l−u th«ng th−¬ng m¹i quèc tÕ. Xem thªm globalisation.
Investment promotion and protection agreements: Çc hiÖp ®Þnh xóc tiÕn vµ b¶o hé ®Çu t−
Çc hiÖp ®Þnh gi÷a çc n−íc nh»m thóc ®Èy l−u th«ng vèn cho ph¸t triÓn vµ çc ho¹t ®éng kinh
tÕ. Çc hiÖp ®Þnh nµy th−êng bao gåm çc quy ®Þnh vÒ ¸p dông ®·i ngé tèi huÖ quèc, vµ ®Æt çc
®iÒu kiÖn liªn quan ®Õn nhËp c¶nh, tÞch thu vµ quèc h÷u ho¸, chuyÓn vèn, gi¶i quyÕt tranh chÊp
gi÷a çc bªn tham gia, v.v... Xem thªm bilateral investment treaties.
Investment services directive (ISD): ChØ thÞ dÞch vô ®Çu t−
ChØ thÞ cña Céng ®ång Ch©u ¢u nh»m c¶i thiÖn quyÒn thµnh lËp vµ quyÒn tù do cung cÊp dÞch
vô trong lÜnh vùc chøng kho¸n. ChØ thÞ nµy cã hiÖu lùc tõ 1/1/1996. Theo néi dung cña chØ thÞ
nµy, çc c«ng ty ®−îc phÐp ho¹t ®éng trong Céng ®ång Ch©u ¢u nÕu hä ®· ®−îc phÐp cña nhµ
n−íc cña hä. Çc ho¹t ®éng ®−îc phÐp cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh th«ng qua viÖc thiÕt lËp c¬ së t¹i
mét n−íc kh¸c hoÆc th«ng qua th−¬ng m¹i qua biªn giíi. Çc c«ng ty kh«ng ph¶i ®¸p øng thªm
®iÒu kiÖn nµo kh¸c nh− giÊy phÐp, vèn tù cã hoÆc bÊt cø biÖn ph¸p nµo cã t¸c dông t−¬ng
®−¬ng. Xem thªm European Community legislation vµ Consultative Group of Eighteen.
Invisible Group: Nhãm V« h×nh
Nhãm kh«ng chÝnh thøc gåm çc quan chøc cao cÊp tõ thñ ®« çc n−íc thµnh viªn WTO, häp
vµi lÇn mét n¨m, th−êng t¹i GenÌve. Nhãm nµy quan t©m ®Õn viÖc khai th¸c çc vÊn ®Ò lín
cïng quan t©m trong ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña WTO. Nhãm nµy kh«ng cã quyÒn quyÕt ®Þnh.
Xem thªm Consultative Group of Eighteen.
Invisible Trade: Th−¬ng m¹i v« h×nh
Xem trade in services.
Iran and Libya Sanctions Act: §¹o luËt trõng ph¹t Iran vµ Libya
Xem D'Amato legislation.
ISO 9000
Mét chuçi tiªu chuÈn hÖ thèng chÊt l−îng do Tæ chøc Tiªu chuÈn ho¸ Quèc tÕ x©y dùng. §ã lµ
çc tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ ph−¬ng thøc lµm viÖc cña mét c«ng ty. Kh«ng nªn nhÇm lÉn víi tiªu
chuÈn s¶n phÈm. Tiªu chuÈn hÖ thèng chÊt l−îng t¹o ®iÒu kiÖn cho çc c«ng ty x¸c ®Þnh ®−îc
çch tho¶ m·n liªn tôc çc yªu cÇu cña kh¸ch hµng.
ISO 14000
Mét chuçi çc tiªu chuÈn qu¶n lý m«i tr−êng do Tæ chøc Tiªu chuÈn ho¸ Quèc tÕ x©y dùng,
bao trïm 6 lÜnh vùc: hÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng; kiÓm tra m«i tr−êng; nh·n hiÖu m«i tr−êng,
®¸nh gi¸ ho¹t ®éng m«i tr−êng; ®¸nh gi¸ vßng ®êi; thËt ng÷ vµ kh¸i niÖm. PhÇn lín çc tiªu
chuÈn nh»m cung cÊp tµi liÖu h−íng dÉn vÒ hÖ thèng vµ dông cô m«i tr−êng ®Ó gióp çc c«ng
ty vµ çc tæ chøc kh¸c ®−a mèi quan t©m vÒ m«i tr−êng vµo qu¸ tr×nh kinh doanh th«ng th−êng
cña hä. ChØ cã mét tiªu chuÈn - ISO 14001 vÒ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng - lµ cã çc quy ®Þnh
cô thÓ vÒ chøng nhËn hoÆc ®¨ng ký. Xem thªm trade and environment.
- 124 -
Instanbul Convention: C«ng −íc Istanbul
C«ng −íc H¶i quan vÒ ChÊp nhËn T¹m thêi, cã hiÖu lùc tõ 27/11/1993. C«ng −íc nµy t¹o nªn
khu«n khæ ph¸p lý cho viÖc chÊp nhËn t¹m thêi hµng ho¸ vµo mét n−íc hoÆc mét liªn minh h¶i
quan. C«ng −íc nµy do Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi ®iÒu hµnh.
Item-by-item tariff negotiations: §µm ph¸n thuÕ quan theo tõng mÆt hµng
§µm ph¸n vÒ thuÕ quan trong ®ã mçi mÆt hµng ®−îc xem xÐt riªng biÖt. Ph−¬ng ph¸p nµy vÊt
v¶ h¬n viÖc c¾t gi¶m thuÕ theo c«ng thøc, c¾t gi¶m thuÕ quan tuyÕn tÝnh hoÆc ®µm ph¸n th−¬ng
m¹i theo ngµnh, nh−ng ®ã cã thÓ lµ ph−¬ng ph¸p duy nhÊt cã thÓ sö dông ®−îc ®Ó ®¹t ®−îc kÕt
qu¶ nÕu ®µm ph¸n vÒ çc s¶n phÈm nh¹y c¶m.
ITO (International Trade Organisation): Tæ chøc Th−¬ng m¹i quèc tÕ
Dù ¸n thµnh lËp mét Tæ chøc Th−¬ng m¹i quèc tÕ lµ mét trong çc kÕt qu¶ cña Héi nghÞ
Bretton Woods. ITO ®−îc dù ®Þnh bao gåm mét diÖn réng çc vÊn ®Ò kinh tÕ, kÓ c¶ ®Çu t−, çc
th«ng lÖ kinh doanh h¹n chÕ th−¬ng m¹i, çc tho¶ thuËn ngµnh hµng, quy t¾c th−¬ng m¹i quèc
tÕ vµ çc vÊn ®Ò th−¬ng m¹i liªn quan ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ. TÊt c¶ çc chñ ®Ò trªn ®©y ®Òu
®−îc tËp trung ®µm ph¸n t¹i Havana n¨m 1947 vµ 1948. Cuèi cïng ®· ®¹t ®−îc mét lo¹t nh©n
nh−îng, nh−ng chØ víi mét hiÖp ®Þnh cã Ýt quyÒn lùc h¬n nh− nh÷ng ng−êi ®Ò xuÊt mong muèn.
Duy nhÊt mét phÇn cßn tån t¹i, ®ã lµ mét bé quy t¾c th−¬ng m¹i vµ cam kÕt thuÕ quan ®−îc
biÕt ®Õn víi tªn GATT, ®−îc x©y dùng dùa trªn ch−¬ng vÒ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i nh−ng ®−îc
®µm ph¸n ®ång thêi. ITO do ®ã ch−a bao giê ®−îc thµnh lËp. Xem thªm Bretton Woods
Agreements, Havana Charter, Organisation for Trade Cooperation vµ WTO.
Jackson-Vanik amendment: Söa ®æi Jackson-Vanik

Sù söa ®æi §¹o luËt Th−¬ng m¹i 1974 cña Hoa Kú do Th−îng nghÞ sÜ Henry Jackson (§¶ng
D©n chñ) vµ H¹ nghÞ sÜ Charles Vanik (§¶ng D©n chñ) ®Ò xuÊt, vµ ®−îc ban hµnh víi tªn Môc
402. §iÒu luËt nµy tõ chèi dµnh ®·i ngé tèi huÖ quèc ®èi víi çc n−íc cã nÒn kinh tÕ phi thÞ
tr−êng nÕu çc n−íc nµy (a) tõ chèi quyÒn di c− ®èi víi c«ng d©n cña hä, (b) ®¸nh thuÕ di c−
cao h¬n møc thuÕ danh nghÜa vµ (c) ¸p dông møc thu cao h¬n møc danh nghÜa ®èi víi c«ng d©n
cña hä nÕu hä muèn di c−. Tæng thèng cã thÓ miÔn trõ yªu cÇu tu©n thñ Môc 402 nÕu x¸c ®Þnh
®−îc r»ng ®iÒu ®ã thóc ®Èy ®¸ng kÓ çc quy ®Þnh vÒ di c− tù do, vµ nÕu Tæng thèng ®−îc ®¶m
b¶o r»ng çc th«ng lÖ vÒ di c− cña mét n−íc sÏ dÉn ®Õn môc tiªu ®ã. §iÒu kho¶n miÔn trõ ®·
®−îc ¸p dông vµi lÇn. Söa ®æi Jackson-Vanik ban ®Çu nh»m vµo çc thùc hµnh cña Liªn x«
(cò). §iÒu kho¶n nµy vÉn cßn hiÖu lùc vµ ®· ®−îc sö dông trong quan hÖ th−¬ng m¹i gi÷a Hoa
Kú vµ Trung Quèc. Rót ®·i ngé tèi huÖ quèc MFN cã nghÜa lµ thuÕ suÊt cao trong §¹o luËt
Smoot-Hawley sÏ ®−îc ¸p dông. §iÒu nµy sÏ lµm cho nhµ xuÊt khÈu kÐm c¹nh tranh h¬n trªn
thÞ tr−êng Hoa Kú. Xem thªm conditional most-favoured-nation treatment.
Japanese measures on leather: Çc biÖn ph¸p cña NhËt ®èi víi da
Mét tr−êng hîp tranh chÊp do Hoa Kú khëi kiÖn n¨m 1983 trong khu«n khæ GATT. Tr−íc ®ã
®· cã hai tr−êng hîp nh−ng kh«ng qua hÕt toµn bé qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp. Tr−êng hîp
thø nhÊt do Hoa Kú khëi kiÖn n¨m 1978, kÕt thóc b»ng mét tho¶ thuËn song ph−¬ng t¨ng h¹n
ng¹ch nhËp khÈu cho da nhËp khÈu tõ Hoa Kú. Tr−êng hîp thø hai do Canada khëi kiÖn n¨m
1979 còng ®−îc gi¶i quyÕt ªm thÊm theo çch t−¬ng tù. Tuy nhiªn, cho tíi 1983 Hoa Kú nhËn
ra r»ng tho¶ thuËn 1978 kh«ng ®¹t ®−îc gia t¨ng xuÊt khÈu da sang NhËt, vµ Hoa Kú ®· khëi
kiÖn mét lÇn n÷a. Trªn thùc tÕ, NhËt ®· duy tr× h¹n chÕ nhËp khÈu ®èi víi da bß, da cõu, da dª
vµ da ngùa. Ng−êi nhËp khÈu ph¶i cã giÊy phÐp nhËp khÈu. Bé C«ng th−¬ng (MITI) ph©n bæ
h¹n ng¹ch toµn cÇu theo hai çch: (i) c«ng thøc h¹n ng¹ch "th−¬ng nh©n" dùa trªn ghi chÐp vÒ
nhËp khÈu cña mét sè c«ng ty chän läc cã lÞch sö nhËp khÈu, vµ (ii) c«ng thøc h¹n ng¹ch
"ng−êi sö dông" ph©n bæ h¹n ng¹ch cho mét sè ng−êi sö dông cuèi cïng cã chän läc hoÆc cho
- 125 -
çc c«ng ty ®¹i diÖn cho hä. HÖ thèng giÊy phÐp chØ ¸p dông ®èi víi da mµu cr«m xanh −ít vµ
da thµnh phÈm. Bu«n b¸n da th« kh«ng bÞ ¶nh h−ëng. NhËt ®· dùa chi tiÕt trªn c¬ së lÞch sö,
v¨n ho¸ vµ kinh tÕ-x· héi cña çi gäi lµ "vÊn ®Ò Dowa". Dowa lµ mét d©n téc thiÓu sè trong
truyÒn thèng th−êng lµm nh÷ng c«ng viÖc Ýt ng−êi muèn. NhËt cho r»ng ®ã lµ hÖ qu¶ cña x· héi
phong kiÕn tr−íc C¶i çch Minh trÞ (1868). Ng−êi d©n t¹i çc huyÖn Dowa, mét thÓ chÕ x· héi
®· ®−îc thiÕt lËp, ®· bÞ xÕp ngoµi vµ d−íi çc tÇng líp quý téc samurai, n«ng d©n, thî thñ c«ng
vµ th−¬ng nh©n. Hä còng ®· bÞ ph©n biÖt ®èi xö nÆng nÒ trong mäi lÜnh vùc cña cuéc sèng x·
héi. Tõ n¨m 1871, ChÝnh phñ NhËt ®· tiÕn hµnh hµng lo¹t çc biÖn ph¸p ®Ó gi¶i phãng hä, tuy
vËy viÖc xo¸ bá ®ãi nghÌo vÉn cßn nhiÒu viÖc ph¶i lµm. Nh− vËy, NhËt thõa nhËn r»ng sù ph©n
biÖt ®èi xö trong t©m lý vÉn cßn tån t¹i réng r·i mÆc dï ®· gi¶m ®¸ng kÓ. NghÒ thuéc da ë NhËt
theo truyÒn thèng lµ nghÒ cña ng−êi Dowa, thu hót kho¶ng 12. 000 lao ®éng trong çc xÝ
nghiÖp nhá vµ l¹c hËu. Tr×nh ®é c«ng nghÖ thÊp ®· lµm cho ngµnh nµy kÐm c¹nh tranh. NhËt
cho r»ng nÕu xo¸ bá çc h¹n chÕ nhËp khÈu ngay lËp tøc sÏ dÉn ®Õn "çc vÊn ®Ò chÝnh trÞ, x·
héi vµ kinh tÕ kh«ng l−êng tr−íc ®−îc". Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, Ban héi thÈm ®· ghi nhËn
r»ng çch tiÕp cËn cña Hoa Kú chñ yÕu dùa trªn çc lý lÏ ph¸p lý, trong khi ®ã lý lÏ cña phÝa
NhËt hoµn toµn dùa trªn çc vÊn ®Ò cô thÓ cã liªn quan ®Õn mét nhãm d©n téc gäi lµ ng−êi
Dowa. Ban héi thÈm ®· nãi r»ng hä kh«ng thÓ xem xÐt ®Õn t×nh h×nh ®Æc biÖt do phÝa NhËt ®−a
ra bëi v× néi dung nhiÖm vô cña hä lµ kiÓm tra vÊn ®Ò "theo çc quy ®Þnh t−¬ng øng cña
GATT". Çc quy ®Þnh ®ã kh«ng cho phÐp ¸p dông h¹n chÕ nhËp khÈu dùa trªn çc lý lÏ ®ã. Do
®ã, Ban héi thÈm ®· kÕt luËn r»ng h¹n chÕ nhËp khÈu cña NhËt ®èi víi da lµ tr¸i víi §iÒu XI
cña GATT (Lo¹i bá hoµn toµn h¹n chÕ ®Þnh l−îng). Thùc tÕ çc h¹n chÕ ®ã ®· tån t¹i rÊt l©u vµ
kh«ng thÓ thay ®æi ®−îc kÕt luËn nµy. Ban héi thÈm còng cho r»ng çc sè liÖu thèng kª mµ hä
cã ®−îc cho thÊy r»ng ®· cã sù v« hiÖu ho¸ hoÆc g©y ph−¬ng h¹i ®Õn lîi Ých mµ Hoa Kú ®¸ng
lÏ ®−îc h−ëng. Ban héi thÈm ®· khuyÕn nghÞ NhËt lo¹i bá çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng nhËp khÈu
trong danh môc mµ Hoa Kú ®−a ra. Xem thªm Belgian family allowances.
Joint action: Hµnh ®éng chung
Hµnh ®éng do tÊt c¶ çc bªn tham gia GATT (thµnh viªn) cïng tiÕn hµnh nh»m thùc hiÖn çc
quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh hoÆc më réng môc tiªu cña HiÖp ®Þnh. Hµnh ®éng chung lµ cÇn thiÕt, vÝ
dô trong tr−êng hîp dµnh miÔn trõ. Trong çc tµi liÖu chÝnh thøc cña GATT côm tõ "çc bªn
tham gia" viÕt hoa khi dÉn chiÕu ®Õn hµnh ®éng chung do tÊt c¶ çc bªn cïng thùc hiÖn.
Joint Trade Committee: Uû ban Th−¬ng m¹i Hçn hîp
Mét c¬ cÊu th«ng th−êng ®−îc ®Æt ra trong çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i song ph−¬ng cã çc cuéc
häp ®Þnh kú ®Ó theo dâi dßng th−¬ng m¹i song ph−¬ng vµ çc vÊn ®Ò ph¸t sinh. Çc cuéc häp
cã thÓ ë cÊp bé tr−ëng hoÆc quan chøc, ®Þa ®iÓm häp th−êng lu©n phiªn thay ®æi gi÷a çc bªn
tham gia. Xem thªm mixed commission.
Joint venture: Liªn doanh
HiÖp héi hîp t¸c gi÷a hai hoÆc nhiÒu h¬n c«ng ty hoÆc ç nh©n ®Ó tiÕn hµnh mét ho¹t ®éng cô
thÓ. Liªn doanh cã thÓ ®−îc gi¶i thÓ khi nhiÖm vô, vÝ dô mét dù ¸n cÇu hoÆc nghiªn cøu vµ ph¸t
triÓn, ®· kÕt thóc. Trong tr−êng hîp c¬ së s¶n xuÊt, liªn doanh cã thÓ ®−îc gi¶i thÓ sau mét sè
n¨m nhÊt ®Þnh, th«ng th−êng theo mét h−íng dÉn ®· thèng nhÊt nµo ®ã. Lý do chñ yÕu h×nh
thµnh liªn doanh lµ ®Ó tËp trung nguån lùc tµi chÝnh, kü thuËt vµ trÝ tuÖ, cïng chia sÎ rñi ro hoÆc
x©y dùng mét thÞ tr−êng míi. NhiÒu khi liªn doanh víi mét c«ng ty ®Þa ph−¬ng lµ çch duy
nhÊt ®Ó th©m nhËp mét htÞ tr−êng míi. Xem thªm ASEAN industrial Cooperation Scheme.
Jones Act: §¹o luËt Jones
§¹o luËt Th−¬ng thuyÒn n¨m 1920 cña Hoa Kú. §iÒu 27 cña §¹o luËt nµy yªu cÇu tÊt c¶ hµng
ho¸ ®−îc vËn chuyÓn b»ng ®−êng thuû gi÷a çc c¶ng cña Hoa Kú ph¶i ®−îc chuyªn chë b»ng
tµu ®¨ng kiÓm t¹i Hoa Kú, do c«ng d©n Hoa Kú së h÷u vµ toµn bé ®éi thuyÒn viªn ®Òu lµ c«ng
d©n Hoa Kú. Xem thªm cabotage.
Juridical person: Ph¸p nh©n
- 126 -
Mét thuËt ng÷ ®−îc sö dông trong GATS. §ã lµ mét thùc thÓ ph¸p lý, vÝ dô nh− tæng c«ng ty,
t¬-rít, c«ng ty tr¸ch nhiÖm v« h¹n, liªn doanh, së h÷u toµn phÇn, hiÖp héi, v.v..., ®−îc thµnh lËp
víi môc ®Ých cung cÊp dÞch vô.
Kaleidoscopic comparative advantage: Lîi thÕ so s¸nh ®æi mµu

Mét thuËt ng÷ do Jagdish Bhagwati ®Ò xuÊt ®Ó miªu t¶ t×nh h×nh trong çc ngµnh c«ng nghiÖp
mµ nhiÒu n−íc cïng cã lîi thÕ so s¸nh máng manh. Nh÷ng thay ®æi rÊt nhá trong m«i tr−êng
néi ®Þa trong çc ®iÒu kiÖn ®ã cã thÓ dÉn ®Õn viÖc dÞch chuyÓn çc ngµnh c«ng nghiÖp gi÷a çc
n−íc v× hä muèn duy tr× lîi thÕ c¹nh tranh cña m×nh. §iÒu ®ã cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng ngµnh c«ng
nghiÖp "láng ch©n" hoÆc çc ho¹t ®éng xo¸y tr«n èc. Xem thªm globalisation.
Keiretsu relationships: Quan hÖ Keiretsu
Mét thuËt ng÷ dµnh cho çc hÖ thèng ph©n phèi vµ tæ chøc liªn kÕt c«ng nghiÖp phøc t¹p cña
NhËt, lµm cho nh÷ng ng−êi míi tham gia rÊt khã c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶. VÒ lÞch sö, çc quan hÖ
Keiretsu d−êng nh− ®−îc dùa trªn mong muèn cña çc c«ng ty cã ®−îc sù liªn tôc trong ®Æt
hµng vµ cung cÊp. Ngµy nay çc quan hÖ Keiretsu bÞ çc nhµ xuÊt khÈu Hoa Kú xem nh− lµ
nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ quan hoÆc ho¹t ®éng h¹n chÕ kinh doanh chÝnh. Çc nhµ b×nh luËn
NhËt th−êng lËp luËn r»ng thÕ lùc cña çc quan hÖ nµy bÞ thæi phång, vµ r»ng çc quan hÖ ®ã
kh«ng ®ñ m¹nh ®Ó cã thÓ ®iÒu tiÕt tÝn hiÖu gi¸. Mét sè ng−êi ph©n biÖt gi÷a keiretsu ngang (tæ
chøc gi÷a çc c«ng ty trong mét sè ngµnh) vµ keiretsu däc (quan hÖ gi÷a çc c«ng ty thuéc çc
møc s¶n xuÊt vµ ph©n phèi kh¸c nhau trong cïng mét ngµnh). Xem thªm market-oriented
specific sector talks vµ Structural Impediments Initiative.
Kennedy Round: Vßng Kennedy
Vßng ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng GATT lÇn thø 6 tõ 1963 ®Õn 1967. Vßng nµy ®−îc lÊy
tªn Tæng thèng J. F. Kennedy ®Ó c«ng nhËn sù ñng hé cña «ng ®èi víi viÖc t¸i ho¹ch ®Þnh
ch−¬ng tr×nh th−¬ng m¹i cña Hao kú, víi kÕt qu¶ lµ sù ra ®êi cña §¹o luËt Më réng Th−¬ng
m¹i n¨m 1962. §¹o luËt nµy ®· dµnh cho Tæng thèng quyÒn ®µm ph¸n réng r·i h¬n bao giê hÕt.
Khi Vßng Dillon tr¶i qua qu¸ tr×nh ®µm ph¸n tõng mÆt hµng rÊt vÊt v¶, tõ l©u tr−íc khi vßng
®µm ph¸n kÕt thóc mét ®iÒu trë nªn râ rµng r»ng cÇn cã mét çch tiÕp cËn toµn diÖn h¬n ®Ó
®−¬ng ®Çu víi nh÷ng th¸ch thøc míi ph¸t sinh tõ sù h×nh thµnh Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u -
EEC vµ EFTA, còng nh− sù v−¬n lªn cña Ch©u ¢u nh− lµ mét trung t©m th−¬ng m¹i quèc tÕ.
Tû lÖ t¨ng tr−ëng kinh tÕ cao cña NhËt ®· dù b¸o NhËt sÏ trë mét n−íc xuÊt khÈu ®ãng vai trß
quan träng sau nµy, nh−ng träng t©m cña Vßng Kenedy vÉn lu«n lµ quan hÖ Hoa Kú - EEC.
ThËt vËy, vµo thêi ®iÓm ®ã cã mét quan ®iÓm rÊt cã ¶nh h−ëng ë Hoa Kú cho r»ng Vßng
Kennedy sÏ trë thµnh sù khëi ®Çu cña quan hÖ xuyªn §¹i t©y d−¬ng vµ nhÊt ®Þnh sÏ dÉn ®Õn
mét céng ®ång kinh tÕ xuyªn §¹i t©y d−¬ng. Víi mét chõng mùc nµo ®ã, quan ®iÓm nµy còng
®−îc thõa nhËn ë ch©u ¢u, nh−ng qu¸ tr×nh thèng nhÊt ch©u ¢u ®· t¹o nªn träng t©m riªng cña
nã, vµ Vßng Kennedy trë thµnh träng t©m thø yÕu cña EEC. Mét vÝ dô lµ sù phñ quyÕt cña Ph¸p
n¨m 1963 vÒ viÖc Liªn hiÖp Anh trë thµnh thµnh viªn, tr−íc c¶ khi vßng ®µm ph¸n b¾t ®Çu. Mét
vÝ dô kh¸c lµ cuéc khñng ho¶ng néi bé n¨m 1965 víi kÕt qu¶ lµ Tho¶ hiÖp Luxemburg. ViÖc
chuÈn bÞ cho vßng ®µm ph¸n míi ®· bÞ ¶nh h−ëng trùc tiÕp do ChiÕn tranh Gµ, lµ mét dÊu hiÖu
ban ®Çu cña çc t¸c ®éng mµ çc kho¶n thuÕ biÕn ®æi trong ChÝnh s¸ch n«ng nghiÖp chung cã
thÓ cã sau nµy. Mét sè n−íc tham gia Vßng ®µm ph¸n ®· tá ý lo ng¹i r»ng viÖc triÖu tËp
UNCTAD ®−îc Ên ®Þnh vµo n¨m 1964 cã thÓ sÏ g©y nªn phøc t¹p h¬n n÷a, tuy nhiªn t¸c ®éng
cña nã lªn çc cuéc ®µm ph¸n thùc tÕ lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Th¸ng 5/1965, çc Bé tr−ëng ®· ®¹t
®−îc tho¶ thuËn trªn 3 môc tiªu ®Æt ra cho Vßng ®µm ph¸n: (a) çc biÖn ph¸p më réng th−¬ng
m¹i cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ cña çc n−íc nµy, (b) c¾t gi¶m
hoÆc xo¸ bá thuÕ quan vµ çc hµng rµo c¶n trë th−¬ng m¹i kh¸c, vµ (c) çc biÖn ph¸p më cöa
- 127 -
thÞ tr−êng cho n«ng s¶n vµ çc s¶n phÈm s¬ cÊp kh¸c. Gi¶ thuyÕt cho ®µm ph¸n vÒ thuÕ quan lµ
c¾t gi¶m thuÕ quan tuyÕn tÝnh 50% víi sè ngo¹i lÖ Ýt nhÊt. Mét lËp luËn míi h×nh thµnh vÒ t¸c
®éng cña c¾t gi¶m tuyÕn tÝnh thèng nhÊt tíi th−¬ng m¹i cã thÓ cã tíi thuÕ suÊt ph©n t¸n (thuÕ
suÊt thÊp vµ cao kh¸c nhau t−¬ng ®èi nhiÒu) cña Hoa Kú so víi thuÕ suÊt t−¬ng ®èi tËp trung
cña EEC n»m trong nöa d−íi cña thuÕ suÊt cña Hoa Kú. Theo ®ã, EEC ®· lËp luËn cho viÖc
®ång ®Òu ho¸ hoÆc hµi hoµ ho¸ møc cao nhÊt vµ thÊp nhÊt th«ng qua çc ®Ò xuÊt Ðcrªtement,
double Ðcart vµ n¨m m−¬i: m−êi. Khi çc cuéc ®µm ph¸n ®· b¾t ®Çu, gi¶ thiÕt thùc sù ®· ®−îc
x¸c ®Þnh. Çc n−íc cã c¬ cÊu ®Æc biÖt (Australia, Canada, New Zealand vµ Nam Phi), gäi nh−
vËy bëi v× xuÊt khÈu cña çc n−íc nµy chñ yÕu lµ nguyªn liÖu th« vµ çc mÆt hµng s¬ cÊp kh¸c,
®µm ph¸n c¾t gi¶m thuÕ cña hä hoµn toµn theo ph−¬ng ph¸p theo tõng mÆt hµng. Cuèi cïng, kÕt
qu¶ lµ thuÕ quan c¾t gi¶m b×nh qu©n lµ 35%, trõ hµng dÖt, ho¸ chÊt, thÐp vµ çc s¶n ph¶m nh¹y
c¶m kh¸c; céng 15 ®Õn 18% c¾t gi¶m ®èi víi n«ng s¶n vµ thùc phÈm. H¬n n÷a, ®µm ph¸n vÒ
ho¸ chÊt ®· dÉn ®Õn mét hiÖp ®Þnh t¹m thêi vÒ xo¸ bá Gi¸ b¸n Mü. §©y lµ mét ph−¬ng ph¸p
tÝnh trÞ gi¸ ho¸ chÊt do Hoa Kú sö dông ®Ó ®¸nh thuÕ nhËp khÈu, ph−¬ng ph¸p nµy ®· t¹o ra b¶o
hé s¶n xuÊt trong n−íc cao h¬n rÊt nhiÒu so víi quy ®Þnh t¹i biÓu thuÕ. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ nµy
®· bÞ Quèc héi Hoa Kú b¸c bá, vµ Gi¸ b¸n Mü - ASP vÉn ®−îc duy tr× cho ®Õn khi Quèc héi
th«ng qua kÕt qu¶ Vßng Tokyo. KÕt qu¶ ®èi víi n«ng nghiÖp vÒ tæng thÓ lµ nghÌo nµn. Mét
thµnh tùu ®¸ng kÓ lµ tho¶ thuËn vÒ Ghi nhí vÒ HiÖp ®Þnh vÒ çc yÕu tè c¬ b¶n trong ®µm ph¸n
vÒ HiÖp ®Þnh Ngò cèc ThÕ giíi mµ sau nµy trë thµnh HiÖp ®Þnh Ngò cèc Quèc tÕ. EEC cho r»ng
®èi víi hä kÕt qu¶ chñ yÕu cña ®µm ph¸n n«ng nghiÖp lµ "nã ®· gióp cho hä x¸c ®Þnh ®−îc
chÝnh s¸ch chung cña riªng m×nh". Çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, nh÷ng n−íc chØ ®ãng vai trß tèi
thiÓu trong suèt cuéc ®µm ph¸n, ®· ®−îc h−ëng lîi tõ viÖc c¾t gi¶m ®¸ng kÓ thuÕ quan ®èi víi
nh÷ng s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp mµ hä cã quyÒn lîi. Tuy nhiªn, thµnh tùu chñ yÕu cña çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn vµo thêi gian ®ã lµ viÖc th«ng qua PhÇn IV cña GATT miÔn tr¸ch cho hä
quy ®Þnh cã ®i cã l¹i ®èi víi çc n−íc ph¸t triÓn trong ®µm ph¸n, ®©y lµ kÕt qu¶ trùc tiÕp cña lêi
kªu gäi v× mét nÒn th−¬ng m¹i tèt h¬n ®èi víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn t¹i UNCTAD I. VÒ viÖc
nµy, cã mét lËp luËn ch−a tõng cã r»ng cö chØ t−îng tr−ng ®ã cã ph¶i lµ chiÕn th¾ng cña hä hay
kh«ng, hay lµ ®ã lµ viÖc lo¹i trõ hä khái sù tham gia cã ý nghÜa trong hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a
ph−¬ng. MÆt kh¸c, mét ®iÒu ch¾c ch¾n lµ viÖc Tho¶ thuËn dµi h¹n cã liªn quan ®Õn Th−¬ng
m¹i Hµng DÖt B«ng Quèc tÕ, sau nµy trë thµnh HiÖp ®Þnh §a sîi gia h¹n thªm ba n¨m cho ®Õn
1970 sÏ dÉn ®Õn ¶nh h−ëng l©u dµi tíi c¬ héi xuÊt khÈu cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn. Mét kÕt
qu¶ kh¸c cña Vßng Kennedy lµ viÖc th«ng qua LuËt Chèng ph¸ gi¸ ®−a ra h−íng dÉn chÝnh x¸c
h¬n vÒ viÖc thùc hiÖn §iÒu VI cña GATT. Cô thÓ lµ LuËt nµy nh»m ®¶m b¶o ®iÒu tra nhanh vµ
c«ng b»ng, vµ ®Æt giíi h¹n ®èi víi viÖc ¸p dông håi tè çc lo¹i thuÕ chèng ph¸ gi¸. Tuy nhiªn,
LuËt ®ã còng ®· gÆp khã kh¨n bëi v× Quèc héi Hoa Kú ®· c¶n trë ho¹t ®éng nh− ®· ®Þnh cña
nã. ThÕ nh−ng Hoa Kú l¹i cho r»ng hä tu©n thñ hoµn toµn LuËt nµy. Xem thªm anti-dumping
measures vµ multilateral trade negotiations.
Korean beef: ThÞt bß Hµn Quèc
§ã lµ 3 tr−êng hîp riªng biÖt do Australia, New Zealand vµ Hoa Kú khëi kiÖn Hµn Quèc n¨m
1988 vÒ h¹n chÕ nhËp khÈu ®èi víi thÞt bß. Thùc tÕ chung cho c¶ ba tr−êng hîp lµ kÓ tõ khi gia
nhËp GATT n¨m 1967, Hµn Quèc ®· duy tr× h¹n chÕ nhËp khÈu ®èi víi mét lo¹t s¶n phÈm, kÓ
c¶ thÞt bß, v× lý do çn c©n thanh to¸n. NhËp khÈu thÞt bß cña Hµn Quèc ®· t¨ng m¹nh kÓ tõ
1978, mét phÇn lµ do gi¶m thuÕ trong n¨m ®ã tõ 25% xuèng 20%, vµ ®Þnh trÇn ë møc thÊp h¬n.
§iÒu nµy ®· dÉn ®Õn ¸p lùc tõ phÝa n«ng d©n ®ßi b¶o hé chèng çc ¶nh h−ëng ng−îc cña nhËp
khÈu thÞt bß. Th¸ng 10/1984 Hµn Quèc ngõng gäi thÇu nhËp khÈu th−¬ng m¹i thÞt bß vµo toµn
bé thÞ tr−êng, vµ th¸ng 5/1985 nhËp khÈu thÞt bß vµo thÞ tr−êng kh¸ch s¹n còng bÞ dõng l¹i. Cho
®Õn th¸ng 8/1988, khi thÞ tr−êng ®−îc t¸i më cöa, kh«ng hÒ cã ho¹t ®éng nhËp khÈu thÞt bß nµo
diÔn ra. Hµnh ®éng nµy ®· kh«ng ®−îc b¸o ço lªn Uû ban Çn c©n Thanh to¸n cña GATT.
NhËp khÈu thÞt bß ph¶i th«ng qua c¬ cÊu giÊy phÐp nhËp khÈu trong n−íc, vµ bÞ ®Þnh mét møc
gi¸ c¬ së nhÊt ®Þnh ®èi víi c¶ ®Êu gi¸ b¸n bu«n vµ b¸n trùc tiÕp. §Çu tiªn gi¸ c¬ së ®−îc c«ng
bè, nh−ng sau ®ã trë thµnh mét trong çc ®iÒu kiÖn nhËp khÈu. T¹i cuéc häp cña Uû ban Çn
c©n Thanh to¸n vµo th¸ng 12/1987 quan ®iÓm chñ yÕu cña çc n−íc, nh−ng tr¸i víi quan ®iÓm
cña Hµn Quèc, lµ t×nh h×nh hiÖn hµnh vµ trong t−¬ng lai cña çn c©n thanh to¸n cña Hµn Quèc
- 128 -
kh«ng thÓ biÖn minh cho viÖc ¸p dông §iÒu XVII:B cña GATT (Hç trî cña chÝnh phñ v× ph¸t
triÓn kinh tÕ). §iÒu kho¶n nµy cho phÐp çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ¸p dông vµ duy tr× h¹n chÕ
nhËp khÈu ®Ó b¶o tån ngo¹i tÖ vµ thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ. C¶ ba nguyªn ço ®Òu lËp luËn
r»ng h¹n chÕ nhËp khÈu thÞt bß cña Hµn Quèc hoµn toµn chØ dùa trªn cung vµ cÇu trong n−íc vµ
nhu cÇu b¶o hé ngµnh ®ã. Nãi çch kh¸c, çc h¹n chÕ ®ã kh«ng dùa trªn nh÷ng yÕu tè çn c©n
thanh to¸n. Hoa Kú cßn l−u ý r»ng h¹n chÕ nhËp khÈu thÞt bß cña Hµn Quèc d−êng nh− cã quan
hÖ nghÞch víi t×nh h×nh çn c©n thanh to¸n. Do ®ã, h¹n chÕ nhËp khÈu cÇn ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸
theo quy ®Þnh t¹i §iÒu XI (Lo¹i bá hoµn toµn h¹n chÕ ®Þnh l−îng). New Zealand lËp luËn r»ng
mÆc dï Hµn Quèc cã quyÒn duy tr× thuÕ quan ®¸nh vµo thÞt bß, nh−ng thªm vµo ®ã Hµn Quèc
l¹i duy tr× mét m¹ng l−íi çc h¹n chÕ kh¸c vµ çc h¹n chÕ nµy ®· d×m nhËp khÈu thÞt bß xuèng
d−íi møc nÕu chØ cã chÕ ®é thuÕ quan kh«ng th«i. Çc h¹n chÕ nµy râ rµng lµ tr¸i víi §iÒu
XI:1. Australia, New Zealand vµ Hoa Kú cßn lËp luËn thªm r»ng hÖ thèng nhËp khÈu cña Hµn
Quèc ho¹t ®éng nh− mét c¬ cÊu b×nh æn gi¸ víi kÕt qu¶ lîi nhuËn ®éc quyÒn qu¸ lín vµ thùc tÕ
lµm t¨ng møc b¶o hé v−ît qu¸ møc b¶o hé th«ng qua thuÕ suÊt trÇn. Theo quan ®iÓm cña hä,
mét nhµ nhËp khÈu duy nhÊt tøc lµ ®éc quyÒn nhËp khÈu ®−îc ñy quyÒn nh− trong quy ®Þnh t¹i
§iÒu II:4 cña GATT (Danh môc −u ®·i), vµ viÖc ®Þnh gi¸ nhËp khÈu cña ®éc quyÒn ®ã lµ tr¸i
víi §iÒu ®ã vµ v−ît qu¸ møc trÇn 20%. §iÒu II:4 quy ®Þnh r»ng ho¹t ®éng cña ®éc quyÒn nhËp
khÈu kh«ng ®−îc t¹o ra b¶o hé v−ît qu¸ møc b¶o hé ®· ®Þnh theo biÓu thuÕ cña mét n−íc. Hoa
Kú còng lËp luËn r»ng viÖc Hµn Quèc ¸p dông phô thu nhËp khÈu lµ tr¸i víi §iÒu II:1(b) - ®iÒu
nµy cÊm tÊt c¶ çc lo¹i thu nhËp khÈu kh¸c víi çc kho¶n thu ®· nªu t¹i danh môc −u ®·i. New
Zealand cho r»ng viÖc qu¶n lý çc biÖn ph¸p cã ¶nh h−ëng ®Õn nhËp khÈu thÞt bß cña Hµn
Quèc lµ thiÕu minh b¹ch, vµ ®iÒu ®ã vi ph¹m §iÒu X (C«ng bè vµ qu¶n lý çc quy ®Þnh vÒ
th−¬ng m¹i) cña GATT. Australia vµ Hoa Kú cßn cã khiÕu n¹i thªm vÒ sù thiÕu minh b¹ch,
còng nh− New Zealand, hä nghi ngê møc ®é ®èi xö kh«ng ph©n biÖt mµ çc h¹n chÕ nhËp khÈu
®−îc ¸p dông. Mçi mét trong ba tr−êng hîp khiÕu n¹i riªng biÖt trªn ®©y ®Òu ®−îc hai n−íc
khiÕu n¹i kia hç trî víi t− çch n−íc thø ba. Lý do ph¶n b¸c cña Hµn Quèc lµ chõng nµo cßn
®−îc phÐp duy tr× çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng ®−îc biÖn minh theo §iÒu XVIII:B th× çc h¹n chÕ ®ã
ph¶i ®−îc qu¶n lý nh− quy ®Þnh t¹i §iÒu XIII (Qu¶n lý çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng kh«ng ph©n biÖt
®èi xö). Nh÷ng tham vÊn th−êng xuyªn theo §iÒu XVIII:B trong mäi tr−êng hîp ®· ng¨n chÆn
sù th¸ch thøc vÒ tÝnh phï hîp cña çc biÖn ph¸p h¹n chÕ víi quy ®Þnh cña GATT, vµ Hµn Quèc
®· hç trî lý do cña m×nh b»ng nh÷ng lËp luËn chi tiÕt vÒ thñ tôc. Ban Héi thÈm cho r»ng Hµn
Quèc ®· duy tr× hai lo¹i h¹n chÕ nhËp khÈu thÞt bß: (a) çc biÖn ph¸p ¸p dông n¨m 1984 vµ
1985 ®−îc níi láng sau ®ã, vµ (b) vµ çc h¹n chÕ dùa trªn §iÒu XVIII:B tõ 1967. Ban héi thÈm
kÕt luËn r»ng lo¹i h¹n chÕ thø nhÊt ®−îc ¸p dông v× lý do b¶o hé çc nhµ cung cÊp néi ®Þa, vµ
do ®ã tr¸i víi §iÒu II:1 - ®iÒu kh«ng cho phÐp h¹n chÕ nhËp khÈu còng nh− cÊm nhËp khÈu. VÒ
lý do b¶o vÖ çc biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu cña Hµn Quèc theo §iÒu XVIII:B, Ban héi thÈm
l−u ý r»ng tÊt c¶ th«ng tin mµ hä cã ®−îc cho thÊy r»ng çn c©n thanh to¸n cña Hµn Quèc ®ang
tiÕp tôc ®−îc c¶i thiÖn víi møc ®é tèt, vµ r»ng çc chØ sè kinh tÕ hiÖn hµnh cña Hµn Quèc rÊt
thuËn lîi. Do ®ã, Ban héi thÈm kÕt luËn r»ng cÇn cã ngay thêi gian biÓu xo¸ bá dÇn çc h¹n chÕ
nhËp khÈu thÞt bß v× lý do çn c©n thanh to¸n. VÒ ®éc quyÒn nhËp khÈu cña Hµn Quèc theo
§iÒu II cña GATT, Ban héi thÈm cho r»ng viÖc ¸p dông §iÒu II:1(b) vµ II:4 trong tr−êng hîp
nµy lµ kh«ng phï hîp trong khi cã tån t¹i çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng. Chªnh lÖch gi¸ sÏ biÕn mÊt
khi çc h¹n chÕ bÞ dì bá. Ban héi thÈm ®· kh«ng tiÕp tôc xem xÐt Hµn Quèc cã ¸p dông çc
h¹n chÕ mét çch ph©n biÖt ®èi xö hay kh«ng vµ viÖc qu¶n lý cã minh b¹ch râ rµng hay kh«ng
v× Ban ®· cã kÕt luËn chèng l¹i çc h¹n chÕ ®ã. KhuyÕn nghÞ cña Ban lµ (a) Hµn Quèc ph¶i lo¹i
bá hoÆc söa ®æi ®Ó çc h¹n chÕ ¸p dông tõ 1984-1985 vµ ®−îc söa ®æi 1988 cho phï hîp víi
çc quy ®Þnh cña GATT, vµ (b) Hµn Quèc ph¶i tham vÊn víi Australia, New Zealand vµ Hoa
Kú ®Ó x©y dùng thêi gian biÓu lo¹i bá çc h¹n chÕ ®èi víi thÞt bß víi lý do çn c©n thanh to¸n
tõ n¨m 1967.
Kyoto Convention: C«ng −íc Kyoto
ViÕt ®Çy ®ñ lµ C«ng −íc Quèc tÕ vÒ §¬n gi¶n ho¸ vµ Hµi hoµ ho¸ Thñ tôc H¶i quan. Cã hiÖu
lùc tõ 1974. C«ng −íc bao gåm nhiÒu phô lôc, mçi phô lôc quy ®Þnh thñ tôc liªn quan ®Õn mét
lÜnh vùc cô thÓ trong qu¶n lý h¶i quan. Mçi thµnh viªn tù quyÕt ®Þnh tu©n theo phô lôc nµo.
- 129 -
Kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc phô lôc ®Òu cã hiÖu lùc. C«ng −íc còng quy ®Þnh çc quy t¾c x¸c ®Þnh
xuÊt xø cña mét s¶n phÈm. C«ng −íc do Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi ®iÒu hµnh. HiÖn nay C«ng
−íc ®ang ®−îc söa ®æi ®Ó phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña th−¬ng m¹i, vËn t¶i vµ kü thuËt hµnh
chÝnh. C«ng viÖc nµy cã thÓ ®−îc hoµn thµnh vµo n¨m 1999. Xem thªm Harmonised System,
Istanbul Convention vµ rules of origin.
Labelling: D¸n nh∙n

Xem eco-labelling, genetic labelling, marks of origin vµ social labelling.
LAFTA (Latin-American Free Trade Area): Khu vùc Th−¬ng m¹i tù do Mü La-tinh
Mét tæ chøc liªn chÝnh phñ ®−îc h×nh thµnh theo HiÖp −íc Montevideo th¸ng 2/1960, ®−îc
thiÕt kÕ nh»m dÇn dÇn h×nh thµnh khu vùc th−¬ng m¹i tù do ®Ó t¹o c¬ së cho ThÞ tr−êng chung
Mü La-tinh. Cho ®Õn 1980, chØ cã 14% l−îng th−¬ng m¹i cña çc n−íc thµnh viªn ®−îc thùc
hiÖn theo quy t¾c LAFTA. Sau khi LAFTA kh«ng cã kh¶ n¨ng t¹o ra kÕt qu¶ cô thÓ, ALADI
(HiÖp héi Th−¬ng m¹i tù do Mü La-tinh) ®−îc h×nh thµnh vµo n¨m ®ã.
Law of constant protection: §Þnh luËt b¶o hé kh«ng ®æi
Mét ý t−ëng do Jagdish Bhagwati (1988) miªu t¶, cã nghÜa r»ng nÕu chñ nghÜa b¶o hé
(protectionism) mÊt ®i ë d¹ng nµy hay d¹ng kh¸c th× nã l¹i xuÊt hiÖn d−íi mét d¹ng kh¸c ë n¬i
kh¸c.
League of Nations: Héi Quèc liªn
TiÒn th©n cña Liªn hîp quèc, thµnh lËp n¨m 1919 nh− lµ mét bé phËn cña HiÖp −íc Versailles.
Môc tiªu chÝnh cña Liªn minh lµ an ninh chung, träng tµi cho çc tranh chÊp quèc tÕ, gi¶i trõ
qu©n bÞ vµ ngo¹i giao cëi më. Cho ®Õn nh÷ng n¨m 1930, tÝnh hiÖu qu¶ cña liªn minh bÞ nghi
ngê nghiªm träng mÆc dï nã vÉn tån t¹i víi t− çch ph¸p lý cho ®Õn 1946 khi chÝnh thøc gi¶i
thÓ. Liªn minh ®· cã mét ch−¬ng tr×nh vÒ th−¬ng m¹i quèc tÕ, nh−ng sù tÊn c«ng m¹nh mÏ cña
cuéc §¹i Suy tho¸i vµo cuèi nh÷ng n¨m 1920 ®· xo¸ bá hoµn toµn nhiÖt t×nh tham gia hµnh
®éng cô thÓ v× sù phôc håi cña th−¬ng m¹i quèc tÕ.
Learning-by-doing argument: LËp luËn häc trong khi lµm
Mét d¹ng cña lËp luËn nÒn c«ng nghiÖp non trÎ. LËp luËn nµy ®Ò xuÊt cÇn cã b¶o hé cña chÝnh
phñ ®èi víi mét ngµnh c«ng nghiÖp nÕu ngµnh c«ng nghiÖp ®ã cã thÓ häc hái trong qu¸ tr×nh
ho¹t ®éng ®Ó v−¬n lªn c¹nh tranh. Xem thªm import substitution.
Least-developed countries: Çc n−íc chËm ph¸t triÓn nhÊt
ViÕt t¾t lµ LLDCs theo WTO vµ UNCTAD, nh−ng lµ LDCs theo ECOSOC. Lµ nhãm gåm 48
n−íc ®ang ph¸t triÓn do ECOSOC x¸c ®Þnh trªn c¬ së çc chØ sè sau ®©y: GNP b×nh qu©n ®Çu
ng−êi, tû lÖ sèng cña trÎ s¬ sinh, l−îng ca-lo b×nh qu©n ®Çu ng−êi, tû lÖ nhËp tr−êng tiÓu häc vµ
trung häc, tû lÖ biÕt ch÷ cña ng−êi tr−ëng thµnh, tû lÖ ngµnh kü nghÖ chÕ t¹o trong GDP, tû lÖ
ng−êi lµm viÖc trong c«ng nghiÖp, tiªu thô ®iÖn n¨ng b×nh qu©n ®Çu ng−êi, vµ tû lÖ tËp trung
xuÊt khÈu. Çc chØ sè nµy vµ danh s¸ch çc n−íc LLDCs ®−îc ECOSOC xem xÐt l¹i ba n¨m
mét lÇn. HiÖn nay danh s¸ch nµy gåm: Afghanistan, Angola, Bangladesh, Benin, Bhutan,
Burkina Faso, Burundi, Cambodia, Mòi Verde, Céng hoµ Trung Phi, Sad, Comoros, Djibouti,
Guinea XÝch ®¹o, Eritrea, Ethiopia, Gambia, Guinea, Guinea-Bissau, Haiti, Kiribati, Lµo,
Lesotho, Liberia, Madagascar, Malawi, Maldives, Mali, Mauritania, Mozambique, Myanmar,
Nepal, Niger, Rwanda, Samoa, Sao Tome vµ Principe, Sierra Leone, QuÇn ®¶o Solomon,
Somalia, Sudan, Togo, Tuvalu, Uganda, Tanzania, Vanuatu, Yemen, Zaire, (Céng hoµ D©n chñ
C«ng«) vµ Zambia. Mét sè quy ®Þnh cña WTO thõa nhËn nh÷ng khã kh¨n vµ nhu cÇu ®Æc biÖt
cña çc n−íc LLDCs theo mét sè çch. Tr−íc hÕt, hä cã thÓ ¸p dông PhÇn VI cña GATT vµ
- 130 -
§iÒu kho¶n cho phÐp cho cho phÐp çc n−íc ph¸t triÓn cã çc biÖn ph¸p ®èi xö thuËn lîi ®èi
víi çc n−íc nµy mµ kh«ng ®ßi hái cã ®i cã l¹i. H¬n n÷a, QuyÕt ®Þnh cã lîi ®èi víi çc n−íc
chËm ph¸t triÓn nhÊt ®−a ra t¹i Marrakesh th¸ng 4/1994 cho phÐp çc n−íc nµy cã çc cam kÕt
vµ −u ®·i ë chõng mùc phï hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn, tµi chÝnh vµ th−¬ng m¹i cña tõng n−íc.
QuyÕt ®Þnh nµy còng nh»m thùc hiÖn nhanh çc biÖn ph¸p thuÕ quan vµ phi thuÕ quan cã trong
quyÒn lîi cña çc n−íc LLDCs, vµ c¶i tiÕn GSP. Çc n−íc nµy còng sÏ nhËn ®−îc trî gióp kü
thuËt nhiÒu h¬n nh»m t¹o ®iÒu kiÖn më réng th−¬ng m¹i. Mét sè hiÖp ®Þnh do WTO ®iÒu hµnh
cã çc quy ®Þnh vÒ LLDCs. VÝ dô, HiÖp ®Þnh vÒ QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i
cho phÐp LLDCs kh«ng ¸p dông çc quy ®Þnh cña hiÖp ®Þnh trong vßng 10 n¨m. GATS yªu cÇu
çc thµnh viªn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó LLDCs tham gia tÝch cùc h¬n n÷a vµo th−¬ng m¹i dÞch vô toµn
cÇu. Xem thªm food security.
Leather: Da
Xem Japanese measures on imports of leather
Leontief Paradox: NghÞch lý Leontief
Xem new trade theory
Lener's symetry theorem: §Þnh lý ®èi xøng Lener
§Þnh lý ®−îc ®Æt tªn theo nhµ kinh tÕ häc Abba Lener, ng−êi mµ n¨m 1936 ®· chøng minh r»ng
thuÕ ®¸nh vµo xuÊt khÈu th−¬ng ®−¬ng víi thuÕ ®¸nh vµo nhËp khÈu.
Lesser-duty principle: Nguyªn t¾c thuÕ thÊp h¬n
Nguyªn t¾c trong ®iÒu hµnh çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸: thuÕ bæ sung ®¸nh vµo s¶n phÈm
®−îc coi lµ ®−îc ph¸ gi¸ cÇn ph¶i thÊp h¬n biªn ®é ph¸ gi¸ nÕu nh− møc thuÕ thÊp h¬n ®ã ®ñ
®Ó xo¸ bá thiÖt h¹i.
Less than fair value: ThÊp h¬n trÞ gi¸ hîp lý
Theo luËt chèng ph¸ gi¸ cña Hoa Kú, nãi chung, gi¸ cña mét s¶n phÈm xuÊt khÈu thÊp h¬n trÞ
gi¸ cña s¶n phÈm ®ã t¹i thÞ tr−êng néi ®Þa cña nhµ xuÊt khÈu. NÕu gi¸ xuÊt khÈu thÊp h¬n gi¸
néi ®Þa, trÞ gi¸ thÊp h¬n trÞ gi¸ hîp lý ®−îc coi lµ tån t¹i. Chªnh lÖch, gäi lµ biªn ®é ph¸ gi¸,
cïng víi thiÖt h¹i vËt chÊt, nÕu nh− x¸c ®Þnh ®−îc, sÏ lµ mét phÇn cña ®¸nh gi¸ cã cÇn biÖn
ph¸p chèng ph¸ gi¸ hay kh«ng.
Lex posterior (tiÕng La-tinh): LuËt muén h¬n
Quy t¾c sö dông khi diÔn gi¶i çc hiÖp −íc quèc tÕ, nãi r»ng nÕu mét n−íc trë thµnh thµnh viªn
cña hai hiÖp −íc cã çc quy ®Þnh tr¸i nhau, nh÷ng nghÜa vô mµ n−íc ®ã cã ®−îc khi gia nhËp
hiÖp −íc sau lµ nghÜa vô ®−îc ¸p dông.
Leutwiler Report: B¸o ço Leutwiler
Vµo cuèi 1983, kho¶ng mét n¨m sau Héi nghÞ Bé tr−ëng cña GATT kh«ng thµnh c«ng n¨m
1982 mµ nhiÒu ng−êi cho lµ ®iÓm thÊp nhÊt trong lÞch sö GATT, Tæng gi¸m ®èc GATT thµnh
lËp mét nhãm gåm 7 ng−êi xuÊt chóng ®¹i diÖn cho giíi kinh doanh, chÝnh phñ vµ nghiªn cøu
do TiÕn sÜ Fritz Leutwiler, sau nµy lµ Chñ tÞch Ng©n hµng quèc gia Thôy-sü, ®øng ®Çu. NhiÖm
vô cña Nhãm lµ nghiªn cøu thùc tr¹ng cña hÖ thèng th−¬ng m¹i quèc tÕ, nh÷ng nguyªn nh©n c¬
b¶n cña nh÷ng khã kh¨n mµ nã gÆp ph¶i, vµ ®Ò ra dù ¸n hµnh ®éng. B¸o ço kÕt qu¶ - ChÝnh
s¸ch Th−¬ng m¹i cho mét t−¬ng lai tèt h¬n - xuÊt hiÖn vµo th¸ng 3/1985. M−êi l¨m khuyÕn
nghÞ cña b¶n b¸o ço ®· cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn viÖc thóc ®Èy mét vßng ®µm ph¸n th−¬ng
m¹i míi vµ nhiÖm vô cña vßng ®µm ph¸n ®ã. PhÇn lín çc khuyÕn nghÞ ®ã ®−îc ph¶n ¸nh qua
kÕt qu¶ cña Vßng Uruguay, tuy nhiªn kh«ng ph¶i víi cïng mét møc ®é tham väng. Nãi tãm t¾t,
çc khuyÕn nghÞ ®ã lµ (i) viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña mçi n−íccÇn ph¶i ®−îc
cëi më, (ii) th−¬ng m¹i n«ng s¶n cÇn ph¶i dùa trªn nh÷ng quy t¾c râ rµng vµ b×nh ®¼ng h¬n,
(iii) cÇn ph¶i thiÕt lËp thêi gian biÓu ®Ó ®−a çc biÖn ph¸p miÒn x¸m vµo khu«n khæ quy t¾c cña
GATT, (iv) th−¬ng m¹i hµng dÖt vµ may mÆc ph¶i hoµn toµn lµ ®èi t−îng cña çc quy t¾c cña
- 131 -
GATT, (v) çc quy t¾c vÒ trî cÊp cÇn cã hiÖu qu¶ h¬n, (vi) çc quy ®Þnh cña GATT vÒ çc biÕn
d¹ng phi thuÕ quan cÇn ph¶i ®−îc c¶i tiÕn, (vii) çc quy t¾c cho phÐp khu vùc th−¬ng m¹i tù do
vµ liªn minh h¶i quan cÇn ph¶i ®−îc lµm râ vµ chÆt chÏ h¬n, (viii) cÇn ph¶i cã gi¸m s¸t quèc tÕ
h¬n n÷a ®èi víi çc chÝnh s¸ch vµ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i, (ix) b¶o hé tù vÖ khÈn cÊp chØ ®−îc ¸p
dông phï hîp víi quy t¾c, (x) cÇn tËp trung khuyÕn khÝch h¬n n÷a çc n−íc ®ang ph¸t triÓn
giµnh lîi thÕ so s¸nh cña hä vµ héi nhËp hoµn toµn vµo hÖ thèng th−¬ng m¹i, (xi) kh¶ n¨ng vÒ
quy t¾c ®a ph−¬ng trong th−¬ng m¹i dÞch vô cÇn ph¶i ®−îc kh¶o s¸t, (xii) çc thñ tôc gi¶i quyÕt
tranh chÊp vµ viÖc thùc hiÖn çc khuyÕn nghÞ cña Ban héi thÈm cÇn ®−îc c¶i tiÕn, (xiii) vßng
®µm ph¸n míi cña GATT cÇn ®−îc tiÕn hµnh, (xiv) mét c¬ quan th−êng trùc ë cÊp bé tr−ëng
cÇn ®−îc thiÕt lËp ®Ó khuyÕn khÝch viÖc ®µm ph¸n ngay vÒ çc vÊn ®Ò, vµ (xv) çc cè g¾ng ®¹t
®−îc gi¶i ph¸p tho¶ ®¸ng vÒ vÊn ®Ò nî thÕ giíi, dßng tµi chÝnh ®Çy ®ñ cho ph¸t triÓn, phèi hîp
quèc tÕ tèt h¬n vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« vµ cã sù thèng nhÊt h¬n gi÷a chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i
vµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh. Trong hai khuyÕn nghÞ ch−a ®−îc chó ý ®Çy ®ñ t¹i Vßng Uruguay (vii
vµ xv), khuyÕn nghÞ (vii) hiÖn nay ®ang ®−îc xem xÐt t¹i WTO, vµ khuyÕn nghÞ (xv) cã thÓ sÏ
kh«ng ®¹t ®−îc gi¶i ph¸p hoµn toµn trong khu«n khæ GATT. Mét c¬ quan th−êng trùc ë cÊp bé
tr−ëng vÉn cÇn ®−îc thµnh lËp, nh−ng tho¶ thuËn vÒ Héi nghÞ Bé tr−ëng WTO Ýt nhÊt hai n¨m
mét lÇn lµ ®ang ®i theo chiÒu h−íng ®ã.
Level playing field: S©n ch¬i b×nh ®¼ng
Mét thuËt ng÷ ®−îc sö dông ®Ó miªu t¶ th−¬ng m¹i b×nh ®¼ng, víi tÊt c¶ mäi ng−êi tham gia
ch¬i theo luËt. Cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ s©n ch¬i b×nh ®¼ng cã nghÜa lµ g×. Mét sè cho
r»ng çc quy t¾c th−¬ng m¹i hiÖn cã kh«ng thiªn vÞ bªn nµy víi bªn kia theo ®óng nghÜa ph¸p
lý, tuy nhiªn nh÷ng ng−êi nµy cho r»ng cã mét s©n ch¬i danh nghÜa th−êng ®−îc cho lµ cã çc
biÖn ph¸p phi thuÕ quan kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc. Do ®ã, mét sè ng−êi ch¬i sÏ lu«n lu«n ®−¬ng
®Çu víi cuéc chiÕn ng−îc dèc nÕu hä ®ång ý ch¬i theo luËt. Do ®ã, s©n ch¬i b×nh ®¼ng ngµy
cµng ®−îc nh÷ng ng−êi nghiªng theo çc h×nh thøc b¶o hé sö dông ®Ó ®Ò xuÊt r»ng ®Ó cã ®−îc
th−¬ng m¹i "b×nh ®¼ng" cÇn ph¶i lo¹i bá tÊt c¶ çc biÖn ph¸p biÕn d¹ng. NÕu kh«ng thùc hiÖn
®−îc ®iÒu ®ã th× can thiÖp cña chÝnh phñ tíi nhËp khÈu lµ cã c¬ së. NÕu kh«ng lµm ®−îc ®iÒu
®ã th× kh«ng tiÕp tôc tiÕn hµnh tù do ho¸ th−¬ng m¹i cho ®Õn khi çc n−íc kh¸c thay ®æi çch
cña hä. Nh− nhiÒu nhµ b×nh luËn ®· chØ ra r»ng cã thÓ cã s©n ch¬i b×nh ®¼ng trong mét nÒn
kinh tÕ bëi v× tÊt c¶ mäi ng−êi ®Òu ch¬i cïng mét luËt. §iÒu ®ã khã ®¹t ®−îc h¬n khi luËt cña
nhiÒu ng−êi ®−îc ®−a vµo. Còng cÇn nhí l¹i nhËn ®Þnh cña Lawrence (1996) r»ng vÒ c¬ b¶n
th−¬ng m¹i qua biªn giíi lµ cã gi¸ trÞ bëi v× s©n ch¬i kh«ng b×nh ®¼ng. Tuy nhiªn, kh¸i niÖm
s©n ch¬i b×nh ®¼ng cã nhiÒu gi¶ ®Þnh kh¸c nhau cho nªn viÖc sö dông nã lµm c«ng cô ph©n tÝch
lµ rÊt h¹n chÕ.
Like products: S¶n phÈm t−¬ng tù
Kh¸i niÖm nµy xuÊt hiÖn trong mét sè HiÖp ®Þnh WTO mÆc dï phÇn lín nã kh«ng ®−îc ®Þnh
nghÜa. §©y lµ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh cã ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi s¶n phÈm
nhËp khÈu hay kh«ng. Trong nh÷ng tranh chÊp cã liªn quan ®Õn "s¶n phÈm t−¬ng tù", ban héi
thÈm cã khuynh h−íng xem xÐt ®Õn çc tiªu chuÈn nh− sù sö dông quèc tÕ vµ çc ph©n lo¹i h¶i
quan ®−îc chÊp nhËn. Tuy nhiªn, xu h−íng võa qua lµ ®Æt b»ng "t−¬ng tù" víi "gièng". Ph−¬ng
ph¸p nµy ®· ®−îc chÝnh thøc ho¸ trong tr−êng hîp çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸. ChØ cã thÓ cã
hµnh ®éng khi ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt s¶n phÈm t−¬ng tù chÞu thiÖt h¹i vËt chÊt. Theo çc
quy t¾c t−¬ng øng cña WTO, thuËt ng÷ "s¶n phÈm t−¬ng tù" cã nghÜa lµ mét s¶n phÈm gièng
hÖt vÒ mäi khÝa c¹nh nh− s¶n phÈm ®ang ®−îc xem xÐt. NÕu kh«ng cã mét s¶n phÈm nh− vËy
th× mét s¶n phÈm kh¸c cã thÓ ®−îc sö dông, s¶n phÈm nµy tuy kh«ng gièng vÒ mäi khÝa c¹nh
nh−ng cã çc ®Æc tÝnh gÇn gièng nh− s¶n phÈm ®ang ®−îc xem xÐt. Xem Brazilian unroasted
coffee vµ German imports of sardines vÒ çc tranh chÊp dùa trªn ®Þnh nghÜa "s¶n phÈm t−¬ng
tù".
Linear country: N−íc tuyÕn tÝnh
ThuËt ng÷ ®−îc dïng riªng trong Vßng Kennedy ®Ó chØ çc n−íc sö dông ph−¬ng ph¸p c¾t gi¶m
thuÕ quan tuyÕn tÝnh.
- 132 -
Linear tariff cuts: C¾t gi¶m thuÕ quan tuyÕn tÝnh
Mét ph−¬ng ph¸p c¾t gi¶m thuÕ theo c«ng thøc. C¾t gi¶m thuÕ quan víi cïng mét møc ®é,
th−êng ®−îc thÓ hiÖn b»ng phÇn tr¨m, ®èi víi toµn bé çc h¹ng môc s¶n phÈm. §−îc chÝnh
thøc ®−a vµo ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng lÇn ®Çu tiªn t¹i Vßng Kennedy (1963-1967),
nh−ng ®Ò xuÊt ®Çu tiªn cña EEC t¹i Vßng Dillon (1960) còng bao gåm çc c¾t gi¶m lo¹i nµy.
Nguyªn nh©n ph−¬ng ph¸p nµy kh«ng ®−îc ¸p dông tr−íc Vßng Kennedy lµ thiÕu sù ®ång ý
®µm ph¸n cña Hoa Kú. Hoa Kú ®· ph¶n ®èi c¾t gi¶m thuÕ quan tuyÕn tÝnh ®èi víi Vßng
Uruguay. Xem thªm Swiss formula ®−îc sö dông t¹i Vßng Tokyo.
Lisbon Agreement: HiÖp ®Þnh Lisbon
Tªn ®Çy ®ñ lµ HiÖp ®Þnh vÒ b¶o hé ®Þa danh xuÊt xø vµ ®¨ng ký quèc tÕ ®Þa danh xuÊt xø. §−îc
hoµn thµnh t¹i Lisbon n¨m 1958 vµ sö ®æi n¨m 1967. HiÖp ®Þnh nµy quy ®Þnh sù b¶o hé ®Þa
danh xuÊt xø (appellations of origin). Çc ®Þa danh nµy ®−îc WIPO ®¨ng ký theo yªu cÇu cña
nhµ n−íc cã quyÒn lîi. TÊt c¶ çc thµnh viªn ph¶i b¶o vÖ ®Þa danh ®· ®¨ng ký quèc tÕ cho ®Õn
khi nã cßn ®−îc n−íc xuÊt xø b¶o vÖ, trõ tr−êng hîp nÕu mét n−íc trong vßng mét n¨m tuyªn
bè kh«ng thÓ ®¶m b¶o b¶o vÖ mét ®Þa danh ®· ®¨ng ký. Xem thªm intellectual property.
Loan rate: SuÊt vay
Mét phÇn trong khu«n khæ hç trî n«ng nghiÖp do TËp ®oµn TÝn dông Hµng ho¸ cña Hoa Kú
thùc hiÖn. SuÊt vay lµ gi¸ mµ Tæng c«ng ty s½n sµng mua ngò cèc mµ Tæng c«ng ty ®· cho vay.
Do ®ã ®©y lµ mét d¹ng cña gi¸ sµn (floor price).
Local content requirements: Yªu cÇu hµm l−îng ®Þa ph−¬ng
Çc biÖn ph¸p cña chÝnh phñ quy ®Þnh møc tèi thiÓu nhÊt ®Þnh sè chi tiÕt chÕ t¹o t¹i ®Þa ph−¬ng
trong hµng ho¸ hoÆc dÞch vô ®−îc s¶n xuÊt trong n−íc. Møc tèi thiÓu hµm l−îng ®Þa ph−¬ng cã
thÓ ®−îc quy ®Þnh d−íi d¹ng träng l−îng, sè l−îng, trÞ gi¸, v.v... Môc ®Ých cña çc ch−¬ng tr×nh
nµy bao gåm, ngoµi nh÷ng môc ®Ých kh¸c, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng,
®¶m b¶o thÞ tr−êng cho mét ngµnh c«ng nghiÖp kh«ng cã søc c¹nh tranh, vµ thóc ®Èy ph¸t triÓn
vïng. TÊt c¶ çc ch−¬ng tr×nh hµm l−îng ®Þa ph−¬ng ®Òu bao hµm mét møc ®é b¶o hé ®èi víi
çc nhµ cung cÊp chi tiÕt, vµ do ®ã lµm t¨ng gi¸ ®èi víi ng−êi tiªu dïng. §iÒu nµy lµ hiÓn
nhiªn, bëi v× çc ngµnh c«ng nghiÖp cã søc c¹nh tranh kh«ng cÇn gi÷ thÞ tr−êng. Tuy nhiªn, çc
chÝnh phñ cã thÓ quyÕt ®Þnh r»ng lîi Ých cña çc ch−¬ng tr×nh nµy mang l¹i lín h¬n thiÖt h¹i
g©y ra cho ng−êi tiªu dïng. §iÒu III:5 cña GATT (§èi xö quèc gia trong thuÕ vµ quy chÕ trong
n−íc) cÊm çc quy chÕ ®Þnh l−îng trong n−íc cã liªn quan ®Õn tû lÖ, chÕ biÕn hoÆc sö dông çc
s¶n phÈm víi l−îng cô thÓ hoÆc b¾t buéc sö dông s¶n phÈm trong n−íc. Xem thªm Agreement
on Trade-Related Investment Measures vµ FIRA panel.
Local content rules in broadcasting: Quy t¾c hµm l−îng ®Þa ph−¬ng trong ph¸t thanh,
truyÒn h×nh
Çc quy t¾c nµy nãi chung yªu cÇu çc ®µi ph¸t thanh vµ truyÒn h×nh ph¶i sö dông Ýt nhÊt l−îng
tèi thiÓu ®· ®Þnh çc t− liÖu s¶n xuÊt t¹i ®Þa ph−¬ng trong ch−¬ng tr×nh ph¸t sãng. §Þnh nghÜa
s¶n phÈm ®Þa ph−¬ng cã thÓ dùa trªn sù kÕt hîp gi÷a tÝnh chÊt néi dung cña tµi liÖu, quèc tÞch
cña nhµ xuÊt b¶n, ng−êi s¶n xuÊt, ®¹o diÔn vµ çc diÔn viªn chÝnh, nguån tµi chÝnh, v.v... Xem
thªm audiovisual services, audiovisual services in the Uruguay Round, broadcasting directive,
cultural specificity vµ trade and culture.
LomÐ Convention: C«ng −íc LomÐ
Mét hiÖp ®Þnh bao trïm, ký lÇn ®Çu tiªn n¨m 1975 vµ ®µm ph¸n l¹i n¨m 1990 cho 10 n¨m tiÕp
theo (LomÐ IV), cña mét h×nh thøc hiÖp héi bao gåm kho¶ng 70 n−íc ch©u Phi, vïng biÓn Ca-
ri-bª vµ Th¸i b×nh d−¬ng (ACP) víi Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u, hiÖn nay lµ Céng ®ång Ch©u
¢u. Çc n−íc trong hiÖp héi cã ®−îc quyÒn th©m nhËp miÔn thuÕ vµo thÞ tr−êng EEC ®èi víi
hÇu hÕt tÊt c¶ s¶n phÈm, vµ mét nguån viÖn trî ®¸ng kÓ. Hä còng cã quyÒn sö dông ch−¬ng
tr×nh b¶o ®¶m thu nhËp tõ xuÊt khÈu cho vay −u ®·i nÕu thu nhËp tõ xuÊt khÈu cña hä bÞ gi¶m
- 133 -
®ét vµ nghiªm träng. Ng−îc l¹i, EEC kh«ng cã ®−îc quyÒn th©m nhËp miÔn thuÕ vµo çc n−íc
ACP. Xem thªm ACP states, STABEX vµ SYSMIN.
Long-Term Arrangement Regarding International Trade in Cotton Textiles (LTA): Tho¶
thuËn dµi h¹n vÒ th−¬ng m¹i quèc tÕ hµng dÖt b«ng
Mét tho¶ thuËn trong GATT vÒ th−¬ng m¹i cã qu¶n lý hµng dÖt vµ may mÆc b»ng b«ng, cã hiÖu
lùc tõ n¨m 1962 trong 5 n¨m, vµ lµ kÕ nhiÖm cña HiÖp ®Þnh ng¾n h¹n vÒ th−¬ng m¹i quèc tÕ
hµng dÖt. HiÖp ®Þnh nµy ®−îc gia h¹n thªm 3 n¨m n÷a nh− lµ kÕt qu¶ cña Vßng Kennedy. Sau
khi gia h¹n thªm mét lÇn n÷a n¨m 1970, tho¶ thuËn nµy ®−îc thay thÕ b»ng HiÖp ®Þnh §a sîi
vµo n¨m 1973. Thµnh viªn cña LTA lµ nh÷ng n−íc quan träng trong xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu
hµng dÖt vµ may. Nã cho phÐp çc thµnh viªn nhËp khÈu ®−îc yªu cÇu çc thµnh viªn xuÊt khÈu
h¹n chÕ th−¬ng m¹i cña hä. Çc thµnh viªn nhËp khÈu còng cã thÓ ¸p ®Æt h¹n chÕ ®Þnh l−îng
mÆc dï çc lo¹i h¹n chÕ nµy bÞ yªu cÇu lo¹i bá hoµn toµn theo quy ®Þnh t¹i §iÒu XI cña GATT
(LoaÞ bá hoµn toµn h¹n chÕ ®Þnh l−îng). Xem thªm Agreement on Textiles and Clothing.
Low-income economies: Nh÷ng nÒn kinh tÕ cã thu nhËp thÊp
Nhãm gåm 64 n−íc do IBRD ph©n lo¹i vµ lªn danh s¸ch trong B¸o ço Ph¸t triÓn ThÕ giíi.
N¨m 1994 nh÷ng nÒn kinh tÕ nµy cã GNP b×nh qu©n ®Çu ng−êi b»ng hoÆc thÊp h¬n 725 USD.
Nhãm nµy bao gåm nhiÒu n−íc chËm ph¸t triÓn nhÊt, nhÊt lµ çc n−íc ë kho¶ng d−íi cña thang
thu nhËp, Trung Quèc vµ Ên-®é còng lµ mét phÇn trong nhãm ®ã. Xem thªm high-income
economies vµ middle-income economies.
Luxemburg Compromise: Tho¶ hiÖp Luxemburg
Gi¶i ph¸p vµo th¸ng 1/1966 cho sù khñng ho¶ng ngay trong Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u ®·
k×m gi÷ çc cuéc ®µm ph¸n trong Vßng Kennedy trong kho¶ng 6 th¸ng. Nguyªn nh©n trùc tiÕp
cña cuéc khñng ho¶ng ®ã lµ Ph¸p vµ §øc ®· kh«ng thÓ tho¶ thuËn ®−îc vÒ tµi trî cho ChÝnh
s¸ch n«ng nghiÖp chung nh− thÕ nµo. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò lín h¬n thÓ hiÖn ë chç Ph¸p cã ý ®Þnh
thay ®æi truyÒn thèng s½n cã tõ quyÕt ®Þnh thèng nhÊt sang biÓu quyÕt ®a sè, ®iÒu cã thÓ cñng
cè kh¶ n¨ng sö dông quyÒn phñ quyÕt cña hä. Tho¶ hiÖp ®ã bao gåm sù tho¶ thuËn kh«ng nhÊt
trÝ vÒ vÊn ®Ò biÓu quyÕt vµ thèng nhÊt r»ng viÖc ®Þnh gi¸ n«ng nghiÖp cã thÓ sÏ ®−îc xem xÐt
l¹i trong bèi c¶nh ®µm ph¸n vÒ n«ng nghiÖp.
Made-to-measure tariffs: ThuÕ quan võa vÆn

M« t¶ lo¹i thuÕ quan mµ møc thuÕ suÊt chØ võa ®ñ cao ®Ó cho phÐp çc nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa bï
®¾p chi phÝ vµ cã lîi nhuËn b×nh th−êng. Bëi v× çc ngµnh c«ng nghiÖp cã c¬ cÊu gi¸ thµnh
kh¸c nhau, ®iÒu ®ã g©y nªn c¬ cÊu thuÕ quan rÊt phøc t¹p v× mçi ngµnh nhËn ®−îc hç trî b»ng
thuÕ râ rµng lµ ®Ó phï hîp víi ngµnh ®ã. Mét sè ng−êi gäi lµ thuÕ quan võa ®ñ.
Madrid Agreement: HiÖp ®Þnh Madrid
HiÖp ®Þnh vÒ chèng chØ ®Þnh gi¶ hoÆc sai lÖch vÒ nguån hµng. §−îc ký t¹i Madrid n¨m 1891 vµ
®−îc söa ®æi mét sè lÇn, lÇn cuèi cïng n¨m 1958. HiÖp ®Þnh nµy do WIPO qu¶n lý. HiÖp ®Þnh
quy ®Þnh mét sè tr−êng hîp mµ viÖc thu gi÷ cã thÓ ®−îc yªu cÇu vµ cã hiÖu lùc ®èi víi hµng
ho¸ mang chØ ®Þnh gi¶ hoÆc sai lÖch vÒ nguån hµng ho¸. HiÖp ®Þnh nµy cÊm viÖc sö dông tÊt c¶
çc lo¹i chØ ®Þnh c«ng khai cã thÓ ®¸nh lõa c«ng chóng vÒ nguån xuÊt xø cña hµng ho¸. Mçi
n−íc thµnh viªn cã thÓ quyÕt ®Þnh ®Þa danh nµo kh«ng thuéc ph¹m vi cña HiÖp ®Þnh v× tÝnh chÊt
riªng biÖt cña chóng. Xem thªm appellations of origin vµ Lisbon Agreement.
Maghreb countries: Çc n−íc Maghreb
- 134 -
Bao gåm Algeria, Libya, Mauritania, Morocco and Tunisia. N¨m 1989, çc n−íc nµy thµnh lËp
Liªn minh Maghreb A-rËp víi môc ®Ých ®¹t ®−îc ThÞ tr−êng chung tr−íc n¨m 2000.
Malevolent mercantilism: Chñ nghÜa träng th−¬ng hiÓm ®éc
Xem mercantilism.
Managed liberalism: Chñ nghÜa tù do cã qu¶n lý
ThuËt ng÷ ®−îc Winters (1993) sö dông ®Ó miªu t¶ th«ng lÖ cña çc n−íc thµnh viªn trong çc
hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i tù do lo¹i trõ çc ngµnh cô thÓ khái ph¹m vi ho¹t ®éng cña hiÖp ®Þnh,
nhÊt lµ khi cã thµnh viªn míi gia nhËp hiÖp ®Þnh. ¤ng ta nãi r»ng ®iÒu nµy Ýt nhÊt lµ ®Ó gi¶m
nhÑ mét sè ¸p lùc c¹nh tranh míi lªn çc thµnh viªn hiÖn t¹i.
Managed trade: Th−¬ng m¹i cã qu¶n lý
Mét lo¹i th−¬ng m¹i quèc tÕ trong ®ã mét sè ngµnh hoÆc s¶n phÈm kh«ng ®−îc bu«n b¸n theo
nhu cÇu cña thÞ tr−êng. Çc ph−¬ng tiÖn cña lo¹i th−¬ng m¹i nµy bao gåm çc hiÖp ®Þnh h¹n
chÕ tù nguyÖn, tho¶ thuËn thÞ tr−êng trËt tù, h¹n chÕ ®Þnh l−îng vµ çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan
kh¸c. Môc ®Ých cña th−¬ng m¹i cã qu¶n lý trong çc tr−êng hîp nµy lu«n lu«n lµ ®Ó b¶o hé
c«ng nghiÖp néi ®Þa v× lý do nµy hay lý do kh¸c. Çc d¹ng hiÖn ®¹i h¬n cña th−¬ng m¹i cã qu¶n
lý kh«ng nh»m h¹n chÕ th©m nhËp mµ nh»m gia t¨ng xuÊt khÈu th«ng qua çc chØ tiªu sè häc,
th−êng lµ trªn sù thiÖt h¹i cña çc n−íc xuÊt khÈu thø ba. Mét sè nhµ b×nh luËn còng liÖt bu«n
b¸n gi÷a çc ®¬n vÞ cña çc c«ng ty ®a quèc gia vµo lo¹i nµy. Xem thªm fair trade, grey-area
measures, Multi-Fibre Agreement vµ voluntary import expansion.
Mandatory but not compulsory: Cã quyÒn nh−ng kh«ng b¾t buéc
M« t¶ thÓ tr¹ng cña hµnh ®éng tr¶ ®òa theo ®iÒu luËt Super 301, ®−îc sö dông trong çc cuéc
thÈm vÊn cña quèc héi n¨m 1988 vÒ LuËt Th−¬ng m¹i vµ c¹nh tranh Hoa Kú. §iÒu nµy cã ý
nghÜa ®èi víi nh÷ng ng−êi cã liªn quan.
Manila Action Plan for APEC: Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng Manila cña APEC
Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng ®−îc th«ng qua t¹i cuéc häp cña çc nhµ l·nh ®¹o APEC th¸ng
11/1996 t¹i Manila. Ch−¬ng tr×nh nµy thèng nhÊt çc ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng riªng rÏ, çc
ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng tËp thÓ vµ çc ch−¬ng tr×nh lµm viÖc do çc c¬ quan kh¸c nhau cña
APEC chuÈn bÞ.
Mano River Union: Liªn minh s«ng Mano
Khu vùc th−¬ng m¹i −u ®·i thµnh lËp n¨m 1973. Bao gåm Guinea, Liberia, vµ Sierra Leone.
Xem thªm ECOWAS.
Mansholt proposals: Çc dù ¸n Mansholt
Hai dù ¸n mang tªn Sicco Mansholt, Uû viªn N«ng nghiÖp cña Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u
trong thêi gian Vßng Kennedy. Dù ¸n thø nhÊt liªn quan ®Õn viÖc thiÕt lËp chÕ ®é ®Þnh gi¸ ngò
cèc chung cña EEC. Çc n−íc thµnh viªn cã gi¸ bÞ gi¶m th«ng qua ch−¬ng tr×nh hµi hoµ dù
kiÕn sÏ ®−îc ®Òn bï b»ng chi tr¶ trùc tiÕp cña EEC. Dù ¸n thø hai t¹o nªn khu«n khæ cho ®Ò
xuÊt n«ng nghiÖp cña EEC t¹i vßng ®µm ph¸n. VÒ c¬ b¶n ®ã lµ ®Ò xuÊt giíi h¹n montant de
soutien (møc trî cÊp néi ®Þa) trong ba n¨m trªn c¬ së cã ®i cã l¹i. EEC ®· ®¹t ®−îc thèng nhÊt
néi bé vÒ dù ¸n thø nhÊt, nh−ng gi¸ trÞ cña ®Ò ¸n thø hai ®· kh«ng thuyÕt phôc ®−îc nh÷ng
ng−êi b¹n ®µm ph¸n. Xem thªm agriculture and the GATT.
Manufacturing Clause: §iÒu kho¶n chÕ t¹o
Mét tranh chÊp do Céng ®ång Ch©u ¢u ®−a ra Héi ®ång GATT n¨m 1983. Thùc chÊt lµ §iÒu
601 (§iÒu kho¶n chÕ t¹o) cña bé LuËt C«ng 97-215 n¨m 1982 cña Hoa Kú cÊm, víi mét sè
ngo¹i lÖ, nhËp khÈu hoÆc ph©n phèi c«ng céng çc t¸c phÈm cã b¶n quyÒn cã chøa chñ yÕu t−
liÖu phi bi kÞch trõ khi t− liÖu ®ã ®−îc chÕ t¹o t¹i Hoa Kú vµ Canada. Kh¸i niÖm "chÕ t¹o" bao
gåm ghi b¨ng, in Ên vµ ®ãng quyÓn. §iÒu kho¶n chÕ t¹o ®−îc ban hµnh lÇn ®Çu tiªn n¨m 1891
- 135 -
vµ söa ®æi mét sè lÇn. Söa ®æi n¨m 1976 bao gåm ®iÒu kho¶n thêi h¹n lo¹i bá ®−îc ¸p dông
tr−íc 1/7/1982. §¹o luËt nµy ®· hÕt h¹n vµ ®−îc t¸i ban hµnh ngµy 13/7/1982 víi lÇn hÕt h¹n
míi vµo n¨m 1986. QuyÒn lîi chñ yÕu cña tr−êng hîp tranh chÊp nµy lµ §¹o luËt söa ®æi ®ã cã
n»m trong ph¹m vi NghÞ ®Þnh th− vÒ gia nhËp t¹m thêi hay kh«ng. NghÞ ®Þnh th− nµy cho phÐp
çc thµnh viªn cña GATT ®−îc duy tr× luËt ph¸p kh«ng hoµn toµn phï hîp víi quy t¾c cña
GATT nÕu luËt ph¸p ®ã cã hiÖu lùc vµo ngµy 30/10/1947. Ban héi thÈm cho r»ng çc thay ®æi
luËt ph¸p cña §iÒu kho¶n chÕ t¹o kh«ng nhÊt thiÕt lo¹i trõ ®iÒu kho¶n ®ã nh− lµ "luËt ph¸p hiÖn
hµnh". Tuy nhiªn, ban héi thÈm cho r»ng viÖc thªm ®iÒu kho¶n mÆt trêi lÆn lµ mét thay ®æi
chÝnh s¸ch theo h−íng phï hîp h¬n víi GATT. ViÖc t¸i ban hµnh n¨m 1982 vµ lïi thêi gian hÕt
h¹n lµ ®i ng−îc h−íng phï hîp h¬n, do ®ã lµm t¨ng møc ®é kh«ng phï hîp víi GATT. Theo ®ã
ban héi thÈm ®· nghiªng vÒ phÝa Céng ®ång Ch©u ¢u vÒ ®iÓm nµy.
Maquiladora industries: Çc ngµnh c«ng nghiÖp Maquiladora
Theo Hufbauer vµ Schott (1992), çc maquiladora lµ çc c¬ së s¶n xuÊt cã giao kÌo tham gia
chÕ biÕn hoÆc l¾p r¸p thø cÊp çc phô kiÖn nhËp khÈu ®Ó t¸i xuÊt, chñ yÕu lµ sang Hoa Kú.
Ch−¬ng tr×nh nµy do Mexico thµnh lËp cuèi nh÷ng n¨m 1960 ®Ó gi¶m nhÑ çc vÊn ®Ò kinh tÕ vµ
x· héi. Trong nh÷ng n¨m ®Çu viÖc l¾p r¸p chñ yÕu tËp trung vµo çc c«ng ®o¹n ®¬n gi¶n, nh−ng
hiÖn nay ®· ®i ®Õn thÕ hÖ thø 2 víi çc ho¹t ®éng phøc t¹p vµ cÇn nhiÒu vèn h¬n. NAFTA sÏ t¹o
thªm ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn cña chóng.
Margin of dumping: Biªn ®é ph¸ gi¸
Mét kh¸i niÖm c¬ b¶n trong ®iÒu tra ph¸ gi¸, x¸c ®Þnh møc ®é cña çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸
cã thÓ ®−îc ¸p dông. Biªn ®é ph¸ gi¸ lµ sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ mµ nhµ chøc tr¸ch cho lµ trÞ
gi¸ th«ng th−êngvµ gi¸ xuÊt khÈu cña mét s¶n phÈm ®−îc xuÊt khÈu tõ n−íc nµy sang n−íc
kh¸c. Thñ tôc x¸c ®Þnh biªn ®é ph¸ gi¸ ®−îc quy ®Þnh t¹i HiÖp ®Þnh vÒ viÖc thùc hiÖn §iÒu VI
cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i cña WTO. Çc nhµ chøc tr¸ch chØ cã thÓ ¸p
dông çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ víi møc ®é cÇn thiÕt ®Ó bï ®¾p biªn ®é ph¸ gi¸. Xem thªm
de minimis dumping margin.
Margin of preference: Biªn ®é −u ®∙i
Chªnh lÖch gi÷a møc thuÕ cÇn ph¶i tr¶ theo hÖ thèng −u ®·i trong mét tho¶ thuËn mËu dich tù
do vµ møc thuÕ ph¶i tr¶ trªn c¬ së ®·i ngé tèi huÖ quèc (MFN).
Marine Mammal Protection Act: LuËt b¶o vÖ ®éng vËt biÓn
Xem tuna (Mexico-United States, 1991).
Maritime transport services: DÞch vô vËn t¶i biÓn
N¨m 1995 Héi ®ång Th−¬ng m¹i dÞch vô ®· thµnh lËp Nhãm ®µm ph¸n vÒ dÞch vô vËn t¶i biÓn
(NGMTS) víi môc ®Ých n©ng cao cam kÕt trong GATS vÒ vËn t¶i quèc tÕ, çc dÞch vô ®i kÌm,
ra, vµo vµ sö dông c¶ng. Nhãm ®µm ph¸n nµy ®Þnh kÕt thóc ®µm ph¸n tr−íc 30/6/1996, thÕ
nh−ng nã ®· kh«ng thÓ ®i ®Õn mét kÕt qu¶ thèng nhÊt nµo. §µm ph¸n vÒ dÞch vô vËn t¶i biÓn sÏ
®−îc nèi l¹i vµo n¨m 2000 lµ mét phÇn cña vßng ®µm ph¸n míi vÒ dÞch vô theo quy ®Þnh t¹i
§iÒu XIX cña GATS. Xem thªm cabotage, Jones Act vµ progressive liberalisation.
Market access: Më cöa thÞ tr−êng
Mét trong nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n nhÊt trong th−¬ng m¹i quèc tÕ. Kh¸i niÖm nµy miªu t¶ møc
®é mµ hµng ho¸ hoÆc dÞch vô cã thÓ c¹nh tranh víi s¶n phÈm chÕ t¹o t¹i chç ë mét thÞ tr−êng
kh¸c. Trong khu«n khæ WTO, víi nghÜa lµ mét thuËt ng÷ ph¸p lý bao hµm çc ®iÒu kiÖn do
chÝnh phñ ¸p ®Æt ®Ó mét s¶n phÈm cã thÓ th©m nhËp mét n−íc trong ®iÒu kiÖn kh«ng ph©n biÖt
®èi xö. Më cöa thÞ tr−êng theo nghÜa cña WTO ®−îc thÓ hiÖn b»ng çc biÖn ph¸p cöa khÈu, ®ã
lµ thuÕ quan vµ çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan trong tr−êng hîp hµng ho¸ vµ çc quy ®Þnh ngay
trong thÞ tr−êng trong tr−êng hîp dÞch vô. Theo truyÒn thèng, chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng
nh»m lµm cho më cöa thÞ tr−êng dÔ tiªn liÖu vµ tù do h¬n. §iÒu nµy ®−îc thùc hiÖn th«ng qua
c¾t gi¶m thuÕ vµ giíi h¹n chóng ë møc thÊp h¬n. Giíi h¹n lµ mét nghÜa vô hîp ®ång kh«ng
- 136 -
n©ng thuÕ v−ît møc ®· ghi t¹i danh môc −u ®·i. ViÖc lo¹i bá çc c¶n trë më cöa thÞ tr−êng d−íi
d¹ng çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan lµ phøc t¹p h¬n bëi v× mét sè biÖn ph¸p trèn tr¸nh ®−îc ®Þnh
nghÜa ph¸p lý chÝnh x¸c. Do ®ã çch th«ng th−êng lµ tuyªn bè chóng lµ phi ph¸p th«ng qua çc
hiÖp ®Þnh liªn chÝnh phñ. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña th−¬ng m¹i dÞch vô vµ qu¸ tr×nh toµn
cÇu ho¸ ®· g©y chó ý tíi çc c¶n trë më cöa thÞ tr−êng ngay trong vßng biªn giíi. Trong sè çc
hiÖp ®Þnh WTO, GATS ®· ®i xa h¬n trong viÖc ®èi phã víi çc biÖn ph¸p h¹n chÕ th−¬ng m¹i,
nh−ng çc hiÖp ®Þnh kh¸c, vÝ dô nh− HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ thuÕ ®èi kh¸ng, còng ®· më réng
quy t¾c th−¬ng m¹i tíi lÜnh vùc néi ®Þa. Tuy nhiªn, ph¹m vi çc quy t¾c nµy cßn ch¾p v¸, vµ cã
ý ®Þnh kªu gäi ®−a chÝnh s¸ch c¹nh tranh vµo hÖ thèng WTO. Trong khu«n khæ c¹nh tranh, më
cöa thÞ tr−êng ®−îc miªu t¶ nh− lµ kh¶ n¨ng cã thÓ c¹nh tranh cã hiÖu qu¶ trong mét thÞ tr−êng.
Môc tiªu cña nã lµ çc quy chÕ hoÆc dì bá çc ho¹t ®éng phi c¹nh tranh cña t− nh©n vµ quy
chÕ. Sù kÕt hîp hai kh¸i niÖm më cöa thÞ tr−êng nµy, nÕu trë nªn kh¶ thi, sÏ t¹o nªn ®ãng gãp
m¹nh mÏ cho viÖc n©ng cao tÝnh c¹nh tranh quèc tÕ cña çc thÞ tr−êng Më cöa ®èi víi ®Çu t−
trùc tiÕp n−íc ngoµi còng cã thÓ cã ¶nh h−ëng ®Õn më cöa thÞ tr−êng. Mét tr−¬ng ph¸i cho
r»ng më cöa thÞ tr−êng lµ mét kh¸i niÖm qu¸ h¹n hÑp, vµ r»ng kh¸i niÖm nµy cÇn ®−îc thay thÕ
b»ng mét kh¸i niÖm bao trïm h¬n lµ hiÖn diÖn thÞ tr−êng. Xem thªm equality of competitive
opportunity, market access for agriculture, market access for services, national treatment vµ
most-favoured-nation treatment.
Market access for agriculture: Më cöa thÞ tr−êng ®èi víi n«ng s¶n
Mét thuËt ng÷ ®a nghÜa bao trïm thuÕ quan vµ h¹n ng¹ch thuÕ quan ®−îc ®µm ph¸n trong çc
cuéc ®µm ph¸n vÒ n«ng nghiÖp t¹i Vßng Uruguay. Çc cuéc ®µm ph¸n nµy cã ba yÕu tè c¬ b¶n
cña më cöa thÞ tr−êng, trî cÊp trong n−íc vµ trî cÊp xuÊt khÈu, tÊt c¶ ph¶i ®−îc chÊp nhËn ®µm
ph¸n trän gãi. Vßng Uruguay h¹n chÕ viÖc më réng çc biÖn ph¸p biÕn d¹ng th−¬ng m¹i vµ duy
tr× hoÆc më cöa thÞ tr−êng h¬n ®èi víi n«ng s¶n.
Market access for services: Më cöa thÞ tr−êng ®èi víi dÞch vô
HiÖp ®Þnh GATS thóc ®Èy môc tiªu më cöa thÞ tr−êng réng r·i vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö ®èi
víi çc lo¹i dÞch vô vµ çc nhµ cung cÊp dÞch vô. HiÖp ®Þnh nµy kh«ng ®Þnh nghÜa më cöa thÞ
tr−êng ®−îc hiÓu nh− thÕ nµo, nh−ng §iÒu XVI ®−a ra mét danh s¸ch 6 lo¹i biÖn ph¸p kh«ng
®−îc duy tr× hoÆc ¸p dông. VÒ tæng thÓ ®ã lµ (i) h¹n chÕ sè nhµ cung cÊp dÞch vô, (ii) h¹n chÕ
tæng trÞ gi¸ çc giao dÞch dÞch vô, (iii) h¹n chÕ tæng sè lÇn ho¹t ®éng dÞch vô, (iv) h¹n chÕ sè
ng−êi lµm, (v) h¹n chÕ sè thùc thÓ hoÆc yªu cÇu liªn doanh, vµ (vi) h¹n chÕ møc vèn n−íc
ngoµi. Çc thö nghiÖm nhu cÇu kinh tÕ ®Ó x©y dùng ®iÒu kiÖn më cöa thÞ tr−êng ph¶i lo¹i bá.
Market dominance: §Þa vÞ thèng trÞ thÞ tr−êng
Lý do c¬ b¶n cña nhiÒu n−íc ®Ó h×nh thµnh nhu cÇu vÒ chÝnh s¸ch c¹nh tranh. §Þa vÞ thèng trÞ
thÞ tr−êng lµ kh¶ n¨ng cña mét c«ng ty cã thÓ g©y ¶nh h−ëng ®Õn sö xù cña çc c«ng ty kh¸c,
bÊt kú lµ ng−îc hay xu«i. Trong phÇn lín çc tr−êng hîp, chÝnh s¸ch c¹nh tranh chÊp nhËn sù
tån t¹i cña ®Þa vÞ thèng trÞ thÞ tr−êng, nh−ng quan t©m ®Õn viÖc lo¹i trõ sù l¹m dông. Xem thªm
antitrust law vµ market power.
Market economy: Kinh tÕ thÞ tr−êng
NÒn kinh tÕ trong ®ã c¬ cÊu gi¸ x¸c ®Þnh s¶n xuÊt g× vµ bu«n b¸n g×, mÆc dï tÝn hiÖu gi¸ còng
th−êng bÞ biÕn d¹ng bëi trî cÊp) vµ çc lo¹i can thiÖp kh¸c cña chÝnh phñ. Xem thªm centrally-
planned economies.
Market-expansion dumping: Ph¸ gi¸ ®Ó më réng thÞ tr−êng
Xem dumping
Market failure: ThÊt b¹i thÞ tr−êng
Mét thuËt ng÷ cña çc nhµ kinh tÕ ®Ó chØ çc thÞ tr−êng ho¹t ®éng kh«ng hoµn h¶o. §ã kh«ng
cã nghÜa lµ thÞ tr−êng sôp ®æ. ThÊt b¹i thÞ tr−êng cã thÓ x¶y ra khi nh÷ng ng−êi tham gia kh«ng
®−îc th«ng tin ®Çy ®ñ, khi chØ cã mét sè Ýt ng−êi mua vµ ng−êi b¸n (çc ®iÒu kiÖn ®éc quyÒn -
- 137 -
monopoly vµ ®éc quyÒn mua - monopsony) hoÆc khi chi phÝ vµ lîi nhuËn cña viÖc s¶n xuÊt mét
s¶n phÈm chØ phï hîp víi mét sè ng−êi tham gia thÞ tr−êng.
Marketing boards: Côc tiÕp thÞ
Nh÷ng c¬ quan t− nh©n hoÆc c«ng Ých thØnh tho¶ng ®−îc thµnh lËp t¹i çc n−íc s¶n xuÊt ®Ó
thóc ®Èy, tiÕp thÞ vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n. Chøc n¨ng cña çc c¬ quan nµy cã thÓ bao gåm tµi trî
cho nghiªn cøu ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt vµ cÊt gi÷ cã hiÖu qu¶ h¬n, chÕ biÕn hoÆc x¸c ®Þnh çc
lo¹i h×nh sö dông míi. Côc tiÕp thÞ nhiÒu khi cã t− çch ®éc quyÒn xuÊt khÈu. Ng©n s¸ch ®iÒu
hµnh çc c¬ quan nµy th−êng th«ng qua çc kho¶n thu tõ ng−êi s¶n xuÊt. Xem thªm single-desk
selling vµ state trading.
Market-led integration: Héi nhËp theo thÞ tr−êng
Héi nhËp kinh tÕ khu vùc th«ng qua hoÆc thóc ®Èy b»ng çc ho¹t ®éng kinh doanh. §iÒu nµy cã
thÓ x¶y ra mµ kh«ng cÇn ®Õn mét khu«n khæ héi nhËp liªn chÝnh phñ. Xem thªm policy-led
integration.
Market-opening initiatives: Çc s¸ng kiÕn më cöa thÞ tr−êng
ThuËt ng÷ chñ yÕu do Hoa Kú sö dông ®Ó miªu t¶ çc ho¹t ®éng víi môc ®Ých lo¹i bá çc hµng
rµo c¶n trë th−¬ng m¹i bÞ cho lµ c¶n trë xuÊt khÈu cña hä. Mét sè Ýt çc n−íc kh¸c cã søc m¹nh
kinh tÕ ®Ó thµnh c«ng trong nh÷ng s¸ng kiÕn nh− thÕ. VÝ dô ®iÓn h×nh lµ çc cuéc ®µm ph¸n
chuyªn ngµnh theo ®Þnh h−íng thÞ tr−êng n¨m 1985 vµ S¸ng kiÕn C¶n trë C¬ cÊu n¨m 1989, c¶
hai ®Òu nh»m chèng NhËt. Çc s¸ng kiÕn më cöa thÞ tr−êng th−êng ®−îc qu¶n lý b»ng Kho¶n
301.
Market-oriented specific-sector talks: Çc cuéc ®µm ph¸n chuyªn ngµnh theo ®Þnh h−íng
thÞ tr−êng
Gäi t¾t lµ ®µm ph¸n MOSS. S¸ng kiÕn n¨m 1985 cña Hoa Kú nh»m më cöa thÞ tr−êng NhËt cho
l©m s¶n, d−îc phÈm vµ thiÕt bÞ y häc, ®iÖn tö, thiÕt bÞ v« tuyÕn viÔn th«ng, phô tïng «-t« vµ
m¸y gia th«ng vËn t¶i. S¸ng kiÕn nµy ®· ®¹t ®−îc mét sè thµnh c«ng trong viÖc tù do ho¸ çc
chÝnh s¸ch cña NhËt ®èi víi v« tuyÕn viÔn th«ng còng nh− gi¶m thuÕ cho kho¶ng 1.800 mÆt
hµng, nh−ng vÒ tæng thÓ kÕt qu¶ cña nã bÞ coi lµ thÊt väng. Tuyªn bè cña NhËt r»ng Hoa Kú
th©m nhËp vµo NhËt ®−îc miÔn thuÕ, trõ mét sè ngo¹i lÖ h¹n chÕ, lµ kh«ng ®¸ng kÓ nÕu ®¸nh
gi¸ mét çch tÝch cùc. Xem thªm structural impediments initiative vµ United States-Japan
Framework for a New Economic Partnership.
Market power: ThÕ lùc thÞ tr−êng
Mét gi¶ thiÕt c¬ b¶n cña luËt chèng ®éc quyÒn. Gi¶ thiÕt nµy dùa trªn quan ®iÓm r»ng çc c«ng
ty cã thÓ cã kh¶ n¨ng t¨ng gi¸ mµ l−îng hµng b¸n kh«ng bÞ gi¶m. LuËt chèng ®éc quyÒn nh»m
®¶m b¶o cã c¹nh tranh b»ng gi¸ trªn thÞ tr−êng. Xem thªm competition policy vµ market
dominance.
Market presence: HiÖn diÖn thÞ tr−êng
ThuËt ng÷ ph¶n ¸nh thùc tÕ tèt h¬n thuËt ng÷ më cöa thÞ tr−êng r»ng çc c«ng ty cã thÓ cÇn
thiÕt lËp mét lo¹i h×nh ho¹t ®éng nµo ®ã t¹i n−íc nhËp khÈu nÕu çc c«ng ty muèn thµnh c«ng.
HiÖn diÖn thÞ tr−êng bao gåm c¶ kh¸i niÖm çc c«ng ty muèn ®Çu t− vµ hä cÇn cã c¬ héi ®Çy ®ñ
®Ó c¹nh tranh. Xem thªm commercial presence vµ right of establishment.
Market-seeking imvestment: §Çu t− t×m kiÕm thÞ tr−êng
ThuËt ng÷ sö dông ®Ó chØ ®Çu t− n−íc ngoµi trùc tiÕp thùc hiÖn víi môc ®Ých chñ yÕu lµ ®Ó
cung cÊp cho mét hoÆc nhiÒu thÞ tr−êng. Xem thªm tariff-jumping.
Market-sharing arrangements: Çc tho¶ thuËn ph©n chia thÞ tr−êng
Çc ch−¬ng tr×nh do chÝnh phñ hç trî hoÆc thiÕt lËp ®Ó ®¶m b¶o r»ng tû lÖ cña ngµnh c«ng
nghiÖp ®Þa ph−¬ng trong mét ho¹t ®éng kh«ng d−íi mét møc nhÊt ®Þnh. Çc ch−¬ng tr×nh nµy
- 138 -
cã thÓ ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ vµ dÞch vô. Mét vÝ dô cò lµ tho¶ thuËn vÒ linh kiÖn b¸n dÉn
gi÷a Hoa Kú vµ NhËt. Trong lÜnh vùc dÞch vô cã hai vÝ dô quan träng lµ çc hiÖp ®Þnh dÞch vô
hµng kh«ng song ph−¬ng vµ C«ng −íc vÒ ®¹o luËt tæ chøc çc héi nghÞ tµu biÓn cña UNCTAD.
Cã thÓ cã c¹nh tranh rÊt m¹nh v× thÞ phÇn dµnh cho c«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng. Çc tho¶ thuËn
h¹n chÕ tù nguyÖn còng lµ mét d¹ng ph©n chia thÞ tr−êng.
Market transparency: TÝnh râ rµng cña thÞ tr−êng
Møc ®é mµ nh÷ng ng−êi tham gia cã thÓ th©m nhËp thÞ tr−êng trªn c¬ së th«ng tin mµ hä cã vÒ
xö sù cña thÞ tr−êng. Th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn d¸nh gi¸ tèt phÇn lín lµ sè liÖu thèng
kª, kÓ c¶ d÷ liÖu s¶n xuÊt, l−îng hµng b¸n vµ gi¸ c¶. Th«ng b¸o tr−íc vÒ çc dù ¸n ®Çu t− còng
cã thÓ cÇn thiÕt. NhiÒu hiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ lÊy tÝnh râ rµng cña thÞ tr−êng lµm môc tiªu
chÝnh.
Marks of origin: Nh∙n hiÖu xuÊt xø
Nh·n hiÖu trªn s¶n phÈm chØ râ n−íc xuÊt xø, th−êng b¾t ®Çu víi ch÷ "S¶n xuÊt t¹i ...". Xem
thªm certificate of origin vµ rules of origin.
Marrakesh Agreement Establishing the World Trade Organisation: HiÖp ®Þnh Marrakesh
thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi
HiÖp ®Þnh nµy, ®«i khi cßn gäi lµ HiÖp ®Þnh WTO, ®−îc th«ng qua ngµy 15/4/1995 t¹i Héi nghÞ
Bé tr−ëng Marrakesh. HiÖp ®Þnh nµy quy ®Þnh, trong 4 phô lôc, çc hiÖp ®Þnh ®a ph−¬ng vµ
nhiÒu bªn d−íi quyÒn tµi ph¸n cña m×nh. HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc tõ 1/1/1995. Phô lôc 1 bao gåm
çc hiÖp ®Þnh ®a ph−¬ng sau ®©y: HiÖp ®Þnh chung vÒ Th−¬ng m¹i vµ ThuÕ quan 1994, HiÖp
®Þnh vÒ N«ng nghiÖp, HiÖp ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông çc BiÖn ph¸p VÖ sinh dÞch tÔ, HiÖp ®Þnh
Hµng dÖt vµ may, HiÖp ®Þnh vÒ Hµng rµo kü thuËt c¶n trë th−¬ng m¹i, HiÖp ®Þnh vÒ Çc biÖn
ph¸p ®Çu t− liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i, HiÖp ®Þnh vÒ Thùc hiÖn §iÒu VI cña HiÖp ®Þnh chung vÒ
ThuÕ quan vµ th−¬ng m¹i [ThuÕ chèng ph¸ gi¸ vµ thuÕ ®èi kh¸ng], HiÖp ®Þnh vÒ Thùc hiÖn
§iÒu VII cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ th−¬ng m¹i [§Þnh gi¸ h¶i quan], HiÖp ®Þnh
KiÓm tra tr−íc khi xÕp hµng, HiÖp ®Þnh vÒ Quy chÕ xuÊt xø, HiÖp ®Þnh vÒ Thñ tôc cÊp phÐp
nhËp khÈu, HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng, vµ HiÖp ®Þnh vÒ Tù vÖ. Phô lôc 2
gåm HiÖp ®Þnh chung vÒ Th−¬ng m¹i dÞch vô. Phô lôc 3 lµ HiÖp ®Þnh vÒ QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ
liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i. Phô lôc 4 gåm B¶n ghi nhí vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp, C¬ chÕ Rµ so¸t
chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i vµ 4 hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i nhiÒu bªn cña WTO. Phô ch−¬ng 1 cña Tõ
®iÓn nµy nªu s¬ l−îc çc ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh Marrakesh.
Marshall Plan: KÕ ho¹ch Marshall
KÕ ho¹ch kh«i phôc kinh tÕ ch©u ¢u do George C. Marshall, Bé tr−ëng Ngo¹i giao Hoa Kú, ®Ò
xuÊt lÇn ®Çu tiªn trong mét diÔn v¨n t¹i Tr−êng §¹i häc Harvard ngµy 5/6/1947. KÕ ho¹ch nµy
®−îc ®−a vµo thùc hiÖn ngµy 3/4/1948 khi Tæng thèng Truman ký §¹o luËt trî gióp n−íc
ngoµi. Hoa Kú dµnh kho¶ng 13.000 triÖu ®«-la trong kho¶ng 1948 - 1952 cho môc ®Ých nµy. KÕ
ho¹ch Marshall ®−îc ®iÒu hµnh th«ng qua Tæ chøc Hîp t¸c Kinh tÕ Ch©u ¢u, tiÒn th©n cña
OECD. Bªn c¹nh ®ãng gãp trùc tiÕp cho kh«i phôc kinh tÕ cña çc n−íc tham gia, KÕ ho¹ch
còng t¹o nªn c¬ së cho héi nhËp kinh tÕ Ch©u ¢u sau nµy th«ng qua Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u
¢u vµ EFTA.
Mashreq countries: Çc n−íc Mashreq
Bao gåm Ai-cËp, Jordan, Li-b¨ng vµ Xy-ri.
Material injury: ThiÖt h¹i vËt chÊt
Xem injury.
Maximum-minimum tariff: ThuÕ quan tèi ®a-tèi thiÓu
ThuÕ suÊt do luËt ph¸p quèc gia tù ®Æt ra kh«ng th«ng qua mét tho¶ thuËn song ph−¬ng hoÆc ®a
ph−¬ng nµo. Xem thªm conventional tariff.
- 139 -
Measure: BiÖn ph¸p
Th«ng th−êng lµ luËt, quy t¾c, quy ®Þnh, chÝnh s¸ch, th«ng lÖ hay hµnh ®éng do chÝnh phñ thùc
hiÖn hay v× lîi Ých cña chÝnh phñ.
Mercado Comón del Sur: ThÞ tr−êng chung Nam Mü
Xem Mercosur.
Mercantilism: Chñ nghÜa träng th−¬ng
Lý thuyÕt cña thÕ kû 17, hiÖn nay vÉn cßn sèng ®éng, kh¼ng ®Þnh r»ng môc ®Ých cña th−¬ng
m¹i quèc tÕ lµ tÝch luü ngµy cµng t¨ng mét phÇn cña c¶i cña toµn thÕ giíi d−íi d¹ng vµng thái,
vµ trong thÕ giíi hiÖn ®¹i - ngo¹i tÖ. Chñ nghÜa träng th−¬ng lu«n t×m çch xuÊt khÈu tèi ®a vµ
nhËp khÈu tèi thiÓu. Nh÷ng ng−êi theo chñ nghÜa nµy Èn ý cho r»ng cña c¶i cña toµn thÕ giíi lµ
cè ®Þnh. Do ®ã, hä miªu t¶ th−¬ng m¹i lµ ho¹t ®éng tæng céng b»ng kh«ng trong ®ã mét n−íc
chØ cã thÓ thÞnh v−îng trªn çi gi¸ cña n−íc kh¸c. Chñ nghÜa träng th−¬ng do ®ã lµ mét d¹ng
cña chñ nghÜa d©n téc kinh tÕ. Gilpin (1987) ph©n biÖt gi÷a chñ nghÜa träng th−¬ng «n hoµ
(nh»m b¶o vÖ lîi Ých kinh tÕ quèc gia nh− lµ ®iÒu tèi thiÓu v× an ninh cña mét n−íc) vµ chñ
nghÜa träng th−¬ng hiÓm ®éc (víi môc ®Ých më réng ®Õ quèc vµ bµnh tr−íng quèc gia). Sù ph¸t
triÓn m¹nh mÏ cña th−¬ng m¹i vµ cña c¶i thÕ giíi trong h¬n 200 n¨m võa qua ®· cho thÊy r»ng
th−¬ng m¹i thùc chÊt lµ mét tæng sè d−¬ng. §iÒu ®ã còng chøng tá r»ng tÊt c¶ çc n−íc ®Òu cã
thÓ thÞch v−îng th«ng qua chuyªn m«n ho¸ cã hiÖu qu¶.
Merchandise trade: Th−¬ng m¹i hµng ho¸
NhËp khÈu vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ vËt chÊt, ®ã lµ nguyªn liÖu th«, b¸n thµnh phÈm vµ thµnh
phÈm. Xem thªm trade in services.
Mercosur (hoÆc Mercosul): ThÞ tr−êng chung Nam Mü
Mét liªn minh h¶i quan trong ph¹m vi th−¬ng m¹i hµng ho¸. §−îc thµnh lËp n¨m 1994, bao
gåm Argentina, Brazil, Paraguay vµ Uruguay. Chile ký hiÖp ®Þnh gia nhËp ngµy 1/10/1996.
Bolivia gia nhËp ngµy 1/3/1997. T¹i ®©y còng cã kÕ ho¹ch hµi hoµ ho¸ quy chÕ vÒ quyÒn së h÷u
trÝ tuÖ trong khu vùc, vµ c«ng nhËn b»ng ®¹i häc cña nhau. Th¸ng 12/1995, çc n−íc Mercosur
®· th«ng qua Mercosur 2000 - mét ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng nh»m thèng nhÊt thuÕ quan vµ
chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i vµo n¨m 2000. Ban Th− ký Mercosur ®Æt t¹i Montevideo. Mercosul lµ
tªn cña HiÖp ®Þnh b»ng tiÕng Bå-®µo-nha.
Merger Treaty: HiÖp −íc s¸t nhËp
Xem European Communities.
MFN exemptions: Ngo¹i lÖ MFN
Trong GATS, lµ viÖc cho phÐp mét thµnh viªn kh«ng ¸p dông ®·i ngé tèi huÖ quèc trong mét
ngµnh nµo ®ã. Trong phÇn lín çc tr−êng hîp, ngo¹i lÖ nµy lµ cÇn thiÕt v× çc nghÜa vô trong
çc hiÖp −íc ®· tån t¹i tr−íc ®©y, vÝ dô nh− tham gia mét hiÖp ®Þnh ph©n chia thÞ tr−êng, mét
tho¶ thuËn −u ®·i hay mét hiÖp ®Þnh hîp t¸c nµo ®ã. Ngo¹i lÖ MFN tèi ®a lµ 10 n¨m, vµ ph¶i
®−îc xem xÐt l¹i sau 5 n¨m. NhiÒu thµnh viªn WTO giµnh ngo¹i lÖ MFN khi GATS cã hiÖu
lùc. Çc n−íc kh¸c ®−îc h−ëng ngo¹i lÖ khi gia nhËp. Mét thµnh viªn hiÖn t¹i cã thÓ giµnh
ngo¹i lÖ míi, nh−ng chØ khi ®−îc sù ®ång ý cña 75% sè thµnh viªn WTO t¹i mét Héi nghÞ Bé
tr−ëng WTO.
Miami Summit: Héi nghÞ Th−îng ®Ønh Miami
Xem FTAA.
Middle-income economies: Nh÷ng nÒn kinh tÕ cã thu nhËp trung b×nh
Mét nhãm gåm 101 nÒn kinh tÕ do IBRD xÕp lo¹i vµ lËp danh s¸ch t¹i B¸o ço Ph¸t triÓn ThÕ
giíi. N¨m 1994, GNP b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña çc n−íc nay n»m trong kho¶ng 726 USD ®Õn
8.955 USD. Nhãm nµy ®−îc chia thµnh 66 nÒn kinh tÕ cã thu nhËp trung b×nh thÊp víi b×nh
- 140 -
GNP b×nh qu©n ®Çu ng−êi trong kho¶ng 726 USD ®Õn 2.895 USD, vµ 35 nÒn kinh tÕ cã thu
nhËp trung b×nh cao h¬n víi GNP b×nh qu©n ®µu ng−êi n»m gi÷a 2.896 USD vµ 8.955 USD. TÊt
c¶ çc n−íc cã thu nhËp trung b×nh ®Òu lµ çc n−íc ®ang ph¸t triÓn. Xem thªm low-income
economies vµ high-income economies.
Midrand Declaration: Tuyªn bè Midrand
Tuyªn bè kh«ng rµng buéc ®−îc th«ng qua t¹i UNCTAD IX (th¸ng 5/1996), nªu lªn nhiÖm vô
cña UNCTAD trong vßng 4 n¨m tíi. Chñ ®Ò chÝnh cña Tuyªn bè lµ ¶nh h−ëng cña qu¸ tr×nh
toµn cÇu ho¸ vµ tù do ho¸, çc mèi quan hÖ v× ph¸t triÓn th«ng qua hîp t¸c gi÷a çc n−íc ®ang
ph¸t triÓn vµ çc n−íc ph¸t triÓn, träng t©m cña c«ng viÖc cña UNCTAD trong t−¬ng lai, çc
mèi quan hÖ hîp t¸c cã bao gåm khu vùc t− nh©n vµ c¶i çch thÓ chÕ cña UNCTAD.
Millenium Round: Vßng Thiªn niªn kû
Tªn do Ngµi Leon Brittan, Phã Chñ tÞch Uû ban Ch©u ¢u, ®Ò xuÊt cho vßng ®µm ph¸n th−¬ng
m¹i ®a ph−¬ng míi. Vßng ®µm ph¸n nµy dù kiÕn sÏ ®−îc b¾t ®Çu v¶o kho¶ng 2001.
Minilateralism: Chñ nghÜa tiÓu ph−¬ng
¦u tiªn thùc hiÖn chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i gi÷a mét sè Ýt n−íc. Kh«ng cã mét ®Þnh nghÜa chÝnh
x¸c nµo cho "tiÓu ph−¬ng". Nã miªu t¶ çc mèi quan hÖ cao h¬n song ph−¬ng, nh−ng thÊp h¬n
®a ph−¬ng, tÊt nhiªn còng kh«ng chÝnh x¸c h¬n mÊy. ThuËt ng÷ "bèn bªn" cã thÓ phï hîp h¬n.
Xem thªm creative minilateralism vµ plurilateralism.
Minimum access tariff quotas: H¹n ng¹ch thuÕ quan më cöa thÞ tr−êng tèi thiÓu
Mét c¬ cÊu dµnh møc c¬ héi më cöa tèi thiÓu ®èi víi nh÷ng n«ng s¶n mµ çc biÖn ph¸p phi
thuÕ quan ®· ®−îc chuyÓn thµnh thuÕ. Çc cuéc ®µm ph¸n t¹i Vßng Uruguay ®· dÉn ®Õn c«ng
thøc mµ theo ®ã møc më cöa thÞ tr−êng ®è víi mét s¶n phÈm nhÊt ®Þnh ®−îc dùa trªn tû sè
nhËp khÈu/tiªu thô trong giai ®o¹n c¬ së 1986-1988. ë nh÷ng n−íc mµ nhËp khÈu trong giai
®o¹n c¬ së thÊp h¬n 3% møc tiªu thô th× møc më cöa thÞ tr−êng ph¶i ®−îc n©ng ngay lªn 3% vµ
më réng lªn thµnh 5% vµo cuèi giai ®o¹n thùc hiÖn çc cam kÕt t¹i Vßng Uruguay vÒ n«ng
nghiÖp. Xem thªm current access tariff quotas vµ tariffication.
Minimum labour standards: Tiªu chuÈn lao ®éng tèi thiÓu
Xem core labour standards.
Mini-trading area: TiÓu vïng th−¬ng m¹i
§−îc mét sè ng−êi sö dông ®Ó miªu t¶ khu vùc th−¬ng m¹i tù do, nh−ng ®èi víi mét sè ng−êi
kh¸c ®ã lµ tam gi¸c ph¸t triÓn. Bèi c¶nh tõng tr−êng hîp sÏ lµm râ ý nghÜa cña nã.
Mirror-image reciprocity: T−¬ng hç ph¶n chiÕu
Sù mong chê r»ng lîi Ých th−¬ng m¹i dµnh cho mét n−íc kh¸c sÏ ®−îc ®¸p øng chÝnh x¸c. Xem
thªm reciprocity vµ reciprocity at the margin.
Mixed commission: Uû ban hçn hîp
Th−êng lµ mét c¬ quan ®−îc thµnh lËp trong mét hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i song ph−¬ng, bao gåm
®¹i diÖn cña c¶ hai bªn. NhiÖm vô cña uû ban hçn hîp lµ xem xÐt ®Þnh kú ho¹t ®éng cña hiÖp
®Þnh. Xem thªm Joint Trade Committee.
Mixed trade policies: ChÝnh s¸ch th−¬ng m¹i hçn hîp
ViÖc ¸p dông ®ång thêi mét hçn hîp çc chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i phï hîp nhÊt víi nh÷ng môc
®Ých kh¸c nhau mÆc dï tÊt c¶ ®Òu cã nghÜa më réng xuÊt khÈu cña mét n−íc. Çc chÝnh s¸ch
nµy cã thÓ lµ (a) çc chÝnh s¸ch ®¬n ph−¬ng nh»m t¨ng c−êng søc c¹nh tranh cña c«ng nghiÖp
trong n−íc th«ng qua çc biÖn ph¸p më cöa thÞ tr−êng, (b) tËp trung m¹nh h¬n vµo më cöa thÞ
tr−êng cã ®i cã l¹i víi çc n−íc kh¸c, ®−îc phèi hîp víi çc s¸ng kÕn më cöa thÞ tr−êng, vµ (c)
- 141 -
sö dông b¶o hé bÊt ngê (çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸, ®èi kh¸ng vµ tù vÖ) vµ thØnh tho¶ng çc
biÖn ph¸p kÐm râ rµng h¬n ®Ó b¶o hé çc nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa.
Modalities: Ph−¬ng thøc
Çc çch vµ d¹ng tæ chøc c«ng viÖc cña WTO, bao gåm c¶ ®µm ph¸n th−¬ng m¹i.
Modes of services delivery: Ph−¬ng thøc cung cÊp dÞch vô
Trong çc cuéc ®µm ph¸n t¹i Vßng Uruguay, nh÷ng ng−êi tham gia ®· thèng nhÊt chia th−¬ng
m¹i dÞch vô thµnh 4 h×nh thøc: (1) cung cÊp qua biªn giíi, trong ®ã ng−êi s¶n xuÊt ë mét n−íc
cßn ng−êi tiªu thô ë mét n−íc kh¸c; (2) tiªu thô ë n−íc ngoµi, trong ®ã ng−êi tiªu thô ®i sang
n−íc cña ng−êi s¶n xuÊt ®Ó nhËn dÞch vô; (3) hiÖn diÖn th−¬ng m¹i, trong ®ã dÞch vô ®−îc cung
cÊp th«ng qua viÖc thiÕt lËp ho¹t ®éng t¹i n−íc kh¸c; vµ (4) hiÖn diÖn cña thÓ nh©n, trong ®ã
ng−êi s¶n xuÊt ®i tõ n−íc nµy sang n−íc kh¸c ®Ó s¶n xuÊt hoÆc cung cÊp dÞch vô. ph−¬ng ph¸p
nµy phï hîp cho môc ®Ých ph©n tÝch, nh−ng nã lµm cho viÖc lªn danh môc cam kÕt
(commitments) phøc t¹p h¬n lµ b×nh th−êng. Xem thªm cross-border trade in services, services
vµ trade in services.
Monetary Compensation Amounts (MCAs): L−îng ®Òn bï b»ng tiÒn
Mét hÖ thèng thuÕ vµ trî cÊp t¹i cöa khÈu cña Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u cã hiÖu lùc cho ®Õn
31/12/1992. MCAs ®· bÞ lo¹i bá khi ®¹t ®−îc ThÞ tr−êng NhÊt thÓ Céng ®ång Ch©u ¢u lo¹i bá
biªn giíi néi bé v× môc ®Ých ho¹t ®éng kinh tÕ.
Monitoring and Enforcement Unit: §¬n vÞ Theo dâi vµ Thi hµnh
Mét ®¬n vÞ ®−îc thµnh lËp ngµy 5/1/1996 ®−îc ®Æt trong USTR víi nhiÖm vô theo dâi tÊt c¶ çc
hiÖp ®Þnh mµ Hoa Kú lµ thµnh viªn vµ tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng ®Ó thùc thi quyÒn cña Hoa Kú
trong çc hiÖp ®Þnh ®ã. ¦u tiªn cña §¬n vÞ bao gåm çc hµng rµo cã ¶nh h−ëng ®Õn nh÷ng mÆt
hµng cã gi¸ trÞ cao vµ nhiÒu, çc hµng rµo ¶nh h−íng ®Õn t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, ®¶m b¶o r»ng
çc ngµnh c«ng nghiÖp cña Hoa Kú cã søc c¹nh tranh, ®¶m b¶o r»ng çc hµng rµo phæ biÕn
trong çc thÞ tr−êng lín vµ ph¸t triÓn m¹nh ®−îc ®Ò cËp ®Õn, vµ r»ng çc xÝ nghiÖp võa vµ nhá
cã tÝnh c¹nh tranh vµ cã thÓ më réng trªn thÞ tr−êng toµn cÇu. Xem thªm Section-306
monitoring.
Monopoly: §éc quyÒn
Sù cã tån t¹i çc ®iÒu kiÖn mµ trong ®ã chØ cã duy nhÊt mét nhµ cung cÊp hoÆc b¸n hµng hoÆc
dÞch vô, th−êng ®−îc duy tr× b»ng çch luËt ph¸p kh«ng cho phÐp çc c«ng ty kh¸c thùc hiÖn
çc ho¹t ®éng gièng nh− vËy. §éc quyÒn cã thÓ x¶y ra th«ng qua sù ph¸t triÓn tù nhiªn cña thÞ
tr−êng trong khu vùc t− nh©n, nh−ng çc c«ng ty ®éc quyÒn nµy th−êng bÞ ¸p lùc cã nh÷ng
c«ng ty míi tham gia.
Monopsony: §éc quyÒn mua
Sù tån t¹i chØ duy nhÊt mét ng−êi mua hµng ho¸ hoÆc dÞch vô, th−êng ®−îc duy tr× th«ng qua
luËt ph¸p.
Montant de soutien (tiÕng Ph¸p): Biªn ®é trî cÊp
Mét phÇn trong ®Ò xuÊt cña Céng ®ång Kinh tÕ ch©u ¢u cho ®µm ph¸n n«ng nghiÖp t¹i Vßng
Kennedy. Theo ®Þnh nghÜa do EEC ®−a ra, "biªn ®é trî cÊp cho mét n«ng s¶n b»ng chªnh lÖch
gi÷a gi¸ cña s¶n phÈm ®ã trªn thÞ tr−êng quèc tÕ vµ l−îng thï lao mµ ng−êi s¶n xuÊt cña mét
n−íc thùc sù thu ®−îc". Evans (1972) l−u ý r»ng ®Þnh nghÜa nµy cã lîi thÕ tõ ph−¬ng diÖn cña
EEC lµ h−íng chó ý vµo çc c¬ cÊu trî cÊp cña çc n−íc kh¸c, nh−ng nã còng cã nhiÒu ®iÓm
yÕu nghiªm träng. Mét ®iÓm quan träng lµ sù thiÕu v¾ng cña gi¸ c¹nh tranh thÕ giíi cña nh÷ng
n«ng s¶n chñ yÕu bëi v× b¶n th©n nh÷ng gi¸ nµy còng bÞ ¶nh h−ëng bëi çc hÖ thèng trî gi¸ vµ
trî cÊp.
Montreal mid-term review: Cuéc häp Montreal rµ so¸t gi÷a nhiÖm kú
- 142 -
Xem Uruguay Round.
Montreal Protocol: NghÞ ®Þnh th− Montreal
NghÞ ®Þnh th− Montreal vÒ çc chÊt ph¸ huû tÇng ozone, ®−îc th«ng qua n¨m 1987. NghÞ ®Þnh
th− nµy ®Ò cËp ®Õn quan ng¹i vÒ ¶nh h−ëng cña s¶n xuÊt vµ tiªu thô kh«ng gi¸m s¸t ®−îc cña
çc n−íc kh«ng ph¶i lµ htµnh viªn ®Õn hiÖu qu¶ cña çc biÖn ph¸p gi¸m s¸t ®· ®−îc çc thµnh
viªn nhÊt trÝ. NghÞ ®Þnh th− cã çc quy ®Þnh nh»m h¹n chÕ sù dÞch chuyÓn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt
hoÆc sö dông CFC tõ çc n−íc ký kÕt sang çc n−íc kh«ng ký kÕt. Çc quy ®Þnh nµy cã thÓ tr¸i
víi nguyªn t¾c tèi huÖ quèc cña WTO.
Moral rights: QuyÒn ®¹o lý
Mét ý t−ëng ®−îc thÓ hiÖn t¹i §iÒu 6bis cña C«ng −íc Berne r»ng "kh«ng phô thuéc vµo quyÒn
kinh tÕ cña t¸c gi¶, vµ ngay c¶ sau khi ®· chuyÓn nh−îng quyÒn ®ã, t¸c gi¶ vÉn cã quyÒn sö
dông quyÒn t¸c gi¶ mét t¸c phÈm hay mét chñ thÓ ®Ó khiÕu n¹i vÒ sù biÕn d¹ng, c¾t xÐn hay
thay ®æi kh¸c, hoÆc hµnh ®éng xóc ph¹m tíi t¸c phÈm ®ã mµ cã thÓ lµm ph−¬ng h¹i ®Õn uy tÝn
hoÆc danh dù cña t¸c gi¶". Do ®ã, quyÒn ®¹o lý g¾n víi t¸c gi¶, cßn b¶n quyÒn th× chØ g¾n víi
t¸c phÈm. Kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc bªn ký kÕt C«ng −íc Berne ®Òu c«ng nhËn quyÒn ®¹o lý trong
luËt b¶n quyÒn quèc gia cña hä. Xem thªm intellectual property vµ WIPO.
More than an equitable share of the market: NhiÒu h¬n thÞ phÇn ngang b»ng
Xem equitable share of the market.
Most-favoured-nation treatment (MFN): §∙i ngé tèi huÖ quèc
Quy t¾c mét n−íc dµnh cho çc n−íc ®èi t¸c th−¬ng m¹i cïng tham gia çc hiÖp ®Þnh t−¬ng
øng ®èi xö tèt nhÊt ®èi víi mét s¶n phÈm mµ nã ®· dµnh cho bÊt kú mét n−íc kh¸c trong sè ®ã.
MFN kh«ng ph¶i tù nã lµ nghÜa vô më réng ®èi xö thuËn lîi cho mét thµnh viªn kh¸c, mµ còng
kh«ng ph¶i lµ nghÜa vô ph¶i ®µm ph¸n ®Ó ®¹t ®−îc ®èi xö tèt h¬n. MFN ®¬n gi¶n cã nghÜa lµ
nÕu mét n−íc dµnh ®èi xö thuËn lîi nhÊt cho bÊt kú mét n−íc kh¸c th× còng dµnh ®èi xö nh−
vËy cho tÊt c¶ çc thµnh viªn kh¸c cña WTO. Do ®ã, ®iÓm c¬ b¶n cña MFN lµ ®èi xö b×nh
®¼ng, vµ trong mét sè hiÖp −íc cò thùc sù nã ®−îc gäi lµ "bªn n−íc ngoµi". MÆc dï MFN cã
tÝnh chÊt bÊt ®éng, nã ®· ho¹t ®éng nh− mét ®éng c¬ m¹nh mÏ thóc ®Èy tù do ho¸ th−¬ng m¹i
kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. Cïng víi ®·i ngé quèc gia, MFN t¹o nªn nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt
®èi xö. Quy t¾c MFN, dï ë d¹ng nµy hay d¹ng kh¸c, lµ nguyªn t¾c ®· cò, vµ cã thÓ lÇn ng−îc
trë l¹i thÕ kû 16. Nã ®· ®−îc ®−a vµo HiÖp −íc Cobden-Chevalier n¨m 1860 gi÷a Ph¸p vµ Anh,
vµ ®©y ®−îc cho lµ thuû tæ cña viÖc ¸p dông hiÖn ®¹i ngµy nay. Víi møc ®é kh¸c nhau, quy t¾c
MFN sau ®ã ®−îc sao chÐp vµo nhiÒu hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i kh¸c cña ch©u ¢u. Trong nh÷ng
n¨m tr−íc ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, quy t¾c MFN bÞ mai mét, vµ t×nh h×nh chÝnh trÞ
trong chiÕn tranh ®· lµm cho nã gÇn nh− bÞ mÊt h¼n. Khi chiÕn tranh gÇn ®Õn kÕt thóc, ®· cã
nh÷ng cè g¾ng ®Ó phôc håi l¹i tÇm quan träng cña MFN, nh−ng kh«ng cã cè g¾ng nµo thµnh
c«ng. T¹i ®iÓm thø ba trong ch−¬ng tr×nh 14 ®iÓm th¸ng 1/1918 cña m×nh, Tæng thèng Wilson
®· kªu gäi dì bá cµng nhiÒu cµng tèt tÊt c¶ çc hµng rµo c¶n trë kinh tÕ vµ thiÕt lËp çc ®iÒu
kiÖn th−¬ng m¹i b×nh ®¼ng gi÷a çc quèc gia cïng ®ång t©m phÊn ®Êu v× hoµ b×nh vµ cam kÕt
duy tr× hoµ b×nh. §iÒu nµy ®−îc mét sè ng−êi cho lµ t−¬ng ®−¬ng víi lêi kªu gäi vÒ MFN. Héi
nghÞ vÒ hoµ b×nh ®· kh«ng bµn ®Õn hµng rµo c¶n trë th−¬ng m¹i, nh−ng trong hiÖp −íc hoµ b×nh
§øc vµ çc n−íc cã quyÒn lùc kh¸c ®· ®−îc yªu cÇu më réng v« ®iÒu kiÖn MFN trong th−¬ng
m¹i víi çc n−íc ®ång minh trong 3 n¨m. HiÖp −íc Liªn minh çc quèc gia chØ dÉn chiÕu tíi
"®èi xö b×nh ®¼ng" trong th−¬ng m¹i gi÷a çc quèc gia thµnh viªn, ®iÒu nµy còng t−¬ng ®−¬ng
víi ®iÒu kho¶n MFN. Héi nghÞ Kinh tÕ ThÕ giíi t¹i GenÌve th¸ng 5/1927 ®· ñng hé m¹nh mÏ
viÖc diÔn gi¶i ®iÒu kho¶n MFN cµng réng cµng tèt, vµ nhÊn m¹nh r»ng viÖc sö dông ®iÒu kho¶n
®ã trong çc hiÖp −íc th−¬ng m¹i ph¶i trë thµnh b×nh th−êng. n¨m 1933, Liªn minh çc Quèc
gia ®· xuÊt b¶n mét v¨n b¶n mÉu víi kho¶ng 300 tõ vÒ ®iÒu kho¶n MFN. Cho tíi thêi ®iÓm ®ã,
t×nh h×nh kinh tÕ ®· trë nªn rÊt khã kh¨n trong vµi n¨m, vµ nguyªn t¾c MFN ®· kh«ng nhËn
®−îc sù ñng hé réng r·i. HiÕn ch−¬ng §¹i t©y d−¬ng n¨m 1941 ®· lµm håi sinh l¹i nguyªn t¾c
nµy vµ ®−a nã trë thµnh nÒn t¶ng cña hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng sau chiÕn tranh nh− ®−îc
- 143 -
minh chøng b»ng GATT. Trong WTO, MFN lµ nghÜa vô rµng buéc chung quy ®Þnh r»ng bÊt kú
mét −u ®·i nµo ®−îc dµnh cho mét n−íc th× ngay lËp tøc còng sÏ ®−îc më réng tíi tÊt c¶ çc
thµnh viªn kh¸c. §iÒu nµy ®−îc t¸i kh¼ng ®Þnh t¹i mét sè hiÖp ®Þnh d−íi sù qu¶n lý cña WTO.
VÝ dô, tÊt c¶ thµnh viªn GATT dµnh cho nhau ®èi xö thuËn lîi nh− ®· dµnh cho bÊt kú mét
n−íc kh¸c trong viÖc ¸p dông vµ ®iÒu hµnh çc quy ®Þnh h¶i quan, thuÕ quan vµ çc kho¶n thu
kh¸c cã liªn quan. Tuy nhiªn còng cã mét sè ngo¹i lÖ ®èi víi nghÜa vô MFN. T¹i ®©y chóng t«i
chØ ®Ò cËp ®Õn mét sè ngo¹i lÖ quan träng. Çc thµnh viªn WTO tho¶ m·n çc ®iÒu kiÖn lµ
thµnh viªn cña çc khu vùc th−¬ng m¹i tù do hoÆc çc liªn minh h¶i quan cã −u ®·i kh«ng b¾t
buéc ph¶i dµnh çc −u ®·i ®ã cho çc thµnh viªn kh¸c kh«ng thuéc cïng mét tæ chøc. Çc n−íc
ph¸t triÓn cã thÓ duy tr× çc hÖ thèng GSP dµnh ®èi xö −u ®·i cho hµng ho¸ nhËp khÈu tõ çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn. Çc thµnh viªn cã thÓ sö dông ®iÒu kho¶n miÔn trõ, ®iÒu kho¶n nµy t¹o
nªn c¬ së ph¸p lý cho viÖc dµnh ®èi xö thuËn lîi h¬n ®èi víi mét sè thµnh viªn. Çc thµnh viªn
còng cã thÓ ¸p dông ®iÒu kho¶n kh«ng ¸p dông, theo ®ã mét thµnh viªn hiÖn t¹i cña WTO cã
thÓ tõ chèi kh«ng cho mét thµnh viªn míi gia nhËp ®−îc h−ëng quyÒn lîi cña hiÖp ®Þnh. HiÖp
®Þnh GATS cho phÐp giµnh ngo¹i lÖ MFN cã h¹n chÕ vÒ thêi gian. Mét nh−îc ®iÓm cña nguyªn
t¾c MFN lµ nã t¹o ®iÒu kiÖn cho phÐp nh÷ng n−íc ¨n theo ®−îc h−ëng nh÷ng lîi Ých tõ hµnh
®éng tù do ho¸ th−¬ng m¹i cña çc n−íc kh¸c mµ kh«ng ph¶i cã cè g¾ng t−¬ng ®−¬ng nµo.
Xem thªm conditional most-favoured-nation treatment vµ Jackson-Vanik amendment.
Movement of natural person: Di chuyÓn cña thÓ nh©n
ThuËt ng÷ ®−îc çc nhµ ®µm ph¸n GATS sö dông ®Ó chØ viÖc nhËp c¶nh t¹m thêi cña nh÷ng
ng−êi cung cÊp dÞch vô vµo mét l·nh thæ tµi ph¸n kh¸c víi môc ®Ých b¸n hoÆc cung cÊp dÞch
vô.
Multi-column tariff: ThuÕ quan nhiÒu cét
BiÓu thuÕ cã ph©n biÖt gi÷a çc ®èi t¸c th−¬ng m¹i kh¸c nhau. ThuÕ suÊt ë cét thø nhÊt cã thÓ
dµnh cho çc n−íc kh«ng ®−îc h−ëng ®·i ngé tèi huÖ quèc vµ cét thø hai dµnh cho çc n−íc
®−îc h−ëng MFN. Cét thø ba vµ çc cét kh¸c cã thÓ lµ thuÕ suÊt ¸p dông cho çc tho¶ thuËn −u
®·i th−¬ng m¹i, vÝ dô khu vùc th−¬ng m¹i tù do hoÆc thuÕ suÊt dµnh cho çc n−íc ®ang ph¸t
triÓn theo HÖ thèng ¦u ®·i Phæ cËp. Xem thªm single-column tariff.
Multidomestic corporation: C«ng ty ®a néi ®Þa
Mét d¹ng cña c«ng ty ®a quèc gia ¸p dông chiÕn l−îc cho çc ®¬n vÞ cña nã tËp trung vµo tõng
n−íc trong tõng tr−êng hîp. th«ng th−êng, çc c«ng ty nµy thiÕt lËp ho¹t ®éng ë mét n−íc kh¸c
chñ yÕu lµ ®Ó cung cÊp cho thÞ tr−êng cña n−¬cs ®ã.
Multi-Fibre Arrangement (MFA): HiÖp ®Þnh §a sîi
Tªn chÝnh thøc lµ HiÖp ®Þnh liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i hµng dÖt quèc tÕ. §©y lµ hiÖp ®Þnh gi÷a
çc n−íc s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng dÖt, ®−îc hoµn thµnh lÇn ®Çu tiªn n¨m 1973 vµ sau ®ã ®−îc
®µm ph¸n l¹i theo ®Þnh kú, nh»m qu¶n lý th−¬ng m¹i s¶n phÈm dÖt. HiÖp ®Þnh nµy hµm chøa
vÊn ®Ò ®−îc coi lµ "tæn h¹i nghiªm träng" ®èi víi çc n−íc s¶n xuÊt ph¸t triÓn do c«ng nghiÖp
dÖt ngµy cµng t¨ng søc c¹nh tranh cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn. MFA nh»m vµo çc n−íc ®Ých
®−îc x¸c ®Þnh, vµ do ®ã vi ph¹m quy ®Þnh kh«ng ph©n biÖt ®èi xö cña GATT. Ngoµi viÖc n©ng
gi¸ t¹i çc n−íc tiªu thô bÞ ¶nh h−ëng, MFA cßn cã t¸c ®éng b¾t buéc çc n−íc ®ang ph¸t triÓn
ph¶i chuyÓn sang çc mÆt hµng cã gi¸ trÞ cao h¬n, vµ do ®ã n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
çc n−íc ph¸t triÓn. MFA ®−îc thay thÕ b»ng HiÖp ®Þnh Hµng dÖt vµ may cña WTO, theo ®ã
çc h¹n chÕ ph¶i dÇn dÇn ®−îc lo¹i bá trong vßng 10 n¨m kÓ tõ 1/1/1995. Xem thªm Short-
Term Arrangement Regarding International Trade in Cotton Textiles vµ Long-Term
Arrangement Regarding International Trade in Cotton Textiles.
Multilateral agreement on competition: HiÖp ®Þnh ®a ph−¬ng vÒ c¹nh tranh
Mét dù ¸n cho çc cuéc ®µm ph¸n liªn chÝnh phñ trong t−¬ng lai, nh−ng ch−a ®−îc ®−a vµo
ch−¬ng tr×nh nghÞ sù ®µm ph¸n. Mét sè ng−êi thÊy môc ®Ých t−¬ng lai cña nã lµ t¹o ®iÒu kiÖn
hîp t¸c gi÷a çc c¬ quan chøc tr¸ch vÒ c¹nh tranh trong çc vÊn ®Ò ®¶m b¶o thi hµnh luËt ph¸p.
- 144 -
Mét sè l¹i nghiªng vÒ mét hiÖp ®Þnh vÒ qu¶n lý quèc tÕ ®èi víi çc luËt chèng ®éc quyÒn, bao
gåm çc nghÜa vô vµ quyÒn lîi chung. Xem thªm Munich Group vµ trade and competition.
Multilateral Agreement on Investment (MAI): HiÖp ®Þnh ®a ph−¬ng vÒ ®Çu t−
HiÖn nay ®ang ®−îc ®µm ph¸n t¹i OECD sau quyÕt ®Þnh cña Héi nghÞ Héi ®ång Bé tr−ëng
th¸ng 6/1995. Çc cuéc ®µm ph¸n ®−îc ®Æt lÞch hoµn thµnh vµo gi÷a n¨m 1998. Cho ®Õn nay
møc ®é chÝnh x¸c çc nghÜa vô dù kiÕn vÉn ch−a ®−îc râ. Cã sù thèng nhÊt r»ng MAI sÏ ®Æt
tiªu chuÈn cao cho tù do ho¸ çc chÕ ®é ®Çu t−, vµ sÏ cã çc thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp cã
hiÖu qu¶. HiÖp ®Þnh nµy sÏ më réng víi c¶ thµnh viªn còng nh− çc n−íc ngoµi OECD.
Miltilateral agricultural framework: Khu«n khæ n«ng nghiÖp ®a ph−¬ng
Mét ý t−ëng xuÊt hiÖn vµo giai ®o¹n cuèi cña Vßng Tokyo cã mét c¬ cÊu gi¸m s¸t viÖc ®µm
ph¸n trong n«ng nghiÖp, vµ c¬ cÊu nµy cã thÓ lµ mét diÔn ®µn trao ®æi th«ng tin nh»m ng¨n
chÆn viÖc ph¸t sinh çc vÊn ®Ò trong th−¬ng m¹i n«ng s¶n. Cô thÓ lµ khu«n khæ ®ã cÇn lo¹i bá
bÊt ®ång chÝnh trÞ vµ th−¬ng m¹i kÐo dµi trong lÜnh vùc nµy. Dù ¸n còng nh»m thiÕt lËp Héi
®ång tham vÊn n«ng nghiÖp quèc tÕ trong khu«n khæ GATT. Khi Vßng Tokyo kÕt thóc ngµy
12/4/1979, çc bªn tham gia vÉn cßn xa míi ®¹t ®−îc tho¶ thuËn vÒ dù ¸n nµy, vµ çc cuéc ®µm
ph¸n sau Vßng Tokyo còng kh«ng dÉn ®Õn kÕt qu¶ nµo.
Multilateral environment agreements: Çc hiÖp ®Þnh m«i tr−êng ®a ph−¬ng
Çc hiÖp ®Þnh, c«ng −íc vµ nghÞ ®Þnh th− ®−îc tho¶ thuËn ®a ph−¬ng vµ nh»m xo¸ bá hoÆc
gi¶m bít thiÖt h¹i m«i tr−êng. Cã kho¶ng 180 hiÖp ®Þnh ®· ®−îc hoµn thµnh. Cã Ýt nhÊt 18 hiÖp
®Þnh cã çc quy ®Þnh cô thÓ vÒ th−¬ng m¹i. Cã liªn quan ®Æc biÖt ®Õn chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i lµ
C«ng −íc Base, CITES vµ NghÞ ®Þnh th− Montreal cã chøa çc biÖn ph¸p h¹n chÕ th−¬ng m¹i
®èi víi mét sè mÆt hµng. Mét sè hiÖp ®Þnh kh¸c cã çc quy ®Þnh cã thÓ cã t¸c ®éng ®Õn viÖc
ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, bao gåm Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù 21 vµ Tuyªn bè Rio vÒ M«i
tr−êng vµ Ph¸t triÓn.
Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA): C¬ quan b¶o ®¶m ®Çu t− ®a ph−¬ng
§−îc thµnh lËp ngµy 12/4/1988 trong khu«n khæ cña IBRD. Môc tiªu cña c¬ quan nµy lµ
khuyÕn khÝch n©ng cao møc ®Çu t− t− nh©n t¹i çc n−íc ®ang ph¸t triÓn. nã ho¹t ®éng nh− lµ
nhµ b¶o hiÓm ®Çu t− chèng çc rñi ro chÝnh trÞ t¹i n−íc nhËn ®Çu t−. C¬ quan nµy còng dµnh trî
gióp kü thuËt ®Ó gióp ®ì çc n−íc ph¸t triÓn c¶i tiÕn m«i tr−êng ®Çu t− cña hä vµ thu hót ®Çu t−
míi. MIGA ®Æt t¹i Washington, DC. Xem thªm foreign direct investment.
Multilateralism: Chñ nghÜa ®a ph−¬ng
Mét ph−¬ng ph¸p thùc hiÖn th−¬ng m¹i quèc tÕ dùa trªn hîp t¸c, b×nh ®¼ng vÒ quyÒn vµ nghÜa
vô, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö vµ sù tham gia b×nh ®¼ng cña nhiÒu n−íc bÊt kÓ ®é lín hoÆc tû lÖ
cña hä trong th−¬ng m¹i quèc tÕ. §ã còng lµ c¬ së cho çc nguyªn t¸c vµ quy t¾c cã trong çc
hiÖp −íc nh− HiÖp ®Þnh Marrakesh thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi vµ çc bé phËn cña
hiÖp ®Þnh ®ã.
Multilateral procurement: Mua s¾m ®a ph−¬ng
ViÖc mua s¾m hµng ho¸ vµ dÞch vô cña çc tæ chøc ®a ph−¬ng (vÝ dô nh− Liªn hîp quèc, IMF,
WTO, v.v...) cho viÖc sö dông cña chÝnh çc c¬ quan ®ã hoÆc cho çc dù ¸n do çc c¬ quan ®ã
tµi trî.
Multilateral Specialty Steel Agreement (MSSA): HiÖp ®Þnh ThÐp ®Æc chñng ®a ph−¬ng
Mét dù ¸n ®−îc ®−a ra ®Çu n¨m 1996 bëi çc hiÖp héi c«ng nghiÖp ch©u ¢u vµ Hoa Kú ®Ó ®−a
ra mét hiÖp ®Þnh nh»m (a) cÊm trî cÊp, (b) dì bá çc hµng trµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan vµ
(c) lo¹i bá çc thùc hµnh phi c¹nh tranh vµ biÕn d¹ng th−¬ng m¹i thÐp ®Æc chñng toµn cÇu.
HiÖp ®Þnh nµy còng cã thÓ ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò kh¶ n¨ng s¶n xuÊt thõa. Dù ¸n nµy ch−a ®−îc ®−a
vµo bÊt kú ch−¬ng tr×nh nghÞ sù ®µm ph¸n nµo. Xem thªm Multilateral Steel Agreement.
Multilateral Steel Agreement (MSA): HiÖp ®Þnh ThÐp ®a ph−¬ng
- 145 -
Vµo nöa sau cña çc cuéc ®µm ph¸n t¹i Vßng Uruguay, Hoa Kú dù kiÕn hoµn thµnh mét hiÖp
®Þnh ®a ph−¬ng vÒ thÐp bao trïm çc ®èi t−îng nh− gi¶m thuÕ, lo¹i bá h¹n chÕ ®Þnh l−îng, trî
cÊp, ¸p dông çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸, thuÕ ®èi kh¸ng, v.v... cã liªn quan ®Æc biÖt ®Õn
th−¬ng m¹i thÐp. Çc cuéc ®µm ph¸n ®−îc thùc hiÖn riªng biÖt víi ®µm ph¸n t¹i Vßng
Uruguay, cã 36 n−íc tham gia ®µm ph¸n nµy. Tuy nhiªn, çc cuéc ®µm ph¸n bÞ tan vì vµo
th¸ng 3/1992. Sau ®ã liªn tôc ®· cã çc ®Ò xuÊt lµm sèng l¹i MSA. Xem thªm Multilateral
Specialty Steel Agreement vµ sectoral trade negotiations.
Multilateral trade agreements: Çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng
Çc hiÖp ®Þnh liªn chÝnh phñ nh»m më réng vµ tù do ho¸ th−¬ng m¹i trong çc ®iÒu kiÖn kh«ng
ph©n biÖt ®èi xö, râ rµng vµ dÔ ®Þnh tr−íc ®−îc quy ®Þnh t¹i mét lo¹t quyÒn vµ nghÜa vô. Trong
WTO, thuËt ng÷ "HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng" dÉn chiÕu tíi çc hiÖp ®Þnh vµ çc v¨n kiÖn
ph¸p lý ®i kÌm theo ®−îc ®−a vµo Phô lôc 1, 2 vµ 3 cña HiÖp ®Þnh Marrakesh thµnh lËp Tæ
chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi. §éng c¬ thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn çc nghÜa vô ®ã lµ tÊt c¶ çc n−íc
sÏ n©ng cao phóc lîi cña hä b»ng çch g¾n bã víi mét tiªu chuÈn chung trong thùc hiÖn qu¶n lý
çc quan hÖ th−¬ng m¹i cña hä. Th«ng th−êng çc hiÖp ®Þnh nh− vËy cã rÊt nhiÒu thµnh viªn
®¹i diÖn cho çc quèc gia tham gia bu«n b¸n ë çc møc nhá, trung b×nh vµ lín. Quy chÕ thµnh
viªn trong çc hiÖp ®Þnh thuéc lo¹i nµy lµ réng më, nh−ng çc n−íc muèn gia nhËp th−êng ph¶i
thÓ hiÖn ®−îc r»ng chÕ ®é th−¬ng m¹i cña hä phï hîp víi môc tiªu cña hiÖp ®Þnh, vµ çc ®iÒu
kiÖn th©m nhËp thÞ tr−êng cña hä gÇn gièn nh− ®iÒu kiÖn cña çc thµnh viªn hiÖn t¹i. NÕu cÇn
thiÕt hä ph¶i cã ®iÒu chØnh. GATT lµ hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng ®Çu tiªn cã hiÖu lùc tõ
n¨m 1948, vµ nã vÉn duy tr× tÝnh −u viÖt cña nã. Tr−íc ®ã, çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i phÇn lín
®Òu lµ hiÖp ®Þnh song ph−¬ng, hoÆc lµ çc hiÖp ®Þnh −u ®·i, vÝ dô nh− tho¶ thuËn −u ®·i ®Õ chÕ.
Xem thªm accession, bilateral trade agreements, plurilateral trade agreements vµ prisoner's
dilemma.
Multilateral trade negotiations (MTN): §µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng
Còng th−êng ®−îc gäi lµ çc vßng ®µm ph¸n. Môc ®Ých cña çc cuéc ®µm ph¸n nµy lµ cñng cè
çc quy t¾c ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn th−¬ng m¹i quèc tÐe c«ng b»ng vµ cã trËt tù vµ ®¹t ®−îc çc
hiÖp ®Þnh vÒ gi¶m hµng rµo c¶n trë th−¬ng m¹i thÕ giíi. KÓ tõ 1947, ®· cã 8 vßng ®µm ph¸n
®−îc thùc hiÖn trong khu«n khæ GATT. Mçi vßng ®µm ph¸n ®Òu bao gåm çc kú ®µm ph¸n dµi
ngµy. T¸m vßng ®µm ph¸n ®· ®−îc thùc hiÖn vµ tªn quen thuéc cña chóng lµ: GenÌve (1947),
Annecy (1949), Torquay (1950), GenÌve (1955-56), Dillon (1960-61), Kennedy (1963-67),
Tokyo (1973-79), vµ Uruguay (1986-94). néi dung cña çc vßng ®µm ph¸n cho ®Õn Vßng
Kennedy chØ lµ c¾t gi¶m thuÕ. Çc vßng ®µm ph¸n ®Çu chñ yÕu lµ mét lo¹t çc cuéc ®µm ph¸n
song ph−¬ng, kÕt qu¶ cña chóng sau ®ã ®−îc ¸p dông tíi tÊt c¶ çc thµnh viªn trªn c¬ së tèi huÖ
quèc (MFN). Tõ Vßng Kennedy trë ®i, çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan vµ çc vÊn ®Ò hÖ thèng ®·
®−îc ®−a vµo ch−¬ng tr×nh nghÞ sù. Ch÷ viÕt t¾t "MTN" ®−îc sö dông chung trong Vßng Tokyo,
vµ th−êng ®−îc sö dông ®Ó dÉn chiÕu riªng ®Õn Vßng ®ã. Xem thªm Annecy Tariff Conference,
Dillon Round, Geneva Tariff Conference, 1947, Geneva Tariff Conference, 1955-56, Kennedy
Round, Torquay Tariff Conference vµ Uruguay Round.
Multilateral Trade Organisation (MTO): Tæ chøc Th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng
Tæ chøc do Céng ®ång Ch©u ¢u ®Ò xuÊt n¨m 1990 ®Ó ®−a kÕt qu¶ ®µm ph¸n Vßng Uruguay vµo
c¬ së ph¸p lý v÷ng vµng h¬n vµ trong mét khu«n khæ qu¶n lý duy nhÊt. §Ò xuÊt nµy nhËn ®−îc
sù hç trî réng r·i tõ çc thµnh viªn GATT. Tuy nhiªn, vµo th¸ng 12/1993, ngay gÇn ®Õn kÕt
thóc ®µm ph¸n chÝnh thøc, Hoa Kú ®· ®Ò xuÊt tæ chøc míi nªn ®Æt tªn lµ Tæ chøc Th−¬ng m¹i
thÕ giíi (WTO). §Ò xuÊt nµy ®· ®−îc th«ng qua.
Multilateral trading system: HÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng
Mét tæ chøc kh«ng ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi th−¬ng m¹i quèc tÕ tån t¹i cïng víi GATT tõ 1947
vµ hiÖn nay ®−îc ®¹i diÖn b»ng hÖ thèng WTO.
Multinational enterprises: Çc c«ng ty ®a quèc gia
- 146 -
Xem transnational corporations
Munich Group: Nhãm Munich
Nhãm c«ng t¸c vÒ LuËt chèng ®éc quyÒn quèc tÕ, gåm 12 nhµ häc gi¶, n¨m 1993 ®· so¹n th¶o
Dù th¶o LuËt chèng ®éc quyÒn quèc tÕ. nhãm c«ng t¸c nµy dù kiÕn Dù th¶o luËt ®ã sÏ ®−îc
ph¸t triÓn thµnh hiÖp ®Þnh nhiÒu bªn trong WTO, ®i kÌm víi viÖc thµnh lËp C¬ quan Chèng ®éc
quyÒn quèc tÕ. Dù th¶o luËt ®· kh«ng thu hót ®−îc hç trî quèc tÕ ®Çy ®ñ ®Ó ®−a ra xem xÐt
d−pÝ bÊt kú h×nh thøc liªn chÝnh phñ nµo. Xem thªm antitrust, competition policy vµ trade and
competition.
Mutual aid agreement: HiÖp ®Þnh viÖn trî lÉn nhau
HiÖp ®Þnh ký ngµy 23/2/1942 gi÷a V−¬ng quèc Anh vµ Hoa Kú vÒ çc nguyªn t¾c ¸p dông
trong viÖn trî lÉn nhau khi tiÕn hµnh chiÕn tranh chèng x©m l−îc. HiÖp ®Þnh nµy ®−îc x©y dùng
dùa trªn HiÕn ch−¬ng §¹i t©y d−¬ng vµ lµ mét trong nh÷ng b−íc quan träng dÉn ®Õn viÖc triÖu
tËp Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ Th−¬ng m¹i vµ ViÖc lµm n¨m 1947, ®µm ph¸n vÒ GATT n¨m
1947 vµ sù xuÊt hiÖn cña HiÕn ch−¬ng Havana n¨m 1948. §iÒu 7 cña HiÖp ®Þnh ®Ò cËp ®Õn
quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Nã h−íng ®Õn hµnh ®éng ®−îc tho¶ thuËn gi÷a hai n−íc, vµ cã thÓ "më
réng cho tÊt c¶ çc n−íc kh¸c cã cïng quan ®iÓm, h−íng tíi ph¸t triÓn, b»ng çc biÖn ph¸p
trong n−íc vµ quèc tÕ thÝch hîp, s¶n xuÊt, viÖc lµm, vµ trao ®æi tiªu thô s¶n xuÊt - lµ c¬ së vËt
chÊt cña tù do vµ phóc lîi cña tÊt c¶ mäi ng−êi; xo¸ bá ®èi xö ph©n biÖt d−íi mäi h×nh thøc vµ
c¾t gi¶m thuÕ quan vµ çc hµng rµo c¶n trë th−¬ng m¹i kh¸c".
Mutual recognition arrangement: Tho¶ thuËn c«ng nhËn lÉn nhau
Çc hiÖp ®Þnh gi÷a hai hoÆc nhiÒu n−íc ®Ó c«ng nhËn tiªu chuÈn, tr×nh ®é hoÆc çc yªu cÇu
giÊy phÐp cña nhau. Çc hiÖp ®Þnh nµy cã thÓ bao trïm hµng ho¸, dÞch vô, gi¸o dôc vµ tr×nh ®é
chuyªn nghiÖp. C«ng nhËn lÉn nhau cã thÓ gãp phÇn ph¸t triÓn th−¬ng m¹i th«ng qua viÖc dì
bá mét sè c¶n trë kü thuËt. §Ó ®¹t ®−îc c«ng nhËn lÉn nhau cã thÓ yªu cÇu çc bªn ®¸p øng
®−îc çc tiªu chuÈn tèi thiÓu ®−îc çc bªn nhÊt trÝ, vµ cã thÓ ®Én ®Õn çc cuéc ®µm ph¸n rÊt vÊt
v¶. Çc thµnh viªn cña GATS c«ng nhËn tiªu chuÈn vµ tr×nh ®é cña nhau kh«ng ph¶i më réng sù
c«ng nhËn ®ã tíi çc n−íc kh¸c trªn c¬ së tèi huÖ quèc. NÕu mét n−íc thø ba muèn chøng tá
r»ng n−íc ®ã còng cã thÓ ®¸p øng ®−îc çc yªu cÇu vÒ c«ng nhËn th× n−íc ®ã ph¶i ®−îc dµnh
c¬ héi ®Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã. QuyÕt ®Þnh n¨m 1979 cña Toµ ¸n c«ng lý ch©u ¢u trong vô Cassis
de Dijon ®· thiÕt lËp nguyªn t¾c vÒ c«ng nhËn lÉn nhau cña Céng ®ång Ch©u ¢u ®èi víi çc
tiªu chuÈn s¶n phÈm t−¬ng tù nh− nhau chÝ kh«ng ph¶i lµ tiªu chuÈn gièng hÖt nh− nhau. §iÒu
®ã lµm cho viÖc c«ng nhËn lÉn nhau trong Céng ®ång ®−îc ®¬n gi¶n h¬n, vµ nã còng dì bá çc
tiªu chuÈn thuéc lo¹i rÊt khã. Xem thªm Guidelines for Mutual Recognition Agreements or
Arrangements in the Accountancy Sector, harmonisation of standards and qualifications,
technical barriers to trade vµ zero-margin harmonisation.
NAFTA (North American Free Trae Agreement): HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i tù do B¾c Mü
Cã hiÖu lùc tõ 1/1/1994. Çc thµnh viªn bao gåm Canada, Hoa Kú vµ Mexico. HiÖp ®Þnh bao
trïm hµng ho¸, dÞch vô vµ ®Çu t−. PhÇn lín thuÕ quan sÏ ®−îc lo¹i bá trong vßng 10 n¨m. TÊt
c¶ çc ph−¬ng thøc cung cÊp dÞch vô ®Òu ®−îc ®Ò cËp. §·i ngé quèc gia vµ ®·i ngé tèi huÖ
quèc ®−îc ¸p dông ®èi víi ®Çu t−. NAFTA cã çc quy ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch c¹nh tranh vµ së h÷u
trÝ tuÖ. Ba hiÖp ®Þnh riªng vÒ n«ng nghiÖp vµ çc hiÖp ®Þnh phô vÒ lao ®éng vµ m«i tr−êng còng
®· ®−îc ký kÕt. Çc n−íc kh¸c trong khu vùc còng cã thÓ gia nhËp NAFTA, nh−ng çc n−íc
kh¸c thÊy FTAA cã tÝnh logic h¬n. Xem thªm North American Agreement on Labor
Cooperation.
Narrow competition policy: ChÝnh s¸ch c¹nh tranh hÑp
- 147 -
ChÝnh s¸ch nµy ®Ò cËp ®Õn mét lo¹t çc th«ng lÖ th−êng cã trong luËt chèng ®éc quyÒn hoÆc
çc luËt nh»m kiÓm so¸t çc ho¹t ®éng kinh doanh h¹n chÕ. Môc ®Ých chÝnh cña chÝnh s¸ch
c¹nh tranh hÑp lµ çc tho¶ thuËn ngang vµ däc, l¹m dông quyÒn lùc thÞ tr−êng vµ kiÓm so¸t çc
®iÒu kiÖn chèng c¹nh tranh xuÊt ph¸t tõ viÖc s¸t nhËp vµ mua. Xem thªm competition policy vµ
wider competition policy.
National champions: Çc nhµ v« ®Þch quèc gia
Çc c«ng ty ë mét sè n−íc ®−îc chØ ®Þnh ho¹t ®éng thóc ®Èy c«ng nghÖ míi hoÆc quy tr×nh míi
vµ çc c«ng ty kh¸c cã thÓ häc hái tõ çc c«ng ty nµy. Th−êng th−êng çc c«ng ty nµy ®· cã vÞ
trÝ −u viÖt khi chóng ®−îc chØ ®Þnh. Çc nhµ v« ®Þch quéc gia th−êng ®−îc h−ëng −u ®·i vÒ thuÕ
vµ çc biÖn ph¸p hç trî kh¸c. Çc c«ng ty nµy còng cã thÓ ®−îc miÔn trõ luËt c¹nh tranh. ¶nh
h−ëng cña çc c«ng ty nµy ®Õn thÞ tr−êng néi ®Þa cã thÓ lµ ®¸ng kÓ nh−ng vai trß cña chóng trªn
thÞ tr−êng quèc tÕ. Xem thªm infant-industry argument, learning-by-doing argument vµ picking
winners.
National interest: Lîi Ých quèc gia
ThuËt ng÷ m« t¶ mét lo¹t tiªu chÝ, kh«ng ph¶i bao giê còng ®−îc m« t¶ chÝnh x¸c, mµ viÖc
hoµn thµnh çc tiªu chÝ ®ã ®−îc coi lµ sù thÞnh v−îng cña mét nhµ n−íc. ThuËt ng÷ nµy th−êng
®−îc çc nhãm quyÒn lîi sö dông ®Ó ®¸nh b»ng lîi Ých quèc gia víi môc ®Ých cña riªng hä.
Theo nghÜa chÝnh x¸c, chØ cã çc chÝnh phñ quèc gia míi cã kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ vµ ®Æt ra quyÒn
lîi quèc gia theo tr¸ch nhiÖm mµ hiÕn ph¸p vµ luËt ph¸p giao cho hä. Mét sè luËt quèc héi cã
çc quy ®Þnh vÒ quyÒn lîi quèc gia cho phÐp chÝnh phñ cã hµnh ®éng mµ ®«i khi kh¸c víi çc
nguyªn t¾c ®Ò ra trong çc luËt ®ã. Cã nh÷ng tr−êng hîp mµ viÖc sö dông quyÒn lùc tuú tiÖn
nh− vËy dÉn ®Õn tranh luËn gay g¾t vÒ tÝnh phï hîp cña chóng, ®Æc biÖt khi çc tiªu chuÈn cô
thÓ viÖn ®Õn ®iÒu kho¶n quyÒn lîi quèc gia kh«ng ®−îc quy ®Þnh. Tuy nhiªn cã sù thèng nhÊt
réng r·i r»ng viÖc qu¶n lý mét sè lÜnh vùc cña chÝnh phñ yªu cÇu cã sù linh ho¹t trong quy ®Þnh
vÒ quyÒn lîi quèc gia. Xem thªm Exon-Florio amendment, general exceptions, rule of reason
vµ security exceptions.
National Trade Estimate Report on Foreign Trade Barriers: B¸o ço −íc l−îng th−¬ng
m¹i quèc gia vÒ hµng rµo c¶n trë ngo¹i th−¬ng
B¸o ço hµng n¨m cña USTR cho Tæng thèng vµ Quèc héi theo yªu cÇu cña §iÒu 181 LuËt
Th−¬ng m¹i vµ ThuÕ quan 1984, ®−îc söa ®æi b»ng LuËt Th−¬ng m¹i vµ c¹nh tranh 1988. B¸o
ço ®Ò cËp ®Õn (a) çc hµng rµo chñ yÕu ®èi víi hµng xuÊt khÈu, dÞch vô, së h÷u trÝ tuÖ vµ ®Çu
t− trùc tiÕp n−íc ngoµi cña Hoa Kú, (b) çc hiÖu øng biÕn d¹ng th−¬ng m¹i cña çc hµng rµo
nµy vµ trÞ gi¸ cña çc c¬ héi th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− bÞ mÊt, (c) mét danh s¸ch chiÓu theo Kho¶n
301 vµ çc hµnh ®éng ®Ó lo¹i bá çc hµng rµo ®ã, hoÆc gi¶i thÝch t¹i sao kh«ng cã biÖn ph¸p ¸p
dông, vµ (d) −u tiªn cña Hoa kú nh»m më réng xuÊt khÈu. B¶n b¸o ço n¨m 1996 chia çc hµng
rµo th−¬ng m¹i lµm 9 lo¹i: chÝnh s¸ch nhËp khÈu, tiªu chuÈn, mua s¾m cña chÝnh phñ, trî cÊp
xuÊt khÈu, kh«ng b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ, çc hµng rµo dÞch vô, çc hµng rµo ®Çu t−, çc hµng rµo
chèng c¹nh tranh vµ çc lo¹i hµng rµo kh¸c nh− hèi lé vµ tham nhòng. Çc n−íc kh¸c còng theo
®ã xuÊt b¶n nh÷ng b¸o ço cña m×nh, ®a sè ®Òu nh»m ®Õn nh÷ng thiÕu sãt trong chÝnh s¸ch më
cöa thÞ tr−êng cña Hoa Kú. Xem thªm United States Omnibus Trade and Competitiveness Act
vµ National Treatment Study.
National treatment: §∙i ngé quèc gia
Mét nguyªn t¾c ®−îc ®Ò cËp trong nhiÒu hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng.
Nguyªn t¾c nµy nh»m ®¶m b¶o r»ng nh÷ng s¶n phÈm n−íc ngoµi vµ ®«i khi lµ nhµ cung cÊp
nh÷ng s¶n phÈm ®ã ®−îc ®èi xö trong thÞ tr−êng néi ®Þa kh«ng kÐm −u ®·i h¬n çc s¶n phÈm
néi ®Þa hay çc nhµ cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm ®ã. Trong nh÷ng tµi liÖu tr−íc ®©y, ®«i khi
nguyªn t¾c nµy cßn ®−îc gäi lµ "sù ngang b»ng néi ®Þa". §©y lµ vÊn ®Ò ®¬n gi¶n nh−ng nguyªn
t¾c nµy ®· g©y ra nhiÒu sù tranh chÊp, mét phÇn lµ v× sù gi¶i thÝch chÆt chÏ cña chÕ ®é ®·i ngé
quèc gia trªn thùc tÕ cã thÓ kh«ng thuËn lîi cho çc nhµ cung cÊp n−íc ngoµi. Mét dÉn chøng
cæ ®iÓn cña tr−êng hîp nµy lµ ®¸nh gi¸ r−îu theo ®¬n vÞ gallon. V× lý do nµy, nguyªn t¾c ®·i
- 148 -
ngé quèc gia ®· ®−îc chØnh lý qua nhiÒu n¨m ®Ó cho phÐp ®èi xö kh¸c nhau hoÆc −u ®·i h¬n
mét çch chÝnh thøc ®èi víi çc s¶n phÈm n−íc ngoµi nÕu nh− ®ã lµ çch duy nhÊt ®Ó b¶o ®¶m
r»ng çc s¶n phÈm n−íc ngoµi kh«ng bÞ kÐm lîi thÕ h¬n. TÊt nhiªn, ®«i khi çc n−íc cè t×nh
dµnh cho çc nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi nh÷ng −u ®·i h¬n so víi chÕ ®é ®·i ngé quèc gia nh»m thu
hót çc c«ng ty mong muèn. Trong nh÷ng tr−êng hîp kh¸c th× thËt khã khi ph©n biÖt gi÷a çc
biÖn ph¸p t¹i biªn giíi ®èi víi s¶n phÈm nhËp khÈu víi s¶n phÈm néi ®Þa còng nh− lµ víi çc
h¹n chÕ ®Þnh l−îng riªng ®èi víi hµng nhËp khÈu. Nguyªn t¾c c¬ b¶n nµy trong §iÒu III cña
GATT, ®−îc ®Ò cËp ®Õn chÕ ®é ®·i ngé quèc gia ®èi víi hµng ho¸, lµ b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi c¹nh
tranh. §iÒu kho¶n nµy ®−îc b¾t ®Çu b»ng mét tuyªn bè chung r»ng çc n−íc thµnh viªn c«ng
nhËn çc kho¶n thuÕ vµ phÝ néi ®Þa kh¸c; çc luËt ph¸p vµ quy ®Þnh ¶nh h−ëng ®Õn ph©n phèi,
vËn chuyÓn vµ b¸n trong néi ®Þa; vµ çc quy ®Þnh vÒ sè l−îng néi ®Þa kh«ng ®−îc ¸p dông ®èi
víi s¶n phÈm nhËp khÈu hay s¶n phÈm trong n−íc nh»m b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc. §iÒu
kho¶n nµy còng nãi r»ng çc s¶n phÈm nhËp khÈu kh«ng ph¶i chÞu bÊt kú çc kho¶n thuÕ néi
®Þa hay çc phÝ néi ®Þa kh¸c víi møc cao h¬n møc ¸p dông ®èi víi s¶n phÈm néi ®Þa. §iÒu
kho¶n nµy còng yªu cÇu mäi luËt ph¸p, quy ®Þnh,... ph¶i ®−îc ¸p dông mét çch nh− nhau víi
s¶n phÈm nhËp khÈu vµ s¶n phÈm trong n−íc. Thªm vµo ®ã, çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng néi ®Þa
còng ph¶i ®−îc ¸p dông kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. VÒ vÊn ®Ò së h÷u trÝ tuÖ, theo §iÒu 3 HiÖp
®Þnh vÒ QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i, mét n−íc thµnh viªn WTO ph¶i ®èi xö
víi çc c«ng d©n cña quèc gia thµnh viªn kh¸c kh«ng kÐm −u ®·i h¬n so víi çc c«ng d©n cña
chÝnh m×nh. Cã thÓ cã mét sè ngo¹i lÖ theo ®iÒu nµy bëi lÏ ®· cã mét sè quyÒn ®· cã tõ tr−íc
theo C«ng −íc Paris, C«ng −íc Berne, C«ng −íc Rome hay HiÖp −íc vÒ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ
®èi víi m¹ch tÝch hîp. VÒ dÞch vô, chÕ ®é ®·i ngé quèc gia ®−îc nãi ®Õn t¹i §iÒu XVII HiÖp
®Þnh GATS, ®ã lµ nghÜa vô b¶o ®¶m cho çc nhµ cung cÊp dÞch vô n−íc ngoµi vµ çc dÞch vô
t−¬ng øng cña hä ®−îc ®èi xö ngang b»ng so víi çc nhµ cung cÊp dÞch vô trong n−íc vµ çc
dÞch vô mµ hä cung cÊp. ViÖc ®èi xö víi çc nhµ cung cÊp dÞch vô n−íc ngoµi cã thÓ kh¸c nhau
vÒ h×nh thøc nÕu nh− ®ã lµ yªu cÇu ®Ó ®¹t ®−îc sù b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi. Xem thªm economic
impact criterion, implicit discrimination, most-favoured-nation treatment vµ non-
discrimination.
National treatment instrument: V¨n kiÖn ®∙i ngé quèc gia
Mét v¨n kiÖn cña OECD. Bao gåm phÇn vÒ ®·i ngé quèc gia trong Tuyªn bè n¨m 1976 vÒ §Çu
t− Quèc tÕ vµ çc c«ng ty ®a quèc gia vµ QuyÕt ®Þnh söa ®æi lÇn thø 3 vÒ ®·i ngé quèc gia ®−îc
th«ng qua vµo n¨m 1991. V¨n kiÖn nµy thiÕt lËp mét tiªu chuÈn ®−îc quèc tÕ c«ng nhËn vÒ sù
®èi xö nh»m gióp xo¸ bá sù ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi çc nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi trong çc n−íc
thµnh viªn OECD. §©y kh«ng ph¶i lµ sù cam kÕt cã tÝnh chÕ ®Þnh nh−ng dùa trªn nh÷ng thñ tôc
®Þnh chÕ ®−îc tho¶ thuËn.
National treatment study: Nghiªn cøu vÒ chÕ ®é ®∙i ngé quèc gia
C«ng bè n¨m 1988 trong LuËt vÒ tÝnh c¹nh tranh vµ th−¬ng m¹i cña Bé Ng©n khè Hoa Kú. Nã
bao gåm çc th«ng tin chi tiÕt vÒ ®a môc ®Ých nh÷ng khu«n khæ ®iÒu chØnh vµ çc ®iÒu kiÖn thÞ
tr−êng trong dÞch vô ng©n hµng vµ chøng kho¸n ®èi víi phÇn ®«ng çc n−íc. Cuèn nghiªn cøu
vÒ chÕ ®é ®·i ngé quèc gia ®· trë thµnh mét tµi liÖu tham kh¶o c¬ b¶n cho viÖc nghiªn cøu çc
dÞch vô tµi chÝnh toµn cÇu. LÇn t¸i b¶n gÇn nhÊt vµo n¨m 1994. Xem thªm United State
Omnibus Trade and Competitiveness Act vµ National Trade Estimate Report on Foreign Trade
Barriers.
Natural persons: Tù nhiªn nh©n
C«ng d©n hay th−êng tró nh©n cña mét n−íc thµnh viªn GATS. Khi lµ nh÷ng nhµ cung cÊp dÞch
vô cho çc n−íc thµnh viªn kh¸c cña GATS, hä cã çc quyÒn theo quy ®Þnh cña GATS.
Natural resource-based products: Çc s¶n phÈm dùa vµo nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn
Trong khu«n khæ cña GATT, çc s¶n phÈm nãi trªn bao gåm kho¸ng s¶n, quÆng, ç vµ çc s¶n
phÈm ç, l©m s¶n, gç, giÊy. Trong Vßng Uruguay cã mét nhãm ®µm ph¸n riªng chuyªn vÒ
nh÷ng mÆt hµng nµy.
- 149 -
Natural trading blocs: Çc khèi th−¬ng m¹i tù nhiªn h×nh thµnh
ThuËt ng÷ ®−îc Krugman (1991) sö dông nh»m ®−a ra m« h×nh ®Ó miªu t¶ çc n−íc gÇn cËn,
cã chi phÝ vËn chuyÓn thÊp, v× vËy hä trao ®æi bu«n b¸n víi nhau.
Natural-trading-partners hypothesis: Gi¶ thuyÕt vÒ ®èi t¸c th−¬ng m¹i tù nhiªn
Gi¶ thuyÕt lµ khu vùc th−¬ng m¹i tù do gi÷a çc n−íc ®· cã quan hÖ trao ®æi th−¬ng m¹i quy
m« lín ®em l¹i lîi Ých tèi ®a. C¶ Wonnacott vµ Lutz (1989) vµ Krugman (1991) ®−îc c«ng
nhËn lµ ng−êi ®Çu tiªn ®−a ra thuËt ng÷ "®èi t¸c th−¬ng m¹i tù nhiªn" dï r»ng chÝnh phñ còng
®· sö dông nã tr−íc ®ã l©u råi.
Negative comity: Sù th©n thiÖn tiªu cùc
Cßn ®−îc gäi lµ sù th©n thiÖn truyÒn thèng. §©y lµ thuËt ng÷ ®−îc sö dông trong qu¶n lý chÝnh
s¸ch c¹nh tranh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ theo çc ®iÒu kho¶n trong çc tho¶ thuËn song ph−¬ng cã
liªn quan, mét n−íc ph¶i tÝnh ®Õn lîi Ých cña çc n−íc kh¸c khi n−íc ®ã b¾t ®Çu mét hµnh ®éng
tu©n theo luËt c¹nh tranh cña n−íc m×nh. Xem thªm positive comity.
Negative intergration: Sù héi nhËp tiªu cùc
Do Wallance (1994) ®−a ra nh− lµ sù xo¸ bá çc hµng rµo ®èi víi th−¬ng m¹i xuyªn biªn giíi
mµ kh«ng t¹o ra nh÷ng khu«n khæ ®iÒu chØnh míi. Xem thªm positive intergration.
Nagative listings: Danh môc ngo¹i lÖ
Danh môc nµy ®ùîc sö dông trong mét sè danh môc cam kÕt theo GATS. B»ng çch lËp vµ ®−a
ra mét danh môc ngo¹i lÖ, mét n−íc ®ång ý r»ng tÊt c¶ çc ho¹t ®éng dÞch vô ph¶i chÞu sù ®iÒu
chØnh cña tÊt c¶ çc ®iÒu kho¶n cña GATS trõ phi n−íc ®ã lËp thµnh danh môc riªng, quy ®Þnh
nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh vÒ më cöa thÞ tr−êng hoÆc ®·i ngé quèc gia. ¦u ®iÓm cña ph−¬ng
ph¸p nµy lµ tÊt c¶ nh÷ng dÞch vô míi còng tù ®éng sÏ thuéc ph¹m vi bao trïm cña çc quy t¾c
cña hiÖp ®Þnh. Çc n−íc ph¸t triÓn ®· sö dông ph−¬ng ph¸p nµy trong çc cam kÕt trong lÜnh
vùc tµi chÝnh.Australia vµ New Zealand ®· chän danh môc ngo¹i lÖ nµy trong NghÞ ®Þnh th−
ANZCERTA vÒ th−¬ng m¹i dÞch vô. Xem thªm positive listings.
Negotiating credits: TÝn nhiÖm ®µm ph¸n
TÝn nhiÖm ®µm ph¸n lµ th«ng lÖ kh«ng chÝnh thøc trong WTO. Theo çch thùc hµnh nµy çc
n−íc cã xem xÐt ®Õn viÖc çc n−íc kh¸c ®¬n ph−¬ng gi¶m thuÕ tÝnh ®Õn mét ngµy x¸c ®Þnh,
th−êng lµ g¾n víi ngµy b¾t ®Çu çc cuéc ®µm ph¸n. Th«ng lÖ nµy nh»m ®¶m b¶o r»ng nh÷ng
thµnh viªn tham gia kh«ng ph¶i h¹ thÊp çc hµng rµo cña m×nh mµ l¹i kh«ng nhËn ®−îc sù ®Òn
bï tho¶ ®¸ng d−íi h×nh thøc h¹ thÊp rµo c¶n cña çc n−íc kh¸c. Theo çch ®ã, th«ng lÖ nµy sÏ
khuyÕn khÝch çc n−íc tù do ho¸ th−¬ng m¹i n−íc m×nh bÊt kú thêi gian nµo phï hîp.
Negotiating Group on Basic Telecommunications: Nhãm ®µm ph¸n vÒ viÔn th«ng c¬ b¶n
Xem NGBT.
Negotiating Group on Maritime Transport Services: Nhãm ®µm ph¸n vÒ dÞch vô vËn t¶i
biÓn
Xem maritime transport services.
Neighbouring right: QuyÒn t−¬ng cËn
QuyÒn t−¬ng cËn lµ çc ®Æc quyÒn cña ng−êi biÓu diÔn, nhµ s¶n xuÊt Ên phÈm ghi ©m vµ ph¸t
sãng. Nh÷ng quyÒn nµy vÒ lÞch sö ®−îc xem xÐt lµ "t−¬ng cËn" víi nh÷ng lÜnh vùc truyÒn thèng
cña sù b¶o hé b¶n quyÒn. Nh÷ng quyÒn t−¬ng cËn nµy ®−îc ng−êi ta cho lµ cã liªn quan ®Õn
çc chñ ®Ò nguån gèc (ch¼ng h¹n mét c«ng ty thu b¨ng ghi ©m mét t¸c phÈm ©m nh¹c) vÒ vÊn
®Ò nµy cã thÓ t−¬ng ®èi khã kh¨n h¬n khi x¸c ®Þnh ng−êi ®· s¸ng t¹o ®Ó xøng ®¸ng ®−îc ®Òn
®¸p. Xem thªm Berne Convention vµ copyright.
New commercial policy instrument (NCPI): V¨n kiÖn chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i míi
- 150 -
NCPI lµ mét quy ®Þnh ®−îc Céng ®ång Ch©u ¢u th«ng qua vµo n¨m 1984. Quy ®Þnh nµy cho
phÐp çc h·ng ë trong l·nh thæ EU ®−îc kiÕn nghÞ lªn Uû ban ch©u ¢u (European
Commission) ®ßi båi th−êng ®èi víi çc th«ng lÖ th−¬ng m¹i kh«ng hîp ph¸p do çc n−íc thø
ba lµm tæn th−¬ng ngµnh c«ng nghiÖp cña céng ®ång. NCPI ®−îc viÖn dÉn ®Õn nÕu thùc tiÔn
th−¬ng m¹i bÊt hîp ph¸p liªn quan kh«ng phï hîp víi luËt ph¸p quèc tÕ hay çc quy t¾c ®−îc
chÊp nhËn chung vµ th«ng lÖ nµy ph¶i quy ®−îc cho mét n−íc thø 3. NCPI kh«ng thÓ ®−îc sö
dông khi ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc th−¬ng m¹i kh¸c hiÖn ®ang tån t¹i. Ch¼ng h¹n nh−
kh«ng thÓ ®ßi hái ¸p dông çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ theo quy ®Þnh nµy. Quy ®Þnh nµy ë mét
møc ®é nhÊt ®Þnh d−êng nh− lÊy mÉu tõ Kho¶n 301 luËt cña Hoa Kú. Tuy nhiªn, nã còng kh¸c
víi Kho¶n 301 ë chç nã nhÊn m¹nh vµo sù b¶o hé cña Céng ®ång Ch©u ¢u chèng l¹i çc th«ng
lÖ cña n−íc ngoµi h¬n lµ viÖc më cöa thÞ tr−êng. NCPI ban hµnh n¨m 1984 rÊt hiÕm khi ®−îc sö
dông. §Õn n¨m 1994 NCPI ®−îc ®iÒu chØnh l¹i, mét phÇn lµ ®Ó sù phï hîp víi nghÜa vô cña
Céng ®ång Ch©u ¢u tu©n theo çc quyÕt ®Þnh ph¸p lý cña WTO. Nh÷ng thay ®æi chÝnh lµ
nh÷ng thùc hµnh "kh«ng hîp ph¸p" ®· ®−îc thay ®æi b»ng nh÷ng "trë ng¹i th−¬ng m¹i", vµ lÜnh
vùc dÞch vô còng bao gåm trong ph¹m vi cña NCPI. Nãi chung nh÷ng thay ®æi nµy kh«ng lµm
biÕn ®æi tÝnh chÊt cña NCPI. Xem thªm European Community legislation.
New industrial policies (NIP): ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp míi
ThuËt ng÷ ®«i khi ®−îc sö dông cho chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi môc ®Ých x¸c ®Þnh,
kh¸c víi chÝnh s¸ch mÆc ai nÊy lµm tøc lµ cho phÐp thÞ tr−êng x¸c ®Þnh giíi h¹n réng cña sù
ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ sù b¶o hé gi¶n ®¬n nh»m dµnh cho çc ngµnh c«ng nghiÖp sù che chë
chèng l¹i sù c¹nh tranh tõ hµng ho¸ nhËp khÈu. NIP gåm çc biÖp ph¸p cña chÝnh phñ nh»m
t¨ng tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− vèn, chia sÎ c«ng nghÖ mét çch b¾t buéc hay cã chØ dÉn gi÷a çc
doanh nghiÖp, nh÷ng sù hîp nhÊt b¾t buéc ®Ó t¨ng hiÖu qu¶, chia sÎ nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ nghiªn
cøu vµ ph¸t triÓn, cã thÓ ®−îc bao cÊp v.v..
New international division of labour: Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ míi
Sù tiÕn ho¸ cña kh¸i niÖm ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, trong ®ã sù c¹nh tranh vÒ gi¸ kh«ng cßn
lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh hay duy nhÊt ®èi víi viÖc mét c«ng ty s¶n xuÊt s¶n phÈm cña hä nh− thÕ
nµo. HÖ thèng nµy phÇn nµo ®· ph¶n ¸nh sù c«ng nhËn quyÒn cña ng−êi tiªu dïng nh−ng l¹i t¹o
cho hä nhiÒu c¬ héi gi¶. Kaplinsky (1993) nãi r»ng trong nhiÒu yªu cÇu, hÖ thèng c¶i tiÕn nµy
yªu cÇu s¶n phÈm ph¶i linh ho¹t, c¶i tiÕn nhanh, lùc l−îng lao ®éng ®a n¨ng, sù hoµ nhËp mét
çch chÆt chÏ h¬n cña lÞch tr×nh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm cña nh÷ng bé phËn s¶n xuÊt
liªn quan. Çc c«ng ty lín ph©n bè s¶n xuÊt cña hä theo çch tho¶ m·n tèt nhÊt çc yªu cÇu
c¹nh tranh cña hä. Xem thªm Fordism, globalisation, Post-Fordism, product cycle theory vµ
transnational corporations.
New international economic order (NIEO): TrËt tù kinh tÕ thÕ giíi míi
Mét chiÕn dÞch ®−îc çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ph¸t ®éng vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1970 nh»m ®em
®Õn sù thay ®æi c¨n b¶n trong trËt tù kinh tÕ thÕ giíi. NIEO dùa trªn sù nhËn thøc r»ng tiÕn bé
kinh tÕ vµ c«ng nghÖ kÓ tõ sau khi kÕt thóc ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø II ®· kh«ng lµm giµu
lªn cuéc sèng cña ng−êi d©n ë çc n−íc ®ang ph¸t triÓn mét çch cã ý nghÜa vÒ mäi mÆt. Çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn phô thuéc vµo xuÊt khÈu hµng ho¸, ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng n¨m 1970 hä
hoµn toµn thÊt thÕ gi÷a çi gäi lµ cuéc çch m¹ng cña nh÷ng mong ®îi nhiÒu h¬n trong khi gi¸
c¶ hµng ho¸ gi¶m. Khi ®ã h×nh thµnh sù nh×n nhËn r»ng sù ph¸t triÓn nhê vµo nh÷ng kho¶n vay
nî −u ®·i nh−ng cã ®iÒu kiÖn chØ lµm t¨ng lªn g¸nh nÆng vÒ nî cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ
v× vËy sÏ ®−a hä vµo thÕ ngµy cµng bÞ ®èi xö tuú ý kh«ng th−¬ng xãt cña çc chÝnh s¸ch vµ
hµnh ®éng cña çc n−íc ph¸t triÓn. NIEO ®· ®¹t ®−îc ®éng lùc ®¸ng kÓ th«ng qua quyÕt ®Þnh
cña Héi nghÞ Bé tr−ëng çc n−íc OPEC vµo n¨m 1973 lµ t¨ng gi¸ dÇu lªn gÊp 4 lÇn. Sù thµnh
c«ng hiÓn nhiªn cña chÝnh s¸ch nµy trong viÖc t¨ng nguån thu cña çc n−íc thµnh viªn ®·
khuyÕn khÝch quan ®iÓm lµ cã thÓ lµm nh− vËy c¶ víi nh÷ng hµng ho¸ kh¸c ®Ó ®¸p øng nhiÒu
h¬n çc mong ®îi cña n−íc ®ang ph¸t triÓn. QuyÕt ®Þnh cña OPEC ®· ®−îc nhiÒu n−íc ®ang
ph¸t triÓn xem r»ng lµ cã c¨n cø ®óng ®¾n. Mét mÆt, ®ã lµ viÖc çc n−íc ¶ rËp ®· cè g¾ng sö
dông dÇu nh− lµ mét vò khÝ chÝnh trÞ trong cuéc chiÕn tranh n¨m 1973 víi Israel. MÆt kh¸c, qua
- 151 -
®ã hä còng ®· kh¸m ph¸ ra çch ®Ó lµm t¨ng nguån thu cña m×nh mµ d−êng nh− lµ chi phÝ chñ
yÕu do çc n−íc ph¸t triÓn ph¶i chÞu. Trong bèi c¶nh ®ã, ch−¬ng tr×nh NIEO cña Liªn hîp quèc
®−îc th«ng qua vµo n¨m 1974. Nã bao gåm "Tuyªn bè vÒ sù thiÕt lËp trËt tù kinh tÕ quèc tÕ
míi", vµ "Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng ®Ó thiÕt lËp trËt tù kinh tÕ quèc tÕ míi" d−íi h×nh thøc çc
nghÞ quyÕt t−¬ng øng 3201 (S-VI) vµ 3202 (S-VI) cña §¹i héi ®ång. B¶n Tuyªn bè ®· quan t©m
®Æc biÖt ®Õn vÊn ®Ò nguyªn liÖu th« víi ph¸t triÓn, l−u ý r»ng kÓ tõ n¨m 1970, nÒn kinh tÕ thÕ
giíi ®· tr¶i qua mét lo¹t çc cuéc khñng ho¶ng nghiªm träng víi hËu qu¶ khèc liÖt víi çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn. Tuyªn bè nµy nhÊn m¹nh tÝnh thùc tÕ cña sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a tÊt
c¶ çc n−íc vµ ®Ò nghÞ mét trËt tù kinh tÕ quèc tÕ míi dùa trªn çc nguyªn t¾c ®−îc nªu tãm t¾t
nh− sau: (i) b×nh ®¼ng vÒ chñ quyÒn gi÷a çc quèc gia vµ quyÒn tù quyÕt cña tÊt c¶ çc d©n téc,
(ii) sù céng t¸c réng nhÊt gi÷a çc quèc gia, (iii) tham gia ®Çy ®ñ vµ thùc sù trªn c¬ së b×nh
®¼ng, (iv) quyÒn cña çc n−íc chÊp nhËn hÖ thèng kinh tÕ vµ x· héi mµ hä thÊy phï hîp h¬n,
(v) chñ quyÒn ®Çy ®ñ vµ vÜnh viÔn cña çc quèc gia ®èi víi nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ tÊt
c¶ çc ho¹t ®éng kinh tÕ, (vi) gi¶i phãng khái sù khai th¸c vµ chiÕm ®ãng cña n−íc ngoµi, çc
quy ®Þnh vµ gi¸m s¸t cña çc c«ng ty xuyªn quèc gia, (vii) çc n−íc ®ang ph¸t triÓn d−íi sù
thèng trÞ thuéc ®Þa cã quyÒn dµnh tù do cho chÝnh m×nh, (viii) më réng sù trî gióp cho çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn d−íi sù thèng trÞ n−íc ngoµi, (ix) mèi quan hÖ c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng
gi÷a gi¸ c¶ nguyªn vËt liÖu th«, hµng ho¸ s¬ cÊp vµ hµng ho¸ c«ng nghiÖp ®−îc çc n−íc ®ang
ph¸t triÓn xuÊt khÈu vµ nh÷ng hµng ho¸ t− b¶n vµ çc hµng nhËp khÈu kh¸c cña hä, (x) trî gióp
tÝch cùc vµ v« ®iÒu kiÖn cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, (xi) mét hÖ thèng tiÒn tÖ ®· ®−îc ®æi míi
víi ®iÒu kiÖn trî gióp cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, (xii) tÝnh c¹nh tranh cña nguyªn vËt liÖu tù
nhiªn ®−îc c¶i thiÖn, (xiii) ®èi xö mét çch −u ®·i vµ kh«ng cã ®i cã l¹i cho çc n−íc ®ang ph¸t
triÓn, (xiv) ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho chuyÓn ®æi nguån lùc cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, (xv) sù
tiÕp cËn cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®èi víi nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ, (xvi) chÊm
døt l·ng phÝ nguån tµi nguyªn tù nhiªn, (xvii) çc n−íc ®ang ph¸t triÓn nh»m môc tiªu ph¸t
triÓn, (xviii) hîp t¸c quèc tÕ ®−îc t¨ng c−êng, (xix) thuËn lîi ho¸ vai trß cña hiÖp héi çc nhµ
s¶n xuÊt trong viÖc thóc ®Èy t¨ng tr−ëng æn ®Þnh. "Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng" còng ®Çy tham
väng. Ch−¬ng tr×nh nµy ®· t×m kiÕm nh÷ng gi¶i ph¸p cho nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ nguyªn liÖu
th« vµ s¶n phÈm c¬ b¶n liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn còng nh− khñng ho¶ng l−¬ng
thùc. Ch−¬ng tr×nh nµy còng ®−a ra mét danh môc dµi çc hµnh ®éng th−¬ng m¹i, bao gåm çc
tho¶ thuËn båi th−êng tµi chÝnh, chÕ ®é GSP ®−îc c¶i thiÖn, vµ thµnh lËp kho ®Öm cho hµng
ho¸. Nh÷ng sù c¶i tiÕn nµy còng ®· ®−îc t×m kiÕm trong vËn t¶i vµ b¶o hiÓm, tµi chÝnh, hÖ
thèng tiÒn tÖ quèc tÕ. NhiÒu trong sè çc ®iÒu kho¶n nµy ®· ®−îc tu©n theo trong tæ chøc
UNCTAD, dÉn ®Õn ®Ò nghÞ thµnh lËp mét Quü chung vµ Ch−¬ng tr×nh thèng nhÊt çc ngµnh
hµng vµo n¨m 1976. Çc khÝa c¹nh cña NIEO ®· vÊp ph¶i sù ph¶n ®èi quyÕt liÖt cña çc n−íc
ph¸t triÓn, nh−ng mét sè nhµ s¶n xuÊt hµng ho¸ cña çc n−íc ph¸t triÓn lín ®· bÞ dô dç b»ng
triÓn väng quay trë l¹i xuÊt khÈu nhiÒu hµng ho¸ h¬n nÕu nh− çc biÖn ph¸p hµng ho¸ cã thÓ
®−îc th−c hiÖn. Nh÷ng tæ chøc quèc tÕ kh¸c, bao gåm GATT trong Vßng Tokyo gÇn ®©y ®·
ph¶i l−u ý nhiÒu h¬n ®Õn quan ®iÓm cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, nh−ng NIEO nh− lµ mét
ch−¬ng tr×nh ®· ®−îc tiÕn hµnh vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1980. Xem thªm Charter of Economic
Right and Duties of State vµ North-South dialogue.
New Independent States: Çc quèc gia ®éc lËp míi
Nhãm çc n−íc bao gåm çc Armenia, Azerbaijan, Belarus, Georgia, Kazakhstan, Kyrgyz,
Moldava, Tajikistan, Turkmenistan, Ucraine vµ Uzbekistan vèn lµ mét phÇn cña Liªn bang X«-
viÕt. Xem thªm Commonwealth of Independent States, trong ®ã bao gåm thªm Nga.
Newly industrialising economies: Çc nÒn kinh tÕ míi c«ng nghiÖp ho¸
Cßn ®−îc gäi lµ çc n−íc míi c«ng nghiÖp ho¸. Mét thuËt ng÷ ®Æc biÖt ®−îc sö dông trong
nh÷ng n¨m 1980 ®Ó chØ nh÷ng nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi çc
ngµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ sang mét giai ®o¹n mang nhiÒu ®Æc ®iÓm cña nh÷ng nÒn kinh
tÕ c«ng nghiÖp ho¸. Ch¼ng h¹n nh− Hong Kong, Mexico, Malaysia, Hµn Quèc, §µi-loan,
Singapore.
Newly liberalising countries: Çc n−íc míi tù do ho¸
- 152 -
ThuËt ng÷ chØ çc n−íc Trung vµ §«ng ¢u, nh÷ng n−íc ®· t¹o thµnh Céng ®ång çc quèc gia
®éc lËp, vµ Trung Quèc ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung tr−íc
®©y sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. ChÕ ®é ngo¹i th−¬ng tËp trung cña hä còng ®ang ®−îc tù do
ho¸.
New protectionism: Chñ nghÜa b¶o hé míi
Mét thuËt ng÷ phæ biÕn cña nh÷ng n¨m 1980. ThuËt ng÷ nµy ®−îc sö dông ®Ó chØ ®Õn nh÷ng
biÖn ph¸p nh− h¹n chÕ ®Þnh l−îng, tho¶ thuËn h¹n chÕ tù nguyÖn, tho¶ thuËn tiÕp thÞ cã trËt tù,
v.v... ®i ng−îc víi hµnh ®éng b¶o hé th«ng qua hµng rµo thuÕ quan cao. Xem thªm grey-area
measures.
New trade agenda: Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù th−¬ng m¹i míi
Mét thuËt ng÷ ®−îc mét sè ng−êi sö dông ®Ó diÔn t¶ çc vÊn ®Ò më cöa thÞ tr−êng vÉn cÇn gi¶i
ph¸p. Tõ quan ®iÓm nµy, ch−¬ng tr×nh nghÞ sù th−¬ng m¹i truyÒn thèng ®−îc hiÓu lµ nh÷ng nç
lùc nh»m gi¶m çc biÖn ph¸p t¹i biªn giíi bao gåm thuÕ quan vµ çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan.
MÆt kh¸c, ch−¬ng tr×nh nghÞ sù th−¬ng m¹i míi nµy chñ yÕu nh»m vµo çc trë ng¹i bªn trong
thÞ tr−êng, ch¼ng h¹n nh− tiªu chuÈn, sù sö dông qu¸ møc çc biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ, nh÷ng
th«ng lÖ ph¶n c¹nh tranh t− nh©n vµ nhµ n−íc. ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, ch−¬ng tr×nh nghÞ sù
th−¬ng m¹i míi bao trïm c¶ nh÷ng vÊn ®Ò th−¬ng m¹i míi, nh−ng trong nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c
th× nã ®ang nh»m ®¹t ®−îc kÕt qu¶ tèi ®a tõ nh÷ng tho¶ thuËn th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng hiÖn t¹i.
Xem thªm technical barriers to trade.
New trade issues: Nh÷ng vÊn ®Ò th−¬ng m¹i míi
Nh÷ng vÊn ®Ò míi ph¸t sinh v× sù xuÊt hiÖn cña c¬ cÊu th−¬ng m¹i míi, nh÷ng s¶n phÈm míi,
nh÷ng c«ng nghÖ míi hay lµ sù gÆp nhau cña chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ çc chÝnh s¸ch x· héi.
ThuËt ng÷ "çc vÊn ®Ò th−¬ng m¹i míi" th−êng cã nghÜa ®¬n gi¶n r»ng hiÖn ch−a cã mét khu«n
khæ th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng chÝnh thèng ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan hoÆc çc vÊn ®Ò
®ã míi chØ ®−îc xem xÐt ®Õn gÇn ®©y trong khu«n khæ WTO. Nh÷ng vÊn ®Ò th−¬ng m¹i míi
hiÖn ®ang ®−îc bµn c·i bao gåm th−¬ng m¹i vµ c¹nh tranh, th−¬ng m¹i vµ sù thanh to¸n kh«ng
hîp ph¸p, th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−, th−¬ng m¹i vµ tiªu chuÈn lao ®éng. Mét vµi nguån bæ sung
thªm th−¬ng m¹i vµ m«i tr−êng vµo danh môc nµy, nh−ng quyÕt ®Þnh thµnh lËp Uû ban th−¬ng
m¹i vµ m«i tr−êng cña WTO ®· cho thÊy r»ng hiÖn nay ®©y lµ vÊn ®Ò ®· ®−îc ®Ò cËp nh−ng
ch−a ®−îc gi¶i quyÕt. §«i khi cã mét vµi khuyÕn nghÞ r»ng th−¬ng m¹i vµ v¨n ho¸, th−¬ng m¹i
vµ ngo¹i hèi, th−¬ng m¹i vµ thuÕ còng nªn ®−îc xem xÐt ®Õn.
New trade order: TrËt tù th−¬ng m¹i míi
Trong çc v¨n b¶n hiÖn nay, thuËt ng÷ nµy nãi chung chØ hÖ thèng th−¬ng m¹i toµn cÇu xuÊt
hiÖn cïng víi sù ra ®êi cña WTO nh−ng nã kh«ng cã ý nghÜa chÝnh x¸c. Mét sè ng−êi sö dông
nã ®Ó miªu t¶ nh÷ng g× mµ trong quan ®iÓm cña hä cã thÓ lµ hÖ thèng th−¬ng m¹i mong muèn
khi cã mét vµi v¨n kiÖn hay nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh ®−îc ®µm ph¸n.
New trade theory: Häc thuyÕt th−¬ng m¹i míi
Mét çch ph©n tÝch th−¬ng m¹i quèc tÕ cã nguån gèc tõ "nghÞch lý Leontief". Vµo n¨m 1953,
nhµ kinh tÕ ng−êi Mü Wassily Leontief, trong ph©n tÝch sè liÖu thèng kª ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña
Hoa kú, ®· ph¸t hiÖn ra r»ng Hoa Kú, lµ mét n−íc giµu vÒ vèn, ®· xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm
cã hµm l−îng lao ®éng cao thµnh c«ng h¬n lµ nh÷ng s¶n phÈm cÇn tËp trung vèn lín. §©y lµ
®iÒu tr¸i ng−îc víi nh÷ng g× mµ «ng ta mong ®îi theo mÖnh ®Ò Heckscher-Ohlin - sù kh¼ng
®Þnh l¹i cña häc thuyÕt lîi thÕ so s¸nh. Nh÷ng nç lùc cña çc nhµ kinh tÕ nh»m gi¶i thÝch vÊn
®Ò nµy ®· dÉn ®Õn mét häc thuyÕt th−¬ng m¹i míi cã tÝnh ®Õn ¶nh h−ëng cña çc yÕu tè nh−
c«ng nghÖ, nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn. Nh÷ng yÕu tè nµy cã thÓ cho phÐp mét n−íc ®¹t ®−îc lîi
thÕ c¹nh tranh mµ tr−íc ®©y nã kh«ng cã. Mét kÕt qu¶ trung h¹n quan träng lµ häc thuyÕt chu
kú s¶n phÈm ®−îc ra ®êi vµo n¨m 1967. Giai ®o¹n cuèi cïng lµ häc thuyÕt chiÕn l−îc th−¬ng
m¹i mµ trong ®ã cã nhiÒu sù gi¶i thÝch kh¸c nhau. Häc thuyÕt nµy tÊt nhiªn ®· ®−îc sö dông ®Ó
- 153 -
b¶o vÖ cho quan ®iÓm môc tiªu vµ chän kÎ th¾ng. §iÒu nµy nãi chung d−êng nh− kh«ng ph¶i lµ
môc ®Ých cña çc nhµ kinh tÕ ñng hé lý thuÕt nµy. Xem thªm competitive advantage.
New Transatlantic Agenda: Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù xuyªn §¹i t©y d−¬ng míi
Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù nµy ®−îc th«ng qua vµo 3/12/1995 t¹i Héi nghÞ Th−îng ®Ønh EU-Hoa Kú
t¹i Madrid cho phÐp c¶ 2 phÝa phèi hîp lùc l−îng trªn mét lo¹t vÊn ®Ò kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x·
héi quèc tÕ. Môc tiªu III trong 4 môc tiªu cña nã lµ nh»m t¨ng c−êng hÖ thèng th−¬ng m¹i
quèc tÕ vµ viÖc ®¹t ®−îc hîp t¸c kinh tÕ chÆt chÏ h¬n. Nã nh»m môc ®Ých: (a) ®¶m b¶o r»ng
WTO ho¹t ®éng nh− dù kiÕn vµ hîp t¸c trong çc vÊn ®Ò th−¬ng m¹i míi, (b) çc nç lùc ®Ó ®¹t
®−îc c¾t gi¶m song ph−¬ng h¬n n÷a hay xo¸ bá thuÕ ®èi víi çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp vµ ®Èy
nhanh viÖc c¾t gi¶m theo Vßng Uruguay, (c) x¸c ®Þnh çc b−íc ®i ®Ó xãa bá çc quy ®Þnh vµ
nh÷ng trë ng¹i kh¸c ®èi víi th−¬ng m¹i xuyªn §¹i t©y d−¬ng b»ng çch thµnh lËp ThÞ tr−êng
xuyªn §¹i t©y d−¬ng míi. Ba môc tiªu kh¸c lµ t¨ng c−êng hoµ b×nh, ph¸t triÓn vµ d©n chñ trªn
toµn thÕ giíi, ®¸p l¹i çc th¸ch thøc toµn cÇu, thiÕt lËp cÇu nèi xuyªn qua §¹i t©y d−¬ng. Xem
thªm Transatlantic Business Dialogue.
New transatlantic marketplace: ThÞ tr−êng xuyªn §¹i t©y d−¬ng míi
Mét trong nh÷ng môc tiªu cña Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù xuyªn §¹i t©y du¬ng míi víi ch−¬ng tr×nh
lµm viÖc bao gåm cïng nghiªn cøu ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô vµ xo¸
bá çc hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan; x©y dùng lßng tin th«ng qua viÖc gi¶i quyÕt çc
vÊn ®Ò th−¬ng m¹i song ph−¬ng; çc vÊn ®Ò tiªu chuÈn, giÊy chøng nhËn vµ quy ®Þnh; çc vÊn
®Ò vÖ sinh dÞch tÔ; mua s¾m chÝnh phñ; quyÕn së h÷u trÝ tuÖ; më réng ®èi tho¹i ®a ph−¬ng vÒ
dÞch vô tµi chÝnh; hoµn thµnh çc tho¶ thuËn vÒ hîp t¸c vµ trî gióp lÉn nhau trong h¶i quan; më
réng §èi tho¹i x· héi th«ng tin song ph−¬ng vµ hîp t¸c trong viÔn th«ng vµ c«ng nghÖ th«ng
tin; céng t¸c s©u h¬n n÷a çc vÊn ®Ò vÒ c¹nh tranh; th¶o luËn vÒ vÊn ®Ò b¶o vÖ d÷ liÖu; më réng
hîp t¸c trong çc vÊn ®Ò vËn t¶i hµng kh«ng vµ vËn t¶i biÓn; hîp t¸c s©u s¾c h¬n vÒ vÊn ®Ò liªn
quan ®Õn n¨ng l−îng; c«ng nghÖ ho¸ sinh; an toµn vµ søc khoÎ. Xem thªm Transatlantic
Business Dialogue.
New Zealand Australia Free Trade Agreement: HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i tù do Australia -
New Zealand (NAFTA)
HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i nµy ®iÒu chØnh quan hÖ th−¬ng m¹i gi÷a 2 n−íc Australia vµ New
Zealand tõ n¨m 1966 ®Õn n¨m 1982. HiÖp ®Þnh nµy ®· ®¹t ®−îc tù do ho¸ vÒ th−¬ng m¹i ®¸ng
kÓ gi÷a 2 n−íc nh−ng kh«ng hoµn toµn lµ th−¬ng m¹i tù do. Vµo 1/1/1983, hiÖp ®Þnh nµy ®·
®−îc thay thÕ b»ng HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i vÒ quan hÖ kinh tÕ chÆt chÏ h¬n gi÷a Australia vµ
New Zealand (ANZCERTA).
NGBT (Negotiating Group on Basic Telecommunications): Nhãm ®µm ph¸n vÒ dÞch vô
viÔn th«ng c¬ b¶n
Do Héi ®ång Th−¬ng m¹i dÞch vô thµnh lËp nh»m ®¹t ®−îc tù do ho¸ nhanh chãng th−¬ng m¹i
trong lÜnh vùc çc m¹ng viÔn th«ng. NGBT ®· lªn kÕ ho¹ch hoµn thµnh b¶n b¸o ço cuèi cïng
cña m×nh vµo 30/4/1996 nh−ng çc cuéc ®µm ph¸n ®· ®−îc kÐo dµi ®Õn 15/2/1997 ®Ó t¹o ®iÒu
kiÖn cho viÖc ®−a ra çc ®Ò xuÊt cam kÕt cao h¬n. Cïng thêi gian ®ã, NGBT ®· ®−îc ®æi tªn lµ
Nhãm dÞch vô viÔn th«ng c¬ b¶n (GBT). Xem thªm Agreement on Basic Telecommunications
Services.
NGMTS
Xem maritime trasport services.
Nominal rate of protection: Tû lÖ b¶o hé danh nghÜa
§©y lµ kh¸i niÖm kinh tÕ chØ møc (th−êng tÝnh b»ng phÇn tr¨m) gi¸ néi ®Þa v−ît qu¸ gi¸ t¹i biªn
giíi cña mét s¶n phÈm. Xem thªm effective rate of protection vµ price wedges.
Nominal tariff: ThuÕ suÊt danh nghÜa
- 154 -
ThuÕ suÊt trong danh môc thuÕ quan cña mét n−íc ®èi víi mét s¶n phÈm. ThuÕ suÊt nµy cã thÓ
kh¸c víi møc thuÕ suÊt ®−îc ¸p dông (lµ møc thuÕ suÊt do c¬ quan h¶i quan thùc sù ®¸nh vµo
mét s¶n phÈm hµng ho¸ nhËp khÈu). Xem thªm bindings (goods).
Non-actionable subsidies: Trî cÊp kh«ng dÉn ®Õn hµnh ®éng
Mét lo¹i trî cÊp ®−îc x¸c ®Þnh trong HiÖp ®Þnh vÒ trî cÊp vµ çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng cña
WTO. Trî cÊp nµy bao gåm sù trî gióp cho nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, trî gióp cho nh÷ng vïng
kÐm thuËn lîi vµ trî gióp nh»m t¨ng c−êng sù thÝch øng cña nh÷ng c¬ së hiÖn hµnh víi nh÷ng
yªu cÇu míi vÒ m«i tr−êng h¬n nÆng g¸nh h¬n. HiÖp ®Þnh nµy m« t¶ mét sè chi tiÕt çc lo¹i trî
cÊp. NÕu mét n−íc thµnh viªn kh¸c tin r»ng mét lo¹i trî cÊp, b×nh th−êng thuéc lo¹i kh«ng dÉn
®Õn hµnh ®éng, ®ang g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng th× hä cã thÓ x¸c ®Þnh vµ ®−a ra
khuyÕn nghÞ vÒ vÊn ®Ò nµy. HiÖp ®Þnh nµy kh«ng ¸p dông ®èi víi trî cÊp n«ng nghiÖp. Nh÷ng
trî cÊp nµy n»m trong ph¹m vi cña HiÖp ®Þnh n«ng nghiÖp. Xem thªm actionable subsidies,
prohibited subsidies vµ subsidies.
Non-application: Kh«ng ¸p dông
§iÒu XIII cña HiÖp ®Þnh Marrakesh thµnh lËp WTO chØ ra r»ng hiÖp ®Þnh nµy vµ çc hiÖp ®Þnh
kh¸c cña WTO kh«ng ®−îc ¸p dông gi÷a 2 n−íc thµnh viªn nÕu hoÆc mét trong 2 n−íc nµy
kh«ng ®ång ý víi viÖc ¸p dông nh÷ng hiÖp ®Þnh nãi trªn t¹i thêi ®iÓm mét trong 2 n−íc gia
nhËp WTO. V× vËy, viÖc kh«ng ¸p dông nµy chØ ®−îc ®Ò ra t¹i thêi ®iÓm mét n−íc gia nhËp
WTO.
Non-discrimination: Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö
§©y lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n trong khu«n khæ th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. Mét n−íc kh«ng ®−îc
ph©n biÖt ®èi xö gi÷a çc nhµ cung cÊp n−íc ngoµi, vµ kh«ng ¸p dông chÕ ®é ph©n biÖt ®èi xö
bÊt lîi cho nh÷ng s¶n phÈm ®· th©m nhËp l·nh thæ cña n−íc ®ã mét çch hîp ph¸p. Nh÷ng
nguyªn t¾c cña WTO cho phÐp cã mét sè nh÷ng ngo¹i lÖ theo nh÷ng ®iÒu kiÖn ®−îc ®Þnh nghÜa
chÆt chÏ. Ch¼ng h¹n nh−, çc n−íc thµnh viªn cña khu vùc th−¬ng m¹i tù do hay liªn minh h¶i
quan cã thÓ ph©n biÖt ®èi xö víi nh÷ng n−íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn trong viÖc ¸p dông thuÕ
suÊt. Çc n−íc nµy cßn cã thÓ duy tr× ch−¬ng tr×nh thuÕ quan −u ®·i cho çc n−íc ®ang ph¸t
triÓn. Xem thªm GSP, most-favourved-nation treatment vµ national treatment.
Non-equity-based investment: §Çu t− kh«ng cã cæ phÇn
§Çu t− d−íi h×nh thøc tho¶ thuËn li-x¨ng, hîp ®ång qu¶n lý, tho¶ thuËn chia sÎ s¶n xuÊt, hîp
®ång chia sÎ rñi ro, hîp ®ång thÇu phô quèc tÕ. Xem thªm foreign direct investment vµ
portfolio investment.
Non-market economies: Nh÷ng nÒn kinh tÕ phi thÞ tr−êng
Xem centrally-planned economies.
Non-reciprocal free-trade-area: Khu vùc th−¬ng m¹i tù do kh«ng t−¬ng hç
Xem free-trade area.
Non-tariff barriers: Hµng rµo phi thuÕ quan
Xem non-tariff measures.
Non-tariff distortions: Nh÷ng bãp mÐo phi thuÕ quan
Sù tån t¹i cña çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan lµ nguyªn nh©n cña nh÷ng ¶nh h−ëng bÊt lîi ®èi víi
çc dßng th−¬ng m¹i.
Non-tariff measures: Çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan
Çc biÖn ph¸p cña chÝnh phñ ngoµi thuÕ quan lµm h¹n chÕ luång th−¬ng m¹i, ch¼ng h¹n nh−
çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng, cÊp phÐp nhËp khÈu, çc tho¶ thuËn h¹n chÕ tù nguyÖn vµ biÕn thu cã
thÓ thay ®æi. Nh×n chung, nh÷ng biÖn ph¸p nµy ®i ng−îc l¹i víi çc nguyªn t¾c cña WTO. Mét
- 155 -
trong nh÷ng kÕt qu¶ cña Vßng Uruguay lµ nghÜa vô chuyÓn çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan ¶nh
h−ëng ®Õn th−¬ng m¹i trong n«ng nghiÖp thµnh çc lo¹i thuÕ. Xem thªm tariffication.
Non-tradeables: BÊt kh¶ th−¬ng
Hµng ho¸ vµ dÞch vô rÊt hiÕm khi hoÆc lµ kh«ng ®−îc bu«n b¸n ë quy m« quèc tÕ bëi lÏ chóng
rÎ vµ s½n ë kh¾p mäi n¬i hoÆc lµ bëi v× chi phÝ dÞch vô bæ trî cÇn thiÕt ®Ó bu«n b¸n chóng v−ît
qu¸ gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn thÞ tr−êng nhËp khÈu. Danh môc lo¹i hµng ho¸ nµy cã thÓ thay ®æi
mét çch ®¸ng kÓ qua nhiÒu n¨m vµ cã thÓ ®−îc rót ng¾n h¬n. Hai vÝ dô sau ®ñ ®Ó lµm râ. Cho
®Õn gÇn ®©y, çt vµ sái ®−îc khai th¸c mang tÝnh chÊt ®Þa ph−¬ng vµ ®−îc xem lµ hµng ho¸ bÊt
kh¶ th−¬ng vµ ®· trë thµnh hµng ho¸ kh¶ th−¬ng bëi nhiÒu lý do bao gåm çc biÖn ph¸p vÒ m«i
tr−êng nghiªm ngÆt h¬n. DÞch vô c¾t tãc vÉn cßn lµ mét dÞch vô bÊt kh¶ th−¬ng mÆc dï mét
ng−êi nµo ®ã sèng rÊt gÇn biªn giíi cã thÓ thÊy thuËn lîi khi ®i qua biªn giíi ®Ó c¾t tãc. ViÖc
mua b¸n dÞch vô c¾t tãc nµy tÊt nhiªn sÏ ®−îc ph¶n ¶nh trong con sè thèng kª cña tµi kho¶n
v·ng lai nÕu nã ®−îc lµm chi tiÕt. Xem thªm semi-tradeables vµ tradeable.
Non-violation: Kh«ng vi ph¹m
T×nh h×nh khi mét bªn cña hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng (ch¼ng h¹n cña GATT hoÆc GATS)
kh«ng hµnh ®éng tr¸i víi çc ®iÒu kho¶n ph¸p lý cña hiÖp ®Þnh, nh−ng vÉn cè g¾ng lµm v« hiÖu
hay g©y ph−¬ng h¹i ®Õn çc quyÒn cña bªn kh¸c th«ng qua nh÷ng hµnh ®éng cña chÝnh m×nh.
Nh÷ng biÖn ph¸p vi ph¹m ph¶i thay ®æi ®iÒu kiÖn c¹nh tranh ®−îc thiÕt lËp b»ng çc cam kÕt
trÇn b¾t buéc vÒ thuÕ quan ®· tho¶ thuËn. Mét vÝ dô gÇn ®©y vÒ viÖc kh«ng vi ph¹m lµ viÖc
ph−¬ng h¹i thuÕ quan rµng buéc th«ng qua çc trî cÊp trong n−íc ch¼ng h¹n nh− trong tr−êng
hîp Céng ®ång ch©u ¢u trî gióp cho çc nhµ s¶n xuÊt h¹t cã dÇu. Nh÷ng tr−êng hîp nµy cã thÓ
®−îc gi¶i quyÕt theo çc ®iÒu kho¶n gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO. GÇn ®©y h¬n, mét tuyªn
bè ®−îc ®−a ra nãi r»ng çc chÝnh s¸ch ®Çu t− trong mét sè tr−êng hîp cã thÓ r¬i vµo danh môc
nµy. Xem thªm nullification or impairment vµ oilseeds case.
Nordic countries: Çc n−íc B¾c ¢u
Chñ yÕu lµ PhÇn-lan, Na-uy, Thuþ-®iÓn, nh−ng cã khi cã c¶ §an-m¹ch, Iceland tuú theo diÔn
®µn ®µm ph¸n vµ chñ ®Ò th¶o luËn.
Normal value: Gi¸ trÞ th«ng th−êng
Mét kh¸i niÖm c¬ b¶n trong viÖc x¸c ®Þnh khi nµo sù ph¸ gi¸ sÏ x¶y ra. §iÒu VI cña GATT phª
ph¸n viÖc ®−a mét s¶n phÈm vµo th−¬ng m¹i cña çc n−íc thµnh viªn thÊp h¬n gi¸ trÞ th«ng
th−êng cña chÝnh s¶n phÈm ®ã. §iÒu II cña HiÖp ®Þnh vÒ thùc hiÖn §iÒu VI cña GATT (HiÖp
®Þnh chèng ph¸ gi¸) ®−a ra kh¸i niÖm cña "gi¸ trÞ th«ng th−êng" vµ nh÷ng thñ tôc x¸c ®Þnh nã.
Mét s¶n phÈm ®−îc xem lµ b¸n gi¸ ph¸ hoÆc ®−îc b¸n víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ b×nh th−êng nÕu
nh− gi¸ cña nã khi ®−îc xuÊt khÈu trong ®iÒu kiÖn th−¬ng m¹i b×nh th−êng thÊp h¬n gi¸ so
s¸nh cña s¶n phÈm gièng nh− vËy khi nã ®Õn tay ng−êi tiªu dïng t¹i n−íc xuÊt khÈu. NÕu nh−
kh«ng cã viÖc b¸n s¶n phÈm ®ã trªn thÞ tr−êng néi ®Þa cña n−íc xuÊt khÈu hoÆc viÖc b¸n nµy l¹i
kh«ng cho phÐp cã mét sù so s¸nh thÝch hîp, th× gi¸ xuÊt khÈu cho mét n−íc ®¹i diÖn thÝch hîp
thø ba sÏ ®−îc sö dông. Ph−¬ng ph¸p thø ba lµ sö dông gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña n−íc xuÊt xø
céng thªm chi phÝ hîp lý cña viÖc qu¶n lý, b¸n hµng, chi phÝ chung vµ lîi nhuËn. Nh÷ng quy
t¾c chÝnh x¸c ®−îc quy ®Þnh nÕu s¶n phÈm ®−îc chøng minh lµ kh«ng ®−îc xuÊt khÈu trong
nh÷ng ®iÒu kiÖn c¹nh tranh b×nh th−êng hay lµ chØ ®−îc trao ®æi mua b¸n trong mét thêi gian
ng¾n. NÕu nh− gi¸ xuÊt khÈu kh«ng cã, hoÆc møc gi¸ ®ã lµ kh«ng thÓ tin cËy do sù liªn kÕt
gi÷a nhµ xuÊt khÈu vµ nhµ nhËp khÈu hay mét bªn thø ba th× gi¸ xuÊt khÈu sÏ ®−îc x©y dùng
dùa trªn c¬ së cña møc gi¸ mµ theo ®ã s¶n phÈm hµng ho¸ sÏ ®−îc b¸n cho nh÷ng ng−êi mua tù
do. Sù so s¸nh gi÷a gi¸ xuÊt khÈu vµ gi¸ trÞ th«ng th−êng ph¶i ®−îc thùc hiÖn trong nh÷ng ®iÒu
kiÖn t−¬ng tù, víi sù cho phÐp nh÷ng kh¸c biÖt kh«ng thÓ tr¸nh khái.
North American Agreement on Labour Cooperation: HiÖp ®Þnh B¾c Mü vÒ hîp t¸c lao
®éng
- 156 -
§©y lµ hiÖp ®Þnh chøa ®ùng nh÷ng nghÜa vô b¾t buéc do çc n−íc thµnh viªn thuéc khèi
NAFTA (Hoa Kú, Canada, Mexico) ký víi nhau vµo th¸ng 9/1993 víi môc ®Ých chÝnh lµ c¶i
thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ møc sèng trªn l·nh thæ mçi n−íc thµnh viªn. Çc bªn cña HiÖp ®Þnh
nµy cam kÕt xóc tiÕn 11 nguyªn t¾c lao ®éng, thªm vµo ®ã lµ tiªu chuÈn lao ®éng cèt lâi, quyÒn
b·i c«ng, tiªu chuÈn viÖc lµm tèi thiÓu, chi tr¶ l−¬ng b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷, phßng tr¸nh tai
n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, båi th−êng trong nh÷ng tr−êng hîp èm ®au vµ tai n¹n lao
®éng, b¶o vÖ c«ng nh©n di c−. C«ng viÖc qu¶n lý cña hiÖp ®Þnh nµy ®−îc ®Æt d−íi sù gi¸m s¸t
cña Uû ban vÒ hîp t¸c lao ®éng gåm cã Héi ®ång Bé tr−ëng vµ Ban Th− ký.
North American Free Trade Agreement: HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i tù do B¾c Mü
Xem NAFTA.
North-South dialogue: §èi tho¹i B¾c-Nam
Qu¸ tr×nh ®µm ph¸n vµ th¶o luËn, th−êng gay g¾t vµ kh«ng mang l¹i kÕt qu¶ gi÷a çc n−íc ph¸t
triÓn hay çc n−íc c«ng nghiÖp ho¸ (ë phÝa B¾c) víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn (ë phÝa Nam).
Mét sè ng−êi cho r»ng qu¸ tr×nh ®µm ph¸n vµ th−¬ng l−îng nµy ®−îc b¾t ®Çu tõ ®Çu nh÷ng
n¨m 1960 víi viÖc Liªn minh v× TiÕn bé vµ çc phong trµo dÉn ®Õn thµnh lËp cña UNCTAD
(Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ th−¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn) vµo n¨m 1964 vµ sù h×nh thµnh cïng lóc
cña Nhãm 77. Sè kh¸c cho r»ng thêi ®iÓm b¾t ®Çu kh¸c cña cuéc ®èi tho¹i B¾c - Nam lµ Héi
nghÞ Hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ ®−îc diÔn ra n¨m 1975 t¹i Paris vµ ®· tù kÕt thóc vµo n¨m 1977
mµ kh«ng ®¹t ®−îc bÊt kú mét kÕt qu¶ nµo. Sù kÕt thóc Ýt nhiÒu chÝnh thøc cña cuéc ®èi tho¹i
nµy ®Õn víi Kú häp ®Æc biÖt n¨m 1980 cu¶ §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc. Cã mét sù bÊt ®ång
nhá vÒ vÊn ®Ò nµy. BÊt kú xuÊt ph¸t ®iÓm chÝnh x¸c nµo ®−îc chÊp nhËn cho ®èi tho¹i Nam
B¾c, nã chØ xuÊt hiÖn sau khi Liªn hîp quèc thµnh lËp cïng víi çc c¬ quan chuyªn m«n ho¸
cña mét sè lín çc n−íc ®ang ph¸t triÓn míi ®éc. Sè l−îng çc n−íc nµy cho phÐp hä x¸c ®Þnh
hay g©y ¶nh h−ëng ngµy mét t¨ng ®èi víi ch−¬ng tr×nh lµm viÖc cña çc c¬ quan cña. §i ®«i
víi quan ®iÓm ®−îc çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ñng hé mét çch m¹nh mÏ r»ng nh÷ng quan t©m
hîp ph¸p cña hä vÒ sù ph¸t triÓn vµ sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ sù tham gia vµo hÖ thèng th−¬ng
m¹i toµn cÇu ®· kh«ng ®−îc çc n−íc ph¸t triÓn thùc hiÖn mét çch nghiªm tóc, xu h−íng nµy
dÉn ®Õn viÖc miÒn B¾c ®· ph¶i c«ng nhËn vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1970 r»ng ph¶i lµm mét ®iÒu g×
®ã. QuyÕt ®Þnh cña OPEC n¨m 1973 t¨ng gÊp 4 lÇn gi¸ cña dÇu löa ®· t¹o ra sù khuyÕn khÝch
thªm cho xu h−íng nµy. TiÕp theo lµ mét lo¹t çc s¸ng kiÕn chÝnh trÞ vµ kinh tÕ, rÊt nhiÒu trong
sè ®ã ®· kh«ng tån t¹i l©u. Bªn c¹nh ®ã, n¨m 1974 §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc ®· th«ng qua
mét b¶n nghÞ quyÕt vÒ trËt tù kinh tÕ thÕ giíi míi, mét tuyªn bè lín cã hiÖu lùc vÒ chuyÓn ®æi
nguån tµi nguyªn tõ B¾c sang Nam. ViÖc th«ng qua HiÕn ch−¬ng vÒ çc quyÒn vµ nghÜa vô kinh
tÕ cña çc quèc gia, mét nç lùc ®Ó x¸c ®Þnh l¹i çc khÝa c¹nh cña luËt quèc tÕ ®· diÔn ra cïng
trong n¨m. TiÕp theo, ®Çu n¨m 1975 C«ng −íc LomÐ ®Çu tiªn ®−îc th«ng qua, mÆc dï t¹o ra
nh÷ng lîi thÕ cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, cßn cho thÊy r»ng hä cã thÓ kh«ng cã quyÒn lùc ®Ó
b¾t buéc cã mét thay ®æi nhanh ®−îc. §iÒu nµy trë nªn râ rµng h¬n t¹i Héi nghÞ Hîp t¸c kinh
tÕ quèc tÕ ®−îc tæ chøc cïng trong n¨m. §· cã nh÷ng ®éng th¸i trong hÖ thèng Liªn hîp quèc
kÓ tõ n¨m 1977 ®Ó ph¸t ®éng mét ch−¬ng tr×nh §µm ph¸n toµn cÇu ®−îc ®−a ra vµo n¨m 1980.
ViÖc B¸o ço Brandt ®−îc ®−a ra vµo n¨m 1980 d−êng nh− ®· ®−a ra nh÷ng høa hÑn cña mét
sù khëi ®Çu míi. Tuy nhiªn, cho ®Õn thêi gian nµy, kho¶ng çch gi÷a 2 phÝa ®· kh«ng thÓ nèi
liÒn ®−îc, vÞ trÝ cña hä kh«ng cã kh¶ n¨ng t¹o ra thay ®æi, ®èi tho¹i ®ang bÞ ®uèi dÇn. HiÖn vÉn
®ang cã nh÷ng kªu gäi ®Þnh kú kh«i phôc ®èi tho¹i B¾c-Nam, nh−ng nh÷ng th¶o luËn lµm nh−
thÕ nµo th× vÉn lu«n bÞ m¾c kÑt trong çc cuéc ®µm ph¸n s¬ bé. Xem thªm Harries Report.
Notification: Th«ng b¸o
NghÜa vô b¸o ço cho c¬ quan t−¬ng øng cña WTO vÒ viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p th−¬ng m¹i
cã thÓ g©y ¶nh h−ëng cho çc n−íc thµnh viªn tham gia hiÖp ®Þnh mµ nã gi¸m s¸t. Th«ng b¸o
t¨ng c−êng tÝnh c«ng khai vµ trî gióp cho sù gi¸m s¸t. ViÖc khai b¸o kh«ng liªn quan tíi viÖc
liÖu nh÷ng biÖn ph¸p nµy sÏ ®−îc ®¸nh gi¸ lµ phï hîp víi nh÷ng quy t¾c hay kh«ng. QuyÕt
®Þnh vÒ thñ tôc khai b¸o ®−îc ®−a ra t¹i Marrakesh th¸ng 4/1994 bao gåm mét danh môc ®Þnh
h−íng gåm 20 lo¹i biÖn ph¸p ph¶i th«ng b¸o. Nã bao gåm thuÕ, h¹n chÕ ®Þnh l−îng, çc biÖn
- 157 -
ph¸p phi thuÕ quan kh¸c, hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i, hµnh ®éng tù vÖ, biÖn ph¸p
chèng ph¸ gi¸, v.v... §Ó ®−a ra ®−îc danh môc nµy, çc nhµ th−¬ng thuyÕt bè trÝ mét m¹ng l−íi
réng, vÒ nguyªn t¾c chØ cã mét sè Ýt biÖn ph¸p cã thÓ lät qua. Ban Th− ký WTO duy tr× mét
danh môc tÊt c¶ çc biÖn ph¸p ®· th«ng b¸o vµ nh¾c nhë çc n−íc thµnh viªn khi çc n−íc nµy
ph¶i th«ng b¸o. Xem thªm reverse notification, surveillance vµ transparency.
Not inconsistent with: Kh«ng tr¸i víi
Çch diÔn ®¹t ®−îc çc ban héi thÈm sö dông th−êng xuyªn trong çc b¸o ço gi¶i quyÕt tranh
chÊp cña WTO. NghÜa lµ trong chõng mùc Ban Héi thÈm cã thÓ kÕt luËn ®−îc, çc biÖn ph¸p
®· ®−îc xem xÐt lµ kh«ng ®i ng−îc víi bÊt kú nguyªn t¾c nµo cña WTO. Theo ®ã, bªn ®ang
duy tr× biÖn ph¸p ®ã kh«ng bÞ yªu cÇu ph¶i thay ®æi chóng. ViÖc sö dông çch diÔn ®¹t nµy mét
phËn xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ lµ GATT 1947 chØ cã hiÖu lùc t¹m thêi, vµ mét phÇn xuÊt ph¸t tõ
mong muèn cña çc Ban héi thÈm muèn tù b¶o vÖ m×nh tr−íc kh¶ n¨ng cã nh÷ng thùc tÕ ch−a
®−îc ph¸t hiÖn. Xem thªm Protocol of Provisional Application.
Not-made-here syndrome: Héi chøng hµng ngo¹i
Xem techno-nationalism.
Not-on-the-whole-higher-or-more-restrictive criterion: Tiªu chÝ "vÒ tæng thÓ lµ kh«ng cao
h¬n hoÆc kh«ng h¹n chÕ h¬n"
Tiªu chÝ ®−îc sö dông trong ®¸nh gi¸ r»ng liÖu mét liªn minh h¶i quan cã phï hîp víi çc
nguyªn t¾c cña GATT hay kh«ng. §iÒu XXIV yªu cÇu r»ng thuÕ quan ®èi ngo¹i chung vÒ tæng
thÓ kh«ng ®−îc cao h¬n hay h¹n chÕ h¬n so víi thuÕ quan trong n−íc cña çc n−íc thµnh viªn
tr−íc khi hä tham gia vµo liªn minh. NhiÒu tranh c·i ®· n¶y sinh vÒ ph−¬ng ph¸p ®−îc sö dông
trong viÖc kh¼ng ®Þnh nh÷ng tiªu chuÈn nµy cã ®−îc tho¶ m·n hay kh«ng, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò sö
dông thuÕ trung b×nh hay thuÕ trung b×nh theo khèi l−îng th−¬ng m¹i. Nh÷ng kÕt qu¶ râ rµng
cã thÓ kh¸c nhau nhiÒu phô thuéc vµo ph−¬ng ph¸p tÝnh. B¶n ghi nhí vÒ gi¶i thÝch §iÒu XXIV
- mét phÇn cña Vßng Uruguay - ®· lµm râ vÊn ®Ò trªn. §iÒu XXIV nãi r»ng sù ®¸nh gi¸ çc
møc thuÕ ph¶i dùa trªn sù ®¸nh gi¸ toµn bé møc thuÕ suÊt b×nh qu©n gia quyÒn vµ thuÕ h¶i quan
thu ®−îc.
Nuisance tariff: ThuÕ quÊy rÇy
ThuÕ nhËp khÈu thÊp ®Õn møc chi phÝ cho viÖc thu thuÕ t−¬ng ®−¬ng hoÆc v−ît qu¸ tæng sè
thuÕ thu ®−îc, hay thuÕ kh«ng cã bÊt kú mét t¸c dông b¶o hé nµo. Xem thªm revenue tariff.
Nullification or impairment: V« hiÖu ho¸ hoÆc g©y ph−¬ng h¹i
ViÖc xem nhÑ çc nghÜa vô hay hµnh ®éng do mét n−íc n−íc thµnh viªn WTO thùc hiÖn cã ¶nh
h−ëng v« hiÖu ho¸ nh÷ng lîi Ých mµ mét n−íc thµnh viªn kh¸c ®−îc h−ëng theo mét hiÖp ®Þnh.
NÕu vÊn ®Ò kh«ng thÓ gi¶i quyÕt th«ng qua tham vÊn th× çc n−íc thµnh viªn cã thÓ t×m ®Õn thñ
tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp chÝnh thøc. Sù v« hiÖu ho¸ hay g©y ph−¬ng h¹i cã thÓ x¶y ra do sù vi
ph¹m çc nguyªn t¾c, nh−ng còng cã thÓ do kh«ng vi ph¹m.
OECD (Organisation for Economic Cooperation and Development): Tæ chøc Hîp t¸c vµ
ph¸t triÓn kinh tÕ
§−îc thµnh lËp n¨m 1961 nh− tæ chøc kÕ nhiÖm cña Tæ chøc Hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¢u (OEEC).
§«i khi ng−êi ta cßn gäi lµ "c©u l¹c bé cña nh÷ng n−íc giµu". Môc tiªu cña tæ chøc nµy lµ (a)
®¹t ®−îc sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ viÖc lµm æn ®Þnh cao nhÊt, vµ t¨ng møc sèng cña çc n−íc
thµnh viªn, trong khi vÉn duy tr× æn ®Þnh vÒ tµi chÝnh, vµ v× vËy sÏ ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn
kinh tÕ thÕ giíi, (b) ®ãng gãp vµo sù më réng kinh tÕ v÷ng ch¾c ë çc n−íc thµnh viªn còng
nh− çc n−íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, (c) ®ãng gãp vµo sù
- 158 -
më réng kinh tÕ thÕ giíi trªn c¬ së ®a ph−¬ng, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö phï hîp víi çc nghÜa vô
quèc tÕ. OECD ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trong lÜnh vùc kinh tÕ th−¬ng m¹i trong suèt
30 n¨m qua mét phÇn nhê sù ®ång nhÊt cña çc héi viªn. Sè héi viªn hiÖn nay bao gåm:
Australia, ¸o, BØ, Canada, Céng hoµ SÐc, §an-m¹ch, PhÇn-lan, Ph¸p, §øc, Hy-l¹p, Hungary,
Iceland, Ai-len, Italia, NhËt, Hµn Quèc, Luxemburg, Mexico, Hµ-lan, New Zealand, Na-uy, Ba-
lan, Bå-®µo-nha, T©y-ban-nha, Thuþ-®iÓn, Thuþ-sü, Thæ-nhÜ-kü, Anh, Hoa Kú. C¬ quan cao
nhÊt cña OECD lµ Héi nghÞ hµng n¨m cña Héi ®ång Bé tr−ëng, th−êng ®−îc tæ chøc vµo th¸ng
5. Xem thªm Arrangement on Guidelines for Officially Supported Credits, Multilateral
Agreement on Investment, OECD Guidelines for Multinational Enterprises, OECD
Recommendation on Trade and Competition, OECD shipbuilding agreement, Partners in
Transition, trade and illicit payments vµ dynamic non-member market economy.
OECD Guilines for Multinational enterprises: Çc h−íng dÉn cña OECD cho çc doanh
nghiÖp ®a quèc gia
Mét lo¹t çc h−íng dÉn cho hµnh vi cña çc c«ng ty ®a quèc gia lÇn ®Çu tiªn ®−îc çc n−íc
thµnh viªn OECD th«ng qua vµo n¨m 1976 vµ söa ®æi lÇn cuèi cïng vµo n¨m 1984. Çc chÝnh
s¸ch chung tiÕp theo bao gåm: (a) tÝnh ®Õn çc môc tiªu chÝnh s¸ch chung cña n−íc chñ nhµ,
(b) quan t©m ®Çy ®ñ ®Õn çc môc tiªu kinh tÕ x· héi cña çc n−íc chñ nhµ, (c) ®¶m b¶o r»ng
çc bé phËn cña çc c«ng ty ®a quèc gia tiÕp cËn ®−îc víi th«ng tin mµ chÝnh phñ çc n−íc chñ
nhµ cã thÓ yªu cÇu, (d) hîp t¸c chÆt chÏ víi céng ®ång ®Þa ph−¬ng vµ lîi Ých kinh doanh, (e)
cho phÐp çc bé phËn cña çc doanh nghiÖp nµy khai th¸c lîi thÕ c¹nh tranh trong çc thÞ
tr−êng néi ®Þa vµ n−íc ngoµi, (f) chÝnh s¸ch viÖc lµm kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, (g) kh«ng cã hèi
lé bÊt kú nh©n viªn nhµ n−íc hay ng−êi l·nh ®¹o c¬ quan nhµ n−íc, (h) kh«ng ®ãng gãp cho
çc c¬ quan chÝnh trÞ trõ phi ®ã lµ hîp ph¸p, (i) kh«ng cã sù liªn quan kh«ng thÝch hîp trong
çc ho¹t ®éng chÝnh trÞ ®Þa ph−¬ng. Còng cã nh÷ng ®iÒu kho¶n chi tiÕt h¬n liªn quan ®Õn viÖc
tiÕt lé th«ng tin, quan hÖ c¹nh tranh, quan hÖ vÒ thuÕ, vÒ viÖc lµm, vµ quan hÖ c«ng nghiÖp,
khoa häc c«ng nghÖ. Xem thªm Draft United Nation Code of Conduct on Transnational
Corporations.
OECD Recommendation on Trade and Competition: KhuyÕn nghÞ cña OECD vÒ th−¬ng
m¹i vµ c¹nh tranh
Tªn ®Çy ®ñ lµ KhuyÕn nghÞ söa ®æi cña Héi ®ång hîp t¸c gi÷a çc n−íc thµnh viªn vÒ nh÷ng
th«ng lÖ ph¶n c¹nh tranh ¶nh h−ëng ®Õn th−¬ng m¹i quèc tÕ. §−îc th«ng qua lÇn ®Çu tiªn vµo
n¨m 1986 vµ sau ®ã ®−îc söa ®æi nhiÒu lÇn, vµ lÇn cuèi cïng lµ vµo n¨m 1995. Lµ mét khuyÕn
nghÞ nªn nã lµ mét v¨n kiÖn kh«ng b¾t buéc. KhuyÕn nghÞ nµy ®−a ra mét lo¹t çc biÖn ph¸p,
bao gåm çc tho¶ thuËn thñ tôc nh»m môc tiªu c«ng khai, tham vÊn vµ hoµ gi¶i, çc n−íc thµnh
viªn tèi thiÓu ho¸ sù m©u thuÉn gi÷a chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i vµ c¹nh tranh thuéc çc quyÒn tµi
ph¸n kh¸c nhau.
OECD shipbuilding agreement: HiÖp ®Þnh ®ãng tµu OECD
Tªn chÝnh thøc lµ HiÖp ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn c¹nh tranh th«ng th−êng trong c«ng nghiÖp ®ãng vµ
söa ch÷a tµu th−¬ng m¹i. HiÖp ®Þnh nµy ®−îc ký vµo 21/12/1994 nh−ng vÉn ch−a cã hiÖu lùc.
HiÖp ®Þnh nµy nh»m xo¸ bá viÖc sö dông trî cÊp trong viÖc ®ãng vµ söa ch÷a tµu ®i biÓn cã
®éng c¬, cã träng t¶i trªn 100 tÊn. HiÖp ®Þnh nµy kh«ng bao gåm çc tµu qu©n sù vµ tµu ®¸nh
ç dµnh sö dông riªng. Phô lôc I bao gåm danh môc çc biÖn ph¸p trî cÊp kh«ng phï hîp víi
hiÖp ®Þnh, gåm cã tÝn dông xuÊt khÈu hoÆc trî cÊp, hç trî trong n−íc vµ mét vµi biÖn ph¸p hç
trî kh¸c cho nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn. Çc bªn cña hiÖp ®Þnh cßn ph¶i tiÕn tíi mét c¬ chÕ ®Ó
gi¶i quyÕt gi¸ g©y ph−¬ng h¹i dùa trªn çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ ®−îc quy ®Þnh t¹i çc hiÖp
®Þnh WTO. Còng cã mét c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp. HiÖp ®Þnh nµy còng më cho çc n−íc
ngoµi khèi OECD.
Office international de la vigne et du vin (OIV): V¨n phßng quèc tÕ vÒ nho vµ r−îu vang
§−îc thµnh lËp n¨m 1924 víi môc tiªu lµ thu thËp vµ phæ biÕn th«ng tin vÒ khoa häc, c«ng
nghÖ, kinh tÕ, luËt ph¸p liªn quan ®Õn nho. C«ng viÖc cña V¨n phßng liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i
- 159 -
quèc tÕ vÒ r−îu vang bëi v× nhiÒu n−íc trång nho quan träng ®· th«ng qua tiªu chuÈn cña hä vÒ
ngµnh c«ng nghiÖp r−îu cña m×nh. Ban Th− ký OIV ®Æt t¹i Paris. Xem thªm applellation
contr«lÐe.
Offsets: Bï ®¾p
Nh÷ng biÖn ph¸p ®−îc sö dông ®Ó khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng hay ®Ó c¶i
thiÖn çn c©n th−¬ng m¹i b»ng çc biÖn ph¸p yªu cÇu vÒ hµm l−îng néi ®Þa, giÊy phÐp c«ng
nghÖ, yªu cÇu vÒ ®Çu t−, bu«n b¸n ®èi l−u hay lµ çc yªu cÇu t−¬ng tù. Mét vµi trong sè nh÷ng
biÖn ph¸p kÓ trªn lµ bÊt hîp ph¸p theo HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p ®Çu t− liªn quan ®Õn th−¬ng
m¹i. HiÖp ®Þnh vÒ mua s¾m cña chÝnh phñ cÊm tÊt c¶ çc yªu cÇu bï ®¾p cho çc n−íc thµnh
viªn. Gièng nh− tÊt c¶ çc h×nh thøc b¶o hé, viÖc bï ®¾p cã thÓ lµm t¨ng gi¸ trong n−íc vµ v×
vËy cã h¹i cho nh÷ng nç lùc xuÊt khÈu cña mét n−íc. Çc chÝnh phñ th«ng th−êng vÉn ®ang thu
hót sù ®Òn bï nh− lµ mét h×nh thøc cña ph¸t triÓn c«ng nghiÖp non trÎ. Xem thªm infant-
industry argument.
Oilseeds case: Vô h¹t cã dÇu
§©y lµ mét cuéc tranh chÊp kÐo dµi, xuÊt ph¸t tõ viÖc Hoa Kú kiÖn EEC vµo n¨m 1989. §©y lµ
mét vÝ dô cña viÖc ¸p dông nguyªn t¾c kh«ng vi ph¹m cña GATT. B¸o ço cña Ban héi thÈm
®Çu tiªn vÒ tr−êng hîp nµy ®−îc th«ng qua vµo n¨m 1990 cho thÊy r»ng çc quy ®Þnh EEC cho
phÐp thanh to¸n cho çc nhµ m¸y chÕ biÕn h¹t víi ®iÒu kiÖn lµ h¹t cã dÇu ®ã cã xuÊt xø tõ EEC,
®iÒu nµy kh«ng phï hîp víi nghÜa vô ®·i ngé quèc gia cña GATT. Ban héi thÈm còng nhËn thÊy
r»ng ch−¬ng tr×nh trî cÊp cho h¹t cã dÇu do EEC ho¹t ®éng ®· t¸ch çc nhµ s¶n xuÊt EEC hoµn
toµn ra khái sù thay ®æi cña gi¸ trªn thÞ tr−êng quèc tÕ. V× vËy, nh÷ng −u ®·i vÒ thuÕ theo h×nh
thøc giíi h¹n trÇn 0% do EEC ®−a ra ®· kh«ng cã bÊt kú t¸c ®éng nµo ®Õn søc c¹nh tranh cña
h¹t cã dÇu nhËp khÈu. Møc giíi h¹n trÇn 0% lµ cam kÕt nh»m xo¸ bá thuÕ ®èi víi mét s¶n
phÈm nhÊt ®Þnh. Vµo th¸ng 9/1991, Ban héi thÈm ®· ®−îc triÖu håi theo yªu cÇu cña Hoa Kú ®Ó
x¸c ®Þnh r»ng liÖu nh÷ng thay ®æi do EEC t¹o ra nh− kÕt qu¶ cña ban héi thÈm tr−íc cã thÓ xo¸
bá nh÷ng khã kh¨n nµy. Trong tr−êng hîp tiÕp theo sau, thùc tÕ lµ hÖ thèng hç trî míi liªn
quan trùc tiÕp ®Õn viÖc chi tr¶ theo hÐc ta cho çc nhµ s¶n xuÊt ®Ëu t−¬ng, h¹t c¶i dÇu, h¹t
h−íng d−¬ng kh«ng kÓ sè l−îng ®−îc s¶n xuÊt. HÖ thèng nµy hiÖn nay bao gåm 2 yÕu tè. YÕu
tè thø nhÊt lµ gi¸ c¶ nhËn ®−îc tõ viÖc b¸n h¹t cã dÇu trªn thÞ tr−êng EEC hiÖn ®· ®−îc x¸c
®Þnh mét phÇn theo çc møc gi¸ nhËp khÈu. YÕu tè thø 2 lµ sù chi tr¶ trùc tiÕp theo hÐc ta dùa
vµo s¶n l−îng trung b×nh cña vô tr−íc trong vïng mµ nhµ s¶n xuÊt ®ãng t¹i ®ã. Çc ph−¬ng
ph¸p chi tiÕt cho viÖc tÝnh to¸n gi¸ hç trî ®−îc ¸p dông cho c¶ hai c«ng cô nãi trªn. Ban héi
thÈm còng chØ ra r»ng nh÷ng thay ®æi do EEC t¹o ra lµ ®Ó söa ch÷a vÊn ®Ò chÕ ®é ®·i ngé quèc
gia. VÒ khiÕu n¹i v« hiÖu ho¸ hay g©y ph−¬ng h¹i ®Õn çc −u ®·i vÒ thuÕ, Ban héi thÈm nh¾c l¹i
çc kÕt luËn ban ®Çu lµ: (a) nh÷ng lîi Ých mµ Hoa Kú ®−îc h−ëng theo −u ®·i vÒ thuÕ ®−îc ¸p
dông cña EEC gåm c¶ hy väng r»ng nh÷ng ®iÒu kiÖn hiÖn hµnh n¨m 1962 sÏ ®−îc duy tr×, (b)
ch−¬ng tr×nh trî cÊp s¶n xuÊt cña EEC b¶o hé hoµn toµn cho çc nhµ s¶n xuÊt cña hä khái hµng
nhËp khÈu vµ v× vËy ®¶m b¶o r»ng møc thuÕ quan ®· h¹ thÊp sÏ kh«ng cã bÊt kú ¶nh h−ëng g×
c¶, (c) Hoa Kú cã thÓ gi¶ ®Þnh r»ng kh«ng l−êng tr−íc ®−îc viÖc ¸p dông nh÷ng trî cÊp nµy,
(d) Hoa kú ch¾c ch¾n ®· nghÜ mét çch hîp lý r»ng cã sù chuyÓn ®æi çc biÖn ph¸p trî gióp
cho nhµ s¶n xuÊt quèc gia tr−íc ®©y thµnh ch−¬ng tr×nh hç trî cña EEC nh−ng ch−¬ng tr×nh
nµy sÏ ph¶i b¶o tån ®−îc lîi Ých cña hä, (e) nh÷ng trî cÊp liªn quan ®· g©y ph−¬ng h¹i ®Õn çc
quyÒn cña Hoa Kú bëi v× r»ng hä ®· lµm ®¶o lén quan hÖ c¹nh tranh gi÷a h¹t cã dÇu trong n−íc
vµ nhËp khÈu, chø kh«ng v× ph¶i v× bÊt kú ¶nh h−ëng nµo ®èi víi çc luång th−¬ng m¹i. Ban
héi thÈm còng thÊy kÕ ho¹ch hç trî söa ®æi vÉn ®−a ra møc s¶n xuÊt cña EEC vÒ thùc tÕ kh«ng
nh¹y c¶m víi sù thay ®æi cña gi¸ c¶ thÞ tr−êng thÕ giíi. V× vËy, nã tiÕp tôc sÏ g©y ¶nh h−ëng tíi
çc lîi Ých mµ Hoa Kú hy väng sÏ cã ®−îc tõ çc −u ®·i thuÕ liªn quan. Ban héi thÈm còng thÊy
r»ng trong hÖ thèng míi EEC ®· ®Æt hç trî cho h¹t cã dÇu g¾n víi hç trî cho s¶n xuÊt ngò cèc
thay thÕ ®−îc b¶o hé b»ng biÕn thu hoµn toµn çch ly çc nhµ s¶n xuÊt EEC ra khái gi¸ c¶ thÞ
tr−êng thÕ giíi. V× vËy, ban héi thÈm thÊy r»ng ®iÒu nµy khã hoµ hîp víi dù ®o¸n cu¶ Hoa Kú
t¹i thêi ®iÓm møc thuÕ 0% ®−îc ®µm ph¸n. V× vËy, çc quyÒn cña Hoa Kú theo §iÒu II (Danh
môc −u ®·i) vÉn cßn bÞ ph−¬ng h¹i. Sau ®ã, ban héi thÈm ®· nh¾c l¹i r»ng h¬n 2 n¨m ®· tr«i
- 160 -
qua kÓ tõ khi b¸o ço ban ®Çu ®−îc th«ng qua, vµ vÉn khuyÕn nghÞ r»ng EEC nªn hµnh ®éng
khÈn tr−¬ng ®Ó lo¹i bá sù g©y ph−¬ng h¹i tíi çc −u ®·i vÒ thuÕ. Nãi çch kh¸c, quyÒn cña EEC
®Ó tiÕn hµnh trî cÊp ®èi víi mét sè s¶n phÈm nhÊt ®Þnh vµ møc ®é cña nh÷ng trî cÊp nµy tù nã
kh«ng cã vÊn ®Ò vµ kh«ng tr¸i víi çc quy t¾c cña GATT. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò lµ ë chç viÖc sö
dông trî cÊp cã ¶nh h−ëng ®Õn çc nhµ s¶n xuÊt h¹t cã dÇu lµ lµm v« hiÖu hay lµm suy yÕu çc
quyÒn lîi cña GATT. §©y lµ c¬ së cña lý lÏ "kh«ng vi ph¹m" trong tr−êng hîp nµy. QuyÕt ®Þnh
cña ban héi thÈm tuy nhiªn kh«ng ph¶i lµ sù kÕt thóc cña vÊn ®Ò. Nã vÉn lµ mét ®iÓm nhøc
nhèi trong mèi quan hÖ th−¬ng m¹i gi÷a Hoa Kú vµ Céng ®ång Ch©u ¢u trong suèt thêi gian
cßn l¹i cña Vßng Uruguay. VÊn ®Ò nµy chØ ®−îc gi¶i quyÕt nh− lµ mét phÇn cña HiÖp −íc Blair
House trong th¸ng 11/1992 khi Céng ®ång Ch©u ¢u ®ång ý ®Æt giíi h¹n diÖn tÝch cho s¶n xuÊt
h¹t cã dÇu.
OMA (Orderly marketing arrangement): Tho¶ thuËn marketing cã trËt tù
§−îc c«ng nhËn theo LuËt Th−¬ng m¹i Hoa Kú n¨m 1974. OMA lµ mét thuËt ng÷ Èn dô chØ
viÖc ¸p ®Æt nh÷ng h¹n chÕ nhËp khÈu tõ çc n−íc. Nh÷ng giíi h¹n nµy th−êng ®−îc kiÓm so¸t
bëi n−íc xuÊt khÈu. OMA n»m trong cïng danh môc nh÷ng biÕn d¹ng th−¬ng m¹i nh− lµ VRA
vµ VIE.
Omnibus Trade and Competitiveness Act: LuËt Th−¬ng m¹i vµ c¹nh tranh ®a môc ®Ých
Xem United States Omnibus Trade and Competiitveness Act.
OPEC (Organisation of Petroleum Exporting Countries): Tæ chøc çc n−íc xuÊt khÈu
dÇu má
§−îc thµnh lËp vµo n¨m 1960 víi çc s¸ng lËp viªn lµ Iran, Iraq, Kuwait, Saudi Arabia,
Venezuela. Tæ chøc nµy nh»m môc tiªu ®iÒu phèi vµ thèng nhÊt çc chÝnh s¸ch s¶n xuÊt vµ
xuÊt khÈu. 8 n−íc kh¸c lµ Qatar, Indonesia, Libya, UAE (Çc tiÓu v−¬ng quèc A-rËp thèng
nhÊt), Algeria, Nigeria, Ecuador, Gabon sau ®ã còng ®· tham gia vµo tæ chøc nµy. Quy chÕ
thµnh viªn ®Ó më cho çc n−íc cã khèi l−îng xuÊt khÈu dÇu th« ®¸ng kÓ. Ban th− ký cña tæ
chøc nµy ®Æt t¹i Vienna.
Open Markets 2000: Më cöa thÞ tr−êng 2000
S¸ng kiÕn do Hoa Kú ®−a ra t¹i héi nghÞ G-7 vµo th¸ng 7/1994 nhÊn m¹nh vµo tù do ho¸
th−¬ng m¹i trong viÔn th«ng vµ c«ng nghÖ th«ng tin, ®ßi hái cã sù thèng nhÊt vÒ chÝnh s¸ch
th−¬ng m¹i vµ c«ng nghÖ. Mét ph−¬ng ¸n thu nhá cña ®Ò nghÞ nµy ®· ®−îc ®−a ra G-7 xem xÐt
tiÕp, nh−ng vÉn ch−a cã kÕt qu¶ nµo. Xem thªm Global Information Infrastructure.
Open regionalism: Chñ nghÜa khu vùc më
Mét thuËt ng÷ ¸m chØ r»ng bÊt kú mét tho¶ thuËn khu vùc nµo còng nªn h−íng ra bªn ngoµi vµ
h¹ thÊp nh÷ng hµng rµo ®èi víi çc nÒn kinh tÕ bªn ngoµi còng nh− çc nÒn kinh tÕ trong ph¹m
vi tho¶ thuËn ®ã. Mét sè ý kiÕn cho r»ng, chñ nghÜa khu vùc më nghÜa lµ chÕ ®é ®·i ngé tèi huÖ
quèc ®Çy ®ñ sÏ ®−îc ¸p dông ®èi víi viÖc c¾t gi¶m thuÕ cña çc n−íc thµnh viªn. §èi víi m«t
sè kh¸c, nã cho phÐp kh¶ n¨ng ®¹t ®−îc mét tho¶ thuËn −u ®·i ®i ®«i víi viÖc gia nhËp dÔ dµng.
Open-season negotiations: §µm ph¸n thêi gian më
C¬ héi 3 n¨m mét lÇn dµnh cho çc n−íc thµnh viªn GATT tiÕn hµnh ®µm ph¸n thuÕ quan khi
nh÷ng rµng buéc ®· hÕt thêi h¹n. Nh÷ng rµng buéc ban ®Çu ®−îc t¹o ra cho thêi h¹n 3 n¨m.
Nh÷ng cuéc ®µm ph¸n nµy cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng söa ®æi hay rót bá çc −u ®·i. Çch thøc ®µm
ph¸n nµy ngµy nay kÐm phæ biÕn v× çc rµng buéc th−êng lµ vÜnh viÔn. Xem thªm renegotiation
of tariffs.
Open-skies agreement: HiÖp ®Þnh bÇu trêi më
Nh÷ng hiÖp ®Þnh gi÷a çc chÝnh phñ dµnh cho nhau ®−îc tiÕp cËn kh«ng h¹n chÕ s©n bay cña
hä cho çc chuyÕn bay ®Þnh kú chë hµnh kh¸ch vµ hµng ho¸. HÇu hÕt çc ®−êng bay quèc tÕ vµ
tÇn suÊt bay vÉn ®−îc v¹ch ra dùa trªn c¬ së çc hiÖp ®Þnh dÞch vô hµng kh«ng song ph−¬ng.
- 161 -
Nh÷ng hiÖp ®Þnh nµy th−êng nªu râ sè l−îng hµnh kh¸ch tèi ®a ®−îc tiÕp nhËn vµ çc s©n bay
cã thÓ ®−îc sö dông.
Opinion: Quan ®iÓm
Xem European Community legislation.
Optimal-intervention principle: Nguyªn t¾c can thiÖp tèi −u
§−îc Roessler (1996) m« t¶ nh− viÖc sö dông c«ng cô ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu cña chÝnh s¸ch víi
Ýt nhÊt ¶nh h−ëng phô kh«ng mong muèn, th−êng lµ mét c«ng cô gi¶i quyÕt tËn gèc rÔ cña vÊn
®Ò.
Optimal-tariff argument: LËp luËn thuÕ quan tèi −u
Mét khÝa c¹nh cu¶ häc thuyÕt kinh tÕ cho r»ng mét n−íc ®ñ lín ®Ó ¶nh h−ëng ®Õn gi¸ xuÊt
khÈu hay nhËp khÈu cã thÓ tèi ®a ho¸ lîi Ých ®¹t ®−îc b»ng viÖc h¹n chÕ th−¬ng m¹i trong
chõng mùc ®−îc ®¸nh gi¸ kü l−ìng. N−íc ®ã cã thÓ lµm nh− vËy th«ng qua viÖc ¸p ®Æt b¶o hé
b»ng thuÕ xuÊt khÈu hay nhËp khÈu. Theo nh− gi¶i thÝch cña Lawrence (1996) th× çch lµm viÖc
cña ®ã lµ thuÕ lµm gi¶m phóc lîi b»ng çch bãp mÐo s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Nh−ng trong thùc
tÕ, ®«i khi chóng t¨ng phóc lîi th«ng qua viÖc c¶i thiÖn chØ sè th−¬ng m¹i. Sù m¹o hiÓm cña
ph−¬ng ph¸p nµy lµ ë chç nã sÏ t¹o ra sù b¶o hé kh«ng cÇn thiÕt ®èi víi mét sè lÜnh vùc trong
nÒn kinh tÕ. Harry G Johnson (1968) ®· l−u ý r»ng chØ cã lËp luËn thuÕ tèi −u míi cã thÓ biÖn
minh vÒ kinh tÕ cho thuÕ, cßn tÊt c¶ nh÷ng lËp luËn kh¸c vÒ sù b¶o hé ®Òu lµ nh÷ng lËp luËn vÒ
trî cÊp. Cã mét quan ®iÓm kh¸c vÒ thuÕ quan tèi −u, nh−ng kh«ng cã c¬ së b»ng chøng, cho
r»ng trong mét sè tr−êng hîp n−íc nhËp khÈu cã søc m¹nh mua chiÕm −u thÕ th× chi phÝ cña
thuÕ do n−íc nhËp khÈu ¸p ®Æt sÏ bÞ hÊp thô bëi n−íc xuÊt khÈu.
Orderly Marketing Agreement: Tho¶ thuËn tiÕp thÞ cã trËt tù
Xem OMA.
Organisation for European Economic Cooperation: Tæ chøc Hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¢u
(OEEC)
§−îc thµnh lËp vµo n¨m 1948 nh− mét c¬ quan ®iÒu hµnh KÕ ho¹ch Marshall, vµ ®−îc thay thÕ
bëi tæ chøc OECD vµo n¨m 1961.
Organisation for Trade Cooperation: Tæ chøc Hîp t¸c th−¬ng m¹i
Tæ chøc nµy ®−îc ®Ò xuÊt vµo n¨m 1955 t¹i b¸o ço cña mét nhãm lµm viÖc cña GATT, lµ c¬
chÕ cè ®Þnh nh»m ®iÒu hµnh GATT. Sø m¹ng cña tæ chøc nµy chØ lµ mét phÇn sø m¹ng mµ ITO
dù ®Þnh. TÊt c¶ thµnh viªn GATT mÆc nhiªn trë thµnh thµnh viªn cu¶ tæ chøc nµy. Mét ®iÓm
thó vÞ ®· ®−îc nªu lªn trong b¸o ço cña nhãm c«ng t¸c r»ng çc n−íc ®−îc bæ nhiÖm vµo Uû
ban giao thêi, t¹i thêi ®iÓm Êy chØ lµ ph−¬ng tiÖn duy nhÊt ®Ó gi¶i quyÕt c«ng viÖc gi÷a çc kú
häp hµng n¨m, cã thÓ c©n nh¾c ®Õn viÖc bæ nhiÖm nh÷ng ®¹i diÖn cã n¨ng lùc phï hîp vµ
quyÒn lùc cÇn thiÕt ®Ó hä sèng t¹i GenÌve hoÆc çc thñ ®« ë gÇn ®ã ®Ó hä cã thÓ ®ãng gãp c«ng
viÖc cña tæ chøc nµy. Mét ®iÓm kh¸c trong nh÷ng khuyÕn nghÞ lµ tæ chøc nµy ph¶i ®−îc chuyÓn
thµnh c¬ quan chuyªn m«n cña Liªn hîp quèc. §Ò nghÞ vÒ Tæ chøc Hîp t¸c th−¬ng m¹i ®·
kh«ng ®¹t ®−îc sù phª chuÈn cña Quèc héi Hoa Kú vµ nã ®· bÞ mÊt hiÖu lùc. Xem thªm GATT
Council of Representative, United Nations specialized agencies vµ WTO.
Original membership of the WTO: Quy chÕ Thµnh viªn ban ®Çu cña WTO
Çc n−íc thµnh viªn GATT 1947 chÊp thuËn (a) HiÖp ®Þnh Marrakesh thµnh lËp Tæ chøc
Th−¬ng m¹i thÕ giíi, (b) çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng ®i kÌm, (c) danh môc −u ®·i theo
GATT 1994 vµ danh môc çc cam kÕt cô thÓ theo GATS. Çc n−íc ®¸p øng ®−îc nh÷ng yªu
cÇu nµy kh«ng ph¶i tr¶i qua nh÷ng thñ tôc gia nhËp, nh−ng quy chÕ thµnh viªn ban ®Çu còng
kh«ng ban cho bÊt kú nh÷ng quyÒn nµo kh¸c.
Osaka Action Agenda: Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng Osaka
- 162 -
Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù cho tù do ho¸ th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− vµ hîp t¸c kinh tÕ ®−îc çc vÞ l·nh
®¹o APEC tho¶ thuËn t¹i cuéc häp ë Osaka ngµy 19/11/1995. §ã lµ mét b−íc trong viÖc ®−a
nh÷ng môc tiªu cña Tuyªn bè Bogor 1994 vµo thùc tÕ. Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng nµy bao gåm 3
trô cét: (a) tù do ho¸ th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−, (b) thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−, (c) hîp t¸c
kü thuËt vµ kinh tÕ. Môc tiªu cña ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng nµy sÏ ®¹t ®−îc th«ng qua khuyÕn
khÝch vµ phèi hîp nh÷ng nç lùc tù do ho¸ tù nguyÖn trong khu vùc, thùc hiÖn çc hµnh ®éng tËp
thÓ ®Ó thóc ®Èy môc tiªu tù do ho¸ vµ thuËn lîi ho¸, khuyÕn khÝch vµ ®ãng gãp h¬n n÷a cho tù
do ho¸ toµn cÇu. Çc nguyªn t¾c chØ ®¹o ch−¬ng tr×nh nµy lµ tÝnh toµn diÖn, tÝnh c«ng khai,
kh«ng thay ®æi, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, khëi ®Çu cïng lóc, qu¸ tr×nh liªn tôc, thêi gian biÓu
ph©n biÖt, tÝnh linh ho¹t vµ sù hîp t¸c. KÕ ho¹ch hµnh ®éng riªng lÎ sÏ ®−îc ®Ö tr×nh lªn Héi
nghÞ Bé tr−ëng APEC n¨m 1996. Sù thùc hiÖn tæng thÓ cña çc n−íc nµy b¾t ®Çu vµo th¸ng
1/1997, sau ®ã lµ çc cuéc rµ so¸t hµng n¨m. Xem thªm comparability, APEC individual action
plan vµ çc tõ môc kh¸c b¾t ®Çu b»ng APEC.
Out-of-cycle reviews: Rµ so¸t ngoµi chu kú
§©y lµ c¬ chÕ do USTR ®−a ra ®Ó ®iÒu hµnh Special 301. Theo çc ®iÒu kho¶n cña LuËt c¹nh
tranh vµ th−¬ng m¹i ®a môc ®Ých, USTR ph¶i ®−a ra b¶n b¸o ço hµng n¨m vÒ viÖc ®iÒu hµnh
vµ sù thùc thi çc ho¹t ®éng vµ viÖc çc n−íc kh¸c tu©n thñ çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i trong ®ã
Hoa Kú lµ mét thµnh viªn. Khi mét vÊn ®Ò ®−îc xem lµ ®ñ møc nghiªm träng, USTR sÏ b¾t ®Çu
mét cuéc rµ so¸t mµ kh«ng cÇn ph¶i chê ®îi chu kú b¸o ço hµng n¨m. §ã gäi lµ rµ so¸t ngoµi
chu kú. Xem thªm Monitoring and Enforcement Unit.
Out-of-quota rate: ThuÕ suÊt ngoµi h¹n ng¹ch
ThuÕ suÊt ¸p dông ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm nhËp khÈu khi v−ît qu¸ møc h¹n ng¹ch thuÕ quan.
ThuÕ suÊt nµy nh»m kh«ng khuyÕn khÝch nhËp khÈu trªn giíi h¹n h¹n ng¹ch. ThuÕ suÊt nµy
th−êng cao h¬n nhiÒu møc ¸p dông cho hµng nhËp khÈu n»m trong giíi h¹n h¹n ng¹ch. Xem
thªm in-quota tariff.
Pacific Free Trade Area (PAFTA): Khu vùc Th−¬ng m¹i tù do Th¸i b×nh d−¬ng
ý t−ëng vÒ mét tho¶ thuËn th−¬ng m¹i −u ®·i khu vùc ®−îc ®−a ra tõ nh÷ng n¨m 1960. PhÇn
lín çc ®Ò nghÞ kh¸c nhau ®−îc ®−a ra trong çc n¨m qua ®Òu coi Hoa Kú hoÆc NhËt, th−êng lµ
c¶ hai, lµ trung t©m. Kh«ng mét ®Ò xuÊt nµo tiÕn ®Õn ®−îc giai ®o¹n ®µm ph¸n. Mét sè ng−êi
nãi r»ng sù h×nh thµnh APEC lµm cho PAFTA trë nªn thõa. Xem thªm PBEC vµ PECC.
Panel: Ban héi thÈm
Mét nhãm çc chuyªn gia, th−êng gåm 3 ng−êi, ®−îc triÖu tËp nh»m xem xÐt mét tranh chÊp
theo çc nguyªn t¾c cña WTO. §«i khi ®−îc sö dông mét çch t−îng tr−ng cho viÖc ra mét
quyÕt ®Þnh. Hudec (1990) chØ ra r»ng trong th«ng lÖ cña GATT, sù chØ ®Þnh mét ban héi thÈm
cho thÊy mét cam kÕt vÒ ¸p dông çc nguyªn t¾c mét çch chÝnh x¸c vµ kh¸ch quan. Nãi çch
kh¸c, çc ban héi thÈm kh«ng ®−îc chØ dÉn bëi nh÷ng yÕu tè bªn ngoµi hoÆc nh÷ng nguyªn t¾c
®Æt ra ngoµi ph¹m vi WTO. Xem thªm dispute settlement, dispute settlement body vµ WTO
understanding on dispute settlement.
Parallel importation: NhËp khÈu ®ång thêi
§ã lµ viÖc nhËp khÈu mét s¶n phÈm víi néi dung së h÷u trÝ tuÖ tõ n−íc kh¸c, n¬i s¶n phÈm ®ã
®−îc ®−a ra thÞ tr−êng mét çch hîp ph¸p bëi ng−êi së h÷u quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ®ã hoÆc lµ víi
sù ®ång ý cña ng−êi së h÷u ®ã. ViÖc nhËp khÈu ®ång thêi vµo Australia lo¹i s¸ch kh«ng ®−îc
xuÊt b¶n t¹i Australia trong vßng 30 ngµy sau khi xuÊt b¶n t¹i n−íc ngoµi ®−îc coi lµ hîp ph¸p.
Para-tariffs: Çc kho¶n thu t−¬ng ®−¬ng thuÕ quan
- 163 -
§«i khi ®−îc sö dông ®Ó chØ nh÷ng phÝ ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu thay cho hoÆc lµ thªm vµo
thuÕ quan. Chóng bao gåm phÝ dÞch vô, phô phÝ nhËp khÈu, hoÆc nh÷ng phÝ kh¸c ®¸nh vµo s¶n
phÈm nhËp khÈu trong thÞ tr−êng. Çc kho¶n thu t−¬ng ®−¬ng thuÕ quan ®−îc xem lµ bÊt hîp
ph¸p nÕu nh− møc thu nµy kh¸c víi møc thu ®èi víi çc s¶n phÈm néi ®Þa v× chóng kh«ng thÓ
hiÖn ®·i ngé quèc gia.
Pareto optimum (or efficiency): Tèi −u Pareto
Nguyªn t¾c do Vilfredo Pareto ®Þnh nghÜa r»ng nh÷ng nguån lùc ®−îc ph©n bæ mét çch cã
hiÖu qu¶ khi kh«ng mét ng−êi nµo ®−îc lîi h¬n trong khi mét ng−êi kh¸c kh«ng bÞ bÊt lîi h¬n.
Kho¶ng trung gian gi÷a giai ®o¹n hiÖn t¹i vµ giai ®o¹n tèi −u gäi lµ hiÖu qu¶ Pareto.
Paris club: C©u l¹c bé Paris
Mét diÔn ®µn chñ yÕu gåm çc n−íc thµnh viªn OECD ®−îc thµnh lËp nh»m môc tiªu dµn xÕp
gi÷a çc n−íc con nî vµ chñ nî trong çc tr−êng hîp cã nh÷ng khã kh¨n khi thanh to¸n l¹i çc
kho¶n vay. C©u l¹c bé Paris nh»m tr¸nh sù vì nî cña çc kho¶n vay th«ng qua viÖc ®iÒu chØnh
lÞch tr×nh tr¶ nî vµ çc c¬ chÕ kh¸c. C©u l¹c bé Paris ®−îc mét ban th− ký gióp viÖc do Bé
Ng©n khè Ph¸p cung cÊp.
Paris Convention: C«ng −íc Paris
Tªn ®Çy ®ñ lµ C«ng −íc Paris vÒ b¶o hé së h÷u c«ng nghiÖp. C«ng −íc nµy cã hiÖu lùc n¨m
1884 vµ ®· ®−îc söa ®æi mét vµi lÇn. B¶n söa ®æi cuèi cïng lµ b¶n söa n¨m 1967 t¹i Stockholm.
C«ng −íc nµy ®−a ra sù b¶o hé ®èi víi b»ng ph¸t minh, th−¬ng hiÖu, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp vµ
®−îc ¸p dông mét çch réng r·i c¶ ®èi víi së h÷u c«ng nghiÖp, bao gåm chØ dÊu ®Þa lý, tªn gäi
xuÊt xø. VÊn ®Ò cèt lâi cña C«ng −íc nµy lµ chÕ ®é ®·i ngé quèc gia, quyÒn −u tiªn (mét ng−êi
®¨ng ký mét ph¸t minh ë mét n−íc th× cã quyÒn −u tiªn ®¨ng ký ë mét n−íc kh¸c trong vßng
mét n¨m), sù ®éc lËp cña b¶o hé (nh÷ng b»ng ph¸t minh ®−îc c«ng d©n cña çc n−íc thµnh
viªn ®−îc cÊp lµ ®éc lËp víi b»ng ph¸t minh ®−îc cÊp cho cïng mét ph¸t minh ®ã ë çc n−íc
kh¸c). Xem thªm Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights.
Part IV of the GATT: PhÇn IV cu¶ GATT
NghÞ ®Þnh th− cña GATT cã nguån gèc tõ Vßng Kennedy vµ cã hiÖu lùc vµo 22/6/1966. PhÇn
IV nµy bæ sung ®iÒu XXXVI vµ XXXVIII cña GATT. Trong 3 ®iÒu trªn, çc n−íc ph¸t triÓn
®ång ý mét çch réng r·i r»ng hä sÏ kh«ng ®ßi hái tÝnh t−¬ng hç cho gi¶m thuÕ vµ xo¸ bá çc
hµng rµo th−¬ng m¹i khi th−¬ng m¹i cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn bÞ ¶nh h−ëng. Çc n−íc ph¸t
triÓn sÏ thùc hiÖn çc biÖn ph¸p ®Ó ®¶m b¶o r»ng th−¬ng m¹i cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn sÏ
kh«ng trë nªn mÊt lîi thÕ do nh÷ng hµnh ®éng do çc n−íc ph¸t triÓn tiÕn hµnh, vµ çc n−íc
nµy sÏ cïng lµm viÖc víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó thóc ®Èy vµ më réng th−¬ng m¹i cña çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn. MÆc dï 3 ®iÒu kho¶n nµy chØ ¸p ®Æt mét sè Ýt ®iÒu kiÖn hîp ph¸p cho çc
n−íc ph¸t triÓn nh−ng chóng ®· ®Þnh h×nh hÖ thèng th−¬ng m¹i ë mét møc ®é ®¸ng kÓ kÓ tõ
n¨m 1965 th«ng qua viÖc gi¶m bít nh÷ng ®ßi hái mµ çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ hoÆc ph¶i
thùc hiÖn. Xem thªm enabling clause vµ developing countries and the GATT.
Partners for progress: Çc ®èi t¸c v× tiÕn bé
Mét c¬ chÕ cña APEC dùa trªn sù hç trî song ph−¬ng vµ chÕ ®é tù nguyÖn nh»m thóc ®Èy hîp
t¸c kinh tÕ vµ kü thuËt hiÖu qu¶ h¬n trong néi bé khèi APEC. Nhãm nh÷ng ®èi t¸c nµy ®−îc
thµnh lËp t¹i Héi nghÞ Bé tr−ëng APEC th¸ng 11/1995. C¬ chÕ nµy nh»m ®¹t ®−îc nh÷ng ho¹t
®éng hç trî trùc tiÕp cho qu¸ tr×nh tù do ho¸ vµ thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−. Xem thªm
Bogor Decleration vµ Osaka Action Agenda.
Partners in Transition (PIT): Çc ®èi t¸c trong thêi kú qu¸ ®é
ThuËt ng÷ cña OECD chØ çc n−íc Ba-lan, Hungary, Céng hoµ SÐc vµ Slovakia, th−êng ®−îc
viÕt gän l¹i lµ PIT. OECD cam kÕt ®µm ph¸n ®Ó kÕt n¹p çc n−íc nµy. Vµo th¸ng 12/1995,
Céng hoµ SÐc ®· trë thµnh n−íc PIT ®Çu tiªn gia nhËp tæ chøc nµy, sau ®ã lµ Hungary (3/1996).
Passive reciprocity: T−¬ng hç bÞ ®éng
- 164 -
Mét kh¸i niÖm do William R Cline ®−a ra vµo n¨m 1983 cho r»ng hai n−íc cã thÓ cïng ®ång ý
r»ng tù do ho¸ th−¬ng m¹i t−¬ng hç cã lîi cho c¶ hai. Theo çc nguyªn t¾c cña WTO, tù do ho¸
nh− vËy sau ®ã sÏ ®−îc më réng cho tÊt c¶ çc n−íc thµnh viªn WTO dùa trªn c¬ së ®·i ngé tèi
huÖ quèc. Xem thªm aggressive reciprocity vµ reciprocity.
Pasta case: Vô m× sîi
Tr−êng hîp nµy ®−îc b¾t ®Çu khi Hoa Kú kiÖn Céng ®ång Kinh tÕ ch©u ¢u (EEC) n¨m 1982
dùa trªn c¬ së nh÷ng trî cÊp xuÊt khÈu cho çc s¶n phÈm m× sîi (m× èng, m× spaghetti, vµ çc
s¶n phÈm tu¬ng tù) ®−îc s¶n xuÊt tõ bét ngò cèc kh«ng phï hîp víi §iÒu 9 LuËt Trî cÊp cña
Vßng Tokyo. §iÒu nµy quy ®Þnh r»ng çc bªn ký kÕt kh«ng ®−îc trî cÊp xuÊt khÈu cho nh÷ng
s¶n phÈm ngoµi çc s¶n phÈm s¬ cÊp nhÊt ®Þnh. EEC ®· lý gi¶i r»ng çc s¶n phÈm m× sîi lµ mét
lo¹i s¶n phÈm s¬ cÊp. Thùc tÕ lµ EEC ®· ®iÒu hµnh mét hÖ thèng chung ®èi víi thÞ tr−êng néi
®Þa cña s¶n phÈm ngò cèc vµ s¶n phÈm tõ ngò cèc. EEC ®· ®−a ra mét hÖ thèng gi¸ néi ®Þa cho
c¶ Céng ®ång vµ mét hÖ thèng th−¬ng m¹i chung víi çc n−íc thø ba nh»m tr¸nh nh÷ng dao
®éng vÒ gi¸ cña thÞ tr−êng thÕ giíi ¶nh h−ëng ®Õn gi¸ ngò cèc trong n−íc. HÖ thèng nµy quy
®Þnh giÊy phÐp xuÊt khÈu vµ hoµn gi¸ xuÊt khÈu. Hoµn gi¸ xuÊt khÈu ®−îc dµnh ®Ó trang tr¶i
cho sù chªng lÖch gi÷a gi¸ néi ®Þa vµ gi¸ trªn çc thÞ tr−êng thø 3 ®èi víi çc s¶n phÈm ngò cèc
®−îc xuÊt khÈu theo d¹ng tù nhiªn hoÆc theo h×nh thøc hµng ho¸ x¸c ®Þnh. Çc s¶n phÈm m× sîi
n»m trong danh môc çc hµng ho¸ x¸c ®Þnh. ViÖc thanh to¸n hoµn gi¸ xuÊt khÈu cho bét ngò
cèc d−íi d¹ng m× sîi ®−îc thùc hiÖn tõ ng©n s¸ch EEC, vµ còng ¸p dông ®èi víi hoµn gi¸ xuÊt
khÈu cho s¶n phÈm ngò cèc. Trong nh÷ng ph¸t hiÖn vµ kÕt luËn cña m×nh, ban héi thÈm cho
r»ng m× sîi kh«ng ph¶i lµ mét s¶n phÈm s¬ cÊp mµ lµ s¶n phÈm n«ng s¶n chÕ biÕn. Ban héi
thÈm còng ®· kÕt luËn r»ng hÖ thèng hoµn gi¸ cña EEC ph¶i ®−îc xem lµ mét h×nh thøc trî cÊp
theo §iÒu XVI GATT (Trî cÊp). Ban héi thÈm cho r»ng çc §iÒu XVI nh− gi¶i thÝch trong
§iÒu 9 vµ §iÒu 10 cña LuËt Trî cÊp ®· lo¹i trõ kh¶ n¨ng viÖc xem xÐt xuÊt khÈu mét s¶n phÈm
chÕ biÕn theo nh÷ng ®iÒu kiÖn gièng nh− xuÊt khÈu çc bé phËn hîp thµnh. Theo ®ã, ban héi
thÈm ®· tæng kÕt r»ng hoµn gi¸ xuÊt khÈu cña EEC lµ dµnh cho xuÊt khÈu çc s¶n phÈm m× sîi
vµ ®−îc tiÕn hµnh nh»m t¨ng xuÊt khÈu çc s¶n phÈm nµy vµ trî cÊp cña EEC cho xuÊt khÈu
çc s¶n phÈm m× sîi ®−îc ®−a ra kh«ng phï hîp víi §iÒu 9 cña LuËt Trî cÊp.
PATCRA (Papua New Guinea-Australia Trade and Commercial Relations Agreement):
HiÖp ®Þnh vÒ quan hÖ th−¬ng m¹i gi÷a Australia vµ Papua New Guinea
HiÖp ®Þnh nµy ®Æt ra khu«n khæ chÝnh thøc cho çc quan hÖ th−¬ng m¹i song ph−¬ng gi÷a hai
n−íc nãi trªn.
Patent: B»ng ph¸t minh
QuyÒn dµnh cho çc nhµ ph¸t minh kh«ng cho phÐp nh÷ng ng−êi kh¸c ®−îc lµm, sö dông hoÆc
b¸n mét ph¸t minh míi kh«ng râ rµng trong mét giai ®o¹n x¸c ®Þnh. Xem thªm intellectual
property vµ Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights.
Patent Cooperation Treaty: HiÖp −íc hîp t¸c vÒ b»ng ph¸t minh
HiÖp −íc nµy quy ®Þnh viÖc ®¨ng ký ¸p dông b»ng ph¸t minh quèc tÕ ë çc quèc gia thµnh viªn.
ViÖc ®¨ng ký ®−îc tiÕn hµnh th«ng qua c¬ quan ph¸t minh trong ®ã ng−êi nép ®¬n cã thÓ lµ
mét c«ng d©n hay mét c− d©n vµ nã còng cã ¶nh h−ëng t−¬ng tù trong çc n−íc thµnh viªn nh−
viÖc ®¨ng ký ¸p dông cho mét c¬ quan ph¸t minh quèc gia cña mét n−íc kh¸c. HiÖp uíc nµy cã
73 thµnh viªn vµ do WIPO gi¸m s¸t. Xem thªm intellectual property vµ interllectual property
right infringements.
Pauper-labour argument: Lý luËn vÒ lao ®éng nghÌo tóng
Lý luËn cho r»ng c«ng nghiÖp ë çc n−íc tr¶ l−¬ng cao sÏ kh«ng thÓ chèng l¹i sù c¹nh tranh tõ
çc n−íc tr¶ l−¬ng thÊp, do ®ã cÇn mét vµi h×nh thøc b¶o hé. Xem thªm core labour standars,
race-to-the-bottom argument, social clause vµ trade and labour standards.
PBEC (Pacific Basin Economic Council): Héi ®ång Kinh tÕ lßng ch¶o Th¸i b×nh d−¬ng
- 165 -
Tæ chøc phi chÝnh phñ ®−îc thµnh lËp vµo n¨m 1967 bao gåm 1100 c«ng ty n»m ë 19 nÒn kinh
tÕ xung quanh bê Th¸i b×nh d−¬ng, trong ®ã cã c¶ Australia, New Zealand, Canada, NhËt, Hoa
Kú. Tæ chøc nµy nh»m thóc ®Èy m«i tr−êng th−¬ng m¹i cã Ých ®èi víi më cöa th−¬ng m¹i vµ
®Çu t− vµ khuyÕn khÝch c¹nh tranh. Tæ chøc nµy cßn ®ãng gãp ph¸t triÓn çc chÝnh s¸ch trong
APEC. Ban Th− ký PBEC ®Æt t¹i Honolulu.
Peace clause: §iÒu kho¶n hoµ b×nh
§iÒu kho¶n nµy dÉn chiÕu ®Õn çc quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh vÒ n«ng nghiÖp cña WTO, theo ®ã
çc n−íc thµnh viªn ®ång ý r»ng (a) kh«ng ¸p dông çc biÖn ph¸p chÝnh s¸ch hép xanh vµ çc
trî cÊp trong n−íc vµ xuÊt khÈu hiÖn cã theo HiÖp ®Þnh vÒ trî cÊp vµ çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng
®−îc duy tr× phï hîp víi çc cam kÕt, (b) "kiÒm chÕ ®óng møc" sÏ ®−îc sö dông trong viÖc ¸p
dông çc quyÒn vÒ thuÕ ®èi kh¸ng theo GATT, (c) hä chÊp nhËn giíi h¹n ®Æt ra cho çc hµnh
®éng lµm v« hiÖu hay g©y ph−¬ng h¹i. Nh÷ng ®iÒu kho¶n nµy sÏ ®−îc kÐo dµi trong 9 n¨m, ®Õn
31/12/2003.
Peak tariffs: Møc thuÕ ®Ønh
NÕu møc thuÕ quan trong danh môc thuÕ quan quèc gia tiªu biÓu ®−îc s¾p xÕp theo tõng
ch−¬ng nh− mét ®−êng liªn tôc trong mét ®å thÞ, th× kÕt qu¶ cã thÓ lµ m«t lo¹t nh÷ng ®o¹n
th¼ng n»m r¶i r¸c víi nh÷ng ®Ønh t¨ng ®ét biÕn. Mçi mét ®Ønh cã nghÜa lµ mét s¶n phÈm hay
mét nhãm s¶n phÈm ®−îc h−ëng lîi nhiÒu tõ b¶o hé h¬n lµ nh÷ng s¶n phÈm biÓu thÞ trªn ®o¹n
th¼ng. ThuÕ suÊt ®Ønh, trong mét møc ®é lín, lµ mét kh¸i niÖm t−¬ng ®èi mÆc dï trong suèt
Vßng Uruguay chóng ®−îc x¸c ®Þnh cho çc môc tiªu ®µm ph¸n lµ lín h¬n 15%. Møc thuÕ suÊt
10% trong mét biÓu thuÕ cã møc b×nh qu©n lµ 4%, gièng víi thuÕ suÊt cña çc n−íc ph¸t triÓn
khi kÕt qu¶ Vßng Uruguay ®−îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ, cã thÓ lµ møc ®Ønh, trong khi ®ã víi biÓu
thuÕ cã thuÕ suÊt trung b×nh 20% thuÕ suÊt 40% míi lµ møc ®Ønh. Møc thuÕ ®Ønh chØ xuÊt hiÖn
khi cã b¶o hé cho çc nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa. Cã tr−êng hîp chóng ®−îc che ®Ëy bëi mét lo¹t çc
biÖn ph¸p phi thuÕ quan víi ¶nh h−ëng t−¬ng tù hoÆc h¬n thÕ. Xem thªm sensitive products.
PECC (Pacific Economic Cooperation Conference): Héi nghÞ Hîp t¸c kinh tÕ Th¸i b×nh
d−¬ng
Héi nghÞ nµy ®−îc thµnh lËp vµo n¨m 1980, bao gåm ®¹i diÖn th−¬ng m¹i, häc gi¶, ®¹i diÖn
chÝnh phñ tõ 22 n−íc thµnh viªn chia sÎ nh÷ng triÓn väng vµ kinh nghiÖm cña hä vÒ çc vÊn ®Ò
hîp t¸c kinh tÕ trong khu vùc ch©u ¸ - Th¸i b×nh d−¬ng. DiÔn ®µn chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i d−íi
sù b¶o trî cña tæ chøc nµy ®· trë thµnh ®Æc biÖt thÝch hîp trong suèt çc cuéc ®µm ph¸n ë Vßng
Uruguay. PECC lµ mét trong nh÷ng tæ chøc ®ãng gãp chñ yÕu çc quan ®iÓm chÝnh s¸ch cho
qu¸ tr×nh APEC. Ban Th− ký cña tæ chøc nµy ®Æt t¹i Singapore. Xem thªm AUSPECC.
Peril points: Nh÷ng quan ®iÓm nguy h¹i
Mét ®iÒu kho¶n ®−îc ®−a vµo trong LuËt më réng çc HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i Hoa Kú n¨m 1948
vµ ®−îc xo¸ bá n¨m 1949. Sau ®ã ®iÒu kho¶n l¹i ®−îc ®−a l¹i trong LuËt më réng çc HiÖp
®Þnh th−¬ng m¹i Hoa Kú n¨m 1955. §iÒu kho¶n nµy yªu cÇu Uû ban thuÕ quan cña Hoa Kú,
th«ng qua qu¸ tr×nh ®iÒu trÇn c«ng khai, ®Æt ra mét møc thuÕ sµn cho mçi s¶n phÈm mµ viÖc
gi¶m xuèng thÊp d−íi tû lÖ ®ã cã thÓ g©y ra hay ®e do¹ g©y thiÖt h¹i cho c«ng nghiÖp trong
n−íc. Tæng thèng cã thÓ quy ®Þnh nh÷ng ®iÓm thÊp h¬n so víi nh÷ng ®iÓm nguy h¹i nh−ng «ng
ta ph¶i gi¶i thÝch quyÕt ®Þnh cña m×nh tr−íc Quèc héi. §iÒu kho¶n nµy kh«ng ®−îc ®−a vµo
LuËt Th−¬ng m¹i më réng n¨m 1962. Xem thªm United States trade agreement legislation.
Permanent group of experts: Nhãm çc chuyªn gia th−êng trùc

C¬ quan ®−îc thµnh lËp theo HiÖp ®Þnh trî cÊp vµ thuÕ ®èi kh¸ng cña WTO. C¬ quan nµy bao
gåm 5 chuyªn viªn ®éc lËp, cã chuyªn m«n trong çc lÜnh vùc trî cÊp vµ çc quan hÖ th−¬ng
m¹i. Chøc n¨ng cña nhãm nµy lµ trî gióp cho çc ban héi thÈm ®Ó xÐt xö çc tr−êng hîp trî
- 166 -
cÊp bÞ cÊm vµ ®−a ra nh÷ng ý kiÕn tham vÊn vÒ nh÷ng trî cÊp hiÖn hµnh hay nh÷ng trî cÊp
®ang ®−îc ®Ò nghÞ.
Per se conduct: Hµnh ®éng cè h÷u
§−îc sö dông trong LuËt chèng ®éc quyÒn ®Ó chØ hµnh vi cña mét h·ng th−êng xuyªn vi ph¹m
çc quy t¾c. Xem thªm competition policy vµ rule of reason.
Pflimlin plan: KÕ ho¹ch Pflimlin
§©y lµ ®Ò nghÞ cña Ph¸p vµo n¨m 1951 c¾t gi¶m thuÕ trung b×nh 30% ®èi víi tÊt c¶ çc n−íc
thµnh viªn. KÕ ho¹ch nµy cho phÐp nh÷ng miÔn trõ réng r·i ®èi víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn
vèn ®−îc miÔn trõ khái nh÷ng c¾t gi¶m lín t−¬ng tù. §iÒu nµy ®· ®−îc th¶o luËn mét çch kü
l−ìng, nh−ng cuèi cïng c¬ quan th−¬ng thuyÕt cña Hoa Kú, vèn chØ cho phÐp gi¶m thuÕ theo
tõng mÆt hµng, ®· ®ång ý víi kÕ ho¹ch nµy. ¤ng Pierre Pflimlin lµ Bé tr−ëng Bé Quan hÖ kinh
tÕ ®èi ngo¹i Ph¸p vµo thêi gian ®ã. Xem thªm waiver.
Phase-in periods: Çc giai ®o¹n ®−a vµo
Sù ¸p dông theo tõng giai ®o¹n mét hiÖp ®Þnh míi hay çc cam kÕt míi, ®«i khi theo mét thêi
gian biÓu cè ®Þnh. §iÓm cuèi cïng lµ cè ®Þnh. Ch¼ng h¹n nh−, viÖc gi¶m thuÕ ®· ®−îc thèng
nhÊt trong suèt Vßng Uruguay cã thÓ chia thµnh 5 lÇn gi¶m thuÕ ®Òu ®Æn hµng n¨m mÆc dï cã
thÓ cã hµnh ®éng nhanh h¬n. Nh÷ng vÝ dô kh¸c cña giai ®o¹n ®−a vµo lµ nh÷ng giai ®o¹n cã thÓ
®−îc ¸p dông theo HiÖp ®Þnh vÒ hµng dÖt may hoÆc HiÖp ®Þnh C«ng nghÖ th«ng tin.
Picking winners: Chän ng−êi th¾ng cuéc
ThiÖn ý theo tõng thêi kú cña ChÝnh phñ x¸c ®Þnh mét sè ho¹t ®éng c«ng nghiÖp cã nhiÒu høa
hÑn cô thÓ cho t−¬ng lai ®Ó lËp nªn khu«n khæ hç trî nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nh÷ng
ngµnh c«ng nghiÖp nµy. Nh÷ng thµnh c«ng xÐt vÒ toµn cÇu Ýt nhÊt c©n b»ng víi nh÷ng thÊt b¹i
vµ trong hÇu hÕt çc tr−êng hîp nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ®−îc lùa chän ®· kh«ng ho¹t ®éng
tèt h¬n çc ngµnh c«ng nghiÖp hay nh÷ng c«ng ty kh«ng ®−îc h−ëng −u ®·i víi mèi quan t©m
®Æc biÖt. Còng cÇn ph¶i nh¾c l¹i lêi r¨n cña Adam Smith r»ng: "do ®ã mét hÖ thèng mµ nã cè
g¾ng, dï lµ b»ng çch khuyÕn khÝch v−ît bËc kÐo mét phÇn t− b¶n cña x· héi cho mét ngµnh
c«ng nghiÖp cô thÓ lín h¬n ®¸ng lÏ nã ®−îc h−ëng mét çch tù nhiªn, hoÆc b»ng çch ng¨n c¶n
tét ®é lÊy ®i mét phÇn t− b¶n cña mét ngµnh c«ng nghiÖp mµ ®¸ng lÏ ra nã ph¶i ®−îc sö dông,
cã thÓ ph¸ vì môc ®Ých lín lao mµ nã nh»m thùc hiÖn. HÖ thèng ®ã c¶n trë, thay v× ®Èy nhanh,
qu¸ tr×nh tiÕn bé cña x· héi tiÕn tíi thùc sù giµu cã vµ vÜ ®¹i; vµ lµm gi¶m, thay v× lµm t¨ng, gi¸
trÞ thùc cña s¶n l−îng hµng n¨m mµ ®Êt ®ai vµ lao ®éng cña nã lµm ra". Xem thªm strategic
trade theory.
Pipeline sanctions: Trõng ph¹t vÒ ®−êng èng dÉn dÇu
§ã lµ mét vÊn ®Ò quèc tÕ n¨m 1982 liªn quan ®Õn viÖc ¸p dông ngo¹i vi cña Hoa Kú. Môc ®Ých
lµ nh»m ng¨n çc nhµ cung cÊp cña Hoa Kú, çc chi nh¸nh cña hä vµ çc c«ng ty n−íc ngoµi sö
dông c«ng nghÖ cña Hoa Kú kh«ng ®−îc tham gia x©y dùng ®−êng èng dÉn dÇu cña Nga. Çc
c«ng ty cña ch©u ¢u ®· bÞ ¶nh h−ëng mét çch nÆng nÒ vµ hµnh ®éng nµy cu¶ Hoa Kú ®· dÉn
®Õn t×nh h×nh c¨ng th¼ng ®¸ng kÓ trong çc quan hÖ víi Céng ®ång Ch©u ¢u. VÊn ®Ò nµy ®·
®−îc gi¶i quyÕt ®óng lóc mét çch ªm thÊm.
Piracy: Sao chÐp lËu
ViÖc cè ý t¸i b¶n çc s¶n phÈm ghi ©m trªn quy m« th−¬ng m¹i ®Ó b¸n ®¹i trµ mµ kh«ng ®−îc
phÐp cña ng−êi chñ b¶n quyÒn hay quyÒn t−¬ng cËn. Xem thªm bootlegging, intellectual
property vµ intellectual property right infringements.
Plurilateral trade agreements: Çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i nhiÒu bªn
ChØ 4 hiÖp ®Þnh WTO kh«ng ph¶i lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt khi gia nhËp WTO. Xem thªm WTO
plurilateral trade agreements.
Plurilateralism: C¬ chÕ nhiÒu bªn
- 167 -
Thùc hiÖn c«ng viÖc trong nh÷ng nhãm nhá nhiÒu h¬n c¬ chÕ song ph−¬ng (2 bªn) nh−ng Ýt
h¬n c¬ chÕ ®a ph−¬ng (nhiÒu bªn tham gia). Xem thªm miniliteralism vµ WTO plurilateral
agreements.
PL 480
LuËt trî gióp ph¸t triÓn vµ th−¬ng m¹i n«ng nghiÖp n¨m 1954 cña Hoa Kú. LuËt nµy ®−a ra c¬
së cho viÖc xuÊt khÈu phi th−¬ng m¹i çc s¶n phÈm n«ng nghiÖp Hoa Kú, kÓ c¶ ch−¬ng tr×nh
L−¬ng thùc cho hoµ b×nh. Cã mét sè çch thùc hiÖn viÖc nµy nh− quyªn gãp kh¾c phôc th¶m
ho¹ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, viÖc sö dông dù tr÷ thÆng d− quyªn gãp cho çc n−íc ngoµi ®Ó ®æi lÊy
çc dÞch vô, hµng ho¸, nguyªn vËt liÖu chiÕn l−îc vµ xuÊt khÈu ®−îc trî cÊp tÝn dông. S¶n phÈm
xuÊt khÈu theo LuËt nµy chñ yÕu lµ bét m×, bét dinh d−ìng, g¹o, b«ng, h¹t cã dÇu vµ s¶n phÈm
s÷a. XuÊt khÈu phi th−¬ng m¹i theo LuËt nµy ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ ®Õn nh÷ng dßng th−¬ng m¹i
n«ng nghiÖp toµn cÇu vµ çc nguån lîi kinh tÕ.
Policy competitiveness: TÝnh c¹nh tranh cña chÝnh s¸ch
Môc ®Ých cña çc chÝnh phñ lµ ®¶m b¶o r»ng çc c«ng ty chÝnh thµnh lËp c¬ së s¶n xuÊt míi
trong khu«n khæ quyÒn xÐt xö cña hä th«ng qua viÖc ®−a ra nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ ®iÒu kho¶n tèt
h¬n chç høa hÑn kh¸c. Nã lµ hËu qu¶ cña quan ®iÓm cã thÓ thu lîi trªn çi gi¸ cña ng−êi kh¸c.
Th−êng th× ng−êi tr¶ thuÕ lµ n¹n nh©n v« t×nh cña c¹nh tranh chÝnh s¸ch.
Policy-led intergration: Héi nhËp theo chÝnh s¸ch
Sù héi nhËp kinh tÕ khu vùc ®−îc thóc ®Èy th«ng qua mét tho¶ thuËn chÝnh thøc, th−êng lµ
th«ng qua mét tho¶ thuËn th−¬ng m¹i khu vùc −u ®·i. Xem thªm market-led intergration.
Political will: ý chÝ chÝnh trÞ
Theo quan ®iÓm cña çc nhµ ®µm ph¸n th−¬ng m¹i, ý chÝ chÝnh trÞ lµ ®Æc tÝnh trong sè nh÷ng
ng−êi mµ kh«ng ®ång ý víi vÞ trÝ cña m×nh vµ nh÷ng ng−êi kh«ng s½n sµng thay ®æi lËp tr−êng
cu¶ m×nh. ViÖc kªu gäi thÓ hiÖn ý chÝ chÝnh trÞ th−êng t−¬ng ®−¬ng víi mét yªu cÇu vÒ tÝnh
linh ho¹t h¬n.
Portfolio investment: §Çu t− chøng kho¸n
Sù së h÷u sè Ýt çc cæ phÇn, çc tr¸i phiÕu vµ çc chøng kho¸n kh¸c lµ mét phÇn cña mét danh
môc ®Çu t− nãi chung. Sù kh¸c nhau chÝnh gi÷a ®Çu t− cæ phÇn vµ ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi
nãi chung thÓ hiÖn trong tæng sè vèn ®Çu t− liªn quan. ViÖc n¾m d−íi 10% cæ phÇn th−êng
®−îc xem lµ sù ®Çu t− chøng kho¸n. Xem thªm non-equity-based investment.
Positive comity: Th©n thiÖn tÝch cùc
ThuËt ng÷ ®−îc sö dông trong qu¶n lý chÝnh s¸ch c¹nh tranh. NghÜa lµ mét n−íc, theo çc quy
t¾c cña çc tho¶ thuËn song ph−¬ng t−¬ng øng, cã thÓ yªu cÇu n−íc kh¸c tiÕn hµnh mét hµnh
®éng theo luËt c¹nh tranh cña n−íc m×nh. §iÒu nµy cã thÓ dÉn ®Õn hµnh ®éng ®¸ng lÏ kh«ng
®−îc çc c¬ quan chøc tr¸ch cña n−íc kia thùc hiÖn. §iÒu IX cña GATS (TËp qu¸n kinh doanh)
cã bao gåm nguyªn t¾c th©n thiÖn tÝch cùc. Xem thªm negative comity.
Positive intergration: Sù héi nhËp tÝch cùc
§−îc Wallace (1994) miªu t¶ nh− lµ thµnh tùu cña sù héi nhËp kinh tÕ th«ng qua viÖc t¹o ra
nh÷ng thÓ chÕ míi vµ çc khu«n khæ quy ®Þnh ®−îc thµnh lËp cho môc ®Ých ®ã. Xem thªm
negative intergration.
Positive listings: Danh môc chÊp thuËn

Çc n−íc cã thÓ ®−a ra çc cam kÕt cña m×nh theo GATS d−íi d¹ng danh môc chÊp thuËn.
Theo çch nµy, chØ riªng nh÷ng ho¹t ®éng cã trong danh môc nãi trªn sÏ thuéc ph¹m vi bao
trïm cña çc ®iÒu kho¶n cña GATS, quan träng lµ nghÜa vô më cöa thÞ tr−êng vµ ®·i ngé quèc
gia. MÆt kh«ng thuËn lîi ë ®©y lµ tÊt c¶ çc dÞch vô ph¶i ®−îc ®−a vµo trong danh môc thËm chÝ
- 168 -
nÕu nh− kh«ng cã çc h¹n chÕ ®·i ngé quèc gia vµ më cöa thÞ tr−êng theo nh− trong HiÖp ®Þnh.
HÇu hÕt çc n−íc lËp tÊt c¶ çc danh môc cña hä theo h×nh thøc nµy. Xem thªm negative
listings vµ market access for services.
Post-Fordism: HËu chñ nghÜa Ford
ThuËt ng÷ miªu t¶ sù s¶n xuÊt hiÖn thêi vµ ho¹t ®éng c¹nh tranh cña nhiÒu c«ng ty s¶n xuÊt
lín, ®Æc biÖt lµ çc tËp ®oµn xuyªn quèc gia. Kaplinsky (1993) ®· l−u ý r»ng theo hÖ thèng nµy,
c¹nh tranh b»ng çch ®æi míi s¶n phÈm thay thÕ c¹nh tranh b»ng gi¸ vèn lµ ®Æc tÝnh cña chñ
nghÜa Ford. HÖ thèng nµy yªu cÇu lùc l−îng lao ®éng ®a chøc n¨ng, ®æi míi s¶n phÈm ®óng
lóc, sù ®æi míi nhanh chãng, vµ sù héi nhËp chÆt chÏ cña lÞch tr×nh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn s¶n
phÈm.
Precautionary principle: Nguyªn t¾c ®Ò phßng
ChØ nguyªn t¾c 15 cña Tuyªn bè Rio vÒ M«i tr−êng vµ Ph¸t triÓn. Nã quy ®Þnh r»ng khi cã
nh÷ng nguy c¬ thiÖt h¹i kh«ng thÓ kh«i phôc hay nghiªm träng (®èi víi m«i tr−êng), th× viÖc
thiÕu ch¾c ch¾n trong khoa häc sÏ kh«ng ®−îc sö dông nh− lµ mét lý do ®èi víi viÖc tr× ho·n
çc biÖn ph¸p nh»m ng¨n c¶n sù xuèng cÊp cña m«i tr−êng. Xem thªm trade and environment.
Predatory pricing: §Þnh gi¸ ¨n c−íp
ViÖc ®Æt ra gi¸ c¶ ë møc t−¬ng ®èi thÊp. §©y lµ kh¸i niÖm lµm c¬ së cho viÖc xö lý ph¸ gi¸
trong GATT nh−ng thùc ra kh«ng ®−îc ®Ò cËp trong çc ®iÒu kho¶n cña GATT. Kh«ng cã mét
®Þnh nghÜa nµo vÒ hµnh vi ¨n c−íp ®−îc thèng nhÊt ñng hé, nh−ng l¹i cã nhÊt trÝ r»ng ®Ó ®ñ
®iÒu kiÖn ®−îc xem lµ ®Þnh gi¸ ¨n c−íp, mét hµnh ®éng ph¶i nh»m môc tiªu g¹t çc nhµ c¹nh
tranh hiÖu qu¶ ra ngoµi thÞ tr−êng. ViÖc x¸c ®Þnh ranh giíi gi÷a gi¸ c¹nh tranh vµ gi¸ ¨n c−íp
lu«n lµ viÖc khã kh¨n. ¡n c−íp lµ ho¹t ®éng tèn kÐm vµ nã chØ ®¸ng gi¸ ®èi víi ng−êi ¨n c−íp
nÕu nh− cuèi cïng tÊt c¶ chi phÝ vµ thu nhËp bÞ mÊt cã thÓ thu l¹i ®−îc. §ã lµ mét môc tiªu ®Çy
nghi ngê.
Predatory-pricing dumping: Ph¸ gi¸ ¨n c−íp
Xem dumping.
Preferential investment arrangements: Tho¶ thuËn ®Çu t− −u ®∙i
Nh÷ng tho¶ thuËn chÝnh thøc hoÆc kh«ng chÝnh thøc ®−a ra nh÷ng ®iÒu kho¶n më cöa tèt h¬n
cho vèn ®Çu t− tõ çc n−íc hoÆc çc nhãm n−íc ®−îc lùa chän. Tho¶ thuËn nµy bao gåm sù
xem xÐt ®Ó xóc tiÕn çc ®Ò nghÞ ®Çu t−, sù cho phÐp ®Çu t− trong çc ho¹t ®éng bÞ ®ãng cöa víi
çc n−íc kh¸c, møc giíi h¹n trÇn cao h¬n ®èi víi cæ phÇn n−íc ngoµi.
Preferential market access: Më cöa thÞ tr−êng −u ®∙i
BÊt kú nh÷ng ®iÒu kiÖn më cöa thÞ tr−êng nµo dµnh cho mét ®èi t¸c th−¬ng m¹i lµ −u ®·i h¬n
so víi chÕ ®é ®·i ngé tèi huÖ quèc kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. Më cöa −u ®·i cã thÓ lµ t−¬ng hç
hoÆc ®èi xøng nh− trong liªn minh h¶i quan, khu vùc th−¬ng m¹i tù do, hoÆc th«ng qua çc −u
®·i ®Æc biÖt cßn l¹i hiÖn nay. Còng cã thÓ kh«ng ph¶i lµ t−¬ng hç hay kh«ng ®èi xøng nh−
trong tr−êng hîp S¸ng kiÕn lßng ch¶o Ca-ri-bª, C«ng −íc LomÐ, SPARTECA vµ çc c¬ chÕ
kh¸c.
Preferential rules of origin: Quy t¾c xuÊt xø −u ®∙i
HÖ thèng çc quy t¾c vµ tiªu chuÈn x¸c ®Þnh liÖu mét s¶n phÈm xuÊt khÈu tõ mét ®èi t¸c thuéc
thuéc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i tù do tíi mét ®èi t¸c kh¸c sÏ ®−îc xem xÐt lµ mét s¶n phÈm cña ®èi
t¸c ®ã hay kh«ng vµ cã ®−îc thõa nhËn theo çc nguyªn t¾c −u ®·i ®−îc ¸p dông hay kh«ng,
ch¼ng h¹n nh− lµ kh«ng ph¶i chÞu thuÕ h¶i quan. NÕu nh− quyÕt ®Þnh lµ s¶n phÈm ®ã kh«ng
ph¶i xuÊt xø tõ mét n−íc ®èi t¸c kh¸c, vÝ dô nh− kh«ng qua qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ b¶n hoÆc
chØ cã mét Ýt gi¸ trÞ gia t¨ng, møc thuÕ ¸p dông sÏ lµ møc thuÕ MFN. Çc quy t¾c xuÊt xø, dï
cã −u ®·i hay kh«ng, ®Òu kh¸c nhau tuú mçi tho¶ thuËn th−¬ng m¹i tù do. NAFTA trªn thùc tÕ
- 169 -
cã nhiÒu quy t¾c xuÊt xø. TÝnh phøc t¹p cña quy t¾c xuÊt xø −u ®·i lµ ®¸ng kÓ vµ tÊt c¶ nh÷ng
nç lùc nh»m hµi hßa vµ hîp lý ho¸ cho ®Õn nay ®· kÕt thóc trong thÊt b¹i.
Preferential trade arrangements: Tho¶ thuËn th−¬ng m¹i −u ®∙i
Nh÷ng tho¶ thuËn mµ theo ®ã mét bªn ®ång ý, ®¬n ph−¬ng hoÆc do kÕt qu¶ ®µm ph¸n, sÏ dµnh
cho mét hoÆc nhiÒu bªn kh¸c sù ®èi xö −u ®·i trong th−¬ng m¹i hµng ho¸ hay th−¬ng m¹i dÞch
vô. Ph¹m vi ®èi víi viÖc thiÕt lËp nh÷ng tho¶ thuËn −u ®·i ®−îc giíi h¹n trong nguyªn t¾c cña
WTO mÆc dï çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cã nhiÒu sù linh ho¹t h¬n. Çc n−íc nµy cã thÓ dµnh cho
nhau nh÷ng −u ®·i theo h×nh thøc gi¶m thuÕ, xo¸ bá hoµn toµn vÒ thuÕ, hoÆc nh− trong tr−êng
hîp dÞch vô th× tù do ho¸ tõng phÇn. Çc n−íc ph¸t triÓn ph¶i thiÕt lËp hoÆc lµ khu vùc th−¬ng
m¹i tù do, liªn minh h¶i quan, hoÆc hiÖp ®Þnh héi nhËp kinh tÕ ®èi víi dÞch vô. §iÒu ®ã cã
nghÜa lµ hä ph¶i xo¸ bá mét çch ®¸ng kÓ tÊt c¶ hµng rµo c¶n trë th−¬ng m¹i gi÷a çc n−íc
tham gia. Ch¼ng h¹n nh−, nÕu çc n−íc muèn dµnh cho nhau −u ®·i chØ trong mét sè dßng s¶n
phÈm, hä ph¶i dµnh nh÷ng ®iÒu kiÖn më cöa nh− vËy cho tÊt c¶ çc ®èi t¸c th−¬ng m¹i cña
m×nh theo nguyªn t¾c ®·i ngé tèi huÖ quèc. Theo çc nguyªn t¾c cña WTO, çc tho¶ thuËn
th−¬ng m¹i −u ®·i d−íi d¹ng GSP ®−îc çc n−íc ph¸t triÓn lËp ra vµ sù tham gia vµo ch−¬ng
tr×nh GSTP cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn còng lµ hîp ph¸p. §èi víi nh÷ng tho¶ thuËn −u ®·i
ngoµi nh÷ng tho¶ thuËn nãi trªn, cÇn ph¶i ®−îc miÔn trõ. Mét sè ng−êi ph©n lo¹i çc hiÖp −íc
h÷u nghÞ, th−¬ng m¹i vµ hµng h¶i lµ çc tho¶ thuËn −u ®·i bëi v× çc bªn cña çc hiÖp −íc nµy
b¶o ®¶m çc møc ®é hµnh vi nhÊt ®Þnh ®èi víi bªn kh¸c mµ kh«ng ®−a ra nh÷ng −u ®·i th−¬ng
m¹i. Xem thªm Caribbean Basin Initiative, imperial preference arrangements, LomÐ
Convention, preferential market access vµ SPARTECA.
Prepatory work: C«ng viÖc trï bÞ
Xem travaux prÐparatoires.
Preshipment inspection (PSI): KiÓm tra tr−íc khi xÕp hµng xuèng tµu
Sù kiÓm tra hµng ho¸ do mét sè h·ng ®−îc chØ ®Þnh thùc hiÖn tr−íc khi hµng xuèng tµu ®Õn çc
n−íc kh¸c. PSI ®−îc ®Þnh nghÜa trong HiÖp ®Þnh vÒ kiÓm tra tr−íc khi xÕp hµng xuèng tµu cña
WTO lµ tÊt c¶ nh÷ng ho¹t ®éng ®−îc mét thµnh viªn WTO thùc hiÖn liªn quan ®Õn sù x¸c ®Þnh
sè l−îng, chÊt l−îng, gi¸ c¶, kÓ c¶ tiÒn tÖ, tû gi¸ hèi ®o¸i, çc ®iÒu kiÖn tµi chÝnh vµ/hoÆc sù
ph©n lo¹i h¶i quan cña hµng ho¸ ®−îc xuÊt khÈu ®Õn l·nh thæ n−íc m×nh.
Price dumping: Ph¸ gi¸ vÒ gi¸
Mét lo¹i ph¸ gi¸ ®−îc x¸c ®Þnh trong çc cuéc ®µm ph¸n HiÕn ch−¬ng Havana nay chÞu sù ®iÒu
chØnh t¹i §iÒu VI cña GATT. Ph¸ gi¸ ®−îc dùa vµo kh¸i niÖm lµ çc nhµ xuÊt khÈu b¸n hµng
ho¸ ra n−íc ngoµi víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ t¹i thÞ tr−êng trong n−íc, vµ ®iÒu nµy cã thÓ g©y ¶nh
h−ëng cã h¹i cho ngµnh c«ng nghiÖp ë n−íc nhËp khÈu s¶n xuÊt s¶n phÈm t−¬ng tù. Xem thªm
anti-dumping measures vµ dumping.
Price equalisation mechanism: C¬ chÕ c©n b»ng gi¸
Mét c¬ chÕ ®−îc thiÕt lËp nh»m ®¶m b¶o r»ng gi¸ thÞ tr−êng ®èi víi hµng ho¸, vµ do ®ã thu
nhËp cña ng−êi s¶n xuÊt, kh«ng biÕn ®éng qu¸ møc. Môc tiªu nµy ®−îc xem nh− lµ thóc ®Èy
çc ngµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn mét çch cã trËt tù b»ng çch b¶o ®¶m çc kho¶n thu nhËp cã
thÓ tÝnh tr−íc ®−îc cho çc nhµ s¶n xuÊt. §ång thêi, cho ng−êi tiªu dïng còng cã lîi bëi v× hä
cã thÓ hy väng vµo gi¸ chØ thay ®æi Ýt vµo bÊt kú lóc nµo. C¬ chÕ nµy ho¹t ®éng theo nhiÒu çch
kh¸c nhau. Trë ng¹i chÝnh cña tÊt c¶ çc çch nµy lµ lµm sao ph¶i ®¶m b¶o ®ã kh«ng chuyÓn
thµnh trî cÊp. §iÒu nµy cã thÓ thùc hiÖn ®−îc nÕu nh− nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt chÞu tr¸ch nhiÖm
tµi chÝnh cho c¬ chÕ nµy. Theo çch nµy, nh÷ng dÊu hiÖu cña gi¸ sÏ kh«ng bÞ bá qua. Xem
thªm buffer stock, common agricultural policy, floor price vµ international commodity
agreements.
- 170 -
Price undertaking: Cam kÕt vÒ gi¸
Qu¸ tr×nh chèng ph¸ gi¸ sÏ ®−îc dõng l¹i hay kÕt thóc nÕu nhµ xuÊt khÈu çc hµng ho¸ bÞ buéc
téi lµ ph¸ gi¸ ®ång ý t¨ng gi¸ tíi møc mµ n−íc nhËp khÈu tho¶ m·n. Nh÷ng cam kÕt vÒ gi¸ nh−
vËy kh«ng ®−îc v−ît qu¸ biªn ®é ph¸ gi¸ vµ th−êng chóng ë møc thÊp nhÊt ®ñ ®Ó lo¹i trõ
nh÷ng nguy c¬ hoÆc thiÖt h¹i cho c«ng nghiÖp trong n−íc. Xem thªm anti-dumping measure,
lesser-duty principle vµ trade harassment.
Price wedge: Nªm gi¸
Sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ cña mét hµng ho¸ trong thÞ tr−êng b¶o hé vµ gi¸ cña nã trong m«i
tr−êng c¹nh tranh hoµn h¶o.
Primage: C−íc phÝ phô
ThuËt ng÷ biÓu thÞ viÖc ¸p dông t¹m thêi phô thu nhËp khÈu hay biÖn ph¸p t−¬ng tù cã t¸c ®éng
t¨ng thuÕ h¶i quan th«ng th−êng.
Primary dealers: §¹i lý chÝnh
Trong hÖ thèng ng©n hµng Hoa Kú, ®ã lµ nh÷ng h·ng thiÕt lËp mèi quan hÖ th−¬ng m¹i víi
Ng©n hµng Dù tr÷ liªn bang New York. §Ó ®ñ tiªu chuÈn lµ ®¹i lý chÝnh, h·ng ph¶i s½n sµng
®−a ra thÞ tr−êng ®ñ lo¹i tÝn phiÕu kho b¹c cho nh÷ng nhãm kh¸ch hµng ®a d¹ng mét çch hîp
lý vµ nã ph¶i tho¶ m·n çc yªu cÇu vÒ vèn tèi thiÓu. Mét sè luËt cña Hoa Kú nh− luËt D'Amato
cã thÓ dÉn ®Õn viÖc huû bá giÊy phÐp ®¹i lý chÝnh nÕu h·ng liªn quan ®Õn çc ho¹t ®éng ®· bÞ
coi lµ vi ph¹m ph¸p luËt.
Primary nation embargo: LÖnh cÊm vËn çc quèc gia chÝnh
Xem tuna (European Economic Communication - United States, 1994).
Primary products: Çc s¶n phÈm s¬ cÊp
§−îc ®Þnh nghÜa trong §iÒu XVI:4 cña GATT ®Ó x¸c ®Þnh çc chÕ ®é trî cÊp cã thÓ ¸p dông
nh−: bÊt kú s¶n phÈm n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, h¶i s¶n hay bÊt kú s¶n phÈm khai kho¸ng trong
çc d¹ng tù nhiªn cña nã hay ®· qua xö lý nh− kh¸ch hµng yªu cÇu ®Ó chuÈn bÞ ®−a nã ra thÞ
tr−êng víi mét sè l−îng lín trong th−¬ng m¹i quèc tÕ. Tõ “kho¸ng s¶n“ ®· bÞ bá sãt khi HiÖp
®Þnh vÒ gi¶i thÝch vµ ¸p dông §iÒu VI, XVI vµ XXIII cña GATT (LuËt Trî cÊp) ®−îc phª chuÈn
n¨m 1979 nh− mét phÇn cña kÕt qu¶ Vßng Tokyo. Vµo n¨m 1957, çc thµnh viªn GATT ®· tõ
chèi gîi ý cña Hoa Kú r»ng trî cÊp cã thÓ ®−îc phÐp ®èi víi viÖc xuÊt khÈu v¶i b«ng nÕu trî
cÊp ®ã vÒ c¬ b¶n lµ thanh to¸n cã thÓ ®−îc tr¶ cho b«ng th« khi nguyªn liÖu th« ®ã ®−îc xuÊt
khÈu d−íi d¹ng tù nhiªn cña nã. Sau ®ã Hoa Kú dµnh quyÒn cña hä ®Ó thùc hiÖn ®iÒu nµy.
Trong vô m× sîi, Ban héi thÈm thÊy r»ng m× sîi kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm s¬ cÊp mµ lµ s¶n phÈm
n«ng nghiÖp ®· ®−îc chÕ biÕn. Céng ®ång Kinh tÕ ch©u ¢u ®· chØ râ r»ng hoµn gi¸ xuÊt khÈu
g©y tranh chÊp trong tr−êng hîp ®ã lµ dµnh cho bét ngò cèc ®· ®−îc sö dông, r»ng viÖc hoµn
gi¸ kh«ng bao gåm bÊt cø thµnh phÇn trî gióp cho chÕ biÕn nµo, vµ r»ng bét ngò cèc râ rµng lµ
mét s¶n phÈm s¬ cÊp. Çc s¶n phÈm s¬ cÊp ngµy nay ph¶i tu©n theo çc quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh
vÒ n«ng nghiÖp cña WTO.
Principal supplier right: QuyÒn cña ng−êi cung cÊp chÝnh
Mét ®Æc ®iÓm chÝnh cña hÖ thèng kiÓm so¸t çc qu¸ tr×nh ®µm ph¸n vÒ thuÕ quan trong GATT,
®Æc biÖt trong çc vßng ®µm ph¸n tr−íc ®©y, theo ®ã chØ çc nhµ cung cÊp chÝnh çc s¶n phÈm
cã liªn quan míi cã quyÒn yªu cÇu −u ®·i thuÕ quan ®èi víi mét thµnh viªn cô thÓ cña GATT.
Quy t¾c nµy dùa trªn gi¶ thiÕt r»ng quèc gia thùc hiÖn −u ®·i sÏ chØ cã thÓ ®−îc båi th−êng mét
lÇn, vµ r»ng çc quèc gia dµnh −u ®·i sÏ cã thÓ tèi ®a ho¸ lîi Ých qua viÖc ®µm ph¸n víi çc nhµ
cung cÊp lín nhÊt. Trong thùc tÕ, hÖ thèng nµy dÉn ®Õn sù lo¹i trõ çc quèc gia ®ang ph¸t triÓn
vµ nhá h¬n khái qu¸ tr×nh ®µm ph¸n. Ph−¬ng ph¸p gi¶m thuÕ quan tuyÕn tÝnh trong Vßng
Kennedy vµ Vßng Tokyo còng nh− thùc tiÔn ®µm ph¸n cho mét diÖn réng çc lo¹i s¶n phÈm, vÝ
dô nh− HiÖp ®Þnh C«ng nghÖ th«ng tin, ®· gi¶m tÝnh quan träng cña quy t¾c nhµ cung cÊp
- 171 -
chÝnh. Xem thªm initial negotiating rights, principal supplying interest vµ sectoral trade
negotiations.
Principal supplying interest: Lîi Ých cung cÊp chÝnh
QuyÒn ®Ó tham gia vµo çc ®µm ph¸n thuÕ quan ®èi víi çc mÆt hµng cô thÓ dùa trªn viÖc xÕp
theo thø tù lîi Ých xuÊt khÈu trong mét s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. Çc thµnh viªn WTO cã tû lÖ xuÊt
khÈu mÆt hµng ®ã cao nhÊt lµ n−íc n¾m gi÷ quyÒn nµy. Do ®ã ®©y lµ mét quyÒn dùa trªn l−u
l−îng t−¬ng ®èi cña luång th−¬ng m¹i. Lîi Ých cung cÊp chÝnh kh¸c víi quyÒn cña nhµ cung
cÊp chÝnh ë chç quyÒn cña nhµ cung cÊp chÝnh dùa trªn l−u l−îng tuyÖt ®èi cña luång th−¬ng
m¹i. Nã còng kh«ng gièng nh− quyÒn ®µm ph¸n ban ®Çu ®−îc chÊp thuËn bëi mét thµnh viªn
víi çc thµnh viªn kh¸c th«ng qua ®µm ph¸n. Trong viÖc x¸c ®Þnh liÖu mét quèc gia cã lîi Ých
cung cÊp chÝnh hay kh«ng, Ban th− ký WTO chØ cã thÓ tÝnh ®Õn çc s¶n phÈm ®−îc bu«n b¸n
trªn c¬ së tèi huÖ quèc. Mét trong nh÷ng môc ®Ých cña kh¸i niÖm lîi Ých cung cÊp chÝnh lµ cho
phÐp çc b¹n hµng cì nhá vµ võa cã c¬ héi khëi x−íng çc ®µm ph¸n thuÕ quan vÒ çc s¶n
phÈm quan träng nhÊt ®èi víi hä. Xem thªm substantial supplying interest.
Prior informed consent: ChÊp thuËn ®−îc th«ng b¸o tr−íc
Mét thñ tôc kiÓm so¸t bu«n b¸n ho¸ chÊt hay thuèc trõ s©u bÞ chÝnh phñ b·i bá hoÆc nghiªm
kh¾c cÊm bëi mèi nguy hiÓm vÒ m«i tr−êng vµ søc khoÎ do chóng g©y ra. Thñ tôc ®ßi hái ph¶i
th«ng b¸o cho c¬ quan trung −¬ng ®· ra lÖnh cÊm hoÆc h¹n chÕ ®ã. Th«ng b¸o nµy sau ®ã ®−îc
l−u hµnh vµ çc chÝnh phñ kh¸c sÏ th«ng b¸o cho c¬ quan nµy liÖu hä cã chÊp thuËn ®Ó nhËp
khÈu çc ho¸ chÊt vµ thuèc trõ s©u ®· ®−îc liÖt kª hay kh«ng. Çc quèc gia xuÊt khÈu sau ®ã sÏ
cam kÕt chØ xuÊt khÈu çc chÊt ®ã tíi çc quèc gia cho phÐp nhËp khÈu. Xem thªm trade and
environment.
Priority foreign country: N−íc ngoµi ®−îc −u tiªn
ThuËt ng÷ ®−îc sö dông trong phÇn 1302 vµ 1303 cña LuËt Th−¬ng m¹i vµ c¹nh tranh Hoa Kú
n¨m 1988. Hai phÇn nµy th−êng ®−îc gäi lµ Super 301 vµ Special 301. Super 301 yªu cÇu
USTR th«ng b¸o cho Quèc héi Hoa Kú çc n−íc −u tiªn ®ang duy tr× çc th«ng lÖ mµ nÕu nh−
®−îc xo¸ bá çc th«ng lÖ ®ã sÏ trë thµnh thÞ tr−êng tiÒm n¨ng lín nhÊt cho xuÊt khÈu cña Hoa
Kú. Special 301 yªu cÇu mét danh s¸ch t−¬ng tù çc quèc gia - gäi lµ danh s¸ch −u tiªn theo
dâi, mµ çc quèc gia ®ã tõ chèi viÖc b¶o hé cã hiÖu qu¶ vµ ®Çy ®ñ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cho çc
h·ng Hoa Kú. Trong tr−êng hîp nµy, çc quèc gia −u tiªn lµ çc quèc gia cã (a) phÇn lín çc
®¹o luËt nÆng nÒ, phiÒn hµ, çc chÝnh s¸ch hay çc thñ tôc tõ chèi quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ®Çy ®ñ
vµ hiÖu qu¶ hay tõ chèi viÖc më cöa thÞ tr−êng b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng ®èi víi çc c«ng d©n
Hoa Kú tin cËy vµo viÖc b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ vµ (b) kh«ng chuÈn bÞ ®Ó tham gia vµo çc ®µm
ph¸n song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng ®Ó t×m ra çc gi¶i ph¸p. Mét khi quèc gia ®−îc coi nh− lµ mét
quèc gia −u tiªn, USTR cÇn ph¶i b¾t ®Çu ®iÒu tra theo Kho¶n 301. Çc quèc gia cã thÓ ®−îc
xo¸ khái danh s¸ch nh−ng USTR cÇn ph¶i ®−a ra çc lý do.
Priority watch list: Danh s¸ch −u tiªn theo dâi
Xem priority foreign country vµ Special 301.
Prisoners Dilemma: ThÕ l−ìng nan cña nh÷ng ng−êi tï
Mét vÝ dô ®−îc sö dông ®Ó chøng minh r»ng çc quyÕt ®Þnh tÇm vi m« hîp lý râ rµng kh«ng
nhÊt thiÕt dÉn ®Õn çc kÕt qu¶ hîp lý ë tÇm vÜ m«. Nã th−êng ®−îc sö dông trong lý thuyÕt trß
ch¬i ®Ó gi¶i thÝch thùc chÊt cña çc hµnh ®éng tËp thÓ ®−îc thùc hµnh trong hÖ thèng th−¬ng
m¹i ®a ph−¬ng. ThÕ l−ìng nan xÈy ra trong vµi biÕn thÓ cã mét vµi ®Æc ®iÓm sau. Mét sè tï
nh©n bÞ thÈm vÊn riªng biÖt. Mçi ng−êi biÕt r»ng nÕu kh«ng mét ai trong hä thó nhËn téi th× tÊt
c¶ ®−îc tù do. Mçi ng−êi còng biÕt r»ng nÕu mét ng−êi thó nhËn téi cßn tÊt c¶ nh÷ng ng−êi cßn
l¹i kh«ng lµm th× ng−êi thó nhËn còng sÏ ®−îc tù do. TÊt c¶ nh÷ng ng−êi cßn l¹i sÏ nhËn b¶n ¸n
nghiªm kh¾c. NÕu tÊt c¶ thó nhËn th× hä sÏ bÞ trõng ph¹t nh−ng nhÑ h¬n nÕu nh− chØ mét ng−êi
thó nhËn. QuyÕt ®Þnh hîp lý râ rµng cña ç nh©n ng−êi tï v× vËy sÏ lµ thó nhËn mµ kh«ng ¶nh
- 172 -
h−ëng nhiÒu ®Õn ng−êi kh¸c. Tinh thÇn ë ®©y lµ nÕu nhËn téi hä sÏ l©m vµo t×nh tr¹ng xÊu h¬n
lµ cã sù nhÊt trÝ trong néi bé lµ tÊt c¶ kh«ng thó nhËn.
Prison labour: Lao ®éng tï
§iÒu XX(e) cña GATT cho phÐp çc thµnh viªn WTO cÊm nhËp khÈu çc hµng ho¸ do çc tï
nh©n s¶n xuÊt. NhiÒu quèc gia ®· chÊp nhËn luËt cho phÐp cÊm nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm nh−
thÕ nh−ng tuú thuéc møc ®é kh¸c nhau. Xem thªm core labour standards vµ social dumping.
Private cartel: Cartel t− doanh
Xem Cartel.
Private international law: T− ph¸p quèc tÕ
LÜnh vùc luËt gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a çc ç nh©n c− tró ë çc n¬i cã çc quyÒn tµi ph¸n
kh¸c nhau. Bëi v× kh«ng cã hai quèc gia cã cïng hÖ thèng ph¸p luËt, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ luËt nµo sÏ
th¾ng thÕ. LÜnh vùc luËt nµy do ®ã ®−îc xem nh− sù ph©n tranh luËt ph¸p. Xem thªm public
international law.
Privatisation: T− nh©n ho¸
Qu¸ tr×nh theo ®ã çc tµi s¶n c«ng céng tr−íc do nhµ n−íc së h÷u vµ qu¶n lý ®−îc c¬ cÊu l¹i
thµnh çc ®¬n vÞ c«ng céng cïng víi vèn cæ phÇn ®−îc b¸n cho c«ng chóng. ThØnh tho¶ng
chÝnh phñ gi÷ l¹i mét phÇn nhÊt ®Þnh trong c«ng ty ®· ®−îc t− nh©n ho¸. ThuËt ng÷ nµy ®«i khi
còng ®−îc dïng ®Ó m« t¶ viÖc chuyÓn ®æi mét c«ng ty c«ng céng thµnh mét c«ng ty t− nh©n.
Xem thªm deregulation.
Processes and production method: Quy tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt
ThuËt ng÷ ®−îc sö dông trong çc th¶o luËn liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i vµ m«i tr−êng. Nã liªn
quan ®Õn çc t¸c ®éng ®Õn m«i tr−êng cña çc quy tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô. Mét ¶nh
h−ëng tiªu cùc cã thÓ xÈy ra theo hai çch sau: (a) th«ng qua viÖc biÕn ®æi cña b¶n th©n s¶n
phÈm, vµ (b) th«ng qua qu¸ tr×nh s¶n xuÊt çc s¶n phÈm mµ kh«ng ¶nh h−ëng çc ®Æc tÝnh cña
hµng ho¸ cuèi cïng.
Process Protectionism: ChÕ ®é b¶o hé xö lý
ThuËt ng÷ ®−îc I. M. Destler (1995) sö dông ®Ó m« t¶ mét hÖ thèng theo ®ã çc biÖn ph¸p söa
ch÷a th−¬ng m¹i ®−îc thùc hiÖn dÔ dµng h¬n so víi çc quy t¾c tiªu chuÈn WTO.
Producer subsidy equivalent (PSE): Trî cÊp t−¬ng ®−¬ng cho nhµ s¶n xuÊt
Mét thuËt ng÷ ®−îc sö dông trong ®µm ph¸n n«ng nghiÖp. PSE ®−îc ®Þnh nghÜa lµ trî cÊp cÇn
thiÕt bï cho çc nhµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®èi víi viÖc xo¸ bá sù hç trî cña chÝnh phñ. §−îc
tÝnh b»ng phÇn tr¨m, nã lµ tû lÖ cña tæng gi¸ trÞ chi tr¶ cho nhµ s¶n theo chÝnh s¸ch cña chÝnh
phñ trªn tæng thu nhËp cña nhµ s¶n xuÊt. Khi tû lÖ nµy d−¬ng, PSE biÓu thÞ nhµ s¶n xuÊt nhËn
®−îc trî gióp. Khi tû lÖ nµy ©m, nhµ s¶n xuÊt bÞ ®¸nh thuÕ. Xem thªm consumer subsidy
equivalent.
Product-by-product negotiations: §µm ph¸n tõng s¶n phÈm
Xem item-by-item tariff negotiations.
Product cycle theory: Lý thuyÕt chu kú s¶n phÈm
Do Raymond Vernon ®Ò xuÊt (1966). Lý thuyÕt nµy cho r»ng çc quèc gia c«ng nghiÖp ho¸ cao
cã nh÷ng lîi thÕ so s¸nh trong viÖc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn çc s¶n phÈm míi bëi v× hä cã vèn
vµ tµi nguyªn lao ®éng tèt h¬n. Chu kú s¶n phÈm ®−îc gi¶ thiÕt gåm cã mét vµi giai ®o¹n, b¾t
®Çu víi s¶n xuÊt ë trong thÞ tr−êng nhá h−íng ®Õn kh¸ch hµng, sau ®ã trë thµnh ph¹m vi mét
c«ng ty ®a quèc gia vµ v−¬n ®Õn ®Ønh ®iÓm cña nã víi viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm ë çc quèc gia
cã chi phÝ nh©n c«ng thÊp h¬n mµ tõ ®ã çc s¶n phÈm nµy sÏ ®−îc xuÊt khÈu trë l¹i thÞ tr−êng
n¬i nã ®−îc sinh ra ban ®Çu. Xem thªm comparative advantage vµ Heckscher-Ohlin theorem
- 173 -
Profit-shifting tariff: ThuÕ chuyÓn lîi nhuËn
Mét kh¸i niÖm trong lý thuyÕt kinh tÕ t×m thÊy trong chñ nghÜa träng th−¬ng ®Ò nghÞ r»ng cã
thÓ dÞch chuyÓn lîi nhuËn ®éc quyÒn tõ mét n−íc ngoµi sang l·nh thæ cña mét n−íc th«ng qua
viÖc ®¸nh thuÕ. ThuÕ quan sÏ lµm gi¶m lîi nhuËn qu¸ møc cña çc h·ng n−íc ngoµi. Nh− Dixit
chØ ra (1986), thuÕ quan chuyÓn dÞch lîi nhuËn còng lµ mét luËn ®iÓm kh¸c cña çc nhµ kinh tÕ
theo chñ nghÜa träng th−¬ng vÒ viÖc h¹n chÕ nhËp khÈu vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu.
Progrramme of Action on the Establishment of a New International Economic Order:
Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng vÒ thiÕt lËp trËt tù kinh tÕ quèc tÕ míi
Xem New International Economic Order.
Progressive liberalisation: Tù do ho¸ nhanh chãng
Mét nguyªn lý quan träng ®−îc sö dông trong GATT. Nã xuÊt ph¸t tõ tuyªn bè Punta del Este
ë trong Vßng Uruguay. T¹i ®ã tÝnh c«ng khai vµ t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®−îc coi lµ mét trong
nh÷ng môc tiªu cho çc ®µm ph¸n s¾p tíi vÒ çc dÞch vô. Nguyªn lý nµy ®−îc ph¸t triÓn tiÕp
theo trong §iÒu XIX cña GATS yªu cÇu çc thµnh viªn tham gia vµo çc hiÖp ®µm ph¸n tiÕp
theo trong vßng Ýt nhÊt lµ 5 n¨m. HiÖp ®Çu tiªn ph¶i ®−îc tiÕn hµnh muén nhÊt lµ 1/1/2000.
Xem thªm WTO build-in agenda.
Prohibited subsidies: Çc trî cÊp bÞ cÊm
Mét kh¸i niÖm ®−îc sö dông trong HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng ®Ó chØ çc
trî cÊp cã ®iÒu kiÖn theo kÕt qu¶ xuÊt khÈu hay trî cÊp cã ®iÒu kiÖn theo viÖc sö dông çc hµng
ho¸ trong n−íc thay cho nhËp khÈu. Çc n−íc thµnh viªn kh«ng ®−îc phÐp ¸p dông lo¹i trî cÊp
nµy. Xem thªm actionable subsidies, local-content rules, non-actionable subsidies, subsidies
vµ Agreement on Trade-Related Investment Measures.
Proportionality: TÝnh c©n ®èi
Mét kh¸i niÖm ®−îc sö dông ®Ó so s¸nh chi phÝ th−¬ng m¹i cña mét biÖn ph¸p víi lîi Ých mµ
biÖn ph¸p nµy cã ®−îc tõ çc lÜnh vùc kh¸c cña chÝnh s¸ch chÝnh phñ. ý t−ëng chÝnh lµ cã mèi
liªn hÖ hîp lý gi÷a sù t¸c ®éng ®Õn chi phÝ cña mét biÖn ph¸p vµ lîi Ých mµ nã cã thÓ mang l¹i.
§©y lµ mét ph−¬ng ph¸p cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh sù cÇn thiÕt cña mét biÖn ph¸p
th−¬ng m¹i.
Protection: B¶o hé
Møc ®é çc nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa vµ s¶n phÈm cña hä ®−îc b¶o vÖ khái sù c¹nh tranh cña thÞ
tr−êng quèc tÕ. Sù t¸c ®éng hay chi phÝ cña viÖc b¶o hé cã thÓ ®o hay −íc tÝnh víi mét ®é chÝnh
x¸c cao. ThuÕ quan lµ ®iÓm b¾t ®Çu trong tr−êng hîp hµng ho¸, nh−ng vÊn ®Ò sÏ phøc t¹p h¬n
khi thuÕ quan ®i kÌm víi çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan hoÆc nÕu viÖc b¶o hé chØ bao gåm çc
biÖn ph¸p phi thuÕ quan hay çc quy ®Þnh cña chÝnh phñ trong tr−êng hîp çc dÞch vô. Còng cã
ph−¬ng ph¸p ®Ó −íc tÝnh chi phÝ b¶o hé ®èi víi çc ngµnh dÞch vô nh−ng nh÷ng ph−¬ng ph¸p
nµy kÐm chÝnh x¸c h¬n so víi çc tr−êng hîp cña hµng ho¸. B¶o hé kh¸c ®¸ng kÓ so víi chñ
nghÜa b¶o hé. Xem thªm assistance, effective rate of protection, international contestability of
markets, optimal tariff vµ subsidy.
Protectionism: Chñ nghÜa b¶o hé
M«i tr−êng h×nh thµnh chÝnh s¸ch kinh tÕ trong ®ã ®Æt ra çc biÖn ph¸p ®Ó çc nhµ s¶n xuÊt
trong n−íc tr¸nh ph¶i ®èi chäi víi thÞ tr−êng quèc tÕ kh¾c nghiÖt. BiÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ó ®¹t ®−îc
®iÒu nµy lµ thuÕ quan, trî cÊp, çc h¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn vµ çc biÖn ph¸p phi thuÕ
quan kh¸c, çc biÖn ph¸p Ýt râ rµng th−êng ®−îc −a dïng h¬n. Çc tr−êng hîp phøc t¹p h¬n cã
thÓ bao hµm c¶ çc lÜnh vùc v¨n ho¸, m«i tr−êng vµ çc mèi quan t©m kh¸c. Chñ nghÜa b¶o hé
cã thÓ còng xuÊt hiÖn th«ng qua viÖc sö dông nhiÒu b¶o hé cã ®iÒu kiÖn. Trong phÇn lín çc
tr−êng hîp, chñ nghÜa b¶o hé chØ lµm tr× ho·n viÖc ®iÒu chØnh tÊt yÕu trong çc ngµnh kh«ng cã
- 174 -
hiÖu qu¶ ®èi víi thÞ tr−êng. Xem thªm cultural speccification, structural adjustment vµ trade
and environment.
Protection of fisheries resources: B¶o vÖ tµi nguyªn ç
Xem herring and salmon, tuna (Canada-United States, 1982), tuna (European Economic
Community-United States, 1994) vµ tuna (Mexico-United States. 1991).
Protocol: NghÞ ®Þnh th−
Mét nghÞ ®Þnh th− lµ mét hiÖp −íc ®−îc so¹n th¶o ®Ó bæ sung çc hiÖp −íc hay c«ng −íc kh¸c.
Nã bao gåm toµn bé çc thµnh phÇn cã trong çc lo¹i hiÖp −íc kh¸c (lêi tùa, ®Þnh nghÜa, ch÷
ký, phª chuÈn, ngµy hiÖu lùc, v.v...) vµ nã cã cïng tÝnh b¾t buéc ph¸p lý. Mét nghÞ ®Þnh th− cÇn
ph¶i phï hîp víi hiÖp −íc gèc. NÕu cã sù m©u thuÉn, hiÖp −íc gèc sÏ phñ nhËn nghÞ ®Þnh th−.
Mét nghÞ ®Þnh th− lµ cÇn thiÕt trong khi kÕt qu¶ cña ®µm ph¸n ®a ph−¬ng cÇn ph¶i ®−îc bæ
sung vµo çc v¨n kiÖn cña WTO.
Protocol of accession: NghÞ ®Þnh th− gia nhËp
V¨n kiÖn ®Æt ra çc ®iÒu kho¶n vµ ®iÒu kiÖn ®Ó çc quèc gia trë thµnh thµnh viªn cña WTO hay
mét sè tæ chøc quèc tÕ. Trong WTO, çc nghÞ ®Þnh th− ®a sè ®−îc chuÈn ho¸ nh−ng thØnh
tho¶ng chóng ph¶n ¸nh çc tr−êng hîp riªng biÖt cña çc quèc gia gia nhËp. Xem thªm
accession.
Protocol of Provisional Application (PPA): HiÖp ®Þnh ¸p dông t¹m thêi
§−îc çc thµnh viªn gèc cña GATT th«ng qua n¨m 1947 ®Ó ¸p dông HiÖp ®Þnh nµy trong khi
chê ¸p dông chÝnh thøc. QuyÕt ®Þnh nµy kh«ng bao giê ®−îc thùc hiÖn. PPA kh«ng ph¶i lµ mét
phÇn cña GATT 1994.
Provisional anti-dumping duties: ThuÕ chèng ph¸ gi¸ t¹m thêi
ThuÕ hoÆc phÝ bÞ tÝnh khi cã b»ng chøng vÒ mét tr−êng hîp ph¸ gi¸. Çc quy ®Þnh cña WTO vÒ
çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ cho phÐp çc chÝnh phñ ®−îc ®¸nh thuÕ chèng ph¸ gi¸ t¹m thêi
theo ba ®iÒu kiÖn: (a) cã ®iÒu tra x¸c ®¸ng, (b) x¸c ®Þnh s¬ bé ch¾c ch¾n lµ cã ph¸ gi¸ vµ kÕt
qu¶ lµ g©y ra thiÖt h¹i ®èi víi ngµnh c«ng nghiÖp trong n−íc, vµ (c) c¬ quan thÈm quyÒn cho
r»ng çc biÖn ph¸p nµy cÇn thiÕt ®Ó ng¨n ngõa nh÷ng thiÖt h¹i g©y ra trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra.
Çc biÖn ph¸p vÒ thuÕ chèng ph¸ gi¸ t¹m thêi cã thÓ kh«ng v−ît qu¸ biªn ®é ph¸ gi¸ ®−îc −íc
tÝnh t¹m thêi. Tuy nhiªn çc quy ®Þnh cña WTO nhÊn m¹nh r»ng viÖc yªu cÇu ®Òn bï b»ng tiÒn
mÆt hoÆc tr¸i phiÕu lµ thÝch hîp h¬n. VÒ nguyªn t¾c, thuÕ ph¸ gi¸ t¹m thêi nªn ®−îc ¸p dông
kh«ng qu¸ 4 th¸ng, mÆc dï nã cã thÓ ®−îc më réng tíi tËn 9 th¸ng trong mét sè tr−êng hîp.
Provisionnal countervailing measures: ThuÕ ®èi kh¸ng t¹m thêi
Mét khi chÝnh phñ tiÕn hµnh viÖc ®iÒu tra tr−êng hîp ®−îc coi lµ trî cÊp do mét n−íc thµnh
viªn WTO kh¸c ¸p dông, chÝnh phñ n−íc ®ã cã thÓ ¸p dông çc biÖn ph¸p thuÕ ®èi kh¸ng t¹m
thêi. 3 ®iÒu kiÖn chÝnh cÇn ®−îc ®¸p øng lµ (a) viÖc ®iÒu tra ph¶i ®−îc tiÕn hµnh phï hîp víi
quy ®Þnh, (b) çc kÕt qu¶ ®iÒu tra ban ®Çu cho thÊy r»ng cã tån t¹i trî cÊp vµ do ®ã ®· g©y ra
thiÖt h¹i cho ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc vµ (c) cã kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng tæn thÊt kh¸c nÕu viÖc
trî cÊp vÉn ®−îc duy tr× trong qu¸ tr×nh cßn l¹i cña cuéc ®iÒu tra. Çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng t¹m
thêi nªn ®−îc sö dông d−íi d¹ng tiÒn mÆt hoÆc tr¸i phiÕu t−¬ng ®−¬ng víi møc ®é trî gi¸. Çc
biÖn ph¸p t¹m thêi kh«ng ®−îc ¸p dông sím h¬n 60 ngµy kÓ tõ khi tiÕn hµnh ®iÒu tra vµ chóng
kh«ng ®−îc ¸p dông qu¸ 4 th¸ng.
Provisional safeguard measures: Çc biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi
Xem Agreement on Safeguards
Prudential regulation: Quy t¾c cÈn träng
Çc yªu cÇu vµ h−íng dÉn do ChÝnh phñ ®Æt ra ®Ó ®¶m b¶o sù hßa nhËp cña hÖ thèng tµi chÝnh
vµ çc nhµ cung cÊp dÞch vô tµi chÝnh. Çc biÖn ph¸p thËn träng, vÝ dô, yªu cÇu çc ng©n hµng
- 175 -
vµ çc c«ng ty b¶o hiÓm duy tr× mét møc ®é dù tr÷ ngo¹i tÖ nhÊt ®Þnh vµ tû lÖ tµi s¶n cè ®Þnh
b¾t buéc. Ngoµi ra cßn cã thªm çc yªu cÇu chÆt chÏ vÒ c¬ chÕ b¸o ço. Cã ý kiÕn ñng hé çc
biÖn ph¸p râ rµng vµ cã thÓ thùc thi ®−îc tuy nhiªn çc biÖn ph¸p nµy kh«ng ng¨n ngõa ®−îc
viÖc çc c«ng ty dÞch vô tµi chÝnh tËn dông biÖn ph¸p nµy mét çch kh«n khÐo. Kh«ng cã mét
tho¶ thuËn hay mét quy ®Þnh nµo vÒ møc ®é kiÓm so¸t. Çc biÖn ph¸p thËn träng th−êng kh«ng
bÞ coi lµ g©y trë ng¹i cho th−¬ng m¹i trong dÞch vô tµi chÝnh vµ kh«ng cÇn ph¶i ®−a vµo danh
s¸ch çc biÖn ph¸p cã kh¶ n¨ng g©y ¶nh h−ëng tíi viÖc më cöa thÞ tr−êng vµ ®·i ngé quèc gia
trong khu«n khæ GATS.
Public cartel: Cartel quèc doanh
Xem cartel.
Public international law: C«ng ph¸p quèc tÕ
LuËt liªn quan ®Õn çc mèi quan hÖ gi÷a çc quèc gia vµ gi÷a çc quèc gia víi çc tæ chøc
quèc tÕ. Xem thªm Private International Law.
Public procurement: Mua s¾m cña c«ng
Xem Goverment procurement.
Punta del Este Declaration: Tuyªn bè Punta del Este
Xem Urugoay Round.
Quadrilaterals: Bèn bªn; Nhãm 4 n−íc

Çc cuéc ®µm ph¸n vÒ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i ®Þnh kú gi÷a Hoa Kú, Céng ®ång Ch©u ¢u, NhËt
vµ Canada. Nay ®−îc sö dông ®Ó chØ nhãm 4 n−íc nµy. Th−êng ®−îc gäi t¾t lµ Tø c−êng -
Quads. Xem thªm minilateralism.
Quantitative restriction: H¹n chÕ ®Þnh l−îng
Çc h¹n chÕ hoÆc h¹n ng¹ch vÒ ®Þnh l−îng cho mét s¶n phÈm hoÆc mét hµng ho¸ cô thÓ cã thÓ
nhËp khÈu hoÆc xuÊt khÈu trong mét giai ®o¹n nµo ®ã. Chóng th−êng ®−îc tÝnh b»ng khèi
l−îng nh−ng ®«i khi b»ng trÞ gi¸. §iÒu XI cña GATT ®Ò cËp viÖc sö dông çc h¹n chÕ ®Þnh
l−îng trong mét sè ngo¹i lÖ cô thÓ, bao gåm c¶ nh÷ng ngo¹i lÖ ®−îc liÖt kª trong §iÒu XX vÒ
çc ngo¹i lÖ chung. Xem thªm export quotas, import quotas vµ tariff quotas.
Quarantine measures: BiÖn ph¸p çch ly
Xem sanitary and phytosanitary measures.
Quint forum: DiÔn ®µn 5 n−íc
Cuéc gÆp mÆt kh«ng ®Þnh kú, kh«ng chÝnh thøc cña Bé tr−ëng N«ng nghiÖp çc n−íc thuéc
Céng ®ång ch©u ¢u, Canada, NhËt, Hoa Kú vµ Australia. T¹i cuéc häp nµy çc Bé tr−ëng th¶o
luËn çc khÝa c¹nh cña th−¬ng m¹i n«ng nghiÖp toµn cÇu. DiÔn ®µn nµy ®−îc thµnh lËp t¹i Vßng
Urugoay.
QWERTY principle: Nguyªn t¾c QWERTY
Kh«ng ph¶i lµ mét kh¸i niÖm th−¬ng m¹i ®−îc chÊp nhËn, nh−ng nã minh ho¹ sù nguy hiÓm
trong viÖc chÊp nhËn nh÷ng t− t−ëng mµ ta kh«ng thÓ phª b×nh ®−îc. §−îc ®−a ra lÇn ®Çu tiªn
bëi nhµ sö häc kinh tÕ Paul Davis vµo n¨m 1982 vµ ®−îc phæ biÕn réng r·i vµo nh÷ng n¨m
1990 bëi Paul Krugman (1994). Nã ®−îc b¾t ®Çu tõ cÊu tróc bµn phÝm QWERTY cña m¸y tÝnh
rËp theo kiÓu cña m¸y ch÷ thêi tr−íc. M¸y ch÷ rÊt dÔ bÞ kÑt phÝm khi ng−êi ®¸nh m¸y ®¸nh qu¸
nhanh vµ cÊu tróc bµn phÝm QWERTY lµm ng−êi ®¸nh m¸y ph¶i ®¸nh chËm l¹i. Çc c¶i tiÕn vÒ
- 176 -
c¬ khÝ sau nµy khiÕn cho cÊu tróc QWERTY trë nªn lçi thêi nh−ng nh÷ng nh÷ng t− t−ëng tr×
trÖ vÉn lµm cho nã tån t¹i trong kû nguyªn m¸y tÝnh bëi v× nã ®· trë nªn "cè h÷u". Krugman
ghi chó r»ng ®iÒu nµy dÔ dÉn tíi viÖc ph¶n ®èi t− t−ëng cho r»ng thÞ tr−êng nhÊt ®Þnh sÏ ®−a
mét nÒn kinh tÕ tíi mét gi¶i ph¸p tèt ®Ñp duy nhÊt vµ trªn thùc tÕ kÕt qu¶ cña c¹nh tranh thÞ
tr−êng th−êng dùa vµo nh÷ng c¬ héi ngÉu nhiªn cã tÝnh lÞch sö. Nguyªn t¾c nµy còng bao hµm
t− t−ëng r»ng viÖc kiÓm tra sù ¶nh h−ëng cña nh÷ng t− t−ëng vµ hµnh ®éng thùc tiÔn lµ ®¸ng
lµm. Xem thªm conventional wisdom vµ vestigial thought.
Race-to-the-bottom argument: LËp luËn ch¹y ®ua ng−îc

DiÔn t¶ nçi lo l¾ng, e ng¹i tr−íc thùc tÕ ph¶i c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu tõ çc n−íc kh¸c cã
chi phÝ lao ®éng vµ tiªu chuÈn lao ®éng thÊp sÏ h¹ thÊp l−¬ng vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng t¹i çc
n−íc ph¸t triÓn. LËp luËn nµy lµ mét phÇn c¬ së cña çc cuéc th¶o luËn vÒ ®iÒu kho¶n x· héi vµ
çc tiªu chuÈn lao ®éng vµ th−¬ng m¹i. Mét lËp luËn t−¬ng tù ®−îc nªu ra liªn quan ®Õn çc
tiªu chuÈn vÒ m«i tr−êng v× ng−êi ta cho r»ng çc yªu cÇu vÒ m«i tr−êng thÊp h¬n ë mét sè
n−íc cã thÓ ®em l¹i cho hä lîi thÕ c¹nh tranh. Xem thªm core labour standards, social
dumping, trade and environment vµ worker rights.
Recidivist dumping: Ph¸ gi¸ t¸i ph¹m
§«i khi ®−îc sö dông, ®Æc biÖt bëi çc nhµ ®µm ph¸n Hoa Kú, ®Ó chØ çc c«ng ty lu«n tiÕn
hµnh ph¸ gi¸ hµng ho¸ cña hä vµ cho r»ng ph¸ gi¸ lµ mét çch ®Ó kinh doanh. Xem thªm anti-
dumping measures.
Reciprocal Trade Agreements Program: Ch−¬ng tr×nh çc HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i cã ®i cã
l¹i
Xem United States Reciprocal Trade Agreements Program.
Reciprocal: Cã ®i cã l¹i; t−¬ng hç
Th«ng lÖ cña WTO chø kh«ng ph¶i lµ yªu cÇu cã tÝnh cam kÕt, theo ®ã çc chÝnh phñ dµnh −u
®·i t−¬ng tù cho nhau vÝ dô nh− khi mét chÝnh phñ gi¶m thuÕ hoÆc c¾t gi¶m çc hµng rµo kh¸c
g©y trë ng¹i cho nhËp khÈu ®Ó ®æi l¹i çc −u ®·i t−¬ng tù cña mét n−íc b¹n hµng th−¬ng m¹i
kh¸c. §iÒu nµy ®−îc gäi lµ c©n b»ng −u ®·i. Çc −u ®·i ®¹t ®−îc tõ kÕt qu¶ ®µm ph¸n cã ®i cã
l¹i cÇn ph¶i ®−îc më réng trªn c¬ së MFN cho tÊt c¶ çc thµnh viªn cña WTO. Xem thªm
mirror reciprocity vµ reciprocity at the margin.
Reciprocity at the margin: Cã ®i cã l¹i t−¬ng xøng
Mét thuËt ng÷ ng−êi Mü sö dông m« t¶ r»ng toµn bé tæng gi¸ trÞ cña çc −u ®·i dµnh cho çc
b¹n hµng th−¬ng m¹i cÇn ph¶i cã gi¸ trÞ t−¬ng xøng víi gi¸ trÞ çc −u ®·i nhËn ®−îc trªn c¬ së
cã ®i cã l¹i. Xem thªm mirror-image reciprocity.
Recognition: Sù c«ng nhËn
ViÖc mét n−íc c«ng nhËn chÊt l−îng, tiªu chuÈn vµ çc yªu cÇu vÒ giÊy phÐp cña mét n−íc
kh¸c. ViÖc c«ng nhËn nµy cã thÓ cã ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ tíi çch tiÕn hµnh th−¬ng m¹i. Theo
GATS, viÖc c«ng nhËn nµy cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh ®¬n ph−¬ng, song ph−¬ng hoÆc th«ng qua viÖc
hµi hßa. NÕu mét n−íc cam kÕt c«ng nhËn tiªu chuÈn, chÊt l−îng, hoÆc yªu cÇu vÒ cÊp giÊy
phÐp cña mét n−íc nµo ®ã th× n−íc nµy kh«ng cÇn ph¶i më réng sù c«ng nhËn nµy trªn c¬ së
MFN. Tuy nhiªn n−íc nµy cÇn ph¶i dµnh cho çc n−íc kh¸c c¬ héi ®Ó çc n−íc ®ã chøng minh
r»ng hä còng cã thÓ ®¸p øng ®−îc tiªu chuÈn yªu cÇu. Xem thªm Agreement on Technical
Barriers to Trade, harmonisation of standards and qualifications vµ mutual recognition
arrangements.
Re-exports: Hµng t¸i xuÊt
- 177 -
Hµng hãa vËn chuyÓn t¹m thêi tíi l·nh thæ cña mét n−íc, t¹i ®ã ®«i khi hµng ho¸ cßn ®−îc gia
t¨ng thªm trÞ gi¸ n÷a, víi môc ®Ých vËn chuyÓn tíi thÞ tr−êng cña mét n−íc kh¸c. Xem thªm
entrep«t trade vµ free-trade zones.
Reformulated gasoline: X¨ng ®∙ pha
Brazil vµ Venezuela ®· ®−a tr−êng hîp nµy ra kiÖn Hoa Kú n¨m 1995. Vµo n¨m 1990, Quèc
héi Hoa Kú ®· chØ ®Þnh C¬ quan B¶o vÖ m«i tr−êng (EPA) ban hµnh çc quy ®Þnh míi vÒ t¸c
h¹i cña thµnh phÇn cña x¨ng vµ khÝ th¶i x¨ng qua viÖc söa ®æi LuËt Kh«ng khÝ s¹ch (CAA)
n¨m 1963. Môc ®Ých cña viÖc nµy lµ ®Ó c¶i thiÖn sù trong lµnh cña kh«ng khÝ t¹i çc vïng bÞ «
nhiÔm nhÊt cña ®Êt n−íc b»ng çch gi¶m çc chÊt th¶i ®éc g©y « nhiÔm m«i tr−êng tõ khãi «-t«
vµ çc thµnh phÇn hîp chÊt h÷u c¬ cÊu t¹o nªn ozone. CAA chia Hoa Kú thµnh hai phÇn: 9
vïng lín bÞ « nhiÔm nÆng chiÕm kho¶ng 30 % thÞ tr−êng x¨ng n¬i chØ b¸n x¨ng ®· pha, vµ phÇn
cßn l¹i cña ®Êt n−íc n¬i b¸n x¨ng th«ng dông. C¶ hai lo¹i x¨ng ®Òu ®−îc quy ®Þnh thµnh phÇn,
sù kh¸c nhau gi÷a hai lo¹i x¨ng nµy lµ trong x¨ng ®· pha kh«ng ®−îc phÐp cã mét sè thµnh
phÇn nhÊt ®Þnh. Thªm vµo ®ã, çc quy ®Þnh ®ã ®¶m b¶o r»ng çc chÊt ®éc h¹i bÞ cÊm trong
x¨ng ®· pha kh«ng ®−îc chuyÓn thµnh x¨ng th«ng dông. Brazil vµ Venezuela khiÕu n¹i r»ng
çc quy ®Þnh nµy ph©n biÖt ®èi xö çc s¶n phÈm x¨ng nhËp khÈu, ®Æc biÖt khi çc s¶n phÈm nµy
lµ s¶n phÈm cña çc nhµ s¶n xuÊt míi th©m nhËp thÞ tr−êng gÇn ®©y. Ban héi thÈm kÕt luËn
r»ng s¶n phÈm x¨ng nhËp khÈu vµ s¶n phÈm x¨ng s¶n xuÊt trong n−íc lµ çc s¶n phÈm t−¬ng tù
nhau. Theo ph−¬ng ph¸p thµnh lËp c¬ së tiªu chuÈn, x¨ng nhËp khÈu ®· bÞ cÊm kh«ng ®−îc
h−ëng çc ®iÒu kiÖn b¸n hµng thuËn lîi t−¬ng tù nh− nh÷ng ®iÒu kiÖn giµnh cho x¨ng s¶n xuÊt
trong n−íc th«ng qua mét c¬ së tiªu chuÈn ç nh©n rµng buéc çc nhµ s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n
phÈm nµo ®ã. X¨ng nhËp khÈu do ®ã kh«ng ®−îc ®èi xö −u ®·i nh− x¨ng s¶n xuÊt trong n−íc.
Ban héi thÈm ®· më réng ph¹m vi ®iÒu tra sang kiÓm tra tÝnh nhÊt qu¸n cña çc quy ®Þnh vÒ
x¨ng víi §iÒu XX cña GATT (Nh÷ng ngo¹i lÖ chung). Ban héi thÈm ®· ghi nhËn kÕt luËn cña
Hoa Kú r»ng « nhiÔm kh«ng khÝ, ®Æc biÖt lµ ozone ë gÇn mÆt ®Êt vµ çc chÊt ®éc h¹i, g©y ra
mèi hiÓm häa vÒ søc kháe cho con ng−êi, ®éng vµ thùc vËt, nh−ng kh«ng cho r»ng çc biÖn
ph¸p Hoa Kú ®· sö dông lµ cÇn thiÕt nh»m môc ®Ých thùc hiÖn quy ®Þnh vÒ x¨ng dÇu. Hoa Kú
kh«ng chøng minh ®−îc r»ng çc môc ®Ých t−¬ng tù kh«ng thÓ ®¹t ®−îc b»ng çch sö dông çc
biÖn ph¸p nhÊt qu¸n víi GATT. Do ®ã, Ban héi thÈm ®· tiÕp tôc xem xÐt çc lËp luËn cña Hoa
Kú liªn quan ®Õn §iÒu XX (d). §iÒu kho¶n nµy cho phÐp çc thµnh viªn WTO t¹m thêi ch−a
ph¶i thùc hiÖn çc nghÜa vô theo GATT nÕu ®iÒu nµy lµ cÇn thiÕt ®Ó cñng cè luËt ph¸p trong
n−íc hoÆc lµ ph¶i nhÊt qu¸n víi GATT. Ban héi thÈm nhËn ®Þnh r»ng nÕu hÖ thèng c¬ së vÒ
tiªu chuÈn tù nã lµ nhÊt qu¸n víi GATT th× hÖ thèng cña Hoa Kú cã thÓ "kh«ng tr¸i" víi
GATT. Tuy nhiªn, ban héi thÈm thÊy r»ng viÖc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a x¨ng nhËp khÈu vµ x¨ng
s¶n xuÊt trong n−íc kh«ng ®¶m b¶o sù tu©n thñ c¬ së vÒ tiªu chuÈn - mét khÝa c¹nh cÇn thiÕt
cña §iÒu XX (d). Çc biÖn ph¸p ®−îc sö dông kh«ng ph¶i lµ mét c¬ chÕ hµnh ph¸p. VÒ §iÒu
XX (g) (b¶o tån mét tµi nguyªn cã thÓ bÞ kiÖt quÖ), Ban héi thÈm ®· kh«ng thÊy cã mèi quan
hÖ trùc tiÕp gi÷a viÖc ®èi xö kÐm −u ®·i h¬n ®èi víi x¨ng nhËp khÈu gièng víi x¨ng s¶n xuÊt
trong n−íc vÒ mÆt hãa häc vµ môc tiªu c¶i thiÖn chÊt l−îng m«i tr−êng ë Hoa Kú. Do ®ã,
kh«ng thÓ nãi r»ng çc biÖn ph¸p ¸p dông cho x¨ng nhËp khÈu chñ yÕu nh»m vµo môc ®Ých b¶o
tån tµi nguyªn thiªn nhiªn. Hoa Kú ®−îc tù do qu¶n lý chÊt l−îng cña m«i tr−êng mµ hä muèn
®¹t ®−îc, nh−ng ph¶i b»ng çc chÝnh s¸ch b¶o tån kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. Hoa Kú ®· kh¸ng
nghÞ l¹i quyÕt ®Þnh nµy. VÒ mét sè khÝa c¹nh kü thuËt trong quyÕt ®Þnh cña Ban héi thÈm, Héi
®ång phóc thÈm ®· nghiªng vÒ phÝa Hoa Kú, nhÊt lµ Ban héi thÈm ®¸ng lÏ ph¶i xem xÐt liÖu
çc quy ®Þnh cña Hoa Kú vÒ x¨ng th«ng th−êng vµ x¨ng ®· pha chÕ cã thÓ ®−îc gi¶i tr×nh theo
§iÒu XX(g) cña GATT hay kh«ng, nh−ng Héi ®ång phóc thÈm ®ång t×nh víi quan ®iÓm r»ng
çc biÖn ph¸p cña Hoa Kú lµ kh«ng nhÊt qu¸n víi nguyªn t¾c ®·i ngé quèc gia. Xem thªm
general exceptions.
Refusal to deal: Tõ chèi kh«ng hîp t¸c
Xem boycott.
- 178 -
Regionalism: Chñ nghÜa khu vùc
Hµnh ®éng cña çc ChÝnh phñ nh»m tù do hãa hoÆc thuËn lîi hãa th−¬ng m¹i trªn c¬ së khu
vùc, ®«i khi víi sù thµnh lËp khu vùc th−¬ng m¹i tù do hoÆc liªn minh h¶i quan. NhiÒu ng−êi
coi chñ nghÜa khu vùc lµ bæ sung cho chñ nghÜa ®a ph−¬ng bëi v× nã gióp çc nÒn kinh tÕ héi
nhËp nhanh h¬n qu¸ tr×nh hîp t¸c ®a ph−¬ng. Tuy nhiªn ®iÒu nµy kh«ng h¼n nh− vËy. Th−êng
th× viÖc tù do hãa khu vùc nhanh h¬n chØ lµ do cã ®−a vµo thùc hiÖn tù do hãa víi çc s¶n phÈm
nh¹y c¶m. Xem thªm hubs and spokes vµ open regionalism.
Regional integration arrangement (RIA): Tho¶ thuËn héi nhËp khu vùc
Mét hiÖp ®Þnh kinh tÕ song ph−¬ng hoÆc khu vùc v−ît qu¸ ph¹m vi cña mét tho¶ thuËn th−¬ng
m¹i khu vùc. RIA th−êng nh»m ®¹t ®−îc mét møc ®é héi nhËp kinh tÕ nµo ®ã, vÝ dô dùa trªn
viÖc hµi hßa nhiÒu chÝnh s¸ch quèc gia hoÆc chÊp nhËn çc chÝnh s¸ch ®−îc lËp ra nh»m ®¹t
®−îc nh÷ng môc tiªu t−¬ng tù.
Regional trade arrangement (RTA): Tho¶ thuËn th−¬ng m¹i khu vùc
Mét hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i tù do, liªn minh h¶i quan hoÆc thÞ tr−êng chung gåm hai hoÆc nhiÒu
n−íc (vÝ dô ANZCERTA, NAFTA, hoÆc Céng ®ång Ch©u ¢u). Mét sè nhµ ph©n tÝch coi RTA
nh− nh÷ng viªn g¹ch x©y nªn mét hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, tù
do h¬n; mét sè kh¸c th× cho r»ng ®ã lµ nh÷ng yÕu tè lµm suy yÕu hÖ thèng ®ã. Tõ tr−íc ®Õn nay
rÊt nhiÒu RTA gi÷a çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®Òu kh«ng tiÕn xa h¬n ®−îc giai ®o¹n lËp kÕ
ho¹ch ban ®Çu hoÆc còng kh«ng cã mét tháa thuËn th−¬ng m¹i nµo ®−îc biÕn thµnh çc tháa
thuËn mang tÝnh h÷u Ých thùc sù. Mét vµi tháa thuËn th−¬ng m¹i gÇn ®©y cã vÎ thµnh c«ng h¬n.
Kho¶ng 100 tháa thuËn th−¬ng m¹i khu vùc ®· ®−îc th«ng b¸o cho GATT theo §iÒu XXIV
(quy ®Þnh çc miÔn trõ ph¸p lý víi viÖc dµnh ®·i ngé tèi huÖ quèc) tõ n¨m 1947 ®Õn nay. Vµo
®Çu n¨m 1996 WTO thµnh lËp Uû ban vÒ çc HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i khu vùc ®Ó kiÓm tra tÝnh
hiÖu qu¶ cña çc tháa thuËn nµy ®èi víi hÖ thèng th−¬ng m¹i toµn cÇu. Xem thªm first
regionalism, hub and spokes vµ second regionalism.
Regulation: Quy ®Þnh
Mét kh¸i niÖm tæng thÓ bao gåm tÊt c¶ çc ho¹t ®éng c«ng khai vµ çc ho¹t ®éng kÝn, hoÆc çc
thñ tôc do chÝnh phñ ®Ò ra víi môc tiªu g©y ¶nh h−ëng ®èi víi mét ngµnh c«ng nghiÖp hoÆc
ng−êi tiªu dïng cña mét ngµnh c«ng nghiÖp nµo ®ã b»ng çc çch thøc ®Æc biÖt. Quy ®Þnh cña
chÝnh phñ ®−îc ®Æt ra nh»m söa ch÷a nh÷ng thÊt b¹i thÞ tr−êng hoÆc ®Ó ph©n phèi l¹i thu nhËp
v× phóc lîi x· héi. Quy ®Þnh còng cã thÓ ®−îc coi lµ mét hÖ thèng th−ëng ph¹t ®Æt ra ®Ó xö lý
hµnh vi cña çc c«ng ty hoÆc çc kh¸ch hµng. Çc h×nh thøc kh¸c cña quy ®Þnh gåm c¶ çc
biÖn ph¸p nh− çc tiªu chuÈn an toµn vµ m«i tr−êng, çc h¹n chÕ th©m nhËp thÞ tr−êng vµ qu¶n
lý gi¸ c¶. Trong luËt ph¸p cña Céng ®ång Ch©u ¢u, quy ®Þnh ®−îc coi lµ mét ®¹o luËt rµng
buéc tÊt c¶ çc n−íc thµnh viªn mét çch trùc tiÕp. Xem thªm deregulation, privatisation vµ
prudential regulation.
Remission: MiÔn gi¶m
Xem border tax adjustments.
Renegotiation of tariffs: §µm ph¸n l¹i vÒ thuÕ quan
HÇu hÕt çc cuéc ®µm ph¸n vÒ thuÕ quan ®Òu ®−îc tiÕn hµnh nh− lµ mét phÇn cña çc cuéc ®µm
ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng hoÆc nh− çc tho¶ thuËn ë tõng lÜnh vùc, vÝ dô HiÖp ®Þnh C«ng
nghÖ th«ng tin, nh−ng GATT ®Æt ra mét sè çch ®Ó ®µm ph¸n l¹i vÒ thuÕ quan trong çc giai
®o¹n kh¸c. Danh môc do Jacson vµ Davey (1986) lËp ®Æc biÖt cã Ých. Thø nhÊt, §iÒu XXVIII:1
cho phÐp çc bªn cã quyÒn lîi cung cÊp chÝnh hoÆc çc bªn ®· tõng tiÕn hµnh çc cuéc ®µm
ph¸n song ph−¬ng vÒ thuÕ quan ®−îc tiÕn hµnh ®µm ph¸n l¹i 3 n¨m mét lÇn. Giai ®o¹n 3 n¨m
ph¶n ¸nh thùc tiÔn cña Hoa Kú gia h¹n quyÒn ®µm ph¸n cña Tæng thèng 3 n¨m mét lÇn, vµ giai
®o¹n nµy ®· ®−îc chÊp nhËn lµ giai ®o¹n trong ®ã nh÷ng cam kÕt rµng buéc vÒ thuÕ quan
kh«ng ®−îc thay ®æi. Thø hai, §iÒu XXVIII:4 cho phÐp çc bªn yªu cÇu mét bªn kh¸c ®µm
ph¸n l¹i çc tr−êng hîp ®Æc biÖt. §ã cã thÓ lµ çc cuéc ®µm ph¸n quy m« nhá giíi h¹n trong
- 179 -
mét sè Ýt mÆt hµng, cã kÕt qu¶ nhanh chãng, vµ chóng cã ý nghÜa gióp çc n−íc phô thuéc
nhiÒu vµo mét sè Ýt hµng ho¸ s¬ chÕ ®Ó hä cã thÓ ®a d¹ng hãa nÒn kinh tÕ. Thø ba, §iÒu
XXVIII:5 cã quy ®Þnh ®µm ph¸n l¹i ®· ®−îc b¶o l−u. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ çc bªn ®µm ph¸n cã
thÓ b¶o l−u quyÒn söa ®æi danh môc thuÕ quan cña m×nh trong giai ®o¹n 3 n¨m tiÕp theo, phï
hîp víi çc thñ tôc th«ng th−êng vµ c¶ nghÜa vô båi th−êng cho bªn bÞ ¶nh h−ëng. Thø t−, khi
mµ hai hay nhiÒu n−íc ®ång ý thµnh lËp mét liªn minh h¶i quan víi mét hÖ thèng thuÕ ®èi
ngo¹i chung, mét phÇn cña danh môc thuÕ quan cña çc thµnh viªn tham gia nhÊt ®Þnh cÇn ph¶i
söa ®æi. Do ®ã §iÒu XXIV:6 yªu cÇu ®µm ph¸n l¹i vÒ thuÕ quan ®¶m b¶o r»ng møc ®é chung
vÒ thuÕ quan cña çc n−íc thµnh viªn thuéc mét liªn minh h¶i quan kh«ng v−ît qu¸ çc møc ®é
thuÕ quan ®ang cã hiÖu lùc khi cã çc møc thuÕ riªng biÖt. Thø n¨m lµ theo §iÒu XXVIII:7 çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn cã quyÒn thay ®æi danh môc thuÕ quan, theo çc ®iÒu kiÖn ®· ®−îc ®Þnh
nghÜa râ rµng, ®Ó ph¸t triÓn çc ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ. Thø s¸u, §iÒu XXVII dµnh cho çc
bªn quyÒn thay ®æi çc −u ®·i thuÕ quan ®· ®−îc ®µm ph¸n víi mét n−íc ch−a lµ thµnh thµnh
viªn cña WTO hay lµ kh«ng muèn gia nhËp n÷a. Thø b¶y, viÖc ®µm ph¸n l¹i thuÕ quan còng cã
thÓ thùc hiÖn ®−îc d−íi d¹ng nh÷ng söa ch÷a nhá vÒ kü thuËt nh÷ng lçi ®· ph¹m ph¶i. Çc
thµnh viªn cña GATT th−êng rÊt cÈn thËn ®Ó ®¶m b¶o r»ng çc thay ®æi vÒ kü thuËt ®ã kh«ng
dÉn ®Õn viÖc t¨ng thuÕ tr¸ h×nh khiÕn çc thµnh viªn kh¸c cã thÓ ®ßi ®Òn bï. Xem thªm tariff
negotiations.
Repeat dumping: Ph¸ gi¸ lÆp l¹i
Xem recidivist dumping.
Requests and offers: Yªu cÇu vµ chµo cam kÕt
§µm ph¸n vÒ më cöa thÞ tr−êng cña WTO ®èi víi hµng ho¸ vµ dÞch vô th−êng ®−îc tiÕn hµnh
trªn c¬ së çc yªu cÇu vµ chµo cam kÕt song ph−¬ng, trõ tr−êng hîp ®µm ph¸n gia nhËp chØ h¹n
chÕ trong çc yªu cÇu cña çc n−íc ®· lµ thµnh viªn. Çc yªu cÇu th−êng ®−îc çc n−íc cã
quyÒn lîi thiÕt yÕu ®Õn mét hµng ho¸ nµo ®ã ®−a ra. Çc chµo cam kÕt cã thÓ ®−îc ®−a ra ®Ó
®¸p l¹i çc yªu cÇu hoÆc ®−îc ®−a ra song song víi çc yªu cÇu. Khi hai bªn ®· ®¹t ®−îc tháa
thuËn míi vÒ më cöa thÞ tr−êng mµ hä s½n sµng chÊp nhËn vµ thùc hiÖn th× kÕt qu¶ ®ã cÇn ®−îc
më réng cho tÊt c¶ çc n−íc thµnh viªn WTO kh¸c ®−îc h−ëng trªn c¬ së tèi huÖ quèc (MFN).
Xem thªm first-difference negotiations, initial negotiating rights, most-favoured-nation
treatment, principal supplier right vµ principal supplying interest.
Reserved negotiations: §µm ph¸n cã b¶o l−u
Xem renegotiations of tariffs.
Resources diplomacy: Ngo¹i giao tµi nguyªn
M« t¶ çch thøc chÝnh phñ ®¶m b¶o çch tiÕp cËn víi çc nguyªn vËt liÖu th« vµ thÞ tr−êng cho
çc vËt liÖu nµy, nh−ng thuËt ng÷ nµy mang mét nghÜa ®Æc biÖt vµo nh÷ng n¨m 1970. §¶m b¶o
viÖc ®−a çc s¶n phÈm nguyªn liÖu th« vµ nguyªn liÖu ®· chÕ biÕn vµo thÞ tr−êng víi gi¸ c¶ hîp
lý lµ mét trong nh÷ng môc ®Ých cña çc n−íc ®· cã mét c¬ së c«ng nghiÖp, bÊt kÓ lµ ®ang ph¸t
triÓn hay ®· ®Õn giai ®o¹n ph¸t triÓn cao. Ng−îc l¹i, mét trong nh÷ng môc ®Ých cña çc nhµ s¶n
xuÊt vµ chÕ biÕn çc nguyªn vËt liÖu th« lµ ®−îc tiÕp cËn víi thÞ tr−êng më vµ kh«ng ph©n biÖt
®èi xö víi gi¸ c¶ −u ®·i. Çc nhµ s¶n xuÊt vµ ng−êi tiªu dïng nãi chung ®ång ý vÒ tÝnh hîp
ph¸p cña hai môc ®Ých nµy nh−ng ®«i khi bÊt ®ång vÒ chi tiÕt. Tuy nhiªn, c¶ hai nhãm s½n sµng
tu©n thñ thÞ tr−êng ®Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môc ®Ých cña hä. Hä c«ng nhËn r»ng vÒ mét sè mÆt, søc
m¹nh cña thÞ tr−êng th−êng bÞ kiÒm chÕ, trong mét sè mÆt kh¸c nã l¹i bÞ h¹n chÕ bëi çc tháa
thuËn quèc tÕ còng nh− bÞ lµm biÕn d¹ng ®i bëi çc chÝnh s¸ch trong n−íc. ThÞ tr−êng tµi
nguyªn cã thÓ biÕn ®éng m¹nh. Do ®ã çc c«ng ty ®ang nç lùc t¨ng c−êng vÞ trÝ c¹nh tranh cña
m×nh qua çc hîp ®ång cã kú h¹n vµ çc ho¹t ®éng kh¸c t−¬ng tù. HÖ thèng hçn hîp çc chÝnh
s¸ch cña ChÝnh phñ víi çc thùc hµnh th−¬ng m¹i phÇn nhiÒu ho¹t ®éng tèt, nh−ng cã thÓ bÞ rèi
lo¹n bëi sù c¹nh tranh gi÷a hoµn c¶nh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ nh− ®· x¶y ra trong nh÷ng n¨m 1970,
vµ lµm n¶y sinh kh¸i niÖm ngo¹i giao tµi nguyªn. Tuy nhiªn kh«ng nªn cho r»ng ngo¹i giao tµi
nguyªn lµ mét kh¸i niÖm g× míi. Tr−íc ®©y kh«ng l©u ®· cã çc gîi ý r»ng viÖc tiÕp cËn víi çc
- 180 -
nguyªn liÖu th« nªn trë thµnh mét ®Ò môc trong HiÖp −íc Héi Quèc liªn. Sau ®ã, çc n−íc
®ång minh ®· thõa nhËn r»ng viÖc c¹nh tranh ®Ó më cöa thÞ tr−êng çc nguyªn liÖu th« chÝnh lµ
mét nguyªn nh©n quan träng trong viÖc bïng næ thÕ chiÕn thø hai. Do ®ã HiÕn ch−¬ng §¹i t©y
d−¬ng ®· kªu gäi cã sù tiÕp cËn b×nh ®¼ng tíi nguyªn liÖu th« trªn thÕ giíi. ChiÕn tranh TriÒu
tiªn ®· g©y ra sù khan hiÕm t¹m thêi çc nguyªn liÖu th«, nh−ng nh÷ng mèi lo ng¹i nµy cã vÎ
®−îc gi¶i to¶ ngay khi t×nh h×nh trë l¹i b×nh th−êng. Ngo¹i giao tµi nguyªn trong gÇn 20 n¨m
sau ®ã trë thµnh mét ®Ò tµi Ýt mang tÝnh quèc tÕ h¬n. T×nh h×nh ®ét ngét thay ®æi khi cã mét sè
yÕu tè héi tô l¹i víi nhau. §Çu tiªn lµ viÖc bïng næ kinh tÕ thÕ giíi tõ n¨m 1972 ®Õn 1974 ®·
dÉn ®Õn viÖc khan hiÕm t¹m thêi çc nguyªn liÖu. Thø hai, nhiÒu n−íc míi giµnh ®−îc ®éc lËp
®· ph¶i, vµ mét sè n−íc cho ®Õn nay vÉn thÕ, phô thuéc nÆng nÒ vµo kim ng¹ch xuÊt khÈu
nguyªn vËt liÖu ch−a chÕ biÕn. Çc n−íc nµy s½n sµng thi hµnh víi mäi gi¸ çc chÝnh s¸ch gióp
hä t¨ng lîi nhuËn kinh tÕ cña m×nh. Çc n−íc míi giµnh ®éc lËp nµy phÇn lín lµ çc thuéc ®Þa
cò cña çc n−íc ch©u ¢u. §iÒu nµy khiÕn cho çc n−íc thùc d©n cò c¶m thÊy an t©m h¬n vÒ
nguån cung cÊp v× viÖc tiÕn hµnh bu«n b¸n th−¬ng m¹i kh«ng bÞ thay ®æi dï cã çc thay ®æi vÒ
®iÒu kiÖn chÝnh trÞ. Thø ba, viÖc çc n−íc ®ang ph¸t triÓn gia nhËp Liªn hîp quèc cho thÊy r»ng
çc n−íc nµy b©y giê ®· cã thÓ trë thµnh ®a sè trong nhiÒu tæ chøc quèc tÕ kh¸c. ViÖc thµnh lËp
Nhãm 77 vµo n¨m 1964 còng dÉn ®Õn viÖc ra ®êi çc chÝnh s¸ch chÝnh trÞ chung mÆc dï kinh
nghiÖm cho thÊy r»ng hiÖn thùc kinh tÕ th−êng lµ cã søc m¹nh néi lùc cña nã. Cã quan ®iÓm
réng r·i r»ng t×nh h×nh nµy cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc mÆc dï cã nh÷ng phÇn tö bi quan ë çc n−íc
®ang ph¸t triÓn bÞ thuyÕt phôc r»ng t×nh h×nh chÝnh trÞ míi ®ßi hái ph¶i cã çch gi¶i quyÕt nµo
®ã. QuyÕt ®Þnh cña çc n−íc OPEC vµo n¨m 1972 vÒ viÖc t¨ng gi¸ dÇu gÊp 4 lÇn lµ ®Ó t¹m thêi
gi¶i quyÕt tr−íc m¾t vµ ®Ó dÇn dÇn tiÕn tíi çc gi¶i ph¸p nµo ®ã. ViÖc nµy ®· khiÕn cho çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn, nh÷ng n−íc thÊy r»ng thÕ giíi ngµy cµng dÊn s©u vµo çc cuéc xung ®ét
chÝnh trÞ, nghÜ r»ng viÖc t¨ng gi¸ dÇu ®· g©y ¶nh h−ëng ®Õn çc n−íc ph¸t triÓn nhiÒu h¬n lµ
chÝnh b¶n th©n hä. Nh÷ng ng−êi tØnh t¸o ngay sau ®ã ®· nhanh chãng nhËn ra r»ng ¶nh h−ëng
cña gi¸ dÇu cao kh«ng hÒ ph©n biÖt gi÷a çc n−íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. VÒ khÝa c¹nh
kinh tÕ, quyÕt ®Þnh cña OPEC d−êng nh− ®· chØ cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn mét çch thøc
h÷u hiÖu ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu. T¹i Liªn hîp quèc, t×nh h×nh nµy ®·
lµm n¶y sinh nhiÒu s¸ng kiÕn nh− HiÕn ch−¬ng vÒ Çc quyÒn vÒ kinh tÕ vµ nghÜa vô cña çc
quèc gia, TrËt tù kinh tÕ quèc tÕ míi vµ ®Ò nghÞ vÒ çc cuéc ®µm ph¸n toµn cÇu. Mét vßng ®µm
ph¸n míi mµ cã thÓ gäi lµ vßng ®µm ph¸n ngo¹i giao tµi nguyªn ®· ®−îc tiÕn hµnh. ViÖc nµy
®· khiÕn çc n−íc ph¸t triÓn lo ng¹i r»ng çc n−íc giµu tµi nguyªn sÏ cè g¾ng ®¹t ®−îc nh÷ng
thµnh c«ng cña OPEC ®èi víi çc nguyªn liÖu th« kh¸c. Çc n−íc s¶n xuÊt, phÇn lín lµ çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn, ng−îc l¹i t×m kiÕm nguån thu cao h¬n vµ dÉn tíi viÖc hä ®−îc chuyÓn
giao c«ng nghÖ chÕ biÕn. Australia vµ Canada víi t− çch lµ çc n−íc ph¸t triÓn vµ çc nhµ s¶n
xuÊt hµng ho¸ lín cè g¾ng duy tr× tÝnh ®oµn kÕt víi çc n−íc ph¸t triÓn kh¸c trong khi ®ã bµy tá
sù th«ng c¶m víi çc môc ®Ých, xu h−íng cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn nh»m t¨ng nguån thu
xuÊt khÈu cña hä. PhÇn lín nh÷ng sù phÊn khÝch trong ho¹t ®éng ngo¹i giao vµ th−¬ng m¹i
diÔn ra sau ®ã lµ dùa trªn nh÷ng ph©n tÝch s©u s¾c çc thùc tiÔn nh−ng bÞ khÝch ®éng bëi hµng
lo¹t sù tr−ng dông cña ChÝnh phñ vµ çc hµnh ®éng dÔ g©y kÝch ®éng cña çc n−íc ®ang ph¸t
triÓn. Mét trong nh÷ng thùc tiÔn ®ã lµ (1) viÖc chia sÎ çc nguyªn liÖu cña çc n−íc ®ang ph¸t
triÓn tÝnh ®Õn n¨m 1973 lµ 20 n¨m (2) thµnh c«ng cña çc n−íc xuÊt khÈu dÇu lµ do çc yÕu tè
®Þa lý vµ çc yÕu tè sö dông kh«ng thÓ ®−îc lÆp l¹i ®èi víi çc nguyªn liÖu th« kh¸c (3) hµnh
®éng chung cña çc nhµ s¶n xuÊt çc nguyªn liÖu th« kh¸c khã cã thÓ duy tr× ®−îc cho dï cã sù
chøng minh hïng hån vÒ sù thèng nhÊt vÒ chÝnh trÞ cña çc n−íc nµy. (4) do sù bïng næ kinh tÕ
ë çc n−íc ph¸t triÓn ®· t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn th«ng th−êng h¬n, çc n−íc ®ang ph¸t triÓn trë
nªn l−ìng lù h¬n khi tham gia vµo çc ho¹t ®éng ®a ph−¬ng ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ to lín.
§éng lùc cña ®µm ph¸n ngo¹i giao vÒ nguån lùc vÉn ®−îc duy tr× cho ®Õn ®Õn tËn Héi nghÞ
UNCTAD IV n¨m 1976 khi Quü chung vµ Ch−¬ng tr×nh thèng nhÊt çc ngµnh hµng ®−îc tiÕn
hµnh nh−ng ho¹t ®éng cña ch−¬ng tr×nh nµy cßn chËm vµ b©y giê hÇu nh− mê nh¹t h¼n. Xem
thªm commodities policy.
Restrictive business practices (RBP): Ho¹t ®éng kinh doanh h¹n chÕ
- 181 -
Nh÷ng ho¹t ®éng ph¶n c¹nh tranh cña çc c«ng ty t− nh©n thuéc lo¹i bÞ luËt vµ chÝnh s¸ch c¹nh
tranh quèc gia ®iÒu chØnh. Çc hµnh vi ®ã cã thÓ bao gåm sù cÊu kÕt, l¹m dông vÞ thÕ thèng trÞ,
tõ chèi hîp t¸c, ph©n biÖt ®èi xö vÒ gi¸, duy tr× gi¸ b¸n l¹i, bu«n b¸n ®éc quyÒn, çc tháa thuËn
däc vµ ngang. Kh«ng cã mét tiªu chuÈn quèc tÕ ®−îc chÊp nhËn nµo quy ®Þnh thÕ nµo lµ RBP
vµ ®iÒu chØnh chóng nh− thÕ nµo. HiÕn ch−¬ng Havana cã mét ch−¬ng vÒ vÊn ®Ò nµy nh−ng
HiÕn ch−¬ng nµy kh«ng cã hiÖu lùc. Vµo n¨m 1980, UNCTAD ®· th«ng qua mét Bé çc
nguyªn t¾c vµ quy t¾c c«ng b»ng trªn c¬ së ®a ph−¬ng vÒ kiÓm so¸t çc ho¹t ®éng kinh doanh
h¹n chÕ, nh−ng kh«ng cã çc nghÜa vô rµng buéc. OECD ®· ®Ò cËp nhiÒu vÒ chñ ®Ò nµy. Xem
thªm antitrust law, competition policy vµ trade and competition.
Retaliation: Tr¶ ®òa
Hµnh ®éng do mét n−íc tiÕn hµnh ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu cña mét n−íc ®· t¨ng thuÕ hoÆc ¸p ®Æt
nh÷ng biÖn ph¸p cã nh÷ng ¶nh h−ëng tiªu cùc tíi xuÊt khÈu cña n−íc nµy. Cã nh÷ng quy ®Þnh
vµ çc thñ tôc chÆt chÏ yªu cÇu vËn dông c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO ®èi víi hµnh
®éng tr¶ ®òa nh−ng ®«i khi çc n−íc vÉn hµnh ®éng bªn ngoµi çc quy ®Þnh nµy. Hoa Kú còng
dµnh cho m×nh quyÒn tr¶ ®òa theo Kho¶n 301. Xem thªm cross-retaliation.
Revenue tariff: ThuÕ quan v× nguån thu ng©n s¸ch
Mét lo¹i thuÕ quan chØ cã chøc n¨ng b¶o hé tèi thiÓu mµ chñ yÕu nh»m t¹o ra nguån thu æn
®Þnh cho chÝnh phñ. §èi víi mét sè n−íc ®ang ph¸t triÓn thuÕ nµy lµ mét trong nh÷ng nguån
thu nhËp chÝnh vµ do ®ã çc n−íc nµy cã thÓ miÔn c−ìng trong viÖc c¾t gi¶m thuÕ. Xem thªm
nuisance tariff.
Reverse engeenering: ThiÕt kÕ ng−îc
Mét kh¸i niÖm g©y tranh c·i vÒ viÖc cã ®−îc mét c«ng nghÖ nµo ®ã b»ng viÖc b¾t ch−íc s¶n
xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm, th«ng th−êng b»ng çch lÊy s¶n phÈm ®ã ra nghiªn cøu xem cÊu t¹o
cña s¶n phÈm ®ã. S¶n phÈm ®−îc s¶n xuÊt theo çch nµy sÏ kh«ng bÞ coi lµ vi ph¹m quyÒn së
h÷u trÝ tuÖ. Xem thªm decompilation.
Reverse notification: Th«ng b¸o ng−îc
Çch th«ng th−êng ®Ó ®¹t ®−îc tÝnh c«ng khai cña GATT vµ nay lµ WTO lµ yªu cÇu çc chÝnh
phñ th«ng b¸o cho çc thµnh viªn kh¸c vÒ çc biÖn ph¸p th−¬ng m¹i mµ n−íc m×nh ®· tiÕn
hµnh hoÆc chuÈn bÞ tiÕn hµnh. Mét ph−¬ng ph¸p kh¸c ®· ®−îc chÊp nhËn cuèi Vßng Tokyo khi
mét c¬ së d÷ liÖu ®−îc thµnh lËp ë Ban th− ký GATT dùa trªn çc th«ng b¸o cña çc chÝnh phñ
vÒ çc biÖn ph¸p cña çc n−íc kh¸c, ®ã cã nghÜa lµ th«ng b¸o ng−îc.
Reverse preference: ¦u ®∙i ng−îc l¹i
Nh÷ng −u ®·i mµ çc n−íc ®ang ph¸t triÓn dµnh cho çc n−íc ph¸t triÓn. Nh÷ng −u ®·i nµy
th−êng lµ mét phÇn trong çc hiÖp ®Þnh liªn kÕt gi÷a Céng ®ång Kinh tÕ ch©u ¢u vµ çc n−íc
®ang ph¸t triÓn, nh−ng mét sè ng−êi nghi ngê r»ng nh÷ng −u ®·i ng−îc cã tÝnh chÊt cam kÕt
nµy vÉn cßn tån t¹i. Xem thªm GSP vµ GSTP.
Reverse special and differential treatment: §èi xö ®Æc biÖt vµ kh¸c biÖt ng−îc l¹i
Mét thuËt ng÷ do Jagdish Bhagwadi (Bhagwadi vµ Hudec, 1995) ®−a ra ®Ó m« t¶ mét quan
®iÓm r»ng çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cÇn thùc hiÖn çc biÖn ph¸p ®Ó ®¶m b¶o çc tiªu chuÈn lao
®éng vµ m«i tr−êng tèi thiÓu. ý t−ëng ë ®©y lµ viÖc nµy cã thÓ lµm cho mèi quan hÖ gi÷a chi
phÝ mµ çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ chi phÝ cña çc n−íc ph¸t triÓn, nh÷ng n−íc ®· tu©n thñ çc
tiªu chuÈn nµy, trë nªn thùc tÕ h¬n.. Xem thªm core labour standards vµ trade and
environment.
Reverse transfer of technology: ChuyÓn giao c«ng nghÖ ng−îc l¹i
Mét thuËt ng÷ ®Æc biÖt ®−îc sö dông ë Liªn hîp quèc ®Ó m« t¶ viÖc di chuyÓn cña çc nhµ
khoa häc vµ çc chuyªn gia cao cÊp tõ çc n−íc ®ang ph¸t triÓn sang çc n−íc ph¸t triÓn. HiÖn
t−îng nµy ®−îc gäi lµ ch¶y m¸u chÊt x¸m. RÊt nhiÒu cuéc häp vÒ vÊn ®Ò nµy kh«ng ®i ®Õn
- 182 -
®−îc nguyªn nh©n cña hiÖn t−îng nµy còng nh− çc biÖn ph¸p kh¾c phôc. Çc khuyÕn nghÞ cña
çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cho r»ng çc n−íc ph¸t triÓn nhËn chÊt x¸m nµy nªn thùc hiÖn mét
h×nh thøc ®Òn bï nµo ®ã còng kh«ng ®em l¹i kÕt qu¶ g×.
Revised Recommendation Concerning Cooperation Between Member Countries on
Restrictive Business Practices Affecting International Trade: KhuyÕn nghÞ söa ®æi vÒ hîp
t¸c gi÷a çc n−íc thµnh viªn vÒ çc ho¹t ®éng kinh doanh h¹n chÕ cã ¶nh h−ëng ®Õn
th−¬ng m¹i quèc tÕ
Mét v¨n kiÖn cña OECD thùc hiÖn n¨m 1995 dùa trªn mét khuyÕn nghÞ ®· ®−îc th«ng qua lÇn
®Çu tiªn vµo n¨m 1967 vµ ®−îc söa ®æi vµi lÇn sau ®ã nh»m ®Èy m¹nh viÖc hîp t¸c gi÷a çc
n−íc thµnh viªn th«ng qua (a) th«ng b¸o vµ yªu cÇu cã çc kiÒm chÕ trong tr−êng hîp liªn quan
®Õn çc c«ng ty cña çc n−íc thµnh viªn kh¸c; (b) phèi hîp hµnh ®éng gi÷a mét hoÆc nhiÒu
n−íc thµnh viªn ®Ó cïng chèng l¹i mét c«ng ty; (c) th«ng b¸o cña mét n−íc thµnh viªn vµ yªu
cÇu tiÕn hµnh çc hµnh ®éng trong mét sè tr−êng hîp; (d) çc thñ tôc hßa gi¶i. KhuyÕn nghÞ
nµy kh«ng mang tÝnh rµng buéc. Xem thªm nagative comity vµ positive comity.
Right of establishment: QuyÒn thµnh lËp
QuyÒn thµnh lËp mét thùc thÓ th−¬ng m¹i ë mét n−íc kh¸c víi môc ®Ých s¶n xuÊt hµng ho¸
cung cÊp cho thÞ tr−êng néi ®Þa hoÆc nhËp khÈu hµng ho¸ tõ mét n−íc kh¸c vµ ph©n phèi
chóng. ViÖc thµnh lËp nµy th«ng th−êng yªu cÇu mét h×nh thøc ®Çu t− nµo ®ã kÓ c¶ mua, s¸t
nhËp hoÆc chuyÓn nh−îng. Xem thªm commercial presence, foreign direct investment vµ joint
venture.
Right of priority: QuyÒn −u tiªn
Mét quyÒn dµnh cho çc n−íc ký kÕt C«ng −íc Paris. §iÒu ®ã cã nghÜa r»ng mét ng−êi ®¨ng ký
ph¸t minh ë mét n−íc cã quyÒn −u tiªn ®¨ng ký ph¸t minh ®ã ë mét n−íc kh¸c trong vßng mét
n¨m. Trªn thùc tÕ ®iÒu nµy cã nghÜa r»ng khi mét c«ng ty ®· ®¨ng ký ph¸t minh ë n−íc hä vµ
sau ®ã hä l¹i ®¨ng ký chÝnh ph¸t minh ®ã ë mét n−íc kh¸c, b»ng ph¸t minh sÏ ®−îc b¶o hé tõ
ngµy nép ®¬n sím h¬n t¹i n−íc xuÊt xø cña c«ng ty nµy chø kh«ng ph¶i tõ ngµy nép ®¬n ë
n−íc ngoµi. Xem thªm intellectual property.
Rio Declaration on Environment and Development: Tuyªn bè Rio vÒ M«i tr−êng vµ Ph¸t
triÓn
Mét hÖ thèng çc nguyªn t¾c nh»m môc ®Ých b¶o vÖ tÝnh thèng nhÊt cña çc hÖ thèng m«i
tr−êng vµ ph¸t triÓn toµn cÇu ®−îc th«ng qua ngµy 14/6/1992 t¹i Héi nghÞ UNCED (Héi nghÞ
Liªn hîp quèc vÒ M«i tr−êng vµ Ph¸t triÓn) ë Rio de Janeiro. Nguyªn t¾c 12 cã liªn quan ®Õn
th−¬ng m¹i quèc tÕ. Nã quy ®Þnh r»ng "çc quèc gia cÇn ph¶i hîp t¸c ®Ó thóc ®Èy mét hÖ thèng
kinh tÕ quèc tÕ hç trî vµ më ®Ó cã thÓ dÉn tíi t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë tÊt c¶
çc n−íc vµ ®Ó gi¶i quyÕt tèt h¬n çc vÊn ®Ò xuèng cÊp cña m«i tr−êng. Çc biÖn ph¸p vÒ chÝnh
s¸ch th−¬ng m¹i v× môc ®Ých m«i tr−êng kh«ng ®−îc bao gåm çc biÖn ph¸p ph©n biÖt ®èi xö
tuú tiÖn vµ v« c¨n cø hoÆc lµ h¹n chÕ tr¸ h×nh ®èi víi th−¬ng m¹i quèc tÕ. Çc hµnh ®éng ®¬n
ph−¬ng ®Ó gi¶i quyÕt çc th¸ch thøc m«i tr−êng bªn ngoµi ph¹m vi quyÒn lùc ph¸p lý cña n−íc
nhËp khÈu cÇn ph¶i tr¸nh. Çc biÖn ph¸p m«i tr−êng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò m«i tr−êng xuyªn quèc
gia hoÆc toµn cÇu ph¶i ®−îc dùa trªn nguyªn t¾c nhÊt trÝ quèc tÕ cµng nhiÒu cµng tèt. Nguyªn
t¾c 12 cña Tuyªn bè nµy ®−îc nãi ®Õn nh− mét v¨n b¶n t−¬ng øng trong ph−¬ng thøc ho¹t ®éng
cña Uû ban vÒ Th−¬ng m¹i vµ M«i tr−êng cña WTO. Xem thªm Agenda 21.
Rio Group: Nhãm Rio
Mét nhãm liªn ChÝnh phñ bao gåm tÊt c¶ çc n−íc Nam Mü ®−îc thµnh lËp n¨m 1983 ®Ó xem
xÐt çc vÊn ®Ò an ninh trong khu vùc nh−ng më réng vai trß cña m×nh vµo n¨m 1986 ®Ó thªm
chøc n¨ng t¨ng c−êng d©n chñ vµ nh©n quyÒn. Trong ph¹m vi quyÒn h¹n míi nµy, nhãm nµy
còng th¶o luËn çc vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ vÜ m«.
Risk assessment: §¸nh gi¸ rñi ro
- 183 -
Thµnh viªn cña WTO cã thÓ ¸p dông çc quy ®Þnh vÒ an toµn thùc phÈm, søc khoÎ ®éng thùc
vËt ®èi víi th−¬ng m¹i quèc tÕ nh−ng hä kh«ng ®−îc sö dông çc biÖn ph¸p nµy ®Ó ph©n biÖt
®èi xö mét çch tuú tiÖn vµ kh«ng chÝnh ®¸ng gi÷a çc n−íc thµnh viªn cã nh÷ng ®iÒu kiÖn
t−¬ng tù nh− nhau. HiÖp ®Þnh cña WTO vÒ viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ ®· ®Æt ra
çc quy ®Þnh ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých nµy. HiÖp ®Þnh nµy khuyÕn khÝch çc thµnh viªn hµi hßa
çc biÖn ph¸p vµ lµm cho çc biÖn ph¸p ®ã phï hîp víi çc tiªu chuÈn, çc h−íng dÉn vµ çc
khuyÕn nghÞ quèc tÕ, nÕu cã. NÕu çc thµnh viªn mong muèn duy tr× çc tiªu chuÈn cã møc ®é
cao h¬n, çc n−íc nµy cÇn ph¶i tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ rñi ro. ViÖc ®¸nh gi¸ rñi ro cã thÓ lµ viÖc
®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn hoÆc lan truyÒn mét lo¹i s©u bÖnh hoÆc mét bÖnh dÞch nµo ®ã cña
çc biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ ®−îc ¸p dông. Nã còng cã thÓ lµ viÖc kiÓm tra kh¶ n¨ng g©y ra
çc ¶nh h−ëng xÊu ®èi víi søc kháe con ng−êi vµ ®éng vËt do sù xuÊt hiÖn cña çc chÊt phô
gia, çc chÊt g©y « nhiÔm, çc chÊt ®éc h¹i hoÆc çc tè chÊt g©y bÖnh cã trong thøc ¨n, ®å uèng
hoÆc thøc ¨n cho gia sóc. ViÖc ®¸nh gi¸ rñi ro cÇn xem xÐt çc b»ng chøng khoa häc ®· cã vÒ
vÊn ®Ò nµy, çc ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn cã liªn quan, viÖc ®iÒu tra, ph−¬ng ph¸p lÊy
mÉu vµ kiÓm tra, sù lan trµn cña mét sè bÖnh dÞch vµ s©u bÖnh, sù tån t¹i cña çc khu vùc
kh«ng cã bÖnh dÞch vµ s©u bÖnh, çc ®iÒu kiÖn vÒ sinh th¸i vµ m«i tr−êng t−¬ng øng, çc biÖn
ph¸p çch ly hoÆc çc biÖn ph¸p xö lý kh¸c. ViÖc ®¸nh gi¸ çc yÕu tè vÒ kinh tÕ cã liªn quan
còng ®−îc yªu cÇu nh»m môc ®Ých tèi thiÓu hãa çc ¶nh h−ëng xÊu ®Õn th−¬ng m¹i nÕu çc
biÖn ph¸p nµy ®−îc tiÕn hµnh. ViÖc nµy ®−îc c©n b»ng b»ng çch tÝnh ®Õn çc nguy h¹i g©y ra
cho s¶n xuÊt nÕu bÖnh dÞch th©m nhËp vµo ®Êt n−íc, chi phÝ cho viÖc kiÓm tra vµ xãa bá çc
bÖnh dÞch nµy vµ çc hiÖu qu¶ vÒ kinh phÝ cña çc biÖn ph¸p cã thÓ dïng thay thÕ. Xem thªm
sanitary and phytosanitary measures.
Robinson-Patman Act: §¹o luËt Robinson-Patman
§©y lµ söa ®æi cña ®o¹n 2 cña LuËt Clayton. Söa ®æi nµy cÊm viÖc ph©n biÖt ®èi xö vÒ gi¸ gi÷a
nh÷ng ng−êi mua hµng ho¸ cã cïng phÈm cÊp hoÆc chÊt l−îng. §¹o luËt nµy chñ yÕu chØ ¸p
dông cho bu«n b¸n bªn trong Hoa Kú. Xem thªm antitrust law vµ competition policy.
Rollback: Gi¶m dÇn
Hµnh ®éng ®¬n ph−¬ng hoÆc ®a ph−¬ng tiÕn hµnh ®Ó lo¹i bá çc hµng rµo th−¬ng m¹i qua viÖc
th¸o gì çc biÖn ph¸p ®ang tån t¹i. Th−êng ®i cïng víi kh¸i niÖm standstill. Xem thªm trade
liberalisation.
Rolling specificity: Cô thÓ hãa cuèn chiÕu
Mét thuËt ng÷ ®−îc sö dông trong APEC ®Ó m« t¶ tiÕn tr×nh thùc hiÖn çc kÕ ho¹ch hµnh ®éng
cña çc n−íc nh»m ®¹t ®−îc tù do hãa th−¬ng m¹i vµo n¨m 2010/2020. T− t−ëng c¬ b¶n ë ®©y
lµ çc n−íc cã thÓ nhËn biÕt rÊt râ rµng çc kÕ ho¹ch ng¾n h¹n, nh−ng l¹i m¬ hå h¬n vÒ çc kÕ
ho¹ch hµnh ®éng trung vµ dµi h¹n. Do ®ã çc kÕ ho¹ch hµnh ®éng cÇn ph¶i ®−îc cËp nhËt theo
®Þnh kú vµ nªn ®−îc cô thÓ hãa trªn c¬ së quay vßng. Xem thªm Bogor declaration vµ APEC
individual action plans.
Rome Convention: C«ng −íc Rome
C«ng −íc quèc tÕ vÒ viÖc b¶o hé çc nhµ biÓu diÔn, nhµ s¶n xuÊt s¶n phÈm ghi ©m vµ çc tæ
chøc ph¸t sãng. C«ng −íc nµy cã 46 thµnh viªn. C«ng −íc Rome b¶o vÖ quyÒn lîi cña çc nhµ
biÓu diÔn. Çc nhµ s¶n xuÊt ®Üa h¸t cã quyÒn cho phÐp viÖc sao chÐp l¹i çc s¶n phÈm cña hä,
vµ çc tæ chøc ph¸t sãng cã çc quyÒn liªn quan ®Õn viÖc ph¸t sãng çc s¶n phÈm cña hä. C«ng
−íc ®−îc ®iÒu hµnh bëi WIPO. Xem thªm Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual
Property Rights vµ neighbouring rights.
Round: Vßng ®µm ph¸n
Xem multilateral trade negotiations.
- 184 -
Rule of reason: Nguyªn t¾c xem xÐt tÝnh hîp lý
Mét ph−¬ng ph¸p ®−îc sö dông trong viÖc ®iÒu tiÕt çc chÝnh s¸ch c¹nh tranh ®Ó ch¾c ch¾n
r»ng liÖu çc ho¹t ®éng kinh doanh ph¶n c¹nh tranh cã t¸c ®éng vÞ c¹nh tranh c©n b»ng hay
kh«ng. NÕu ®óng nh− vËy th× çc c¬ quan cã thÈm quyÒn cã thÓ quyÕt ®Þnh kh«ng tiÕn hµnh
hµnh ®éng nÕu luËt ph¸p giµnh cho hä sù linh ho¹t nµy. Xem thªm antitrust laws vµ per se
rules.
Rules of origin (ROO): Quy chÕ xuÊt xø
Çc ®iÒu luËt, quy ®Þnh vµ çc quy t¾c qu¶n lý do çc chÝnh phñ sö dông ®Ó x¸c ®Þnh n−íc xuÊt
xø cña hµng ho¸, dÞch vô hoÆc ®Çu t−. NÕu mét n−íc cã thÓ ®iÒu hµnh tÊt c¶ çc mèi quan hÖ
th−¬ng m¹i trªn c¬ së tèi huÖ quèc (MFN) th× n−íc nµy kh«ng cÇn quy chÕ xuÊt xø. Çc nhµ
nhËp khÈu cña n−íc nµy cã thÓ mua çc s¶n phÈm ë bÊt kú n−íc nµo ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña
hä. Tuy nhiªn, gi¶ ®Þnh r»ng n−íc nµy thùc hiÖn cÊm vËn do Liªn hîp quèc ®Ò ra. N−íc nµy cÇn
ph¶i x¸c ®Þnh râ r»ng m×nh chØ cÊm çc hµng nhËp khÈu tõ n−íc bÞ cÊm vËn chø kh«ng ph¶i tõ
çc n−íc kh¸c. §Ó thùc hiÖn viÖc nµy, n−íc nµy cÇn ph¶i sö dông mét sè tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh
d−íi d¹ng quy t¾c xuÊt xø. NhiÒu n−íc, næi tiÕng nhÊt lµ Hoa Kú, sö dông biÓu thuÕ nhiÒu cét.
Mét cét gåm çc møc thuÕ ¸p dông cho çc n−íc ®−îc h−ëng MFN. Mét cét kh¸c lµ møc thuÕ
giµnh cho çc n−íc kh«ng ®−îc h−ëng MFN. Mét lÇn n÷a quy t¾c xuÊt xø l¹i ®−îc sö dông ®Ó
thÓ hiÖn sù ph©n biÖt nµy. Tr−êng hîp thø ba yªu cÇu cã quy chÕ xuÊt xø lµ tr−êng hîp dµnh −u
®·i ®Æc biÖt cho mét ®èi t¸c th−¬ng m¹i. Trong tÊt c¶ çc tr−êng hîp, quy t¾c xuÊt xø ®Òu mang
tÝnh kü thuËt vµ kh¸ phøc t¹p. XuÊt xø cña mét s¶n phÈm hoÆc nguån ®Çu t− cã thÓ cã ¶nh
h−ëng viÖc nã ®−îc ®èi xö t¹i biªn giíi hoÆc t¹i thÞ tr−êng nh− thÕ nµo. VÝ dô, khi mét n−íc
®ang ph¸t triÓn muèn ®−îc h−ëng møc thuÕ thÊp h¬n theo chÕ ®é GSP th× n−íc nhËp khÈu sÏ
x¸c ®Þnh râ rµng çc s¶n phÈm ®ã ®−îc s¶n xuÊt hoÆc hoÆc chuyÓn ®æi c¬ b¶n t¹i n−íc xuÊt
khÈu ®−îc h−ëng −u ®·i. Trong tr−êng hîp nµy, mét trong nh÷ng môc ®Ých cña ROOs lµ nh»m
®¶m b¶o tu©n thñ çc quy t¾c cña GSP. ROOs ngµy cµng trë nªn phøc t¹p do viÖc toµn cÇu hãa
çc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ sù phæ biÕn cña çc khu vùc th−¬ng m¹i tù do vµ çc liªn minh h¶i
quan. Do xuÊt xø cña mét s¶n phÈm cã thÓ ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn chi phÝ vµ møc ®é canh tranh
cña s¶n phÈm t¹i thÞ tr−êng nhËp khÈu (do s¶n phÈm nµy cã thÓ ®−îc th©m nhËp thÞ tr−êng
miÔn thuÕ nÕu nã xuÊt ph¸t tõ mét khu vùc ®Æc biÖt nµo ®ã) nªn ROOs cã thÓ lµ mét trong
nh÷ng yÕu tè ®−îc c©n nh¾c ®Ó ®−a ra çc quyÕt ®Þnh vÒ ®Çu t−. Cã ba çch chÝnh ®Ó x¸c ®Þnh
xuÊt xø cña mét s¶n phÈm. Thø nhÊt ®ã lµ sù thay ®æi trong tiªu ®Ò cña møc thuÕ sÏ ®−îc ph©n
lo¹i trong mét ch−¬ng kh¸c trong danh môc thuÕ quan cña quèc gia nÕu s¶n phÈm nµy cã tr¶i
qua qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ b¶n. Thø hai, cã thÓ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ møc ®é gi¸ trÞ ®−îc ®−a
thªm vµo s¶n phÈm t¹i n−íc xuÊt khÈu. Thø ba, xuÊt xø cã thÓ ®−îc quyÕt ®Þnh dùa vµo qu¸
tr×nh chÕ biÕn cô thÓ t¹o ra çc ®Æc tÝnh c¬ b¶n cña s¶n phÈm. HiÖp ®Þnh cña WTO vÒ Quy chÕ
xuÊt xø ®· lËp ra mét ch−¬ng tr×nh nh»m hµi hßa hãa çc ROOs trªn c¬ së l©u dµi. §èi víi
tr−êng hîp dÞch vô vµ ®Çu t−, tiªu chÝ quan träng nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh xuÊt xø bao gåm cã n¬i ®Æt
c«ng ty, quèc tÞch cña ng−êi chñ, ®Þa chØ cña c¬ quan ®Çu n·o cña c«ng ty vµ n¬i mµ çc ho¹t
®éng kinh doanh sÏ ®−îc tiÕn hµnh. Mét sè çc tiªu chÝ nµy cã thÓ kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Ó ®−a ra
çc ®Þnh nghÜa râ rµng vÒ viÖc tham gia cña çc tËp ®oµn ®a quèc gia. Xem thªm change in
tariff heading, Kyoto Convention vµ preferential rules of orgin.
Safeguards: Tù vÖ
Çc biÖn ph¸p t¹m thêi ®−îc ®Æt ra ®Ó gi¶m bít nhËp khÈu nh»m gióp mét ngµnh s¶n xuÊt nµo
®ã tù ®iÒu chØnh m×nh ®Ó thÝch øng víi sù c¹nh tranh ngµy cµng t¨ng tõ çc nhµ s¶n xuÊt n−íc
ngoµi. Theo WTO, çc hµnh ®éng tù vÖ cã thÓ ®−îc thùc hiÖn theo 6 çch kh¸c nhau, tÊt c¶ çc
çch nµy ®Òu ph¶i tu©n theo çc ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Ó ®¶m b¶o r»ng hµnh ®éng tù vÖ chØ ®−îc
thùc hiÖn nÕu cã çc nguyªn nh©n chÝnh ®¸ng. Ngoµi ra còng cã mét sè çc b−íc thñ tôc kh¸c
- 185 -
cÇn ph¶i tu©n thñ trong mçi tr−êng hîp. Trong 6 çch nªu trªn, çch thø nhÊt ®−îc nªu trong
§iÒu VI cña GATT, cho phÐp çc ChÝnh phñ ®−îc tiÕn hµnh hµnh ®éng tù vÖ nÕu cã x¶y ra ph¸
gi¸. Çc quy ®Þnh cña §iÒu kho¶n nµy ®−îc lµm râ thªm trong HiÖp ®Þnh vÒ Thùc hiÖn §iÒu VI
cña GATT (HiÖp ®Þnh vÒ chèng ph¸ gi¸). Çch thø hai, theo §iÒu XII, trong tr−êng hîp cña çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn theo §iÒu XVIII:B, çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ h¹n chÕ nhËp khÈu ®Ó
b¶o vÖ vÞ thÕ tµi chÝnh ®èi ngo¹i vµ çn c©n thanh to¸n. Thø ba, §iÒu XVIII:A vµ XVIII:C cho
phÐp çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cã trî gióp cña ChÝnh phñ nh»m ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ.
Thø t−, §iÒu XIX cho phÐp mét n−íc t¹m ho·n kh«ng thi hµnh çc nghÜa vô cña m×nh hoÆc söa
®æi çc cam kÕt tù do hãa trong çc tr−êng hîp kh«ng l−êng tr−íc ®−îc vµ nÕu bÊt cø mét s¶n
phÈm nµo ®−îc nhËp khÈu víi sè l−îng ngµy cµng t¨ng cã thÓ g©y ra hoÆc ®e do¹ g©y ra çc
thiÖt h¹i nghiªm träng cho çc nhµ s¶n xuÊt trong n−íc cïng s¶n xuÊt mét lo¹i hµng ho¸ t−¬ng
tù hoÆc lo¹i hµng ho¸ c¹nh tranh trùc tiÕp. §ã chÝnh lµ nh÷ng g× ®−îc ®Þnh nghÜa lµ hµnh ®éng
tù vÖ. Cã mét tªn gäi kh¸c cho hµnh ®éng nµy, gäi lµ ®iÒu kho¶n níi láng. Trõ mét sè tr−êng
hîp ®−îc ®Þnh nghÜa cô thÓ, çc biÖn ph¸p tù vÖ ®−îc tiÕn hµnh theo §iÒu kho¶n XIX cÇn ph¶i
nh»m vµo mét lo¹i hµng ho¸ cô thÓ, bÊt kÓ chóng cã nguån gèc tõ ®©u. Çc hµnh ®éng ph©n
biÖt ®èi xö chèng l¹i çc n−íc ®−îc coi lµ ®ang cã çc vÊn ®Ò lín lµ tr¸i víi çc quy ®Þnh. NÕu
hµnh ®éng ®−îc tiÕn hµnh, n−íc thùc hiÖn cã nghÜa vô ®Òn bï cho çc bªn bÞ ¶nh h−ëng d−íi
h×nh thøc cho h−ëng thuÕ thÊp vµ/hoÆc çc ®iÒu kiÖn tiÕp cËn thÞ tr−êng tèt h¬n. HiÖp ®Þnh vÒ
çc biÖn ph¸p tù vÖ ®Þnh ra çc quy ®Þnh cho viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ nh− quy ®Þnh
trong §iÒu XIX cña GATT. Thø n¨m, cã thÓ tiÕn hµnh ®µm ph¸n l¹i çc cam kÕt theo §iÒu
XXVIII cña GATT víi môc ®Ých gi¶m g¸nh nÆng tõ nhËp khÈu. Thø s¸u, çc ngo¹i lÖ chung vµ
çc ngo¹i lÖ vÒ an ninh theo GATS vµ GATT còng cã thÓ coi nh− mét h×nh thøc tù vÖ. Xem
thªm anti-dumping measures, Hatters' fur case vµ selectivity.
Safe-haven agreement: Çc tho¶ thuËn an toµn
§−îc sö dông bëi çc nhµ b×nh luËn ®Ó m« t¶ çc tho¶ thuËn th−¬ng m¹i khu vùc mµ çc n−íc
nhá h¬n tham gia víi hy väng ®¶m b¶o ch¾c ch¾n tiÕp cËn thÞ tr−êng cho hµng ho¸ nhËp khÈu
cña m×nh.
SAFTA (South American Free Trade Area): Khu vùc Th−¬ng m¹i tù do Nam Mü
Nh»m ®¹t môc tiªu héi nhËp kinh tÕ cña Nam b¸n cÇu th«ng qua viÖc më réng Mecosur, ®−îc
Brazil nªu ra t¹i cuéc häp çc n−íc ALADI. Brazil ®Ò nghÞ r»ng ®Ó thµnh lËp SAFTA, Mercosur
nªn ®µm ph¸n víi çc thµnh viªn ALADI vÒ viÖc xãa bá Ýt nhÊt 80% thuÕ quan vµ çc hµng rµo
phi thuÕ quan trong th−¬ng m¹i hµng ho¸ trong vßng 10 n¨m tíi. Xem thªm FTAA.
SAPTA (South Asian Preferential Trading Arrangement or SAARC): Tháa thuËn −u ®∙i
th−¬ng m¹i cña çc n−íc Nam ¸ (hoÆc SAARC)
§−îc ®−a ra nh− mét b−íc tiÕn ®Çu tiªn h−íng tíi viÖc h×nh thµnh mét khèi th−¬ng m¹i khu
vùc vµo n¨m 1993 víi ch−¬ng tr×nh gi¶m thuÕ cho çc s¶n phÈm vµ hµng ho¸ cô thÓ. H¹n cuèi
cïng ®Ó hoµn thµnh khu vùc th−¬ng m¹i tù do lµ n¨m 2005, nh−ng mét sè n−íc ®Ò nghÞ nªn
sím h¬n vµo n¨m 2001. SAPTA bao gåm çc n−íc Bangla Desh, Bhutan, Ên-®é, Maldives,
Nepal, Pakistan vµ Sri Lanka lµ çc n−íc t¹o nªn HiÖp héi Nam ¸ v× hîp t¸c khu vùc (South
Asian Association for Regional Cooperation - SAARC).
Sanitary and phytosanitary measures: Çc biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ
Çc biÖn ph¸p ®Ó kiÓm so¸t ë biªn giíi cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ søc kháe cña con ng−êi, ®éng vµ
thùc vËt. Th«ng th−êng chóng ®−îc gäi lµ çc biÖn ph¸p çch ly. Çc biÖn ph¸p nµy kh«ng
®−îc ¸p dông víi çch thøc t¹o ra sù ph©n biÖt ®èi xö tuú tiÖn vµ kh«ng chÝnh ®¸ng gi÷a çc
n−íc thµnh viªn cã cïng çc ®iÒu kiÖn nh− nhau, hoÆc lµ çc h¹n chÕ tr¸ h×nh ®èi víi th−¬ng
m¹i quèc tÕ. HiÖp ®Þnh WTO vÒ viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ (SPS) quy ®Þnh çch
thøc thùc hiÖn çc yªu cÇu nµy.
Schedule of commitments on services: Danh môc çc cam kÕt vÒ dÞch vô
- 186 -
Mét yªu cÇu vµ bé phËn chñ chèt cña GATS. Chóng thùc hiÖn chøc n¨ng t−¬ng tù nh− danh
môc thuÕ quan cho hµng ho¸ theo GATT. Danh môc nµy cho phÐp çc nhµ xuÊt khÈu dÞch vô
nghiªn cøu møc ®é tiÕp cËn thÞ tr−êng mµ hä ®−îc ®¶m b¶o vµ h−ëng lîi tõ ®·i ngé quèc gia.
Xem thªm market access for services.
Schedule of concessions: Danh môc −u ®∙i
Çc danh môc cam kÕt cña quèc gia ®−îc ®µm ph¸n d−íi sù gi¸m s¸t cña WTO, ®Þnh ra çc
thêi h¹n, ®iÒu kiÖn vµ chÊt l−îng mµ hµng ho¸ nhËp khÈu sÏ ph¶i ®¸p øng. Kh«ng cã thªm bÊt
cø çc lo¹i thuÕ hoÆc phÝ cöa khÈu nµo kh¸c ngoµi thuÕ néi ®Þa ®¸nh vµo hµng ho¸ néi ®Þa
t−¬ng tù, thuÕ chèng ph¸ gi¸, thuÕ ®èi kh¸ng hoÆc c−íc phÝ dÞch vô. Xem thªm tariff.
Screwdriver operations: Çc ho¹t ®éng "tuèc-n¬-vÝt"
Mét thuËt ng÷ xÊu dµnh cho çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt chñ yÕu liªn quan ®Õn viÖc l¾p r¸p çc bé
phËn cÊu thµnh. Nã Ýt liªn quan hoÆc kh«ng liªn quan ®Õn viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ. Ho¹t
®éng "tuèc-n¬-vÝt" th−êng xuÊt hiÖn ë nh÷ng n¬i cã ®ñ nguån cung cÊp nh©n lùc rÎ. Çc ho¹t
®éng nµy mét phÇn lµ kÕt qu¶ kh«ng thÓ tr¸nh khái cña viÖc toµn cÇu hãa xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu
t×m kiÕm ph−¬ng thøc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ nhÊt. Quy chÕ xuÊt xø −u ®·i còng khuyÕn khÝch
çc c«ng ty thiÕt lËp çc ho¹t ®éng nh− vËy t¹i çc khu vùc th−¬ng m¹i tù do ®Ó tr¸nh çc trë
ng¹i tiÕp cËn thÞ tr−êng. Xem thªm export processing zones, footloose industries, maquiladora
industries vµ rules of origin.
Secondary dumping: Ph¸ gi¸ thø cÊp
ViÖc xuÊt khÈu mét lo¹i hµng ho¸ cã çc bé phËn ®−îc ph¸ gi¸. VÝ dô nh− khung xe ®¹p ®−îc
mét c«ng ty xuÊt khÈu xe ®¹p nhËp víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ thÞ tr−êng. Do vËy c«ng ty nµy ®−îc
h−ëng lîi thÕ vÒ gi¸ thËm chÝ ngay c¶ khi c«ng ty nµy b¸n xe ®¹p hoµn chØnh víi møc gi¸ nh−
gi¸ thÞ tr−êng trong n−íc. ThiÖt h¹i g©y ra do viÖc ph¸ gi¸ thø cÊp nµy khã cã thÓ chøng minh
®−îc. Xem thªm dumping, hidden dumping vµ indirect dumping.
Second banking coordination directive (SBCD): ChØ thÞ thø hai vÒ ®iÒu phèi ho¹t ®éng
ng©n hµng
Mét chØ thÞ cña Céng ®ång Ch©u ¢u ®−a ra vµo n¨m 1989 cho phÐp mét ng©n hµng, kÓ c¶ çc
chi nh¸nh cña ng©n hµng n−íc ngoµi, ®−îc quyÒn ho¹t ®éng t¹i bÊt kú mét n−íc thµnh viªn nµo
cña EU trong 14 ho¹t ®éng ®· ®Þnh, nh−ng chØ khi ®−îc c¬ quan ®· cÊp phÐp cho ng©n hµng ®ã
cho phÐp. Çc ho¹t nµy bao gåm c¶ çc ho¹t ®éng ng©n hµng truyÒn thèng, b¶o ®¶m, kinh
doanh vµ ph©n phèi chøng kho¸n. ChÝnh quyÒn t¹i çc n−íc chñ nhµ kh«ng ®−îc h¹n chÕ ho¹t
®éng cña çc ng©n hµng ®−îc phÐp ho¹t ®éng theo ph−¬ng thøc nµy ngay c¶ khi çc ng©n hµng
trong n−íc cña n−íc chñ nhµ kh«ng thÓ tham gia vµo çc ho¹t ®éng nh− vËy. Xem thªm
European Community Legislation.
Second beer panel: Ban héi thÈm thø hai vÒ bia
Mét vô tranh chÊp vµo n¨m 1991 t¹i GATT gi÷a Hoa Kú vµ Canada liªn quan ®Õn viÖc nhËp
khÈu, ph©n phèi vµ b¸n mét sè ®å uèng cã cån cña mét c¬ quan tiÕp thÞ cÊp tØnh ë Canada. Mét
vô viÖc t−¬ng tù còng ®· tõng x¶y ra vµo n¨m 1998, do ®ã vô nµy míi cã tªn nh− vËy. C¬ quan
marketing cña Canada ("liquor board"), ®−îc thµnh lËp theo luËt ph¸p ®Þa ph−¬ng, ®−îc ®éc
quyÒn trong viÖc cung cÊp vµ ph©n phèi lo¹i ®å uèng cã r−îu trong ph¹m vi biªn giíi cña mét
tØnh. Hä còng ®−îc ®éc quyÒn nhËp bia tõ çc tØnh kh¸c hoÆc tõ n−íc ngoµi. §Ó s¶n xuÊt vµ b¸n
bia t¹i mét tØnh th× cÇn ph¶i cã giÊy phÐp do tØnh cÊp vµ hÇu hÕt çc lo¹i bia néi ®Þa cÇn ph¶i
®−îc s¶n xuÊt t¹i n¬i mµ sau ®ã nã ®−îc b¸n. TÊt c¶ çc tØnh ®Òu cã çc cöa hµng r−îu cña
ChÝnh phñ nh−ng hä còng cho phÐp ®−îc b¸n bia t¹i çc cöa hµng b¸n lÎ vµ cöa hµng cña nhµ
m¸y bia. Ban héi thÈm ®−îc thµnh lËp n¨m 1998 ®· kÕt luËn r»ng viÖc ®Þnh phÇn tr¨m l·i kinh
doanh ®èi víi bia nhËp khÈu cao h¬n bia néi ®Þa lµ chÝnh ®¸ng chØ trong nh÷ng tr−êng hîp ®−îc
quy ®Þnh râ rµng, r»ng tr¸ch nhiÖm chøng minh lµ thuéc vÒ Canada, vµ r»ng viÖc lËp danh s¸ch
çc yªu cÇu vµ çc ®iÓm b¸n hµng ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi ®å uèng nhËp khÈu lµ nh÷ng h¹n chÕ
th−¬ng m¹i ®−îc thùc hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng kinh doanh cña nhµ n−íc tr¸i víi §iÒu kho¶n
- 187 -
XI (Xãa bá toµn bé h¹n chÕ ®Þnh l−îng). Vµo n¨m 1988, sau lÇn thµnh lËp Ban héi thÈm thø
nhÊt, Canada ®· cã mét hiÖp ®Þnh víi Céng ®ång Ch©u ¢u nh»m môc ®Ých gi¶i quyÕt mét sè
khÝa c¹nh cña vÊn ®Ò nµy. HiÖp ®Þnh nµy ph¶i ®−îc çc tØnh thùc hiÖn trªn c¬ së tèi huÖ quèc.
Ban héi thÈm ®· kÕt luËn r»ng, ngo¹i trõ ë mét tØnh, Hoa Kú ®· kh«ng chøng minh ®−îc ®Çy ®ñ
khiÕu n¹i cña m×nh vÒ viÖc lËp danh s¸ch hay lo¹i ra khái danh s¸ch cña Canada. VÒ çc h¹n
chÕ tiÕp cËn çc ®iÓm b¸n hµng, Ban héi thÈm cho r»ng bia nhËp khÈu ®−îc b¸n ë mét sè Ýt h¬n
çc ®iÓm b¸n hµng. Ban héi thÈm thÊy r»ng çc h¹n chÕ nµy tr¸i víi çc quy ®Þnh cña GATT vµ
®· ra kÕt luËn r»ng chØ mét thùc tÕ lµ bia nhËp khÈu vµ bia néi ®Þa chÞu hai hÖ thèng ph©n phèi
kh¸c nhau kh«ng ®ñ ®Ó chøng minh tÝnh kh«ng nhÊt qu¸n víi GATT bëi v× ®·i ngé quèc gia
gièng nhau mét çch c©u nÖ cã thÓ sÏ lµm cho s¶n phÈm nhËp khÈu l©m vµo t×nh c¶nh tåi tÖ
h¬n. Tuy nhiªn, Ban héi thÈm ®· quyÕt ®Þnh r»ng dï sao ®i n÷a th× ®iÒu ®ã còng lµ tr¸i víi
GATT. Sau ®ã, Ban héi thÈm ®· xem xÐt ®Õn ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ tû lÖ l·i kinh doanh vµ thuÕ
®¸nh vµo bia nhËp khÈu vµ thÊy r»ng çc ph−¬ng ph¸p nµy lµ kh«ng nhÊt qu¸n víi §iÒu III:4
(§·i ngé quèc gia). Ban héi thÈm tiÕp tôc chuyÓn sang vÊn ®Ò vÒ gi¸ tèi thiÓu vµ kÕt luËn r»ng
viÖc mét c«ng ty ®éc quyÒn nhËp khÈu duy tr× gi¸ tèi thiÓu cho mét s¶n phÈm nhËp khÈu khÈu ë
møc mµ s¶n phÈm néi ®Þa trùc tiÕp c¹nh tranh ®−îc b¸n víi gi¸ cao h¬n lµ kh«ng nhÊt qu¸n víi
§iÒu III:4. Ban héi thÈm cho r»ng r»ng thuÕ ®¸nh vµo container bia nhËp khÈu ®· ®−îc gi¶i
quyÕt trong phÇn ph¸n quyÕt cña Ban héi thÈm vÒ h¹n chÕ viÖc b¸n hµng cña t− nh©n. Ban héi
thÈm ®· kÕt luËn r»ng çc thñ tôc th«ng b¸o ë çc tØnh lµ kh«ng vi ph¹m §iÒu X (c«ng bè vµ
thùc hiÖn çc quy ®Þnh vÒ th−¬ng m¹i). Cuèi cïng, Ban héi thÈm kÕt luËn r»ng Canada trong
tr−êng hîp nµy ®· cã mét sè mÆt tr¸i víi nghÜa vô theo §iÒu XXIV:12 cña GATT quy ®Þnh
r»ng çc n−íc thµnh viªn ph¶i cã çc biÖn ph¸p hîp lý ®Ó ®¶m b¶o çc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng
tu©n thñ çc quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh trong ph¹m vi biªn giíi cña ®Þa ph−¬ng m×nh. Xem thªm
implicit discrimination.
Second-level obligations: Çc nghÜa vô lo¹i hai
Çc nghÜa vô theo çc HiÖp ®Þnh WTO cña çc chÝnh quyÒn trung −¬ng cña çc nhµ n−íc liªn
bang vÒ viÖc x©y dùng luËt ph¸p cña chÝnh quyÒn çc bang vµ ®Þa ph−¬ng. Hai vÝ dô sau minh
ho¹ ®iÓm nµy. Çc quy ®Þnh cña GATT yªu cÇu çc n−íc thµnh viªn WTO cã çc biÖn ph¸p cã
thÓ ®−îc ®Ó ®¶m b¶o çc chÝnh quyÒn khu vùc vµ ®Þa ph−¬ng thùc hiÖn çc quy ®Þnh cña GATT
trªn l·nh ®Þa çc ®Þa ph−¬ng ®ã. GATS ¸p dông cho çc biÖn ph¸p cña c¶ chÝnh quyÒn trung
−¬ng vµ ®Þa ph−¬ng.
Second regionalism: Chñ nghÜa khu vùc thø hai
Do Bhagwati sö dông n¨m 1993 ®Ó m« t¶ xu thÕ h−íng tíi çc tháa thuËn th−¬ng m¹i khu vùc
b¾t ®Çu tõ n¨m 1985 víi viÖc hoµn thµnh HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i tù do gi÷a Hoa Kú vµ Israel.
Xem thªm first regionalism.
Section 22 waiver: MiÔn trõ Kho¶n 22
DÉn chiÕu tíi Kho¶n 22 cña LuËt §iÒu chØnh N«ng nghiÖp Hoa Kú yªu cÇu chÝnh phñ ¸p dông
çc biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l−îng hoÆc phô thu (cao h¬n møc thuÕ b×nh th−êng) khi n«ng s¶n
nhËp khÈu g©y ¶nh h−ëng tíi ch−¬ng tr×nh l−¬ng thùc cña Hoa Kú. N¨m 1955, Hoa Kú ®−îc
dµnh miÔn trõ v« thêi h¹n ®iÒu kho¶n nµy khái çc quy ®Þnh cña GATT. ViÖc chuyÓn ®æi h¹n
ng¹ch ¸p dông theo ®iÒu kho¶n nµy thµnh b¶o hé b»ng thuÕ chØ ®−îc thùc hiÖn nh− lµ kÕt qu¶
cña Vßng Urugoay. Xem thªm agriculture and the GATT vµ tarification.
Section 201: Kho¶n 201
Mét ®iÒu kho¶n, th−êng ®−îc gäi lµ ®iÒu kho¶n dù phßng, cña LuËt th−¬ng m¹i n¨m 1974 vµ
çc b¶n söa ®æi sau ®ã cña Hoa Kú. §iÒu kho¶n nµy cho phÐp çc c«ng ty Hoa Kú ®−îc gi¶m
nhÑ g¸nh nÆng tõ nhËp khÈu ®−îc coi lµ g©y ra hoÆc ®e do¹ g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng cho
mét ngµnh nµo ®ã. Nã ®−îc ¸p dông cho çc s¶n phÈm ®−îc bu«n b¸n mét çch lµnh m¹nh.
Nãi çch kh¸c, ®ã kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm ®−îc trî cÊp hoÆc ph¸ gi¸. ViÖc gi¶m nhÑ tæn thÊt
nµy cã thÓ ®−îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc t¨ng thuÕ t¹m thêi, h¹n ng¹ch nhËp khÈu, ®µm ph¸n
- 188 -
çc tháa thuËn h¹n chÕ hoÆc trî gióp trùc tiÕp cho ngµnh s¶n xuÊt cã liªn quan. Xem thªm
safeguard vµ voluntary restraint agreement.
Mét ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i Hoa Kú n¨m 1974. §iÒu kho¶n nµy ®−îc söa ®æi
vµo n¨m 1979 (LuËt vÒ çc HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i), 1984 (LuËt vÒ Th−¬ng m¹i vµ ThuÕ quan),
1988 (LuËt vÒ Th−¬ng m¹i vµ C¹nh tranh) vµ n¨m 1994 (LuËt vÒ HiÖp ®Þnh Vßng Urugoay).
Kho¶n 301 ®−îc ®Þnh ra ®Ó thùc thi quyÒn cña Hoa Kú t¹i çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i vµ cho
phÐp cã çc hµnh ®éng ®¸p l¹i çc ho¹t ®éng th−¬ng m¹i kh«ng lµnh m¹nh sau khi cã ®¬n tè
gi¸c vµ tiÕn hµnh ®iÒu tra. Çc ho¹t ®éng th−¬ng m¹i kh«ng lµnh m¹nh cã thÓ x¶y ra t¹i Hoa
Kú, t¹i n−íc vi ph¹m hoÆc n−íc thø 3. Kho¶n 301 cã thÓ ®−îc sö dông nh»m t¨ng c−êng më
cöa thÞ tr−êng cho hµng ho¸ vµ dÞch vô cña Hoa Kú, ®¶m b¶o çc ®iÒu kiÖn tèt h¬n cho çc nhµ
®Çu t− ë n−íc ngoµi, vµ t¨ng c−êng b¶o hé cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a ®èi víi quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cña
Hoa Kú ë çc n−íc kh¸c. Nã còng cho phÐp c¬ quan §¹i diÖn th−¬ng m¹i Hoa Kú (USTR) h¹n
chÕ nhËp khÈu tõ mét n−íc mµ n−íc ®ã h¹n chÕ th−¬ng m¹i ®èi víi mét sè hµng ho¸ cô thÓ cña
Hoa Kú mét çch kh«ng c«ng b»ng. Nãi chung nã ®−îc dïng cho çc ngµnh s¶n xuÊt mét lo¹i
hµng hãa. Kho¶n 301 b¾t nguån tõ Kho¶n 252 cña LuËt Më réng th−¬ng m¹i n¨m 1962 cho
phÐp Tæng thèng quyÒn réng r·i tr¶ ®òa chèng l¹i çc hµng rµo n«ng nghiÖp kh«ng chÝnh ®¸ng,
vµ mét Ýt thÈm quyÒn trong viÖc gi¶i quyÕt çc hµng rµo th−¬ng m¹i kh¸c. §iÒu 252 míi chØ
®−îc sö dông hai lÇn, mét lÇn trong ChiÕn tranh thÞt gµ ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña Vßng Kennedy.
Khi trë thµnh Kho¶n 301 cña HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i n¨m 1974, ®iÒu kho¶n nµy xãa bá sù ph©n
biÖt gi÷a n«ng s¶n vµ phi n«ng s¶n, vµ nã còng ¸p dông cho dÞch vô liªn quan tíi th−¬ng m¹i
quèc tÕ. LuËt vÒ Çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i n¨m 1979 quy ®Þnh r»ng Tæng thèng cÇn sö dông
quyÒn lùc cña m×nh ®Ó t¨ng c−êng viÖc thi hµnh çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i. T¹i çc phiªn b¶n
ban ®Çu cña Kho¶n 301, USTR ®−îc phÐp tiÕn hµnh ®iÒu tra vµ khuyÕn nghÞ çc hµnh ®éng hîp
lý víi Tæng thèng. ViÖc th«ng qua LuËt Th−¬ng m¹i vµ c¹nh tranh n¨m 1988 ®· chuyÓn quyÒn
®−îc tr¶ ®òa tõ Tæng thèng sang USTR, nh−ng ph¶i cã sù chØ ®¹o cña Tæng thèng. Hµnh ®éng
tr¶ ®òa b©y giê ®· trë thµnh b¾t buéc trªn nguyªn t¾c, nh−ng vÉn cã ph¹m vi t−¬ng ®èi lín cho
sù tuú tiÖn. Mèi ®e do¹ cã hµnh ®éng tr¶ ®òa theo Kho¶n 301 kh«ng ®−îc çc nhµ lµm chÝnh
s¸ch th−¬ng m¹i hoan nghªnh kh«ng chØ v× ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ ph¶i xem l¹i çc quy ®Þnh mµ
hµnh ®éng tr¶ ®òa ®ã nh»m vµo, mµ cßn v× viÖc ph¶n b¸c l¹i hµnh ®éng tr¶ ®òa ®ßi hái nhiÒu nç
lùc nÕu kh«ng th× sÏ kh«ng cã t¸c dông g×. Thùc hiÖn hµnh ®éng tr¶ ®òa còng ®ßi hái tËp trung
nhiÒu nguån lùc kh«ng kÐm ®èi víi ng−êi Mü, do ®ã USTR cã xu h−íng chän çc tr−êng hîp
mµ hä cho lµ cã thÓ giµnh th¾ng lîi, nÕu hä cã sù lùa chän. Sù linh ho¹t nµy ®· bÞ gi¶m ®i nhiÒu
trong çc n¨m võa qua. Mét sè ng−êi cho r»ng lÞch sö çc hµnh ®éng theo Kho¶n 301 chèng l¹i
Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u, NhËt vµ Hµn Quèc ®· chøng minh r»ng viÖc ¸p dông hµnh ®éng
tr¶ ®òa cã thÓ kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ nÕu çc n−íc mµ Hoa Kú nh»m vµo kh«ng cã xu h−íng
thay ®æi ®iÒu kiÖn më cöa thÞ tr−êng ®èi víi ngµnh chÞu tr¶ ®òa. Quan ®iÓm nµy ch¾c ch¾n
®¸nh gi¸ thÊp ¶nh h−ëng cña Kho¶n 301. Mét sè ng−êi kh¸c cho r»ng B¶n ghi nhí vÒ Gi¶i
quyÕt tranh chÊp cña WTO ®· "nhæ r¨ng" Kho¶n 301. §iÒu ®ã kh«ng ®óng. Kho¶n 301 vÉn cho
phÐp tr¶ ®òa nÕu mét thµnh viªn WTO kh«ng thùc hiÖn kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh
chÊp. Kho¶n 301 còng cã thÓ ®−îc sö dông nh− dù tÝnh ban ®Çu trong nh÷ng tr−êng hîp kh«ng
cã çc quy ®Þnh cña WTO ®èi víi çc hµnh ®éng ®−îc coi lµ kh«ng lµnh m¹nh. Xem thªm
Special 301, Super 301 vµ United States Omnibus Trade and Competitiveness Act.
Section-306 monitoring: Gi¸m s¸t Kho¶n 306
Mét c¬ chÕ ®−îc quy ®Þnh trong LuËt Th−¬ng m¹i vµ C¹nh tranh Hoa Kú. C¬ chÕ nµy yªu cÇu
USTR gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn çc biÖn ph¸p ®−îc tiÕn hµnh theo Kho¶n 301. NÕu USTR thÊy
r»ng mét n−íc kh«ng thùc hiÖn mét biÖn ph¸p hoÆc mét tháa thuËn mét çch hîp lý, tháa m·n,
th× USTR cÇn ph¶i quyÕt ®Þnh nªn tiÕn hµnh biÖn ph¸p bæ sung nµo. Mét quyÕt ®Þnh nh− thÕ
®−îc coi lµ tho¶ m·n çc yªu cÇu vÒ viÖc tiÕn hµnh hµnh ®éng bæ sung theo Kho¶n 301. Nãi
çch kh¸c, kh«ng cÇn ph¶i ®iÒu tra thªm ®Ó gi¶i tr×nh cho hµnh ®éng bæ sung. Xem thªm
monitoring and inforcement unit.
- 189 -
Mét quy ®Þnh cña LuËt Th−¬ng m¹i n¨m 1930 cña Hoa Kú cho phÐp viÖc tiÕn hµnh çc biÖn
ph¸p nhanh chãng ®Ó lµm gi¶m nhÑ çc thiÖt h¹i ®ang x¶y ra hoÆc cã kh¶ n¨ng x¶y ra do viÖc
nhËp khÈu kh«ng lµnh m¹nh g©y nªn. Kho¶n 377 cã ph¹m vi ¸p dông kh¸ réng r·i nh−ng nã
®−îc ®Æc biÖt sö dông cho çc tr−êng hîp vi ph¹m quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. Ban héi thÈm cña
GATT nhËn thÊy r»ng §iÒu 337 vi ph¹m quy ®Þnh vÒ ®·i ngé quèc gia cña GATT vµ Hoa Kú ®·
bÞ Ðp buéc ph¶i söa ®æi §iÒu nµy. Xem thªm Smoot-Hawley Act.
Sectoral commitments: Çc cam kÕt chuyªn ngµnh
Çc ®Ò môc bao gåm çc ngµnh vµ ph©n ngµnh dÞch vô trong danh môc cam kÕt theo GATS
(HiÖp ®Þnh chung vÒ th−¬ng m¹i vµ dÞch vô). VÝ dô ngµnh kÕ to¸n, vËn chuyÓn hµng ho¸ hoÆc
b¶o hiÓm søc khoÎ. Mçi cam kÕt theo ngµnh cã møc ®é quyÒn vµ nghÜa vô cao h¬n so víi
quyÒn vµ nghÜa vô më cöa thÞ tr−êng vµ ®·i ngé quèc gia. Mét khi çc cam kÕt ®−îc ®−a ra, çc
®iÒu kiÖn vÒ më cöa thÞ tr−êng ®−îc ¸p dông cho çc cam kÕt ®ã kh«ng ®−îc trë nªn h¹n chÕ
h¬n trong vßng Ýt nhÊt 3 n¨m. Xem thªm market access for services.
Sectoral custom union: Liªn minh h¶i quan chuyªn ngµnh
Xem thªm Sectoral free trade area.
Sectoral free-trade area: Khu vùc th−¬ng m¹i tù do chuyªn ngµnh
Mét khu vùc th−¬ng m¹i tù do hoÆc mét liªn minh h¶i quan chØ bao trïm mét sè lÜnh vùc
th−¬ng m¹i. Lo¹i h×nh nµy chØ dµnh cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn theo §iÒu kho¶n Cho phÐp.
Çc n−íc ph¸t triÓn cã thÓ tiÕn hµnh ®µm ph¸n th−¬ng m¹i chuyªn ngµnh, nh−ng kÕt qu¶ cña tù
do hãa th−¬ng m¹i trong ngµnh nµy cÇn ph¶i ®−îc më réng cho çc n−íc kh¸c trªn c¬ së tèi
huÖ quèc.
Sectoral trade negotiations: §µm ph¸n th−¬ng m¹i chuyªn ngµnh
Mét ý t−ëng nh»m ®¹t ®−îc tÝnh hiÖu qu¶ trong ®µm ph¸n th−¬ng m¹i b»ng çch ®µm ph¸n vÒ
thuÕ quan cho nhiÒu mÆt hµng chø kh«ng ph¶i ®µm ph¸n tõng mÆt hµng ®−îc thùc hiÖn trong
çc vßng ®µm ph¸n ®Çu tiªn. ý t−ëng nµy ®−îc thö nghiÖm trªn quy m« réng r·i t¹i Vßng
Kennedy. Çc lÜnh vùc chÝnh ®−îc ¸p dông lµ nh«m, hãa chÊt, hµng dÖt b«ng, s¾t vµ thÐp, bét
giÊy vµ giÊy. MÆc dï kÕt qu¶ kh¸c nhau nhiÒu, Preeg (1970) ®· cã mét nhËn ®Þnh s©u s¾c r»ng
vßng ®µm ph¸n nµy ®· ®¹t ®−îc tiÕn bé ®¸ng kÓ trong tù do ho¸ th−¬ng m¹i çc ngµnh ®· chän
vµ rÊt cã thÓ sÏ trë thµnh ph−¬ng ph¸p gi¶m thuÕ trong t−¬ng lai. Sau ®ã, t¹i Vßng Tokyo,
Cana®a ®· ñng hé viÖc gi¶m vµ xãa bá çc hµng rµo quan thuÕ vµ phi thuÕ quan theo ngµnh.
Canada lËp luËn r»ng, ë mét sè ngµnh, b»ng çch nµy cã thÓ ®¹t ®−îc tù do hãa th−¬ng m¹i
m¹nh h¬n lµ b»ng çc kü thuËt ®µm ph¸n ®· ®−îc chÊp nhËn tr−íc ®©y. §Æc biÖt, Canada tin
r»ng cã thÓ xãa bá tÊt c¶ çc hµng rµo quan thuÕ vµ phi thuÕ quan cho çc s¶n phÈm trong giai
®o¹n tõ nguyªn liÖu th« sang s¶n phÈm ®· hoµn thiÖn. Çc n−íc ®ang ph¸t triÓn thÊy r»ng ®Ò ¸n
nµy rÊt hÊp dÉn víi hä bëi v× nã cã thÓ ¸p dông mét çch dÔ dµng ®èi víi çc s¶n phÈm mµ hä
quan t©m, vµ ®Ò ¸n nµy còng cã thÓ trë thµnh gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò leo thang thuÕ quan. Tuy
nhiªn, sù ph¶n kh¸ng cña çc n−íc kh¸c ®· lµm cho ph−¬ng ph¸p ®µm ph¸n theo ngµnh kh«ng
®−îc ¸p dông. T¹i Vßng Urugoay, ®µm ph¸n th−¬ng m¹i theo ngµnh ®· ®−îc tiÕn hµnh theo hai
cÊp. Thø nhÊt, ë cÊp réng, ®µm ph¸n vÒ n«ng nghiÖp, hµng dÖt may vµ dÞch vô ®· dÉn tíi viÖc
ký kÕt çc HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp, HiÖp ®Þnh vÒ Hµng dÖt may vµ HiÖp ®Þnh vÒ Th−¬ng m¹i
dÞch vô. TÊt c¶ çc hiÖp ®Þnh nµy ®· ®¹t ®−îc mét møc ®é tù do hãa nµo ®ã, mÆc dï vÉn cßn Ýt
trong lÜnh vùc dÞch vô. Çc hiÖp ®Þnh nµy còng quy ®Þnh thêi gian biÓu cho tù do hãa th−¬ng
m¹i trong t−¬ng lai. Thø hai lµ ®µm ph¸n t¹i çc nhãm chuyªn ngµnh nhá h¬n. ViÖc nµy dÉn
®Õn viÖc xãa bá thuÕ quan ®èi víi çc mÆt hµng nh− d−îc phÈm, thiÕt bÞ x©y dùng, thiÕt bÞ y tÕ,
bia, m¸y mãc n«ng nghiÖp, gç vµ s¶n phÈm giÊy, çc s¶n phÈm ç vµ ®å ch¬i gi÷a çc ®èi t¸c
th−¬ng m¹i chÝnh. H¬n n÷a, Hoa Kú vµ Céng ®ång Ch©u ¢u ®· ®ång ý gi¶m thuÕ ®èi víi hãa
chÊt xuèng cßn kho¶ng 3%. Nç lùc ®Ó ®µm ph¸n HiÖp ®Þnh ThÐp ®a ph−¬ng ®· kh«ng thµnh
c«ng. Çc cuéc ®µm ph¸n th−¬ng m¹i theo ngµnh ®−îc tiÕp tôc tiÕn hµnh sau Vßng Urugoay
- 190 -
trong lÜnh vùc dÞch vô. Çc cuéc ®µm ph¸n vÒ dÞch vô tµi chÝnh ®em l¹i kÕt qu¶ h¹n chÕ vµ dÉn
®Õn HiÖp ®Þnh t¹m thêi vÒ DÞch vô tµi chÝnh. Çc cuéc ®µm ph¸n vÒ dÞch vô vËn t¶i biÓn ®−îc
ho·n ®Õn n¨m 2000 bëi v× çc n−íc tham gia chÝnh kh«ng cã kh¶ n¨ng ®−a ra çc cam kÕt ®¸ng
kÓ. HiÖp ®Þnh DÞch vô viÔn th«ng c¬ b¶n lµ mét kÕt qu¶ kh¶ quan, nh−ng vÉn cßn nhiÒu viÖc
ph¶i lµm. Mét vÝ dô næi bËt vÒ nh÷ng g× cã thÓ ®¹t ®−îc qua ®µm ph¸n vÒ th−¬ng m¹i theo
ngµnh lµ HiÖp ®Þnh C«ng nghÖ th«ng tin. Nguyªn nh©n chÝnh cho sù thµnh c«ng rùc rì cña HiÖp
®Þnh nµy lµ nã ®−îc sù hç trî c¶ cña ngµnh ®ã vµ ChÝnh phñ ë hÇu hÕt çc n−íc s¶n xuÊt vµ
th−¬ng m¹i chñ yÕu. Vµo th¸ng 5/1997, Bé tr−ëng çc n−íc APEC quyÕt ®Þnh th¨m dß kh¶
n¨ng tù do hãa th−¬ng m¹i theo ngµnh. ý ®Þnh cña hä lµ x¸c ®Þnh çc lÜnh vùc mµ tÊt c¶ çc
thµnh viªn APEC ®Òu cã thÓ ®ång ý gi¶m thuÕ vµ hµng rµo phi thuÕ quan. §ã lµ çc ngµnh mµ
®µm ph¸n theo ngµnh lµ çch tèt nhÊt ®Ó ®¹t ®−îc tù do hãa th−¬ng m¹i h¬n n÷a. NÕu çch nµy
phï hîp th× th−êng ®¹t nhiÒu hiÖu qu¶. Çc trë ng¹i chÝnh cña hä lµ g¸nh nÆng ®iÒu chØnh sÏ
chØ ®Æt lªn mét ngµnh mµ sau nµy ngµnh ®ã sÏ ph¶i chÞu toµn bé phÝ tæn. NÕu møc ®é ph¶n
kh¸ng qu¸ lín th× ChÝnh phñ cã thÓ quyÕt ®Þnh kh«ng tiÕp tôc. §iÒu nµy x¶y ra mÆc dï ai còng
biÕt tù do hãa th−¬ng m¹i lµ mang l¹i lîi Ých cho nÒn kinh tÕ. V× vËy, d−êng nh− tù do hãa ®a
ph−¬ng vÒ n«ng nhiÖp, mét lÜnh vùc nh¹y c¶m ë nhiÒu n−íc, chØ cã thÓ thùc hiÖn ®−îc khi tiÕn
hµnh mét vßng ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. Çc vßng ®µm ph¸n nµy cho phÐp ChÝnh phñ
®¹t ®−îc sù c©n b»ng gi÷a çc ngµnh bëi v× hä cã thÓ "®−îc" ë ngµnh nµy vµ "mÊt" ë ngµnh
kh¸c. Çc ngµnh còng thÕ, hä cã thÓ nhËn thÊy r»ng hä kh«ng bÞ lo¹i ra ngoµi nh− "vËt hy
sinh". Xem thªm zero-for-zero tariff reductions.
Security exception: Nh÷ng ngo¹i lÖ vÒ an ninh
QuyÒn cña çc thµnh viªn WTO theo GATS (§iÒu kho¶n XIV bis) vµ GATT (§iÒu kho¶n XXI)
®−îc quyÒn t¹m ho·n thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh theo çc hiÖp ®Þnh nµy nÕu çc vÊn ®Ò vÒ an
ninh quèc gia quan träng ®ang bÞ ®e do¹, nh− trong tr−êng hîp chiÕn tranh x¶y ra. Çc ®iÒu
kho¶n nµy rÊt Ýt khi ®−îc sö dông. Xem thªm general exceptions.
SELA (Latin American Economic System): HÖ thèng Kinh tÕ Mü La-tinh
Mét tæ chøc kinh tÕ khu vùc ®Æt trô së ë Venezuela gåm 27 n−íc Mü La-tinh vµ vïng Ca-ri-bª.
Tæ chøc nµy cã môc ®Ých xóc tiÕn hîp t¸c liªn khu vùc ®Ó ®Èy nhanh viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi cña çc n−íc thµnh viªn vµ x©y dùng c¬ cÊu tæ chøc v÷ng ch¾c ®Ó th«ng qua çc chiÕn l−îc
thèng nhÊt t¹i çc diÔn ®µn quèc tÕ.
Selectivity: Sù chän läc
ViÖc ¸p dông h¹n chÕ nhËp khÈu chèng l¹i mét hoÆc nhiÒu n−íc ®−îc coi lµ çc mèi ®e däa
chÝnh cho çc nhµ s¶n xuÊt trong n−íc thay b»ng sö dông çc biÖn ph¸p tù vÖ kh«ng ph©n biÖt
®èi xö ®−îc yªu cÇu trong phÇn lín çc tr−êng hîp theo çc quy ®Þnh cña WTO. Theo §iÒu 5
(b) cña HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ, sù chän läc ®−îc phÐp nÕu (i) cã thÓ thÊy râ rµng
r»ng nhËp khÈu tõ mét sè n−íc t¨ng mét çch kh«ng c©n ®èi trong giai ®o¹n ®−îc ®em ra xem
xÐt, (ii) tÊt c¶ çc ®iÒu kiÖn kh¸c ®Ó tiÕn hµnh biÖn ph¸p tù vÖ ®−îc ®−îc tho¶ m·n vµ (iii) nÕu
viÖc nµy lµ c«ng b»ng ®èi víi çc nhµ cung cÊp. Xem thªm escape clause vµ safeguards.
Self-reliance: Tù lùc
Mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ chñ yÕu dùa trªn çc tµi nguyªn thiªn nhiªn, vèn vµ çc kü
n¨ng cã s½n t¹i chç. Mét trong nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu cña chÝnh s¸ch nµy lµ sù miÔn c−ìng chi
ngo¹i tÖ cho çc t− liÖu s¶n xuÊt kh«ng ®em l¹i nhiÒu ngo¹i tÖ h¬n ngay lËp tøc hoÆc trùc tiÕp.
Mét trong çc hËu qu¶ lµ çc xÝ nghiÖp trong n−íc vµ çc c¬ quan nghiªn cøu ph¶i mÊt nhiÒu
thêi gian vµ tiÒn b¹c vµo viÖc t×m çch s¸ng chÕ l¹i çc s¶n phÈm vµ çc c«ng nghÖ chÕ biÕn ®·
cã s½n ë ®©u ®ã, nh−ng hä d−êng nh− kh«ng bao giê ®uæi kÞp ®−îc. Çc nÒn kinh tÕ h−íng
ngo¹i tr¸nh ®−îc sai lÇm nµy vµ thay vµo ®ã t×m kiÕm ®Ó t×m ®−îc vÞ trÝ cña m×nh trong hÖ
thèng chuyªn m«n ho¸ quèc tÕ th«ng qua th−¬ng m¹i quèc tÕ vµ ®Çu t− n−íc ngoµi. Xem thªm
autarky, comperative advantage, self-sufficiency vµ techno-nationalism.
- 191 -
Self-sufficiency: Tù cung tù cÊp
Mét chÝnh s¸ch kinh tÕ theo ®ã mét n−íc quyÕt t©m s¶n xuÊt ®¸p øng ®Õn møc lín nhÊt cho nhu
cÇu tiªu thô. Ngo¹i th−¬ng còng diÔn ra ë çc n−íc thùc hiÖn çc chÝnh s¸ch nµy, nh−ng chñ
yÕu lµ ®Ó nhËp khÈu çc nguyªn liÖu th« cÇn thiÕt kh«ng cã s½n trong n−íc vµ xuÊt khÈu çc
nguyªn liÖu th« vµ çc s¶n phÈm kh¸c kh«ng cÇn thiÕt trªn thÞ tr−êng trong n−íc. ChÝnh s¸ch
kiÓu nµy kh«ng tÝnh ®Õn nh÷ng lîi Ých thu ®−îc tõ chuyªn m«n ho¸ quèc tÕ vµ chÝnh s¸ch nµy
lµm k×m h·m sù më réng cña th−¬ng m¹i vµ nÒn kinh tÕ trªn diÖn réng h¬n. Xem thªm autarky,
comperative advantage, international division of labour, self-sufficiency vµ techno-
nationalism.
Semi-conductor: ChÊt b¸n dÉn
Vô tranh chÊp víi Hoa Kú vµ NhËt ®−îc Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u (EEC) ®−a ra tr−íc Héi
®ång GATT vµo n¨m 1986, EEC ®−îc çc n−íc Australia, Canada, Hång K«ng, Singapore vµ
Brazil ñng hé. Tr−êng hîp mµ EEC ®−a ra, nh− ®−îc nªu trong tµi liÖu BISD 35, n¶y sinh tõ
tháa thuËn gi÷a Hoa Kú vµ NhËt vµo n¨m 1986 liªn quan ®Õn viÖc bu«n b¸n chÊt b¸n dÉn. Tháa
thuËn nµy mang l¹i nh÷ng ®iÒu kiÖn më cöa thÞ tr−êng tèt h¬n cho çc chÊt b¸n dÉn nhËp khÈu
vµo NhËt vµ viÖc gi¸m s¸t gi¸ xuÊt khÈu cña ChÝnh phñ NhËt ®Ó ng¨n ngõa viÖc ph¸ gi¸ ë Hoa
Kú. Çc quy ®Þnh vÒ gi¸m s¸t vµ ph¸ gi¸ còng ®−îc ¸p dông cho çc thÞ tr−êng thø ba. NhËt sö
dông c¬ chÕ thùc thi COCOM ®Ó gi¸m s¸t gi¸ xuÊt khÈu g©y ra viÖc tr× ho·n trong viÖc cÊp
phÐp xuÊt khÈu. EEC khiÕu n¹i r»ng (a) çc biÖn ph¸p gi¸m s¸t cña NhËt, ®Æc biÖt nh÷ng biÖn
ph¸p ¸p dông cho thÞ tr−êng çc n−íc thø ba lµ vi ph¹m §iÒu VI (Chèng ph¸ gi¸) vµ §iÒu XI
(Lo¹i trõ hoµn toµn çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng); (b) çc quy ®Þnh vÒ viÖc tiÕp cËn thÞ tr−êng NhËt
lµ vi ph¹m §iÒu I (§·i ngé quèc gia); vµ (c) thiÕu tÝnh c«ng khai xung quanh çc vÊn ®Ò vi
ph¹m §iÒu X (Th«ng b¸o vµ thùc hiÖn çc quy ®Þnh vÒ th−¬ng m¹i). EEC lËp luËn r»ng viÖc
gi¸m s¸t mét n−íc thø ba nh»m môc ®Ých ®¶m b¶o r»ng çc c«ng ty cña Hoa Kú kh«ng bÞ bÊt
lîi t¹i çc thÞ tr−êng ®ã khi mµ tháa thuËn nµy ®· lµm t¨ng gi¸ ë Hoa Kú. NhËt cho r»ng viÖc
gi¸m s¸t chñ yÕu lµ ®Ó theo dâi. Trong tr−êng hîp gi¸ xuÊt khÈu thÊp h¬n chi phÝ s¶n xuÊt qu¸
nhiÒu, MITI (Bé C«ng th−¬ng cña NhËt) cã thÓ bµy tá mèi lo ng¹i nµy tíi çc nhµ s¶n xuÊt.
EEC nghi ngê viÖc theo dâi nµy liÖu cã thÓ ng¨n ngõa ®−îc hµnh ®éng ph¸ gi¸. ViÖc gi¸m s¸t
n−íc thø ba trong mäi tr−êng hîp lµ tr¸i víi §iÒu VI quy ®Þnh n−íc nhËp khÈu cã toµn quyÒn
quyÕt ®Þnh liÖu hä cã tiÕn hµnh çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ hay kh«ng. NhËt ph¶n øng r»ng
§iÒu VI vµ LuËt vÒ chèng ph¸ gi¸ kh«ng cã çc quy ®Þnh liªn quan ®Õn çc hµnh ®éng do çc
n−íc xuÊt khÈu tiÕn hµnh ®Ó ng¨n ngõa viÖc ph¸ gi¸; vµ còng kh«ng ng¨n cÊm çc biÖn ph¸p
nµy, nÕu chóng kh«ng ph¶i lµ çc biÖn ph¸p h¹n chÕ. EEC cho r»ng viÖc gi¸m s¸t thÞ tr−êng çc
n−íc thø ba lµ tr¸i víi §iÒu XI b»ng çch t¹o ra viÖc t¨ng gi¸ nhËp khÈu cu¶ NhËt ®èi víi chÊt
b¸n dÉn th«ng qua sù can thiÖp cña ChÝnh phñ vµ çc hµnh ®éng g©y ra h¹n chÕ nµy ®−îc c«ng
nhËn toµn cÇu. NhËt cho r»ng viÖc gi¸m s¸t kh«ng nh»m ng¨n c¶n hoÆc h¹n chÕ th−¬ng m¹i.
EEC còng cho r»ng §iÒu I ®· bÞ vi ph¹m v× NhËt chØ ¸p dông c¬ chÕ gi¸m s¸t t¹i mét sè n−íc
vµ viÖc ®iÒu hµnh c¬ chÕ nµy cña NhËt lµ kh«ng râ rµng. NhËt tr¶ lêi r»ng çc thÞ tr−êng ®−îc
gi¸m s¸t thùc tÕ lµ tÊt c¶ çc thÞ tr−êng xuÊt khÈu çc chÊt b¸n dÉn cña hä. Hoa Kú cho r»ng hä
kh«ng nhËn ®−îc sù tiÕp cËn cã −u ®·i víi thÞ tr−êng NhËt, vµ lêi khiÕu n¹i cña EEC cho r»ng
gi¸m s¸t kh«ng phï hîp víi §iÒu XI lµ kh«ng cã c¬ së c¶ vÒ mÆt thùc tÕ vµ theo luËt ®Þnh; vµ
cho r»ng tháa thuËn ®ã kh«ng yªu cÇu, vµ ngay c¶ kh«ng cã ngô ý h¹n chÕ ®Þnh l−îng trong
ph¹m vi quy ®Þnh cña §iÒu XI, r»ng NhËt gi¸m s¸t tÊt c¶ xuÊt khÈu, do ®ã kh«ng vi ph¹m §iÒu
I, vµ r»ng c¶ hai bªn ®· nç lùc rÊt nhiÒu trong viÖc ®¶m b¶o tÝnh c«ng khai. Tr−íc tiªn, Ban héi
thÈm xem xÐt khiÕu n¹i liªn quan ®Õn §iÒu XI vµ thÊy r»ng viÖc yªu cÇu çc c«ng ty cña NhËt
kh«ng ®−îc xuÊt khÈu chÊt b¸n dÉn víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ s¶n xuÊt thùc cña c«ng ty sang thÞ
tr−êng çc n−íc thµnh viªn kh¸c ngoµi thÞ tr−êng Hoa Kú, kÕt hîp víi hÖ thèng kiÓm tra gi¸
phøc t¹p lµ kh«ng nhÊt qu¸n víi §iÒu XI vµ lµ hÖ thèng ®iÒu hµnh cÊp giÊy phÐp xuÊt khÈu.
Ban héi thÈm còng thÊy r»ng b»ng chøng ®−a ra kh«ng chøng minh ®−îc viÖc NhËt giµnh ®·i
ngé vÒ viÖc tiÕp cËn thÞ tr−êng cña NhËt cho Hoa Kú lµ vi ph¹m ®iÒu kho¶n vÒ ®·i ngé quèc
gia. Ban héi thÈm còng cho r»ng §iÒu VI kh«ng cã ®Ò cËp g× ®Õn çc hµnh ®éng cña çc n−íc
xuÊt khÈu nh»m ng¨n ngõa hµnh vi ph¸ gi¸ vµ do ®ã ®ã kh«ng ph¶i lµ biÖn minh cho viÖc ¸p
dông çc biÖn ph¸p h¹n chÕ xuÊt khÈu hoÆc çc biÖn ph¸p vÒ gi¸ xuÊt khÈu. Ban héi thÈm còng
- 192 -
ghi nhËn r»ng §iÒu VI kh«ng quy ®Þnh vÒ quyÒn cña n−íc xuÊt khÈu ®−îc ¸p dông çc biÖn
ph¸p chèng ph¸ gi¸ ®èi víi hµng hãa xuÊt khÈu cña hä.
Semi-tradables: B¸n kh¶ th−¬ng
Hµng hãa vµ dÞch vô cã çc ®Æc ®iÓm cã thÓ xÕp vµo lo¹i kh¶ th−¬ng vµ cã çc ®Æc ®iÓm kh¸c
cã thÓ ®−a vµo lo¹i bÊt kh¶ th−¬ng. Sù ph©n biÖt gi÷a hai lo¹i nµy trªn thùc tÕ rÊt khã kh¨n.
Sensitive list: Danh môc nh¹y c¶m
Danh môc cña çc n−íc thµnh viªn AFTA gåm çc hµng n«ng s¶n ch−a chÕ biÕn. ViÖc tù do
hãa ®èi víi çc s¶n phÈm trong danh môc nµy kh«ng ph¶i thùc hiÖn cho tíi n¨m 2010. TÊt c¶
çc s¶n phÈm kh¸c cÇn ph¶i ®¹t ®−îc thuÕ suÊt −u ®·i tõ 0-5% vµo n¨m 2003. Xem thªm
Temporary Exclusion List.
Sensitive products: Çc s¶n phÈm nh¹y c¶m
Çc s¶n phÈm dÔ bÞ ¸p dông h¹n chÕ nhËp khÈu h¬n lµ çc s¶n phÈm kh¸c. Cã thÓ lÊy vÝ dô
®iÓn h×nh nh− hµng n«ng s¶n, hµng dÖt may, hµng may mÆc vµ giÇy dÐp, çc lo¹i xe «-t« chë
ng−êi, hãa chÊt vµ ®«i khi lµ thÐp. Çc lý do coi çc s¶n phÈm nµy lµ nh¹y c¶m rÊt phøc t¹p.
Nguyªn nh©n cã thÓ lµ ®Ó b¶o hé çc nghÒ truyÒn thèng cña mét d©n téc thiÓu sè trong n−íc
nh− trong tr−êng hîp çc x−ëng thuéc da cña NhËt. Trong mét sè tr−êng hîp kh¸c, viÖc thay
®æi vÒ kü thuËt vµ ®Çu t− míi cã thÓ dÉn ®Õn viÖc çc nhµ c¹nh tranh n−íc ngoµi cã chi phÝ thÊp
h¬n. LÜnh vùc n«ng nghiÖp, nh− vÝ dô cña EU cho thÊy, lµ rÊt phøc t¹p. Çc thÕ lùc chÝnh trÞ
truyÒn thèng céng víi sù nhËn thøc m¬ hå cña céng ®ång cho r»ng n«ng nghiÖp lµ ®Æc tr−ng
cho tinh thÇn cña d©n téc vµ do ®ã cÇn ph¶i b¶o hé lµm cho lÜnh vùc n«ng nghiÖp trë nªn rÊt
mong manh, nh¹y c¶m. Xem thªm sensitive sectors.
Sensitive sectors: Çc lÜnh vùc nh¹y c¶m
Çc bé phËn cña nÒn kinh tÕ trong n−íc ®Æt ra çc th¸ch thøc cho çc nhµ lËp chÝnh s¸ch
th−¬ng m¹i v× rÊt nhiÒu lý do, trong ®ã cã c¶ lý do l¹c hËu vÒ kü thuËt, çc yÕu tè vÒ v¨n hãa,
çc ¶nh h−ëng cña chÝnh trÞ vµ viÖc s¶n xuÊt th¸i qu¸. Trong sè çc lÜnh vùc ®ã cã n«ng nghiÖp,
dÞch vô nghe nh×n vµ çc ho¹t ®éng v¨n hãa, çc ngµnh c«ng nghiÖp quèc phßng, dÞch vô tµi
chÝnh, ®ãng tµu, hµng dÖt vµ giÇy dÐp. Trªn thùc tÕ hÇu nh− bÊt cø ngµnh nµo còng cã thÓ trë
thµnh nh¹y c¶m nÕu nh− ngµnh ®ã ph¶i chÞu søc Ðp cña nhËp khÈu vµ nÕu ngµnh ®ã muèn tù tæ
chøc ho¹t ®éng. Gi¶i ph¸p l©u dµi ®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò do çc ngµnh nh¹y c¶m g©y ra ®−îc
t×m ra trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh c¬ cÊu hoÆc nÕu kh«ng th× qua sù lçi thêi, l¹c hËu mét çch
ngÉu nhiªn vµ viÖc biÕn mÊt cña mét sè ngµnh. Xem thªm sensitive products vµ sectoral trade
negotiations.
Seoul Declaration: Tuyªn bè Seoul
Tuyªn bè vÒ çc môc tiªu cña APEC ®−a ra t¹i Héi nghÞ Bé tr−ëng APEC 11/1991 t¹i Seoul.
Bèn môc tiªu ®ã lµ: (i) duy tr× sù t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña khu vùc ®Ó ®¹t ®−îc sù thÞnh
v−îng chung cho çc n−íc thµnh viªn vµ b»ng çch nµy ®ãng gãp vµo sù t¨ng tr−ëng vµ ph¸t
triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi; (ii) t¨ng c−êng çc lîi Ých cho c¶ kinh tÕ khu vùc vµ nÒn kinh tÕ
thÕ giíi, b¾t nguån tõ viÖc phô thuéc lÉn nhau ngµy cµng t¨ng vÒ kinh tÕ, trong ®ã cã viÖc
khuyÕn khÝch giao l−u hµng hãa, dÞch vô, vèn vµ c«ng nghÖ, (iii) ph¸t triÓn vµ cñng cè hÖ thèng
th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng më v× lîi Ých cña ch©u ¸ - Th¸i b×nh d−¬ng vµ çc nÒn kinh tÕ kh¸c, vµ
(iv) gi¶m hµng rµo trong th−¬ng m¹i ®èi víi hµng hãa vµ dÞch vô vµ ®Çu t− gi÷a çc thµnh viªn
b»ng çch phï hîp víi çc nguyªn t¾c cña GATT ë nh÷ng ®iÓm cã thÓ ®−îc vµ kh«ng g©y
ph−¬ng h¹i tíi çc nÒn kinh tÕ kh¸c. Xem thªm Bogor Declaration vµ Osaka Action Agenda.
Sequential foreign direct investment: §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi liªn tôc
§−îc UNCTAD ®Þnh nghÜa lµ ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi cña çc c«ng ty ®· cã mÆt trªn thÞ
tr−êng. Trong hÇu hÕt çc tr−êng hîp, viÖc ®Çu t− nh− vËy gåm cã lîi nhuËn t¸i ®Çu t−. Xem
thªm associated foreign direct investment.
Serious damage: Tæn thÊt nghiªm träng
- 193 -
Xem injury.
Serious injury: ThiÖt h¹i nghiªm träng
Xem injury.
Serious prejudice: Ph©n biÖt ®èi xö nghiªm träng
Tån t¹i trong HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng cña WTO khi trî cÊp cã nh÷ng
¶nh h−ëng ë mét møc ®é nµo ®ã ®èi víi lîi Ých cña çc n−íc thµnh viªn kh¸c. Mét çch réng
r·i, viÖc nµy n¶y sinh khi (a) tæng gi¸ trÞ trî cÊp ®èi víi mét s¶n phÈm v−ît qu¸ 5%; (b) trî cÊp
®−îc sö dông ®Ó bï ®¾p l¹i sù thua lç cña mét ngµnh nµo ®ã; (c) trî cÊp ®Ó bï ®¾p l¹i sù thua lç
®Ó thùc hiÖn çc gi¶i ph¸p l©u dµi vµ tr¸nh çc vÊn ®Ò x· héi trÇm träng, vµ (d) gi¶i táa trùc tiÕp
çc kho¶n nî nhµ n−íc. N−íc thµnh viªn ph¶i tiÕn hµnh biÖn ph¸p thÝch hîp trong çc tr−êng
hîp nµy. HiÖp ®Þnh còng m« t¶ mét lo¹t çc t×nh h×nh mµ ë ®ã sù −u ®·i cã thÓ x¶y ra. Çc quy
t¾c ¸p dông cho trî cÊp trong n«ng nghiÖp tu©n theo HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp cña WTO. Xem
thªm actionable susidies, prohibited subsidies vµ subsidies.
Service dumping: Ph¸ gi¸ trong lÜnh vùc dÞch vô
§−îc coi r»ng cã nguån gèc tõ viÖc sö dông çc tháa thuËn vÒ gi¸ c¶ ph©n biÖt hoÆc trî gi¸
trong çc ®iÒu kho¶n vÒ dÞch vô vËn t¶i biÓn. C−íc phÝ vËn chuyÓn Ýt h¬n møc chi phÝ ®−îc coi
lµ dµnh lîi thÕ cho çc nhµ xuÊt khÈu mµ cã thÓ cã ¶nh h−ëng tíi møc gi¸ cña s¶n phÈm khi ®·
®−îc ®−a vµo thÞ tr−êng. S¶n phÈm cã thÓ ®−îc mang trÞ gi¸ th«ng th−êng, nh−ng viÖc gi¶m
c−íc phÝ chuyªn chë vÉn cã thÓ dÉn tíi ph¸ gi¸. Kh¸i niÖm nµy ®−îc th¶o luËn ®Ó ®−a vµo Dù
th¶o cña HiÕn ch−¬ng Havana, nh−ng kh«ng ®−îc ph¶n ¸nh trong çc quy t¾c vÒ chèng ph¸ gi¸
hiÖn hµnh. Xem thªm anti-dumping measures.
Service: DÞch vô
Gåm cã çc ho¹t ®éng vÒ kinh tÕ chñ chèt nh− viÔn th«ng, ng©n hµng, b¶o hiÓm, vËn t¶i ®−êng
bé vµ vËn t¶i biÓn, hµng kh«ng, kiÓm to¸n, luËt, c¬ khÝ, gi¶i trÝ v.v... tù s¶n xuÊt ®−îc hoÆc ®−îc
coi nh− mét bé phËn cña mét lo¹i hµng ho¸ hoÆc dÞch vô nµo ®ã. T¹i Australia, theo ph−¬ng
ph¸p Côc thèng kª cña Australia ¸p dông, dÞch vô chiÕm kho¶ng 80% nh©n c«ng vµ 75% GDP.
Çc n−íc kh¸c cã tû lÖ kh¸c vµ sù chªnh lÖch gi÷a çc tû lÖ lµ do çc ph−¬ng ph¸p thèng kª
kh¸c nhau h¬n lµ do sù kh¸c biÖt vÒ c¬ b¶n cña çch thøc vËn hµnh cña mét nÒn kinh tÕ. TÇm
quan träng cña dÞch vô kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®−îc nhËn thÊy. Quan ®iÓm cña Adam Smith
lµ "c«ng viÖc cña mét sè ng−êi ®¸ng kÝnh nhÊt trong x· héi, nh− lao ®éng cña nh÷ng ng−êi lao
®éng ch©n tay, lµ phi s¶n xuÊt vµ kh«ng Ên ®Þnh hoÆc nhËn ®Þnh ë bÊt cø mét d¹ng kh«ng thay
®æi nµo, hoÆc lµ hµng ho¸ cã thÓ b¸n ®−îc cßn l−u l¹i sau khi lao ®éng s¸ng t¹o ra nã ®· chÊm
døt, vµ nhê hµng hãa ®ã mµ mét khèi l−îng søc lao ®éng ®−îc sö dông... Trong cïng mét tÇng
líp xÕp h¹ng nh− nhau, mét sè nghÒ nghiÖp võa cã tÝnh quan träng võa mang tÝnh nghiªm nghÞ
nhÊt vµ mét sè nghÒ nghiÖp cã tÝnh nghÖ thuËt: linh môc, luËt s−, nhµ vËt lý, anh hÒ, nh¹c sÜ, ca
sÜ opera, vò c«ng opera v.v...". Theo quan ®iÓm nµy dÞch vô kh«ng ®−îc nhËn thøc râ rµng lµ do
çc thÕ hÖ sau t¹o ra, mÆc dï cã mét xu h−íng h¹ thÊp vai trß cña nã trong nÒn kinh tÕ. Kh«ng
cã mét ®Þnh nghÜa nµo vÒ dÞch vô ®−îc chÊp nhËn toµn cÇu. Mét sè ®Þnh nghÜa ®· ®−îc thö
nghiÖm nh−ng kh«ng cã ®Þnh nghÜa nµo ®−îc chÊp nhËn hoµn toµn. Thø nhÊt, dÞch vô th−êng
®−îc g¸n cho çc ®Æc tÝnh lµ kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc, v« h×nh, kh«ng cã kh¶ n¨ng l−u tr÷ do ®ã
®ßi hái ph¶i s¶n xuÊt vµ tiªu thô ngay lËp tøc. Çc ®Æc tÝnh nµy ®· ®−îc ngô ý trong c©u nãi cña
Adam Smith. Tuy nhiªn tiÕn bé vÒ kü thuËt ®· lµm cho ®Þnh nghÜa nµy trë thµnh l¹c hËu. Thø
hai, çch tiÕp cËn ®−îc sö dông cho r»ng nh÷ng g× kh«ng ®−îc ph©n lo¹i lµ ngµnh bËc mét hay
bËc hai th× ®−îc coi lµ dÞch vô. Ba lµ çch ®Þnh nghÜa theo chøc n¨ng, do T P Hill khëi x−íng
n¨m 1977 khi «ng ®Þnh nghÜa dÞch vô nh− "mét sù thay ®æi trong ®iÒu kiÖn cña mét ng−êi hoÆc
mét hµng hãa thuéc vÒ mét ®¬n vÞ kinh tÕ nµo ®ã ®−îc mang l¹i do kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng cña
mét ®¬n vÞ kinh tÕ kh¸c víi sù tháa thuËn tr−íc cña ng−êi hoÆc ®¬n vÞ kinh tÕ ®ã". Mét sè
ng−êi lËp luËn r»ng ®Þnh nghÜa nµy kh«ng ®Çy ®ñ bëi v× nã kh«ng bao hµm, vÝ dô nh− dÞch vô
an ninh hoÆc y häc dù phßng. Thø t−, C¬ quan §¸nh gi¸ C«ng nghÖ Hoa Kú ®Ò nghÞ çch ph©n
lo¹i theo hai h×nh thøc (a) dÞch vô dùa trªn kiÕn thøc (b¶o hiÓm, dÞch vô chuyªn ngµnh vµ dÞch
- 194 -
vô kü thuËt, mét sè dÞch vô ng©n hµng, dÞch vô c«ng nghÖ th«ng tin...) vµ (b) dÞch vô cÊp 3 (cho
thuª, vËn t¶i biÓn, ph©n phèi, ®¹i lý m−în danh, b¸n lÎ, l÷ hµnh...). Trong cuèn Lao ®éng cña
çc quèc gia, Robert Reich ®−a ra 3 lo¹i dÞch vô kh¸c nhau liªn quan ®Õn nghÒ nghiÖp. Lo¹i
thø nhÊt lµ çc dÞch vô s¶n xuÊt theo ®−êng mßn ®ßi hái çc c«ng viÖc lÆp ®i lÆp l¹i ®−îc h−íng
dÉn bëi çc thñ tôc vÒ tiªu chuÈn vµ çc quy ®Þnh ®· ®−îc lËp thµnh ®iÒu lÖ, gièng nh− c«ng
viÖc l¾p r¸p do çc c«ng nh©n tiÕn hµnh. DÞch vô nµy cã thÓ ®−îc ®−a vµo th−¬ng m¹i toµn cÇu.
Lo¹i thø hai «ng gäi lµ dÞch vô con ng−êi còng yªu cÇu çc c«ng viÖc lÆp ®i lÆp l¹i nh−ng dÞch
vô nµy cÇn ph¶i ®−îc cung cÊp tõ ng−êi nµy sang ng−êi kh¸c. ¤ng nhËn xÐt r»ng nh÷ng nhµ
cung cÊp dÞch vô lo¹i nµy ph¶i cã çch c− xö hßa nh·, víi nô c−êi th−êng trùc trªn m«i, béc lé
sù tù tin vµ vui vÎ thËm chÝ ngay c¶ khi hä buån b·. Lo¹i 3 lµ dÞch vô ph©n tÝch-t−îng tr−ng,
bao gåm çc ho¹t ®éng gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò, x¸c ®Þnh vÊn ®Ò vµ m«i giíi. Ho¹t ®éng nµy cã
thÓ ®−îc th−¬ng m¹i hãa trªn ph¹m vi quèc tÕ nh−ng nã kh«ng ®−îc tiªu chuÈn hãa. Nã bao
gåm nhiÒu lo¹i dÞch vô kinh doanh, dÞch vô nghÒ nghiÖp, tµi chÝnh vµ dÞch vô thiÕt kÕ. Danh
s¸ch cña hÖ thèng ph©n lo¹i nµy vÉn ®−îc sö dông. ViÖc thiÕu mét ®Þnh nghÜa ®−îc chÊp nhËn
kh«ng ng¨n c¶n ®−îc sù xuÊt hiÖn cña mét sè l−îng lín çc nghiªn cøu h÷u Ých vÒ s¶n xuÊt vµ
th−¬ng m¹i dÞch vô. Xem thªm trade in services.
Set-aside programs: Ch−¬ng tr×nh ngõng s¶n xuÊt
§−îc sö dông ë Hoa Kú vµ Céng ®ång Ch©u ¢u ®Ó lo¹i mét sè ®Êt n«ng nghiÖp ra khái s¶n
xuÊt nh− mét çch thøc ®Ó gi¶m viÖc s¶n xuÊt d− thõa. Nh÷ng ng−êi n«ng d©n ®−îc båi th−êng
vÒ tµi chÝnh khi tham gia vµo çc ch−¬ng tr×nh nµy.
Shallow integration: Héi nhËp kh«ng s©u s¾c
Xem thªm deep integration.
Shelf-life restrictions: H¹n chÕ vÒ thêi h¹n b¸n hµng
Th−êng lµ çc quy ®Þnh vÒ y tÕ c«ng céng, ®Æc biÖt lµ çc quy ®Þnh vÒ çc lo¹i l−¬ng thùc, hãa
chÊt, d−îc phÈm... ®Ó ®¶m b¶o r»ng mét s¶n phÈm chØ ®−îc ®−a ra b¸n t¹i çc cöa hµng khi mµ
chÊt l−îng vµ tÝnh an toµn cu¶ nã ®−îc b¶o ®¶m vµ ®−îc duy tr×. NÕu h¹n cña mét s¶n phÈm
®−îc coi lµ ng¾n th× viÖc tiÕp cËn thÞ tr−êng cña nh÷ng nhµ cung cÊp n−íc ngoµi cã thÓ bÞ c¶n
trë v× cÇn ph¶i cã thêi gian cÇn thiÕt ®Ó vËn chuyÓn vµ th«ng quan. Do ®ã çc h¹n chÕ vÒ thêi
h¹n b¸n hµng cña s¶n phÈm trë thµnh hµng rµo kü thuËt ®èi víi th−¬ng m¹i. Lý do cña çc h¹n
chÕ vÒ thêi h¹n th−êng kh¸c nhau. Nã cã thÓ dùa trªn sù cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ çc nhµ s¶n xuÊt
trong n−íc, hoÆc dùa trªn ý kiÕn chñ quan r»ng thêi h¹n b¸n hµng kh«ng ®−îc v−ît qu¸ mét
giai ®o¹n nhÊt ®Þnh nµo ®ã v× lý do søc khoÎ vµ an toµn, dùa trªn sù miÔn c−ìng chÊp nhËn tÝnh
hiÖu qu¶ cña çc çch thøc ®ãng gãi vµ ngÇn ng¹i khi chÊp nhËn çc ph−¬ng ph¸p thö nghiÖm
míi.
Sherman Act: LuËt Sherman
Mét luËt cña Hoa Kú ®−îc th«ng qua n¨m 1890 víi môc ®Ých nh»m cÊm ®éc quyÒn vµ h¹n chÕ
th−¬ng m¹i gi÷a çc bang còng nh− ngo¹i th−¬ng. Nã lµ c¬ së cña hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ luËt
chèng ®éc quyÒn cña Hoa Kú. Toµ ¸n tèi cao Hoa Kú nãi vÒ LuËt nµy vµo n¨m 1958 nh− sau:
"LuËt Sherman ®−îc h×nh thµnh nh− lµ mét ®iÒu lÖ toµn diÖn cho th−¬ng m¹i tù do nh»m môc
®Ých b¶o ®¶m c¹nh tranh tù do vµ kh«ng g©y c¶n trë". PhÇn I cña LuËt nµy quy ®Þnh r»ng bÊt cø
mét tháa thuËn nµo nh»m h¹n chÕ th−¬ng m¹i ®Òu lµ bÊt hîp ph¸p. Trong thêi gian ®Çu ®iÒu
nµy ®−îc thùc hiÖn chÝnh x¸c, nh−ng Toµ ¸n tèi cao vµo n¨m 1911 quyÕt ®Þnh r»ng chØ cã çc
h¹n chÕ kh«ng hîp lý hoÆc th¸i qu¸ ®èi víi th−¬ng m¹i th× míi n»m trong ph¹m vi cña ®iÒu
nµy. Xem thªm Webb-Pomerence Act.
Short-supply regulations: Çc quy ®Þnh trong t×nh tr¹ng khan hiÕm
HÖ thèng çc quy ®Þnh ®−îc th¶o luËn vµo n¨m 1977 trong khu«n khæ luËt ph¸p söa ®æi cña
Hoa Kú vÒ çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸. LËp luËn cho çc quy ®Þnh nµy lµ do mét sè ho¹t ®éng
s¶n xuÊt phô thuéc vµo c¹nh tranh trong cung cÊp çc linh kiÖn ®Ó duy tr× viÖc b¸n s¶n phÈm.
§«i khi viÖc cung cÊp çc linh kiÖn nµy tõ çc nguån trong n−íc bÞ khan hiÕm t¹m thêi nh−ng
- 195 -
cã thÓ trong thêi gian ®ã chóng ®ang ph¶i chÞu çc thñ tôc chèng ph¸ gi¸. Trong tr−êng hîp
nµy, hµnh ®éng chèng ph¸ gi¸ theo quan ®iÓm cña çc nhµ nhËp khÈu kh«ng cÇn ph¶i xÐt ®Õn.
§iÒu nµy cho phÐp çc c«ng ty tiÕp tôc ®−îc h−ëng lîi tõ gi¸ thÊp h¬n ®¸nh vµo çc linh kiÖn
nhËp khÈu vµ b»ng çch nµy duy tr× ®−îc c¹nh tranh cña hä. LËp luËn nµy cuèi cïng ®· bÞ çc
nhµ lËp ph¸p b¸c bá.
Short-term arrangement Regarding International Trade in Cotton Textiles: Tháa thuËn
ng¾n h¹n vÒ th−¬ng m¹i quèc tÕ ®èi víi hµng dÖt may b»ng v¶i b«ng
Mét tháa thuËn t¹i GATT gi÷a çc nhµ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu lín ®Ó qu¶n lý th−¬ng m¹i ®èi
víi s¶n phÈm nµy qua çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng cã lùa chän. Tháa thuËn nµy cã hiÖu lùc vµo n¨m
1961 trong vßng mét n¨m vµ ®−îc thay thÕ vµo n¨m 1962 bëi Tháa thuËn dµi h¹n vÒ Th−¬ng
m¹i quèc tÕ vÒ hµng dÖt may b»ng v¶i b«ng mµ sau ®ã ®−îc thay thÕ b»ng HiÖp ®Þnh ®a sîi
n¨m 1973. TÊt c¶ çc tháa thuËn nµy ®−îc miÔn trõ theo §iÒu XI cña GATT ®ßi hái viÖc lo¹i
bá çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng. Xem thªm Agreement on Textile and Clothing.
Sidewipe problem: VÊn ®Ò ¶nh h−ëng phô
Mét thuËt ng÷ ®−îc çc nhµ ph©n tÝch th−¬ng m¹i cña Cana®a sö dông ®Ó m« t¶ çc ¶nh h−ëng
xÊu g©y ra cho Cana®a do çc hµnh ®éng do Hoa Kú tiÕn hµnh nh»m vµo çc n−íc thø ba.
Singapore Ministerial Conference: Héi nghÞ Bé tr−ëng Singapore
Héi nghÞ ®Çu tiªn trong çc Héi nghÞ Bé tr−ëng WTO ®Þnh kú 2 n¨m mét lÇn. Héi nghÞ nµy
®−îc tæ chøc vµo th¸ng 12/1996. Xem thªm WTO Ministerial Conference.
Single-column tariff: BiÓu thuÕ mét cét
Danh môc thuÕ theo ®ã çc b¹n hµng th−¬ng m¹i ®Òu ®−îc ®èi xö gièng nhau. Nã cho phÐp çc
nhµ nhËp khÈu t×m kiÕm çc nhµ cung cÊp tèt nhÊt. B¶ng thuÕ mét cét ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng lý
t−ëng cña mét hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. Xem thªm multi-column tariff.
Single-desk selling: B¸n hµng mét cöa
Thùc tiÔn ë mét sè n−íc tiÕn hµnh tiÕp thÞ ë n−íc ngoµi vµ xuÊt khÈu çc s¶n phÈm n«ng nghiÖp
qua Çc bé phËn tiÕp thÞ chuyªn tr¸ch. Th−êng th× çc bé phËn nµy cã ®éc quyÒn vÒ xuÊt khÈu
vµ ®«i khi c¶ nhËp khÈu. Trong çc nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, çc bé phËn nµy ho¹t ®éng trªn
nguyªn t¾c th−¬ng m¹i ®Ó ®¸p l¹i çc tÝn hiÖu cña thÞ tr−êng. Chóng kh«ng ph¶i lµ mét d¹ng
doanh nghiÖp nhµ n−íc.
Single European Act: LuËt Céng ®ång Ch©u ¢u nhÊt thÓ
Sù söa ®æi HiÖp −íc Rome vµo n¨m 1987 víi môc ®Ých chuyÓn ®æi çc mèi quan hÖ gi÷a çc
n−íc thµnh viªn cña Céng ®ång Ch©u ¢u thµnh mét Liªn minh Ch©u ¢u, vµ ®Ó ®ãng gãp vµo
viÖc ®¹t ®−îc çc tiÕn bé trong thèng nhÊt ch©u ¢u. Tuy nhiªn, néi dung cña LuËt nµy chñ yÕu
lµ vÒ kinh tÕ. Nã më réng thÈm quyÒn cña Céng ®ång bao gåm thªm thÞ tr−êng néi ®Þa, chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch x· héi, sù thèng nhÊt vÒ kinh tÕ vµ x· héi, nghiªn cøu vµ c«ng nghÖ,
m«i tr−êng. Çc yÕu tè nµy khiÕn cho ThÞ tr−êng nhÊt thÓ Céng ®ång Ch©u ¢u trë thµnh hiÖn
thùc. LuËt Céng ®ång ch©u nhÊt thÓ ¢u còng gåm cã çc thay ®æi quan träng vÒ tæ chøc nh−
viÖc t¹o ra liªn kÕt gi÷a çc Céng ®ång Ch©u ¢u vµ hîp t¸c chÝnh trÞ cña ch©u ¢u.
Single Market: ThÞ tr−êng nhÊt thÓ
Xem European Single Market.
Single undertaking: Nguyªn t¾c chÊp nhËn toµn bé
§Ó chØ yªu cÇu çc thµnh viªn WTO cÇn ph¶i tham gia vµo tÊt c¶ çc hiÖp ®Þnh do WTO gi¸m
s¸t, trõ 4 HiÖp ®Þnh nhiÒu bªn. ViÖc tham gia vµo çc hiÖp ®Þnh nµy lµ tuú chän. Tr−íc khi
WTO ®−îc thµnh lËp, çc thµnh viªn cña GATT cã thÓ chän lùa çc hiÖp ®Þnh trong ph¹m vi
cña GATT mµ hä muèn tham gia.
- 196 -
SITC (Standard International Trade Classification): Ph©n lo¹i th−¬ng m¹i quèc tÕ mang
tÝnh tiªu chuÈn
Ph©n lo¹i cña Liªn hîp quèc ®èi víi çc hµng hãa cã thÓ vËn chuyÓn ®−îc. Çc lÜnh vùc dÞch vô
vµ phi th−¬ng m¹i kh«ng n»m trong ph©n lo¹i nµy. SITC lµ ph©n lo¹i sö dông thèng kª th«ng
th−êng nhÊt ®Ó ®o ®¹c khèi l−îng hµng hãa ®−îc bu«n b¸n. Xem thªm ANZSIC vµ UNCPC.
Smoot-Hawley Tariff Act: LuËt thuÕ Smoot-Hawley
LuËt thuÕ quan Hoa Kú n¨m 1930. LuËt nµy ®−îc th«ng qua vµo thêi kú ®Çu cña cuéc §¹i
khñng ho¶ng vµ ®−îc ghi nhí v× ®· t¨ng thuÕ quan ®Õn møc cao nhÊt trong lÞch sö Hoa Kú.
Møc thuÕ ®−îc ghi trong LuËt nµy, nh− møc thuÕ do tiÒn th©n cña nã - LuËt thuÕ quan n¨m
1909 quy ®Þnh, lµ cè ®Þnh ®Þnh vµ kh«ng thÓ gi¶m khi ®µm ph¸n. LuËt nµy ®−îc söa ®æi n¨m
1934 b»ng LuËt vÒ çc HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i cã ®i cã l¹i. LuËt nµy ®· ®−a ra Ch−¬ng tr×nh çc
HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i cã ®i cã l¹i cho phÐp viÖc ®µm ph¸n gi¶m thuÕ. ¶nh h−ëng g©y ra cho
th−¬ng m¹i quèc tÕ cña thuÕ Smoot-Hawley hiÖn nay cßn ®ang ®−îc tranh c·i. Cã ý kiÕn cho
r»ng ®ã lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu lµm khñng ho¶ng trÇm träng h¬n, nh− ®·
®−îc ghi nhËn trong lÞch sö kinh tÕ. §èi víi nÒn kinh tÕ Hoa Kú, ®iÒu ®ã cã thÓ lµ do ®¸nh gi¸
sai ¶nh h−ëng cña møc thuÕ suÊt cao. Vµo thêi ®iÓm ®ã, nhËp khÈu cña Hoa Kú chØ chiÕm
kho¶ng 6% cña tæng s¶n phÈm quèc d©n. Trong mäi tr−êng hîp, ¶nh h−ëng cña thuÕ quan g©y
ra trong n−íc kh«ng c¶m nhËn ®−îc cho ®Õn khi suy tho¸i ®· trë nªn trÇm träng. Çc n−íc coi
Hoa Kú lµ thÞ tr−êng chÝnh bÞ ¶nh h−ëng nÆng nÒ bëi møc thuÕ cao. Dï ¶nh h−ëng cña LuËt
nµy tíi th−¬ng m¹i nh− thÕ nµo ®i ch¨ng n÷a, nã thÓ hiÖn xu h−íng theo ®uæi chÝnh s¸ch ¨n xin
n−íc ngoµi cña çc n−íc trong thêi gian chiÕn tranh. Møc thuÕ suÊt Smoot-Hawley vÉn cßn cã
hiÖu lùc vµ ®−îc ¸p dông cho çc s¶n phÈm tõ çc n−íc kh«ng ®−îc h−ëng ®·i ngé tèi huÖ quèc
cña Hoa Kú. Xem thªm autonomous tariff vµ United States Reciprocal Trade Agreements
Program.
Social Chapter: Ch−¬ng môc x∙ héi
Xem Social charter.
Social Charter: HiÕn ch−¬ng x∙ héi
Tªn chÝnh thøc lµ HiÕn ch−¬ng cña Céng ®ång vÒ Çc quyÒn x· héi c¬ b¶n cho ng−êi lao ®éng
®−îc Céng ®ång Ch©u ¢u vµ V−¬ng quèc Anh th«ng qua vµo th¸ng 12/1989. Nã ®−îc söa ®æi
chót Ýt ®Ó trë thµnh HiÖp −íc Maastricht vµ còng ®−îc biÕt ®Õn víi tªn lµ Ch−¬ng môc X· héi.
Héi nghÞ Liªn chÝnh phñ ®−îc tæ chøc ë Amsterdam th¸ng 6/1997 nhÊt trÝ r»ng phô lôc nµy cÇn
trë thµnh mét phÇn cña HiÖp −íc. HiÕn ch−¬ng nµy nh»m ®¶m b¶o r»ng tÊt c¶ çc c«ng d©n cña
Céng ®ång Ch©u ¢u ®Òu ®−îc h−ëng lîi tõ ThÞ tr−êng nhÊt thÓ Ch©u ¢u chø kh«ng ph¶i chØ
giíi doanh nghiÖp. HiÕn ch−¬ng nµy bao gåm çc ®iÒu kho¶n vÒ viÖc tù do di chuyÓn, lµm viÖc
vµ ®−îc h−ëng thï lao, c¶i thiÖn møc sèng vµ çc ®iÒu kiÖn lao ®éng, b¶o vÖ x· héi, tù do thµnh
lËp hiÖp héi vµ ®µm ph¸n tËp thÓ, d¹y nghÒ, b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷, th«ng tin, t− vÊn vµ sù
tham gia cña çc c«ng nh©n, b¶o vÖ søc khoÎ vµ an toµn t¹i n¬i lµm viÖc, b¶o vÖ trÎ em vµ
ng−êi vÞ thµnh niªn, ng−êi giµ vµ nh÷ng ng−êi tµn tËt. Mét sè ng−êi coi HiÕn ch−¬ng nµy nh−
mét m« h×nh kh¶ thi cã thÓ ®−a ra th¶o luËn vÒ çc tiªu chuÈn lao ®éng vµ th−¬ng m¹i t¹i çc tæ
chøc quèc tÕ.
Social clause: §iÒu kho¶n x∙ héi
Tªn ng¾n gän cña v©n ®Ò liÖu cã nªn ¸p dông çc h×nh ph¹t vÒ th−¬ng m¹i d−íi h×nh thøc çc
biÖn ph¸p cña WTO ®èi víi çc n−íc thµnh viªn ®−îc chøng minh lµ vi ph¹m çc vÊn ®Ò vÒ lao
®éng ®· ®−îc thèng nhÊt trªn toµn cÇu hay kh«ng. Môc ®Ých cña ®iÒu kho¶n x· héi lµ nh»m c¶i
thiÖn çc ®iÒu kiÖn lao ®éng ë çc n−íc xuÊt khÈu b»ng çch cho phÐp trõng ph¹t çc n−íc xuÊt
khÈu kh«ng thùc hiÖn ®óng çc tiªu chuÈn tèi thiÓu vÒ lao ®éng cña Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ
(ILO). HiÖn nay vÉn ch−a cã tÝnh kh¶ thi hoÆc nhu cÇu cÇn thiÕt vÒ vÊn ®Ò nµy, mÆc dï nã ®·
®−îc th¶o luËn h¬n mét thÕ kû. Nã ®· ®−îc ®−a ra bµn luËn t¹i Héi nghÞ çc Bé tr−ëng WTO ë
Singapore th¸ng 12/1996 vµ çc Bé tr−ëng ®· thèng nhÊt r»ng çc tiªu chuÈn vÒ lao ®éng lµ
c«ng viÖc cña ILO. MÆc dï vËy, còng cÇn ghi nhËn r»ng HiÖp ®Þnh vÒ ®−êng vµ thiÕc quèc tÕ
- 197 -
n¨m 1954 cã ®iÒu kho¶n vÒ "tiªu chuÈn lao ®éng c«ng b»ng" nh»m ®¶m b¶o r»ng lao ®éng s¶n
xuÊt çc lo¹i hµng hãa cã liªn quan cÇn ph¶i ®−îc h−ëng thï lao c«ng b»ng, ®−îc h−ëng b¶o
hiÓm x· héi vµ çc ®iÒu kiÖn ®¸p øng kh¸c. Çc tiªu chuÈn vÒ lao ®éng c«ng b»ng ch−a bao giê
thùc sù bÞ g¹t ra khái ch−¬ng tr×nh nghÞ sù quèc tÕ thêi kú hËu chiÕn. VÝ dô, Héi nghÞ vÒ Lao
®éng thÕ giíi n¨m 1976 quy ®Þnh r»ng tÝnh c¹nh tranh cña hµng nhËp khÈu tõ çc n−íc ®ang
ph¸t triÓn kh«ng ®−îc dùa trªn yÕu tè nh©n c«ng rÎ. Trong nh÷ng n¨m sau ®ã, b¶n b¸o ço
Brandt thø nhÊt còng khuyÕn nghÞ r»ng çc tiªu chuÈn lao ®éng c«ng b»ng cÇn ph¶i ®−îc nhÊt
trÝ trªn quy m« quèc tÕ ®Ó t¹o thuËn lîi cho tù do hãa th−¬ng m¹i. Xem thªm child labour,
international commodity agreements, trade and labour standards, workers rights.
Social dimension of the liberalization of international trade: ¶nh h−ëng x∙ héi cña tù do
hãa th−¬ng m¹i quèc tÕ
Mét kh¸i niÖm liªn quan ®Õn ¶nh h−ëng cña viÖc thay ®æi c¬ cÊu do tù do hãa th−¬ng m¹i quèc
tÕ mang l¹i cho con ng−êi. ý t−ëng c¬ b¶n cña vÊn ®Ò nµy lµ kh«ng ph¶i tÊt c¶ mäi ng−êi ®Òu
®−îc h−ëng lîi tõ nh÷ng thay ®æi nµy, vµ c«ng nh©n ë mét sè ngµnh nµo ®ã sÏ chÞu sù ®e do¹
cña cña hµng nhËp khÈu do çc c«ng nh©n ë çc n−íc cã çc ®iÒu kiÖn lao ®éng kh«ng ®Çy ®ñ
lµm ra. Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ ®· thµnh lËp ra nhãm c«ng t¸c ®Ó gi¸m s¸t vÊn ®Ò nµy. Xem
thªm core labour standards, social clause vµ trade and labour standards.
Social dumping: Ph¸ gi¸ x∙ héi
Mét thuËt ng÷ kh«ng chÝnh x¸c vÒ çc hµnh ®éng cã thÓ ph¸t sinh khi xuÊt khÈu çc hµng hãa
s¶n xuÊt bëi çc tï nh©n vµ lao ®éng khæ sai víi gi¸ thÊp. §©y lµ mét trong nh÷ng thÓ lo¹i ®−îc
coi lµ ph¸ gi¸ do çc n−íc tham gia vµo çc vßng ®µm ph¸n HiÕn ch−¬ng Havana x¸c ®Þnh ra.
Kh«ng cã quy ®Þnh nµo ®−îc dù th¶o cho hµnh vi ®−îc coi lµ ph¸ gi¸ nµy vµ thuËt ng÷ nµy
kh«ng ®−îc coi lµ mét kh¸i niÖm vÒ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i ®−îc chÊp nhËn. GATT cã çc lo¹i
trõ chung bao gåm hµng hãa cña lao ®éng tï nh©n. GÇn ®©y, thuËt ng÷ "ph¸ gi¸ x· héi" nµy
còng ®−îc sö dông cho çc s¶n phÈm ®−îc coi lµ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu d−íi çc ®iÒu kiÖn
kh«ng ph¶n ¸nh çc tiªu chuÈn ®−îc sö dông t¹i çc n−íc ph¸t triÓn, çc tiªu chuÈn kü thuËt.
Xem thªm dumping, pauper-labour argument, social clause, trade and labour standards vµ
workesr rights.
Social labelling: D¸n nh∙n x∙ héi
Hµnh ®éng d¸n m¸c hoÆc nh·n hiÖu cho mét s¶n phÈm ®Ó chøng tá r»ng s¶n phÈm nµy ®−îc
s¶n xuÊt d−íi çc ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn lao ®éng c«ng b»ng. Kh«ng cã quy t¾c quèc tÕ nµo quy
®Þnh vÒ viÖc nµy, vµ mét sè ng−êi e ng¹i r»ng viÖc d¸n nh·n x· héi b¾t buéc cã thÓ lµ b−íc ®Çu
tiªn dÉn ®Õn ph©n biÖt ®èi xö çc s¶n phÈm nh¹y c¶m ®Ó b¶o hé mét sè ngµnh s¶n xuÊt trong
n−íc. Nh÷ng ng−êi ñng hé ý kiÕn nµy nãi r»ng ®ã kh«ng ph¶i lµ chñ ®Ých cña hä. Rugmark lµ
mét vÝ dô vÒ viÖc d¸n nh·n tù nguyÖn. Çc s¶n phÈm ®−îc d¸n nh·n nµy ®−îc s¶n xuÊt kh«ng
sö dông lao ®éng trÎ em. Xem thªm eco-labelling, genetic labelling vµ social clause.
Socially-responsible investing: §Çu t− ®¶m b¶o tÝnh x∙ héi
Hµnh ®éng cã tÝnh ®Õn çc tiªu chuÈn ®¹o ®øc vµ kinh tÕ khi ®−a ra mét quyÕt ®Þnh ®Çu t−.
Social subsidies: Trî cÊp x∙ héi
Mét sè ng−êi khiÕu n¹i r»ng trî cÊp x· héi x¶y ra khi chÝnh phñ cho phÐp viÖc tån t¹i cña çc
tiªu chuÈn lao ®éng thÊp h¬n çc tiªu chuÈn mµ quèc tÕ ®ang ¸p dông, ®Æc biÖt lµ trong ngµnh
s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu, hoÆc lµ chÝnh phñ ®ã kh«ng thùc thi çc tiªu chuÈn cña n−íc m×nh. KÕt
qu¶ lµ çc doanh nghiÖp chÞu chi phÝ ho¹t ®éng Ýt h¬n vµ h−ëng lîi tõ thùc tiÔn nµy vµ viÖc nµy
®−îc coi nh− lµ trî cÊp xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, çc nhµ ph©n tÝch cã xu h−íng chØ ra r»ng çc
tiªu chuÈn lao ®éng thÊp h¬n mang l¹i Ýt hiÖu qu¶ cho c¹nh tranh xuÊt khÈu mµ thùc tÕ lµ nã l¹i
g©y c¶n trë cho viÖc c¹nh tranh nµy. Kh¸i niÖm vÒ trî cÊp x· héi còng kh«ng ®−îc chÊp nhËn lµ
mét phÇn trong tõ vùng vÒ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i. Xem thªm core labour standards, pauper-
labour argument vµ social clause.
- 198 -
Soft law: LuËt mÒm
Trong çch nãi cña chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, çc hiÖp ®Þnh quèc tÕ kh«ng yªu cÇu çc bªn tham
gia ph¶i thùc thi çc biÖn ph¸p n»m trong hiÖp ®Þnh. Nãi çch kh¸c, ®ã lµ çc hiÖp ®Þnh trªn
danh nghÜa. VÝ dô vÒ çc v¨n kiÖn ®ßi hái ph¶i cã luËt mÒm lµ HÖ thèng çc quy ®Þnh vµ
nguyªn t¾c cña UNCTAD vÒ viÖc qu¶n lý çc thùc tiÔn kinh doanh h¹n chÕ vµ Çc h−íng dÉn
cña OECD vÒ çc doanh nghiÖp ®a quèc gia. Cã quan ®iÓm gi÷a nh÷ng ng−êi thùc hiÖn luËt
quèc tÕ r»ng mét v¨n kiÖn ph¸p lý kh«ng rµng buéc cã thÓ dÉn ®Õn mét tiªu chuÈn míi nÕu nã
®−îc th«ng qua mét çch ®óng ®¾n. Xem thªm hard law.
South Asian Association for Regional Cooperation: HiÖp héi çc n−íc Nam ¸ vÒ hîp t¸c
khu vùc
Xem SAPTA.
Southern Common Market: ThÞ tr−êng chung Nam Mü
Xem Mercosur.
South Pacific Regional Trade and Economic Cooperation Agreement: HiÖp ®Þnh vÒ hîp
t¸c kinh tÕ vµ th−¬ng m¹i khu vùc Nam Th¸i b×nh d−¬ng
Xem SPARTECA.
South-South trade: Th−¬ng m¹i Nam-Nam
Th−¬ng m¹i gi÷a çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ çc vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i. Xem thªm
ECDC vµ GSTP.
Soyabean case: Vô ®Ëu t−¬ng
Xem oilseeds case.
Spaghetti-bowl effect: ¶nh h−ëng l©y lan
ThuËt ng÷ mµ Bhagwati vµ Panagaryia (1996) sö dông ®Ó m« t¶ sù phøc t¹p cña çc luËt lÖ vÒ
th−¬ng m¹i b¾t nguån tõ sù phæ biÕn cña çc khu vùc th−¬ng m¹i tù do. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh
cña viÖc nµy lµ sù tån t¹i cña quy chÕ xuÊt xø kh¸c nhau ë mçi khu vùc th−¬ng m¹i tù do. Çc
n−íc lµ thµnh viªn cña hai hoÆc nhiÒu h¬n çc tháa thuËn lo¹i nµy cã thÓ ph¶i thùc hiÖn çc quy
®Þnh kh¸c nhau cho tõng tháa thuËn nµy.
SPARTECA (South Pacific Regional Trade and Economic Cooperation Agreement):
HiÖp ®Þnh vÒ Hîp t¸c Kinh tÕ vµ Th−¬ng m¹i khu vùc Nam Th¸i b×nh d−¬ng
HiÖp ®Þnh nµy cã hiÖu lùc vµo ngµy 1/1/1981 vµ dµnh cho çc n−íc n»m trong khu vùc Nam
Th¸i b×nh d−¬ng nh÷ng −u ®·i kh«ng t−¬ng hç ®èi víi thÞ tr−êng Australia vµ New Zealand.
ViÖc tiÕp cËn thÞ tr−êng Australia cho mÆt hµng ®−êng bÞ lo¹i trõ. Xem thªm asymmetrical
trade agreements vµ Australian System of Tariff Preferences.
Special Agreement on Commodity Arrangements (SACA): HiÖp ®Þnh ®Æc biÖt vÒ çc Tho¶
thuËn vÒ hµng hãa
Mét ®Ò nghÞ n¶y sinh vµo ®Çu n¨m 1955 gi÷a çc n−íc lµ thµnh viªn cña GATT nh»m ®−a ra
mét hiÖp ®Þnh ®Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng kh«ng c©n b»ng gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cho hµng hãa
s¬ chÕ bªn ngoµi thÞ tr−êng. SACA tån t¹i song song víi GATT mÆc dÇu ch−a bao giê cã sù x¸c
®Þnh nµo vÒ mèi quan hÖ ph¸p lý cña SACA vµ GATT. §Ò nghÞ nµy ®−îc sù ñng hé ban ®Çu cña
nhiÒu n−íc th−¬ng m¹i hµng hãa quan träng nh−ng viÖc thê ¬ cña Hoa Kú, n−íc th−¬ng m¹i
hµng hãa lín nhÊt, ®· dÉn ®Õn hµng lo¹t quan ®iÓm kh¸c biÖt cña çc n−íc thµnh viªn kh¸c vÒ
c¬ cÊu cña nã. Mét sè ng−êi cho r»ng vÊn ®Ò vÒ th−¬ng m¹i ®èi víi çc hµng hãa s¬ chÕ cÇn
ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt t¹i GATT. §Ò nghÞ nµy bÞ thÊt b¹i vµo cuèi n¨m ®ã. Xem thªm agriculture
and the GATT vµ GATT review session.
- 199 -
Special and differential treatment (S+D): §∙i ngé kh¸c biÖt vµ ®Æc biÖt
Kh¸i niÖm cho r»ng hµng hãa xuÊt khÈu cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cÇn ph¶i ®−îc dµnh −u
®·i t¹i thÞ tr−êng çc n−íc ph¸t triÓn; vµ çc n−íc ®ang ph¸t triÓn tham gia ®µm ph¸n th−¬ng
m¹i kh«ng cÇn ph¶i dµnh cã ®i cã l¹i hoµn toµn ®èi víi çc −u ®·i mµ hä ®−îc h−ëng. Theo ®èi
xö −u ®·i nµy, çc n−íc ®ang ph¸t triÓn còng ®−îc h−ëng khung thêi gian l©u h¬n vµ møc ®é
thùc hiÖn çc nghÜa vô thÊp h¬n theo nh− quy ®Þnh. Xem thªm developing countries and the
GATT, enabling clause, GSP, least-developed contries, part IV of the GATT vµ reciprocity.
Special safeguards: Çc biÖn ph¸p tù vÖ ®Æc biÖt
Mét c¬ chÕ trong HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp dµnh cho çc n−íc thµnh viªn ®· chuyÓn çc biÖn
ph¸p phi thuÕ quan sang b¶o hé b»ng thuÕ quan. Nã cho phÐp çc n−íc thµnh viªn ®¸nh thuÕ
bæ sung çc s¶n phÈm n«ng nghiÖp nÕu khèi l−îng hµng n«ng s¶n nhËp khÈu v−ît qu¸ møc ®é
cho phÐp hoÆc gi¸ cho phÐp. Çc biÖn ph¸p tù vÖ ®Æc biÖt do ®ã t¹o ra mét c¬ chÕ b¶o ®¶m an
toµn cho çc n−íc nhËp khÈu trong tr−êng hîp nhu cÇu nhËp khÈu gia t¨ng. Çc biÖn ph¸p tù vÖ
®−îc hiÓu lµ sö dông mét çch c«ng khai. Xem thªm safeguards, selectivity, tariffication vµ
transitional safeguards.
Special-structure countries: Çc n−íc cã c¬ cÊu ®Æc biÖt
Tªn gäi cho çc n−íc Australia, Canada, New Zealand vµ Nam Phi t¹i Vßng Kennedy vÒ ®µm
ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. 4 n−íc nµy khiÕu n¹i, vµ sau ®ã ®· ®−îc chÊp thuËn, r»ng hä cã t−
çch kh¸c nhau trong ®µm ph¸n vÒ gi¶m thuÕ quan tuyÕn tÝnh v× çc ngµnh c«ng nghiÖp cña hä
ch−a ph¸t triÓn tíi møc ®Ó cã ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu cã møc thuÕ thÊp, vµ
biÖn ph¸p gi¶m thuÕ tuyÕn tÝnh kh«ng lµm gi¶m møc ®é b¶o hé n«ng nghiÖp trªn thÞ tr−êng
xuÊt khÈu chÝnh cña hä. Trong tr−êng hîp nµy, hä theo çch thøc tiÕp cËn tõng mÆt hµng mét
trong khi ®µm ph¸n.
Special 301: Kho¶n 301 ®Æc biÖt
Tªn chung cho Kho¶n 1303 cña LuËt vÒ Th−¬ng m¹i vµ C¹nh tranh Hoa Kú n¨m 1988. Bé luËt
nµy yªu cÇu C¬ quan §¹i diÖn th−¬ng m¹i Hoa Kú (USTR) tiÕn hµnh ®iÒu tra hµng n¨m çc
n−íc n»m trong danh s¸ch −u tiªn tõ chèi b¶o hé mét çch ®Çy ®ñ vµ cã hiÖu qu¶ quyÒn së h÷u
trÝ tuÖ cña Hoa Kú hoÆc tõ chèi viÖc më cöa thÞ tr−êng c«ng b»ng cho nh÷ng ç nh©n tin cËy
vµo viÖc b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. Çc n−íc cã çc ®iÒu kiÖn hÕt søc khã kh¨n vµ çc n−íc
cã çc ®iÒu kiÖn g©y ra hoÆc cã kh¶ n¨ng g©y ra ¶nh h−ëng xÊu ®èi víi çc s¶n phÈm cã liªn
quan cña Hoa Kú ph¶i ®−îc coi lµ çc n−íc n»m trong môc −u tiªn. ViÖc nµy ®−îc thùc hiÖn
qua danh s¸ch −u tiªn theo dâi. Nh÷ng n−íc ®−îc ®−a vµo danh s¸ch nµy sÏ ®−îc USTR chó ý
h¬n. Ngoµi ra còng cã danh s¸ch theo dâi. Çc n−íc n»m trong danh s¸ch nµy ®−îc coi lµ cã
vÊn ®Ò, nh−ng ch−a ®ñ ®Ó ph¶i cã hµnh ®éng. ViÖc ®iÒu tra ®−îc khëi x−íng theo Kho¶n 301
®Æc biÖt thuéc lo¹i rÊt nhanh. ViÖc x¸c ®Þnh sù kh«ng c«ng b»ng vµ hµnh ®éng tr¶ ®òa cÇn ph¶i
®−îc tiÕn hµnh trong thêi h¹n 6 th¸ng kÓ tõ khi tiÕn hµnh ®iÒu tra. §Æc tÝnh ®Æc biÖt cña Kho¶n
301 lµ, theo nh− söa ®æi cña LuËt vÒ çc HiÖp ®Þnh cña Vßng Urugoay, nã cã thÓ ®−îc ¸p dông
®èi víi çc n−íc tõ chèi b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ®Çy ®ñ vµ cã hiÖu qu¶ ngay c¶ khi n−íc
nµy tu©n thñ çc nghÜa vô cña m×nh theo nh− HiÖp ®Þnh vÒ QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ cã liªn quan
®Õn th−¬ng m¹i cña WTO. Xem thªm Section 301 vµ Super 301.
Specific reciprocity: T−¬ng hç cô thÓ
Xem thªm mirror-image receiprocity.
Specific tariff: ThuÕ ®Æc ®Þnh
ThuÕ ®−îc thÓ hiÖn b»ng mét kho¶n phÝ cô thÓ ®¸nh vµo mét hµng hãa nhËp khÈu cô thÓ. Mét
vÝ dô cã tÝnh chÊt gi¶ thiÕt cña thuÕ ®Æc ®Þnh lµ møc thuÕ 1 USD cho mét ®Üa compact bÊt kÓ trÞ
gi¸ cña lo¹i ®Üa nµy. Xem thªm ad varolem tariff.
Springboarding: Tung ra
- 200 -
Xem generic springboarding.
STABEX (System for the Stabilization of Export Earning): HÖ thèng b×nh æn nguån thu
xuÊt khÈu
Mét kÕ ho¹ch ®−îc thµnh lËp theo C«ng −íc LomÐ nh»m æn ®Þnh nguån thu xuÊt khÈu cña çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn liªn kÕt víi Céng ®ång Ch©u ¢u qua C«ng −íc nµy. KÕ ho¹ch nµy gåm cã
49 hµng hãa vµ s¶n phÈm hµng hãa xuÊt khÈu cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn. KÕ ho¹ch nµy
nh»m ®Ó ®Òn bï cho çc n−íc nµy v× nguån thu xuÊt khÈu bÞ gi¶m sót trong th−¬ng m¹i víi
Céng ®ång Ch©u ¢u nÕu phÇn lín nguån thu xuÊt khÈu cña n−íc nµy chñ yÕu dùa vµo mét
hµng hãa nµo ®ã. Møc ng−ìng phô thuéc lµ 5% theo quy ®Þnh chung, vµ 1% cho çc n−íc
chËm ph¸t triÓn nhÊt. §Òn bï ®−îc tiÕn hµnh d−íi d¹ng viÖn trî. ë ®©y cã mét sè ®iÒu kiÖn ë
møc h¹n chÕ víi môc ®Ých chÝnh lµ ®¶m b¶o r»ng çc quü ®−îc sö dông cho çc lÜnh vùc gÆp
khã kh¨n. Xem thªm Common Fund, compensatory financing arrangements vµ SYSMIN.
Staging: Ph©n ®o¹n
ViÖc thùc hiÖn gi¶m thuÕ hoÆc çc biÖn ph¸p tù do hãa th−¬ng m¹i phï hîp víi thêi gian biÓu
®−îc nhÊt trÝ ®a ph−¬ng hoÆc ®¬n ph−¬ng.
Standards: Tiªu chuÈn
Çc biÖn ph¸p ®Ó ®¶m b¶o çc quy çch kü thuËt, çc thuéc tÝnh, ®Æc tÝnh thèng nhÊt cho mét
s¶n phÈm hoÆc mét ngµnh dÞch vô. Çc tiªu chuÈn nµy ®−îc chia thµnh çc tiªu chuÈn vÒ kü
thuËt (vÝ dô: kÝch cì tèi ®a, tèi thiÓu, mÇu s¾c, cÊu thµnh, v.v...) hoÆc çc tiªu chuÈn vÒ tÝnh
n¨ng (s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cÇn ph¶i cã Ýt nhÊt mét tÝnh n¨ng ®Æc biÖt nµo ®ã). Thªm vµo ®ã,
çc tiªu chuÈn cã thÓ b¾t buéc hoÆc tù nguyÖn. Xem thªm Agreement on Technical Barriers to
Trade, conformity assessment, International Electrotechnical Commission, International
Organization for Standardisation, ISO 9000 vµ ISO 14000.
Standard code: LuËt vÒ çc tiªu chuÈn
Xem Tokyo Round Agreement vµ Agreement on Technical Barriers to Trade.
Stanstill: Gi÷ nguyªn tr¹ng
Mét cam kÕt kh«ng ¸p dông thªm çc biÖn ph¸p míi g©y h¹n chÕ nhiÒu h¬n ®èi víi th−¬ng m¹i
sau mét thêi h¹n nµo ®ã, th−êng lµ thêi h¹n mµ cam kÕt ®ã ®−îc ®−a ra. Th−êng ®i cïng víi
rollback.
State aids: Trî gióp cña Nhµ n−íc
ThuËt ng÷ vÒ trî cÊp ®−îc sö dông trong HiÖp −íc Rome. Theo §iÒu 92 cña HiÖp −íc nµy, çc
thµnh viªn cña Héi ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u kh«ng ®−îc dµnh cho çc c«ng ty bÊt cø mét sù trî
gióp nµo mµ cã thÓ lµm mÐo mã hoÆc ®e do¹ lµm mÐo mã c¹nh tranh. Çc ngo¹i lÖ phï hîp víi
çc quy ®Þnh cña HiÖp −íc gåm c¶ sù trî gióp kh«ng ph©n biÖt ®èi xö dµnh cho ç nh©n ng−êi
tiªu dïng vµ trî gióp nh»m ®Ó kh¾c phôc çc thiÖt h¹i do thiªn tai g©y ra hoÆc do çc sù kiÖn
bÊt th−êng nµo ®ã. Trî gióp cña nhµ n−íc phï hîp víi HiÖp −íc nµy gåm cã c¶ nh÷ng trî cÊp
nh»m xóc tiÕn ph¸t triÓn th−¬ng m¹i khu vùc, çc dù ¸n quan träng hoÆc ®Ó kh¾c phôc çc ¶nh
h−ëng nghiªm träng vÒ kinh tÕ.
State trading: Th−¬ng m¹i quèc doanh
Cã hai h×nh thøc c¬ b¶n cña th−¬ng m¹i quèc doanh. Thø nhÊt, ®ã lµ th−¬ng m¹i quèc tÕ do çc
doanh nghiÖp do nhµ n−íc lµm chñ, do nhµ n−íc qu¶n lý hoÆc nhµ n−íc cÊp giÊy phÐp tiÕn
hµnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ®«i khi ®−îc giµnh mét sè ®Æc quyÒn ®èi víi mét sè s¶n
phÈm nhÊt ®Þnh. Çc doanh nghiÖp nµy ho¹t ®éng th−¬ng m¹i nh− çc c«ng ty th−¬ng m¹i
th«ng th−êng vµ ®¸p øng l¹i nh÷ng ®ßi hái cña thÞ tr−êng. Thø hai, th−¬ng m¹i quèc doanh lµ
mét ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ phi thÞ tr−êng khi gi¸ c¶ kh«ng ph¶i chØ lµ duy nhÊt hoÆc lµ
nguyªn nh©n cao nhÊt ®Ó ®−a ra çc quyÕt ®Þnh vÒ xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu. Trong tr−êng hîp
nµy, cã nhiÒu kh¶ n¨ng thÞ tr−êng bÞ biÕn d¹ng vµ rÊt Ýt tÝnh c«ng khai. Th−¬ng m¹i quèc doanh
- 201 -
cÇn ph¶i ®−îc ph©n biÖt víi mua s¾m cña chÝnh phñ lµ viÖc chÝnh phñ mua hµng ®Ó sö dông cho
nhu cÇu cña chÝnh m×nh. Xem thªm centrally-plan economies, marketing board vµ single-desk
selling.
State-trading dumping: Ph¸ gi¸ cña quèc doanh
Xem Dumping.
STM (Simply-transformed manufactures): Hµng hãa ®−îc chuyÓn ®æi ®¬n gi¶n
ThuËt ng÷ do Bé Ngo¹i giao vµ Ngo¹i th−¬ng Australia sö dông trong çc Ên phÈm thèng kª ®Ó
chØ mét s¶n phÈm th« ®· qua mét sè xö lý. STM chñ yÕu lµ çc kim lo¹i th«.
Stolper-Samuelson theorem: §Þnh lý Stolper-Samuelson
§Þnh lý ®−îc hai nhµ kinh tÕ häc Wolfgang Stolper vµ Paul Samuelson ®−a ra vµo n¨m 1941.
Theo ®Þnh lý nµy víi mét sè gi¶ thiÕt (trong ®ã cã mét gi¶ thiÕt quan träng lµ ®Êt vµ lao ®éng lµ
hai yÕu tè duy nhÊt cña s¶n xuÊt) khi mét n−íc chuyÓn tõ tr¹ng th¸i kh«ng cã th−¬ng m¹i sang
th−¬ng m¹i tù do, th× çc yÕu tè s¶n xuÊt ®−îc sö dông nhiÒu trong s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu cã
gi¸ ®ang t¨ng sÏ cã thu nhËp cao h¬n. Ng−îc l¹i trong çc ngµnh c«ng nghiÖp xuÊt khÈu cã gi¸
®ang gi¶m th× thu nhËp cña yÕu tè s¶n xuÊt sö dông nhiÒu trong ngµnh nµy sÏ gi¶m. Xem thªm
comparative advantage, Heckscher-Ohlin theorem vµ Leontief Paradox.
Strategic business alliances (SBA): Liªn minh kinh doanh chiÕn l−îc
Tho¶ thuËn tËp thÓ gi÷a çc c«ng ty cïng h−íng ®Õn môc tiªu chung. Trong mét liªn minh ®iÓn
h×nh, çc bªn tham gia kh«ng tiÕn hµnh ®Çu t− sang lÉn nhau hoÆc hä tù giíi h¹n chØ n¾m gi÷
mét tû lÖ rÊt nhá. Môc ®Ých cña liªn minh lµ cñng cè ®Þa vÞ c¹nh tranh cña tÊt c¶ çc bªn tham
gia. Liªn minh kinh doanh chiÕn l−îc cã thÓ ®−îc thµnh lËp theo chÝnh s¸ch c¹nh tranh hoÆc
luËt chèng ®éc quyÒn cña nhµ n−íc.
Strategic dumping: Ph¸ gi¸ chiÕn l−îc
Xem dumping.
Strategic exports: Hµng xuÊt khÈu chiÕn l−îc
Hµng hãa vµ dÞch vô ®−îc coi lµ cã ¶nh h−ëng thùc sù hoÆc cã ¶nh h−ëng to lín ®Õn c©n b»ng
vÒ mÆt qu©n sù trong mét khu vùc. Xem thªm dual-purpose exports, COCOM vµ Wassenaar
Arrangement on Export Controls for Conventional Arms and Dual-Use Goods and
Technologies.
Strategic trade theory: Lý thuyÕt th−¬ng m¹i chiÕn l−îc
Theo lý thuyÕt nµy chÝnh phñ cã thÓ thùc hiÖn chÝnh s¸ch trong n−íc ®Ó thóc ®Èy viÖc h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn çc ngµnh c«ng nghiÖp cã tiÒm n¨ng trë thµnh ngµnh xuÊt khÈu chÝnh. HÇu
hÕt tÊt c¶ çc n−íc ®i theo lý thuyÕt nµy ®Òu thùc hiÖn trî cÊp hoÆc tiÕn hµnh b¶o hé d−íi h×nh
thøc nµy hay h×nh thøc kh¸c, cho dï néi dung tæng thÓ cña lý thuyÕt nµy kh«ng ñng hé çc
hµnh ®éng nãi trªn. Xem thªm comparative advantange, new trade theory vµ picking winners.
Structural adjustment: §iÒu chØnh c¬ cÊu
Qu¸ tr×nh liªn tôc diÔn ra ë tÊt c¶ çc ngµnh ®iÒu chØnh phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ, th−¬ng
m¹i míi xuÊt ph¸t tõ nh÷ng thay ®æi vÒ së thÝch cña ng−êi tiªu dïng, tiÕn bé kü thuËt, gi¶m
thuÕ, lo¹i bá trî cÊp vµ thay ®æi dµi h¹n trong c¬ cÊu gi¸ thµnh vµ nguyªn liÖu th«, v.v... §«i
khi ®iÒu chØnh c¬ cÊu sÏ lµm cho toµn bé mét lÜnh vùc biÕn mÊt mét çch nhanh chãng, nh− ®·
x¶y ra trong ngµnh s¶n xuÊt th−íc ®o kü thuËt. Trong mét sè ngµnh c«ng nghiÖp vÝ dô nh−
ngµnh dÖt vµ «-t«, ®iÒu chØnh c¬ cÊu cã thÓ diÔn ra d−íi d¹ng mét qu¸ tr×nh trî gióp cña chÝnh
phñ gåm môc tiªu hç trî tèi ®a ®−îc tho¶ thuËn thùc hiÖn trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt
®Þnh, ®µo t¹o l¹i c«ng nh©n vµ çc biÖn ph¸p kh¸c. Çc biÖn ph¸p nµy cã ®−îc thùc hiÖn hay
kh«ng th−êng phô thuéc vµo thÕ lùc chÝnh trÞ cña mét ngµnh c«ng nghiÖp. Tõ gi÷a thËp kû 80
thuËt ng÷ nµy còng ®−îc sö dông ®Ó chØ mét bé tµi liÖu m« t¶ chÝnh s¸ch mµ çc n−íc ®ang
- 202 -
ph¸t triÓn ph¶i nép cho çc tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ nh− IBRD (Ng©n hµng ThÕ giíi) vµ IMF.
Th«ng th−êng khi tiÕn hµnh trî cÊp trän gãi cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, çc tæ chøc tµi chÝnh
quèc tÕ ®Òu yªu cÇu çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i th¾t chÆt chÝnh s¸ch tµi chÝnh, nhanh chãng
æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« b»ng çch thùc hiÖn chÝnh s¸ch chèng l¹m ph¸t chÆt chÏ. Xem thªm
protectionism.
Structural impediments: C¶n trë vÒ c¬ cÊu
§Æc ®iÓm vÒ c¬ cÊu cña mét nÒn kinh tÕ g©y c¶n trë cho viÖc h×nh thµnh thÞ tr−êng c¹nh tranh
®Çy ®ñ. C¶n trë vÒ c¬ cÊu xuÊt hiÖn khi nhµ n−íc ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh kh«ng hîp lý hoÆc
khi ban hµnh qu¸ nhiÒu quy ®Þnh, ¸p dông trî cÊp réng r·i, ®éc quyÒn t− nh©n vµ nhµ n−íc, thÞ
tr−êng lao ®éng cøng nh¾c, kh«ng cã ®ñ quy t¾c vÒ thùc tiÔn h¹n chÕ kinh doanh vµ mét sè yÕu
tè t−¬ng tù kh¸c.
Structural Impediments Initiative (SII): S¸ng kiÕn c¶n trë vÒ c¬ cÊu
BiÖn ph¸p nµy Hoa Kú thùc hiÖn vµo n¨m 1989 nh»m môc ®Ých më cöa thÞ tr−êng NhËt cho çc
c«ng ty cña Hoa Kú. BiÖn ph¸p nµy dùa trªn quan ®iÓm cho r»ng chØ lo¹i bá hµng rµo truyÒn
thèng c¶n trë th−¬ng m¹i lµ ch−a ®ñ, cÇn ph¶i cã nh÷ng thay ®æi to lín th«ng qua viÖc thay ®æi
chÝnh s¸ch vµ thùc tiÔn trong n−íc cña NhËt. Môc tiªu cña biÖn ph¸p nµy lµ nh»m vµo thÞ
tr−êng vµ hÖ thèng ph©n phèi cña NhËt còng nh− mèi quan hÖ gi÷a chÝnh phñ vµ giíi kinh
doanh. Cho ®Õn nay biÖn ph¸p nµy ch−a thu ®−îc nhiÒu thµnh c«ng, cã thÓ v× ng−êi ta ch−a thËt
hiÓu môc tiªu, tuy nhiªn còng cã ng−êi ñng hé biÖn ph¸p nµy. Xem thªm market-oriented
specific-sector talks, keiretsu vµ United States-Janpan Framework for a New Economic
Partnership.
Structuralism: ThuyÕt c¬ cÊu
Xem structural trade theory.
Structural trade theory: Lý thuyÕt th−¬ng m¹i c¬ cÊu
Lý thuyÕt xuÊt hiÖn trong nh÷ng n¨m 50 vµ ®· g©y ra nhiÒu tranh c·i. Theo lý thuyÕt nµy, ¶nh
h−ëng cña c¬ cÊu trong th−¬ng m¹i thÕ giíi sÏ c¶n trë sù ph¸t triÓn cña çc n−íc phô thuéc
nhiÒu vµo s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng s¬ chÕ vµ hµng nguyªn liÖu th«. Nh÷ng ng−êi ñng hé lý
thuÕt nµy lËp luËn r»ng çc n−íc s¶n xuÊt çc mÆt hµng nµy lu«n bÞ thiÖt thßi bëi v× chØ sè
th−¬ng m¹i bÞ xuÈ ®i trong thêi gian dµi. Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p lµ khuyÕn khÝch th−¬ng
m¹i Nam-Nam (gi÷a çc n−íc ®ang ph¸t triÓn) trªn c¬ së −u ®·i. Ng−êi ta cho r»ng b»ng çch
nµy çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ n©ng ®−îc søc c¹nh tranh cña m×nh vµ khi ngµnh c«ng
nghiÖp ph¸t triÓn ®ñ m¹nh th× çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cã kh¶ n¨ng trë thµnh nguån cung cÊp
cho çc n−íc c«ng nghiÖp hãa. Ngoµi ra çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ xuÊt khÈu nh÷ng mÆt
hµng m×nh cã lîi thÕ sang çc n−íc ph¸t triÓn trªn c¬ së −u ®·i th«ng qua hÖ thèng −u ®·i phæ
cËp. MÆc dï trªn thùc tÕ chØ cã mét vµi khu vùc th−¬ng m¹i −u ®·i cã hiÖu qu¶ nh−ng çc nhµ
c¬ cÊu häc ®· thµnh c«ng trong viÖc thu hót sù chó ý ®èi víi vÊn ®Ò quan träng th−¬ng m¹i vµ
ph¸t triÓn. Xem thªm UNCTAD.
Stumbling blocks: Khèi c¶n trë
ThuËt ng÷ g¾n liÒn víi Jagdish Bhagwati, ®−îc sö dông ®Ó chØ nh÷ng khu vùc th−¬ng m¹i tù do
cã c¶n trë ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tù do ho¸ th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. Xem Building block.
Sub-national obligations: NghÜa vô cÊp d−íi quèc gia
Xem second-level obligations.
Sub-regional economic zones: Khu kinh tÕ tiÓu vïng
Xem growth triangles.
Subsidiarity: Bæ sung
- 203 -
Kh¸i niÖm nµy xuÊt hiÖn trong §iÒu 3b HiÖp −íc Maastricht 1992 quy ®Þnh Céng ®ång Ch©u
¢u chØ nªn hµnh ®éng trong çc lÜnh vùc mµ hä kh«ng cã ®éc quyÒn, vµ khi b¶n th©n tõng n−íc
thµnh viªn kh«ng thùc hiÖn ®−îc môc tiªu ®· ®Ò ra. Nguyªn t¾c bæ sung cã ¶nh h−ëng ®Õn viÖc
ban hµnh chÝnh s¸ch trong th−¬ng m¹i dÞch vô, ®Æc biÖt lµ trong çc lÜnh vùc ch−a cã mét chÝnh
s¸ch chung ®Çy ®ñ. Xem thªm European Community legislation.
Subsidies: Trî cÊp
Trî gióp tµi chÝnh hoÆc trî cÊp b»ng hiÖn vËt cña chÝnh phñ cho çc nhµ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu
hµng ho¸, hµng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Trî cÊp ®−îc thùc hiÖn do nhiÒu lý do, nh− ph¶i n©ng
cÊp c¬ cÊu s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶, mong muèn n©ng cao thu nhËp cho mét lÜnh vùc nh− n«ng
nghiÖp, vµ môc tiªu ph¸t triÓn thÞ tr−êng. Nãi chung, HiÖp ®Þnh WTO vÒ Trî cÊp vµ çc biÖn
ph¸p ®èi kh¸ng ®Þnh nghÜa trî cÊp lµ ®ãng gãp tµi chÝnh cña mét chÝnh phñ hay mét tæ chøc
nhµ n−íc, lµ çc kho¶n tiÒn ®−îc chuyÓn th¼ng hay sÏ ®−îc chuyÓn (vÝ dô viÖn trî, cho vay),
hoÆc chÝnh phñ cho phÐp kh«ng ph¶i ®ßng gãp vµo nguån thu cña chÝnh phñ, chÝnh phñ cung
cÊp hµng hãa vµ dÞch vô ngoµi c¬ së h¹ tÇng nãi chung, tr¶ tiÒn cho çc c¬ cÊu tµi trî hay tæ
chøc ç nh©n thùc hiÖn çc chøc n¨ng nµy, hç trî vÒ thu nhËp hoÆc vÒ gi¸. Trî cÊp n«ng nghiÖp
®−îc nªu trong HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp. Xem thªm bounty, countervailing measures vµ state
aids.
Subsidies Code: LuËt Trî cÊp
Xem Tokyo Round agreements vµ Agreement on Subsidies and Countervailing.
Substantially-all-discrimination criterion: Tiªu chÝ ph©n biÖt ®èi xö réng r∙i
GATS cho phÐp thµnh lËp khu th−¬ng m¹i tù do vÒ dÞch vô víi mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Mét
trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lµ çc n−íc thµnh viªn ph¶i dµnh ®·i ngé quèc gia cho çc n−íc tham gia
kh¸c trong hÇu hÕt tÊt c¶ çc lÜnh vùc quy ®Þnh trong hiÖp ®Þnh. GATS kh«ng ®Þnh nghÜa chi tiÕt
tõ "réng r·i".
Substantially-all-trade criterion: Tiªu chÝ th−¬ng m¹i réng r∙i
§iÒu XXIV cña GATT quy ®Þnh mét sè ®iÒu kiÖn theo ®ã liªn minh h¶i quan vµ khu vùc th−¬ng
m¹i tù do cã thÓ ®−îc coi lµ phï hîp víi HiÖp ®Þnh. §iÒu nµy yªu cÇu hÇu hÕt tÊt c¶ th−¬ng m¹i
gi÷a çc n−íc thµnh viªn tham gia mét hiÖp ®Þnh −u ®·i ph¶i ®−îc bao trïm trong hiÖp ®Þnh.
GATT kh«ng gi¶i thÝch râ kh¸i niÖm vµ còng kh«ng ®−a ra çch tÝnh cô thÓ. HiÖn cã hai tr−êng
phÝa vÒ tiªu chÝ nµy. Tr−êng ph¸i thø nhÊt ¸p dông ph−¬ng ph¸p ®Þnh l−îng, ®Þnh nghÜa "hÇu
hÕt tÊt c¶ th−¬ng m¹i" b»ng tæng gi¸ trÞ th−¬ng m¹i. Tõ tr−íc ®Õn nay çc ban héi thÈm cña
GATT ®Òu gi¶ thiÕt con sè nµy kho¶ng 80% ®Õn 90% trÞ gi¸ th−¬ng m¹i. Theo quan ®iÓm nµy,
n«ng nghiÖp vµ çc lÜnh vùc nh¹y c¶m (sensitive sectors) kh¸c cã thÓ kh«ng thuéc ph¹m vi cña
hiÖp ®Þnh nh−ng tÊt c¶ çc lÜnh vùc cßn l¹i cã ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng ®−îc tiªu chÝ. Quan ®iÓm
thø hai ¸p dông ph−¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh, quan ®iÓm nµy cho r»ng ph¶i bao trïm toµn bé tÊt c¶
çc lÜnh vùc, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ viÖc lo¹i trõ lÜnh vùc n«ng nghiÖp sÏ vi ph¹m quy chÕ cña tiªu
chÝ. Kh«ng cã sù thèng nhÊt sö dông tiªu chÝ nµo mÆc dï çc thµnh viªn WTO ®Òu ®· nhÊt trÝ
trong Vßng Uruguay r»ng ®ãng gãp cña hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i tù do ®èi víi th−¬ng m¹i thÕ giíi
sÏ gi¶m ®i nhiÒu nÕu nh− hiÖp ®Þnh ®ã lo¹i trõ mét trong nh÷ng lÜnh vùc th−¬ng m¹i chñ yÕu.
§iÒu V HiÖp ®Þnh GATS vÒ th−¬ng m¹i dÞch vô còng quy ®Þnh tiªu chÝ "hÇu hÕt tÊt c¶ th−¬ng
m¹i". GATS ph©n chia tiªu chÝ hÇu hÕt tÊt c¶ th−¬ng m¹i thµnh hai tiªu chÝ kh¸c nhau. Tiªu chÝ
thø nhÊt lµ hÇu hÕt lÜnh vùc dÞch vô thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña GATS. Tiªu chÝ thø hai lµ
ph¶i lo¹i bá ph©n biÖt ®èi xö b»ng çch ¸p dông ®·i ngé quèc gia. ThuËt ng÷ "bao trïm réng r·i
çc lÜnh vùc dÞch vô" ®−îc hiÓu lµ sè l−îng khu vùc dÞch vô vµ trÞ gi¸ th−¬ng m¹i vµ çc
ph−¬ng thøc cung cÊp dÞch vô. Ngoµi ra kh«ng ®−îc lo¹i trõ mét h×nh thøc cung cÊp dÞch vô
nµo c¶.
Substantial sectoral coverage: Bao trïm réng r∙i çc lÜnh vùc
Mét trong nh÷ng tiªu chÝ mµ çc hiÖp ®Þnh héi nhËp kinh tÕ −u ®·i vÒ th−¬ng m¹i dÞch vô ph¶i
tho¶ m·n theo quy ®Þnh trong §iÒu V HiÖp ®Þnh GATS ®Ó ®−îc h−ëng quy chÕ ngo¹i lÖ kh«ng
- 204 -
thùc hiÖn ®·i ngé tèi huÖ quèc. Tõ "réng r·i" kh«ng cã nghÜa lµ nhiÒu vÒ mÆt sè l−îng mµ theo
ghi chó cña §iÒu kho¶n, tõ nµy ®−îc hiÓu lµ sè l−îng lÜnh vùc dÞch vô, gi¸ trÞ th−¬ng m¹i vµ
çc ph−¬ng thøc cung cÊp dÞch vô. Kh«ng ®−îc lo¹i trõ mét h×nh thøc cung cÊp dÞch vô nµo.
Substantial supplying interest: Lîi Ých cung cÊp ®¸ng kÓ
Theo quy t¾c ®µm ph¸n gi¶m thuÕ trong §iÒu XXVIII HiÖp ®Þnh GATT, ®µm ph¸n th−êng ®−îc
tiÕn hµnh víi bªn cã lîi Ých chÝnh. §iÒu kho¶n nµy còng nªu râ trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n cÇn
ph¶i c©n nh¾c lîi Ých cña bªn cã nhiÒu lîi Ých trong viÖc ph©n phèi. Trong b¶n gi¶i thÝch cã nãi
râ kh«ng thÓ ®Þnh nghÜa chÝnh x¸c thuËt ng÷ "lîi Ých ®¸ng kÓ", thuËt ng÷ nµy ®−îc hiÓu lµ bªn
cã thÞ phÇn lín hoÆc dù ®o¸n cã thÞ phÇn lín. Xem thªm renegotiation of tariffs.
Substantial transformation: ChuyÓn ®æi c¬ b¶n
ThuËt ng÷ sö dông trong viÖc thùc hiÖn quy chÕ xuÊt xø vµ ¸p dông thuÕ h¶i quan. ThuÕ suÊt ¸p
dông cho mét s¶n phÈm t¹i biªn giíi phô thuéc vµo xuÊt xø cña hµng ho¸. §«i khi hµng ho¸ ®i
qua mét vµi n−íc tr−íc khi cã ®−îc ®Æc tÝnh cuèi cïng. N−íc t¹i ®ã diÔn ra sù chuyÓn ®æi c¬
b¶n cuèi cïng th× ®−îc coi lµ n−íc xuÊt xø cña hµng ho¸ ®ã. C¨n cø ®Ó biÕt ®−îc sù chuyÓn ®æi
nµy lµ sù thay ®æi trong ch−¬ng thuÕ. Cã nghÜa lµ mét hµng hãa khi vµo mét n−íc thuéc ®Ò môc
mét ch−¬ng cña HÖ thèng Hµi hoµ vµ rêi n−íc ®ã d−íi mét ®Ò môc thuéc ch−¬ng kh¸c. §¬n
gi¶n chØ lµ bao gãi l¹i hµng ho¸ hay s¬n l¹i hµng ho¸ còng ®· ®−îc coi lµ cã sù chuyÓn ®æi c¬
b¶n. Xem screwdriver operations.
Sullivan Principles: Nguyªn t¾c Sullivan
Mét bé gåm s¸u nguyªn t¾c do Reverend Leon Sullivan, gi¸m ®èc General Motor ®−a ra ®Ó
qu¶n lý ho¹t ®éng cña c«ng ty ë Nam Phi d−íi chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc. Çc nguyªn t¾c nµy
®· nhanh chãng ®−îc chÊp nhËn mét çch réng r·i. Néi dung quan träng cña çc nguyªn t¾c
nµy lµ hä ®· quan t©m ®Õn chÝnh s¸ch lao ®éng c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng dµnh cho tÊt c¶ c«ng
nh©n, ®ång thêi c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng trong vµ ngoµi khu lµm viÖc. Cã mét sè ®Ò nghÞ
th−êng kú cho r»ng nguyªn t¾c Sullivan nÕu ®−îc hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®−îc ®iÒu chØnh sÏ thÝch hîp
cho viÖc ®Èy m¹nh thùc hiÖn tiªu chuÈn lao ®éng quèc tÕ vµ çc tiªu chuÈn vÒ m«i tr−êng. Xem
trade and environment vµ trade and labour standards.
Sunrise industries: Ngµnh c«ng nghiÖp b×nh minh
Nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp míi næi lªn, th«ng th−êng lµ nh÷ng ngµnh cã hµm l−îng së h÷u trÝ
tuÖ cao do sö dông biÖn ph¸p c¶i tiÕn vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn, çc ngµnh nµy thµnh c«ng do ®¹t
hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt hoÆc t¹o ra mét lo¹i s¶n phÈm hoµn toµn míi. ChÝnh c«ng nghÖ th«ng
tin ®· nÈy sinh çc ngµnh c«ng nghiÖp mÆt trêi mäc nµy. ChÝnh s¸ch th−¬ng m¹i quan t©m ®Õn
çc ngµnh c«ng nghiÖp mÆt trêi mäc mét mÆt lµ do hiÖn ®ang cã çc vÊn ®Ò b¶o vÒ quyÒn së
h÷u trÝ tuÖ, mÆt kh¸c ®«i khi chÝnh phñ muèn ph¸t triÓn çc ngµnh nµy b»ng çch lùa chän
ngµnh ph¸t triÓn vµ ¸p dông lý thuyÕt th−¬ng m¹i chiÕn l−îc, c¶ hai çch nµy ®Òu cã kh¶ n¨ng
biÕn d¹ng th−¬ng m¹i. Xem thªm sunset industries.
Sunset clause: §iÒu kho¶n hoµng h«n
Mét ®iÒu kho¶n trong hiÖp ®Þnh, theo ®ã biÖn ph¸p cña chÝnh phñ sÏ tù ®éng chÊm døt hiÖu lùc
khi tíi h¹n quy ®Þnh, trõ phi chÝnh phñ thùc hiÖn mét hµnh ®éng cô thÓ. HiÖp ®Þnh WTO vÒ
biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ vµ thuÕ ®èi kh¸ng cã ®iÒu kho¶n mÆt trêi lÆn quy ®Þnh çc biÖn ph¸p
nµy sÏ ph¶i hÕt h¹n sau 5 n¨m chØ trõ khi nhËn thÊy cÇn ph¶i tiÕp tôc ¸p dông. Xem ®iÒu kho¶n
chÕ t¹o ®èi víi tranh chÊp n¶y sinh do ®iÒu kho¶n mÆt trêi lÆn quy ®Þnh trong luËt ph¸p cña
Hoa Kú.
Sunset industries: Ngµnh c«ng nghiÖp hoµng h«n
Ngµnh c«ng nghiÖp ®−îc coi lµ ®ang suy tµn do l¹c hËu h¬n çc ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c cña
nÒn kinh tÕ vÒ mÆt kü thuËt c«ng nghÖ hoÆc do nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng thay ®æi. §«i khi
nhµ m¸y s¶n xuÊt thÐp kiÓu d¸ng l¹c hËu ®−îc lÊy lµm vÝ dô ®iÓn h×nh, çc nhµ m¸y nµy ®ãng
cöa dÉn ®Õn thÊt nghiÖp hµng lo¹t t¹i ®Þa ph−¬ng. TÊt nhiªn mét sè nhµ m¸y s¶n xuÊt thÐp míi
- 205 -
còng ®−îc xÕp h¹ng thuéc ngµnh c«ng nghiÖp b×nh minh. Th−êng çc ngµnh c«ng nghiÖp cã
thÓ trô ®−îc mét thêi gian t−¬ng ®èi dµi tr−íc khi bÞ r¬i vµo t×nh tr¹ng xuèng cÊp. VÝ dô çc
nhµ s¶n xuÊt th−íc ®o kü thuËt ®· tr¶i qua thêi gian nµy khi m¸y tÝnh ®iÖn tö bá tói xuÊt hiÖn.
Trong çc tr−êng hîp kh¸c ®©y cã thÓ lµ mét qu¸ tr×nh chÕt dÇn chÕt mßn do nguån thu cña
mét ngµnh s¶n xuÊt kh«ng ®ñ ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ vµ còng kh«ng thÓ thu hót ®−îc nguån ®Çu t−
míi tuy nhiªn vÉn cã ®ñ nguån thu ®Ó tiÕp tôc ho¹t ®éng do thùc hiÖn c¾t gi¶m chi phÝ vµ gi¶m
dÇn sè l−îng nh©n viªn. Th«ng th−êng vµo thêi ®iÓm nµy hä yªu cÇu chÝnh phñ gióp ®ì ®Ó
tho¸t ra khái t×nh tr¹ng xuèng cÊp b»ng çch b¶o hé d−íi h×nh thøc yªu cÇu hµm l−îng néi ®Þa,
h¹n chÕ nhËp khÈu, ®iÒu chØnh c¬ cÊu, trî cÊp, tho¶ thuËn h¹n chÕ tù nguyÖn, v.v.....
Superfund: Siªu quü
Vô Canada, Mexico vµ Céng ®ång Ch©u ¢u kiÖn Hoa Kú n¨m 1987 trong khu«n khæ cña
GATT. Néi dung cña vô nµy liªn quan ®Õn møc thuÕ Hoa Kú ¸p dông theo §¹o luËt Söa ®æi
Siªu quü vµ T¸i uû quyÒn n¨m 1986. Lo¹i thuÕ nµy ch−a cã hiÖu lùc khi vô kiÖn nµy ®−îc ®−a
ra. LuËt Ên ®Þnh mét møc thuÕ suÊt míi cho mét sè hµng hãa nhËp khÈu ®−îc s¶n xuÊt hoÆc chÕ
t¹o tõ chÊt ho¸ häc bÞ ®¸nh thuÕ. VÒ nguyªn t¾c, møc thuÕ ¸p dông cho hµng nhËp khÈu b»ng
víi møc thuÕ ¸p dông cho nguyªn liÖu ho¸ chÊt nÕu mÆt hµng ho¸ chÊt nµy ®−îc b¸n ë Hoa Kú
®Ó sö dông trong s¶n xuÊt s¶n phÈm cïng lo¹i víi hµng nhËp khÈu. Ng−êi nhËp khÈu sÏ bÞ ph¹t
nÕu kh«ng cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ nguyªn liÖu ho¸ häc sö dông ®Ó s¶n xuÊt ra hµng nhËp
khÈu. Bªn khëi kiÖn cho r»ng thuÕ ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu cao h¬n so víi hµng néi ®Þa cïng
lo¹i vµ theo hä ®iÒu nµy vi ph¹m §iÒu kho¶n VIII:2 (§·i ngé quèc gia) cña GATT. GATT quy
®Þnh "mét s¶n phÈm cña mét l·nh thæ cña bÊt kú bªn tham gia hiÖp ®Þnh khi nhËp khÈu vµo
l·nh thæ cña mét bªn kh¸c sÏ kh«ng ph¶i chÞu møc thuÕ néi ®Þa vµ çc phÝ néi ®Þa kh¸c trùc tiÕp
hay gi¸n tiÕp cao h¬n møc ¸p dông cho s¶n phÈm néi ®Þa cïng lo¹i". Ban héi thÈm cho r»ng s¶n
phÈm nhËp khÈu vµ s¶n phÈm néi ®Þa lµ s¶n phÈm cïng lo¹i theo ®óng nghÜa quy ®Þnh trong
§iÒu kho¶n III:2; vµ cã sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a s¶n phÈm nhËp khÈu vµ s¶n phÈm néi ®Þa vµ
nh− vËy thuÕ ¸p dông cho x¨ng dÇu lµ kh«ng phï hîp víi nghÜa vô cña Hoa Kú trong §iÒu
III:2. Ban héi thÈm lÊy lµm tiÕc r»ng §¹o luËt ®· cho phÐp c¬ quan cã thÈm quyÒn cña Hoa Kú
Ên ®Þnh møc thuÕ tr¸i víi nguyªn t¾c ®·i ngé quèc gia. §ång thêi Ban héi thÈm còng nhËn thÊy
§¹o luËt cho phÐp çc c¬ quan cã thÈm quyÓn cña Hoa Kú cã quyÒn tù quyÕt trong viÖc Ên ®Þnh
møc thuÕ, viÖc Hoa Kú quy ®Þnh møc ph¹t còng kh«ng tr¸i víi nghÜa vô cña n−íc nµy trong
GATT.
Super 301: Siªu 301
Tªn nµy th−êng ®−îc dïng ®Ó chØ Kho¶n 1302 cña LuËt Th−¬ng m¹i vµ C¹nh tranh Hoa Kú
n¨m 1988. Super 301 quy ®Þnh tÊt c¶ §¹i diÖn Th−¬ng m¹i cña Hoa Kú ph¶i nép b¸o ço hµnh
n¨m vÒ lÜnh vùc −u tiªn më réng th−¬ng m¹i Hoa Kú, trong ®ã x¸c ®Þnh râ "çc th«ng lÖ cña
çc n−íc −u tiªn mµ viÖc lo¹i bá çc th«ng lÖ ®ã cã nhiÒu kh¶ n¨ng gia t¨ng ®¸ng kÓ xuÊt khÈu
cña Hoa Kú, cã thÓ trùc tiÕp hoÆc th«ng qua nh÷ng tiÒn lÖ vÒ lîi Ých". Super 301 kh¸c víi
Kho¶n 301 ë chç nã tËp trung vµo çc thùc tiÔn th−¬ng m¹i kh«ng lµnh m¹nh cã hÖ thèng. §Çu
tiªn Super 301 ®−îc ban hµnh chØ ®Ó ¸p dông trong hai n¨m 1989 vµ 1990. Nh−ng th¸ng
3/1994, Tæng thèng ®· gia h¹n Super 301 ®Ó thùc hiÖn trong n¨m 1994-1995. Th¸ng 9/1995,
Tæng thèng l¹i gia h¹n Super 301 mét lÇn n÷a ®Ó ¸p dông trong n¨m 1996 vµ 1997. Xem thªm
Special 301 vµ USTR.
Support Prices: Hç trî gi¸
C«ng cô dµnh cho çc nhµ s¶n xuÊt ®Ó ®¶m b¶o thu nhËp tèi thiÓu. Hç trî gi¸ cã thÓ ®−îc thùc
hiÖn th«ng qua nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau vÝ dô nh− gi¸ sµn, l·i suÊt cho vay, trî cÊp, thuÕ suÊt
thay ®æi vµ ®«i khi th«ng qua h¹n chÕ ®Þnh l−îng. Gi¸ hç trî cã liªn quan ®Õn gi¸ thÞ tr−êng ë
chç trong chõng mùc nµo ®ã chóng ®Òu ph¶n øng l¹i tÝn hiÖu thÞ tr−êng. X¸c ®Þnh gi¸ thÞ tr−êng
trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nh− thÕ lµ mét vÊn ®Ò. Gi¸ hç trî còng cã thÓ hoµn toµn ®éc lËp víi gi¸
thÞ tr−êng. Môc ®Ých cña gi¸ hç trî chØ ®¬n gi¶n lµ ®¶m b¶o cho ng−êi s¶n xuÊt cã ®−îc thu
nhËp tèi thiÓu. Ng−êi tiªu dïng trong n−íc vµ nhµ s¶n xuÊt n−íc ngoµi chÝnh lµ nh÷ng ng−êi
ph¶i chÞu chi phÝ dµnh cho hç trî nµy.
- 206 -
Surveillance: Gi¸m s¸t
Çc n−íc thµnh viªn WTO tiÕn hµnh gi¸m s¸t th−êng xuyªn chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i quèc gia
cña çc n−íc thµnh viªn kh¸c ®Ó ®¶m b¶o chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i phï hîp víi nguyªn t¾c cña
hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng vµ tu©n thñ theo cam kÕt cña çc n−íc thµnh viªn. C¬ chÕ Rµ
so¸t ChÝnh s¸ch Th−¬ng m¹i lµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých nµy, tuy nhiªn trong nhiÒu hiÖp
®Þnh cña WTO cã quy ®Þnh c¬ chÕ th«ng b¸o tÊt c¶ nh÷ng thay ®æi vÒ mÆt chÝnh s¸ch vµ nh÷ng
hµnh ®éng thùc hiÖn theo çc hiÖp ®Þnh. Xem thªm notification vµ transparency.
Sustainable Development: Ph¸t triÓn bÒn v÷ng
Uû ban ThÕ giíi vÒ M«i tr−êng vµ Ph¸t triÓn ®Þnh nghÜa ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ ph¸t triÓn tho¶
m·n nh÷ng nhu cÇu hiÖn t¹i mµ kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng thÕ hÖ t−¬ng lai trong viÖc tù
®¸p øng nhu cÇu cña riªng hä.
Swing mechanism: C¬ chÕ dao ®éng
ThuËt ng÷ nµy ®−îc sö dông trong b¶n gi¶i thÝch cña çc n−íc WTO vÒ quyÒn ®−îc sö dông trî
cÊp xuÊt khÈu ®èi víi hµng n«ng s¶n. HiÖp ®Þnh n«ng nghiÖp Ên ®Þnh giíi h¹n trî cÊp xuÊt khÈu
mçi n−íc ®−îc ¸p dông hµng n¨m. HiÖn nay mét sè n−íc nãi r»ng nÕu trong mét n¨m hä kh«ng
sö dông hÕt møc giíi h¹n ®ã th× n¨m sau hä ®−îc quyÒn sö dông nèt sè l−îng cßn l¹i, tÊt nhiªn
tæng sè trî cÊp xuÊt khÈu cña n¨m sau kh«ng ®−îc v−ît qu¸ møc giíi h¹n cho phÐp. §Ò nghÞ
nµy kh«ng thu ®−îc sù ñng hé réng r·i.
Swiss formula: C«ng thøc Thuþ-sÜ
C«ng thøc tho¶ hiÖp cho c¾t gi¶m thuÕ quan tuyÕn tÝnh do Thuþ-sÜ ®−a ra trong Vßng Tokyo.
Theo c«ng thøc nµy thuÕ suÊt cao sÏ ®−îc gi¶m nhiÒu h¬n so thuÕ suÊt thÊp. C«ng thøc:
Z= AX
A+X
X: thuÕ suÊt khëi ®iÓm; A: hÖ sè do çc bªn tho¶ thuËn. Z: thuÕ suÊt sau khi gi¶m. Céng ®ång
Kinh tÕ Ch©u ¢u, çc n−íc B¾c ¢u vµ Australia sö dông hÖ sè lµ 16, Hoa Kú, NhËt vµ Thuþ-sÜ
sö dông hÖ sè 14 vµ New Zealand sö dông kü thuËt tõng mÆt hµng.
Symbolic deals: Tho¶ thuËn t−îng tr−ng
Hoekman sö dông thuËt ng÷ nµy n¨m 1995 ®Ó m« t¶ kÕt qu¶ ®µm ph¸n cã vÎ nh− hoÆc ch¾c
ch¾n kh«ng thùc chÊt. Khi çc nhµ ®µm ph¸n thÊy r»ng hiÖn t¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¹t ®−îc
tho¶ thuËn cô thÓ vÒ çc vÊn ®Ò lín, nh−ng hä cho r»ng rêi bµn ®µm ph¸n mµ kh«ng ®¹t ®−îc
mét tho¶ thuËn g× c¶ th× cã thÓ lµm cho t×nh h×nh bÞ xÊu ®i, th× hä tho¶ thuËn t−îng tr−ng. NÕu
kh«ng cã tho¶ thuËn t−îng tr−ng th× çc bªn cã thÓ gÆp khã kh¨n trong viÖc trë l¹i ®µm ph¸n.
Nh÷ng tho¶ thuËn nµy ®«i khi ®−îc gäi lµ kÕt qu¶ chÝnh trÞ.
SYSMIN
HÖ thèng Xóc tiÕn S¶n xuÊt vµ XuÊt khÈu Kho¸ng s¶n, hoÆc ®«i khi lµ HÖ thèng Tù vÖ vµ Ph¸t
triÓn S¶n xuÊt Kho¸ng s¶n. N¨m 1980 Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u thiÕt lËp c¬ chÕ b×nh æn
hµng ho¸ d−íi sù b¶o trî cña LomÐ II nh»m ®−a mÆt hµng kho¸ng s¶n vµo ph¹m vi STABEX.
Môc tiªu cña SYSMIN lµ b¶o vÖ çc quèc gia ACP kh«ng bÞ gi¶m s¶n l−îng khai th¸c kho¸ng
s¶n vµ nguån thu tõ xuÊt khÈu. Theo LomÐ IV (®µm ph¸n l¹i n¨m 1990 trong vßng 10 n¨m),
giíi h¹n 15% hoÆc cao h¬n ®−îc ¸p dông ®èi víi xuÊt khÈu ®ång (bao gåm c¶ cobalt), phèt-
ph¸t, nh«m vµ bo-xit, thiÕc, quÆng s¾t vµ u-ran. Giíi h¹n cao h¬n hoÆc b»ng 20% ¸p dông cho
thu tõ xuÊt khÈu tõ çc lo¹i kho¸ng s¶n kh¸c ngoµi vµng, dÇu khÝ. Xem thªm LomÐ Convention.
System issues: VÊn ®Ò vÒ hÖ thèng
VÊn ®Ò n¶y sinh tõ qu¸ tr×nh thùc hiÖn chøc n¨ng hay çc nguyªn t¾c cña hÖ thèng th−¬ng m¹i
®a ph−¬ng. VÊn ®Ò thuéc d¹ng nµy gåm quy ®Þnh gi¶i quyÕt tranh chÊp, c¬ chÕ tù vÖ, tÝnh c«ng
khai, v.v...
- 207 -
T
TAFTA (Trans-Atlantic Free Trade Agreement): HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i tù do xuyªn §¹i
t©y d−¬ng
ý t−ëng x©y dùng mét khu vùc th−¬ng m¹i tù do gi÷a Hoa Kú vµ Céng ®ång Ch©u ¢u. ý t−ëng
nµy ®· ®−îc th¶o luËn ë cÊp quan chøc chÝnh phñ cao cÊp nh−ng ch−a cã lÞch tr×nh ®µm ph¸n
chÝnh thøc. Xem thªm New Transatlantic Agenda.
Tailor-made tariffs: ThuÕ quan võa ®ñ
Xem made-to-measure tariffs.
Targeting: Môc tiªu
Xem picking winners vµ strategic trade theory.
Tariff: ThuÕ quan
NghÜa vô nép hoÆc thuÕ ®¸nh vµo hµng ho¸ t¹i biªn giíi khi hµng ho¸ ®i tõ mét l·nh thæ h¶i
quan (th«ng th−êng lµ mét n−íc) sang l·nh thæ h¶i quan kh¸c. Møc thuÕ cã thÓ lµ mét con sè
cô thÓ trªn mét ®¬n vÞ hµng ho¸ nhËp khÈu, gäi lµ thuÕ ®Æc ®Þnh hay dùa trªn phÇn tr¨m cña gi¸
trÞ hµng nhËp khÈu, gäi lµ thuÕ trÞ gi¸. §«i khi çc n−íc ¸p dông h×nh thøc ®¸nh thuÕ kÕt hîp c¶
hai yÕu tè trªn - thuÕ gép. ThuÕ quan gãp phÇn ®éi gi¸ hµng nhËp khÈu vµ lµm cho hµng nhËp
khÈu kÐm c¹nh tranh h¬n. VÒ mÆt kinh tÕ, thuÕ quan t−¬ng ®−¬ng víi viÖc ¸p dông cïng mét
lóc thuÕ tiªu thô vµ trî cÊp s¶n xuÊt. MÆc dï chÝnh phñ biÕt rÊt râ, viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan cã
thÓ cã t¸c ®éng quan träng vÒ mÆt tµi chÝnh khi mét n−íc cã ng©n s¸ch phô thuéc nhiÒu vµo
nguån thu thuÕ h¶i quan - mét nguån thu cã thÓ dù ®o¸n tr−íc ®−îc. Nãi chung thuÕ quan ®¸nh
vµo hµng nhËp khÈu nh−ng còng cã tr−êng hîp hµng xuÊt khÈu còng ph¶i chÞu thuÕ quan. Xem
thªm ad valorem tariff, Lerner's symmetry theorem vµ specific tariff.
Tariff binding: Rµng buéc thuÕ quan
Xem tariff concession.
Tariff concession: ¦u ®∙i thuÕ quan
§©y lµ mét cam kÕt rµng buéc ph¸p lý trong khu«n khæ WTO kh«ng t¨ng hoÆc Ên ®Þnh thuÕ
quan cao h¬n møc thuÕ cam kÕt trong danh môc thuÕ quan cña n−íc ®ã theo GATT. Kh«ng
ph¶i tÊt c¶ çc lo¹i thuÕ ®Òu ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c nµy.
Tariff Conference: Héi nghÞ ThuÕ quan
Tªn chÝnh thøc cña bèn vßng ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng ®Çu tiªn trong khu«n khæ cña
GATT. §ã lµ Héi nghÞ thuÕ quan Geneva 1947, Annecy, Torquay vµ Geneva 1955-56.
Tariff equivalent: T−¬ng ®−¬ng thuÕ quan
§¸nh gi¸ t¸c ®éng cña çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi th−¬ng m¹i nÕu ®−îc chuyÓn thµnh
thuÕ quan dùa trªn c«ng thøc do hai bªn tho¶ thuËn. ChuyÓn tõ hµng rµo phi thuÕ quan sang
thuÕ quan sÏ ®ãng gãp rÊt lín vµo tÝnh c«ng khai cña th−¬ng m¹i. Xem thªm tariffication.
Tariff escalation: Leo thang thuÕ quan
ThuÕ quan t¨ng dÇn cïng víi sù biÕn ®æi t¨ng dÇn cña s¶n phÈm. VÝ dô lo¹i thÐp ®Ó s¶n xuÊt «-
t« chØ ph¶i chÞu thuÕ suÊt 5%, khung «-t« s¶n xuÊt tõ lo¹i thÐp nµy cã thÓ chÞu thuÕ suÊt 15% vµ
mét chiÕc «-t« hoµn chØnh cã thÓ bÞ ®¸nh 30% thuÕ. Ph−¬ng thøc ®¸nh thuÕ cã lîi cho hµng chÕ
t¹o gi¶n ®¬n nh»m thóc ®Èy ngµnh chÕ t¹o trong n−íc. Ng−êi tiªu dïng th−êng ph¶i chÞu chi
phÝ cña ph−¬ng thøc ®¸nh thuÕ nµy. Xem thªm effective rate of assistance.
- 208 -
Tariffication: ThuÕ ho¸
ChuyÓn çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan thµnh t−¬ng ®−¬ng thuÕ quan rµng buéc. Trong Vßng
Uruguay, thuÕ ho¸ ®−îc ¸p dông cho hµng n«ng s¶n vµ më ra c¬ héi tiÕp cËn thÞ tr−êng cho lo¹i
mÆt hµng nµy. Xem thªm water in the tariff.
Tariff jumping: Tr¸nh thuÕ
§Çu t− s¶n xuÊt ë n−íc kh¸c ®Ó tr¸nh hµng rµo thuÕ quan cao vµ çc biÖn ph¸p biªn giíi kh¸c.
Quan ®iÓm vÒ viÖc nµy rÊt kh¸c nhau, liÖu trong nh÷ng tr−êng hîp nh− vËy th−¬ng m¹i vµ ®Çu
t− cã bæ trî cho nhau hay kh«ng, liÖu cã ph¶i ®Çu t− chØ nh»m môc ®Ých tr¸nh hµng rµo thuÕ
quan chø kh«ng ph¶i môc ®Ých th−¬ng m¹i. NhiÒu ng−êi thiªn vÒ quan ®iÓm cho r»ng hiÖn nay
th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau vµ ®«i khi ng−êi ta còng rÊt dÔ c−êng
®iÖu ho¸ sù kh¸c biÖt gi÷a th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−.
Tariff negotiations: §µm ph¸n thuÕ quan
C«ng viÖc quan träng hµng ®Çu trong GATT vµ WTO lµ ®µm ph¸n c¾t gi¶m thuÕ quan. Tõ lóc
GATT cã hiÖu lùc vµo n¨m 1948 cho ®Õn Vßng Dillon, thuÕ quan ®−îc ®µm ph¸n trªn c¬ së
tõng mÆt hµng, tõng s¶n phÈm vµ ®−îc thùc hiÖn theo hÖ thèng yªu cÇu vµ chµo cam kÕt. Çc
nhµ cung cÊp chñ yÕu mét mÆt hµng cã quyÒn ®−îc yªu cÇu gi¶m thuÕ. Sau Vßng Kennedy, c¾t
gi¶m thuÕ quan tuyÕn tÝnh lµ biÖn ph¸p chñ ®¹o. Toµn bé çc phÇn cña danh b¹ thuÕ ®−îc c¾t
gi¶m ®ång lo¹t theo mét c«ng tøc ®−îc thèng nhÊt. Trong Vßng Tokyo, c«ng thøc Thuþ-sü vÒ
c¾t gi¶m thuÕ quan tuyÕn tÝnh ®−îc sö dông, theo ®ã nh÷ng thuÕ suÊt cao sÏ ®−îc gi¶m nhiÒu
h¬n thuÕ suÊt thÊp. §µm ph¸n thuÕ quan trong Vßng Uruguay võa lµ ®µm ph¸n tõng mÆt hµng
võa lµ ®µm ph¸n gi¶m thuÕ quan ®Õn 0, theo ®ã thuÕ suÊt cña tÊt çc mÆt hµng cïng mét ngµnh
hµng ®Òu ®−îc gi¶m xuèng b»ng 0. Xem thªm principal supplier rights, renegotiations of
tariffs vµ sectoral trade negotiations.
Tariff preferences: ¦u ®∙i thuÕ quan
Néi dung chñ ®¹o trong çc hiÖp ®Þnh WTO lµ çc n−íc thµnh viªn ph¶i dµnh cho nhau ®·i ngé
tèi huÖ quèc trong c¬ chÕ thuÕ quan. Tuy nhiªn víi mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh çc n−íc cã thÓ
dµnh cho nhau thuÕ suÊt −u ®·i hay thuÕ suÊt b»ng 0. Çc n−íc ph¸t triÓn cã thÓ dµnh thuÕ suÊt
−u ®·i cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn theo ch−¬ng tr×nh GSP vµ çc n−íc thµnh viªn cña liªn
minh h¶i quan hay khu vùc th−¬ng m¹i tù do cã thÓ ¸p dông thuÕ suÊt b»ng 0 trong khu vùc.
Çc n−íc ®ang ph¸t triÓn còng cã thÓ ®−îc h−ëng çc lo¹i thuÕ suÊt −u ®·i kh¸c, vÝ dô nh− quy
®Þnh trong PhÇn IV cña GATT. GSTP lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc nµy. Xem thªm imperial
preferences arrangement.
Tariff quota: H¹n ng¹ch thuÕ quan
C¾t gi¶m thuÕ quan ®èi víi mét sè l−îng hµng nhËp khÈu nhÊt ®Þnh. Hµng nhËp khÈu v−ît qu¸
sè l−îng quy ®Þnh ph¶i chÞu møc thuÕ cao h¬n. Cã quan ®iÓm cho r»ng kh¸c víi h¹n ng¹ch
nhËp khÈu, h¹n ng¹ch thuÕ quan l¹i cã t¸c dông tù do ho¸ th−¬ng m¹i v× hÖ thèng nµy kh«ng
khèng chÕ sè l−îng nhËp khÈu. Gi¶ thiÕt nµy cã thÓ lµ sai. Sù kh¸c biÖt gi÷a thuÕ suÊt trong h¹n
ng¹ch vµ thuÕ suÊt ngoµi h¹n ng¹ch rÊt lín, cã thÓ ng¨n c¶n th−¬ng m¹i ë thuÕ suÊt cao h¬n.
Xem thªm current access tariff quotas vµ minimum access tariff quotas.
Tariff rate quota: H¹n ng¹ch thuÕ suÊt
Xem tariff quota.
Tariff schedule: Danh môc thuÕ quan
Mét tµi liÖu ghi râ thuÕ suÊt mét n−íc ¸p dông ®èi víi tõng mÆt hµng nhËp khÈu vµ ®«i khi víi
c¶ hµng xuÊt khÈu. Xem thªm applied tariff rates, bound tariff rates, multi-column tariff,
schedule of concessions vµ single-column tariff.
- 209 -
Tariff wedge: Nªm thuÕ
Trong ®iÒu kiÖn leo thang thuÕ quan, ®ã lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a thuÕ suÊt cña s¶n phÈm chÕ
biÕn nhiÒu h¬n vµ thuÕ suÊt cña s¶n phÈm chÕ biÕn Ýt h¬n ®−îc chuyÓn ®æi thµnh s¶n phÈm chÕ
biÕn nhiÒu h¬n.
Taxes occultÐs: ThuÕ Èn h×nh
Toµn bé thuÕ gi¸n tiÕp mét c«ng ty ph¶i nép trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra mét s¶n phÈm nh− thuÕ
thiÕt bÞ c¬ b¶n sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Lo¹i thuÕ nµy kh«ng bao gåm thuÕ ®¸nh vµo
phô kiÖn g¾n liÒn víi s¶n phÈm.
Technical Barriers to trade: Hµng rµo kü thuËt ®èi víi th−¬ng m¹i
Nh÷ng c¶n trë th−¬ng m¹i th«ng qua hÖ thèng tiªu chuÈn vµ ®¸nh gi¸ sù phï hîp. HiÖp ®Þnh
Hµng rµo Kü thuËt ®èi víi Th−¬ng m¹i trong WTO quy ®Þnh hµi hoµ, gi¶m vµ lo¹i bá çc hµng
rµo nµy. Xem thªm conformity assessment, Code of Good Practice for the Preparation
Adoption and Application of Standards, International Electrotechnical Commission vµ
Techno-nationalism: Chñ nghÜa d©n téc vÒ c«ng nghÖ
ThuËt ng÷ nµy cã hai nghÜa. NghÜa thø nhÊt cho r»ng chØ cã c«ng nghÖ ®¹t ®−îc trong n−íc míi
cã thÓ ph¸t huy ®−îc kÕt qu¶ vµ h÷u Ých ë t¹i n−íc ®ã mµ th«i, cho dï c«ng nghÖ ®ã ®· tån t¹i ë
n¬i kh¸c. §Ó ®¹t ®−îc c«ng nghÖ nµy, çc n−íc ph¶i bá ra chi phÝ nhiÒu h¬n nhiÒu so víi viÖc
nhËp khÈu c«ng nghÖ tõ n−íc ngoµi. Th«ng th−êng kÕt qu¶ thu ®−îc theo çch nµy lµ kh«ng
nhiÒu. Nguyªn nh©n cña quan ®iÓm nµy lµ do thiÕu ngo¹i tÖ, çc n−íc mong muèn nu«i d−ìng
tù träng d©n téc, v× lý do quèc phßng vµ héi chøng "hµng ngo¹i". NghÜa thø hai cña thuËt ng÷
nµy còng ®Ò cËp ®Õn chÝnh s¸ch nh»m duy tr× c«ng nghÖ tiªn tiÕn trong ph¹m vi n−íc ph¸t minh
®Ó thu ®−îc lîi thÕ c¹nh tranh. Xem autarky, self-reliance vµ self-sufficiency.
Telecommunication: ViÔn th«ng
Xem Agreement on Basic Telecommunications Services.
Television Without Frontiers: TruyÒn h×nh kh«ng biªn giíi
Xem broadcasting directive.
Temporary Exclusion List: Danh môc Lo¹i trõ t¹m thêi
Trong khu«n khæ AFTA, ®ã lµ danh môc mÆt hµng mét n−íc thµnh viªn ch−a s½n sµng dµnh cho
çc n−íc thµnh viªn kh¸c ®−îc −u ®·i toµn bé. Theo lÞch tr×nh tho¶ thuËn, tÊt c¶ çc mÆt hµng
nµy ph¶i ®−îc chuyÓn khái danh môc lo¹i trõ t¹m thêi tr−íc n¨m 2003, trõ mét sè mÆt hµng
n«ng s¶n nh¹y c¶m ®−îc dµnh mét kho¶ng thêi gian l©u h¬n. Xem thªm Sensitive List.
Terms of Trade: ChØ sè th−¬ng m¹i
ThuËt ng÷ chØ gi¸ t−¬ng ®èi cña mét s¶n phÈm so víi s¶n phÈm cïng lo¹i s¶n xuÊt t¹i n−íc
kh¸c. ChØ sè th−¬ng m¹i kh«ng cã lîi cho n−íc A khi n−íc nµy ph¶i tr¶ nhiÒu s¶n phÈm cña
m×nh h¬n ®Ó ®æi lÊy mét mÆt hµng s¶n xuÊt t¹i n−íc B. Trong tr−êng hîp ng−îc l¹i th× ®iÒu
kiÖn th−¬ng m¹i cã lîi cho n−íc A. Xem thªm commodity terms of trade.
Textile and the GATT: Hµng dÖt vµ GATT
Xem Short-Term Arrangement Regarding International Trade in Cotton Textiles (1961), Long-
Term Arrangement Regarding International Trade in Cotton Textiles (1962-1973), Multi-Fibre
Arrangement (1974-1994) vµ Agreement on Textiles and Clothing.
Textile Monitoring Body: C¬ quan Gi¸m s¸t Hµng dÖt
C¬ quan nµy ®−îc thµnh lËp theo HiÖp ®Þnh WTO vÒ hµng dÖt vµ may mÆc ®Ó gi¸m s¸t viÖc thùc
hiÖn çc ®iÒu kho¶n cña hiÖp ®Þnh. Mét nhiÖm vô quan träng cña c¬ quan nµy lµ b¸o ço ®Þnh
- 210 -
kú cho Héi ®ång Th−¬ng m¹i Hµng ho¸ vÒ tiÕn tr×nh ®−a hµng dÖt vµ may mÆc vµo trong khu«n
khæ cña WTO tr−íc n¨m 2005. Xem thªm Multi-Fibre Arrangement.
Textile Surveillance Body (TSB): Tæ chøc Gi¸m s¸t hµng dÖt
Tæ chøc gi¸m s¸t vµ tæ chøc thùc hiÖn Tho¶ thuËn §a sîi.
Theory of hegemonic stability: Lý thuyÕt vai trß chñ ®¹o æn ®Þnh
Charles Kindleberger lµ ng−êi ®Çu tiªn ®−a ra lý thuyÕt nµy vµo n¨m 1973, sau ®ã lý thuyÕt
®−îc mét sè ng−êi kh¸c ®iÒu chØnh vµ më réng. Khi ph©n tÝch nguyªn nh©n cña cuéc §¹i suy
tho¸i 1930, «ng ta tuyªn bè bµi häc chÝnh rót ra tõ nh÷ng n¨m chiÕn tranh cã thÓ ®−îc tãm t¾t
nh− sau: "®Ó nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®−îc æn ®Þnh, cÇn ph¶i cã mét ng−êi ®øng ra æn ®Þnh nã". §èi
víi nh÷ng ng−êi ñng hé lý thuyÕt nµy th× c©u nãi trªn ®· ®−îc chøng minh th«ng qua vai trß
cña Hoa Kú trong qu¸ tr×nh x©y dùng hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng mµ ®iÓn h×nh lµ GATT.
Theory of second-best: Lý thuyÕt gi¶i ph¸p bËc hai
Lý thuyÕt trong kinh tÕ thÕ giíi, lý thuyÕt nµy gi¶ ®Þnh r»ng gi¶i ph¸p bËc mét trong th−¬ng
m¹i lµ tù do th−¬ng m¹i kh«ng bÞ çc yÕu tè nh− thuÕ, ®éc quyÒn vµ thuÕ quan g©y trë ng¹i. Lý
thuyÕt gi¶i ph¸p bËc hai cho r»ng vÉn cã kh¶ n¨ng ®¹t ®−îc môc tiªu th−¬ng m¹i tèi −u nÕu nh−
çc n−íc thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p nhÊt ®Þnh, tuy nhiªn çc biÖn ph¸p ®ã cã thÓ sÏ kh«ng
®em l¹i kÕt qu¶ tèi −u nhÊt mµ chóng cã thÓ ®¹t ®−îc. Trong tr−êng hîp kh«ng thùc hiÖn ®−îc
gi¶i ph¸p bËc mét th× ph¶i thùc hiÖn gi¶i ph¸p bËc hai nh−ng ¸p dông biÖn ph¸p nµo trong gi¶i
ph¸p nµy phô thuéc vµo tõng tr−êng hîp cô thÓ.
Third country dumping: Ph¸ gi¸ ë n−íc thø ba
Çc ®èi thñ c¹nh tranh tiÕn hµnh ph¸ gi¸ ë thÞ tr−êng mét n−íc thø ba. Quy t¾c cña WTO vÒ çc
biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ kh«ng ®iÒu chØnh çi gäi lµ ph¸ gi¸ ë n−íc thø ba.
Third-country problem: VÊn ®Ò cña n−íc thø ba
Tªn cña mét vÊn ®Ò cã ¶nh h−ëng th−¬ng m¹i mµ çc n−íc quan t©m trong Vßng Kenedy vÒ c¾t
gi¶m thuÕ quan tuyÕn tÝnh. VÊn ®Ò nµy dùa trªn gi¶ thiÕt r»ng çc Ýt quan t©m ®Õn xuÊt khÈu
çc s¶n phÈm mµ duy tr× thuÕ quan cao. Do ®ã çc n−íc thuéc lo¹i nµy kh«ng mÊy quan t©m
®Õn tû lÖ c¾t gi¶m thuÕ quan cña n−íc kh¸c cã thuÕ suÊt thÊp xem liÖu cã ngang b»ng víi m×nh
hay kh«ng. KÕt qu¶ lµ n−íc thø ba sÏ ph¶i g¸nh chÞu chÝnh vµ hä b¾t buéc ph¶i ®iÒu chØnh thuÕ
quan cña m×nh. VÊn ®Ò nµy do ®ã liªn quan ®Õn thø tù cña thuÕ suÊt cña mét mÆt hµng trong
mét lo¹t mÆt hµng nhÊt ®Þnh. Nh÷ng cè g¾ng ®Ó hiÓu vÊn ®Ò nµy d−íi khÝa c¹nh kinh tÕ ®Òu sÏ
kh«ng thu ®−îc thµnh c«ng.
Third-line forcing: B¾t buéc mua hµng tõ nguån thø ba
ThuËt ng÷ ®−îc sö dông trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËt chèng ®éc quyÒn. Ng−êi mua chØ ®−îc
cung cÊp hµng hãa vµ dÞch vô nÕu nh− hä ®ång ý cïng mét lóc mua c¶ s¶n phÈm tõ mét nguån
thø ba. NÕu ng−êi mua kh«ng ®ång ý th× ng−êi cung cÊp nãi trªn còng tõ chèi kh«ng b¸n hµng.
Third world: ThÕ giíi thø ba
Tõ nµy ®−îc dÞch tõ tiÕng Ph¸p tiers-monde. HiÖn nay tõ nµy kh«ng cßn ®−îc sö dông réng r·i
nh− tr−íc ®©y n÷a. Tr−íc ®©y côm tõ nµy ®−îc hiÓu lµ çc n−íc kh«ng n»m trong nhãm c«ng
nghiÖp ho¸ (thÕ giíi thø nhÊt) hay çc n−íc céng s¶n (thÕ giíi thø hai). Còng gièng nh− nhiÒu
thuËt ng÷ ph©n lo¹i tæng thÓ kh¸c, thuËt ng÷ nµy lµ çch tiÕp cËn vÊn ®Ò h÷u Ých ®Çu tiªn, nh−ng
trong B¸o ço Harries cã nªu ®»ng sau thuËt ng÷ nµy Èn chøa sù ®a d¹ng trong tiÕn bé kinh tÕ
vµ tr−êng ph¸i chÝnh trÞ gi÷a çc n−íc trong nhãm.
Thirty-ten formula: C«ng thøc ba m−¬i-m−êi
Trong Vßng Kenedy, Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u ®−a ra ®Ò nghÞ thiÕt lËp c«ng thøc c¾t gi¶m
thuÕ quan tuyÕn tÝnh. ý t−ëng ®Çu tiªn lµ so s¸nh thuÕ suÊt cña tõng n−íc tham gia mét, nh−ng
sau ®ã chØ nh»m vµo çc n−íc th−¬ng m¹i lín nhÊt thÕ giíi nh− EEC, NhËt, Hoa Kú vµ V−¬ng
- 211 -
quèc Anh. Khi thuÕ suÊt cao h¬n 30% tæng gi¸ trÞ vµ ®é chªnh lÖch gi÷a thuÕ suÊt cao vµ thuÕ
suÊt thÊp lín h¬n 10% th× ph¶i tu©n theo c«ng thøc c¾t gi¶m thuÕ quan tuyÕn tÝnh, tuy nhiªn
c«ng thøc nµy ch−a ®−îc quy ®Þnh cô thÓ. VÒ sau c«ng thøc nµy bÞ lo¹i bá v× ng−êi ta cho r»ng
kÕt qu¶ tÝnh ®−îc kh«ng hîp lý khi ¸p dông víi dßng th−¬ng m¹i thùc tÕ. C«ng thøc nµy ®−îc
ph¸t triÓn thµnh c«ng thøc double Ðcart formula. Xem thªm Ðcrªment vµ peak tariff.
Tokyo Round: Vßng Tokyo
Vßng ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng thø bÈy trong GATT, tiÕn hµnh tõ n¨m 1973 ®Õn 1979,
cã 102 n−íc tham gia. §©y lµ vßng ®µm ph¸n lín nhÊt tõ tr−íc tíi nay kÓ c¶ vÒ sè n−íc tham
gia vµ néi dung ®µm ph¸n. Vßng Tokyo b¾t ®Çu tõ th¸ng 9/1973 t¹i Héi nghÞ Bé tr−ëng t¹i
Tokyo, nh−ng ®µm ph¸n ®−îc tiÕn hµnh chñ yÕu t¹i GenÌve. Tuyªn bè cÊp bé tr−ëng quy ®Þnh
ph¹m vi ®µm ph¸n nh»m a) ®µm ph¸n thuÕ quan sö dông ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh theo c«ng thøc,
b) c¾t gi¶m hoÆc lo¹i bá çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan (c) kiÓm tra kh¶ n¨ng c¾t gi¶m vµ lo¹i bá
tÊt c¶ hµng rµo trong mét sè lÜnh vùc, (d) kiÓm tra hÖ thèng tù vÖ ®a ph−¬ng ®· ®ñ ch−a, (e)
®µm ph¸n vÒ n«ng nghiÖp cã xÐt ®Õn nh÷ng ®Æc thï vµ vÊn ®Ò khã kh¨n trong lÜnh vùc nµy, vµ
(f) coi s¶n phÈm nhiÖt ®íi lµ lÜnh vùc ®Æc biÖt vµ cÇn cã sù −u tiªn. Çc Bé tr−ëng dù ®Þnh kÕt
thóc Vßng ®µm ph¸n vµo n¨m 1975. Vßng ®µm ph¸n Tokyo chÞu sù chi phèi cña nh÷ng sù kiÖn
x¶y ra gi÷a Hoa Kú, Céng ®ång Ch©u ¢u (EEC), NhËt vµ mèi quan hÖ gi÷a çc n−íc nµy. M·i
®Õn th¸ng 1/1975 khi §¹o luËt Th−¬ng m¹i n¨m 1974 cã hiÖu lùc th× Tæng thèng (Hoa Kú) míi
cã quyÒn lùc ®µm ph¸n. QuyÒn lùc ®µm ph¸n cña Tæng thèng chØ cã hiÖu lùc ®Õn ngµy
3/1/1980. T×nh h×nh t−¬ng ®èi phøc t¹p do n¨m 1976 lµ n¨m bÇu cö tæng thèng. EEC më réng
sè thµnh viªn lªn 9 n−íc vµo th¸ng 1/1973 vµ trong thêi gian nµy EEC qu¸ bËn rén víi c«ng
viÖc më réng. HÖ thèng ®iÒu phèi trong néi bé EEC còng trë lªn phøc t¹p h¬n. NhËt trë thµnh
n−íc th−¬ng m¹i hµng ®Çu trªn thÕ giíi vµ g©y ra ¸p lùc cho nhiÒu n−íc ph¶i thùc hiÖn chÝnh
s¸ch b¶o hé. V× vËy ®Õn th¸ng 2/1975 çc nhãm ®µm ph¸n chuyªn ngµnh míi ®−îc thµnh lËp.
PhÇn lín çc cuéc ®µm ph¸n lµ do çn bé cña Ban Th− ký chñ tr×. Trong Vßng ®µm ph¸n nµy
çc n−íc ®ang ph¸t triÓn tham gia nhiÒu h¬n so víi Vßng Kenedy. T¹i thêi ®iÓm nµy mong
muèn cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn phï hîp víi viÖc chuÈn bÞ thiÕt lËp mét trËt tù kinh tÕ quèc
tÕ míi vµ t¨ng c−êng ®èi tho¹i B¾c-Nam. Çc c«ng viÖc chuÈn bÞ cÇn thiÕt ®−îc tiÕn hµnh tõ
n¨m 1973 ®Õn ®Çu n¨m 1977 nh−ng ®µm ph¸n kh«ng ®¹t ®−îc tiÕn bé thùc sù cho ®Õn khi
chÝnh quyÒn míi cña Hoa Kú x©y dùng ®−îc chÝnh s¸ch cña hä vµ chØ ®Þnh thµnh lËp nhãm
®µm ph¸n. §µm ph¸n thùc sù ®−îc b¾t ®Çu tõ th¸ng 7/1977, sau cuéc gÆp gi÷a EEC vµ Hoa Kú
gi¶i quyÕt ®−îc mét sè bÊt ®ång vÒ chÝnh s¸ch vµ thñ tôc gi÷a hai khu vùc. Hai bªn nhÊt trÝ
r»ng cÇn ®Èy nhanh thêi gian ®µm ph¸n, chia thêi gian ®µm ph¸n thµnh bèn giai ®o¹n vµ kÕt
thóc vµo th¸ng 1/1978. Giai ®o¹n ®Çu tiªn thùc hiÖn kÕ ho¹ch thuÕ quan chung, bao gåm c¾t
gi¶m thuÕ quan chung theo c«ng thøc Thuþ-sü, ph−¬ng h−íng cô thÓ xö lý lÜnh vùc n«ng
nghiÖp. §Õn giai ®o¹n hai ph¶i ®−a ra çc yªu cÇu c¾t gi¶m thuÕ quan vµ lo¹i bá hµng rµo phi
thuÕ quan. Giai ®o¹n ba xem xÐt b¶n th¶o nguyªn t¾c quy ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan,
trong giai ®o¹n bèn tÊt c¶ çc n−íc tham gia ph¶i tr¶ lêi çc yªu cÇu ®−îc ®−a ra b»ng çc ®Ò
xuÊt cam kÕt. §Õn th¸ng 7/1978 mét nhãm gåm nhiÒu n−íc ph¸t triÓn ®· cã thÓ thùc hiÖn ®−îc
"B¶n ghi nhí khung", trong ®ã ®−a ra nh÷ng yÕu tè chñ yÕu mµ hä cho r»ng cÇn thiÕt ®Ó ®¶m
b¶o kÕt qu¶ ®µm ph¸n ®−îc c©n b»ng. Çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ph¶n ®èi lÞch tr×nh ®µm ph¸n vÒ
mÆt thñ tôc vµ néi dung chÝnh. §Æc biÖt çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ph¶n ®èi çi mµ hä cho lµ ©m
m−u lo¹i hä ra khái vßng ®µm ph¸n. Nh−ng dï sao lÞch tr×nh trªn còng lµ mét yÕu tè quan träng
®Ó duy tr× thùc hiÖn tho¶ thuËn kÕt thóc ®µm ph¸n tr−íc 15/10/1978. Trë ng¹i chÝnh cña vßng
®µm ph¸n chÝnh lµ mét kho¶n trong §¹o luËt th−¬ng m¹i cña Hoa Kú, cho phÐp Tæng thèng
®−îc quyÒn t−íc bá yªu cÇu ®¸nh thuÕ ®èi kh¸ng víi hµng ho¸ nhËp khÈu ®−îc trî cÊp trong
vßng bèn n¨m, kÕt thóc vµo 3/1/1979. Khi quy ®Þnh vÒ t−íc bá yªu cÇu nãi trªn hÕt hiÖu lùc th×
thuÕ ®èi kh¸ng ®−îc ¸p dông tù ®éng. Quèc héi Hoa Kú cã vÎ l−ìng lù kh«ng muèn gia h¹n
quy ®Þnh trªn nh−ng cuèi cïng Quèc héi Hoa Kú còng ph¶i th«ng qua v× EEC tuyªn bè EEC
chØ cã thÓ kÕt thóc vßng ®µm ph¸n khi Hoa Kú gi¶i quyÕt ®−îc çc vÊn ®Ò néi bé cña m×nh.
Quèc héi Hoa Kú th«ng qua quy ®Þnh nµy vµo th¸ng 3/1979 vµ Vßng ®µm ph¸n Tokyo chÝnh
thøc kÕt thóc vµo ngµy 12/4/1979. KÕt qu¶ ®µm ph¸n lµ c¾t gi¶m thuÕ quan trung b×nh lµ 35%
vµ thuÕ suÊt trung b×nh gi¶m xuèng chØ cßn 4,7%, thùc hiÖn trong vßng 8 n¨m. C¾t gi¶m thuÕ
- 212 -
quan theo ph−¬ng ph¸p tuyÕn tÝnh, chó ý ®Õn nh÷ng lo¹i thuÕ suÊt cao. Trong Vßng Tokyo, 9
hiÖp ®Þnh ®· ®−îc ký kÕt (trong sè nµy 6 hiÖp ®Þnh ®−îc gäi lµ "luËt") vµ bèn b¶n ghi nhí vÒ
môc ®Ých vµ ho¹t ®éng cña GATT. Nh÷ng hiÖp ®Þnh vµ b¶n ghi nhí ®−îc ký kÕt trong Vßng
®µm ph¸n nµy bæ sung rÊt nhiÒu cho hÖ thèng luËt ph¸p cña GATT. Trong sè ®ã, mét vµi hiÖp
®Þnh ®· ®−îc ph¸t triÓn trong Vßng Uruguay vµ trë thµnh kÕt qu¶ chÝnh thøc cña HiÖp nµy. §µm
ph¸n vÒ hµng n«ng s¶n míi thu ®−îc mét chót tiÕn bé trong çc vÊn ®Ò mang tÝnh hÖ thèng.
Çc n−íc còng ®ång ý sÏ tiÕp tôc ®µm ph¸n sau nµy vÒ x©y dùng Khu«n khæ N«ng nghiÖp §a
ph−¬ng ®Ó tr¸nh ®èi ®Çu gi÷a çc n−íc vÒ mÆt chÝnh trÞ vµ kinh tÕ trong lÜnh vùc nh¹y c¶m cao.
Trªn thùc tÕ çc n−íc ®ång ý víi tho¶ thuËn trªn chØ nh»m môc ®Ých kÕt thóc Vßng ®µm ph¸n.
§µm ph¸n vÒ s¶n phÈm nhiÖt ®íi còng kh«ng æn ®Þnh nh−ng ®· ®¹t ®−îc c¾t gi¶m thuÕ quan vµ
phi thuÕ quan cho toµn bé çc mÆt hµng nµy. Çc n−íc kh«ng ®¹t ®−îc mét tho¶ thuËn nµo
trong hÖ thèng tù vÖ ®a ph−¬ng, nh−ng sau Vßng ®µm ph¸n nµy, ®µm ph¸n vÉn ®−îc tiÕp tôc
tuy nhiªn kh«ng thu ®−îc nhiÒu thµnh c«ng. Cã mét kÕt qu¶ mµ çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cho
r»ng rÊt quan träng ®èi víi hä ®ã lµ §iÒu kho¶n Cho phÐp. §iÒu kho¶n nµy khuyÕn khÝch çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn tham gia vµo hÖ thèng th−¬ng m¹i toµn cÇu, cho phÐp çc n−íc ph¸t triÓn
dµnh −u ®·i cho n−íc ®ang ph¸t triÓn trong lÜnh vùc thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. Tuy nhiªn mét
hËu qu¶ kh«ng l−êng cña vßng ®µm ph¸n nµy lµ tiÕp tôc lµm gi¶m vai trß cña çc n−íc ®ang
ph¸t triÓn trong çc ho¹t ®éng ban hµnh luËt ph¸p cña GATT. Xem linear tariff cuts vµ Tokyo
Round agreements.
Tokyo Round agreements: Çc hiÖp ®Þnh Vßng Tokyo
Tªn chung cña 6 bé luËt vÒ çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan, ba hiÖp ®Þnh chuyªn ngµnh vµ bèn
quyÕt ®Þnh, ®«i khi cßn ®−îc gäi lµ çc hiÖp ®Þnh khung (framework agreements) ®−îc ký trong
Vßng Tokyo. ChÝnh phñ çc n−íc ®−îc quyÒn lùa chän tham gia vµo hiÖp ®Þnh nµo hä muèn. Bé
luËt gåm cã (a) HiÖp ®Þnh vÒ Hµng rµo kü thuËt ®èi víi th−¬ng m¹i, th−êng ®−îc biÕt ®Õn lµ
"bé luËt tiªu chuÈn". Môc tiªu cña HiÖp ®Þnh lµ ®¶m b¶o çc quy ®Þnh kü thuËt, tiªu chuÈn,
kiÓm tra vµ cÊp chøng nhËn kh«ng g©y c¶n trë cho th−¬ng m¹i, (b) HiÖp ®Þnh vÒ Mua s¾m cña
chÝnh phñ nh»m t¹o sù c¹nh tranh vµ tÝnh c«ng khai trong mua s¾m cña chÝnh phñ, (c) HiÖp
®Þnh Gi¶i thÝch vµ ¸p dông §iÒu VI, XVI vµ XXIII, th−êng ®−îc biÕt nh− "bé luËt trî cÊp" nh»m
®¶m b¶o r»ng trî cÊp kh«ng g©y ph−¬ng h¹i ®Õn lîi Ých cña çc b¹n hµng kh¸c, (d) HiÖp ®Þnh
Thùc hiÖn §iÒu VII, ®−îc biÕt nh− lµ "bé luËt ®Þnh gi¸ h¶i quan" nh»m t×m kiÕm mét hÖ thèng
c«ng b»ng, thèng nhÊt vµ trung lËp ®Ó tÝnh trÞ gi¸ h¶i quan, (e) HiÖp ®Þnh vÒ Thñ tôc cÊp phÐp
nhËp khÈu nh»m ®¶m b¶o r»ng yªu cÇu cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu kh«ng h¹n chÕ th−¬ng m¹i, vµ
(f) HiÖp ®Þnh Thùc hiÖn §iÒu VI, th−êng ®−îc biÕt ®Õn lµ "bé luËt chèng ph¸ gi¸", trong HiÖp
nµy çc n−íc rµ so¸t l¹i bé luËt chèng ph¸ gi¸ ®µm ph¸n trong Vßng Kenedy. Ba hiÖp ®Þnh theo
lÜnh vùc lµ (a) HiÖp ®Þnh vÒ thÞt bß, nh»m më réng, tù do ho¸ vµ æn ®Þnh th−¬ng m¹i thÞt bß vµ
bß nu«i, (b) HiÖp ®Þnh çc s¶n phÈm s÷a quèc tÕ còng thùc hiÖn theo môc ®Ých t−¬ng tù ®èi víi
th−¬ng m¹i çc s¶n phÈm s÷a trªn thÕ giíi,vµ (c) HiÖp ®Þnh vÒ bu«n b¸n m¸y bay d©n dông,
theo ®ã çc n−íc tham gia hiÖp ®Þnh ph¶i lo¹i bá thuÕ h¶i quan ¸p dông cho m¸y bay d©n dông
vµ çc phô tïng m¸y mãc. Bèn quyÕt ®Þnh cã liªn quan ®Õn ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi çc n−íc
®ang ph¸t triÓn, çc biÖn ph¸p th−¬ng m¹i vi lý do çn c©n thanh to¸n, çc n−íc ®ang ph¸t triÓn
cã sù linh ho¹t h¬n trong viÖc thùc hiÖn biÖn ph¸p th−¬ng m¹i v× môc ®Ých ph¸t triÓn, vµ mét
b¶n ghi nhí vÒ çc biÖn ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp. Xem thªm WTO Plurilateral agreemets vµ
Marrakesh Agreement Establishing the World Trade Organisation.
Tokyo Round Codes: Bé luËt Vßng Tokyo
Xem Tokyo Round agreements.
Torquay Tariff Conference: Héi nghÞ ThuÕ quan Torquay
Héi nghÞ diÔn ra t¹i Torquay, V−¬ng quèc Anh tõ th¸ng 9/1950 ®Õn 4/1951. Ch−¬ng tr×nh lµm
viÖc cña héi nghÞ bao gåm ®µm ph¸n gia nhËp víi s¸u n−íc (¸o, Céng hoµ Liªn bang §øc, Hµn
Quèc, Peru, Philippines vµ Thæ-nhÜ-kú) vµ mét vµi cuéc ®µm ph¸n thuÕ quan gi÷a çc n−íc
thµnh viªn. Héi nghÞ nµy ®−îc coi lµ vßng thø ba ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. Cuèi cïng
Hµn Quèc gia nhËp GATT vµo n¨m 1967 vµ Philippines n¨m 1979.
- 213 -
Tradables: Kh¶ th−¬ng
Hµng ho¸ vµ dÞch vô cã thÓ mua b¸n trªn thÞ tr−êng thÕ giíi. §èi víi dÞch vô th× du lÞch b»ng
m¸y bay, viÔn th«ng vµ t− vÊn qu¶n lý thuéc lo¹i nµy, nh−ng c¾t tãc th× kh«ng ®−îc coi lµ dÞch
vô cã thÓ mua b¸n ®−îc. Xem thªm non-tradeables vµ semi-tradeables.
Trade and competition: Th−¬ng m¹i vµ c¹nh tranh
§©y lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò th−¬ng m¹i míi hiÖn ®ang ®−îc th¶o luËn trong çc diÔn ®µn
quèc tÕ, nh−ng ®· tõng lµ chñ ®Ò ®µm ph¸n trong HiÕn ch−¬ng Havana. VÊn ®Ò nµy trë nªn
quan träng v× hai lý do. Lý do thø nhÊt, cµng ngµy çc n−íc cµng nhËn thÊy r»ng lîi Ých tõ tù do
ho¸ th−¬ng m¹i quèc tÕ cã thÓ bÞ v« hiÖu ho¸ bëi çc biÖn ph¸p trong n−íc kh«ng cã lîi cho thÞ
tr−êng më vµ c¹nh tranh. Nh÷ng hµng rµo c¶n trë nãi trªn cã thÓ ®−îc thùc hiÖn d−íi d¹ng çc
hµnh vi ph¶n c¹nh tranh cña thµnh phÇn t− nh©n, l¹m dông kh¶ n¨ng ®éc quyÒn vµ hÖ thèng luËt
ph¸p kh«ng ®Çy ®ñ cña chÝnh phñ. T¹i mét sè n−íc, vÊn ®Ò nµy trë nªn nghiªm träng h¬n do
chÝnh s¸ch c¹nh tranh cña çc n−íc nµy cßn yÕu hoÆc kh«ng bao trïm hÕt tÊt c¶ çc ho¹t ®éng
kinh tÕ. Lý do thø hai, cã mét sè vÊn ®Ò nÕu sö dông chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i hay chÝnh s¸ch
c¹nh tranh th× kÕt qu¶ thu ®−îc l¹i kh¸c nhau. KÕt qu¶ thu ®−îc phô thuéc vµo viÖc chÝnh s¸ch
nµo ®−îc −u tiªn thùc hiÖn. NÕu çc n−íc t×m hiÓu ®−îc t¸c ®éng cña m©u thuÉn trªn thi dßng
l−u chuyÓn çc ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ sÏ diÔn ra dÔ dµng h¬n. T¹i Héi nghÞ Bé tr−ëng WTO
Singapore th¸ng 12/1996 Nhãm C«ng t¸c vÒ T¸c ®éng qua l¹i gi÷a Th−¬ng m¹i vµ ChÝnh s¸ch
c¹nh tranh ®· ®−îc thµnh lËp. Xem thªm antitrust laws, competition policy, international
contestability of markets vµ restrictive business practices.
Trade and corruption: Th−¬ng m¹i vµ tham nhòng
Xem trade and illicit payments.
Trade and culture: Th−¬ng m¹i vµ v¨n hãa
Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò th−¬ng m¹i míi, nh−ng ch−a ®−îc ®−a vµo lÞch ®µm ph¸n. VÊn ®Ò nµy
liªn quan ®Õn ¶nh h−ëng cña th−¬ng m¹i quèc tÕ ®èi víi b¶n s¾c v¨n ho¸. Theo nghÜa hÑp, nã
chØ bao trïm nh÷ng thiÕt bÞ vµ ch−¬ng tr×nh nghe nh×n, h¹n chÕ nhËp khÈu nh− nguyªn t¾c hµm
l−îng néi ®Þa ¸p dông víi lo¹i hµng ho¸ nµy. Mét sè ng−êi nh×n vÊn ®Ò nµy d−íi gãc c¹nh réng
h¬n, ¶nh h−ëng cña th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− ®èi víi b¶n s¾c v¨n ho¸ cña mét n−íc. Theo çch
nh×n nµy, hiÖn cã mét lý thuyÕt chñ nghÜa ®Õ quèc v¨n ho¸ cho r»ng th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− cã
nguy c¬ ph¸ ho¹i truyÒn thèng ®Êt n−íc vµ nhÊn ch×m di s¶n v¨n ho¸ cña n−íc kh¸c. Víi çch
hiÓu nh− vËy, çc n−íc cã thÓ vin vµo ®ã ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé, nÕu kh«ng thÓ cã lý
do nµo kh¸c. Xem thªm audiovisual services, broadcasting directive vµ cultural specificity.
Trade and Development Board: Ban Th−¬ng m¹i vµ Ph¸t triÓn
C¬ quan ®iÒu hµnh cña UNCTAD gi÷a çc héi nghÞ diÔn ra bèn n¨m mét lÇn. Hµng n¨m c¬
quan nµy häp mÆt hai lÇn ®Ó xem xÐt nh÷ng ¶nh h−ëng cña th−¬ng m¹i quèc tÕ ®èi víi chÝnh
s¸ch kinh tÕ vÜ m«, çc vÊn ®Ò tiÒn tÖ, çc vÊn ®Ò th−¬ng m¹i, chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, ®iÒu
chØnh c¬ cÊu vµ c¶i çch kinh tÕ vµ çc vÊn ®Ò kh¸c.
Trade and Development Report: B¸o ço Th−¬ng m¹i vµ Ph¸t triÓn
B¸o ço hµng n¨m cña UNCTAD vÒ tõng n−íc ®ang ph¸t triÓn. Tr−íc ®©y cã ®«i lóc b¸o ço
nµy mang tÝnh chÊt gi¸o ®iÒu, tuy nhiªn b¸o ço rÊt cã Ých trong ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò vÒ
chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i hiÖn nay.
Trade and employment: Th−¬ng m¹i vµ viÖc lµm
§©y lµ mét trong nh÷ng ch−¬ng tr×nh nghÞ sù cña Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ Th−¬ng m¹i vµ
ViÖc lµm vµ trong çc cuéc häp trï bÞ tr−íc ®ã n¨m 1947-48. Së dÜ vÊn ®Ò nµy thuéc ch−¬ng
tr×nh nghÞ sù cña héi nghÞ v× çc n−íc ®Òu nhËn thÊy r»ng chÝnh s¸ch lîi m×nh h¹i ng−êi ®· lµm
cho t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp tr−íc chiÕn tranh trë nªn trÇm träng h¬n, vµ ®©y lµ mét nguyªn chÝnh
dÉn ®Õn chiÕn tranh. Ngay tõ khi héi nghÞ b¾t ®Çu ®· cã sù chia rÏ gi÷a çc bªn tham gia, mét
- 214 -
sè muèn ®−a çc quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò viÖc lµm vµo HiÕn ch−¬ng Havana, sè kh¸c còng muèn
®¹t ®−îc vÊn ®Ò viÖc lµm mét çch ®Çy ®ñ nh−ng hä l¹i cho r»ng tæ chøc ECOSOC lµ c¬ quan
thÝch hîp nhÊt ®Ó gi¶i quyÕt hiÖn t−îng thÊt nghiÖp theo chu kú vµ cã thÓ ®iÒu phèi chÝnh s¸ch
trong lÜnh vùc nµy. HiÕn ch−¬ng Havana quy ®Þnh çc n−íc thµnh viªn ph¶i tu©n thñ çc nghÜa
vô cã tÝnh nguyªn t¾c sau: (a) Gi¶i quyÕt vµ duy tr× c«ng ¨n viÖc lµm ®Çy ®ñ trong ph¹m vi l·nh
thæ cña çc n−íc thµnh viªn, (b) thùc hiÖn çc biÖn ph¸p ®¶m b¶o vÊn ®Ò viÖc lµm phï hîp víi
çc ®iÒu kho¶n kh¸c cña HiÕn ch−¬ng, (c) tr¸nh ¸p dông çc biÖn ph¸p g©y ra nh÷ng khã kh¨n
cho çn c©n thanh to¸n cña çc n−íc kh¸c, (d) tiÕn hµnh çc biÖn ph¸p thÝch hîp vµ kh¶ thi ®Ó
lo¹i trõ nh÷ng ®iÒu kiÖn lao ®éng kh«ng b×nh ®¼ng, (e) céng t¸c víi çc n−íc kh¸c cã liªn quan
®Ó triÖt tiªu vÊn ®Ò cè h÷u çn c©n thanh to¸n, vµ (f) tham gia çc ho¹t ®éng do ECOSOC tµi trî
®Ó xóc tiÕn viÖc lµm. HiÖp ®Þnh Marrakesh thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi vµ GATT
nªu râ môc tiªu ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c«ng ¨n viÖc lµm ngay t¹i lêi nãi ®Çu. Cã quan ®iÓm cho r»ng
víi viÖc bao gåm c¶ môc tiªu c«ng ¨n viÖc lµm, WTO cã quyÒn ®−îc kiÓm tra vÊn ®Ò th−¬ng
m¹i vµ m«i tr−êng, tuy nhiªn quan ®iÓm nµy kh«ng ph¶n ¶nh ®óng thùc tr¹ng hiÖn nay.
Trade and environment: Th−¬ng m¹i vµ M«i tr−êng
Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò th−¬ng m¹i míi, ph¶n ¸nh mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a biÖn ph¸p më réng
th−¬ng m¹i vµ nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr−êng. VÊn ®Ò chÝnh trong th−¬ng m¹i vµ m«i
tr−êng chÝnh lµ sù kh¸c biÖt trong tiªu chuÈn m«i tr−êng cã kh¶ n¨ng dÉn ®Õn chªnh lÖch vÒ chi
phÝ vµ çc n−íc cã chi phÝ thÊp h¬n sÏ khai th¸c lîi thÕ nµy. Mét vÊn ®Ò kh¸c n÷a lµ liÖu çc
biÖn ph¸p th−¬ng m¹i cã b¾t buéc ph¶i phôc vô cho çc môc tiªu m«i tr−êng hay kh«ng. Quan
®iÓm trªn nãi chung kh«ng ®−îc çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ñng hé v× hä cho r»ng víi lý do
m«i tr−êng çc n−íc cã thÓ ¸p dông çc biÖn ph¸p b¶o hé. Tuy nhiªn hiÖn nay mét sè hiÖp ®Þnh
m«i tr−êng ®a ph−¬ng ®· cã çc ®iÒu kho¶n quy ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p th−¬ng m¹i quan träng.
Mét ch−¬ng tr×nh lµm viÖc vÒ vÊn ®Ò nµy hiÖn ®ang ®−îc tiÕn hµnh trong Uû ban Th−¬ng m¹i
vµ M«i tr−êng WTO. Uû ban nµy bao trïm c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô. Xem thªm Agenda 21, Basel
Convention, CITES, general exceptions, Montreal Protocol, race-to-bottom argument vµ Rio
Declaration on Environment and Development.
Trade and foreign exchange: Th−¬ng m¹i vµ ngo¹i hèi
Mét sè n−íc ®Ò nghÞ WTO xem xÐt vÊn ®Ò nµy lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò th−¬ng m¹i míi, liªn
quan ®Õn mèi quan hÖ gi÷a th−¬ng m¹i quèc tÕ vµ hÖ thèng tû gi¸ hèi ®o¸i. Nh÷ng ng−êi ®−a ra
®Ò nghÞ cho r»ng hÖ thèng hèi ®o¸i th¶ næi lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ¸p lùc b¶o hé
®èi víi hÖ thèng th−¬ng m¹i. Nh−ng mét sè ng−êi kh¸c l¹i nãi r»ng hÖ thèng tû gi¸ hèi ®o¸i cè
®Þnh l¹i lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn chñ nghÜa b¶o hé. ChØ cã mét sè Ýt muèn b¾t ®Çu ®µm ph¸n
sím vÒ vÊn ®Ò nµy.
Trade and human rights: Th−¬ng m¹i vµ nh©n quyÒn
ThuËt ng÷ cã thÓ hiÓu theo nhiÒu nghÜa kh¸c nhau, nh−ng ®Òu cã mét ®iÓm chung lµ ph¸t triÓn
th−¬ng m¹i quèc tÕ cã thÓ t¸c ®éng ®Õn nh©n quyÒn, ®Æc biÖt lµ ë n−íc xuÊt khÈu. Th−êng çch
nghÜ nµy dùa trªn gi¶ thiÕt bi quan cho r»ng ®Ó cã ®−îc tù do ho¸ th−¬ng m¹i çc n−íc ph¶i
chÞu chi phÝ x· héi cao ®Ó ®æi l¹i çc lîi Ých kinh tÕ. Mét sè ng−êi nãi r»ng tiÕn bé vÒ kinh tÕ
®ãng gãp cho viÖc më réng th−¬ng m¹i quèc tÕ cÇn ph¶i ®em l¹i sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi
cho mäi ng−êi d©n. Tuy nhiªn cã mèi lo ng¹i cho r»ng vÝ dô vÊn ®Ò toµn cÇu ho¸ chØ hç trî
®−îc çc lÜnh vùc trùc tiÕp liªn quan th«i, chÝnh v× vËy mµ kho¶ng çch gi÷a çc ngµnh ®−îc
hiÖn ®¹i ho¸ vµ çc ngµnh truyÒn thèng ngµy cµng lín. §èi víi nh÷ng ng−êi kh¸c, néi dung cña
vÊn ®Ò th−¬ng m¹i vµ nh©n quyÒn lµ ë chç çc biÖn ph¸p th−¬ng m¹i cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó
xóc tiÕn vµ thùc hiÖn nh©n quyÒn. NghÜa lµ ph¶i tu©n thñ tiªu chuÈn lao ®éng cèt lâi. Hä cã ý
®Þnh sö dông ch−¬ng tr×nh GSP ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých v× ®©y lµ c«ng cô ®¬n ph−¬ng ®Æt ®iÒu
kiÖn g¾n víi mét lo¹t yÕu tè kh¸c nhau. Tuy nhiªn cã mét quan ®iÓm kh¸c cho r»ng nÕu nh−
kh«ng tu©n thñ nh©n quyÒn th«ng qua tiªu chuÈn lao ®éng cèt lâi th× çc n−íc xuÊt khÈu sÏ
®−îc h−ëng mét lîi thÕ mét çch kh«ng c«ng b»ng v× chi phÝ cña çc nhµ xuÊt khÈu sÏ thÊp
h¬n. MÆc dï çc nghiªn cøu vÒ kinh nghiÖm cho thÊy quan ®iÓm trªn ch−a ch¾c ®· ®óng nh−ng
çc n−íc ñng hé gi¶i ph¸p cho phÐp çc n−íc nhËp khÈu ®−îc quyÒn dïng biÖn ph¸p th−¬ng
- 215 -
m¹i ®Ó tù b¶o vÖ m×nh chèng l¹i th−¬ng m¹i kh«ng b×nh ®¼ng nãi trªn. §©y còng lµ c¬ së çc
n−íc dùa vµo ®Ó kªu gäi ®−a ra nguyªn t¾c chèng l¹i çi gäi lµ ph¸ gi¸ x· héi. Kh«ng nªn ®¸nh
gi¸ qu¸ thÊp vÊn ®Ò nh©n quyÒn ë tÊt c¶ çc n−íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau nh−ng cã
mét thùc tÕ ®¸ng buån lµ trong nhiÒu tr−êng hîp çc n−íc yªu cÇu thùc hiÖn nguyªn t¾c nh©n
quyÒn chØ nh»m môc ®Ých duy nhÊt lµ thùc hiÖn çc biÖn ph¸p b¶o hé chèng l¹i çc n−íc ®ang
ph¸t triÓn. Xem thªm Social Charter vµ social dimension of the liberalisation of international
trade.
Trade and illicit payments: Th−¬ng m¹i vµ çc kho¶n thanh to¸n bÊt chÝnh
Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò th−¬ng m¹i míi, liªn quan ®Õn hèi lé, tham nhòng vµ t×nh tr¹ng thiÕu
c«ng khai trong viÖc mua s¾m cña chÝnh phñ. Hoa Kú chÝnh lµ n−íc yªu cÇu ®−a vÊn ®Ò nµy ra
®µm ph¸n víi môc ®Ých thóc ®Èy ¸p dông çc biÖn ph¸p ®Ó h¹n chÕ nh÷ng kho¶n thanh to¸n bÊt
chÝnh nµy, tu©n thñ theo ®óng ph¸p luËt cña Hoa Kú. Çc kho¶n thanh to¸n bÊt chÝnh vi ph¹m
quy ®Þnh trong §¹o luËt Chèng tham nhòng ë n−íc ngoµi. N¨m 1995, çc n−íc OECD ®· ®−a
ra khuyÕn nghÞ kiÓm tra l¹i chÕ ®é ph¸p lý cña çc kho¶n tiÒn th−ëng. NhiÒu n−íc cho phÐp çc
çc kho¶n tiÒn nµy ®−îc gi¶m thuÕ víi mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. T¹i Héi nghÞ Héi ®ång Bé
tr−ëng th¸ng 5/1997, çc n−íc OECD ®· nhÊt trÝ sÏ ®Ö tr×nh v¨n b¶n luËt cña m×nh, trong ®ã
quy ®Þnh hèi lé lµ mét téi danh h×nh sù, lªn c¬ quan lËp ph¸p cña hä vµo cuèi n¨m 1998. §ång
thêi çc n−íc còng nhÊt trÝ sÏ kÕt thóc ®µm ph¸n vÊn ®Ò nµy vµo cuèi n¨m 1997 vµ b¾t ®Çu thùc
hiÖn vµo n¨m 1998.
Trade and investment: Th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−
§−îc coi lµ méi trong nh÷ng vÊn ®Ò th−¬ng m¹i míi, mÆc dï trong HiÕn ch−¬ng Havana ®·
thiÕt lËp mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ ®Çu t−. VÊn ®Ò nµy liªn quan ®Õn mèi quan hÖ gi÷a
th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−, coi ®ã lµ çc yÕu tè trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ vµ lµ vÊn ®Ò vÒ më cöa
thÞ tr−êng. Nãi chung vÒ l©u dµi th× th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− cã xu h−íng t¸ch riªng biÖt thµnh hai
vÊn ®Ò chÝnh s¸ch kh¸c nhau. Nh−ng hiÖn nay hai vÊn ®Ò nµy cµng ngµy cµng g¾n chÆt víi nhau
vµ mang tÝnh bæ trî cho nhau. Víi xu h−íng b¶o hé biªn giíi ngµy cµng gi¶m, ®Çu t− n−íc
ngoµi sÏ t¹o nªn h×nh th¸i th−¬ng m¹i míi vµ cñng cè h×nh th¸i th−¬ng m¹i cò. Trong çc
tr−êng hîp kh¸c, çc c«ng ty gÇn nh− b¾t buéc ph¶i ®Çu t− vµ s¶n xuÊt theo môc tiªu cña thÞ
tr−êng v× nÕu thuÕ nhËp khÈu cao th× viÖc nhËp khÈu khã cã thÓ thùc hiÖn ®−îc. Héi nghÞ Bé
tr−ëng WTO Singapore diÔn ra vµo th¸ng 12/1996 ®· thµnh lËp mét Nhãm C«ng t¸c vÒ Th−¬ng
m¹i vµ §Çu t− ®Ó ®iÒu tra vÊn ®Ò nµy. Xem thªm globalism, Multinational Agreement on
Investment vµ tariff-jumping.
Trade and Investment Framework Agreement: HiÖp ®Þnh khung Th−¬ng m¹i vµ §Çu t−
Tho¶ thuËn gi÷a Australia vµ Hoa Kú thùc hiÖn tham vÊn vÒ th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− ®−îc ký vµo
n¨m1992. HiÖp ®Þnh quy ®Þnh çc nguyªn t¾c vµ thñ tôc ®iÒu chØnh c¬ chÕ song ph−¬ng nh»m
khuyÕn khÝch tù do ho¸ vµ xóc tiÕn th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−.
Trade and labour standards: Th−¬ng m¹i vµ tiªu chuÈn lao ®éng
Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò th−¬ng m¹i míi vÒ viÖc liÖu cã nªn sö dông çc quy t¾c th−¬ng m¹i ®Ó
®¹t ®−îc tiªu chuÈn lao ®éng tèi thiÓu ë çc n−íc xuÊt khÈu hay kh«ng. Còng gièng nh− çc
vÊn ®Ò míi ph¸t sinh kh¸c, vÊn ®Ò th−¬ng maÞ vµ tiªu chuÈn lao ®éng còng ®· ®−îc ®Ò cËp ®Õn
mét vµi lÇn. Khi Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ ®−îc thµnh lËp n¨m 1919, çc n−íc ®· th«ng qua
tiªu chuÈn lao ®éng vµ ®ång ý coi viÖc ph¸t triÓn tiªu chuÈn lao ®éng lµ môc tiªu ho¹t ®éng cña
tæ chøc. Cã ý kiÕn cho r»ng kh¸i niÖm "tiªu chuÈn lao ®éng c«ng b»ng" cã nguån gèc tõ quy
®Þnh trong §iÒu 23(a) HiÖp −íc cña Héi Quèc liªn, theo ®ã "çc n−íc thµnh viªn ph¶i ®¶m b¶o
vµ duy tr× tiªu chuÈn lao ®éng c«ng b»ng vµ nh©n ®¹o cho nam giíi, phô n÷ vµ trÎ em t¹i n−íc
hä vµ t¹i nh÷ng n−íc hä cã quan hÖ th−¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp". HiÕn ch−¬ng §¹i t©y d−¬ng
n¨m 1941 còng t×m çch ®¶m b¶o "n©ng cao viÖc thùc hiÖn tiªu chuÈn lao ®éng, tiÕn bé kinh tÕ
vµ an ninh x· héi cho tÊt c¶ mäi ng−êi". N¨m 1943, Tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ ®−a ra ®Ò nghÞ
"t¹i mét n−íc nÕu çc ®iÒu kiÖn hiÖn hµnh kh«ng hîp lý, th× n−íc ®ã cÇn cã tho¶ thuËn ®Ó ®¶m
b¶o lao ®éng trong mét ngµnh hµng nhÊt ®Þnh ph¶i nhËn ®−îc tiÒn thï lao thÝch ®¸ng vµ ®−îc
- 216 -
b¶o vÖ ®Çy ®ñ vÒ mÆt an ninh x· héi vµ çc ®iÒu kiÖn kh¸c ph¶i hîp lý". Mèi quan hÖ gi÷a
th−¬ng m¹i quèc tÕ vµ tiªu chuÈn lao ®éng ®−îc quy ®Þnh cô thÓ h¬n trong §iÒu 7(1) HiÕn
ch−¬ng Havana, theo ®ã " ®iÒu kiÖn lao ®éng kh«ng c«ng b»ng, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc s¶n
xuÊt hµng xuÊt khÈu t¹o ra nh÷ng khã kh¨n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ, v× vËy çc n−íc cÇn ph¶i
thùc hiÖn nh÷ng hµnh ®éng mµ hä cho lµ hîp lý vµ kh¶ thi ®Ó triÖt tiªu toµn bé nh÷ng ®iÒu kiÖn
nµy trong ph¹m vi l·nh thæ n−íc ®ã". Mét sè tho¶ thuËn hµng ho¸ quèc tÕ còng cã çc quy
®Þnh khuyÕn khÝch çc n−íc thµnh viªn thùc hiÖn tiªu chuÈn lao ®éng c«ng b»ng. Xem thªm
child labour, core labour standards, social clause, social dumping vµ social subsidies.
Trade and social conditions: Th−¬ng m¹i vµ ®iÒu kiÖn x∙ héi
Xem child labour, core labour standards, social clause, trade and labour standards vµ worker
rights.
Trade and taxation: Th−¬ng m¹i vµ thuÕ
Mét sè n−íc ®Ò nghÞ ®−a vÊn ®Ò nµy vµo ch−¬ng tr×nh lµm viÖc trong çc vßng ®µm ph¸n
th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng trong t−¬ng lai. C¬ së lý luËn cña vÊn ®Ò nµy cho r»ng chÕ ®é thuÕ cã
thÓ ®−îc sö dông ®Ó biÕn d¹ng th−¬ng m¹i quèc tÕ. VÊn ®Ò nµy rÊt phøc t¹p ®Õn nçi mµ ngay c¶
nh÷ng n−íc thõa nhËn mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a th−¬ng m¹i vµ thuÕ còng ngÇn ngõ kh«ng
muèn th¶o luËn nh÷ng viÖc cÇn ph¶i lµm. Xem thªm new trade issues vµ transfer pricing.
Trade-balancing requirement: Yªu cÇu c©n b»ng th−¬ng m¹i
Mét ®iÒu kiÖn ®«i khi g¾n liÒn víi viÖc cho phÐp ®Çu t− vµo mét n−íc kh¸c. Çc doanh nghiÖp
kh«ng ®−îc phÐp nhËp khÈu nhiÒu h¬n xuÊt khÈu xÐt trªn gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ trªn viÖc sö dông
ngo¹i hèi. §iÒu kiÖn nµy sÏ h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña çc doanh nghiÖp vµ tõ ®ã còng h¹n chÕ
ph¸t triÓn kinh tÕ cña n−íc chñ nhµ. Yªu cÇu c©n b»ng th−¬ng m¹i tr¸i víi quy ®Þnh trong HiÖp
®Þnh WTO vÒ çc BiÖn ph¸p ®Çu t− liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i. C©n b»ng th−¬ng m¹i chñ yÕu
dùa trªn chñ nghÜa träng th−¬ng.
Trade-chill effect: HiÖu øng ®ãng b¨ng th−¬ng m¹i
KÕt qu¶ cña nh÷ng viÖc nh− l¹m dông th−¬ng m¹i g©y ra gi¶m ®ét ngét xuÊt khÈu mét mÆt
hµng nhÊt ®Þnh ®Õn mét n−íc.
Trade coverage: Ph¹m vi th−¬ng m¹i
ThuËt ng÷ sö dông trong çc ®µm ph¸n thuÕ quan ®Ó cho thÊy th−¬ng m¹i sÏ ®−îc tù do ho¸
®Õn møc ®é nµo th«ng qua ®µm ph¸n c¾t gi¶m thuÕ quan.
Trade creation: H×nh thµnh th−¬ng m¹i
Tiªu chÝ sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña khu vùc th−¬ng m¹i tù do vµ liªn minh h¶i quan
®èi víi çc khu vùc kh¸c. Lý thuyÕt th−¬ng m¹i cho r»ng gi¶m vµ lo¹i bá hµng rµo c¶n trë
th−¬ng m¹i sÏ gióp cho th−¬ng m¹i gi÷a çc n−íc thµnh viªn víi çc n−íc kh¸c ph¸t triÓn,
nh−ng víi mét ®iÒu kiÖn lµ çc n−íc trong néi bé khèi kh«ng t¨ng c−êng hµng rµo c¶n trë
th−¬ng m¹i ®èi víi çc n−íc bªn ngoµi. Kinh nghiÖm rót ra tõ hÖ thèng GATT vµ më réng
th−¬ng m¹i cho thÊy chÝnh nh÷ng b»ng chøng thùc tiÔn lµ nÒn t¶ng cña lý thuyÕt nãi trªn. Trªn
thùc tÕ, lý thuyÕt trªn khã cã thÓ ®−îc chøng minh trong mét khu vùc nhÊt ®Þnh v× cßn cã t¸c
®éng cña çc yÕu tè kh¸c, ®Æc biÖt lµ nh÷ng thay ®æi lín nh− tiÕn bé kü thuËt, thay ®æi vÒ h×nh
th¸i ®Çu t−... Xem thªm trade diversion.
Trade defence instruments: C«ng cô b¶o vÖ th−¬ng m¹i
Xem contingent protection.
Trade deficit: Th©m hôt th−¬ng m¹i
Th©m hôt th−¬ng m¹i khi kim ng¹ch nhËp khÈu cña mét n−íc v−ît qu¸ kim ng¹ch xuÊt khÈu
cña n−íc ®ã trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. NÕu chØ nh×n vµo chØ sè nµy th× kh«ng x¸c
®Þnh ®−îc chÝnh x¸c t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét n−íc. Tuy nhiªn, nÕu th©m hôt th−¬ng
- 217 -
m¹i diÔn ra th−êng xuyªn, th× nÒn kinh tÕ cã biÓu hiÖn cã nh÷ng dÞ ®ång cÇn ph¶i ®−îc söa
ch÷a ngay. Nh−ng ®«i khi nh÷ng lo l¾ng vÒ th©m hôt th−¬ng m¹i chØ ®¬n gi¶n lµ triÖu chøng
cña chñ nghÜa träng th−¬ng. Xem thªm balancing trade vµ trade surplus.
Trade deflection: ChuyÓn h−íng th−¬ng m¹i
Xem trade diversion.
Trade deviation: LÖch h−íng th−¬ng m¹i
ThuËt ng÷ sö dông ®Ó miªu t¶ bèi c¶nh mét n−íc ®ång thêi lµ thµnh viªn cña hai khu vùc
th−¬ng m¹i tù do. Hµng hãa cã xuÊt xø tõ mét khu vùc th−¬ng m¹i tù do cã thÓ l−u chuyÓn tù
do trong khu vùc tù do kia mét khi hµng ho¸ ®· vµo l·nh thæ h¶i quan cña n−íc lµ thµnh viªn
cña c¶ hai khu vùc nµy, trõ phi cã quy chÕ xuÊt xø riªng.
Trade diversion: ChuyÓn dÞch th−¬ng m¹i
Còng gièng nh− kh¸i niÖm trade deflection. §©y lµ mét trong nh÷ng tiªu chÝ ®Ó ®¸nh gi¸ ¶nh
h−ëng cña khu vùc th−¬ng m¹i tù do vµ liªn minh h¶i quan. Th«ng th−êng çc tæ chøc nµy h×nh
thµnh sÏ thóc ®Èy ph¸t triÓn th−¬ng m¹i gi÷a çc n−íc thµnh viªn, nh−ng theo lý thuyÕt kinh tÕ,
tû lÖ t¨ng tr−ëng th−¬ng m¹i cña çc n−íc thµnh viªn thu ®−îc tõ chuyÓn h−íng th−¬ng m¹i
chø kh«ng ph¶i lµ th−¬ng m¹i t¨ng do cã tho¶ thuËn trong khu vùc. ¶nh h−ëng nµy thÓ hiÖn râ
trong çc m« h×nh. Trªn thùc tÕ rÊt khã ®¸nh gi¸ chuyÓn dÞch th−¬ng m¹i mét çch riªng biÖt v×
cßn cã t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè kh¸c nh− c¶i tiÕn kü thuËt, c¾t gi¶m thuÕ toµn cÇu, nh÷ng thay
®æi trong chÝnh s¸ch ®Çu t−... Xem thªm trade creation.
Trade Efficiency Program: Ch−¬ng tr×nh HiÖu qu¶ Th−¬ng m¹i
Ch−¬ng tr×nh cña UNCTAD víi môc ®Ých n©ng cao nhËn thøc cña quèc tÕ vµ ¸p dông cã hiÖu
qu¶ c«ng nghÖ th«ng tin vµo th−¬ng m¹i, vµ ph¸t triÓn viÖc sö dông çc m« h×nh cã thÓ gi¶m
chi phÝ vÒ thñ tôc trong th−¬ng m¹i quèc tÕ. Xem thªm Trade Point Programme.
Trade embargo: CÊm vËn th−¬ng m¹i
LÖnh cÊm bu«n b¸n víi mét n−íc nhÊt ®Þnh, th−êng th«ng qua quyÕt ®Þnh cña Liªn hîp quèc,
nh−ng ®«i khi ®ã lµ hµnh ®éng cña mét n−íc hay mét khu vùc. Mét vÝ dô vÒ biÖn minh cho cÊm
vËn th−¬ng m¹i ®−îc ®Ò cËp ®Õn trong phÇn ngo¹i lÖ an ninh trong GATS vµ GATT, theo ®ã
çc n−íc ®−îc quyÒn treo kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh trong çc hiÖp ®Þnh ®Ó tu©n thñ
quyÕt ®Þnh cña Liªn hîp quèc. Xem thªm United Nations economic sanctions.
Trade Expansion Act: §¹o luËt Më réng Th−¬ng m¹i
Xem Kenedy Round vµ United States trade agreements legislation.
Trade facilitation: T¹o thuËn lîi cho th−¬ng m¹i
Mét lo¹t çc biÖn ph¸p phi kinh tÕ víi môc ®Ých xóc tiÕn më réng th−¬ng m¹i quèc tÕ b»ng
çch t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó dßng th−¬ng m¹i l−u chuyÓn dÔ dµng h¬n. VÝ dô nh− xuÊt b¶n danh b¹
çc c«ng ty ho¹t ®éng th−¬ng m¹i, hîp t¸c trong vÊn ®Ò tiªu chuÈn kü thuËt, vÊn ®Ò h¶i quan vµ
kiÓm dÞch, th¶o luËn ®Þnh kú çc vÊn ®Ò th−¬ng m¹i, héi chî th−¬ng m¹i, ®oµn th−¬ng m¹i...
Xem thªm trade promotion.
Trade-finance-currency linkage: Mèi quan hÖ th−¬ng m¹i-tµi chÝnh-tiÒn tÖ
Mét néi dung trong tuyªn bè cÊp bé tr−ëng t¹i Marrakesh vµo th¸ng 4/1994, sau khi Vßng
Uruguay kÕt thóc. Môc tiªu sù hîp t¸c gi÷a WTO, IMF vµ IBRD ®Ó cã ®−îc mèi quan hÖ chÆt
chÏ toµn cÇu trong viÖc ban hµnh chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, tiÒn tÖ vµ tµi chÝnh.
Trade harassment: L¹m dông th−¬ng m¹i
Sö dông çc biÖn ph¸p trong n−íc c«ng khai vµ phi c«ng khai nh»m lµm cho viÖc nhËp khÈu trë
nªn khã kh¨n. Çc biÖn ph¸p c«ng khai bao gåm sö dông qu¸ khÝch çc biÖn ph¸p chèng ph¸
gi¸, tù vÖ vµ thuÕ ®èi kh¸ng. §«i khi çc nhµ nhËp khÈu còng tù ®éng gi¶m hoÆc ngõng nhËp
- 218 -
khÈu khi nhËn thÊy cã kh¶ n¨ng çc biÖn ph¸p nµy ®−îc thùc hiÖn. ¶nh h−ëng cña viÖc cam kÕt
gi¸ lµm cho viÖc nhËp khÈu kh«ng thu ®−îc lîi nhuËn g×. L¹m dông th−¬ng m¹i còng cã thÓ
xÈy ra th«ng qua tranh chÊp gi¶ t¹o.
Trade in cultural property: Th−¬ng m¹i tµi s¶n v¨n hãa
Xem Convention on the Means of Prohibiting and Preventing the Illicit Import, Export and
Tranfer of Ownership of Cultural Property. Theo §iÒu XX(f) GATT, WTO, çc n−íc ®−îc
quyÒn thùc hiÖn çc biÖn ph¸p th−¬ng m¹i ®Ó b¶o vÖ kho tµng nghÖ thuËt, lÞch sö vµ kh¶o cæ.
Xem thªm trade and culture.
Trade in Services: Th−¬ng m¹i dÞch vô
Cung cÊp dÞch vô theo çc ®iÒu kiÖn th−¬ng m¹i cho ng−êi n−íc kh¸c, th«ng qua th−¬ng m¹i
xuyªn biªn giíi hay th«ng qua hiÖn diÖn th−¬ng m¹i. Xem thªm data protection in trade in
services, modes of services delivery, services, tradeable services vµ transactions in services.
Trade in services statistics: Sè liÖu thèng kª trong th−¬ng m¹i dÞch vô
§iÒu mµ çc nhµ ph©n tÝch th−¬ng m¹i quèc tÕ quan t©m nhÊt ®ã lµ sè liÖu thèng kª trong
th−¬ng m¹i dÞch vô rÊt s¬ sµi, kh«ng chi tiÕt nh− th−¬ng m¹i hµng ho¸. Nguyªn nh©n chÝnh lµ
do dÞch vô kh«ng thÓ ®Õm hay kiÓm nghiÖm t¹i biªn giíi nh− th−¬ng m¹i hµng ho¸. Tõ tr−íc
®Õn nay kh«ng ph¸t sinh nhu cÇu ph©n lo¹i chi tiÕt th−¬ng m¹i dÞch vô. ChÝnh v× vËy sè liÖu
thèng kª trong th−¬ng m¹i dÞch vô chØ dùa trªn giao dÞch ngo¹i hèi hoÆc theo ®iÒu tra cña çc
c«ng ty, th«ng th−êng lµ kÕt hîp c¶ hai h×nh thøc nµy ®Ó cã ®−îc sè liÖu chÝnh x¸c h¬n. V×
th−¬ng m¹i dÞch vô chØ diÔn ra trong mét kho¶ng thêi gian t−¬ng ®èi ng¾n nªn b¸o ço tæng
hîp th−¬ng m¹i dÞch vô cÇn ph¶i cã nhiÒu thêi gian míi cã thÓ hoµn thµnh ®−îc. Sè liÖu thèng
kª hiÖn hµnh vÒ th−¬ng m¹i dÞch vô dùa trªn b¸o ço Çn c©n Thanh to¸n cña IMF, ®−îc chia
lµm 4 nhãm: (a) vËn t¶i ®−êng biÓn: c−íc phÝ vËn t¶i vµ b¶o hiÓm trong vËn t¶i hµng ho¸, (b)
çc dÞch vô vËn t¶i kh¸c: dÞch vô chë kh¸ch, ®−îc tÝnh trªn vÐ b¸n trong çc chuyÕn ®i quèc tÕ
vµ dÞch vô s©n bay, c¶ng biÓn, (c) du lÞch: hµng ho¸ vµ dÞch vô cung cÊp cho kh¸ch du lÞch n−íc
ngoµi, vµ (d) çc lo¹i dÞch vô kh¸c: b¶o hiÓm, nghÒ nghiÖp, viÔn th«ng, x©y dùng, khai kho¸ng,
m¸y tÝnh, gi¶i trÝ vµ çc lo¹i kh¸c. Nhãm dÞch vô cuèi cïng bao gåm çc lo¹i dÞch vô cã tèc ®é
ph¸t triÓn nhanh nhÊt. Mét sè n−íc ®−a ra sè liÖu thèng kª ph©n lo¹i chi tiÕt h¬n so víi bèn
nhãm chung chung nãi trªn, nh−ng mét sè n−íc kh¸c th× chØ c«ng bè sè liÖu trªn theo ®óng bèn
nhãm. Çc n−íc OECD ph¸t triÓn çch ph©n lo¹i cña IMF thµnh çch thøc ph©n lo¹i
EUROSTAT ®èi víi th−¬ng m¹i dÞch vô. Australia vµ çc n−íc kh¸c còng ®ang n©ng cÊp sè
liÖu thèng kª trong th−¬ng m¹i dÞch vô. Nhãm ®Æc nhiÖm vÒ sè liÖu thèng kª lµ c¬ quan ho¹t
®éng chÝnh trong lÜnh vùc nµy. Nhãm nµy trùc thuéc Liªn hîp quèc vµ do OECD chñ tr×, bao
gåm ®¹i diÖn cña EuroStat (C¬ quan thèng kª cña Céng ®ång Ch©u ¢u), IMF, UNCTAD, vµ
IBRD vµ WTO. Lùc l−îng Liªn tæ chøc cã quyÒn lùc réng r·i trong viÖc n©ng cÊp sè liÖu thèng
kª dÞch vô, vµ tæ chøc nµy còng −u tiªn ®¸p øng nhu cÇu thèng kª cña GATS. Nhãm Voorburg
phi chÝnh thøc còng tham gia nhiÒu vµo ho¹t ®éng thèng kª th−¬ng m¹i dÞch vô. Tuy nhiªn cÇn
cã mét thêi gian n÷a çc tæ chøc míi cã thÓ cung cÊp ®−îc ®Çy ®ñ sè liÖu thèng kª cña çc lÜnh
vùc dÞch vô quan träng. §ång thêi hiÖn nay Reich (1991), UNCTAD vµ çc tæ chøc kh¸c cho
r»ng viÖc ph©n chia r¹ch rßi gi÷a hµng ho¸ vµ dÞch vô ngµy cµng trë nªn v« nghÜa khi xÐt trªn
khÝa c¹nh çi g× ®ang thùc sù x¶y ra trong nÒn kinh tÕ. Xem thªm balance of payments.
Trade intensity: C−êng ®é th−¬ng m¹i
Sè ®o tÇm quan träng cña th−¬ng m¹i ®èi víi mét nÒn kinh tÕ, tÝnh trªn tû lÖ cña trÞ gi¸ xuÊt
nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn tæng gi¸ trÞ cña nÒn kinh tÕ.
Trade liberalisation: Tù do ho¸ th−¬ng m¹i
ThuËt ng÷ chung ®Ó chØ ho¹t ®éng lo¹i bá çc c¶n trë hiÖn hµnh ®èi víi th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ
dÞch vô. ThuËt ng÷ nµy cã thÓ bao trïm c¶ h¹n chÕ ®Çu t− nÕu nh− thÞ tr−êng môc tiªu cÇn ®Çu
t− ®Ó thùc hiÖn tiÕp cËn thÞ tr−êng.
- 219 -
Trademarks: Th−¬ng hiÖu
Tõ ng÷, tªn gäi, biÓu t−îng, h×nh vÏ hay kÕt hîp nh÷ng lo¹i nµy do çc nhµ s¶n xuÊt, th−¬ng
doanh sö dông ®Ó ®Æc ®Þnh hµng ho¸ cña hä ph©n biÖt víi hµng ho¸ kh¸c cïng lo¹i. Xem thªm
intellectual property vµ Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights.
Trade negotiations between developing countries: §µm ph¸n th−¬ng m¹i gi÷a çc n−íc
®ang ph¸t triÓn
Th¸ng 11/1971 çc n−íc thµnh viªn GATT ®ång ý miÔn tõ nguyªn t¾c ®·i ngé tèi huÖ quèc cho
phÐp çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®−îc dµnh cho nhau ®èi xö −u ®·i. Cã kho¶ng 15 n−íc ®ang ph¸t
triÓn ®· h−ëng øng viÖc nµy. §µm ph¸n th−¬ng m¹i gi÷a çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®−îc thùc
hiÖn d−íi sù b¶o trî cña GATT vµ ®¹t ®−îc kÕt qu¶ khiªm tèn. Xem thªm developing countries
and the GATT, ECDC vµ GSTP.
Trade Negotiation Committee: Uû ban §µm ph¸n Th−¬ng m¹i
Uû ban th−êng ®−îc thµnh lËp khi mét vßng ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng b¾t ®Çu. Thµnh
viªn lµ nh÷ng n−íc tham gia vßng ®µm ph¸n. Ho¹t ®éng chñ yÕu cña Uû ban lµ gi¸m s¸t tÝnh
c«ng khai vµ thùc hiÖn c¬ chÕ rµ so¸t chÝnh s¸ch cña çc n−íc. ChÝnh quy m« cña lo¹i h×nh uû
ban nµy ®· lµm cho uû ban kh«ng ®¶m ®−¬ng ®−îc c«ng viÖc ®µm ph¸n thùc sù.
Trade Point Program: Ch−¬ng tr×nh §Çu mèi Th«ng tin Th−¬ng m¹i
Do UNCTAD thµnh lËp nh»m khuyÕn khÝch çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ çc n−íc ®ang trong
giai ®o¹n qu¸ ®é tham gia vµo th−¬ng m¹i quèc tÕ, gi¶m chi phÝ giao dÞch vµ cho phÐp çc n−íc
tiÕp cËn gÇn h¬n víi th«ng tin th−¬ng m¹i vµ m¹ng l−íi toµn cÇu. HiÖn nay trªn thÕ giíi cã
kho¶ng 100 C¬ quan §Çu mèi Th«ng tin Th−¬ng m¹i. Çc c¬ quan nµy liªn l¹c víi nhau th«ng
qua m¹ng ®iÖn tö vµ ho¹t ®éng nh− lµ çc trung t©m xóc tiÕn th−¬ng m¹i, lµm çc thñ tôc cÇn
thiÕt vµ cung cÊp th«ng tin vÒ c¬ héi xuÊt khÈu cho çc nhµ doanh nghiÖp. Xem thªm Trade
Efficiency Programme.
Trade Policies for a Better Future: ChÝnh s¸ch Th−¬ng m¹i cho mét T−¬ng lai t−¬i ®Ñp
h¬n
Xem Leutwiler Report.
Trade policy: ChÝnh s¸ch th−¬ng m¹i
Mét hÖ thèng hoµn chØnh bao gåm luËt lÖ, quy ®Þnh, hiÖp ®Þnh quèc tÕ vµ çc quan ®iÓm ®µm
ph¸n ®−îc chÝnh phñ th«ng qua ®Ó ®¹t ®−îc më cöa thÞ tr−êng hîp ph¸p cho çc c«ng ty trong
n−íc. ChÝnh s¸ch th−¬ng m¹i còng nh»m x©y dùng luËt lÖ gióp cho çc c«ng ty cã kh¶ n¨ng dù
®o¸n tr−íc vµ ®¶m b¶o an toµn cho m×nh. Thµnh phÇn chÝnh cña chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i lµ ®·i
ngé tèi huÖ quèc, ®·i ngé quèc gia, tÝnh c«ng khai vµ trao ®æi −u ®·i. §Ó ph¸t huy ®−îc hiÖu
lùc, chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cÇn cã sù hç trî cña chÝnh s¸ch trong n−íc ®Ó khuyÕn khÝch ®æi míi
vµ n©ng cao tÝnh c¹nh tranh quèc tÕ, vµ cÇn cã ®é linh ho¹t vµ thùc dông trong qu¸ tr×nh thùc
hiÖn. Theo quan s¸t cña Hoekman vµ Kostecke (1995), chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i lµ chÝnh s¸ch
quèc gia dïng ®Ó ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi çc nhµ s¶n xuÊt n−íc ngoµi. Nãi çch kh¸c, chÝnh
s¸ch th−¬ng m¹i ®¹i diÖn cho quy m« quèc tÕ cña chÝnh s¸ch quèc gia v× lý do néi ®Þa
(Carchichael 1986). Xem thªm commercial policy vµ common commercial policy.
Trade Policy Review Mechanism: C¬ chÕ Rµ so¸t chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i
C¬ chÕ rµ so¸t WTO chÞu sù qu¶n lý cña C¬ quan Rµ so¸t chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, tøc lµ §¹i héi
®ång khi §¹i héi ®ång häp víi chøc n¨ng ®ã, nh»m ®¶m b¶o hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng
thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng cña m×nh th«ng qua tÝnh c«ng khai trong n−íc vµ quèc tÕ trong c¬
chÕ th−¬ng m¹i cña tõng n−íc thµnh viªn WTO. Cã thÓ ®−a bÊt kú vÊn ®Ò nµo ra trong cuéc
häp cña §¹i héi ®ång, kh«ng nhÊt thiÕt lµ ph¶i thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña WTO hay kh«ng,
tÊt nhiªn nh÷ng vÊn ®Ò nµy ph¶i liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña n−íc ®ang ®−îc ®iÒu
tra. ChÝnh s¸ch th−¬ng m¹i ®−îc rµ so¸t theo mét lÞch tr×nh cè ®Þnh. TÇn sè rµ so¸t nhiÒu hay Ýt
phô thuéc vµo tû lÖ th−¬ng m¹i cña tõng n−íc trong tæng th−¬ng m¹i thÕ giíi, chÝnh s¸ch
- 220 -
th−¬ng m¹i cña çc n−íc lín ®−îc rµ so¸t nhiÒu h¬n. C¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp kh«ng phôc
vô môc tiªu thùc hiÖn nghÜa vô cô thÓ cña WTO hay thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp. Xem thªm
surveillance.
Trade promotion: Xóc tiÕn th−¬ng m¹i
Çc ho¹t ®éng phôc vô môc ®Ých t¨ng th−¬ng m¹i xuÊt khÈu cña mét c«ng ty, mét n−íc nh−
tham gia héi chî th−¬ng m¹i, ®oµn th−¬ng m¹i, chiÕn dÞch xuÊt b¶n, v.v... Xem thªm Working
Group on the Interaction between Trade and Competition Policy.
Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPS): Nh÷ng khÝa c¹nh së h÷u
trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i
Xem Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights.
Trade-Related Investment Measures (TRIMS): Çc biÖn ph¸p ®Çu t− liªn quan ®Õn
th−¬ng m¹i
Xem Agreement on Trade-Related Investment Measures.
Trade remedies: BiÖn ph¸p kh¾c phôc th−¬ng m¹i
Th−êng ®Ò cËp ®Õn çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸, thuÕ ®èi kh¸ng vµ tù vÖ ®Ó ®¸p l¹i ¶nh h−ëng
ho¹t ®éng th−¬ng m¹i cña çc n−íc kh¸c. T¹i Hoa Kú, ®©y lµ thuËt ng÷ ®Ó chØ biÖn ph¸p ¸p
dông theo luËt th−¬ng m¹i ®Ó gi¶i quyÕt ¶nh h−ëng th−¬ng m¹i kh«ng b×nh ®¼ng cña çc n−íc
kh¸c hay tæn thÊt do hµng nhËp khÈu t¨ng nhanh g©y ra. ViÖc ¸p dông biÖn ph¸p kh¾c phôc
th−¬ng m¹i nµo phô thuéc vµo ch−¬ng, phÇn trong luËt th−¬ng m¹i ¸p dông cho tõng tr−êng
hîp cô thÓ. Bao gåm t¨ng thuÕ quan, h¹n ng¹ch nhËp khÈu, biÖn ph¸p ®èi kh¸ng, tr¶ ®òa, v.v...
Xem thªm Section 201, Section 301, Super 301.
Trade-restrictive environmental measures: Çc biÖn ph¸p m«i tr−êng h¹n chÕ th−¬ng m¹i
Çc biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr−êng cã t¸c ®éng h¹n chÕ th−¬ng m¹i. T¸c ®éng cã thÓ lµ trùc tiÕp
vµ cè ý nh− trong tr−êng hîp Hoa Kú ¸p dông biÖn ph¸p b¶o vÖ ç heo, nh−ng còng cã khi lµ
v« t×nh. Xem thªm trade and environment, tuna (Canada-United States) 1982, tuna (European
Economic Community - United States) 1994 vµ tuna (Mexico - United States,1991.
Trade secret: BÝ mËt th−¬ng m¹i
Th«ng tin ®−îc gi÷ kÝn, kh«ng c«ng bè c«ng khai, ®èi thñ c¹nh tranh vµ çc bªn kh¸c còng
kh«ng ®−îc biÕt, hä cã thÓ cã lîi nÕu nh− biÕt ®−îc th«ng tin ®ã. T¹i Australia, bÝ mËt th−¬ng
m¹i bao trïm th«ng tin tuyÖt mËt cã b¶n chÊt th−¬ng m¹i. Xem thªm Agreement on Trade-
related Aspects of Intellectual Propery Rights vµ data protection in trade in services.
Trade suppression: K×m chÕ th−¬ng m¹i
ThuËt ng÷ ®−îc Jacob Viner sö dông vµo n¨m 1950 vµ Max Corden phæ biÕn. Sau khi thµnh lËp
liªn minh h¶i quan hoÆc khu vùc th−¬ng m¹i tù do, çc n−íc chuyÓn tõ nguån s¶n xuÊt rÎ ngoµi
liªn minh hay khu vùc sang b»ng nguån s¶n xuÊt ®¾t h¬n nh−ng ë trong liªn minh hoÆc trong
khu vùc −u ®·i míi ®−îc thµnh lËp.
Trade surplus: ThÆng d− th−¬ng m¹i
ThÆng d− th−¬ng m¹i xuÊt hiÖn khi kim ng¹ch xuÊt khÈu cña mét n−íc trong mét kho¶ng thêi
gian nhÊt ®Þnh cao h¬n kim ng¹ch nhËp khÈu cña n−íc ®ã. §©y lµ môc tiªu mµ hÇu hÕt tÊt c¶
çc n−íc ®Òu muèn ®¹t ®−îc nh−ng çc nhµ träng th−¬ng nhiÒu khi cè chÊp, thiÕu suy nghÜ
trong mäi tr−êng hîp chØ xÐt ®Õn th−¬ng m¹i hµng ho¸. Ng−êi ta còng kh«ng nªn cho r»ng
thÆng d− th−¬ng m¹i hiÓn nhiªn lµ tèt, cßn th©m hôt th−¬ng m¹i lµ xÊu. ChØ cã thÓ ®¸nh gi¸
®−îc ý nghÜa cña thÆng d− th−¬ng m¹i trong bèi c¶nh cña toµn bé nÒn kinh tÕ mµ th«i.
Trade-weighted average tariffs: ThuÕ suÊt b×nh qu©n gia quyÒn
- 221 -
Ph−¬ng ph¸p tÝnh ¶nh h−ëng trung b×nh cña thuÕ quan th«ng qua tÝnh thuÕ gia quyÒn theo trÞ
gi¸ th−¬ng m¹i cña mét dßng thuÕ. V× vËy, mÆt hµng nµo cã khèi l−îng th−¬ng m¹i cao sÏ cã
¶nh h−ëng nhiÒu h¬n ®Õn viÖc tÝnh thuÕ trung b×nh so víi mÆt hµng cã trÞ gi¸ th−¬ng m¹i Ýt h¬n.
Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch nµy gÆp ph¶i mét vÊn ®Ò lín, ®ã lµ thuÕ cao cã t¸c ®éng kh«ng khuyÕn
khÝch th−¬ng m¹i vµ thuÕ trung b×nh ®−îc tÝnh theo çch nµy cã thÓ dù ®o¸n møc b¶o hé thÊp
h¬n so víi møc thùc tÕ. Tuy thÕ, ng−êi ta tin r»ng ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc coi lµ chØ sè cña ph¹m
vi tæng thÓ cña thuÕ suÊt.
Trading rights: QuyÒn th−¬ng m¹i
QuyÒn dµnh cho mét sè c«ng ty nhÊt ®Þnh ®−îc tiÕn hµnh ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu ë çc
n−íc n−íc, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n−íc cã nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung hoÆc nh÷ng n−íc
®ang chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. QuyÒn kinh doanh cã thÓ chØ giíi h¹n ë viÖc xuÊt
khÈu mét mÆt hµng nhÊt ®Þnh hoÆc kinh doanh mét lo¹i mÆt hµng nµo ®ã. Çc c«ng ty kh«ng
nhÊt thiÕt ph¶i lµ c«ng ty nhµ n−íc míi ®−îc h−ëng quyÒn kinh doanh. NÕu çc c«ng ty cã
quyÒn kinh doanh lµ c«ng ty nhµ n−íc th× vÊn ®Ò nµy l¹i trë thµnh vÊn ®Ò th−¬ng m¹i quèc
doanh.
Traditional comity: Sù th©n thiÖn truyÒn thèng
Xem negative comity.
Traffic light approach: Ph−¬ng ph¸p ®Ìn giao th«ng
Quy ®Þnh mang tÝnh thñ tôc th«ng qua trong vßng ®µm ph¸n Vßng Uruguay vÒ viÖc gi¶m vµ
lo¹i bá trî cÊp. Çc nhµ ®µm ph¸n ®· nhÊt trÝ víi mét hÖ thèng chia trî cÊp bÞ cÊm lµ ®á, trî
cÊp cã thÓ g©y hµnh ®éng (lo¹i trî cÊp cã thÓ bÞ ¸p dông çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng) lµ vµng, vµ
trî cÊp kh«ng g©y hµnh ®éng lµ xanh. Quy ®Þnh chung nµy kh«ng ®iÒu chØnh trî cÊp n«ng
nghiÖp. Çc n−íc tiÕn hµnh ®µm ph¸n quy t¾c riªng lÎ cho trî cÊp n«ng nghiÖp trong khu«n khæ
HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp.
Transactions in service: Giao dÞch dÞch vô
Mét sè nhµ ph©n tÝch thÝch sö dông thuËt ng÷ nµy h¬n, thay thÕ cho th−¬ng m¹i dÞch vô v× hä
cho r»ng thuËt ng÷ nµy nhÊn m¹nh çc ho¹t ®éng quèc tÕ trong dÞch vô phô thuéc vµo ®Çu t−
trùc tiÕp n−íc ngoµi vµ nã kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ th−¬ng m¹i qua biªn giíi. ThuËt ng÷ nµy ®−îc
sö dông nhiÒu trong çc Ên phÈm cña Côc Thèng kª Australia. Nh−ng ®èi l¹i, thuËt ng÷ th−¬ng
m¹i dÞch vô l¹i ®−îc sö dông trong x©y dùng chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i.
Transaction Value: TrÞ gi¸ giao dÞch
Ph−¬ng ph¸p ®Þnh trÞ gi¸ hµng nhËp khÈu ®Ó ®Þnh thuÕ h¶i quan. Theo HiÖp ®Þnh WTO vÒ viÖc
Thùc hiÖn §iÒu II (§Þnh gi¸ h¶i quan) cña HiÖp ®Þnh vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i, trÞ gi¸ giao
dÞch chÝnh lµ gi¸ ph¶i tr¶ cho hµng xuÊt khÈu ®Õn n−íc nhËp khÈu trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh.
Ph−¬ng ph¸p nµy dùa trªn §Þnh trÞ gi¸ Brussels, ®−îc ph¸t triÓn d−íi sù b¶o trî cña Héi ®ång
Hîp t¸c H¶i quan, nay lµ Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi. Xem thªm customs valuation.
Transatlantic Buseness Dialogue: §èi tho¹i Kinh doanh xuyªn §¹i t©y d−¬ng
C¬ chÕ ®−îc çc nhµ l·nh ®¹o kinh doanh Hoa Kú vµ Ch©u ¢u thµnh lËp vµo n¨m 1995 ®Ó th¶o
luËn çc vÊn ®Ò th−¬ng m¹i vµ kinh doanh mµ hai bªn cïng quan t©m vµ ®−a ra çc gi¶i ph¸p
lo¹i bá c¶n trë ®Õn th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− xuyªn §¹i t©y d−¬ng. Xem thªm New Transatlantic
Agenda vµ New Transatlantic Marketplace.
Transfer of Technology: ChuyÓn giao c«ng nghÖ
ChuyÓn giao c«ng nghÖ ®−îc ®Þnh nghÜa trong dù th¶o LuËt quèc tÕ vÒ Thùc hiÖn chuyÓn giao
c«ng nghÖ lµ chuyÓn giao mét hÖ thèng kiÕn thøc ®Ó chÕ t¹o ra mét s¶n phÈm, ®Ó ¸p dông mét
quy tr×nh hay ®Ó cung cÊp dÞch vô. Kh¸i niÖm nµy kh«ng bao trïm çc giao dÞch chØ ®¬n thuÇn
lµ b¸n vµ cho thuª hµng ho¸.
Transfer pricing: ChuyÓn gi¸
- 222 -
ViÖc sö dông chÝnh s¸ch ®Þnh gi¸ kh«ng dùa trªn gi¸ c¶ thÞ tr−êng ®Ó cã ®−îc kho¶n tiÕt kiÖm
tõ nguån thu thuÕ, tèi −u ho¸ nguån ngo¹i hèi hay v× lý do nµo kh¸c. Gi¸ tham kh¶o ®Ó x¸c
®Þnh liÖu viÖc chuyÓn gi¸ cã x¶y ra hay kh«ng chÝnh lµ gi¸ "s¶i tay". §ã lµ gi¸ do hai bªn hoµn
toµn kh«ng cã quan hÖ th©n thÝch víi nhau x¸c ®Þnh. Nãi chung ng−êi ta nghÜ r»ng çc giao
dÞch trong néi bé c«ng ty hoÆc gi÷a çc bªn cã quan hÖ th©n thÝch th−êng ®−îc ®Þnh gi¸ b»ng
ph−¬ng ph¸p nµy. §iÒu kho¶n 33 vµ 34 cña B¶n th¶o Bé LuËt Liªn hîp quèc vÒ qu¶n lý çc
c«ng ty xuyªn quèc gia ®· ®−a ra quy ®Þnh ®Ó tèi thiÓu ho¸ sù th«ng ®ång gi÷a çc c«ng ty.
Xem thªm arm's length pricing.
Transitional dumping: Ph¸ gi¸ qu¸ ®é
§−îc ®Þnh nghÜa trong Grimwade (1996) lµ viÖc ®Þnh gi¸ s¶n phÈm thÊp h¬n chi phÝ cËn biªn
®Ó tèi ®a hãa sè l−îng b¸n ra vµ n©ng cao thÞ phÇn. HiÖn nay vÉn cßn cã ý kiÕn cho r»ng liÖu
tËp qu¸n nµy cã ph¶i lµ mét h×nh thøc l¹m dông gi¸ c¶ hay kh«ng, ®Æc biÖt lµ khi nã l¹i ®−îc
gia h¹n ¸p dông trong mét kho¶ng thêi gian kh¸c. Xem thªm dumping, anti-dumping measures.
Transitional safeguards: Tù vÖ qu¸ ®é
C¬ chÕ nµy ®−îc quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh WTO vÒ Hµng dÖt may ®Ó t¹m thêi h¹n chÕ nhËp
khÈu hµng dÖt thuéc ph¹m vi cña HiÖp ®Þnh khi nhËn thÊy hµng nhËp khÈu gia t¨ng g©y ra hay
®e do¹ g©y ra tæn thÊt nghiªm träng cho ngµnh c«ng nghiÖp trong n−íc. N−íc ¸p dông tù vÖ
ph¶i chøng minh ®−îc mèi quan hÖ gi÷a gia t¨ng nhËp khÈu vµ tæn thÊt g©y ra ®èi víi ngµnh
c«ng nghiÖp ®ã. Çc n−íc kh«ng ®−îc ¸p dông nguyªn t¾c tù vÖ v× lý do thay ®æi c«ng nghÖ,
thay ®æi trong së thÝch cña ng−êi tiªu dïng hay çc yÕu tè kh¸c kh«ng liªn quan g× ®Õn t×nh
tr¹ng hµng nhËp khÈu gia t¨ng. Tù vÖ qu¸ ®é ph¶i ®−îc gi¸m s¸t vµ rµ so¸t víi ®iÒu kiÖn hÕt søc
nghiªm ngÆt, kh«ng ®−îc ¸p dông qu¸ ba n¨m. Xem thªm safeguards vµ special safeguards.
Transition economies: Nh÷ng nÒn kinh tÕ qu¸ ®é
Tªn gäi çc n−íc thuéc Trung vµ §«ng ¢u, çc n−íc tr−íc ®©y thuéc Liªn bang X«-viÕt trong
hÖ thèng çc n−íc cã nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. TÊt c¶ çc n−íc nµy hiÖn nay ®ang ë
trong thêi kú qu¸ ®é chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Xem thªm newly liberalising
economies.
Transnational corporations: C«ng ty xuyªn quèc gia
Cßn ®−îc gäi lµ c«ng ty ®a quèc gia hay doanh nghiÖp ®a quèc gia. Çc c«ng ty nµy lín vµ rÊt
lín vµ lµ khèi liªn kÕt çc c¬ së s¶n xuÊt, v¨n phßng b¸n hµng ®Æt t¹i nhiÒu n−íc kh¸c nhau
d−íi d¹ng chi nh¸nh, c«ng ty con vµ çc lo¹i h×nh kh¸c. Tõng c«ng ty con ph¶i b¸o ço trùc
tiÕp cho c«ng ty ®Çu n·o, th«ng th−êng lµ c«ng ty cæ phÇn. Th−êng rÊt khã x¸c ®Þnh ®Çu mèi
qu¶n lý thùc cña c«ng ty n»m ë ®©u. Th«ng th−êng c«ng ty xuyªn quèc gia ®−îc coi lµ c«ng ty
cña mét n−íc cho dï xuÊt hiÖn ë nhiÒu n−íc kh¸c nhau, vÝ dô BHP lµ c«ng ty cña Australia,
Ericssons (Thuþ-®iÓn), Ford (Hoa Kú), Mitsui (NhËt), ICI (Anh). Trong nhiÒu tr−êng hîp, çc
c«ng ty nµy ®Çu tiªn næi lªn hµng ®Çu ë mét n−íc nhÊt ®Þnh vµ tªn tuæi cña c«ng ty g¾n víi
n−íc ®ã. HiÖn nay c«ng ty ®−îc ®a d¹ng ho¸ së h÷u, çc c«ng ty con cã quyÒn tù chñ nhiÒu
h¬n trong c«ng viÖc kinh doanh cña m×nh. ChÝnh çc c«ng ty con cña mét c«ng ty xuyªn quèc
gia l¹i c¹nh tranh víi nhau trªn thÞ tr−êng thÕ giíi. Do c«ng ty xuyªn quèc gia cã n¨ng lùc thÞ
tr−êng lín vµ cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng ®Õn h×nh th¸i s¶n xuÊt nªn trong mét sè tr−êng hîp çc
c«ng ty xuyªn quèc gia thùc sù kh«ng ®−îc tin t−ëng. §ßi hái ph¶i qu¶n lý chÆt h¬n ho¹t ®éng
cña çc c«ng ty xuyªn quèc gia ®· dÉn ®Õn B¶n th¶o Bé LuËt Qu¶n lý C«ng ty xuyªn quèc gia.
Tuy nhiªn vÊn ®Ò nµy hiÖn nay vÉn cßn g©y nhiÒu tranh c·i vµ Ýt cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®−îc
trong t−¬ng lai gÇn. GÇn ®©y, çc c«ng ty xuyªn quèc gia còng ®−îc çc n−íc chñ nhµ vµ çc tæ
chøc quèc tÕ cã liªn quan ®ãn chµo nhiÒu h¬n. Nghiªn cøu çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c«ng ty
xuyªn quèc gia tËp trung chñ yÕu trong Trung t©m C«ng ty xuyªn quèc gia, cã trô së t¹i
UNCTAD, ngoµi ra còng cã nhiÒu tµi liÖu nghiªn cøu häc thuËt hay vµ nhiÒu Ên t−îng kh¸c.
Çc n−íc OECD còng ®· th«ng qua H−íng dÉn cña OECD vÒ çc Doanh nghiÖp §a quèc gia
lµm c«ng cô ®iÒu chØnh viÖc qu¶n lý çc c«ng ty xuyªn quèc gia. Xem thªm dependence
theory, Fordism, intra-firm trade vµ Post-Fordism.
- 223 -
Transparency: TÝnh c«ng khai; tÝnh minh b¹ch
NghÜa vô ph¶i c«ng bè tÊt c¶ luËt lÖ, quy ®Þnh, quyÕt ®Þnh t− ph¸p, quy ®Þnh hµnh chÝnh ¸p
dông chung vµ çc hiÖp ®Þnh quèc tÕ ®iÒu chØnh th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô, còng nh−
nghÜa vô ph¶i thùc hiÖn çc c«ng cô nµy mét çch hîp lý vµ c«ng b»ng. NghÜa vô vÒ tÝnh c«ng
khai ®−îc quy ®Þnh trong §iÒu X cña GATT, §iÒu III cña GATS vµ çc hiÖp ®Þnh kh¸c cña
WTO. Xem thªm notification vµ surveillance.
Trans-Tasman Mutual Recognition Arrangement: Tho¶ thuËn C«ng nhËn lÉn nhau xuyªn
Tasman
Tho¶ thuËn gi÷a Australia vµ New Zealand cho phÐp hµng ho¸ cã xuÊt xø tõ mét trong hai n−íc
®−îc b¸n ë n−íc kia mµ kh«ng cÇn ph¶i qua mét qu¸ tr×nh kiÓm tra nµo. Tho¶ thuËn nµy còng
®iÒu chØnh çn bé cã kü thuËt cao, cho phÐp mét ng−êi ®¨ng ký hµnh nghÒ ë mét n−íc ®−îc
quyÒn ®¨ng ký ë n−íc kia, kh«ng cÇn ph¶i kiÓm tra hay thÈm ®Þnh l¹i tr×nh ®é n÷a. HiÖp ®Þnh
nµy cã hiÖu lùc tõ 1/1/1997. Xem thªm ANZCERTA, mutual recognition arrangements vµ
technical barriers to trade.
Travaux prÐparatoires: C«ng viÖc chuÈn bÞ
Tµi liÖu, ghi chÐp trong çc cuéc häp mang tÝnh trï bÞ cña çc uû ban, nhãm chuyªn gia, nhãm
®µm ph¸n,... trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n ®Ó ®¹t ®−îc mét tho¶ −íc, hiÖp −íc. Tµi liÖu nµy cã gi¸
trÞ h−íng dÉn cho çc çc nhµ so¹n th¶o khi ng«n ng÷ sö dông trong v¨n b¶n chÝnh thøc kh«ng
râ rµng, nh−ng tµi liÖu nµy chØ thùc sù ph¸t huy t¸c dông khi çc tµi liÖu ®ã cã sù nhÊt trÝ cao.
Thµnh viªn tham gia mét hiÖp ®Þnh cã thÓ sö dông ghi chÐp cña hiÖp ®Þnh kh¸c ®Ó biÖn luËn
cho phÝa m×nh trong khi gi¶i quyÕt tranh chÊp nh−ng hä vÉn ph¶i thÓ hiÖn râ lµ çch hiÓu cña
hä ®−îc çc n−íc kh¸c ñng hé. §iÒu 32 cña HiÖp −íc Viªn vÒ LuËt ph¸p cña HiÖp −íc coi ghi
chÐp trong çc cuéc häp trï bÞ lµ tµi liÖu cã thÓ khai th¸c tuú ý nh−ng chØ khi v¨n b¶n chÝnh
thøc kh«ng thùc sù râ rµng ®Ó cã thÓ thèng nhÊt ®−îc çch suy luËn hoÆc lµ khi tµi liÖu chÝnh
kh«ng dÉn ®Õn kÕt qu¶ lè bÞch vµ bÊt hîp lý.
Treaties of Friendship, Commerce and Navigation: HiÖp −íc H÷u nghÞ, Th−¬ng m¹i vµ
Hµng h¶i
Th−êng ®−îc biÕt ®Õn nh− lµ hiÖp −íc FCN. §©y lµ mét lo¹i hiÖp −íc tay ®«i mµ Hoa Kú vµ çc
n−íc Ch©u ¢u hay sö dông tr−íc ®©y. HiÖp −íc ®iÒu chØnh th−¬ng m¹i vµ vËn t¶i song ph−¬ng,
quy ®Þnh quyÒn lîi cña ng−êi n−íc ngoµi kinh doanh t¹i mét n−íc kh¸c vµ thiÕt lËp hiÖn diÖn
th−¬ng m¹i t¹i ®ã, bao gåm c¶ së h÷u tµi s¶n. Chñ yÕu lµ quyÒn ®−îc vµo kinh doanh vµ c− tró,
quyÒn b¶o vÖ ç nh©n vµ c«ng ty, quyÒn hµnh nghÒ chuyªn m«n, quyÒn cã tµi s¶n, v¨n b»ng
ph¸t minh, thuÕ, chuyÓn lîi nhuËn vµ vèn vÒ n−íc, çc biÖn ph¸p th−¬ng m¹i, tr−ng thu vµ quèc
h÷u ho¸, v.v... Çc b¶n FCN ®Çu tiªn cßn quy ®Þnh c¶ vÒ h¶i quan vµ l·nh sù. HiÖp −íc FCN
gi÷a Hoa Kú vµ Ph¸p ký kÕt n¨m 1778 lµ mét trong nh÷ng b¶n hiÖp −íc sím nhÊt thuéc lo¹i
nµy. KÓ tõ sau ThÕ chiÕn thø hai, Hoa Kú ®· ký kÕt kho¶ng 25 b¶n hiÖp −íc, vµ hiÖn nay cã
kho¶ng 50 hiÖp −íc ®ang cïng cã hiÖu lùc. HiÖn nay hiÖp −íc ®Çu t− song ph−¬ng ®ang thay
thÕ h×nh thøc hiÖp −íc nµy.
Treaty of Maastricht: HiÖp −íc Maastricht
HiÖp −íc thµnh lËp Liªn minh Ch©u ¢u do 12 n−íc thµnh viªn Céng ®ång Ch©u ¢u ký kÕt vµo
ngµy 7/2/1992. HiÖp −íc cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/11/1993. HiÖp −íc nµy tiÕn xa h¬n h¼n HiÖp −íc
Rome ë mét sè khÝa c¹nh lín nh»m ®¶m b¶o th«ng qua mét khung ph¸p lý duy nhÊt ®Ó ®iÒu
chØnh tÝnh hoµ hîp tæng thÓ trong çc ho¹t ®éng ®èi ngo¹i cña Liªn hiÖp Ch©u ¢u, trong chÝnh
s¸ch ®èi ngo¹i, an ninh, kinh tÕ vµ ph¸t triÓn. Héi ®ång Bé tr−ëng vµ Uû ban Ch©u ¢u chÞu
tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn nhiÖm vô HiÖp −íc ®Ò ra. HiÖp −íc còng quy ®Þnh dïng thuËt ng÷ Céng
®ång Ch©u ¢u ®Ó thay thÕ thuËt ng÷ Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u, trô cét chÝnh cña Liªn minh
Ch©u ¢u. ChØ cã Céng ®ång Ch©u ¢u míi cã t− çch ph¸p lý vµ míi cã quyÒn ký kÕt çc hiÖp
−íc quèc tÕ. HiÖp −íc còng thiÕt lËp chÝnh s¸ch ngo¹i giao vµ an ninh chung vµ hîp t¸c trong
lÜnh vùc t− ph¸p vµ néi vô, hai trô cét kh¸c cña Liªn minh Ch©u ¢u.
- 224 -
Treaty of Rome: HiÖp −íc Rome
Do s¸u n−íc thµnh viªn ®Çu tiªn cña Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u ký kÕt vµo ngµy 25/3/1957 vµ
cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/1/1958. S¸u n−íc ®ã lµ BØ, Céng hoµ Liªn bang §øc, Ph¸p, Italia,
Luxemburg vµ Hµ-lan. HiÖp −íc quy ®Þnh çc ®iÒu kho¶n vÒ tù do di chuyÓn hµng ho¸, thµnh
lËp liªn minh h¶i quan, lo¹i bá h¹n chÕ ®Þnh l−îng, n«ng nghiÖp, tù do ®i l¹i, dÞch vô vµ vèn,
chÝnh s¸ch vËn t¶i, chÝnh s¸ch c¹nh tranh vµ chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i vµ kinh tÕ,
chÝnh s¸ch x· héi chung, thµnh lËp Ng©n hµng §Çu t− Ch©u ¢u, liªn kÕt víi çc n−íc vµ l·nh
thæ bªn ngoµi vµ çc biÖp ph¸p ph¸p lý. Trong thêi gian nµy hiÖp −íc thµnh lËp Céng ®ång
N¨ng l−îng Nguyªn tö Ch©u ¢u (Euratom) còng ®−îc ký kÕt t¹i Rome. Tõ ®iÓn nµy kh«ng ®i
s©u vµo Euratom, vµ "HiÖp −íc Rome" trong trang nµy lµ hiÖp −íc thµnh lËp Céng ®ång Kinh tÕ
Ch©u ¢u. Xem thªm European Coal and Steel Community, European Community, Common
Agricultural Policy vµ Article 113 Committee.
Treaty of Stockholm: HiÖp −íc Stockholm
Xem EFTA.
Treaty on Intellectual Property in Respect of Integrated Circuits: HiÖp −íc Së h÷u TrÝ tuÖ
vÒ m¹ch tÝch hîp
Mét trong nh÷ng hiÖp −íc quy ®Þnh tiªu chuÈn b¶o vÖ ¸p dông theo HiÖp ®Þnh vÒ QuyÒn së h÷u
trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i. HiÖp −íc ®−îc ký ngµy 26/5/1992 ë Washington trong ph¹m
vi cña WIPO. Cho ®Õn nay, HiÖp −íc vÉn ch−a cã hiÖu lùc. Çc bªn tham gia ph¶i b¶o vÖ quyÒn
së h÷u trÝ tuÖ ®èi víi thiÕt kÕ bè côc cña m¹ch tÝch hîp bÊt kÓ m¹ch tÝch hîp ®ã cã thuéc mét
b¶n m¹ch hay kh«ng. Çc bªn tham gia còng ph¶i dµnh ®·i ngé quèc gia cho thÓ nh©n vµ ph¸p
nh©n cña çc n−íc kh¸c. B¶o vÖ m¹ch tÝch hîp tèi thiÓu ph¶i lµ 8 n¨m. Ýt nhÊt, viÖc t¸i chÕ,
nhËp khÈu, b¸n hoÆc ph©n phèi thiÕt kÕ bè côc hay ®−a m¹ch tÝch hîp vµo mét b¶ng m¹ch v×
môc ®Ých th−¬ng m¹i ph¶i ®−îc coi lµ bÊt hîp ph¸p nÕu nh− kh«ng ®−îc ng−êi chñ quyÒn së
h÷u trÝ tuÖ uû quyÒn.
Treble damages: Tæn thÊt gÊp ba
Theo PhÇn 77, §¹o luËt ThuÕ quan Wilson 1894 vµ PhÇn 4, §¹o luËt Clayton 1914 trong hÖ
th«ng luËt chèng ®éc quyÒn cña Hoa Kú, ng−êi bÞ tæn thÊt do mét hµnh vi bÞ cÊm trong luËt g©y
ra cã thÓ ®−îc båi th−êng gÊp ba lÇn th«ng qua toµ ¸n. Kh«ng cã quy ®Þnh møc tæn thÊt tèi ®a
®−îc ®Òn bï. §¹o luËt Sherman - ®¹o luËt chèng ®éc quyÒn ®Çu tiªn, chØ quy ®Þnh møc ph¹t vµ
thêi h¹n ph¹t tï ®èi ®a cho çc bªn ph¹m téi.
Trends in International Trade: Çc xu h−íng trong th−¬ng m¹i quèc tÕ
Xem Haberler Report.
Triadisation: Ba trô cét kinh tÕ
Nhãm Lisbon c«ng nhËn qu¸ tr×nh héi nhËp c«ng nghÖ, kinh tÕ, v¨n ho¸ x· héi gi÷a ba khu vùc
ph¸t triÓn nhÊt trªn thÕ giíi diÔn ra nhanh h¬n so víi khu vùc kh¸c. Ba khu vùc nµy lµ NhËt vµ
çc n−íc c«ng nghiÖp míi, T©y ¢u vµ B¾c Mü.
Trigger price: Gi¸ ch©m ngßi
Møc gi¸ ®−îc Ên ®Þnh trong çc c¬ cÊu trî cÊp trong n−íc, nhÊt lµ ®èi víi lÜnh vùc n«ng nghiÖp,
hoÆc trong hiÖp ®Þnh quèc tÕ mµ n−íc nµy tham gia. Khi gi¸ ®¹t tíi møc gi¸ nµy sÏ tù ®éng dÉn
®Õn quyÕt ®Þnh hµnh ®éng. Xem thªm buffer stocks, international commodity agreements vµ
special safeguards.
TRIMs: Çc biÖn ph¸p ®Çu t− liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i
- 225 -
Bao gåm c¶ môc tiªu xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu, quy ®Þnh mua néi ®Þa hay quy ®Þnh hµm
l−îng néi ®Þa, çc yªu cÇu vÒ nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn vµ çc ®iÒu kiÖn t−¬ng tù mµ mét doanh
nghiÖp ph¶i tu©n theo ®Ó ®−îc phÐp ®Çu t− vµo n−íc kh¸c. Xem thªm Agreement on Trade
Related Investment Measures.
TRIPS: Çc khÝa c¹nh cña quyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i
Xem thªm Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights.
Tropical products: S¶n phÈm nhiÖt ®íi
Kh«ng cã ®Þnh nghÜa cô thÓ nhãm s¶n phÈm nµy, nh−ng trong Vßng Uruguay s¶n phÈm lo¹i
nµy ®−îc ®èi xö −u tiªn, bao gåm c©y nhiÖt ®íi lµm ®å uèng (cµ-phª, dõa vµ chÌ, vµ çc s¶n
phÈm chÕ biÕn tõ çc c©y nµy), gia vÞ, hoa ®· c¾t, c©y nhiÖt ®íi vµ çc s¶n phÈm thùc vËt, h¹t cã
dÇu, dÇu thùc vËt vµ b¸nh dÇu, thuèc l¸, g¹o, s¾n, vµ çc lo¹i c©y nhiÖt ®íi cã rÔ kh¸c, c©y ¨n
qu¶ vµ h¹t nhiÖt ®íi, gç vµ cao-su nhiÖt ®íi, ®ay, sîi sisal vµ çc lo¹i sîi cøng kh¸c.
Tuna (Canada-United States, 1982): Ç ngõ (Canada-Hoa Kú, 1982)
Tranh chÊp gi÷a Hoa Kú vµ Canada trong GATT. Ngµy 31/8/1979, Hoa Kú cÊm nhËp khÈu ç
ngõ vµ çc s¶n phÈm tõ ç ngõ cña Canada sau khi mét sè thuyÒn ®¸nh ç cña Hoa Kú bÞ chÝnh
quyÒn Canada ®uæi b¾t v× ch−a ®−îc phÐp ®¸nh b¾t ç trong h¶i phËn mµ Canada cho lµ thuéc
l·nh thæ cña m×nh. PhÝa Hoa Kú cho r»ng vïng biÓn nµy n»m nµy ngoµi ph¹m vi ph¸p lý ®¸nh
b¾t ç ngõ cña tÊt c¶ çc n−íc. Hoa Kú ®· hµnh ®éng theo quy ®Þnh trong Kho¶n 205 (CÊm
NhËp khÈu) cña §¹o luËt Qu¶n lý vµ B¶o tån Thuû s¶n n¨m 1976, yªu cÇu cã hµnh ®éng ph¸p
lý trong tr−êng hîp vi ph¹m. LÖnh cÊm ®−îc lo¹i bá 1 n¨m sau khi ®¹t ®−îc tho¶ thuËn víi
Canada, nh−ng tr−íc khi tranh chÊp ®−îc tuyªn ¸n. Ngay tõ ®Çu ban héi thÈm kh«ng ®i s©u vµo
vÊn ®Ò ph¹m vi ph¸p lý cña khu vùc ®¸nh ç. Canada dùa trªn lý luËn cho r»ng hµnh ®éng cÊm
nhËp khÈu cña Hoa Kú ®· tr¸i víi nghÜa vô cña Hoa Kú quy ®Þnh trong §iÒu I cña GATT (§·i
ngé Tèi huÖ quèc chung), §iÒu XI (Lo¹i bá chung h¹n chÕ ®Þnh l−îng), vµ §iÒu XIII (Thùc
hiÖn kh«ng ph©n biÖt h¹n chÕ ®Þnh l−îng). PhÝa Hoa Kú lËp luËn r»ng hµnh ®éng cña hä lµ hîp
lý, phï hîp víi §iÒu XX(g) quy ®Þnh çc tr−êng hîp ngo¹i lÖ kh«ng ph¶i thùc hiÖn çc nghÜa
vô cña GATT do thùc hiÖn çc biÖn ph¸p cã liªn quan ®Õn viÖc b¶o tån nguån tµi nguyªn ®ang
c¹n kiÖt. LËp luËn nµy dùa trªn t− vÊn cña C¬ quan DÞch vô H¶i s¶n Quèc gia cña Hoa Kú cho
r»ng nguån ç ngõ bÞ khai th¸c qu¸ t¶i vµ ®ang c¹n kiÖt. Hoa Kú cßn lËp luËn r»ng Hoa Kú vµ
Canada cã chung môc tiªu b¶o tån nguån ç ngõ trªn thÕ giíi víi viÖc tham gia vµo çc tho¶
thuËn quèc tÕ vÒ ç ngõ, vµ hä cho r»ng viÖc Canada ®¬n ph−¬ng ®uæi b¾t tµu ç ngõ cña Hoa
Kú v« h×nh chung lµ c¶n trë hîp t¸c quèc tÕ trong c«ng t¸c b¶o tån. PhÝa Hoa Kú cho r»ng t¸c
®éng cña cÊm nhËp khÈu ®èi víi th−¬ng m¹i lµ rÊt nhá bÐ. Ban héi thÈm còng nhËn thÊy tranh
chÊp nµy chØ lµ mét phÇn trong mèi bÊt hoµ vÒ vÊn ®Ò thuû s¶n gi÷a Hoa Kú vµ Canada, vµ ban
héi thÈm còng nhËn thÊy t¸c ®éng th−¬ng m¹i cña vô nµy. Ban héi thÈm cho r»ng Hoa Kú cÊm
nhËp khÈu ç ngõ cña Canada lµ phï hîp víi quy ®Þnh vÒ cÊm nhËp khÈu theo §iÒu XI:1
GATT, nh−ng kh«ng tho¶ m·n quy ®Þnh cña §iÒu XX(g) v× biÖn ph¸p mµ Hoa Kú tiÕn hµnh víi
môc ®Ých b¶o tån l¹i kh«ng ®i kÌm víi h¹n chÕ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trong n−íc. Xem thªm
herring and salmon, tuna (European Economic Community - United States, 1994), tuna
(Mexico - United States, 1991) vµ general exceptions.
Tuna (European Economic Community - United States, 1994): Ç ngõ (Céng ®ång Kinh
tÕ Ch©u ¢u - Hoa Kú, 1994)
Tranh chÊp do Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u (EEC) khëi kiÖn n¨m 1992, vµ Hµ-lan thay mÆt cho
QuÇn ®¶o Antilles thuéc Hµ-lan kiÖn Hoa Kú. Néi dung cña vô kiÖn liªn quan ®Õn Hoa Kú h¹n
chÕ nhËp khÈu mét sè mÆt hµng ç ngõ. Trong b¶n tãm t¾t nµy khi EEC ®−îc dÉn chiÕu còng sÏ
®−îc hiÓu lµ Hµ-lan thay mÆt cho QuÇn ®¶o Antilles thuéc Hµ-lan ®Ó hµnh ®éng. Ng−êi ta
th−êng dïng l−íi kÐo khæ lín nh»m b¾t c¶ ®µn ç ngõ v× môc ®Ých th−¬ng m¹i. ë vïng phÝa
®«ng Th¸i b×nh d−¬ng nhiÖt ®íi, ç ngõ th−êng ®i kÌm víi nh÷ng ®µn ç heo. ChÝnh viÖc sö
dông l−íi kÐo khæ lín ®· v« t×nh giÕt chÕt ç heo. Çc n−íc thµnh viªn Uû ban Ç ngõ NhiÖt
®íi Ch©u Mü ®· ®¹t ®−îc tho¶ thuËn h¹n chÕ sè ç heo bÞ giÕt xuèng cßn thÊp h¬n 5000 con
- 226 -
vµo n¨m 1999. §¹o luËt B¶o vÖ §éng vËt biÓn cã vó cña Hoa Kú n¨m 1972 ®· cÊm çc tÊt c¶
çc h×nh thøc l¹m dông, s¨n, b¾t hoÆc giÕt çc lo¹i ®éng vËt cã vó cho dï lµ v« t×nh hay cè ý.
Hoa Kú còng cÊm nhËp khÈu tÊt c¶ çc lo¹i s¶n phÈm tõ ®éng vËt biÓn cã vó vµ çc s¶n phÈm
ç cã liªn qua ®Õn s¨n, b¾t ®éng vËt biÓn cã vó. LÖnh cÊm nµy ®−îc coi lµ "lÖnh cÊm vËn n−íc
chÝnh". Môc ®Ých cña lÖnh cÊm nh»m b¶o tån çc lo¹i ®éng vËt biÓn cã vó ®ang cã nguy c¬ bÞ
diÖt vong. §¹o luËt B¶o vÖ §éng vËt biÓn cã vó cña Hoa Kú quy ®Þnh tiªu chuÈn giÕt vµ lµm bÞ
th−¬ng ®éng vËt biÓn cã vó vµ kh«ng ai ®−îc v−ît qu¸ tiªu chuÈn nµy. N−íc ngoµi cã quyÒn tù
chøng minh lµ hä tu©n thñ theo ®óng tiªu chuÈn, vµ hä chØ cã thÓ xuÊt khÈu sang Hoa Kú nÕu
nh− hä thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc yªu cÇu. Çc n−íc tiÕn hµnh ®¸nh b¾t ®éng vËt biÓn cã vó cã thÓ
®Ò nghÞ Hoa Kú ký kÕt çc hiÖp ®Þnh chÝnh thøc vµ ®−a ra çc cam kÕt cô thÓ. N−íc nhËp khÈu
ç ngõ v©y vµng ®Ó chÕ biÕn, sau ®ã xuÊt khÈu sang Hoa Kú còng ph¶i chøng minh r»ng hä
kh«ng nhËp khÈu lo¹i ç ngõ bÞ cÊm ë Hoa Kú. N−íc nµy ®−îc gäi lµ "n−íc trung gian" theo
§¹o luËt B¶o vÖ §éng vËt biÓn cã vó cña Hoa Kú. EEC yªu cÇu ban héi thÈm coi lÖnh cÊm
nhËp khÈu cña Hoa Kú (c¶ "lÖnh cÊm vËn n−íc trung gian" vµ "lÖnh cÊm vËn n−íc chÝnh") lµ
tr¸i víi §iÒu XI, GATT (§iÒu kho¶n Lo¹i bá chung H¹n chÕ ®Þnh l−îng), kh«ng thÓ ®−îc coi lµ
®iÒu chØnh t¹i biªn giíi theo §iÒu III (§·i ngé quèc gia), vµ kh«ng thuéc ph¹m vi bÊt kú ngo¹i
lÖ nµo theo §iÒu XX (Ngo¹i lÖ chung). Ban héi thÈm kÕt luËn kh«ng ¸p dông §iÒu III trong vô
nµy, nh−ng hä cho r»ng lÖnh cÊm vËn cña Hoa Kú lµ "lÖnh cÊm vµ h¹n chÕ" trong §iÒu XI v× hä
cÊm nhËp khÈu ç ngõ vµ çc s¶n phÈm ç ngõ khi n−íc xuÊt khÈu kh«ng tho¶ m·n mét sè ®iÒu
kiÖn nhÊt ®Þnh. VÒ §iÒu XX(g), ban héi thÈm kÕt luËn nh÷ng biÖn ph¸p cã môc ®Ých Ðp buéc
çc n−íc kh¸c ph¶i thay ®æi chÝnh s¸ch cña m×nh, vÒ c¬ b¶n kh«ng ®−îc coi lµ biÖn ph¸p thùc
hiÖn b¶o tån nguån tµi nguyªn ®ang bÞ c¹n kiÖt. Çc biÖn ph¸p nµy còng kh«ng cã t¸c dông h¹n
chÕ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trong n−íc theo nh− §iÒu XX(g) yªu cÇu. VÒ vÊn ®Ò liÖu çc biÖn
ph¸p cña Hoa Kú cã ph¶i lµ cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ cuéc sèng vµ søc khoÎ cña ç heo hay kh«ng,
ban héi thÈm cho r»ng nÕu çc biÖn ph¸p nµy chØ ph¸t huy t¸c dông khi çc n−íc kh¸c thay ®æi
chÝnh s¸ch cña hä, th× kh«ng thÓ ®−îc coi lµ "cÇn thiÕt" ®−îc. ChÝnh v× vËy çc biÖn ph¸p nµy
kh«ng ®¸p øng çc yªu cÇu cèt lâi cña §iÒu kho¶n. Ban héi thÈm còng ®−a ra kÕt luËn cho r»ng
v× hä ®· nhËn thÊy çc biÖn ph¸p ¸p dông theo cÊm vËn çc n−íc chÝnh kh«ng phï hîp víi §iÒu
XI, nªn çc biÖn ph¸p nµy kh«ng thÓ lµm c¬ së ®Ó biÖn minh cho cÊm vËn n−íc trung gian theo
§iÒu XX(d). Trong kÕt luËn cuèi cïng cña m×nh, ban héi thÈm l−u ý lµ môc tiªu m«i tr−êng
cña Hoa Kú b¶o vÖ vµ b¶o tån ç heo kh«ng ph¶i lµ néi dung cña tranh chÊp nµy. H¬n thÕ n÷a
hä cßn ghi nhËn r»ng cÊm vËn th−¬ng m¹i mµ Hoa Kú ®−a ra chØ nh»m môc ®Ých thay ®æi chÝnh
s¸ch th−¬ng m¹i cña çc n−íc kh¸c. V× thÕ ban héi thÈm ph¶i ®−a ra gi¶i ph¸p xem liÖu cã ph¶i
çc bªn tham gia GATT ®· dµnh cho nhau quyÒn ®−îc Ên ®Þnh cÊm vËn th−¬ng m¹i v× môc
®Ých nµy. Ban héi thÈm còng cho r»ng §iÒu XX kh«ng thÓ hiÓu theo çch ®ã. Xem thªm
extraterritoriality, general exceptions, herring and salmon, tuna (Canada-United States, 1982)
vµ tuna (Mexico-United States, 1991).
Tuna (Mexico-United States, 1991): Ç ngõ (Mexico-Hoa Kú, 1991)
Tranh chÊp gi÷a Mexico vµ Hoa Kú trong GATT. Tranh chÊp b¾t nguån tõ §¹o luËt B¶o vÖ
§éng vËt biÓn cã vó cña Hoa Kú, 1972 cÊm tÊt c¶ çc h×nh thøc l¹m dông, s¨n, b¾t, giÕt hay ©m
m−u lµm nh÷ng viÖc nµy ®èi víi ®éng vËt biÓn cã vó vµ cÊm nhËp khÈu ®éng vËt biÓn cã vó trõ
tr−êng hîp ®−îc nhµ chøc tr¸ch cho phÐp. Trong mét sè tr−êng hîp cô thÓ, lÖnh cÊm nµy cßn
®−îc ¸p dông ®èi víi çc s¶n phÈm thuû s¶n kh¸c. Môc ®Ých cña §¹o luËt lµ gi¶m ®¸ng kÓ
thËm chÝ kh«ng cßn t×nh tr¹ng v« t×nh giÕt hay g©y th−¬ng tËt nghiªm träng cho çc lo¹i ®éng
vËt biÓn cã vó trong mïa s¨n b¾t thñy s¶n v× môc ®Ých th−¬ng m¹i. Môc tiªu chÝnh cña §¹o luËt
lµ nh»m vµo thùc tr¹ng dïng l−íi kÐo b¾t ç ngõ, ®©y lµ mét kü thuËt b¾t ç ngõ v©y vµng.
§ång thêi kü thuËt nµy còng b¾t lu«n c¶ ç heo v× ç heo v× ç heo vµ ç ngõ th−êng ë cïng
mét vïng n−íc, nhÊt lµ ë vïng §«ng Th¸i b×nh d−¬ng nhiÖt ®íi. §¹o luËt còng ®−a ra mét lo¹t
h¹n chÕ viÖc ®¸nh b¾t ç ngõ vµ çc thñ tôc mµ n−íc kh¸c ph¶i thùc hiÖn ®Ó ®¸p øng yªu cÇu
cña §¹o luËt. Ngµy 10/10/1990, Hoa Kú ban hµnh lÖnh cÊm vËn ®èi víi ç ngõ cña Mexico ®Ó
tr¶ ®òa viÖc Mexico s¨n b¾t ®éng vËt biÓn cã vó. Hoa Kú kh¼ng ®Þnh l¹i lÖnh cÊm nµy vµo ngµy
31/4/1991 vµ kÌm theo lÖnh cÊm c¶ ç ngõ cña Venezuela vµ Vanuatu. §¹o luËt nµy quy ®Þnh
lÖnh cÊm còng cã hiÖu lùc víi çc n−íc trung gian, v× vËy yªu cÇu çc n−íc ph¶i xuÊt tr×nh giÊy
- 227 -
chøng nhËn xuÊt xø. LÖnh cÊm nhËp khÈu tõ çc n−íc vi ph¹m sÏ ®−îc thùc hiÖn th«ng qua tiªu
chuÈn nh·n hiÖu hµng ho¸ ®èi víi ç ngõ xuÊt khÈu sang hoÆc chµo hµng ®Ó b¸n sang Hoa Kú.
Mexico ®· ®−a ra ba lêi buéc téi. Thø nhÊt, quy ®Þnh cÊm vËn trong §¹o luËt tr¸i víi §iÒu XI
cña GATT (Lo¹i bá chung H¹n chÕ ®Þnh l−îng), vµ viÖc ¸p dông §¹o luËt víi tõng khu vùc ®Þa
lý riªng biÖt lµ vi ph¹m §iÒu XIII (¸p dông kh«ng ph©n biÖt ®èi xö çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng).
Thø hai, ®iÒu kiÖn so s¸nh gi÷a quy ®Þnh ç ngõ v©y vµng t¹i Hoa Kú vµ çc n−íc kh¸c vi ph¹m
§iÒu III (§·i ngé quèc gia), ®Æc biÖt lµ nã liªn quan ®Õn "tÊt c¶ çc luËt quy ®Þnh hoÆc yªu
cÇu" ¶nh h−ëng tíi s¶n phÈm chø kh«ng ph¶i nhµ s¶n xuÊt. Thø ba, kh¶ n¨ng cÊm nhËp khÈu
mäi ng− s¶n tõ Mexico còng vi ph¹m §iÒu XI. Hoa Kú b¸c bá tÊt c¶ çc khiÕu n¹i nµy. Nh−
trong mét tr−êng hîp t−¬ng tù do Canada khëi x−íng n¨m 1982, Hoa Kú chñ yÕu dùa vµo §iÒu
XX (Lo¹i trõ chung) cña GATT cho phÐp mét thµnh viªn GATT bá qua çc ®iÒu kho¶n GATT
kh¸c trong mét sè tr−êng hîp ®−îc quy ®Þnh chÆt chÏ. Do ®ã, Hoa Kú cho r»ng nÕu cã bÊt kú
nghi ngê nµo vÒ viÖc çc biÖn ph¸p cña Hoa Kú cã phï hîp víi GATT hay kh«ng, §iÒu XX sÏ
®¶m b¶o r»ng çc biÖn ph¸p ®ã vÉn phï hîp víi cam kÕt cña hä trong GATT. Çc biÖn ph¸p ®ã
lµ cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ ®êi sèng hoÆc søc khoÎ ç heo vµ do ®ã ®−îc chÊp nhËn theo §iÒu XX(b).
Trong bÊt kú tr−êng hîp nµo, mét chÝnh phñ còng cã thÓ cÊm nhËp khÈu mét s¶n phÈm ®Ó b¶o
vÖ ®êi sèng hoÆc søc khoÎ cña con ng−êi, thùc vËt hoÆc ®éng vËt. Hoa Kú còng viÖn §iÒu
XX(g) ®Ò cËp biÖn ph¸p "liªn quan ®Õn b¶o tån çc tµi nguyªn thiªn nhiªn cã thÓ c¹n kiÖt nÕu
çc biÖn ph¸p ®ã ®−îc thùc hiÖn cïng víi çc h¹n chÕ vÒ s¶n xuÊt hoÆc tiªu thô trong n−íc". Sè
l−îng ç heo kh«ng thÓ duy tr× nÕu tû lÖ tö vong cña chóng cßn qu¸ cao. Hoa Kú còng h¹n chÕ
toµn diÖn ®¸nh b¾t trong n−íc ®Ó b¶o tån ç heo vµ biÖn ph¸p nµy nghiªm kh¾c h¬n nh÷ng biÖn
ph¸p ¸p dông cho viÖc ®¸nh b¾t cña tµu n−íc ngoµi. Ngoµi ra, çc biÖn ph¸p cña Hoa Kú kh«ng
ph¶i mang tÝnh vâ ®o¸n hoÆc ph©n biÖt ®èi xö v« c¨n cø gi÷a çc n−íc v× LuËt ¸p dông cho tÊt
c¶ çc n−íc khai th¸c ç ngõ v©y vµng ë vïng §«ng Th¸i b×nh d−¬ng nhiÖt ®íi b»ng l−íi kÐo.
Chóng kh«ng ¸p dông cho çc khu biÓn kh¸c v× kh«ng cã b»ng chøng cã mèi ®e do¹ t−¬ng tù
víi ç heo tõ viÖc khai th¸c ç ngõ. Ban héi thÈm thÊy r»ng lÖnh cÊm nhËp khÈu trùc tiÕp mét
sè ç ngõ v©y vµng vµ s¶n phÈm ç ngõ v©y vµng kh«ng phï hîp víi yªu cÇu cña §iÒu XI:1 cña
GATT. §èi víi luËt vÒ kh¶ n¨ng gia h¹n lÖnh cÊm nhËp khÈu toµn bé çc ng− s¶n tõ Mexico,
ban héi thÈm nh¾c l¹i quyÕt ®Þnh ë Siªu quü lµ viÖc lËp ph¸p cho hµnh ph¸p quyÒn hµnh ®éng
kh«ng phï hîp víi GATT nÕu vèn b¶n th©n vÉn phï hîp víi GATT. Ban héi thÈm b¸c bá viÖc
¸p dông ®Æc quyÒn §iÒu XX(b) theo tinh thÇn dù th¶o tr−íc ®©y, theo ®ã luËt nµy chØ ¸p dông
cho n−íc nhËp khÈu. Ban nµy kh«ng chÊp nhËn §iÒu XX(g) cã thÓ ¸p dông mét çch ®Æc quyÒn
v× ®iÒu ®ã sÏ lµm cho mét bªn cã thÓ ¸p ®Æt chÝnh s¸ch b¶o tån cña m×nh cho mét n−íc kh¸c.
Ban héi thÈm còng chØ ra r»ng çc ®iÒu kiÖn kh«ng râ rµng tõ viÖc ¸p dông LuËt kh«ng cã
nghÜa lµ nh»m chñ yÕu vµo môc tiªu b¶o tån. Ban héi thÈm ¸p dông çch lý gi¶i t−¬ng tù ®èi
víi lÖnh cÊm nhËp khÈu tõ çc n−íc trung gian vµ viÖc ®ã kh«ng phï hîp víi §iÒu XX(d) cho
phÐp thi hµnh çc biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o t−¬ng ®ång víi luËt lÖ phï hîp víi GATT.
Trong lêi kÕt luËn, Ban héi thÈm l−u ý r»ng çc ®iÒu kho¶n cña GATT ®Æt ra mét sè h¹n chÕ vÒ
n¨ng lùc cña mét thµnh viªn thùc hiÖn çc chÝnh s¸ch m«i tr−êng trong n−íc. MÆt kh¸c, mét
thµnh viªn kh«ng thÓ h¹n chÕ nhËp khÈu mét s¶n phÈm chØ v× s¶n phÈm ®ã xuÊt xø tõ mét n−íc
cã chÝnh s¸ch m«i tr−êng kh¸c víi m×nh. Xem thªm herring and salmon, tuna (Canada-United
States, 1982), tuna (European Economic Community-United States, 1994), general exceptions
vµ trade and environment.
Unbound commitments: Çc cam kÕt kh«ng rµng buéc

Cam kÕt theo GATS (HiÖp ®Þnh chung vÒ Th−¬ng m¹i trong lÜnh vùc dÞch vô) cã thÓ thay ®æi
®¬n ph−¬ng bëi n−íc ®−a ra cam kÕt. Çc cam kÕt nµy cho phÐp n−íc ®−a ra cam kÕt cã sù linh
ho¹t khi thay ®æi chÕ ®é th−¬ng m¹i trong nh÷ng lÜnh vùc bÞ ¶nh h−ëng mµ kh«ng ph¶i ®Òn bï.
Çc cam kÕt kh«ng rµng buéc v× thÕ Ýt gi¸ trÞ h¬n çc cam kÕt rµng buéc, mÆc dï trong mét sè
tr−êng hîp chóng cã thÓ lµm râ h¬n vÒ tÝnh c«ng khai.
- 228 -
UNCITRAL (United Nations Commission on International Trade Law): Uû ban Liªn hîp
quèc vÒ LuËt Th−¬ng m¹i quèc tÕ
Thµnh lËp n¨m 1996 nh»m môc ®Ých gi¶m hoÆc lo¹i bá çc c¶n trë ph¸p lý ®èi víi dßng th−¬ng
m¹i quèc tÕ vµ hµi hoµ vµ thèng nhÊt luËt vÒ th−¬ng m¹i quèc tÕ. UNCITRAL cã 36 thµnh viªn
do §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc chän ra. §©y lµ c¬ quan ph¸p lý chÝnh trong hÖ thèng Liªn hîp
quèc trong lÜnh vùc luËt th−¬ng m¹i quèc tÕ. UNCITRAL cã ch−¬ng tr×nh ®Èy m¹nh çc vÊn ®Ò
nh− träng tµi th−¬ng m¹i quèc tÕ vµ hoµ gi¶i vµ vËn t¶i vµ b¸n hµng ho¸ quèc tÕ. Trô së ®ãng t¹i
Viªn.
UNCPC (United Nations Central [Provisional] Product Classification): Danh môc ph©n
lo¹i s¶n phÈm [t¹m thêi] trung t©m Liªn hîp quèc
Danh môc tËp trung vµo s¶n phÈm chø kh«ng ph¶i ho¹t ®éng. Danh môc nµy ®−a ra h¬n 600
s¶n phÈm dÞch vô dïng lµm c¬ së cho çc danh môc ban ®Çu trong çc danh môc cam kÕt
GATS, nh−ng kh«ng ®¸p øng hoµn toµn yªu cÇu cña çc danh môc ®ã. B¶n söa ®æi cña Danh
môc ph©n lo¹i nµy cã thÓ sÏ hoµn thµnh vµo cuèi n¨m 1997.
UNCTAD (United Nations Conference on Trade and Development): Héi nghÞ Liªn hîp
quèc vÒ Th−¬ng m¹i vµ Ph¸t triÓn
Thµnh lËp n¨m 1964 b»ng nghÞ quyÕt (XIX) 1995 cña §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc nh»m xóc
tiÕn sù tham gia nhiÒu h¬n cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vµo hÖ thèng th−¬ng m¹i toµn cÇu vµ
do ®ã thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ cña çc n−íc nµy. HiÖn nay cã kho¶ng 190 n−íc thµnh viªn.
UNCTAD tù coi m×nh lµ diÔn ®µn hµng ®Çu ®Ó ph©n tÝch, th¶o luËn vµ x©y dùng chÝnh s¸ch
nh»m ®¹t ®−îc sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng t¹i mäi khu vùc ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr−ëng ë nh÷ng nÒn
kinh tÕ yÕu kÐm h¬n. Lý do dÉn ®Õn viÖc thµnh lËp UNCTAD chñ yÕu lµ nh÷ng khã kh¨n mµ
çc n−íc ®ang ph¸t triÓn gÆp ph¶i trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ vµ sù thiÕu v¾ng mét c¬
quan quèc tÕ chuyªn tr¸ch ®Ó cã thÓ gióp ®ì çc n−íc nµy ®èi mÆt víi thö th¸ch trªn. Nhu cÇu
ph¶i chó ý ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò cña çc n−íc nµy t¨ng lªn khi nhiÒu thuéc ®Þa ®−îc ®éc lËp vµo
®Çu nh÷ng n¨m 60. N¨m 1961, Uû ban thø hai cña ECOSOC yªu cÇu Tæng Th− ký Liªn hîp
quèc tham kh¶o vÒ kh¶ n¨ng tæ chøc mét héi nghÞ vÒ çc vÊn ®Ò th−¬ng m¹i quèc tÕ, vµ n¨m
1962 §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc quyÕt ®Þnh tæ chøc héi nghÞ nµy ë GenÌve vµo n¨m 1964.
Héi nghÞ nµy ®−îc gäi lµ UNCTAD I vµ ®· chøng kiÕn sù thµnh lËp Nhãm 77. NhiÒu vÊn ®Ò vÒ
sau lµm thµnh ch−¬ng tr×nh lµm viÖc cña UNCTAD ®· ®−îc th¶o luËn t¹i Héi nghÞ nµy, kÓ c¶
th−¬ng m¹i hµng ho¸, çc nhµ s¶n xuÊt, chuyÓn vèn vµ giao hµng. Sau nµy ch−¬ng tr×nh lµm
viÖc cã thªm nî, b¶o hiÓm, ECDC (hîp t¸c kinh tÕ gi÷a çc n−íc ®ang ph¸t triÓn), ho¹t ®éng
kinh doanh h¹n chÕ, chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ çc vÊn ®Ò cña çc n−íc kÐm ph¸t triÓn vµ mét
sè vÊn ®Ò kh¸c. MÆc dï UNCTAD ®· ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn,
nh×n chung tæ chøc nµy vÉn ch−a ®¹t ®−îc vai trß mµ nh÷ng ng−êi khëi x−íng mong ®îi. Vµo
kho¶ng 1968, J.G. Crawford (1968) nhËn thÊy r»ng vÊn ®Ò UNCTAD cã thÓ tho¸t khái bÇu
kh«ng khÝ chÝnh trÞ vµ nh÷ng ho¹t ®éng cña §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc ®Ó ®i s¸t thùc tÕ vÒ
nhiÒu vÊn ®Ò th−¬ng m¹i nªu trong ®iÒu lÖ cña tæ chøc nµy. Lý do viÖc ch−a ®i s¸t víi thùc tÕ
cã nhiÒu vµ th−êng quyÖn vµo nhau. UNCTAD lµ mét tæ chøc phæ th«ng ®em l¹i cho çc thµnh
viªn cña m×nh nhiÒu quyÒn mµ kh«ng ®ßi hái nghÜa vô t−¬ng øng. §iÒu nµy dÉn ®Õn khuyÕn
khÝch nh÷ng ¶o t−ëng. Ph¹m vi nhiÖm vô cña tæ chøc nµy tho¹t ®Çu rÊt hÊp dÉn lµm nhiÒu n−íc
®ang ph¸t triÓn tr«ng chê tæ chøc nµy cã vai trß t−¬ng tù nh− tæ chøc ITO dù ®Þnh ban ®Çu,
nh−ng chó träng nhiÒu h¬n ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t triÓn ®Æc biÖt cña hä. HÖ thèng nhãm cøng
nh¾c ®Æc tr−ng cho UNCTAD th−êng dÉn ®Õn sù ph©n ho¸ quan ®iÓm. Çc n−íc ph¸t triÓn
(Nhãm B) vµ çc n−íc ®ang ph¸t triÓn th−êng chung mét liªn minh, cßn çc n−íc x· héi chñ
nghÜa thuéc vÒ Nhãm D. Ban Th− ký ®«i khi bÞ cho lµ thiÕu tr¸ch nhiÖm khi ®−a ra nh÷ng
ch−¬ng tr×nh lén xén vµ tÝnh döng d−ng cña Nhãm B ®−îc ®¸p l¹i b»ng sù gi¸o ®iÒu cña Nhãm
77. UNCTAD vÉn tËp trung vµo ph¸t triÓn, nh−ng dùa nhiÒu vµo çc lý thuyÕt phô thuéc cña
nh÷ng n¨m 60 vµ 70 lµm gi¶m uy tÝn cña tæ chøc nµy nghiªm träng. UNCTAD rÊt tÝch cùc
trong viÖc triÓn khai GSP vµ çc tho¶ thuËn hµng ho¸ quèc tÕ. Ban Th− ký th−êng biªn so¹n
nh÷ng b¸o ço h÷u Ých vÒ vÊn ®Ò nµy, nh−ng kh«ng ®−îc sù chó ý cña çc n−íc thµnh viªn. Cø
®Þnh kú sau mét thêi gian, nhÊt lµ khi Tæng Th− ký míi ®−îc bÇu lªn, çc thµnh viªn l¹i bµn
- 229 -
luËn rÊt s«i næi vÒ viÖc biÕn UNCTAD thµnh mét tæ chøc hiÖu qu¶ vµ phï hîp h¬n. Çc n−íc
ph¸t triÓn th−êng ®−a ra nhiÒu s¸ng kiÕn trªn giÊy tê, nh−ng kh«ng nhÊn m¹nh vµo vai trß trung
t©m mµ UNCTAD ph¶i cã. Çc ®Ò nghÞ nµy ®· trë nªn qu¸ thõa víi nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn
vèn coi tæ chøc nµy, víi nh÷ng khiÕm khuyÕt cña m×nh, lµ n¬i hä cã thÓ ®−îc th«ng c¶m vÒ t×nh
tr¹ng khã kh¨n vµ nh÷ng lêi kªu ca cña hä. Çc cuéc c¶i tæ thÓ chÕ th«ng qua t¹i UNCTAD IX
(1996) cã thÓ cã gi¸ trÞ l©u h¬n nh÷ng lÇn tr−íc chØ v× khã kh¨n tµi chÝnh cña c¶ bé m¸y Liªn
hîp quèc ®· lµm UNCTAD ph¶i xem xÐt l¹i môc tiªu vµ ph−¬ng ph¸p lµm viÖc cña m×nh.
UNCTAD còng lµ tªn sö dông cho héi nghÞ bé tr−ëng häp 4 n¨m mét lÇn d−íi sù b¶o trî cña tæ
chøc nµy. Ngoµi UNCTAD I häp t¹i GenÌve, çc héi nghÞ kh¸c ®· häp t¹i New Delhi
(UNCTAD II, 1968) Santiago de Chile (UNCTAD III, 1972), Nairobi (UNCTAD IV, 1976),
Manila (UNCTAD V, 1979), Belgrade (UNCTAD VI, 1983), GenÌve (UNCTAD VII, 1987) vµ
Cartagena (UNCTAD VIII, 1992). UNCTAD IX häp th¸ng 5/1996 t¹i Midrand ë Nam Phi.
UNCTAD X sÏ häp vµo n¨m 2000 víi Th¸i-lan lµ n−íc ®¨ng cai. Xem thªm Common Fund,
GSP vµ Integrated Programme for Commodities.
UNCTAD Liner Code: Bé luËt Tµu biÓn UNCTAD
Xem Convention on a Code of Conduct for Liner Conferences.
UNCTAD Set of Multilaterally Agreed Equitable Principles and Rules for the Control of
Restrictive Business Practices: Çc nguyªn t¾c vµ quy t¾c c«ng b»ng ®∙ ®−îc nhÊt trÝ ®Ó
kiÓm so¸t çc ho¹t ®éng kinh doanh h¹n chÕ cña UNCTAD
Xem restrictive business practices.
Understanding on financial services: B¶n ghi nhí vÒ çc dÞch vô tµi chÝnh
Mét tµi liÖu do çc n−íc ph¸t triÓn lµ thµnh viªn cña WTO tù bæ sung vµo GATS. B¶n ghi nhí
nµy ®Þnh nghÜa vÒ th−¬ng m¹i b×nh ®¼ng trong çc lÜnh vùc dÞch vô tµi chÝnh trong ®iÒu kiÖn
cña GATS. B¶n ghi nhí nµy t¹o c¬ së cho danh s¸ch lo¹i trõ trong danh môc cam kÕt.
Understanding on Rules and Procedures Governing the Settlement of Disputes: B¶n ghi
nhí vÒ çc quy t¾c vµ thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp
Xem WTO Understanding on Dispute Settlement.
Understanding on the Balance-of-Payment Provisions of the GATT: B¶n ghi nhí vÒ çc
®iÒu kho¶n çn c©n thanh to¸n cña GATT
Mét trong nh÷ng kÕt qu¶ cña Vßng Uruguay. Môc ®Ých lµ nh»m lµm râ çc quy t¾c ¸p dông çc
biÖn ph¸p mµ çc n−íc thµnh viªn WTO ®−îc phÐp ¸p dông theo çc §iÒu XII vµ XVIII:B cña
GATT ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh çn c©n thanh to¸n cña m×nh. B¶n ghi nhí nµy còng nh»m ®¹t
®−îc tÝnh c«ng khai lín h¬n th«ng qua mét hÖ thèng th«ng b¸o vµ tham vÊn.
Unfair business practices: Ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng b×nh ®¼ng
Xem restrictive business practices.
Unfair trading practices: Ho¹t ®éng th−¬ng m¹i kh«ng b×nh ®¼ng
Theo çc quy t¾c WTO, thuËt ng÷ nµy nãi ®Õn viÖc sö dông kh«ng ®óng hoÆc bÊt hîp ph¸p çc
trî cÊp) cho xuÊt khÈu s¶n phÈm víi gi¸ h¹. Xem thªm anti-dumping measures, countervailing
duties vµ dumping.
Unforeseen development: Ph¸t triÓn kh«ng dù b¸o tr−íc ®−îc
Sù kiÖn kh«ng l−êng tr−íc cã thÓ dïng ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh thÝch hîp vµ s½n sµng ph¶n øng cña bÊt
kú chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i nµo. Xem thªm Hatter' fur case.
Unilateralism: §¬n ph−¬ng
- 230 -
ThuËt ng÷ nµy cã hai nghÜa t−¬ng ®èi kh¸c nhau trong chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i. NghÜa thø nhÊt
lµ chÝnh s¸ch hoÆc hµnh ®éng ®¸ng khuyÕn khÝch nh»m h¹ thuÕ quan hoÆc lo¹i bá çc trë ng¹i
th−¬ng m¹i mét çch ®¬n ph−¬ng mµ kh«ng ®ßi hái hµnh ®éng ®¸p l¹i cña çc bªn kh¸c. NghÜa
thø hai lµ ý muèn ¸p ®Æt quan ®iÓm cña mét ai ®ã vÒ çc ®Æc ®iÓm cña chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i
toµn cÇu hay chÝnh s¸ch trong mét mÆt hµng cô thÓ ®èi víi çc bªn kh¸c vµ ®ßi çc bªn ®ã chÊp
nhËn. §¬n ph−¬ng d¹ng nµy chØ xuÊt hiÖn khi mét bªn cã lîi thÕ kinh tÕ h¬n h¼n, nh−ng thµnh
c«ng ch−a ch¾c ch¾n. Bªn ®ã cã thÓ ®¹t ®−îc mét sè môc ®Ých, nh−ng th−êng bÇu kh«ng khÝ
thï ®Þch l©u dµi. Víi ®a sè çc n−íc, chi phÝ vÒ tµi nguyªn sö dông vµ lîi Ých thu ®−îc ®Òu
kh«ng ph¶i lµ nh÷ng lùa chän kh¶ dÜ. Xem thªm Section 301, Special 301, Super 301,
bilateralism, multilateralism vµ reciprocity.
United Nations Conference on Environment and Development: Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ
M«i tr−êng vµ Ph¸t triÓn
Xem Rio Declaration on Environment and Development.
United Nations Conference on Trade and Development: Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ
Th−¬ng m¹i vµ Ph¸t triÓn
Xem UNCTAD.
United Nations Conference on Trade and Employment: Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ
Th−¬ng m¹i vµ ViÖc lµm
Héi nghÞ diÔn ra t¹i Havana tõ th¸ng 11/1947 ®Õn th¸ng 3/1948 nh»m xem xÐt dù th¶o HiÕn
ch−¬ng Havana vµ söa ®æi HiÕn ch−¬ng nµy. Tr−íc Héi nghÞ cã 3 cuéc häp cña ban trï bÞ.
Cuéc häp ®Çu tiªn, phiªn trï bÞ ®Çu tiªn cña Héi nghÞ Havana, diÔn ra t¹i London n¨m 1946
nh»m xem xÐt dù th¶o mét HiÕn ch−¬ng cho Tæ chøc Th−¬ng m¹i quèc tÕ (ITO). Cuéc häp thø
hai lµ cña ban so¹n th¶o diÔn ra t¹i hå Success, New York vµo th¸ng 1-2 n¨m 1947 ®· ®−a ra
b¶n dù th¶o ®Çy ®ñ cña GATT víi tõ ng÷ hÇu hÕt lÊy tõ dù th¶o HiÕn ch−¬ng. Cuéc häp thø ba
diÔn ra t¹i GenÌve tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 8/1947 hoµn thiÖn dù th¶o ®Ó chuyÓn cho Héi nghÞ
Havana. Cuéc häp ®ã còng hoµn thiÖn GATT vµ kÕt thóc mét sè ®µm ph¸n thuÕ quan. Xem
thªm GATT 1947, ITO vµ trade and employment.
United Nations economic sanctions: Trõng ph¹t kinh tÕ cña Liªn hîp quèc
Theo §iÒu 39 cña HiÕn ch−¬ng Liªn hîp quèc, Héi ®ång B¶o an cã thÓ x¸c ®Þnh bÊt kú mèi ®e
do¹ nµo ®èi víi hoµ b×nh, ph¸ vì hoµ b×nh hoÆc hµnh ®éng x©m l−îc ®Ó ®−a ra çc khuyÕn nghÞ.
Theo §iÒu 41, Héi ®ång nµy còng cã thÓ quyÕt ®Þnh çc biÖn ph¸p kh«ng sö dông vò lùc ®Ó
t¨ng hiÖu qu¶ cho quyÕt ®Þnh cña m×nh vµ kªu gäi çc thµnh viªn Liªn hîp quèc ¸p dông çc
biÖn ph¸p ®ã. ViÖc nµy cã thÓ bao gåm c¾t ®øt hoµn toµn hay tõng phÇn quan hÖ kinh tÕ hoÆc
giao th«ng ®−êng s¾t, ®−êng biÓn, hµng kh«ng, liªn l¹c b−u chÝnh, ®iÖn b¸o, ph¸t thanh, v.v...
còng nh− c¾t ®øt quan hÖ ngo¹i giao. HiÖu qu¶ cña trõng ph¹t kinh tÕ nh− mét c«ng cô chÝnh
s¸ch ®èi ngo¹i ®· ®−îc th¶o luËn s«i næi trong nhiÒu n¨m. Trong hÇu hÕt çc tr−êng hîp ®Òu
kh«ng thÓ ®¶m b¶o r»ng mäi thµnh viªn Liªn hîp quèc cã lîi Ých trong vÊn ®Ò ®ã ®Òu tham gia.
§iÒu ®ã mét phÇn lµ do khã cã thÓ thuyÕt phôc çc n−íc r»ng nh÷ng nhµ xuÊt khÈu cña hä sÏ
kh«ng bÞ chÞu thiÖt h¹i b»ng hoÆc nhiÒu h¬n n−íc bÞ ¸p dông trõng ph¹t. Trong b¶n ph©n tÝch vÒ
trõng ph¹t kinh tÕ trong mét thêi gian dµi, Hufbauer (1990) ®· kÕt luËn r»ng nãi trõng ph¹t
"kh«ng cã t¸c dông" lµ kh«ng ®óng. Nh−ng hä cho r»ng trõng ph¹t lµ mét biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Ó
®¹t ®−îc môc tiªu chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i dùa vµo viÖc b¾t n−íc bÞ trõng ph¹t ph¶i lµm nh÷ng viÖc
kh«ng mong muèn. Tuy nhiªn, hä cho r»ng trong tr−êng hîp nh÷ng n−íc bÞ trõng ph¹t lµ
nh÷ng n−íc nhá vµ môc tiªu chÝnh s¸ch t−¬ng ®èi hÑp, trõng ph¹t còng ®em l¹i nh÷ng thay ®æi
nhÊt ®Þnh.
United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation (UNESCO): Tæ chøc

V¨n ho¸, Khoa häc vµ Gi¸o dôc Liªn hîp quèc
- 231 -
Mét trong çc c¬ quan chuyªn m«n Liªn hîp quèc. Mét sè hiÖp ®Þnh vµ c«ng −íc víi hiÖu qu¶
th−¬ng m¹i thùc sù hoÆc tiÒm n¨ng ®· ®−îc ®µm ph¸n d−íi sù b¶o trî cña tæ chøc nµy. Çc v¨n
b¶n quan träng trong sè ®ã lµ HiÖp ®Þnh Beirut, C«ng −íc vÒ çc biÖn ph¸p cÊm vµ ng¨n chÆn
xuÊt nhËp khÈu vµ chuyÓn giao lËu quyÒn së h÷u tµi s¶n v¨n ho¸, HiÖp ®Þnh Florence vµ C«ng
−íc B¶n quyÒn phæ th«ng. UNESCO ®ãng t¹i Paris.
United Nations Industrial Development Organisation (UNIDO): Tæ chøc Ph¸t triÓn C«ng
nghiÖp Liªn hîp quèc
Thµnh lËp n¨m 1966 nh− mét c¬ quan ®éc lËp trong Liªn hîp quèc. Trë thµnh mét c¬ quan
chuyªn m«n vµo n¨m 1986. Vai trß cña tæ chøc nµy lµ xóc tiÕn vµ ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸
vµ hiÖn ®¹i ho¸ ë çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ xóc tiÕn hîp t¸c vµ ph¸t triÓn ë quy m« toµn cÇu,
khu vùc vµ quèc gia còng nh− trong çc lÜnh vùc c«ng nghiÖp riªng rÏ. UNIDO còng phèi hîp
mäi ho¹t ®éng cña hÖ thèng Liªn hîp quèc liªn quan ®Õn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. Trô së ®ãng ë
Vienna. Xem thªm United Nations specialised agencies.
United Nations Monetary and Financial Conference: Héi nghÞ Tµi chÝnh vµ TiÒn tÖ Liªn
hîp quèc
Xem Bretton Woods agreements.
United Nations regional economic commissions: Çc uû ban Kinh tÕ khu vùc Liªn hîp
quèc
Çc c¬ quan thµnh lËp trong hÖ thèng Liªn hîp quèc nh»m xóc tiÕn ph¸t triÓn kinh tÕ cña çc
n−íc thµnh viªn vµ cñng cè vµ c¶i thiÖn quan hÖ kinh tÕ gi÷a çc n−íc nµy. Mét sè còng cã
nh÷ng ch−¬ng tr×nh lµm viÖc vÒ çc vÊn ®Ò x· héi. Çc c¬ quan nµy th−êng kh«ng liªn quan
®Õn viÑc ®−a ra çc quy t¾c rµng buéc vÒ mÆt th−¬ng m¹i. C¬ quan cÊp trªn trùc tiÕp cña çc uû
ban nµy lµ ECOSOC. Çc uû ban kinh tÕ khu vùc ®ang tån t¹i lµ Uû ban Kinh tÕ ch©u Phi
(thµnh lËp n¨m 1958), Uû ban Kinh tÕ ch©u ¢u (1947), Uû ban Kinh tÕ Mü La-tinh vµ Ca-ri-bª
(1948), ESCAP (1947) vµ Uû ban Kinh tÕ vµ X· héi T©y ¸.
United Nations specialised agencies: Çc c¬ quan chuyªn m«n Liªn hîp quèc
§©y lµ çc c¬ quan liªn chÝnh phñ ®−îc lËp ra nh− nh÷ng tæ chøc ®éc lËp vµ riªng rÏ liªn quan
®Õn Liªn hîp quèc th«ng qua çc tho¶ thuËn cña riªng m×nh. Çc tæ chøc nµy cã c¬ quan lËp
ph¸p vµ hµnh ph¸p, thµnh viªn vµ ng©n s¸ch riªng. Çc tæ chøc nµy lµm viÖc víi nhau vµ víi
Liªn hîp quèc th«ng qua ECOSOC. Çc c¬ quan chuyªn m«n lµ Tæ chøc L−¬ng thùc vµ N«ng
nghiÖp, IBRD, IMF, Tæ chøc Hµng kh«ng d©n dông quèc tÕ, Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ, Tæ chøc
Hµng h¶i quèc tÕ, Liªn minh ViÔn th«ng quèc tÕ, UNESCO, Tæ chøc Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
Liªn hîp quèc (UNIDO), Liªn minh B−u chÝnh phæ th«ng, Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi, WIPO vµ Tæ
chøc KhÝ t−îng thÕ giíi.
United States Agricultural Trade and Development Act: §¹o luËt Ph¸t triÓn vµ Th−¬ng
m¹i n«ng nghiÖp Hoa Kú
Xem PL 480.
United States Federal Agriculture Improvement and Reform (FAIR) Act: LuËt C¶i çch
vµ c¶i thiÖn n«ng nghiÖp liªn bang Hoa Kú
Tªn chÝnh thøc cña dù luËt n«ng nghiÖp toµn diÖn bao gåm c¶ çc lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ th−¬ng
m¹i do Quèc héi th«ng qua ngµy 28/3/1996 vµ ®−îc Tæng thèng ký thµnh luËt ngµy 4/4. LuËt
nµy chñ yÕu h¹n chÕ çc ch−¬ng tr×nh trî cÊp xuÊt khÈu ®ang tån t¹i nh− DEIP vµ EEP, nh−ng
®Æt møc trÇn trong viÖc chi çc kho¶n nµy. LuËt nµy còng lµ kÕt qu¶ cña ch−¬ng tr×nh 7 n¨m
lo¹i bá mèi liªn kÕt gi÷a s¶n xuÊt vµ thanh to¸n ®èi víi mét sè n«ng d©n, ®Æc biÖt lµ nh÷ng
ng−êi trång lóa, b«ng, h¹t lµm thøc ¨n gia sóc, lóa mú vµ c©y h¹t cã dÇu. Xem thªm
Commodity Credit Corporation.
United States-Japan autos disputes: Tranh chÊp «-t« Hoa Kú-NhËt
- 232 -
§−îc gi¶i quyÕt ngµy 28/6/1995 sau gÇn hai n¨m ®µm ph¸n trong khu«n khæ V¨n b¶n khung
Hoa Kú-NhËt vÒ céng t¸c kinh tÕ míi. Vô tranh chÊp nµy ®−îc b¾t ®Çu tõ mét khiÕu n¹i cña
Hoa Kú cho r»ng thùc tiÔn ho¹t ®éng trong n−íc cña NhËt ®· ng¨n c¶n ngµnh c«ng nghiÖp «-t«
cña Hoa Kú th©m nhËp vµo thÞ tr−êng NhËt. Sù viÖc ph¸t triÓn ®Õn møc khi Hoa Kú ®e do¹
®¸nh thuÕ 100% vµo mét sè xe h¬i sang träng nhËp khÈu cña NhËt theo nh− danh s¸ch tr¶ ®òa
®· nªu trong Kho¶n 301. ViÖc gi¶i quyÕt cã nªu nh÷ng con sè liªn quan ®Õn ph¸t triÓn th−¬ng
m¹i trong ngµnh «-t«, nh−ng kh«ng cã gi¸ trÞ. Çc ®iÒu kho¶n chÝnh lµ (a) çc nhµ s¶n xuÊt xe
NhËt sÏ t¨ng s¶n xuÊt t¹i Hoa Kú, (b) ChÝnh phñ vµ ngµnh xe h¬i NhËt sÏ gióp ph¸t triÓn m¹ng
l−íi ®¹i lý cho çc phô tïng trªn ®Êt NhËt, (c) NhËt sÏ níi láng çc quy ®Þnh vÒ kiÓm tra ga-ra,
(d) 16 hµng rµo tiªu chuÈn vµ chøng nhËn sÏ bÞ dì bá, vµ (e) çc nhµ s¶n xuÊt xe h¬i Hoa Kú sÏ
®−îc truy nhËp çc th«ng tin ®¨ng ký d÷ liÖu mét çch b×nh ®¼ng. Çc n−íc thø ba ®· bµy tá lo
ng¹i vÒ kh¶ n¨ng vÒ sù chÖch h−íng th−¬ng m¹i (trade diversion) do vô nµy. Xem thªm
keiretsu relationships.
United States-Japan financial services agreement: HiÖp ®Þnh dÞch vô tµi chÝnh Hoa Kú-
NhËt
Tªn chÝnh thøc lµ Çc biÖn ph¸p cña ChÝnh phñ NhËt vµ ChÝnh phñ Hoa Kú vÒ çc dÞch vô tµi
chÝnh. HiÖp ®Þnh ®−îc ký th¸ng 2/1995 sau khi Hoa Kú khiÕu n¹i vÒ thÞ tr−êng tµi chÝnh ®ãng
kÝn cña NhËt. HiÖp ®Þnh nµy cho çc h·ng chøng kho¸n vµ qu¶n lý vèn cña Hoa Kú mét biÖn
ph¸p ®Ó t¨ng c−êng x©m nhËp thÞ tr−êng còng nh− t¨ng tÝnh c«ng khai. Çc yÕu tè chÝnh cña
HiÖp ®Þnh lµ NhËt sÏ (a) kh«ng h¹n chÕ viÖc çc c«ng ty t− vÊn ®Çu t− tham gia thÞ tr−êng vèn
l−¬ng h−u c«ng céng, (b) gi¶m bít çc yªu cÇu vèn c©n ®èi ®Ó cho nhiÒu h·ng c¹nh tranh, (c)
h−íng tíi viÖc ®¸nh gi¸ thÞ tr−êng vÒ b¶o hiÓm l−¬ng h−u, (d) cÊp phÐp cho c¶ çc doanh
nghiÖp ®Çu t− vµ doanh nghiÖp qu¶n lý ®Çu t− tù do, (e) bá h¹n chÕ vÒ ¸p dông çc c«ng cô tµi
chÝnh míi, (f) giíi thiÖu vÒ thÞ tr−êng chøng kho¸n bÊt ®éng s¶n ë NhËt, vµ (g) bá h¹n chÕ vÒ
viÖc n−íc ngoµi mua chøng kho¸n cña NhËt. Ngoµi ra còng cã nh÷ng ®iÒu kho¶n vÒ sù héi nhËp
s©u h¬n cña thÞ tr−êng vèn NhËt vµo çc thÞ tr−êng vèn toµn cÇu. Çc ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh
nµy cã t¸c dông cho c¶ çc thµnh viªn WTO trªn c¬ së tèi huÖ quèc trong ph¹m vi phï hîp víi
çc ®iÒu kho¶n cña GATS.
United States-Japan Framework for a New Economic Partnership: V¨n b¶n khung Hoa
Kú-NhËt vÒ céng t¸c kinh tÕ míi
Ký n¨m 1993 nh»m t¹o ra nhiÒu kh¶ n¨ng h¬n cho çc c«ng ty Hoa Kú vµo NhËt. NhËt cam kÕt
gi¶i quyÕt 5 lÜnh vùc chÝnh: (a) mua s¾m cña chÝnh phñ, (b) c¶i çch luËt ph¸p vµ c¹nh tranh,
(c) çc ngµnh chÝnh, kÓ c¶ xe h¬i vµ phô tïng xe h¬i, (d) ®ång bé ho¸ nÒn kinh tÕ nh»m ®iÒu
chØnh l¹i nh÷ng mÊt c©n ®èi kinh tÕ vÜ m« trªn thÞ tr−êng NhËt vµ ®Æc biÖt lµ dßng ®Çu t− n−íc
ngoµi thÊp cña n−íc nµy vµ (e) thùc hiÖn çc tho¶ thuËn vµ biÖn ph¸p ®· cã. Xem thªm market-
oriented specific-sector talks, structural impediments initiative, United States-Japan autos
disputes vµ United States-Japan financial services agreement.
United States Merchant Marine Act: §¹o luËt Th−¬ng thuyÒn Hoa Kú
Xem Jones Act.
United States Omnibus Trade and Competitiveness Act: LuËt Th−¬ng m¹i vµ C¹nh tranh
Hoa Kú
Mét dù luËt th−¬ng m¹i do Quèc héi th«ng qua n¨m 1988 sau 3 n¨m tranh c·i, th¶o luËn. Víi
467 trang, ®©y lµ ®¹o luËt th−¬ng m¹i lín nhÊt tõ tr−íc tíi giê, lín gÊp 15 lÇn §¹o luËt Më réng
th−¬ng m¹i n¨m 1962 ®· ®−a Hoa Kú tham gia vµo Vßng Kennedy. I.M. Destler (1995) ®−a ra
mét m« t¶ hÊp dÉn vÒ qu¸ tr×nh nµy th«ng qua Quèc héi vµ nhiÒu lÜnh vùc chÝnh s¸ch mµ ®¹o
luËt nµy ®Ò cËp. §¹o luËt nµy cho phÐp Tæng thèng quyÒn ®µm ph¸n nhanh trong çc cuéc ®µm
ph¸n Vßng Uruguay cho ®Õn 1/6/1991 khi Vßng nµy dù ®Þnh ®−îc kÕt thóc. LuËt nµy còng chØ
thÞ USTR thay mÆt nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa cã hµnh ®éng më cöa thÞ tr−êng, mét phÇn
th«ng qua viÖc sö dông Super 301 míi dù th¶o. Mét ®iÒu kho¶n míi kh¸c, Special 301, ®Ò cËp
trùc tiÕp ®Õn viÖc çc n−íc kh¸c b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cña Hoa Kú. LuËt còng yªu cÇu cã
- 233 -
b¸o ço th−êng xuyªn vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn quyÒn c«ng nh©n cña çc n−íc. Vai trß cña USTR
®−îc cñng cè b»ng viÖc trao cho quyÒn quyÕt ®Þnh n−íc nµo cã th¸i ®é kh«ng ®Ñp vµ ®−a ra
biÖn ph¸p ®¸p l¹i phï hîp. Tr−íc ®©y USTR chØ cã thÓ ®−a ra khuyÕn nghÞ cho Tæng thèng.
Th¸ng 5/1991, quyÒn ®µm ph¸n nhanh ®−îc gia h¹n ®Õn 1/6/1993. Çc diÔn tiÕn cña çc ®µm
ph¸n Vßng Uruguay ®ßi hái gia h¹n tiÕp vµ 15/12/1993 trë thµnh thêi h¹n cuèi cïng cho ®µm
ph¸n. Xem thªm mandatory but not compulsory vµ priority foreign country.
United States - prohibition of imports of tuna and tuna products from Canada: CÊm nhËp
ç ngõ vµ s¶n phÈm ç ngõ tõ Canada [Hoa Kú]
Xem tuna case (Canada-United States, 1982).
United States Reciprocal Trade Agreement Program: Ch−¬ng tr×nh çc HiÖp ®Þnh Th−¬ng
m¹i t−¬ng hç cña Hoa Kú
LËp ra bëi LuËt çc HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i t−¬ng hç n¨m 1934 söa ®æi LuËt thuÕ 1930 còng
®−îc gäi lµ LuËt thuÕ Smoot-Hawley (Smoot-Hawley Tariff Act). Ch−¬ng tr×nh nµy cho phÐp
Tæng thèng tham gia çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i víi çc chÝnh phñ n−íc ngoµi vµ söa ®æi çc chÕ
®é thuÕ, h¹n chÕ nhËp khÈu hoÆc chÕ ®é h¶i quan khi cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn çc hiÖp ®Þnh ®· ký
víi çc chÝnh phñ ®ã. Cho ®Õn khi th«ng qua luËt nµy, møc thuÕ quan nªu trong LuËt 1930 lµ cè
®Þnh vµ chØ cã thÓ thay ®æi khi cã sù ®ång ý cña Quèc héi. TÇm quan träng cña Ch−¬ng tr×nh
HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i cã ®i cã l¹i ®èi víi hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng mét phÇn n»m ngoµi
ng«n ng÷ trong kho¶ng 32 hiÖp ®Þnh song ph−¬ng ®µm ph¸n tõ 1934 ®Õn 1945. VÝ dô tÊt c¶ 17
®iÒu kho¶n chung trong HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i song ph−¬ng Hoa Kú-Mexico th¸ng 12/1942
®−îc ph¶n ¸nh ë møc ®é Ýt hay nhiÒu trong GATT. Trong ®ã cã c¶ ®iÒu kho¶n tèi huÖ quèc, ®·i
ngé quèc gia, çc quy t¾c ¸p dông kh«ng ph©n biÖt ®èi xö vÒ h¹n chÕ ®Þnh l−îng, ®Þnh gi¸ h¶i
quan, c«ng khai, tù vÖ, v.v... Nh− W.A. Brown (1950) chØ ra, GATT chi tiÕt ho¸ vµ thÓ chÕ ho¸
çc ®iÒu nµy. ý nghÜa cña ®iÒu kho¶n tù vÒ thay ®æi ®¸ng kÓ bëi yÕu tè tham vÊn. Çc ®iÒu
kho¶n GATT kh¸c trong hiÖp ®Þnh nµy cã çc nguyªn t¾c bæ sung ph¶n ¸nh quan ®iÓm çc ®èi
t¸c th−¬ng m¹i kh¸c. LuËt çc HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i cã ®i cã l¹i n¨m 1934 ®· söa ®æi bÞ thay
thÕ bëi LuËt Më réng th−¬ng m¹i n¨m 1962. Xem thªm United States trade agreement
legislation.
United States - restrictions on imports of tuna: H¹n chÕ nhËp khÈu ç ngõ [Hoa Kú]
Xem tuna case (Mexico-United States, 1991).
United States - Standards for Reformulated and Conventional Gasoline: Tiªu chuÈn x¨ng
th«ng dông vµ x¨ng ®∙ pha [Hoa Kú]
Xem reformulated gasoline.
United States Tariff Act of 1930: §¹o luËt ThuÕ quan Hoa Kú n¨m 1930
Xem Smoot-Hawley Tariff Act.
United States - taxes on petroleum and certain imported substances: ThuÕ ®¸nh vµo dÇu
má vµ mét sè chÊt nhËp khÈu [Hoa Kú]
Xem Superfund.
United States trade agreement legislation: LuËt cña Hoa Kú vÒ hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i
Gièng nh− çc n−íc kh¸c, Hoa Kú cã nhiÒu v¨n b¶n ph¸p lý ®iÒu chØnh th−¬ng m¹i xuÊt nhËp
khÈu, nh−ng ¶nh h−ëng cña Hoa Kú lªn nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ vai trß cña Quèc héi trong viÖc
h×nh thµnh quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cho thÊy ph¸p lý th−¬ng m¹i cña n−íc nµy lu«n ®−îc çc
n−íc kh¸c coi träng. Môc nµy chñ yÕu nãi vÒ luËt ph¸p cho phÐp Hoa Kú tham gia vµo çc
cuéc ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng vµ c«ng nhËn vai trß dÉn ®Çu cña n−íc nµy trong çc
cuéc ®µm ph¸n ®ã. §iÓm khëi ®Çu lµ LuËt çc HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i cã ®i cã l¹i n¨m 1934 cho
phÐp Tæng thèng ký çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i víi çc chÝnh phñ kh¸c vµ söa ®æi chÕ ®é thuÕ
cña Hoa Kú ®èi víi hµng nhËp vµo. LuËt nµy ®−îc gia h¹n víi mét sè söa ®æi nhá vµo çc n¨m
- 234 -
1937, 1940, 1943 vµ 1945. Khi lÇn gia h¹n cña n¨m 1945 hÕt h¹n vµo ngµy 1/6/1948, luËt nµy
®−îc gia h¹n thªm mét n¨m n÷a víi viÖc ®−a thªm vµo çc ®iÓm ®e do¹ (peril points). LÇn gia
h¹n 1949 ®Õn 30/6/1951, huû bá thay ®æi nµy. LuËt gia h¹n çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i n¨m 1955
cho phÐp Tæng thèng ®−îc gi¶m thuÕ ë møc ®é h¹n chÕ. LuËt nµy ®−îc gia h¹n vµo n¨m 1958
víi mét sè thay ®æi nhá vµ sÏ hÕt h¹n vµo n¨m 1962. LuËt nµy ®−a l¹i ý t−ëng vÒ çc ®iÓm ®e
do¹. QuyÒn ®µm ph¸n h¹n chÕ nµy lµ mét lý do chÝnh cña kÕt qu¶ nghÌo nµn t¹i Vßng Dillon.
Cho ®Õn n¨m 1962, Tæng thèng kh«ng cã quyÒn xö lý çc vÊn ®Ò cã tÝnh hÖ thèng. ViÖc th«ng
qua LuËt Më réng th−¬ng m¹i 1962 më réng ®¸ng kÓ quyÒn cña Tæng thèng, chñ yÕu do tiÒm
n¨ng kinh tÕ vµ th−¬ng m¹i cña Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u (EEC) ®−îc phôc håi sau nh÷ng
tµn ph¸ cña chiÕn tranh cã thÓ ¶nh h−ëng tíi quyÒn lîi th−¬ng m¹i cña Hoa Kú. LuËt nµy cho
phÐp gi¶m møc thuÕ hiÖn thêi xuèng 50% vµ thËm chÝ xuèng 0 nÕu nh− chóng ®ang ë møc d−íi
5%, nh−ng còng cã nh÷ng quy ®Þnh cho Tæng thèng khi thùc hiÖn ®iÒu nµy. LuËt cßn cho phÐp
thö nghiÖm c«ng thøc c¾t gi¶m thuÕ quan tuyÕn tÝnh. Mét sè lÜnh vùc c¾t gi¶m xuèng 0 ®−îc
®Æt ra lµm ®iÒu kiÖn trong mét hiÖp ®Þnh víi EEC. Trong HiÖp ®Þnh cã c¶ ®iÒu kho¶n vÒ hµnh
®éng tr¶ ®òa nÕu chÝnh phñ n−íc ngoµi lµm h¹i ®Õn th−¬ng m¹i cña Hoa Kú. Çc ngµnh c«ng
nghiÖp vµ c«ng nh©n bÞ thiÖt h¹i do viÖc t¨ng nhËp khÈu b¾t ®Çu ®−îc hç trî trùc tiÕp. Cuèi
cïng, LuËt nµy còng lËp ra V¨n phßng §¹i diÖn ®Æc biÖt vÒ ®µm ph¸n th−¬ng m¹i, tiÒn th©n cña
USTR. Khi quyÒn ®µm ph¸n 1962 hÕt h¹n vµo n¨m 1967, LuËt nµy kh«ng ®−îc gia h¹n cho ®Õn
khi LuËt Th−¬ng m¹i n¨m 1974 cho Tæng thèng quyÒn tham gia çc cuéc ®µm ph¸n Vßng
Tokyo cho ®Õn 5/1/1980. LuËt nµy còng ban quyÒn tr¶ ®òa cña ChÝnh phñ Hoa Kú trong tr−êng
hîp cã hµnh ®éng bÊt hîp ph¸p hoÆc bÊt b×nh ®¼ng cña çc chÝnh phñ n−íc ngoµi th«ng qua
Kho¶n 301 ®Çy tai tiÕng. Kho¶n nµy trë thµnh mét phÇn, ë d¹ng söa ®æi, cña çc v¨n b¶n ph¸p
lý th−¬ng m¹i sau ®ã. LuËt çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i n¨m 1979 chÊp nhËn çc kÕt qu¶ cña
Vßng Tokyo. LuËt tiÕp theo, LuËt Th−¬ng m¹i vµ ThuÕ quan n¨m 1984, kh«ng cho Tæng thèng
quyÒn ®µm ph¸n míi. Ph¶i ®îi ®Õn n¨m 1988 khi th«ng qua LuËt Th−¬ng m¹i vµ C¹nh tranh.
§ã còng lµ lÇn ®Çu tiªn tõ khi kÕt thóc ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø II, mét luËt th−¬ng m¹i chñ
chèt kh«ng b¾t nguån tõ hµnh ph¸p. Xem thªm Smoot-Hawley Tariff Act, Jackson-Vanik
Amendment, United States Omnibus Trade and Competitiveness Act vµ United States
Reciprocal Trade Agreement Program.
Universal Copyright Convention: C«ng −íc B¶n quyÒn phæ th«ng
Do Tæ chøc V¨n ho¸, Khoa häc vµ Gi¸o dôc Liªn hîp quèc (UNESCO) qu¶n lý. NhiÒu nguyªn
t¾c c¬ b¶n cña C«ng −íc nµy gièng nh− C«ng −íc Berne, trõ yªu cÇu th«ng b¸o b¶n quyÒn ngay
trªn t¸c phÈm. Australia chÊp nhËn C«ng −íc n¨m 1969 vµ tham gia vµo b¶n söa ®æi Paris
(1971). Xem thªm copyright.
Uruguay Round: Vßng Uruguay
Vßng ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng b¾t ®Çu ngµy 25/9/1986 b»ng Héi nghÞ çc Bé tr−ëng
Th−¬ng m¹i t¹i Punta del Este, Uruguay vµ kÕt thóc b»ng Héi nghÞ Bé tr−ëng Marrakesh vµo
15/4/1994. Môc tiªu cña çc cuéc ®µm ph¸n nµy lµ (i) tù do ho¸ vµ më réng th−¬ng m¹i thÕ
giíi h¬n n÷a, (ii) cñng cè vai trß cña GATT vµ c¶i thiÖn hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng, (iii)
t¨ng tÝnh ®¸p øng cña GATT ®èi víi m«i tr−êng kinh tÕ quèc tÕ vµ (iv) khuyÕn khÝch ho¹t ®éng
hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ. Çc bªn tham gia ®· nhÊt trÝ gi÷ nguyªn tr¹ng çc biÖn ph¸p h¹n chÕ
th−¬ng m¹i trong khi ®µm ph¸n vµ gi¶m dÇn. Çc lÜnh vùc ®µm ph¸n, réng r·i nhÊt so víi bÊt
kú vßng GATT nµo, lµ thuÕ quan, çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan, çc s¶n phÈm nhiÖt ®íi lµ lÜnh
vùc −u tiªn, çc s¶n phÈm dùa trªn tµi nguyªn thiªn nhiªn, hµng dÖt may, n«ng nghiÖp, çc
®iÒu kho¶n GATT, tù vÖ, çc hiÖp ®Þnh vµ tho¶ thuËn cña Vßng Tokyo, trî cÊp vµ çc biÖn ph¸p
®èi kh¸ng, gi¶i quyÕt tranh chÊp, çc lÜnh vùc liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i cña quyÒn së h÷u trÝ
tuÖ, çc biÖn ph¸p ®Çu t− liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i vµ Chøc n¨ng cña HÖ thèng GATT
(FOGS). Mçi lÜnh vùc nµy do mét nhãm ®µm ph¸n chÞu tr¸ch nhiÖm. §µm ph¸n vÒ th−¬ng m¹i
trong dÞch vô ®−îc tiÕn hµnh theo mét kªnh riªng do søc Ðp cña mét nhãm çc n−íc ®ang ph¸t
triÓn khi ®ã kh«ng chÊp nhËn ®−a dÞch vô vµo GATT. Çc Bé tr−ëng nhÊt trÝ r»ng çc cuéc ®µm
ph¸n ph¶i kÕt thóc trong 4 n¨m. Çc cuéc ®µm ph¸n cã thÓ chia lµm ba giai ®o¹n: (a) tõ khi b¾t
®Çu t¹i Punta del Este ®Õn Héi nghÞ xem xÐt l¹i gi÷a kú ë Montreal th¸ng 12/1988, (b) giai
- 235 -
®o¹n tõ ®ã cho ®Õn Héi nghÞ Bé tr−ëng Brussels th¸ng 12/1990 vµ (c) çc sù kiÖn dÉn ®Õn Héi
nghÞ Bé tr−ëng Marrakesh th¸ng 4/1994. Çc cuéc ®µm ph¸n chÝnh kÕt thóc vµo ngµy
15/12/1993 khi viÖc gia h¹n lÇn thø hai cho ®oµn ®µm ph¸n Hoa Kú hÕt h¹n. Vßng Uruguay do
®ã lµ vßng ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng dµi nhÊt tõ tr−íc ®Õn nay. SÏ lµ sai lÇm nÕu cho
r»ng ®ã lµ mét chuçi çc cuéc ®µm ph¸n liªn tôc. Mét phÇn lín thêi gian trong suèt thêi gian
b¶y n¨m r−ìi lµ ®Ó chê ®îi mét n−íc hoÆc mét nhãm n−íc cã thÓ thay ®æi lËp tr−êng ®µm ph¸n
cña m×nh. Tr−êng hîp nµy ®Æc biÖt râ ë giai ®o¹n thø ba khi HiÖp −íc Blair House ®−îc ®µm
ph¸n ®i ®µm ph¸n l¹i. B¶n "ph¸c th¶o ®Çu tiªn cña V¨n kiÖn cuèi cïng" cña Vßng Uruguay do
Tæng Gi¸m ®èc GATT tr×nh lªn Héi nghÞ Bé tr−ëng Brussels th¸ng 12/1992 thùc tÕ rÊt gièng
víi b¶n hiÖp ®Þnh cuèi cïng ®· ®−îc th«ng qua t¹i Marrakesh th¸ng 4/1994. Çc thµnh tùu cña
Vßng Uruguay bao gåm c¶ viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan b×nh qu©n gia quyÒn 38%, ký HiÖp ®Þnh vÒ
N«ng nghiÖp, lÇn ®Çu tiªn ®−a bu«n b¸n n«ng s¶n vµo çc nguyªn t¾c cña GATT, th«ng qua
HiÖp ®Þnh chung vÒ Th−¬ng m¹i trong lÜnh vùc dÞch vô, HiÖp ®Þnh vÒ QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn
quan ®Õn th−¬ng m¹i vµ HiÖp ®Þnh vÒ Çc biÖn ph¸p ®Çu t− liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i, lËp ra
mét c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp thèng nhÊt vµ râ rµng, x¸c nhËn l¹i C¬ chÕ Rµ so¸t chÝnh s¸ch
th−¬ng m¹i, thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi qu¶n lý 15 hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng
vµ 4 hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. Çc kÕt qu¶ kh¸c cña vßng ®µm ph¸n nµy lµ çc quy ®Þnh
®· ®−îc hoµn thiÖn vÒ chèng ph¸ gi¸, trî cÊp vµ tù vÖ. HiÖp ®Þnh vÒ hµng dÖt may míi sÏ ®−a
lÜnh vùc nµy vµo GATT thay cho Tho¶ thuËn §a sîi. Xem thªm audiovisual services in the
Uruguay Round, Cairns Group, financial services interim agreement vµ Marrakesh Agreement
Establishing the WTO.
Uruguay Round acquis: TËp hîp v¨n kiÖn cña Vßng Uruguay
ThuËt ng÷ do Céng ®ång Ch©u ¢u sö dông ®Ó chØ çc hiÖp ®Þnh vµ quyÕt ®Þnh lµm nªn kÕt qu¶
cña Vßng Uruguay. Xem thªm acquis communitaire vµ Marrakesh Agreement Establishing the
World Trade Organisation.
USTR: §¹i diÖn Th−¬ng m¹i Hoa Kú
Dïng ®Ó chØ c¶ c¬ quan §¹i diÖn Th−¬ng m¹i Hoa Kú vµ ng−êi mang hµm bé tr−ëng phô tr¸ch
c¬ quan nµy. §−îc thµnh lËp lÇn ®Çu tiªn n¨m 1962 d−íi tªn gäi §¹i diÖn Th−¬ng m¹i ®Æc biÖt
vµ ®−îc n©ng lªn thµnh c¬ quan néi çc n¨m 1974. §æi tªn thµnh USTR n¨m 1980. USTR lµ c¬
quan chÝnh yÕu cña Hoa Kú trong viÖc phèi hîp vµ ®µm ph¸n chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, kÓ c¶
®µm ph¸n vÒ hµng ho¸. Trong çc dÞch vô tµi chÝnh, USTR chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ b¶o hiÓm,
nh−ng Bé Ng©n khè n¾m vÒ ng©n hµng, qu¶n lý vèn vµ chøng kho¸n. USTR xuÊt b¶n hµng n¨m
cuèn B¸o ço quèc gia ®¸nh gi¸ vÒ çc hµng rµo th−¬ng m¹i n−íc ngoµi nªu nh÷ng trë ng¹i
quan träng nhÊt ¶nh h−ëng ®Õn xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô cña Hoa Kú, ®Çu t− trùc tiÕp ra
n−íc ngoµi cña c«ng d©n Hoa Kú vµ b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. Xem thªm Monitoring and
Enforcement Unit, Section 301, Section-306 monitoring, Special 301 vµ Super 301.
Value-added telecommunications: DÞch vô viÔn th«ng trÞ gi¸ gia t¨ng

Còng gäi lµ dÞch vô n©ng cao. Bao gåm çc dÞch vô nh− th− ®iÖn tö, th− tho¹i, dÞch vô fax n©ng
cao, kÓ c¶ dÞch vô l−u vµ chuyÓn. Xem thªm basic telecommunications.
Variable levies: BiÕn thu
HÖ thèng phøc hîp çc phô thu nhËp khÈu nh»m ®¶m b¶o gi¸ s¶n phÈm trªn thÞ tr−êng néi ®Þa
kh«ng thay ®æi cho dï gi¸ c¶ dao ®éng trªn thÞ tr−êng thÕ giíi. BiÕn thu lµ mét ®Æc ®iÓm cña
ChÝnh s¸ch N«ng nghiÖp chung. Do kÕt qu¶ cña Vßng Uruguay, biÕn thu ph¶i ®−îc chuyÓn
thµnh thuÕ quan. Xem thªm Chicken War vµ oilseeds case ®Ó cã vÝ dô vÒ ¸p lùc th−¬ng m¹i g©y
ra do ¸p dông biÕn thu.
- 236 -
VER (Voluntary export restraint): H¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn
Xem Voluntary restraint arrangement.
Vertical arrangements: Tho¶ thuËn däc
Xem competition policy.
Vertical keiretsu: Keiretsu däc
Xem keiretsu relationship.
Vestigial thought: T− t−ëng tµn tÝch
ThuËt ng÷ do Robert Reich sö dông trong "Lao ®éng cña çc quèc gia" ®Ó m« t¶ ph©n tÝch kinh
tÕ dùa trªn çc ®iÒu kiÖn kh«ng cßn ¸p dông hoÆc chØ ¸p dông ë møc ®é h¹n chÕ. ThuËt ng÷ nµy
chØ ra r»ng t− t−ëng tµn tÝch cã nhiÒu kh¶ n¨ng dÉn ®Õn kÕt luËn sai lÇm. Xem thªm
conventional wisdom vµ QWERTY principle.
VIE
Xem Voluntary import expansion.
Virtuous circle: Chu tr×nh th¸nh thiÖn
Tõ sö dông trong nhiÒu lÜnh vùc chÝnh s¸ch ®Ó m« t¶ mét d·y sù kiÖn cã lîi Ých. Chu tr×nh
th−êng ®−îc nh¾c ®Õn trong chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i bao gåm ph¸t triÓn kinh tÕ, t¨ng tr−ëng
th−¬ng m¹i vµ tiÕn bé x· héi. Xem thªm social dimension of the liberalisation of international
trade.
Visegrad countries: Çc n−íc Visegrad
Céng hoµ SÐc, Hungary, Ba-lan vµ Slovakia. Tªn cña çc n−íc nµy b¾t nguån tõ Tuyªn ng«n
Visegrad ra ngµy 15/2/1991 víi sù tham gia cña Hungary, Ba-lan vµ sau ®ã lµ TiÖp-kh¾c cò.
Theo Van Ham (1993) Tuyªn ng«n nµy lµ dÊu hiÖu ®Çu tiªn cña sù hîp t¸c khu vùc gÇn gòi h¬n
gi÷a çc n−íc Trung ¢u vµ nh»m cñng cè tiÕng nãi trong ®µm ph¸n víi Céng ®ång Ch©u ¢u.
Visegrad lµ mét thµnh phè nhá trªn bê s«ng Danube kh«ng xa Budapest. Xem thªm CEFTA.
Vitamin B12: Vô Vitamin B12
Vô kiÖn cña Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u (EEC) chèng l¹i Hoa Kú n¨m 1981 víi lý luËn lµ Hoa
Kú kh«ng t«n träng mét trong nh÷ng cam kÕt t¹i Vßng Tokyo. Hoa Kú ®· ®ång ý huû bá Gi¸
b¸n Mü nh− mét phÇn trong kÕt qu¶ cña Vßng Tokyo. ChÊt l−îng d−îc phÈm Vitamin B12 ph¶i
chÞu ASP ë møc rµng buéc ®· ®µm ph¸n t¹i Vßng Kennedy. T¹i thêi ®iÓm cam kÕt, Hoa Kú
dµnh quyÒn thay ®æi thuÕ suÊt hµng ho¸ khi bá ASP. Gi÷a 1976 vµ 1980 chÊt l−îng d−îc phÈm
Vitamin B12 vµo thÞ tr−êng Hoa Kú chÞu thuÕ suÊt cao h¬n chÊt l−îng b¸n thµnh phÈm Vitamin
B12. Khi bé LuËt §Þnh gi¸, mét trong çc hiÖp ®Þnh Vßng Tokyo, cã hiÖu lùc vµo ngµy
1/7/1980, hai thuÕ suÊt ®−îc kÕt hîp theo møc b×nh qu©n thùc thu cña hai lo¹i, nh− vËy cã
nghÜa lµ Vitamin B12 b¸n thµnh phÈm ph¶i chÞu thuÕ cao h¬n. Trong b¶n ghi nhí ®Ò ngµy
2/3/1979, EEC vµ Hoa Kú ®· nhÊt trÝ tham vÊn vÒ nh÷ng kh¸c biÖt n¶y sinh tõ viÖc chuyÓn ®æi
thuÕ suÊt ASP. Ban héi thÈm cho r»ng Hoa Kú kh«ng cã nghÜa vô duy tr× sù chªnh lÖch thuÕ
suÊt ®èi víi Vitamin B12 d−îc phÈm vµ b¸n thµnh phÈm. EEC thÊy tr−íc r»ng viÖc chuyÓn ®æi
ASP cã thÓ dÉn ®Õn thuÕ suÊt cao h¬n trong mét sè tr−êng hîp, nh−ng kh«ng ®Õn møc ®é g©y
¶nh h−ëng thùc sù ®Õn th−¬ng m¹i. Ban héi thÈm do ®ã cho r»ng Hoa Kú cÇn ph¶i ®Èy m¹nh
gi¶m thuÕ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn cam kÕt Vßng Tokyo vÒ Vitamin B12 b¸n thµnh phÈm ë
møc thuÕ cho phÐp vitamin nhËp khÈu cã ®−îc vÞ trÝ c¹nh tranh truyÒn thèng t¹i thÞ tr−êng Hoa
Kú.
Voluntary import expansion (VIE): Më réng nhËp khÈu tù nguyÖn
Tho¶ thuËn theo ®ã mét n−íc ®ång ý, mét çch tù nguyÖn, th«ng qua çc biÖn ph¸p khuyÕn
khÝch sö dông s¶n phÈm nhËp khÈu. Nh÷ng tho¶ thuËn ®ã vÒ sau dÔ bÞ coi lµ çc biÖn ph¸p
- 237 -
miÒn x¸m mµ nay ®· bÞ coi lµ kh«ng hîp ph¸p theo quy ®Þnh cña WTO. Xem thªm United
States-Japan autos dispute.
Voluntary restraint arrangement (VRA): Tho¶ thuËn h¹n chÕ tù nguyÖn
Tho¶ thuËn theo ®ã mét n−íc ®ång ý h¹n chÕ xuÊt khÈu cña m×nh sang mét n−íc kh¸c ®èi víi
mét mÆt hµng x¸c ®Þnh trong mét møc tèi ®a trong mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã. VRA ®· ®−îc
sö dông cho thÐp, xe h¬i, b¸n dÉn vµ çc s¶n phÈm kh¸c trong lÜnh vùc nh¹y c¶m. Çc tho¶
thuËn nµy lµ tù nguyÖn chØ ë møc ®é n−íc xuÊt khÈu muèn tr¸nh mét mèi ®e do¹ lín h¬n ®èi
víi th−¬ng m¹i cña m×nh vµ do ®ã ph¶i chän biÖn ph¸p Ýt thiÖt h¹i h¬n. VRA kh«ng chØ lµm
mÊt ®i lîi thÕ c¹nh tranh cña çc nhµ cung cÊp cã hiÖu qu¶. Chóng còng cã thÓ dÉn ®Õn sù ph©n
phèi bÊt hîp lý çc tµi nguyªn v× çc ngµnh bÞ ¶nh h−ëng cã thÓ buéc ph¶i ®Çu t− vµo nh÷ng thÞ
tr−êng kÐm hiÖu qu¶ h¬n ®Ó bï ®¾p l¹i. Mét hËu qu¶ cã thÓ cã lµ chóng ®em l¹i cho çc nhµ
xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu mãn lîi bÊt ngê v× c¹nh tranh gi¶m ®i. Kostecki (1987) ®Ò ra mét c¬
chÕ ba bªn h÷u hiÖu ®Ó xem xÐt lý do ¸p ®Æt h¹n ng¹ch xuÊt khÈu theo VRA. Tr−íc hÕt, cã
ph−¬ng ¸n cho c«ng nghiÖp trong n−íc ®Ó mét møc tèi thiÓu nhu cÇu dù ®o¸n trong n−íc ®−îc
chuyÓn cho çc nhµ s¶n xuÊt ë n−íc nhËp khÈu. Thø hai, theo ph−¬ng ¸n −u tiªn cho nhµ xuÊt
khÈu, mét møc xuÊt khÈu tèi thiÓu ®−îc ®Æt ra vµ phÇn cßn l¹i cña thÞ tr−êng ®Ó dµnh cho çc
nhµ s¶n xuÊt cña n−íc nhËp khÈu. Thø ba, rñi ro vÒ nhu cÇu dao ®éng ë n−íc nhËp khÈu ®−îc
chia ®Òu gi÷a çc nhµ s¶n xuÊt trong n−íc vµ çc nhµ cung cÊp n−íc ngoµi. HiÖp ®Þnh vÒ Tù vÖ
cña WTO coi VRA lµ bÊt hîp ph¸p.
Voorburg Group: Nhãm Voorburg
Nhãm kh«ng chÝnh thøc tËp hîp çc c¬ quan thèng kª quèc gia, kÓ c¶ EuroStat, c¬ quan hîp
t¸c cïng bé phËn thèng kª Liªn hîp quèc vÒ çc hÖ thèng thèng kª c¶i tiÕn, thu thËp vµ ph©n
phèi th«ng tin. Nhãm nµy kh«ng cã t− çch ph¸p nh©n, nh−ng kinh nghiÖm thu thËp ®−îc lµm
nhãm nµy cã mét ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ.
Voting rights in the WTO: QuyÒn biÓu quyÕt ë WTO
Mçi thµnh viªn WTO ®−îc cã mét phiÕu bÊt kÓ thø h¹ng vÒ kim ng¹ch th−¬ng m¹i. Céng ®ång
Ch©u ¢u ®−îc dµnh mét sè phiÕu b»ng sè çc quèc gia thµnh viªn cña tæ chøc nµy. Xem thªm
amendments to WTO agreement, consensus vµ decision-making in the WTO.
Wage-differential argument: LuËn ®iÓm chªnh lÖch møc l−¬ng

Quan ®iÓm cho r»ng çc n−íc cã møc l−¬ng thÊp cã chi phÝ rÎ h¬n çc n−íc cã møc l−¬ng cao
vµ do ®ã cã lîi thÕ c¹nh tranh. Víi çc nhµ kinh tÕ, ®· 150 n¨m nay ®©y kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò v×
sù chªnh lÖch møc l−¬ng cã thÓ chÊp nhËn khi cã kho¶ng çch vÒ n¨ng suÊt. Trong chÝnh s¸ch
th−¬ng m¹i, luËn ®iÓm nµy vÉn tån t¹i vµ lµ mét phÇn trong cuéc tranh c·i vÒ th−¬ng m¹i vµ
tiªu chuÈn lao ®éng vµ nhu cÇu cÇn cã mét ®iÒu kho¶n x· héi. Xem thªm race-to-the-bottom
argument.
Waiver: MiÔn trõ
QuyÒn do çc thµnh viªn WTO dµnh cho mét thµnh viªn kh¸c kh«ng ph¶i ¸p dông mét ®iÒu
kho¶n nµo ®ã trong mét lÜnh vùc x¸c ®Þnh trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña n−íc ®ã. Theo quy
®Þnh cña WTO, miÔn trõ ph¶i ®−îc ba phÇn t− sè thµnh viªn WTO chÊp thuËn. Çc miÔn trõ sau
khi ®−îc ®−a ra sÏ ®−îc ®Þnh kú xem xÐt l¹i. MiÔn trõ còng cã thÓ cã theo luËt ph¸p trong n−íc,
vÝ nh− tr−êng hîp Hoa Kú ngõng h¹n chÕ nhu cÇu c¹nh tranh ®èi víi mét sè n−íc kÐm ph¸t
triÓn. Xem thªm ASTP vµ Section 22 waiver.
Washington Treaty: HiÖp −íc Washington
Xem Treaty on Intellectual Property in Respect of Integrated Circuits.
- 238 -
Wassenaar Arrangement on Export Controls for Conventional Arms and Dual-Use
Goods and Technologies: Tho¶ thuËn Wassenaar vÒ kiÓm tra xuÊt khÈu vò khÝ th«ng
th−êng vµ çc hµng ho¸ vµ c«ng nghÖ l−ìng dông
Tho¶ thuËn nµy th«ng qua ngµy 12/7/1996 vµ cã hiÖu lùc tõ 1/11/1996, thay thÕ cho COCOM.
Môc ®Ých cña Tho¶ thuËn lµ xóc tiÕn tÝnh c«ng khai vµ tr¸ch nhiÖm lín h¬n trong viÖc chuyÓn
giao vò khÝ th«ng th−êng vµ çc hµng ho¸ vµ c«ng nghÖ l−ìng dông (cã thÓ sö dông cho c¶ môc
®Ých d©n sù vµ qu©n sù). Tho¶ thuËn nµy kh«ng nh»m trùc tiÕp chèng bÊt kú quèc gia hay nhãm
quèc gia nµo vµ mçi n−íc thµnh viªn tù ¸p dông luËt kiÓm tra xuÊt khÈu cña riªng m×nh. Tho¶
thuËn cã 33 thµnh viªn, kÓ c¶ çc thµnh viªn cña HiÖp −íc Vac-xa-va cò, quan träng nhÊt lµ
Nga. Xem thªm dual purpose exports.
Watch list: Danh s¸ch theo dâi
Xem priority foreign countries vµ Special 301.
Water in the tariff: N−íc trong thuÕ quan
Côm tõ dïng trong çc cuéc ®µm ph¸n cña Vßng Uruguay vÒ thuÕ ho¸ (chuyÓn ®æi çc biÖn
ph¸p phi thuÕ quan thµnh çc biÖn ph¸p t−¬ng ®−¬ng thuÕ quan). Çc nhµ ®µm ph¸n chÊp nhËn
r»ng viÖc chuyÓn ®æi nh− vËy kh«ng bao giê hoµn toµn chÝnh x¸c v× nh÷ng kh¸c biÖt vÒ t¸c
®éng cña çc biÖn ph¸p nµy vµ ph−¬ng ph¸p ¸p dông. Cã nh÷ng tr−êng hîp khi çc n−íc ®−a ra
çc biÖn ph¸p t−¬ng ®−¬ng thuÕ quan, nh−ng râ rµng ®· bÞ thæi phång lªn. Sù kh¸c biÖt çi
®−îc coi lµ chuyÓn ®æi thuÕ nh»m tù vÖ vµ viÖc chuyÓn ®æi thùc sù ®−a ra ®−îc gäi lµ "n−íc
trong thuÕ quan" hay "thuÕ ho¸ bÈn thØu".
Webb-Pomerene Act: §¹o luËt Webb-Pomerene
LuËt cña Hoa Kú th«ng qua lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1918 cho phÐp çc c«ng ty Hoa Kú ®−îc s¸p
nhËp trong nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh nh»m vµo th−¬ng m¹i xuÊt khÈu. Çc h·ng kh«ng ®−îc
dïng viÖc s¸p nhËp ®ã ®Ó k×m h·m th−¬ng m¹i t¹i Hoa Kú hoÆc k×m h·m th−¬ng m¹i xuÊt khÈu
cña çc h·ng c¹nh tranh. ViÖc ®ã vÉn bÞ coi lµ bÊt hîp ph¸p theo §¹o luËt Sherman vµ çc luËt
chèng ®éc quyÒn kh¸c. Xem thªm competition policy.
West African Economic Community: Céng ®ång Kinh tÕ T©y Phi
Thµnh lËp n¨m 1966. Bao gåm Benin, Burkina Faso, Bê biÓn Ngµ, Mali, Mauritania, Niger vµ
Senegal. Xem thªm ECOWAS.
Western Hemisphere Free Trade Agreement: HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i tù do T©y b¸n cÇu
Xem FTAA.
Wheat flour case: Vô bét mú
Vô nµy b¾t nguån tõ mét khiÕu n¹i n¨m 1982 cña Hoa Kú cho r»ng trî cÊp xuÊt khÈu bét mú
cña Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u (EEC) kh«ng ¸p dông ®óng víi §iÒu 10:1 cña Bé luËt Trî cÊp,
mét trong çc hiÖp ®Þnh Vßng Tokyo (Tokyo Round agreements). Hoa Kú còng cho r»ng trî cÊp
cña EEC lµm cho gi¸ thÊp h¬n gi¸ cña nh÷ng nhµ cung cÊp kh¸c vµo cïng mét thÞ tr−êng, tr¸i
víi §iÒu 10:3, chóng lµm mÊt gi¸ trÞ vµ ph−¬ng h¹i ®Õn lîi Ých cña Hoa Kú vµ g©y ra thiÖt h¹i
nghiªm träng. Sù thËt lµ viÖc hoµn thuÕ xuÊt khÈu cña EEC ®èi víi bét mú lµ mét phÇn trong c¬
cÊu thÞ tr−êng chung cña néi bé khèi nµy. Møc gi¸ ng−ìng cho bét mú ®−îc ®Æt ra mçi n¨m
®−îc coi lµ tiªu chuÈn gi¸ néi bé. ChÕ ®é th−¬ng m¹i cña EEC vÒ bét mú bao gåm c¶ cÊp phÐp
nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu còng nh− chÕ ®é ®¸nh thuÕ nhËp khÈu vµ hoµn thuÕ xuÊt khÈu theo
nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh b»ng mét ph−¬ng ph¸p ®· ®Þnh. Mét møc thuÕ b»ng chªnh lÖch gi÷a
gi¸ nhËp khÈu vµ gi¸ ng−ìng ®−îc ¸p dông cho bét mú nhËp khÈu. Hoµn thuÕ xuÊt khÈu cã thÓ
®−îc dïng ®Ó lÊp kho¶ng chªnh lÖch gi÷a gi¸ bét mú ë EEC vµ gi¸ t¹i çc thÞ tr−êng thø ba.
TiÒn chi cho hoµn thuÕ xuÊt khÈu bét mú ®−îc lÊy tõ cïng mét quü ®Ó hoµn thuÕ lóa mú ë d¹ng
tù nhiªn. PhÇn ®Çu cña vô nµy liªn quan ®Õn nghÜa cña "thÞ phÇn nhiÒu h¬n møc hîp lý". Mét
vÊn ®Ò quan träng lóc ®ã lµ viÖc chän lùa mét thêi kú ®¹i diÖn ®Ó ®¸nh gi¸ mét bªn ký kÕt cã
®−îc mét thÞ phÇn nhiÒu h¬n møc hîp lý hay kh«ng. Hoa Kú ®−a ra mét b¶n thèng kª chi tiÕt
- 239 -
®Ó chøng tá lËp tr−êng vÒ mÆt nµy. Hä ®· chän ba n¨m tr−íc khi cã ChÝnh s¸ch N«ng nghiÖp
chung 1962 v× theo hä chØ cã ®iÒu nµy míi ®em l¹i mét bøc tranh ®Ých thùc. Theo ®ã, EEC ®·
t¨ng thÞ phÇn tõ 29% lªn 75% vµ thÞ phÇn cña nh÷ng nhµ xuÊt khÈu chÝnh kh¸c bÞ gi¶m sót. Sù
thay ®æi nµy lµ do trî cÊp xuÊt khÈu lµm cho gi¸ rÎ h¬n. KÕt luËn cña ban héi thÈm lµ (a) hoµn
thuÕ xuÊt khÈu cho bét mú cña EEC lµ mét trî cÊp theo §iÒu XVI (Trî cÊp) cña GATT, (b) thÞ
phÇn bét mú cña EEC trªn thÕ giíi ®· t¨ng ®¸ng kÓ vµ thÞ phÇn cña Hoa Kú vµ çc n−íc kh¸c
gi¶m ®¸ng kÓ, (c) sau khi xem xÐt nhiÒu yÕu tè, viÖc quyÕt ®Þnh cã ph¶i ®iÒu nµy g©y ra "thÞ
phÇn nhiÒu h¬n møc hîp lý" hay kh«ng lµ kh«ng thÓ ®−îc, (d) sù ph©n chia l¹i thÞ tr−êng theo
§iÒu 10:2(a) cña Bé luËt Trî cÊp, theo ®ã cÇn ph¶i tÝnh ®Õn t¸c ®éng cña trî cÊp xuÊt khÈu, lµ
kh«ng râ rµng, (e) kh«ng ®ñ b»ng chøng vÒ viÖc gi¸ bÞ h¹ xuèng, (f) hoµn thuÕ xuÊt khÈu cña
EEC g©y ra rèi lo¹n kh«ng ®¸ng kÓ cho lîi Ých th−¬ng m¹i th«ng th−êng cña Hoa Kú, vµ (g)
EEC ph¶i cè g¾ng h¹n chÕ sö dông trî cÊp trong xuÊt khÈu bét mú. Khi nh×n vÒ chÝnh s¸ch
th−¬ng m¹i vµ kinh tÕ sau nµy, ban héi thÈm còng thÓ hiÖn mèi quan t©m vÒ tÝnh hiÖu qu¶ cña
çc ®iÒu kho¶n ph¸p lý vÒ trî cÊp xuÊt khÈu vµ çc khÝa c¹nh th−¬ng m¹i kh¸c ®èi víi bét mú.
Ban nµy thÊy mét ®iÒu bÊt th−êng r»ng EEC vèn kh«ng thÓ xuÊt khÈu mét l−îng lín bét mú mµ
kh«ng cã trî cÊp l¹i trë thµnh ng−êi xuÊt khÈu lín nhÊt thÕ giíi. Ban héi thÈm ®Ò nghÞ cÇn cã
mét b¶n ghi nhí râ rµng h¬n vÒ kh¸i niÖm "thÞ phÇn nhiÒu h¬n møc hîp lý" ®Ó kh¸i niÖm nµy
mang tÝnh thùc tÕ h¬n. Ban nµy còng ®Æt ra c©u hái nh÷ng b¶n ghi nhí quèc tÕ vÒ b¸n hµng theo
çc ®iÒu kho¶n phi th−¬ng m¹i cã bæ sung ®Çy ®ñ cho çc vÊn ®Ò vÒ trî cÊp xuÊt khÈu hay
kh«ng.
Wider competition policy: ChÝnh s¸ch c¹nh tranh réng r∙i h¬n
ChÝnh s¸ch nµy ®Ò cËp ®Õn ®−êng lèi cña çc chÝnh phñ nh»m khuyÕn khÝch c¹nh tranh trong
nh÷ng lÜnh vùc hiÖn ®ang ®−îc h−ëng lîi bëi çc quy ®Þnh bÞ coi lµ kh«ng phï hîp hoÆc nh»m
më cöa nh÷ng ngµnh bÞ coi lµ ®éc quyÒn tù nhiªn cho c¹nh tranh. Xem thªm antitrust laws,
competition policy vµ narrow competition policy.
Wine gallon assessment: §¸nh gi¸ r−îu theo ®¬n vÞ gallon
Mét thùc tiÔn ë Hoa Kú, nay ®· chÊm døt, coi r−îu nhËp khÈu nång ®é d−íi 100 nh− r−îu nång
®é 100 v× quy t¾c nµy còng ¸p dông cho r−îu néi ®Þa nång ®é d−íi 100 nÕu ®−îc lÊy ra tõ kho.
Nhµ nhËp khÈu cã thÓ lîi dông ®iÒu nµy b»ng çch mua r−îu nång ®é 100 hoÆc h¬n råi pha
chÕ, cã nghÜa lµ nhËp hµng rêi råi vÒ ®ãng chai t¹i Hoa Kú. Tuy nhiªn kh¸ch hµng th−êng
chuéng r−îu ®ãng chai ë n−íc xuÊt xø. Quy t¾c nµy lµm mÊt lîi thÕ çc s¶n phÈm n−íc ngoµi
cho dï kh«ng cã sù kh¸c biÖt trong ®èi xö víi s¶n phÈm néi ®Þa t−¬ng tù. Çch ®¸nh gi¸ b»ng
ga-l«ng r−îu vang nµy th−êng ®−îc dïng ®Ó chøng minh viÖc cïng mét ®·i ngé quèc gia thùc
tÕ cã thÓ l¹i lµ ph©n biÖt ®èi xö. Xem thªm implicit discrimination.
WIPO (World Intellectual Property Organisation): Tæ chøc Së h÷u trÝ tuÖ thÕ giíi
Tæ chøc liªn chÝnh phñ chÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ vµ th«ng qua ®ã
khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ. Hai hiÖp ®Þnh quan träng nhÊt do WIPO gi¸m s¸t thùc thi lµ
C«ng −íc Paris vÒ B¶o hé së h÷u trÝ tuÖ vµ C«ng −íc Berne vÒ B¶o hé çc t¸c phÈm v¨n häc vµ
nghÖ thuËt. Ban th− ký WIPO ®Æt t¹i GenÌve. Xem thªm Budapest Treaty on the International
Recognition of the Deposit of Microorganisms for the Purposes of Patent Procedure, Geneva
Convention, Lisbon Agreement, Madrid Agreement, moral rights, Patent Cooperation Treaty
vµ Rome Convention.
Worker rights: QuyÒn [cña] c«ng nh©n
Mét vÊn ®Ò ®−îc çc bé phËn cña Quèc héi Hoa Kú nªu lªn liªn quan ®Õn thùc tiÔn vµ chÝnh
s¸ch th−¬ng m¹i c«ng b»ng h¬n. VÊn ®Ò nµy mét phÇn dùa trªn quan ®iÓm cho r»ng mét sè
chÝnh phñ cã lîi thÕ c¹nh tranh do viÖc kh«ng ¸p dông cho c«ng nh©n cña hä çc ®iÒu kiÖn
®−îc coi lµ th«ng th−êng ë Hoa Kú. VÊn ®Ò nµy còng cã liªn quan ®Õn nh©n quyÒn. Trong thùc
tÕ, hai vÊn ®Ò nµy rÊt khã gi¶i quyÕt, nh−ng víi nhiÒu n−íc th× khÝa c¹nh nh©n quyÒn quan
träng h¬n. LuËt Th−¬ng m¹i vµ c¹nh tranh Hoa Kú (United States Omnibus Trade and
Competitiveness Act) n¨m 1988, LuËt çc HiÖp ®Þnh Vßng Uruguay vµ çc luËt th−¬ng m¹i Hoa
- 240 -
Kú kh¸c cã çc ®iÒu kho¶n cho phÐp hµnh ®éng tuú ý, kÓ c¶ viÖc rót bá çc −u ®·i GSP, nÕu cè
t×nh tõ chèi quyÒn c«ng nh©n. Cã ba môc tiªu ®µm ph¸n mµ çc nhµ ®µm ph¸n Hoa Kú theo
®uæi trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n th−¬ng m¹i cña m×nh. §ã lµ (i) ®ßi t«n träng quyÒn c«ng nh©n,
(ii) xem xÐt l¹i quan hÖ cña quyÒn c«ng nh©n víi GATT vµ çc quy t¾c liªn quan, vµ (iii) th«ng
qua nguyªn t¾c viÖc tõ chèi quyÒn c«ng nh©n sÏ kh«ng ®−îc lµ biÖn ph¸p ®Ó mét n−íc hoÆc çc
ngµnh c«ng nghiÖp cña n−íc ®ã giµnh lîi thÕ so s¸nh trong th−¬ng m¹i quèc tÕ. Kho¶n 301 yªu
cÇu USTR cã hµnh ®éng nÕu mét n−íc ngoµi cã biÓu hiÖn cè t×nh (a) tõ chèi quyÒn lËp héi cña
c«ng nh©n, (b) tõ chèi quyÒn tæ chøc vµ ®Êu tranh tËp thÓ, (c) cho phÐp bÊt kú d¹ng lao ®éng
b¾t buéc hay c−ìng bøc nµo, (d) kh«ng ®Þnh ra ®−îc ®é tuæi tèi thiÓu cho lao ®éng lµ trÎ em,
hoÆc (e) kh«ng ®−a ra ®−îc tiªu chuÈn l−¬ng tèi thiÓu, giê lµm viÖc, an toµn vµ søc khoÎ nghÒ
nghiÖp cho c«ng nh©n. Kho¶n 301 cña URAA yªu cÇu Tæng thèng t×m çch lËp mét tæ c«ng t¸c
t¹i WTO ®Ó nghiªn cøu mèi liªn kÕt gi÷a th−¬ng m¹i quèc tÕ vµ quyÒn c«ng nh©n ®· ®−îc quèc
tÕ c«ng nhËn. Xem thªm core labour standards, social clause vµ trade and labour standards.
Working Group on the Relationship between Trade and Investment: Nhãm c«ng t¸c vÒ
quan hÖ gi÷a th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−
Thµnh lËp t¹i Héi nghÞ Bé tr−ëng Singapore cña WTO th¸ng 12/1996 ®Ó xem xÐt quan hÖ gi÷a
th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−. Nhãm c«ng t¸c nµy kh«ng cã chøc n¨ng ®µm ph¸n vµ c«ng viÖc cña
Nhãm sÏ ®−îc rµ so¸t l¹i sau 2 n¨m.
Working Group on the Interaction between Trade and Competition Policy: Nhãm c«ng
t¸c vÒ quan hÖ t−¬ng t¸c gi÷a th−¬ng m¹i vµ chÝnh s¸ch c¹nh tranh
Thµnh lËp t¹i Héi nghÞ Bé tr−ëng Singapore cña WTO th¸ng 12/1996 ®Ó nghiªn cøu çc vÊn ®Ò
liªn quan ®Õn mèi quan hÖ t−¬ng t¸c gi÷a chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i vµ chÝnh s¸ch c¹nh tranh, kÓ
c¶ çc ho¹t ®éng chèng c¹nh tranh. NhiÖm vô cña Nhãm c«ng t¸c nµy lµ t×m ra çc lÜnh vùc cÇn
xem xÐt tiÕp trong khu«n khæ WTO. Nhãm c«ng t¸c nµy kh«ng cã chøc n¨ng ®µm ph¸n vµ
c«ng viÖc cña Nhãm sÏ ®−îc rµ so¸t l¹i sau 2 n¨m. Xem thªm trade and competition.
Working Group on Transparency in Government Procurement: Nhãm c«ng t¸c vÒ tÝnh
c«ng khai trong mua s¾m cña chÝnh phñ
Thµnh lËp t¹i Héi nghÞ Bé tr−ëng Singapore cña WTO th¸ng 12/1996 ®Ó nghiªn cøu vÒ tÝnh
c«ng khai trong çc ho¹t ®éng mua s¾m cña chÝnh phñ. Nhãm c«ng t¸c nµy sÏ v¹ch ra çc néi
dung ®Ó x©y dùng thµnh mét hiÖp ®Þnh thÝch hîp, nh−ng kh«ng cã chøc n¨ng ®µm ph¸n.
Working Group on Professional Services: Nhãm c«ng t¸c vÒ çc dÞch vô nghÒ nghiÖp
Do Héi ®ång Th−¬ng m¹i trong lÜnh vùc dÞch vô cña WTO lËp ra ®Ó kiÓm tra møc ®é mµ çc
yªu cÇu chÊt l−îng, giÊy phÐp vµ tiªu chuÈn cã thÓ g©y c¶n trë ®Õn th−¬ng m¹i ®èi víi çc dÞch
vô nghÒ nghiÖp vµ t×m ra çc nguyªn t¾c ®a ph−¬ng thÝch hîp. KÕ to¸n lµ môc ®Çu tiªn trong
ch−¬ng tr×nh nghÞ sù, nh−ng çc nghÒ nghiÖp kh¸c, ®Æc biÖt lµ luËt, kiÕn tróc vµ kü thuËt ®·
®−îc nãi ®Õn nh− çc môc tiÕp theo. Xem thªm Guidelines for Mutual Recognition Agreements
or Arrangements in the Accountancy Sector vµ mutual recognition arrangements.
World Bank: Ng©n hµng thÕ giíi
Xem IBRD.
World Bank Guidelines on the Treatment of Foreign Direct Investment: H−íng dÉn cña
Ng©n hµng thÕ giíi vÒ §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi
TËp hîp çc nguyªn t¾c tù nguyÖn th«ng qua vµo th¸ng 9/1992 ®Ò cËp ®Õn viÖc ®èi xö cña
chÝnh phñ víi çc nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi cã thiÖn chÝ. B¶n h−íng dÉn kh«ng ®Ò cËp ®Õn th¸i ®é
cña nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi. Môc ®Ých chÝnh cña B¶n h−íng dÉn lµ khuyÕn khÝch ®Çu t− n−íc
ngoµi v× lîi Ých cña nã trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ l©u dµi cña n−íc chñ nhµ th«ng qua c¹nh
tranh, chuyÓn giao vèn, c«ng nghÖ vµ kü thuËt qu¶n lý, t¨ng c−êng n¨ng lùc x©m nhËp thÞ
tr−êng vµ më réng th−¬ng m¹i quèc tÕ. §iÒu I chØ ra r»ng B¶n h−íng dÉn dùa trªn c¬ së chung
lµ ®èi xö b×nh ®¼ng víi çc nhµ ®Çu t− trong nh÷ng tr−êng hîp t−¬ng tù vµ c¹nh tranh tù do
- 241 -
gi÷a çc nhµ ®Çu t− lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cña mét m«i tr−êng ®Çu t− tÝch cùc vµ ®Ò nghÞ nhµ
®Çu t− n−íc ngoµi còng kh«ng ®−îc ®èi xö −u ®·i h¬n nhµ ®Çu t− trong n−íc. §iÒu II ®Ò cËp
®Õn mét m«i tr−êng më cho tham gia ®Çu t−. §iÒu III chñ tr−¬ng çc quèc gia dµnh ®èi xö b×nh
®¼ng vµ c«ng b»ng cho çc nhµ ®Çu t− cña bÊt kú n−íc nµo kh¸c. §iÒu IV nãi vÒ viÖc sung c«ng
vµ nh÷ng thay ®æi hoÆc chÊm døt hîp ®ång mang tÝnh ®¬n ph−¬ng. §iÒu V khuyÕn khÝch gi¶i
quyÕt tranh chÊp cã trËt tù, hoÆc th«ng qua toµ ¸n quèc gia hoÆc th«ng qua çc c¬ chÕ ®−îc
nhÊt trÝ kh¸c. Xem thªm Multilateral Investment Guarantee Agency.
World Customs Organisation: Tæ chøc H¶i quan thÕ giíi
Tr−íc ®©y gäi lµ Héi ®ång Hîp t¸c H¶i quan (CCC). §ãng t¹i Brussels. §©y lµ c¬ quan chÝnh
vÒ hîp t¸c quèc tÕ trong çc vÊn ®Ò h¶i quan. C¬ quan nµy ®· x©y dùng vµ qu¶n lý HÖ thèng m·
ho¸ vµ m« t¶ hµng ho¸ hµi hoµ vµ còng ®ang ®iÒu hµnh C«ng −íc Istanbul vµ C«ng −íc Kyoto.
World Development Report: B¸o ço Ph¸t triÓn thÕ giíi
B¸o ço do Ng©n hµng ThÕ giíi xuÊt b¶n hµng n¨m vÒ çc vÊn ®Ò liªn quan mËt thiÕt ®Õn qu¸
tr×nh ph¸t triÓn. Th−êng cã ph©n tÝch h÷u Ých vÒ çc vÊn ®Ò chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i. Xem thªm
IBRD.
World Food Programme (WFP): Ch−¬ng tr×nh L−¬ng thùc thÕ giíi
C¬ quan do Liªn hîp quèc thµnh lËp n¨m 1961, b¾t ®Çu ho¹t ®éng ngµy 1/1/1963. Sø mÖnh cña
c¬ quan nµy lµ ®iÒu hµnh viÖn trî l−¬ng thùc cho çc n−íc thu nhËp nhËp thÊp thiÕu l−¬ng thùc
còng nh− n¹n nh©n cña çc thiªn tai. WFP còng thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh nh»m ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi cña çc n−íc nµy. Tæ chøc nµy hîp t¸c chÆt chÏ víi Tæ chøc L−¬ng thùc vµ N«ng
nghiÖp. Trô së ®ãng t¹i Rome.
World Investment Report: B¸o ço §Çu t− thÕ giíi
B¸o ço hµng n¨m do Ban §Çu t− vµ Hîp t¸c gi÷a çc quèc gia cña UNCTAD tiÕn hµnh vÒ çc
khuynh h−íng ®Çu t− toµn cÇu vµ çc vÊn ®Ò liªn quan. B¸o ço nµy cã nhiÒu ph©n tÝch gi¸ trÞ.
§«i khi b¸o ço nµy thiªn vÒ viÖc cho r»ng mét sè vÊn ®Ò çc n−íc ®ang ph¸t triÓn gÆp ph¶i lµ
do çc hµnh ®éng, lµm hoÆc kh«ng lµm, cña çc c«ng ty xuyªn quèc gia, nh−ng nh×n chung b¸o
ço nµy cho r»ng ®Çu t− n−íc ngoµi cña çc c«ng ty nµy lµ tèt vµ thùc sù gióp Ých cho çc n−íc
®ang ph¸t triÓn.
World Summit for Social Development: Héi nghÞ Th−îng ®Ønh thÕ giíi vÒ ph¸t triÓn x∙ héi
Xem Copenhagen Declaration and Programme of Action.
WTO (World Trade Organisation): Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi
Thµnh lËp ngµy 1/1/1995, kÕ tôc GATT (HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i) vµ Ban
Th− ký GATT. Nay GATT trë thµnh mét trong nh÷ng hiÖp ®Þnh do WTO qu¶n lý. Cã kho¶ng
130 thµnh viªn. WTO lµ mét tæ chøc ®Ó th¶o luËn, ®µm ph¸n vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò th−¬ng
m¹i bao gåm hµng ho¸, dÞch vô vµ së h÷u trÝ tuÖ. Chøc n¨ng c¬ b¶n lµ qu¶n lý vµ thùc hiÖn çc
hiÖp ®Þnh ®a ph−¬ng vµ hiÖp ®Þnh nhiÒu bªn t¹o nªn tæ chøc nµy, lµm diÔn ®µn cho çc cuéc
®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng, gi¶i quyÕt tranh chÊp th−¬ng m¹i, gi¸m s¸t chÝnh s¸ch
th−¬ng m¹i quèc gia vµ hîp t¸c víi çc tæ chøc quèc tÕ kh¸c liªn quan ®Õn ho¹ch ®Þnh chÝnh
s¸ch kinh tÕ toµn cÇu. Xem thªm Marrakesh Agreement Establishing the World Trade
Organisation.
WTO Agreement: HiÖp ®Þnh WTO

Xem Marrakesh Agreement Establishing the World Trade Organisation.
WTO built-in agenda: Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù th−êng trùc cña WTO
Ch−¬ng tr×nh nh»m thóc ®Èy tù do ho¸ th−¬ng m¹i nh− ®· nªu trong çc hiÖp ®Þnh kh¸c nhau
ký t¹i Vßng Uruguay vµ do WTO qu¶n lý, vÝ dô nh− ®µm ph¸n vÒ dÞch vô tµi chÝnh, viÔn th«ng
- 242 -
c¬ b¶n vµ dÞch vô hµng h¶i, ch−¬ng tr×nh h−íng tíi gi¶m çc hç trî vµ b¶o hé trong n«ng
nghiÖp, çc cuéc häp rµ so¸t chÝnh s¸ch trong çc kho¶ng thêi gian cè ®Þnh, vßng ®µm ph¸n
míi vÒ dÞch vô vµo n¨m 2000, v.v... Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù th−êng trùc nµy kh¸c nhiÒu so víi
thùc tiÔn ®Ó l¹i sau çc ®µm ph¸n th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng tr−íc ®©y, khi tèn nhiÒu thêi gian
nh−ng chØ ®¹t ®−îc tiÕn bé rÊt Ýt ®èi víi nh÷ng lÜnh vùc ®· nhÊt trÝ.
WTO Ministerial Conference: Héi nghÞ Bé tr−ëng WTO
Mét héi nghÞ bao gåm ®¹i diÖn cña tÊt c¶ çc thµnh viªn WTO ë cÊp Bé tr−ëng häp Ýt nhÊt hai
n¨m mét lÇn. Héi nghÞ cã quyÒn ra quyÕt ®Þnh vÒ mäi vÊn ®Ò thuéc bÊt kú hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i
®a ph−¬ng nµo. Xem thªm Singapore Ministerial Conference.
WTO plurilateral trade agreements: Çc HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i nhiÒu bªn WTO
§ã lµ HiÖp ®Þnh vÒ bu«n b¸n m¸y bay d©n dông, HiÖp ®Þnh vÒ mua s¾m cña chÝnh phñ, HiÖp
®Þnh quèc tÕ vÒ çc s¶n phÈm s÷a vµ HiÖp ®Þnh quèc tÕ vÒ thÞt bß. Çc hiÖp ®Þnh nµy ®−îc ®−a
vµo Phô lôc 4 cña HiÖp ®Þnh Marrakesh thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi. Çc hiÖp ®Þnh
nµy ban ®Çu ®−îc ®µm ph¸n trong Vßng Tokyo víi tªn gäi "bé luËt". Chóng chøa çc nguyªn
t¾c bæ sung cho mçi lÜnh vùc mµ chóng ®Ò cËp. tham gia çc hiÖp ®Þnh nµy kh«ng ph¶i lµ ®iÒu
kiÖn tiªn quyÕt cña viÖc trë thµnh thµnh viªn WTO. Xem thªm Tokyo Round agreements.
WTO Understanding on Dispute Settlement: B¶n ghi nhí WTO vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp
Tªn chÝnh thøc lµ B¶n ghi nhí vÒ çc quy t¾c vµ thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp. Mét trong nh÷ng
kÕt qu¶ cña Vßng Uruguay. Nguyªn lý c¬ b¶n cña B¶n ghi nhí nµy lµ viÖc gi¶i quyÕt ngay çc
tranh chÊp lµ yªu cÇu thiÕt yÕu ®Ó WTO ho¹t ®éng ®óng ®¾n. V× thÕ B¶n ghi nhí ®Æt ra mét sè
chi tiÕt vÒ thñ tôc vµ thêi gian ph¶i tu©n theo ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp. ChØ cã mét kho¶ng thêi
gian hæng rÊt Ýt gi÷a çc thñ tôc trªn. Giai ®o¹n ®Çu tiªn gi¶i quyÕt tranh chÊp lµ tham vÊn gi÷a
çc bªn liªn quan mµ çc bªn nµy cã thÓ kªu gäi Tæng Gi¸m ®èc WTO ®øng ra hoµ gi¶i. NÕu
tham vÊn kh«ng thµnh c«ng, mét ban héi thÈm sÏ ®−îc tù ®éng thµnh lËp. NÕu çc bªn kh«ng
nhÊt trÝ víi kÕt qu¶ ®iÒu tra cña ban héi thÈm, hä cã thÓ kh¸ng ço lªn c¬ quan chung thÈm,
nh−ng viÖc kh¸ng ço chØ h¹n chÕ trong nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý. Mét sè ng−êi lý luËn r»ng tÝnh
tù ®éng cña c¬ chÕ míi cã thÓ dÉn ®Õn tr−êng hîp khÈn cÊp cña mét hÖ thèng "luËt t¹i chç"
trong WTO, nh−ng ®iÒu nµy kh«ng cã chøng cø râ rµng.
Yaounde Convention: C«ng −íc Yaounde

Mét HiÖp ®Þnh liªn kÕt gi÷a Céng ®ång Kinh tÕ Ch©u ¢u vµ 18 n−íc ch©u Phi ®ang ph¸t triÓn
dµnh cho çc n−íc nµy mét sè lîi Ých kinh tÕ vµ th−¬ng m¹i. §−îc ký vµo ngµy 20/7/1963 vµ
thay thÕ bëi C«ng −íc LomÐ vµo n¨m 1975.
Z
Zero binding: Rµng buéc kh«ng
Cam kÕt cã tÝnh rµng buéc ph¸p lý trong WTO ®Ó lo¹i bá thuÕ h¶i quan ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm
x¸c ®Þnh.
Zero-for-zero tariff reduction: Gi¶m thuÕ quan tíi kh«ng
HÖ thèng yªu cÇu/®¸p øng nh»m ®¹t ®−îc sù gi¶m thuÕ quan trong ®ã çc bªn liªn quan h−íng
tíi viÖc gi¶m thuÕ quan tíi kh«ng (tøc lµ lo¹i bá thuÕ quan) trªn c¬ së cã ®i cã l¹i trong nh÷ng
lÜnh vùc nh− d−îc phÈm hay s¶n phÈm gç. HiÖp ®Þnh C«ng nghÖ th«ng tin lµ mét vÝ dô gÇn ®©y
cña khuynh h−íng nµy. Xªm thªm requestst and offers vµ sectoral trade negotiations.
- 243 -
Zero-margin harmonisation: Hµi hoµ ®Õn møc kh«ng
Hµi hoµ hoµn toµn çc luËt lÖ, quy ®Þnh, tiªu chuÈn, v.v... trong mét hoÆc mét sè lÜnh vùc ho¹t
®éng kinh tÕ.
Zero-price knowledge: Tri thøc gi¸ b»ng kh«ng
Kh¸i niÖm ®−îc dïng nh− mét phÇn c¬ së lý luËn cña viÖc b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ. NÕu tri thøc
lu«n miÔn phÝ, tøc lµ cã ®−îc víi gi¸ b»ng kh«ng, th× sÏ Ýt khuyÕn khÝch ng−êi ta bæ sung vèn
tri thøc v× kh«ng ®em l¹i lîi Ých g×. ViÖc cÊp cho ng−êi lµm ra tri thøc quyÒn sinh lîi tõ tri thøc
®ã th«ng qua viÖc b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ sÏ ®em l¹i sù khuyÕn khÝch nµy.
Zero rating: ThuÕ suÊt kh«ng
Dïng ®Ó thu hót hµng ho¸ vµo mét n−íc mµ kh«ng mÊt mét kho¶n thuÕ h¶i quan nµo.
Zero-sum nationalism: Chñ nghÜa d©n téc th¾ng-thua
Quan ®iÓm cho r»ng trong quan hÖ kinh tÕ vµ th−¬ng m¹i quèc tÕ, çc n−íc chØ cã mét lùa chän
gi÷a th¾ng vµ kh«ng th¾ng. Th¾ng cña mét n−íc, th−êng chØ mang tÝnh t¹m thêi, lµ thua cña
n−íc kia. §©y thùc chÊt lµ mét luËn ®iÓm më réng mang mµu s¾c chÝnh trÞ h¬n cña t− t−ëng
träng th−¬ng coi môc ®Ých cña th−¬ng m¹i lµ tÝch luü tiÒn vµ ngo¹i hèi, tèi ®a ho¸ xuÊt khÈu vµ
tèi thiÓu ho¸ nhËp khÈu. Quan ®iÓm nµy hoµn toµn bá qua t¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸ ®èi víi
nÒn kinh tÕ quèc tÕ.
Zollverein (tiÕng §øc): Liªn minh h¶i quan
Thµnh lËp d−íi sù l·nh ®¹o cña Phæ n¨m 1834 th«ng qua viÖc thèng nhÊt mét sè liªn minh h¶i
quan côc bé. Liªn minh nµy tiÕp tôc ph¸t triÓn sau khi çc bang cña §øc thèng nhÊt n¨m 1871
thµnh §Õ chÕ §øc. Zollverein lµ chç dùa cho ph¸t triÓn kinh tÕ §øc nöa ®Çu thÕ kû XVIII. Tuy
nhiªn, do trïng víi thêi ®iÓm cuéc çch m¹ng c«ng nghiÖp ë §øc, sù ®ãng gãp cña Liªn minh
nµy vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ tuy rÊt ®¸ng kÓ nh−ng khã ®¸nh gi¸ hÕt ®−îc. Xem thªm customs
union.
Phô ch−¬ng 1
Tãm l−îc HiÖp ®Þnh Marrakesh

thμnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi
§iÒu I: Thµnh lËp Tæ chøc

Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi ®−îc thµnh lËp theo HiÖp ®Þnh nµy.
§iÒu II: Ph¹m vi cña WTO
Çc hiÖp ®Þnh vµ çc v¨n b¶n ph¸p lý ®i kÌm nªu trong çc Phô lôc 1, 2 vµ 3, "çc hiÖp ®Þnh
th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng" cã gi¸ trÞ rµng buéc víi tÊt c¶ thµnh viªn. Çc hiÖp ®Þnh vµ çc v¨n b¶n
ph¸p lý ®i kÌm nªu trong Phô lôc 4, "çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i nhiÒu bªn" chØ cã gi¸ trÞ rµng
buéc víi n−íc thµnh viªn nµo chÊp nhËn çc hiÖp ®Þnh ®ã. HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ
Th−¬ng m¹i 1994 vÒ mÆt ph¸p lý kh¸c víi HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i ngµy
30/10/1947.
§iÒu III: Çc chøc n¨ng cña WTO

WTO thùc thi, gi¸m s¸t vµ thi hµnh HiÖp ®Þnh nµy vµ çc HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng.
WTO còng h−íng dÉn thùc hiÖn vµ qu¶n lý çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i nhiÒu bªn. Tæ chøc nµy lµ
diÔn ®µn ®µm ph¸n gi÷a çc n−íc thµnh viªn vÒ çc mèi quan hÖ th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng cña hä.
WTO còng gi¸m s¸t NghÞ ®Þnh th− vÒ Gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ C¬ chÕ Rµ so¸t chÝnh s¸ch
th−¬ng m¹i.
- 244 -
§iÒu IV: C¬ cÊu cña WTO
Héi nghÞ Bé tr−ëng sÏ häp Ýt nhÊt hai n¨m mét lÇn. Héi nghÞ cã quyÒn quyÕt ®Þnh vÒ mäi vÊn
®Ò cña bÊt kú HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng nµo. Gi÷a çc kú Héi nghÞ, §¹i héi ®ång ®¶m
nhiÖm çc chøc n¨ng nµy. §¹i héi ®ång còng triÖu tËp Ban Gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ Ban Rµ
so¸t chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i. D−íi §¹i héi ®ång lµ Héi ®ång Th−¬ng m¹i hµng ho¸, Héi ®ång
Th−¬ng m¹i dÞch vô vµ Héi ®ång vÒ çc vÊn ®Ò së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i. Mçi
Héi ®ång cã thÓ thµnh lËp nh÷ng c¬ quan nhá h¬n.
§iÒu V: Quan hÖ víi çc tæ chøc kh¸c
§¹i héi ®ång ®¶m nhËn hîp t¸c vµ tham vÊn cã hiÖu qu¶ víi çc tæ chøc liªn chÝnh phñ vµ phi
chÝnh phñ víi tr¸ch nhiÖm liªn quan.
§iÒu VI: Ban Th− ký
Ban Th− ký do Tæng Th− ký ®øng ®Çu. Tæng Th− ký do Héi nghÞ Bé tr−ëng chØ ®Þnh. Tæng Th−
ký chØ ®Þnh çc nh©n viªn vµ x¸c ®Þnh chøc tr¸ch vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc phï hîp víi çc quy
®Þnh do Héi nghÞ Bé tr−ëng th«ng qua.
§iÒu VII: Ng©n s¸ch vµ ®ãng gãp
§iÒu nµy nªu ra çc thñ tôc huy ®éng ng©n s¸ch vµ ®ãng gãp tµi chÝnh tõ çc n−íc thµnh viªn.
§iÒu VIII: Quy chÕ cña WTO
WTO cã t− çch ph¸p nh©n víi çc ®Æc ©n, ®Æc quyÒn cÇn thiÕt ®Ó thùc thi chøc n¨ng cña m×nh.
§iÒu IX: Ra quyÕt ®Þnh
WTO tu©n theo nguyªn t¾c ra quyÕt ®Þnh b»ng çch nhÊt trÝ nh− ®· lµm d−íi thêi GATT. NÕu
quyÕt ®Þnh b»ng çch nhÊt trÝ kh«ng thÓ ¸p dông, vÊn ®Ò sÏ ®−îc quyÕt ®Þnh b»ng çch biÓu
quyÕt nh− nªu trong §iÒu nµy. Héi nghÞ Bé tr−ëng vµ §¹i héi ®ång lµ nh÷ng c¬ quan duy nhÊt
cã quyÒn gi¶i thÝch HiÖp ®Þnh nµy vµ çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. Héi nghÞ Bé tr−ëng
cã thÓ quyÕt ®Þnh cã cho mét n−íc thµnh viªn ®−îc miÔn trõ mét nghÜa vô nµo ®ã hay kh«ng.
QuyÒn miÔn trõ hµng n¨m ph¶i ®−îc xem xÐt l¹i. ViÖc ra quyÕt ®Þnh ®èi víi mét hiÖp ®Þnh
th−¬ng m¹i nhiÒu bªn tu©n theo çc ®iÒu kho¶n cña hiÖp ®Þnh liªn quan.
§iÒu X: Söa ®æi
BÊt kú thµnh viªn nµo cña WTO còng cã thÓ ®Ò xuÊt söa ®æi HiÖp ®Þnh nµy hoÆc çc HiÖp ®Þnh
Th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng. Tuú theo thay ®æi ®−a ra, cã thÓ chØ cÇn ®a sè ®Ó th«ng qua söa ®æi,
nh−ng mét sè söa ®æi chØ ®−îc thùc hiÖn nÕu tÊt c¶ nhÊt trÝ. §iÒu nµy nãi chi tiÕt vÒ viÖc söa ®æi
nãi trªn còng nh− çc biÖn ph¸p çc n−íc thµnh viªn cÇn lµm ®Ó chÊp nhËn söa ®æi.
§iÒu XI: Thµnh viªn gèc
TÊt c¶ çc bªn ký kÕt cña GATT 1947 vµo thêi ®iÓm HiÖp ®Þnh nµy cã hiÖu lùc ®Òu lµ thµnh
viªn gèc cña WTO, víi ®iÒu kiÖn hä ®· nép Danh môc ¦u ®·i vµ Cam kÕt theo quy ®Þnh cña
GATT vµ Danh môc Cam kÕt chuyªn ngµnh theo quy ®Þnh cña GATS. Çc n−íc kÐm ph¸t triÓn
chØ ph¶i ®−a ra cam kÕt vµ −u ®·i phï hîp víi møc ph¸t triÓn, nhu cÇu tµi chÝnh vµ th−¬ng m¹i
hoÆc n¨ng lùc qu¶n lý cña hä.
§iÒu XII: Gia nhËp

BÊt kú quèc gia hay l·nh thæ h¶i quan riªng biÖt nµo cã quyÒn quyÕt ®Þnh quan hÖ th−¬ng m¹i
®èi ngo¹i cña m×nh ®Òu cã thÓ gia nhËp HiÖp ®Þnh nµy theo çc ®iÒu kiÖn ®−îc nhÊt trÝ gi÷a
n−íc hay l·nh thæ ®ã víi WTO. ViÖc nhÊt trÝ víi çc ®iÒu kiÖn gia nhËp ®ßi hái ®a sè hai phÇn
ba çc thµnh viªn WTO. ViÖc gia nhËp hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i nhiÒu bªn ®−îc ®iÒu chØnh bëi çc
quy ®Þnh cña hiÖp ®Þnh ®ã.
- 245 -
§iÒu XIII: Kh«ng ¸p dông çc HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng gi÷a mét sè thµnh viªn
HiÖp ®Þnh nµy sÏ kh«ng ¸p dông gi÷a bÊt kú mét thµnh viªn víi bÊt kú mét thµnh viªn nµo kh¸c
nÕu mét trong çc thµnh viªn ®ã, khi bªn kia trë thµnh thµnh viªn, kh«ng b»ng lßng ¸p dông.
QuyÕt ®Þnh kh«ng ¸p dông HiÖp ®Þnh nµy víi mét thµnh viªn kh¸c chØ cã gi¸ trÞ nÕu thµnh viªn
kh«ng b»ng lßng ¸p dông ®· th«ng b¸o cho Héi nghÞ Bé tr−ëng tr−íc khi th«ng qua çc ®iÒu
kiÖn gia nhËp.
§iÒu XIV: ChÊp nhËn, cã hiÖu lùc
§iÒu nµy nªu lªn çc thñ tôc cÇn tu©n theo ®Ó chÊp nhËn çc ®iÒu kiÖn gia nhËp HiÖp ®Þnh nµy
®èi víi c¶ thµnh viªn gèc cña WTO còng nh− çc thµnh viªn gia nhËp sau nµy. Mét sè nghÜa vô
nªu trong çc HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng ®−îc thùc hiÖn theo lÞch biÓu b¾t ®Çu tõ khi
HiÖp ®Þnh nµy cã hiÖu lùc. NÕu mét n−íc thµnh viªn gia nhËp sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc th×
sÏ ph¶i tu©n theo lÞch biÓu nh− ®èi víi çc n−íc thµnh viªn gèc.
§iÒu XV: Rót bá
BÊt kú thµnh viªn nµo còng cã thÓ rót ra khái HiÖp ®Þnh nµy. ViÖc rót ra b¾t ®Çu cã hiÖu lùc 6
th¸ng sau khi Tæng Th− ký WTO nhËn ®−îc th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n vÒ ý ®Þnh rót ra.
§iÒu XVI: Çc quy ®Þnh kh¸c
Trõ khi ®−îc quy ®Þnh kh¸c trong HiÖp ®Þnh nµy hoÆc çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng,
WTO tu©n theo çc quyÕt ®Þnh, thñ tôc vµ thùc tiÔn nh− GATT. NÕu cã m©u thuÉn gi÷a çc
®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh vµ mét ®iÒu kho¶n cña bÊt kú hiÖp ®Þnh ®a ph−¬ng nµo, HiÖp ®Þnh
nµy sÏ th¾ng thÕ. Kh«ng cã b¶o l−u ®èi víi bÊt kú ®iÒu kho¶n nµo cña HiÖp ®Þnh nµy. B¶o l−u
®èi víi çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng vµ çc hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i nhiÒu bªn cã thÓ cã ë
møc ®é mµ çc HiÖp ®Þnh ®ã cho phÐp.
Danh s¸ch çc Phô lôc cña HiÖp ®Þnh Marrakesh

thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi
Phô lôc 1
Phô lôc 1A: Çc HiÖp ®Þnh ®a ph−¬ng vÒ th−¬ng m¹i trong lÜnh vùc hµng ho¸
HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i 1994

HiÖp ®Þnh vÒ n«ng nghiÖp
HiÖp ®Þnh ¸p dông çc biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ
HiÖp ®Þnh hµng dÖt may
HiÖp ®Þnh vÒ çc hµng rµo kü thuËt ®èi víi th−¬ng m¹i
HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p ®Çu t− liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i
HiÖp ®Þnh thùc hiÖn §iÒu VI cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i 1994
HiÖp ®Þnh thùc hiÖn §iÒu VII cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i 1994
HiÖp ®Þnh vÒ kiÓm tra tr−íc khi xÕp hµng
HiÖp ®Þnh vÒ quy chÕ xuÊt xø
HiÖp ®Þnh vÒ trî cÊp vµ çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng
HiÖp ®Þnh vÒ tù vÖ
Phô lôc 1B: HiÖp ®Þnh chung vÒ th−¬ng m¹i trong lÜnh vùc dÞch vô vµ çc Phô lôc
Phô lôc 1C: HiÖp ®Þnh vÒ QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i
Phô lôc 2
B¶n ghi nhí vÒ çc quy t¾c vµ thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp
- 246 -
Phô lôc 3
C¬ cÊu Rµ so¸t chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i
Phô lôc 4
Çc hiÖp ®Þnh nhiÒu bªn
HiÖp ®Þnh vÒ bu«n b¸n m¸y bay d©n dông

HiÖp ®Þnh vÒ mua s¾m cña chÝnh phñ
HiÖp ®Þnh quèc tÕ vÒ çc s¶n phÈm s÷a
HiÖp ®Þnh quèc tÕ vÒ thÞt bß
Phô ch−¬ng 2
Tãm l−îc HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vμ th−¬ng m¹i (GATT)
GATT bao gåm 38 ®iÒu vµ 9 phô lôc. Çc môc sau ®©y diÔn t¶ ng¾n gän néi dung chÝnh cña
çc ®iÒu nµy vµ çc phô lôc. Mét sè ®iÒu ®−îc diÔn gi¶i chi tiÕt trong çc hiÖp ®Þnh phô. Çc
hiÖp ®Þnh nµy ®−îc nªu tªn ngay sau phÇn tãm t¾t cña ®iÒu liªn quan. Mét sè ®iÒu vµ phô lôc
nay chØ cã gi¸ trÞ lÞch sö.
PhÇn I
§iÒu I: §∙i ngé tèi huÖ quèc chung

TÊt c¶ çc bªn ký kÕt ph¶i dµnh mäi lîi thÕ, −u ®·i, ®Æc quyÒn hoÆc ®Æc ©n dµnh cho bÊt kú s¶n
phÈm cña bÊt kú n−íc nµo cho tÊt c¶ çc thµnh viªn kh¸c ngay lËp tøc vµ kh«ng ®iÒu kiÖn. §iÒu
nµy bao gåm c¶ thuÕ h¶i quan, çc lo¹i chi phÝ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu, chuyÓn tiÒn quèc tÕ,
mäi quy t¾c vµ h×nh thøc liªn quan ®Õn xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu. §iÒu nµy kh«ng ¸p dông cho
çc hiÖp ®Þnh −u ®·i cã hiÖu lùc vµo thêi ®iÓm HiÖp ®Þnh nµy ký kÕt, nh−ng møc ®é −u ®·i ë
çc hiÖp ®Þnh ®ã kh«ng ®−îc t¨ng thªm.
§iÒu II: Danh môc −u ®∙i
Mçi bªn ký kÕt ph¶i cã mét danh môc nªu ra çc ®iÒu kho¶n vµ ®iÒu kiÖn ®Ó mét s¶n phÈm cã
thÓ ®−îc nhËp khÈu. Danh môc nµy th−êng ®−îc gäi lµ danh môc thuÕ quan. Kh«ng mét kho¶n
phÝ nµo kh¸c ®−îc ®¸nh vµo hµng ho¸ nhËp khÈu. Çc ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i tr¶
hoÆc chuyÓn ®æi ®ång tiÒn kh«ng ®−îc dïng lµm gi¶m gi¸ trÞ cña −u ®·i thuÕ. Çc bªn cã thÓ
yªu cÇu tham vÊn nÕu hä cho r»ng nh÷ng ®iÒu bªn kia cam kÕt kh«ng ®¹t ®−îc.
B¶n ghi nhí DiÔn gi¶i §iÒu II:1(b) cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i 1994 gi¶i thÝch râ h¬n
nghÜa cña "çc lo¹i thuÕ vµ chi phÝ kh¸c".
PhÇn II
§iÒu III: §èi xö quèc gia vÒ thuÕ trong n−íc vµ luËt lÖ

Çc bªn ký kÕt chØ cã thÓ ¸p dông thuÕ trong n−íc vµ çc chi phÝ kh¸c cho hµng ho¸ nhËp khÈu
ë møc ®é hä ¸p dông cho cïng lo¹i hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n−íc. Çc luËt, quy ®Þnh vµ çc
yªu cÇu kh¸c liªn quan ®Õn viÖc mua hµng, chµo hµng, mua, vËn chuyÓn, ph©n phèi hoÆc sö
dông hµng ho¸ nhËp khÈu ph¶i kh«ng kÐm −u ®·i h¬n çc luËt, quy ®Þnh vµ yªu cÇu ¸p dông
- 247 -
cho hµng ho¸ néi ®Þa cïng lo¹i. Kh«ng bªn ký kÕt nµo ®−îc duy tr× quy ®Þnh vÒ ®Þnh l−îng
trong n−íc liªn quan ®Õn pha trén, xö lý hoÆc sö dông çc s¶n phÈm yªu cÇu mét sè bé phËn
®−îc cung cÊp tõ çc nguån trong n−íc. Tuy nhiªn, nh÷ng quy ®Þnh ®ã ®−îc phÐp ë mét møc
®é nh− nªu trong §iÒu IV. §iÒu nµy kh«ng ¸p dông cho mua s¾m cña chÝnh phñ.
HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p ®Çu t− liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i cã nh÷ng quy ®Þnh chi tiÕt h¬n vÒ viÖc cÊm çc quy
®Þnh ®Þnh l−îng trong n−íc.
§iÒu IV: Çc ®iÒu kho¶n ®Æc biÖt vÒ phim ®iÖn ¶nh
NÕu mét bªn ký kÕt duy tr× h¹n ng¹ch hoÆc h¹n chÕ vÒ phim th× çc h¹n ng¹ch, h¹n chÕ ®ã ph¶i
tu©n thñ mét sè ®iÒu kiÖn. Nh÷ng h¹n ng¹ch ®ã còng tuú theo viÖc ®µm ph¸n vÒ viÖc h¹n chÕ,
tù do ho¸ hay lo¹i bá chóng.
§iÒu V: Tù do qu¸ c¶nh
Hµng ho¸, tµu thuyÒn vµ çc ph−¬ng tiÖn vËn t¶i kh¸c ®−îc tù do qu¸ c¶nh qua l·nh thæ cña
mçi bªn qua çc tuyÕn thuËn tiÖn nhÊt cho th«ng th−¬ng quèc tÕ. "VËn chuyÓn qu¸ c¶nh" ®−îc
®Þnh nghÜa lµ viÖc ®i qua l·nh thæ cña mét bªn ký kÕt kh¸c khi viÖc ®i qua ®ã chØ lµ mét phÇn
cña hµnh tr×nh b¾t ®Çu vµ kÕt thóc ë mét n¬i kh¸c. §iÒu nµy cã thÓ bao gåm c¶ chuyÓn t¶i, l−u
kho, hoÆc thay ®æi ph−¬ng thøc vËn t¶i. VËn chuyÓn qu¸ c¶nh kh«ng bÞ ®¸nh thuÕ h¶i quan
hoÆc bÊt kú kho¶n thuÕ qu¸ c¶nh nµo trõ chi phÝ vËn t¶i vµ chi phÝ hµnh chÝnh. Çc bªn ký kÕt
kh«ng ®−îc ph©n biÖt gi÷a hµng ho¸ chuyÓn t¶i vµ hµng ho¸ ®i th¼ng.
§iÒu VI: ThuÕ chèng ph¸ gi¸ vµ thuÕ ®èi kh¸ng
§iÒu nµy nªu ra çc ®iÒu kiÖn c¬ së ®Ó cã thÓ ¸p dông thuÕ chèng ph¸ gi¸ vµ thuÕ ®èi kh¸ng.
HiÖp ®Þnh thùc hiÖn §iÒu VI cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i 1994 chøa çc ®iÒu kho¶n chi tiÕt
vÒ sö dông çc biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸. HiÖp ®Þnh vÒ trî cÊp vµ çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng nªu ra çc thñ tôc ¸p
dông trong tr−êng hîp çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng.
§iÒu VII: §Þnh gi¸ h¶i quan
ViÖc x¸c ®Þnh trÞ gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu cho môc ®Ých h¶i quan ph¶i dùa trªn trÞ gi¸ thùc cña
hµng ho¸. ViÖc ®¸nh gi¸ kh«ng ®−îc dùa trªn xuÊt xø quèc gia hay trÞ gi¸ vâ ®o¸n hay gi¶
t−ëng. §iÒu nµy ®Æt ra çc thñ tôc x¸c ®Þnh trÞ gi¸ nÕu trÞ gi¸ thùc kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc.
HiÖp ®Þnh thùc hiÖn §iÒu VI cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i 1994 chøa çc ®iÒu kho¶n chi tiÕt
h¬n vÒ çc thñ tôc ®Þnh gi¸ h¶i quan.
§iÒu VIII: PhÝ vµ çc thñ tôc g¾n víi nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu
Mäi kho¶n phÝ g¾n víi viÖc nhËp khÈu hay xuÊt khÈu hµng ho¸ cÇn ph¶i ®−îc h¹n chÕ ë møc
chi phÝ t−¬ng øng víi dÞch vô ®· cung cÊp. Çc kho¶n phÝ nµy kh«ng ®−îc sö dông cho môc
®Ých b¶o hé hoÆc tµi chÝnh.
§iÒu IX: §¸nh dÊu xuÊt xø
Çc bªn ký kÕt kh«ng ®−îc ph©n biÖt gi÷a çc bªn kh¸c vÒ çc yªu cÇu nh·n m¸c ®èi víi hµng
ho¸ nhËp khÈu. Nh·n m¸c xuÊt xø kh«ng ®−îc dïng ®Ó g©y bÊt lîi cho s¶n phÈm cña çc bªn
ký kÕt kh¸c. ViÖc g¾n nh·n m¸c xuÊt xø vµo thêi ®iÓm nhËp khÈu lµ ®−îc phÐp. Kh«ng cã
kho¶n thuÕ ®Æc biÖt hay kho¶n ph¹t nµo ®−îc ¸p dông mµ kh«ng phï hîp víi çc yªu cÇu nh·n
m¸c tr−íc khi nhËp khÈu trõ phi cã sù tr× ho·n cã lý do chÊp nhËn ®−îc.
§iÒu X: C«ng bè vµ qu¶n lý çc quy chÕ th−¬ng m¹i
Mçi bªn ký kÕt ph¶i c«ng bè ngay lËp tøc tÊt c¶ çc luËt, quy ®Þnh, quyÕt ®Þnh ph¸p lý vµ çc
quy ®Þnh hµnh chÝnh ¸p dông chung ®èi víi th−¬ng m¹i xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®Ó çc chÝnh
phñ kh¸c ®−îc biÕt. TÊt c¶ luËt, quy ®Þnh, v.v... ph¶i ®−îc tr×nh bµy thèng nhÊt, kh«ng thiªn vÞ
vµ hîp lý. Çc biÖn ph¸p ph¶i ®−îc c«ng bè chÝnh thøc tr−íc khi ¸p dông. Çc bªn ký kÕt ph¶i
duy tr× mäi quyÕt ®Þnh hoÆc thñ tôc ph¸p lý, träng tµi hoÆc hµnh chÝnh ®Ó rµ so¸t hµnh ®éng
hµnh chÝnh liªn quan ®Õn çc vÊn ®Ò h¶i quan.
§iÒu XI: Lo¹i bá çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng
- 248 -
Çc bªn ký kÕt kh«ng ®−îc duy tr× hoÆc t¹o ra çc ®iÒu cÊm hoÆc h¹n chÕ ngoµi thuÕ vµ çc chi
phÝ kh¸c. H¹n ng¹ch, giÊy phÐp xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu vµ çc biÖn ph¸p kh¸c bÞ cÊm trõ
mét sè tr−êng hîp ®−îc quy ®Þnh chÆt chÏ. §iÒu nµy bao gåm c¶ viÖc ng¨n ngõa hay cøu trî
khi thiÕu l−¬ng thùc nghiªm träng vµ çc ®iÒu cÊm hay h¹n chÕ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cÇn
thiÕt cho viÖc ¸p dông çc tiªu chuÈn hµng ho¸ trong th−¬ng m¹i quèc tÕ.
§iÒu XII: Çc h¹n chÕ nh»m b¶o vÖ çn c©n thanh to¸n
Çc bªn ký kÕt cã thÓ sö dông h¹n chÕ nhËp khÈu ®Ó b¶o vÖ t×nh h×nh tµi chÝnh ®èi ngo¹i cña
m×nh, nh−ng kh«ng ®−îc h¬n møc cÇn thiÕt ®Ó ng¨n chÆn sù ®e do¹ bÞ gi¶m sót nghiªm träng
dù tr÷ ngo¹i tÖ hoÆc ®Ó t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ mét çch hîp lý nÕu dù tr÷ ®ã rÊt thÊp. Cã çc thñ
tôc chi tiÕt ¸p dông cho viÖc lËp ra, gi¸m s¸t vµ chÊm døt çc h¹n chÕ nh− vËy.
B¶n ghi nhí vÒ çc ®iÒu kho¶n b¶o vÖ çn c©n thanh to¸n cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i
1994 còng liªn quan ®Õn viÖc sö dông §iÒu nµy.
§iÒu XIII: Qu¶n lý mang tÝnh chÊt kh«ng ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng
Çc bªn ký kÕt kh«ng ®−îc ph©n biÖt gi÷a çc bªn kh¸c trong viÖc sö dông çc h¹n chÕ ®Þnh
l−îng. §iÒu nµy ®Æt ra çc quy t¾c ®Ó thùc hiÖn viÖc nµy.
§iÒu XIV: Çc ngo¹i lÖ ®èi víi quy t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö
ViÖc ph©n biÖt ®èi xö trong viÖc sö dông çc h¹n chÕ cã thÓ ®−îc phÐp nÕu lîi Ých cña çc bªn
liªn quan bÞ thiÖt h¹i ®¸ng kÓ h¬n so víi th−¬ng m¹i cña çc bªn ký kÕt. §iÒu nµy chØ ®−îc thùc
hiÖn theo mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh.
§iÒu XV: Çc tho¶ thuËn liªn quan ®Õn hèi ®o¸i
§iÒu nµy ®Æt ra c¬ së cho mèi quan hÖ gi÷a GATT vµ IMF (Quü TiÒn tÖ quèc tÕ) víi môc ®Ých
phèi hîp chÝnh s¸ch vÒ çc vÊn ®Ò hèi ®o¸i, ph¹m vi cña IMF vµ çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng, ph¹m
vi cña GATT.
§iÒu XVI: Trî cÊp
Mäi trî cÊp ph¶i ®−îc th«ng b¸o râ. Çc bªn ký kÕt cÇn tr¸nh viÖc sö dông trî cÊp trong xuÊt
khÈu çc s¶n phÈm s¬ cÊp. Çc bªn ký kÕt c«ng nhËn r»ng trî cÊp cã thÓ g©y ph−¬ng h¹i cho
çc bªn kh¸c vµ sÏ tr¸nh viÖc sö dông trî cÊp trong xuÊt khÈu çc s¶n phÈm s¬ cÊp. Tõ
1/1/1958, çc bªn ký kÕt nhÊt trÝ kh«ng sö dông trî cÊp ®èi víi çc hµng ho¸ ngoµi çc s¶n
phÈm s¬ cÊp nÕu viÖc nµy g©y ra viÖc gi¶m gi¸ t¹i thÞ tr−êng nhËp khÈu.
HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng ®Æt ra çc quy t¾c liªn quan ®Õn viÖc sö dông trî cÊp.
§iÒu XVII: Çc doanh nghiÖp th−¬ng m¹i quèc doanh
Çc doanh nghiÖp quèc doanh ph¶i ho¹t ®éng phï hîp víi nguyªn t¾c chung vÒ kh«ng ph©n
biÖt ®èi xö ¸p dông víi çc nhµ kinh doanh t− nh©n. Çc chÝnh phñ ph¶i th«ng b¸o çc s¶n
phÈm mµ çc doanh nghiÖp th−¬ng m¹i quèc doanh kinh doanh. §iÒu nµy kh«ng ¸p dông cho
viÖc çc chÝnh phñ mua s¾m cho nhu cÇu sö dông cña riªng hä.
B¶n ghi nhí DiÔn gi¶i §iÒu XVII cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i 1994 còng nªn ®−îc tham
kh¶o.
§iÒu XVIII: Trî gióp cña ChÝnh phñ ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ
§iÒu nµy ®Æt ra çc ®iÒu kiÖn, theo ®ã çc n−íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ t¹m thêi ®i chÖch khái
nh÷ng quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh nµy nÕu çc n−íc ®ã ph¶i c¶i thiÖn møc sèng thÊp hoÆc ®ang ë
trong giai ®o¹n míi ph¸t triÓn. §iÒu nµy bao gåm c¶ viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p çn c©n thanh
to¸n hoÆc çc biÖn ph¸p ®Ó thóc ®Èy çc ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ.
B¶n ghi nhí vÒ çc ®iÒu kho¶n b¶o vÖ çn c©n thanh to¸n cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i
1994 còng liªn quan ®Õn viÖc sö dông §iÒu nµy.
- 249 -
§iÒu XIX: Hµnh ®éng khÈn cÊp ®èi víi viÖc nhËp khÈu mét sè hµng ho¸ cô thÓ
D−íi nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh, çc bªn ký kÕt cã thÓ t¹m thêi h¹n chÕ nhËp khÈu nÕu do viÖc
®−a ra çc −u ®·i thuÕ quan lµm nhËp khÈu t¨ng vät ®e do¹ g©y nªn hoÆc g©y nªn thiÖt h¹i
nghiªm träng cho çc nhµ s¶n xuÊt trong n−íc. Nh÷ng h¹n chÕ nhËp khÈu nh− vËy ph¶i ®−îc ¸p
dông trªn c¬ së kh«ng ph©n biÖt ®èi xö.
HiÖp ®Þnh Tù vÖ chøa çc thñ tôc chi tiÕt vÒ ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ.
§iÒu XX: Çc ngo¹i lÖ chung
§iÒu nµy nªu ra m−êi t×nh huèng çc bªn ký kÕt kh«ng bÞ b¾t buéc ¸p dông çc ®iÒu kho¶n cña
HiÖp ®Þnh. Çc bªn ký kÕt kh«ng ®−îc sö dông §iÒu nµy nh− mét biÖn ph¸p ph©n biÖt ®èi xö
mét çch vâ ®o¸n hoÆc v« c¨n cø gi÷a çc n−íc cã cïng ®iÒu kiÖn hoÆc ®Ó lµm h¹n chÕ tr¸ h×nh
®èi víi th−¬ng m¹i quèc tÕ. M−êi t×nh huèng ®ã lµ: (a) b¶o vÖ ®¹o ®øc chung, (b) b¶o vÖ cuéc
sèng hoÆc søc khoÎ con ng−êi, ®éng vËt hay thùc vËt, (c) nhËp khÈu hay xuÊt khÈu vµng b¹c,
(d) ®¶m b¶o phï hîp víi çc luËt kh«ng ®ång bé víi GATT, b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ hoÆc
ng¨n ngõa çc hµnh vi gian dèi, (e) çc s¶n phÈm lao ®éng tï nh©n, (f) b¶o vÖ çc s¶n phÈm cã
gi¸ trÞ nghÖ thuËt, lÞch sö hay kh¶o cæ, (g) b¶o tån tµi nguyªn thiªn nhiªn nÕu cã h¹n chÕ vÒ s¶n
xuÊt hoÆc tiªu dïng trong n−íc, (h) nghÜa vô theo çc hiÖp ®Þnh hµng ho¸ quèc tÕ, (i) h¹n chÕ
xuÊt khÈu vËt liÖu trong n−íc ®Ó ng¨n ngõa t×nh tr¹ng thiÕu hôt, vµ (j) mua hoÆc ph©n phèi çc
s¶n phÈm cã nguån cung h¹n chÕ.
§iÒu XXI: Çc ngo¹i lÖ liªn quan ®Õn an ninh
Çc bªn ký kÕt kh«ng bÞ yªu cÇu ph¶i ¸p dông çc ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh nµy nÕu (a) viÖc
¸p dông HiÖp ®Þnh lµm lé th«ng tin thiÕt yÕu cho an ninh, (b) nÕu çc bªn ký kÕt muèn cã bÊt
kú hµnh ®éng nµo cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi an ninh quèc gia, vµ (c) nÕu nã ng¨n ngõa çc
bªn ký kÕt ®i chÖch khái çc nghÜa vô theo HiÕn ch−¬ng Liªn hîp quèc.
§iÒu XXII: Tham vÊn
Mçi bªn ký kÕt ph¶i ®¸p øng mét çch th«ng c¶m vÒ yªu cÇu tham vÊn cña çc bªn ký kÕt kh¸c
vÒ bÊt kú vÊn ®Ò nµo liªn quan viÖc thùc hiÖn HiÖp ®Þnh.
ViÖc thùc hiÖn §iÒu nµy nay chuyÓn sang B¶n ghi nhí vÒ çc quy t¾c vµ thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp.
§iÒu XXIII: V« hiÖu ho¸ hoÆc g©y ph−¬ng h¹i
§iÒu nµy t¹o ra c¬ së ph¸p lý cho c¬ cÊu gi¶i quyÕt tranh chÊp cña GATT vµ ®Æt ra mét sè thñ
tôc c¬ së cÇn tu©n theo.
ViÖc thùc hiÖn §iÒu nµy nay chuyÓn sang B¶n ghi nhí vÒ çc quy t¾c vµ thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp.
PhÇn III
§iÒu XXIV: §Þa giíi ¸p dông - VËn chuyÓn qua biªn giíi - Liªn minh h¶i quan vµ Khu vùc
th−¬ng m¹i tù do
HiÖp ®Þnh nµy ¸p dông cho l·nh thæ h¶i quan cña çc bªn ký kÕt, ®−îc ®Þnh nghÜa lµ bÊt kú l·nh
thæ nµo cã quyÒn duy tr× thuÕ quan riªng trong phÇn lín th−¬ng m¹i cña m×nh víi çc l·nh thæ
kh¸c. VËn chuyÓn qua biªn giíi gi÷a çc n−íc kÒ nhau kh«ng bÞ t¸c ®éng bëi HiÖp ®Þnh nµy.
Çc bªn ký kÕt cã thÓ tham gia çc liªn minh h¶i quan hay khu vùc th−¬ng m¹i tù do theo çc
®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh. Çc bªn ký kÕt còng ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p hîp lý ®Ó ®¶m b¶o çc chÝnh
quyÒn khu vùc vµ ®Þa ph−¬ng bªn trong l·nh thæ cña hä tu©n thñ çc ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh
nµy.
B¶n ghi nhí DiÔn gi¶i §iÒu XXIV cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i 1994 cã h−íng dÉn chi tiÕt
h¬n vÒ çch sö dông §iÒu nµy.
§iÒu XXV: Hµnh ®éng chung cña çc bªn ký kÕt
- 250 -
Çc bªn ký kÕt ph¶i gÆp nhau th−êng xuyªn ®Ó xem xÐt viÖc thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vµ x¸c ®Þnh
çc môc ®Ých tiÕp theo. Hä cã thÓ th«ng qua çc miÔn trõ trong mét sè tr−êng hîp ngo¹i lÖ.
B¶n ghi nhí vÒ miÔn trõ nghÜa vô cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i 1994 chØ ra r»ng mäi miÔn
trõ ®ang tån t¹i vµo thêi ®iÓm thµnh lËp WTO sÏ chÊm døt trõ khi ®−îc çc quy t¾c WTO cho phÐp.
§iÒu XXVI: ChÊp thuËn, HiÖu lùc vµ §¨ng ký
§iÒu nµy diÔn t¶ çc ®iÒu kiÖn ®Ó çc chÝnh phñ cã thÓ trë thµnh thµnh viªn vµ khi nµo HiÖp
®Þnh cã hiÖu lùc.
§iÒu XXVII: ViÖc ho∙n hoÆc rót çc −u ®∙i
Çc bªn ký kÕt kh«ng ph¶i duy tr× nh÷ng −u ®·i hä ®· ®µm ph¸n víi mét chÝnh phñ kh«ng tham
gia hoÆc chÊm døt tham gia HiÖp ®Þnh.
§iÒu XXVIII: Söa ®æi çc danh môc
§iÒu nµy nªu ra ®iÒu kiÖn ®Ó çc bªn ký kÕt cã thÓ söa ®æi hoÆc rót l¹i çc −u ®·i thuÕ quan
[tõng bÞ h¹n chÕ trong ba n¨m míi ®−îc thay ®æi] vµ ®−êng h−íng vµ thñ tôc ®Ó çc bªn kh¸c
cã thÓ nhËn ®Òn bï.
B¶n ghi nhí DiÔn gi¶i §iÒu XXVIII cña HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i 1994 nªu ra çc ®iÒu kiÖn
®Ó ¸p dông çc quyÒn cung cÊp chÝnh ®Ó khëi x−íng ®µm ph¸n thuÕ quan.
§iÒu XXVIII bis: §µm ph¸n thuÕ quan
Çc bªn ký kÕt cã thÓ khëi x−íng ®µm ph¸n thuÕ quan ®a ph−¬ng bÊt kú lóc nµo. §µm ph¸n
thuÕ quan cã thÓ tiÕn hµnh trªn c¬ së s¶n phÈm víi s¶n phÈm hoÆc theo çc thñ tôc ®−îc nhÊt
trÝ kh¸c. Thµnh c«ng cña ®µm ph¸n ®a ph−¬ng phô thuéc vµo sù tham gia cña tÊt c¶ çc n−íc cã
phÇn lín bu«n b¸n cña m×nh víi çc n−íc kh¸c. §µm ph¸n cÇn ph¶i tÝnh ®Õn nhu cÇu cña çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn.
§iÒu XXIX: Quan hÖ cña HiÖp ®Þnh nµy víi HiÕn ch−¬ng Havana
§iÒu nµy diÔn t¶ HiÖp ®Þnh nµy ®−îc xö lý thÕ nµo khi HiÕn ch−¬ng Havana cã hiÖu lùc vµ nÕu
ngÉu nhiªn HiÕn ch−¬ng ®ã kh«ng cã hiÖu lùc.
§iÒu XXX: Söa ®æi
Söa ®æi PhÇn I cña HiÖp ®Þnh ph¶i ®−îc sù chÊp thuËn cña tÊt c¶ çc bªn ký kÕt. Söa ®æi çc
phÇn cßn l¹i cÇn cã sù chÊp thuËn cña hai phÇn ba çc bªn ký kÕt.
ViÖc söa ®æi GATT nay ®−îc quy ®Þnh theo çc ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh Marrakesh thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng
m¹i thÕ giíi.
§iÒu XXXI: Rót lui
BÊt kú bªn ký kÕt nµo còng cã thÓ rót khái HiÖp ®Þnh sau khi th«ng b¸o tr−íc 6 th¸ng.
ViÖc rót khái GATT chØ cã thÓ lµ mét phÇn cña viÖc rót khái HiÖp ®Þnh Marrakesh thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i
thÕ giíi.
§iÒu XXXII: Çc bªn ký kÕt
DiÔn t¶ nh÷ng chÝnh phñ nµo ®−îc coi lµ çc bªn ký kÕt cña HiÖp ®Þnh.
Kh«ng cßn n−íc nµo chØ lµ thµnh viªn cña GATT n÷a. Çc chÝnh phñ ph¶i tham gia WTO vµ çc ®iÒu kho¶n cña
HiÖp ®Þnh Marrakesh thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi nay ®iÒu chØnh çc vÊn ®Ò vÒ quy chÕ thµnh viªn.
§iÒu XXXIII: Gia nhËp
BÊt kú chÝnh phñ nµo còng ®Òu cã thÓ tham gia HiÖp ®Þnh theo nh÷ng ®iÒu kho¶n ®−îc nhÊt trÝ
gi÷a chÝnh phñ ®ã vµ çc bªn ký kÕt hiÖn thêi.
Kh«ng cßn n−íc nµo chØ lµ thµnh viªn cña GATT n÷a. Çc chÝnh phñ ph¶i tham gia WTO vµ çc ®iÒu kho¶n cña
HiÖp ®Þnh Marrakesh thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi nay ®iÒu chØnh çc vÊn ®Ò vÒ quy chÕ thµnh viªn.
§iÒu XXXIV: Çc phô lôc
- 251 -
Çc phô lôc cña HiÖp ®Þnh nµy lµ mét phÇn kh«ng t¸ch rêi cña HiÖp ®Þnh.
§iÒu XXXV: Kh«ng ¸p dông HiÖp ®Þnh gi÷a mét sè bªn ký kÕt nhÊt ®Þnh
HiÖp ®Þnh nµy kh«ng ¸p dông gi÷a çc bªn ký kÕt nÕu hai bªn ch−a ®µm ph¸n thuÕ quan vµ nÕu
bÊt kú n−íc nµo trong sè ®ã, vµo thêi ®iÓm n−íc kia trë thµnh mét bªn ký kÕt, ®ång ý víi viÖc
kh«ng ¸p dông nµy.
Çc ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh Marrakesh thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi nay ®Ò cËp thªm çc vÊn ®Ò
kh«ng ¸p dông.
PhÇn IV: Th−¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn
§iÒu XXXVI: Çc nguyªn t¾c vµ môc tiªu

§Ó ®¶m b¶o t¨ng nhanh vµ ch¾c thu nhËp xuÊt khÈu cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, cÇn ph¶i cã
chÕ ®é më cöa thÞ tr−êng −u ®·i h¬n víi çc s¶n phÈm mµ çc n−íc nµy quan t©m. Çc s¶n
phÈm chÕ biÕn vµ s¶n xuÊt ®Æc biÖt quan träng. Çc n−íc ph¸t triÓn kh«ng ®−îc ®ßi hái cã ®i cã
l¹i ®èi víi çc cam kÕt ®−a ra trong ®µm ph¸n th−¬ng m¹i nh»m gi¶m hoÆc lo¹i bá thuÕ quan vµ
çc hµng rµo kh¸c trong bu«n b¸n çc n−íc ®ang ph¸t triÓn.
§iÒu XXXVII: Çc cam kÕt
Çc n−íc ph¸t triÓn ph¶i dµnh −u tiªn cao cho viÖc gi¶m vµ lo¹i bá çc hµng rµo th−¬ng m¹i ®èi
víi çc s¶n phÈm mang l¹i lîi Ých cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ kh«ng ®−îc lËp ra nh÷ng
hµng rµo míi ¶nh h−ëng tíi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn. Çc n−íc ®ang ph¸t triÓn sÏ cã nh÷ng
biÖn ph¸p −u ®·i cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c ë møc ®é mµ tr−êng hîp cña hä cho phÐp.
§iÒu XXXVIII: Hµnh ®éng chung
Çc bªn ký kÕt nhÊt trÝ hîp t¸c ®Ó thóc ®Èy çc môc tiªu ®Æt ra t¹i §iÒu XXXVI.
Çc phô lôc
HiÖp ®Þnh nµy cã chÝn phô lôc, trong ®ã t¸m phô lôc chØ cßn ý nghÜa lÞch sö. Phô lôc I chøa çc
ghi chó vµ ®iÒu kho¶n bæ sung cã gi¸ trÞ trong viÖc diÔn gi¶i nhiÒu §iÒu cña HiÖp ®Þnh.
Phô ch−¬ng 3
Tãm l−îc HiÖp ®Þnh chung vÒ th−¬ng m¹i trong lÜnh vùc dÞch vô
(GATS)
GATS bao gåm 29 ®iÒu vµ 8 phô lôc. Çc môc sau ®©y diÔn t¶ ng¾n gän môc ®Ých chÝnh cña
çc ®iÒu vµ phô lôc nµy.
PhÇn I: Ph¹m vi vµ ®Þnh nghÜa
§iÒu I: Ph¹m vi vµ ®Þnh nghÜa

GATS ®Ò cËp vÒ th−¬ng m¹i trong lÜnh vùc dÞch vô, trõ quyÒn hµng kh«ng song ph−¬ng, bÊt kÓ
dÞch vô ®−îc cung cÊp nh− thÕ nµo. HiÖp ®Þnh ®Þnh nghÜa "çc biÖn ph¸p cña chÝnh phñ" lµ çc
biÖn ph¸p do çc chÝnh phñ trung −¬ng vµ çc chÝnh quyÒn khu vùc hay ®Þa ph−¬ng tiÕn hµnh.
- 252 -
§iÒu nµy còng tr×nh bµy bèn ph−¬ng thøc cung cÊp dÞch vô: (1) cung cÊp qua biªn giíi (ng−êi
b¸n vµ kh¸ch hµng kh«ng gÆp nhau); (2) tiªu thô ngoµi biªn giíi (kh¸ch hµng ra n−íc ngoµi ®Ó
mua dÞch vô); (3) hiÖn diÖn th−¬ng m¹i (ng−êi b¸n lËp v¨n phßng t¹i thÞ tr−êng); vµ (4) th«ng
qua sù hiÖn diÖn cña thÓ nh©n.
PhÇn II: Çc quy ®Þnh vµ nghÜa vô chung
§iÒu II: §∙i ngé Tèi huÖ quèc (MFN)

§iÒu nµy lµ mét nghÜa vô chung ®¶m b¶o kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a çc lo¹i dÞch vô vµ çc nhµ cung cÊp dÞch
vô. Çc thµnh viªn cña GATS ph¶i ¸p dông tiªu chuÈn ®·i ngé nh− nhau cho mäi thµnh viªn kh¸c. Cã thÓ ®−îc
miÔn trõ khái nghÜa vô nµy theo nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh.
§iÒu III: Minh b¹ch
Çc thµnh viªn ph¶i c«ng bè çc quy ®Þnh trong n−íc ¶nh h−ëng ®Õn th−¬ng m¹i trong dÞch vô.
NÕu hä lµ thµnh viªn cña çc hiÖp ®Þnh quèc tÕ cã ®Ò cËp ®Õn th−¬ng m¹i trong dÞch vô, hä
còng ph¶i c«ng bè çc hiÖp ®Þnh ®ã. Çc thµnh viªn ph¶i th«ng b¸o cho Héi ®ång Th−¬ng m¹i
dÞch vô nh÷ng thay ®æi lín vÒ çc quy ®Þnh, nh−ng kh«ng cÇn ph¶i cung cÊp mét sè d¹ng th«ng
tin mËt.
Çc thµnh viªn còng ph¶i thµnh lËp çc ®iÓm tiÕp xóc ®Ó cã thÓ gi¶i ®¸p chi tiÕt vÒ çc quy ®Þnh.
§iÒu IV: Tham gia nhiÒu h¬n cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn
§iÒu nµy ghi nhËn quyÒn lîi cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn trong viÖc më réng th−¬ng m¹i dÞch
vô cña çc n−íc ®ã. Çc n−íc thµnh viªn ph¸t triÓn ph¶i lËp çc ®iÓm tiÕp xóc cho çc n−íc
®ang ph¸t triÓn sö dông.
§iÒu V: Çc hiÖp ®Þnh héi nhËp kinh tÕ vµ héi nhËp thÞ tr−êng lao ®éng
Çc thµnh viªn GATS cã thÓ tham gia çc tho¶ thuËn tù do th−¬ng m¹i hay héi nhËp kinh tÕ
d−íi nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh. NÕu ®¸p øng çc ®iÒu kiÖn nµy, hä kh«ng ph¶i dµnh −u ®·i theo
c¬ së tèi huÖ quèc. Cã thÓ cã çc tho¶ thuËn vÒ héi nhËp thÞ tr−êng lao ®éng.
§iÒu VI: Quy ®Þnh trong n−íc
§iÒu nµy ®ßi hái çc thµnh viªn ®¶m b¶o r»ng mäi quy ®Þnh chung trong n−íc cã t¸c ®éng ®Õn
th−¬ng m¹i dÞch vô ph¶i ®−îc thùc hiÖn mét çch hîp lý vµ kh«ng thiªn vÞ. CÇn ph¶i cã ®ñ thñ
tôc ®Ó kiÓm tra tr×nh ®é nghÒ nghiÖp. §iÒu nµy kh«ng t−íc ®i quyÒn cña çc chÝnh phñ ®iÒu
chØnh nÒn kinh tÕ cña m×nh.
§iÒu VII: C«ng nhËn
Tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp kh«ng ®−îc sö dông lµm hµng rµo trong th−¬ng m¹i. Çc
thµnh viªn cã thÓ c«ng nhËn chøng chØ tr×nh ®é do mét n−íc kh¸c cÊp. Hä cã thÓ tham gia çc
tho¶ thuËn c«ng nhËn lÉn nhau mµ kh«ng cÇn ph¶i tham gia víi çc thµnh viªn kh¸c.
§iÒu VIII: §éc quyÒn vµ çc nhµ cung cÊp dÞch vô ®éc quyÒn
Çc nhµ cung cÊp dÞch vô ®éc quyÒn ph¶i cung cÊp dÞch vô cña hä phï hîp víi nghÜa vô tèi huÖ
quèc vµ çc cam kÕt cña mét n−íc. Mét thµnh viªn lËp nªn hoÆc duy tr× mét nhµ cung cÊp ®éc
quyÒn cã thÓ ®−îc yªu cÇu cung cÊp th«ng tin liªn quan ®Õn sù ho¹t ®éng cña nhµ cung cÊp ®ã.
§iÒu IX: Çc ho¹t ®éng kinh doanh
GATS c«ng nhËn mét sè ho¹t ®éng kinh doanh cã thÓ k×m h·m c¹nh tranh vµ h¹n chÕ th−¬ng
m¹i trong dÞch vô. Do ®ã çc thµnh viªn cã quyÒn tham vÊn ®Ó lo¹i bá çc ho¹t ®éng ®ã.
§iÒu X: Çc biÖn ph¸p tù vÖ khÈn cÊp
§iÒu nµy chØ ra r»ng sÏ cßn ®µm ph¸n tiÕp vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ khÈn cÊp. KÕt qu¶ cña çc
®µm ph¸n trªn dù ®Þnh sÏ cã hiÖu lùc vµo n¨m 1998.
§iÒu XI: Thanh to¸n vµ chuyÓn tiÒn
- 253 -
Trõ nh÷ng ®iÒu quy ®Þnh t¹i §iÒu XII, çc thµnh viªn kh«ng ®−îc ¸p dông çc h¹n chÕ vÒ
chuyÓn tiÒn vµ thanh to¸n quèc tÕ ®èi víi çc giao dÞch hiÖn thêi trong çc lÜnh vùc hä ®· cam
kÕt.
§iÒu XII: H¹n chÕ nh»m b¶o vÖ çn c©n thanh to¸n
Çc thµnh viªn cã thÓ ¸p dông h¹n chÕ ®èi víi th−¬ng m¹i trong dÞch vô ®Ó duy tr× møc dù tr÷
tµi chÝnh ®Çy ®ñ, nh−ng kh«ng ®−îc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a çc thµnh viªn khi ¸p dông çc h¹n
chÕ nµy. Mét sè ®iÒu kiÖn kh¸c còng ®−îc ¸p dông.
§iÒu XIII: Mua s¾m cña chÝnh phñ
Çc ®iÒu kho¶n cña GATS vÒ tèi huÖ quèc, më cöa thÞ tr−êng vµ ®·i ngé quèc gia kh«ng ¸p
dông cho viÖc mua s¾m cña çc chÝnh phñ. §iÒu nµy còng chØ thÞ b¾t ®Çu ®µm ph¸n ®a ph−¬ng
vÒ mua s¾m cña chÝnh phñ.
§iÒu XIV: Çc ngo¹i lÖ chung vµ v× lý do an ninh
Mét lo¹t ngo¹i lÖ chung vµ ngo¹i lÖ v× lý do an ninh cã thÓ kh«ng chÞu ®iÒu chØnh cña GATS.
Mét vÝ dô lµ nhu cÇu b¶o vÖ cuéc sèng hoÆc søc khoÎ cña con ng−êi, ®éng vËt hay c©y cèi. Çc
ngo¹i lÖ kh¸c liªn quan ®Õn çc lý do an ninh thiÕt yÕu.
§iÒu XIV: Trî cÊp
GATS c«ng nhËn trî cÊp cã thÓ lµm biÕn d¹ng th−¬ng m¹i trong dÞch vô vµ yªu cÇu çc thµnh
viªn b−íc vµo ®µm ph¸n vÒ trî cÊp.
PhÇn III: Çc cam kÕt cô thÓ
Çc §iÒu XVI, XVII vµ XVIII chØ ¸p dông cho çc dÞch vô nªu trong danh môc cam kÕt cña
mçi n−íc.
§iÒu XVI: Më cöa thÞ tr−êng
Çc thµnh viªn GATS kh«ng ®−îc duy tr× hoÆc ®−a ra çc h¹n ng¹ch, h¹n chÕ ®Þnh l−îng hay
trÞ gi¸ vÒ çc giao dÞch dÞch vô, thö nghiÖm nhu cÇu kinh tÕ vµ çc h¹n chÕ vÒ cæ phÇn. Çc
ngo¹i lÖ ®−îc phÐp nÕu çc biÖn ph¸p ®−îc nªu trong danh môc cam kÕt cô thÓ.
§iÒu XVII: §∙i ngé quèc gia
Nguyªn t¾c ®·i ngé quèc gia yªu cÇu mét n−íc ph¶i dµnh cho çc dÞch vô vµ çc nhµ cung cÊp
dÞch vô cña çc n−íc kh¸c sù ®èi xö kh«ng kÐm −u ®·i h¬n çc dÞch vô vµ çc cung cÊp dÞch vô
cña n−íc m×nh. Nãi çch kh¸c, çc nhµ cung cÊp dÞch vô trong n−íc vµ n−íc ngoµi ph¶i ®−îc
®èi xö nh− nhau. LuËt vµ quy ®Þnh kh«ng ®−îc sö dông ®Ó lµm çc h·ng n−íc ngoµi kÐm c¹nh
tranh h¬n trªn thÞ tr−êng trong n−íc.
§iÒu XVIII: Çc cam kÕt bæ sung
Trong mét sè tr−êng hîp, çc thµnh viªn cã thÓ cã çc cam kÕt kh¸c ngoµi më cöa thÞ tr−êng vµ
®·i ngé quèc gia. VÝ dô çc cam kÕt ®ã cã thÓ bao gåm çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tr×nh ®é, tiªu
chuÈn hay giÊy phÐp.
PhÇn IV: TiÕp tôc tù do ho¸
§iÒu XIX: §µm ph¸n çc cam kÕt cô thÓ

SÏ cã nh÷ng vßng ®µm ph¸n míi nh»m tiÕp tôc tù do ho¸ th−¬ng m¹i trong dÞch vô. Vßng ®µm
ph¸n ®Çu tiªn sÏ b¾t ®Çu tr−íc ngµy 1/1/2000.
§iÒu XX: Danh môc çc cam kÕt cô thÓ
- 254 -
§iÒu nµy diÔn t¶ néi dung çc danh môc. Çc môc vÒ më cöa thÞ tr−êng vµ ®·i ngé quèc gia lµ
b¾t buéc ph¶i cã, nh−ng còng cã thÓ chØ ra r»ng mét sè ho¹t ®éng sÏ ®−îc më cöa cho çc nhµ
cung cÊp n−íc ngoµi vµo mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh.
§iÒu XXI: Söa ®æi danh môc
Theo quy ®Þnh, mét cam kÕt khi ®· ®−a ra th× kh«ng ®−îc gi¶m bít hoÆc rót l¹i trong vßng 3
n¨m. NÕu kh«ng thÓ tr¸nh khái ph¶i thay ®æi th× n−íc thµnh viªn rót cam kÕt ph¶i ®Òn bï cho
çc thµnh viªn GATS kh¸c. Çc c¶i thiÖn cam kÕt mang tÝnh ®¬n ph−¬ng cã thÓ tiÕn hµnh bÊt
kú lóc nµo.
PhÇn V: Çc ®iÒu kho¶n vÒ tæ chøc
§iÒu XXII: Tham vÊn

Mét n−íc thµnh viªn cã thÓ yªu cÇu tham vÊn víi mét n−íc thµnh viªn kh¸c vÒ nh÷ng vÊn ®Ò
liªn quan ®Õn viÖc thùc thi HiÖp ®Þnh.
§iÒu XXIII: Gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ hiÖu lùc
NÕu mét n−íc thµnh viªn kh«ng tho¶ m·n víi kÕt qu¶ tham vÊn th× cã thÓ t×m gi¶i ph¸p cho vÊn
®Ò th«ng qua c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp. C¬ chÕ nµy ¸p dông çc thñ tôc thèng nhÊt cña
WTO.
§iÒu XXIV: Héi ®ång Th−¬ng m¹i dÞch vô
Héi ®ång Th−¬ng m¹i dÞch vô gi¸m s¸t GATS vµ lËp ra çc c¬ quan thÊp h¬n ®Ó xem xÐt çc
vÊn ®Ò chuyªn m«n.
§iÒu XXV: Hîp t¸c kü thuËt
Çc n−íc ®ang ph¸t triÓn ®−îc dµnh cho sù hç trî kü thuËt th«ng qua Héi ®ång Th−¬ng m¹i
dÞch vô.
§iÒu XXVI: Quan hÖ víi çc tæ chøc quèc tÕ kh¸c
§¹i héi ®ång WTO cã thÓ cã tho¶ thuËn hîp t¸c víi çc c¬ quan Liªn hîp quèc vµ çc tæ chøc
liªn chÝnh phñ kh¸c liªn quan ®Õn dÞch vô.
PhÇn V: Çc ®iÒu kho¶n cuèi cïng
§iÒu XXVII: Tõ chèi lîi Ých

Cã thÓ tõ chèi dµnh nh÷ng lîi Ých cña HiÖp ®Þnh cho mét nhµ cung cÊp dÞch vô theo nh÷ng ®iÒu
kiÖn x¸c ®Þnh.
§iÒu XXVIII: Çc ®Þnh nghÜa
§iÒu nµy ®Þnh nghÜa mét sè nh÷ng thuËt ng÷ quan träng nhÊt sö dông trong HiÖp ®Þnh.
§iÒu XXIX: Çc phô lôc
GATS cã 8 phô lôc diÔn t¶ çch vËn dông HiÖp ®Þnh trong mét vµi lÜnh vùc.
Phô lôc vÒ miÔn trõ khái §iÒu II: §iÒu II cña GATS nªu nghÜa vô dµnh ®·i ngé tèi huÖ quèc
cho çc thµnh viªn kh¸c cña HiÖp ®Þnh. Çc miÔn trõ cña quy t¾c nµy cã thÓ ¸p dông theo çc
®iÒu kiÖn nªu trong phô lôc nµy. Çc miÔn trõ tèi huÖ quèc ph¶i cã môc ®Ých cô thÓ vµ kÐo dµi
kh«ng qu¸ 10 n¨m.
Phô lôc vÒ sù di chuyÓn cña thÓ nh©n cung cÊp dÞch vô: Phô lôc nµy chØ ra r»ng GATS kh«ng
¸p dông çc biÖn ph¸p liªn quan ®Õn quyÒn c«ng d©n, c− tró hoÆc viÖc lµm trªn c¬ së l©u dµi.
Çc thµnh viªn GATS cã thÓ ®iÒu chØnh çc quy t¾c vÒ viÖc ra vµo l·nh thæ cña hä, nh−ng
kh«ng ®−îc dïng quyÒn nµy ®Ó lµm mÊt t¸c dông çc cam kÕt cô thÓ cña m×nh.
- 255 -
Phô lôc vÒ dÞch vô vËn t¶i hµng kh«ng: GATS kh«ng ¸p dông cho çc quyÒn hµng kh«ng song
ph−¬ng hoÆc dÞch vô cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn çc quyÒn ®ã. Ngo¹i lÖ nµy sÏ ®−îc xem l¹i sau
5 n¨m.
Phô lôc vÒ dÞch vô tµi chÝnh: Phô lôc nµy diÔn t¶ chi tiÕt h¬n vÒ viÖc ¸p dông GATS ®èi víi
th−¬ng m¹i trong çc dÞch vô tµi chÝnh.
Phô lôc thø hai vÒ dÞch vô tµi chÝnh: Phô lôc nµy lµ c¬ së ®µm ph¸n vÒ th−¬ng m¹i trong çc
dÞch vô tµi chÝnh kÕt thóc vµo ngµy 28/7/1995.
Phô lôc vÒ ®µm ph¸n dÞch vô vËn t¶i hµng h¶i: §·i ngé tèi huÖ quèc vµ miÔn trõ tèi huÖ quèc
trong dÞch vô hµng h¶i sÏ cã hiÖu lùc khi ®µm ph¸n vÒ dÞch vô vËn t¶i hµng h¶i kÕt thóc [Çc
vßng ®µm ph¸n nµy nay ®· ho·n ®Õn n¨m 2000].
Phô lôc vÒ viÔn th«ng: Çc thµnh viªn ph¶i dµnh cho çc nhµ cung cÊp dÞch vô n−íc ngoµi ®−îc
tham gia vµo m¹ng viÔn th«ng c«ng céng víi çc ®iÒu kiÖn hîp lý vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö.
Phô lôc nµy diÔn t¶ çch thùc hiÖn ®iÒu nµy.
Phô lôc vÒ ®µm ph¸n vÒ viÔn th«ng c¬ së: §·i ngé tèi huÖ quèc vµ miÔn trõ tèi huÖ quèc trong
viÔn th«ng c¬ së sÏ chØ cã hiÖu lùc mét khi ®µm ph¸n kÕt thóc. ViÖc ®µm ph¸n dù kiÕn kÕt thóc
vµo ngµy 1/11/1997.
- 256 -

Tu Dien Chinh Sach Thuong Mai Quoc Te

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tu Dien Chinh Sach Thuong Mai Quoc Te

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

-2 -

LỜI GIỚI THIỆU

CÁCH SỬ DỤNG QUYỂN TỪ ĐIỂN

Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc.

BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN MUTRAP

Backdoor protectionism: Chñ nghÜa b¶o hé tr¸ h×nh

Benifits of trade: Lîi Ých cña th−¬ng m¹i

Bilateralism: Nguyªn t¾c song ph−¬ng; chñ nghÜa song ph−¬ng

Boomerang effect: HiÖu øng Boomerang

Bound tariff rates: ThuÕ suÊt trÇn

Brussels Tariff nomenclature: Danh b¹ thuÕ quan Brussels

Cabotage: Néi hµnh

Calvo doctrine: Häc thuyÕt Calvo

Causality: Nh©n qu¶

Commercial policy: chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i

Common Fund: Quü chung

Constructed value: TrÞ gi¸ cÊu thµnh

Contingent protection: B¶o hé ®ét xuÊt

Cumulative subsidies: Trî cÊp gép

Customs valuation: §Þnh gi¸ h¶i quan

D' Amato legislation: LuËt D' Amato

Decompilation: Sù ph©n tÝch

EAEC (East Asia Economic Caucus): DiÔn ®µn Kinh tÕ §«ng ¸

Exon-Florio amendment: B¶n söa ®æi Exon-Florio

Factor proportion theory: Lý thuyÕt tû lÖ t− liÖu s¶n xuÊt

Frontloading: ¸p dông tr−íc; c¾t gi¶m tr−íc

Gains-from-trade theory: Lý thuyÕt lîi Ých thu ®−îc tõ th−¬ng m¹i

Haberler Report: B¸o c¸o Haberler

IBRD: Ng©n hµng T¸i thiÕt vµ Ph¸t triÓn quèc tÕ

Jackson-Vanik amendment: Söa ®æi Jackson-Vanik

Kaleidoscopic comparative advantage: Lîi thÕ so s¸nh ®æi mµu

Labelling: D¸n nh∙n

Made-to-measure tariffs: ThuÕ quan võa vÆn

Permanent group of experts: Nhãm c¸c chuyªn gia th−êng trùc

Positive listings: Danh môc chÊp thuËn

Quadrilaterals: Bèn bªn; Nhãm 4 n−íc

Race-to-the-bottom argument: LËp luËn ch¹y ®ua ng−îc

Trade-weighted average tariffs: ThuÕ suÊt b×nh qu©n gia quyÒn

Unbound commitments: C¸c cam kÕt kh«ng rµng buéc

Unilateralism: §¬n ph−¬ng

United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation (UNESCO): Tæ chøc

Value-added telecommunications: DÞch vô viÔn th«ng trÞ gi¸ gia t¨ng

Wage-differential argument: LuËn ®iÓm chªnh lÖch møc l−¬ng

WTO Agreement: HiÖp ®Þnh WTO

Yaounde Convention: C«ng −íc Yaounde

Tãm l−îc HiÖp ®Þnh Marrakesh

§iÒu I: Thµnh lËp Tæ chøc

§iÒu III: C¸c chøc n¨ng cña WTO

§iÒu XII: Gia nhËp

Danh s¸ch c¸c Phô lôc cña HiÖp ®Þnh Marrakesh

HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i 1994

C¬ cÊu Rµ so¸t chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i

C¸c hiÖp ®Þnh nhiÒu bªn

HiÖp ®Þnh vÒ bu«n b¸n m¸y bay d©n dông

§iÒu I: §∙i ngé tèi huÖ quèc chung

§iÒu III: §èi xö quèc gia vÒ thuÕ trong n−íc vµ luËt lÖ

PhÇn IV: Th−¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn

§iÒu XXXVI: C¸c nguyªn t¾c vµ môc tiªu

C¸c phô lôc

PhÇn I: Ph¹m vi vµ ®Þnh nghÜa

§iÒu I: Ph¹m vi vµ ®Þnh nghÜa

PhÇn II: C¸c quy ®Þnh vµ nghÜa vô chung

§iÒu II: §∙i ngé Tèi huÖ quèc (MFN)

PhÇn III: C¸c cam kÕt cô thÓ