M NHC LNG MN

Franz Schubert nhc s o, cng vi Carl Maria Weber nhc s c, vit nhng
trang m u cho lch s huy hong hn mt th k ca ch ngha lng mn trong m nhc.
Ni rng hn mt th k - c th k 19 v u th k 20 - cng khng sai, bi l ngi nhc s
v i cui cng ca trng phi c in Vienne - Beethoven - cng t nhng tin cho
ch ngha lng mn vo nhng nm cui con ng sng to ca ng. Trong nhng sonate cho
piano cui i, ngoi tnh khi qut cao tiu biu cho ch ngha c in, ng cn bc l nhng
nt c nhn ring t, th gii ni tm phc tp ca con ngi, nhng c m v hnh phc,
nim vui, tnh cm th mng trc thin nhin, nhng mu sc tinh t trong cm xc, l phn
ln trong nt c trng ca m nhc lng mn. Cng v th m nhiu nh s nhc khng xp
trc tip Beethoven vo trng phi c in Vienne, m t ng ring vo mt thi k ly tn
l T ch ngha c in n ch ngha lng mn. Ch ngha lng mn trong m nhc ny
sinh t ngay trong lng ca ch ngha c in, v c th thy c mt s nt ca ch ngha
lng mn trong cc bn giao hng ca Haydn vit trong nhng nm 1768-1774 v trong nhiu
tc phm thi cui ca Mozart.Weber, ngi c sp ngang hng vi Schubert trong v tr m
u ch ngha lng mn, cng vit hai v opera lng mn u tin - Rubezahl v Silvana ngay vo nhng nm 1805 - 1806. Cn Schubert vit bn Giao hng s 1 nm 1811.
Th k 19 - th k tr v ca ch ngha lng mn trong m nhc, c cc nh s hc Php
nh Jean Combarieu, Norbert Dufourcq coi l mt th k ln v m nhc. Theo Combarieu th:
"m nhc gi y thot khi nhng s p ch vn t lu nng ln n: nhng bi ht cung
nh, nhng tit tu nhc khiu v, th hiu ca nhng thnh phng (salon). Sau khi l mt
th tr tiu khin sang trng, mt ch tranh ci nh thi nhng Bouffons v Gluck, gia
nhng nh trit gia v vn s a chung cc ariettes, m nhc dn dn xm chim mi lnh
vc ca tm hn, tr tu con ngi: n bit lm xc ng su sc, bit v, n mun suy t v
lm cho ngi nghe cng suy t. N xch gn li cng chng, v khi ph v chic khung mng
manh ca cc th loi, n tr thnh giu tnh ngi hn. T y n xut hin nh mt sc
mnh to ln v o c x hi.." Jean Combarieu vit tip:
"... C nhiu nguyn nhn cho s ra i ny. Nhng thay i v chnh tr ngy cng su
sc, s tan r ca ch c v nhng cuc chin tranh cch mng lm xut hin trong tm

hn con ngi nhng tnh cm vn dng nh thuc v mt lnh vc ring t, yu thch tnh
biu cm, tnh miu t ca m nhc: mt s mt mi chn chng ( c t trc nm 1789, do
qu lm dng li sng thng lu v nhng quy c ca li sng y), s yu thch m mng v
yu thin nhin, thch c c, mt s su mun i khi c ch ngha c nhn y n mt
ni au bun thng thit, chn i. T y xut hin ch ngha lng mn u tin trong vn
hc..." Sau Combarieu nu ra mt s th d v nhng tc phm vn hc lng mn nh
Werther (1776), nhng bi th ca Ossian, Con thuyn Dante (Delacroix), Nhng on thi
(Victor Hugo), Nhng suy t v Nhng ho m (ca Lamartine, nh th giu tnh nhc nht).
m nhc n vi ch ngha lng mn mun hn v cng do nhiu thc y khch quan khc
na: s quan tm ngy cng ln ca x hi n m nhc, ngh ch to n ngy cng pht trin,
cho php nng cao k xo biu din, quan h quc t rng ri hn, nhng chuyn i xa tip xc
v pht hin kho tng vn ngh dn gian cc nc, tip xc vi nhng nn vn minh phng
ng cung cp cho cc nhc s sng tc v s ti mi m v hp dn. th k 19, thin ti
sng to ca cc nhc s c mt ch da, mt nn tng kinh nghim rt phong ph ca
nhng th k trc - im xut pht cn thit cho mt dng, mt tro lu mi trong m nhc ch ngha lng mn.
lm r thm iu m ng Jean Combarieu nu trn v "nhng thay i v chnh tr
v s tan r ca ch c..." cn phi nu thm mt s nhn nh v chnh tr m chng ta quen
nghe thy khi bn v s ra i ca ch ngha lng mn. l cuc u tranh cho nhng quan
im dn ch, t do dn tc, t do c nhn trong thi k ny. S bt bnh quyn, s p bc bc
lt ca ch ngha t bn, nhng l tng tt p do cch mng ra t th k trc nhng n
th k 19 khng thc hin c. Nim tin ca con ngi vo nhng iu tt p b lung lay,
con ngi sng trong th k ny sinh ra nhng tm trng chn ngn, hoi nghi, b tc. Tuy vy,
nhng t tng cao p vn tn ti trong tm hn ngi ngh s lng mn, bin thnh nhng
c m v ch ngha nhn o, v lun l v c v v p tinh thn. Nhng iu khng ph
hp gia c m v thc t li tip tc ra ni c n, tm trng bun chn, sinh ra nhng
ch bi thm mi trong ngh thut.
Ch ngha lng mn khng ct t mi lin h vi nhng nn m nhc trc n, vi ch
ngha c in. Bi l Schubert v Weber, hai nhc s i u trong tro lu lng mn, u
ngng m su sc m nhc c in m i din cao nht l Beethoven. Beethoven, theo nh

gi ca Jean Combarieu, va l "nh c in ln nht v cng l nh lng mn ln nht", cn

Weber cng vi Schubert, tuy rt ni ting, cng ch "bng sng ln bn cnh Beethoven hoc
chi a qun quanh i chn ca ngi khng l y".
Cho nn mc du ch ngha lng mn v ch ngha c in l hai phng php ngh thut
in hnh cho hai thi i khc nhau, nhng ch ngha lng mn vn tip tc tha k v pht
trin mt s nt ca ch ngha c in. Hoc ni khc i, th ch ngha lng mn l s m rng,
s bin i, s bnh trng ca ch ngha c in. Cc nh lng mn ni ting nh: Schubert,
Brahms, Mendelssohn... hc tp v k tha nhng truyn thng c in trong tc phm ca
mnh, ng thi cng c nhng pht trin, sa i cho ph hp vi ni dung t duy v thm
m mi.
Nu nh ch ngha c in ly t tng ca tro lu "nh sng" lm c s nh: lng tin
vo sc mnh ca tr tu, ca s khai ho, gio dc, th ch ngha lng mn cao mt th t
do c nhn thng nhum mu sc bi quan, hoi nghi do nhng l tng khng t c,
nhng suy ngh v s sng v ci cht. V thm m, ch ngha c in khng cao tnh dn
tc hoc nhng ch dn tc, m quan tm n nhng vn chung ca nhn loi, coi trng
tr tu; ch ngha lng mn cao tnh cm, cao tnh dn tc, vn ti s an xen, kt hp
gia cc th loi. m nhc ca ch ngha lng mn gn vi th ca, ly ch trong vn th
hoc ph nhc cho th, kim tm ch trong cc tc phm vn hc lng mn, k c vic ly
ch cc tc phm hi ho.
Trong m nhc ca ch ngha lng mn, ca khc ng v tr ni bt cng vi cc th loi
nh, thnh phng nh Pht giy m nhc (Moment musical), Tc hng (Impromptu), D khc
(Nocturne).. nng cao nhng dn v phong tc - sinh hot thnh nhng th loi c lp nh
valse, menuet, polka, mazurka, polonaise.v.v...
Ngn ng m nhc lng mn c nhiu i mi, s dng nhng s tng phn v iu
thc, li chuyn iu t ngt, cao vai tr cc cng nng, dng nhiu mu sc ho thanh v
phi dn nhc ni ln nhng bin i v tm trng, tm l.
m nhc lng mn a dng nhiu loi nhc c tiu , iu ny cng th hin mong mun
ca cc nhc s lng mn a m nhc xch li gn nhng loi hnh ngh thut khc, gip cho
t duy m nhc bc l r rng hn, phng khong hn. l nhng giao hng c tiu

Cung tng (Symphonie Fantastique), Romo v Juliette ca Berlioz, cc giao hng

Xctlen, Italia ca Mendelssohn, th giao hng Hamlet (da theo Shakespeare), Tasso (da
theo Goethe) ca Ferenc Liszt, nhng ouverture Gic mng m h, ng Phigan ca
Mendelssohn.v.v...
Robert Schumann, nhc s c, l mt trong nhng ngi k tc thin ti nht con ng
m nhc m Beethoven, Weber, Schubert vch ra ng li mt di sn m nhc cc k
qu bu, vi 4 bn giao hng, nhng concerto cho violon, piano v cello, nhng t khc cho
n piano ni ting nh Hi ho trang, Nhng con bm, Nhng cnh i tr th, Album cho
tui tr v nhng t khc thanh nhc cn gi tr mi cho n ngy nay, nh Tnh yu ca thi s,
Tnh yu v cuc i ngi n b v.v....
S gn b cht ch ca cc hnh tng vn hc v hnh tng m nhc l mt trong nhng
nt tiu biu nht trong ngh thut ca Schumann. Schumann pht hin nhy bn nhng ti
nng mi, l mt trong nhng ngi u tin hoan nghnh sng tc ca Chopin, Berlioz, Liszt,
Brahms.
Schumann l mt trong nhng ngi sng tc cho n piano li lc nht vi hng lot tc
phm th mng c cu trc tht kinh in kt hp vi phong cch biu hin lng mn. Sng tc
thanh nhc ca ng ti mi, trn y sc sng, nht l nhng t khc thanh nhc, c coi l
nim t ho ca ca khc c.
Frdric Chopin, nhc s Ba Lan, bt u sng tc t tc 7 tui, 8 tui biu din piano
trc cng chng. T nm 1829, Chopin i lu din nc ngoi, v t lu din, bt u
t ngy 2 thng 11 nm 1830 Vin th nc o, b nhng s kin xy ra t quc ng
- cuc khi ngha chng ch Nga hong khi ang thng tr Ba lan - ct ngang, v t
ng khng cn quay v t quc c na, buc phi sng v lm vic ti Pari cho n cui i.
Sng tc m nhc ca Chopin trng thnh trong thi k hng thnh ca ch ngha lng
mn trong m nhc Chu u, cho nn cng mang theo nhng nt c trng chung ca tro lu
m nhc ny, nh s hng v miu t tnh cm, cao tnh dn tc, quan tm pht trin cc
th loi c lp, i mi ngn ng m nhc, s dng nhng s tng phn v iu thc,
chuyn iu t ngt.vv..

Ngh thut ca Chopin thc s c o khin ng khc vi nhng ngi lng mn, v ng
kt hp c mt cch nhun nh gia tnh cch hon chnh ht sc kinh in ca ch ngha c
in, gt gia cho n tng chi tit, vi li xc cm phng khong, t do ca nhng nhc s
lng mn v s c o ca dn ca v dn v Balan.
Trong tng th loi m nhc m Chopin s dng n trong sng tc, ng nhn mnh
c tnh tng th loi, k c trong nhng th loi nh nh prlude, nocturne, valse.. cho n
nhng tc phm tm vc trung bnh v ln nh ballade, scherzo, sonate, concerto vv, c
trong nhng th loi c truyn thng lu i cng nh trong nhng th loi mi ch xut
hin trong thi k ch ngha lng mn.
Ferenc Liszt, nhc s Hungari, nh son nhc, ngh s biu din piano ti ba th k XIX
Chu u. Cng nh nh th c in Hungari l Sandor Petefi trong lnh vc th ca, Liszt
trong m nhc phn nh nhng tm t, tnh cm, nhng c m, hoi bo ca nhn dn
Hungari trong thi k u tranh v c lp dn tc. Liszt l mt ngh s ton din, khng nhng
sng to ra nhiu tc phm qu bu trong kho tng m nhc c in th gii, ng cn l mt
ngh s piano thin ti ca ngh thut biu din th k XIX, m ra mt trang s mi cho
ngh thut biu din piano. L mt nh s phm - gio dc, ng o to ra mt th h nhng
ngh s piano c ti. L mt nh hot ng x hi m nhc v l ngi t chc, ng u phong
tro ngh thut m nhc tin tin, u tranh v nn m nhc c tiu , chng li ngh thut
phn ng khng c ni dung t tng. ng cn l nh ch huy, nh vn, nh ph bnh m nhc
v k gi, khng nh v tuyn truyn cc tc phm ca cc nhc s v i trn th gii. ng
dng cm u tranh chng s h thp v tr ngi ngh s trong x hi t bn. L mt ngh s
piano v i ca th k XIX, Liszt vit cho piano hu nh sut c cuc i. Ngh thut biu
din ca Liszt c tm c sn khu ln vi li trnh by nng nhit, y cm hng. Mi th php
sng tc v ngn ng m nhc trong nhng tc phm u t cho piano ca ng u nhm th
hin nhng hnh tng th ca. Phn ln nhng tc phm piano ca Liszt u mang tnh cht
dn nhc. l phong cch piano mi ca Liszt trong lnh vc ngh thut biu din v sng tc
ca nn piano hin i - phong cch trnh by piano theo li giao hng.
Liszt sng tc mt khi lng tc phm s cho piano nhiu th loi khc nhau: ci
bin (phng tc t do trn nhng ch trong nhng tc phm ca cc nhc s khc), chuyn

th (chuyn sang piano nhng tc phm giao hng, thanh nhc, ocgan...), nhng tude,
nhng bc tranh m nhc, nhng tuyn tp tiu phm c tin , t khc, rhapsody, sonate...
Hector Berlioz, nhc s Php, l mt trong nhng nh cch tn to bo trong lnh vc nhc
giao hng, v vi bn giao hng Hoang tng 5 chng ca ng ngi ta thng coi ng l
cha ca loi giao hng lng mn v trc ng th loi giao hng cha bao gi miu t tm
t tnh cm ca mt con ngi ring l. Vi bn tnh rt d xc ng, d bc l tnh cm, ng
l ngi i theo ch ngha lng mn chn chnh v ng gp khng t cho s pht trin v
trng thnh ca tro lu m nhc ny. ng phn i mnh m tnh th cu, s s hi mi ci
mi v tin b trong ngh thut. ng t cm tnh vi nhn dn khi ngha trong cuc cch
mng Thng 7 nm 1830, phi dn nhc cho bi Marseillaise ni ting ca Rouget de Lisle,
vit Khc Tng nim nhng chin s hy sinh trong cuc cch mng. V nm 1840, trong cuc
chuyn di di hi ca nhng chin s hy sinh trong nhng ngy khi ngha Thng 7, Berlioz
dn u dn nhc kn khng l v ch huy bng thanh gm bn Giao hng tang l v chin
thng ca mnh. Nh vn Romain Rolland nhn xt rng Berlioz chu n nhng cuc cch
mng, nhng phong tro dn ch si ni, nhng phong ba bo tp ca loi ngi v nhng nt
xut sc trong ti nng ca mnh.ng c t n mt s sng to thot khi nhng quy tc
kinh vin.
Phng tin biu hin ch yu ca Berlioz l dn nhc, vi nhiu i mi trong phi dn
nhc. m thanh dn nhc ca ng long lanh nhng mu sc rc r, n c th lng ly, s,
mnh khnh, nh nhng iu luyn, du dng thnh tht hoc hng trng,bi kch.
Ch ngha lng mn trong m nhc tn ti vi nhng bc thng trm trong hn mt
th k, v ch li vo d vng trong t cch mt trng phi khi xut hin nhng tro lu m
nhc cn hin i ca th k 20, nhng nh hng ca n vn cn rt su m trong nhiu nn
m nhc chuyn nghip trn th gii.