You are on page 1of 10

I

A Arqueoloxa
escultura
da
Acrpole
Luca Alonso, Borja Arias Mas, Lorena Ares,
Alejandro Barreiro Franco , Mara Barreiro Lpez,
Eloy Aragunde

NDICE
Introducin escultura da
Acrpole.............................................................................................1
O
Partenn...........................................................................................................
.........................3
O
Erecteion..........................................................................................................
..........................6
Atenea
Promacos..........................................................................................................
................7
Atenea
Nik..................................................................................................................
.................7
A Acrpole na
actualidade.......................................................................................................
.....8

Introduccin a escultura da acrpole de Atenas


Na cidade de Atenas lzase unha impoente colina rochosa de paredes
escarpadas e de cume plano. Elvase uns 156 metros sobre o resto do
conxunto urbanoe ten unhas dimensins de 300 metros de largo por uns
150 de ancho. Trtase da Acrpole ( cidade alta ) de Atenas, un dos
conxuntos que posiblemente mellor simboliza o esplendor da cultura grega
na poca clsica e os logros culturais e artsticos da polis ateniense, que
tia unha dobre funcin: por un lado defensiva, e por outro sede dos
principais lugares de culto .
A Acrpole xa se via empregando como conxunto monumental dende a
poca arcaica, existindo restos de construccins de pocas anteriores.
Sabemos tamn que a comezos das guerras mdicas estaba al erixndose
un templo a Atenea, antecesor do actual Partenn. Sen embargo, no
transcurso da segunda guerra mdica a cidade de Atenas foi ocupada polos
persas e o conxunto da Acrpole quedou arrasado.
Desta forma, e a conclusin da citada guerra, coa vitoria grega e o comezo
do breve perodo de hexemona de Atenas, deu aos gobernantes da cidade
unha excelente oportunidade para levar a cabo un verdadeiro programa de
ordenacin dos edificios da colina. A tales efectos, reparronse os muros do
conxunto, ergueuse o Partenn ( 447 a. C.-432 a. C. ) e construronse os
Propileos ( 437-432 a. C. ), como entrada monumental e nica a esta "rocha
sagrada". Tanto aqu coma no Partenn utilizouse o orden drico como
canon construtivo. Cando o visitante remataba de subir os propileos,
cruzando os seus diversos prticos, atopbase coa colosal estatua de
Atenea Promacos, obra de Fidias e que se alzaba dende o seu pedestal a uns
11 metros do chan.
Uns anos despois concluuse o pequeno templo de Atenea Nik ( Atenea
vitoriosa ), de estilo xnico e moi cercano aos propileos. Ademais, no outro
lado da Acrpole, sobre as runas doutro antigo edificio, levantouse o
Erectein ( 421-406 a. C. ), tamn do mesmo estilo, famoso sobre todo pola
sa tribuna das caritides nas que os fustes das columnas son sustitudos
por esculturas femininas. Haba outros edificios que completaban o
conxunto, como unha pinacoteca. Incluso chegou a haber novas
construccins en poca romana.
Al, na cima desa colina, tian lugar numerosas e importantes cerimonias
civs e relixiosas, como a procesin das panateneas, e dbase culto a
Atenea, a deusa protectora da cidade. Foi as como no scula V a.C. un
desastre militar rematou por dar paso a todo un programa construtivo que
produxo un novo conxunto monumental. A Acrpole quedou para a historia
como o smbolo mis chamativo do que chamamos "era de Pericles" e como
referente visual dos logros dos atenienses.

O Partenn
Alrededor del 450 a.C , esta obra de arte fue iniciada por Pericles como
agradecimiento a los dioses por su victoria contra los persas. Los famosos
arquitectos Ilktino y Kallikrates, bajo la supervisin del gran escultor Fidias,
llevaron a cabo un proyecto destinado a embellecer la ciudad de Atenas, de
manera que despuntase su posicin hegemnica entre los dems estados
griegos. Esta empresa fue el Partenn; su construccin se inici en el 447, y
se finaliz aproximadamente en el 432 a.C. Se erigi en la Acrpolis,
tambin conocida como Crecopia, situada sobre una cima a 156 metros
sobre el nivel del mar. El templo, incluyendo las tejas de que lo cubran,
estn realizadas con un refinado mrmol blanco extrado del monte
Pentlico y transportado posteriormente hasta la Acrpolis. Con 695m de
largo por 30,9 de ancho, y unas columnas de 104m de altura, est dedicado
a la diosa Atenea. El Partenn, tras conservar su carcter religioso durante
los siglos siguientes, ser convertido posteriormente el iglesia bizantina,
iglesia latina, mezquita musulmana, polvorn turco es uno de los
elementos ms representativos del mundo clsico y de la cultura
griega.Antes de entrar en detalles, es necesario mencionar la magnfica
decoracin esculpida polcroma de la Acrpolis, siendo el rojo y el azul los
colores dominantes. El Partenn recibi los relieves ms importantes, obra
de Fidias y de sus alumnos. No se sabe con exactitud que partes fueron
decoradas primero; los temas bordados en las diferentes partes del edificio
se pueden reunir bajo tres rbricas correspondientes a tres tipos de soporte
distinto.

Frontn
El primero de ellos es el Frontn, parte superior del entablamento, cuya
decoracin evoca mitos propiamente atenienses: por una parte, el
nacimiento de Atenea, y la disputa entre Poseidn y Atenea por la posesin
del tica.
La escultura del frontn oriental, representa el nacimiento de la diosa
Atenea, que segn el mito sali de la cabeza de Zeus completamente
armada. Las figuras se organizan alrededor de Zeus, en el centro,
entronizado, de frente y algo desviado hacia su derecha; junto a l, Hera y
Atenea, los cuales no se conservan en la actualidad. El nacimiento se centra
en un momento concreto del da,el amanecer, sugerido por la posicin de
las divinidades astrales , Helios y Selene, en los extremos del frontn: Helios
emerge del mar con los caballos, mientras que Selene se sumerge; aparece
representada en su carro tirado por dos caballos, uno de los cuales aqu
contemplamos.

Conocido como Grupo de Afrodita, formaba parte tambin del frontn


oriental del Partenn, siendo considerado una de las cumbres y mxima
evolucin del estilo Partenn. La diosa que aparece plcidamente recostada,
lujosamente vestida y resplandeciente de belleza es Afrodita,
probablemente ocupada en mirarse al espejo que sostendra en la mano
derecha. La acoge en su regazo Artemis, su antigua enemiga hasta que la
iconografa fidaca las reconcilia, smbolo del espritu conciliador que
Pericles quiere para Grecia. La tercera diosa es seguramente Leto, madre de
Artemis y de Apolo, que viene a darles la noticia del nacimiento.
Junto al carro de Helios aparece un dios joven, desnudo, tendido en el suelo
sobre un rico manto y una piel extendida; es Dionisos el cual se muestra
ajeno a lo que ocurre en el centro del frontn y mira absorto a Helios. Tanto
en la enorme libertad para representar el movimiento como la riqueza
extraordinaria del tratamiento de los paos en las figuras femeninas,
especialmente en Afrodita, podemos decir que este es el estilo ms
evolucionado y representativo del Partenn.
Frontn occidental
El frontn occidental es el mejor conservado; el tema representado es la
lucha de Atenea y Poseidn por el dominio del tica y el momento elegido
es aquel en que los contendientes se distancian, tras haber realizado los
respectivos prodigios: Atenea hace brotar el olivo que le dar la victoria, y
Poseidn un manantial. El grupo central es una composicin en forma de V,
que responde a un esquema tpico de poca clsica y que aqu incrementa
su dinamismo. Junto a los protagonistas estaban colocados sus carros,
aurigas y acompaantes; Hermes junto a Atenea, Anfitrite e Iris junto a
Poseidn. En los laterales, se situan figuras sedentes que representan a los
daimones, genios y pobladores mticos de la Acrpolis, como Erecteo y sus
hijas Herse, Aglauro y Pandrosos.
Las dos figuras ms impresionantes y ms representativas del estadio
evolutivo alcanzado en el frontn occidental son la de Iris y la del ro Ilisss.
El torso de Iris, visto de cerca y al natural, causa un impacto extraordinario,
pues la fuerza arrolladora de la escultura da a entender que ella es la
mensajera de los dioses. La velocidad e intrepidez del movimiento hace que
el vestido se le adhiera al cuerpo y que se transparenten las formas
anatmicas, por lo que tenemos aqu una de las manifestaciones ms
logradas de la tcnica de paos mojados. Junto con Iris tenemos la
representacin del ro Ilisss, desnudo y reclinado en el suelo, a punto de
girar sobre s mismo apoyndose en el brazo izquierdo. Es una creacin que
recuerda al Cladeo del frontn occidental de Olimpia, y una interpretacin
fisiognmica del ro. El escultor es el mismo maestro joven, de estilo
vigoroso y avanzado que interviene en algunas placas del friso. Se
comprende fcilmente la admiracin que senta Canova por esta
representacin escultrica del Ilisss.
Respecto a los modelos realizados para los frontones hay que sealar que
concurren en ellos las mismas circunstancias y caractersticas que en las

metopas y enel friso, pues se reconocen distintas manos, se repiten grupos


y esquemas compositivos
Las figuras de los ngulos son las nicas que se han conservado: las Horas y
las Parcas, deidades que presiden el nacimiento y la muerte. La misma idea
del nacer y el dejar de ser expresan los smbolos del Sol y de la Luna, con
las cabezas de los caballos de sus carros que asomaban en los ngulos
agudos del frontn. Los encabritados de Helios relinchan anunciando el da;
los de Selene, la diosa nocturna, agachan pasivamente la cabeza; Atenea
naca en aquella hora de luz.

Mtopas
A decoracin escultrica do Partenn crese que comezou polas
mtopas. Estas estn cubertas por uns altorrelevos que narran no mrmore
guerras mticas que ensalzan a virtude e o herosmo do pobo grego e que
funcionaban como metfora da vitoria sobre la barbarie, sendo os temas
utilizados a Centauromaquia (lado sur), a Guerra de Troia (norte), a
Amazonomaquia (oeste) e a Xigantomaquia (este).
Tradicionalmente se lle atribua a Fidias a autora das mtopas, pero
actualmente -e debido a que non podemos sinalar unha completa unidade
no estilo das mesmas- considrase por gran parte dos estudosos do
Partenn que dbese man de diversos artistas que formaron parte do
obradoiro de Fidias, correspondendo a este a supervisin xeral do proxecto e
pode que tamn a participacin directa nalgunha delas (anda que o debate
sobre este tema contina aberto na actualidade).
Haba un total de 92 mtopas: 32 nos lados norte e sur, e 14 nos
lados leste e oeste. A pesar do lamentable estado de conservacin da
maiora das mtopas, algunhas correron mellor sorte y conservamos 18 das
32 do lado sur, onde se representa a Centauromaquia, as como algns
fragmentos a maiores doutras. A gran maiora das mtopas foron destrudas
por fanticos cristins consideralas, como ocorra con todo o referente
mitoloxa grecorromana, un culto pagn. Destas 18 mtopas
conservadas temos unha no Museo da Acrpolis (Atenas), 15 no Museo
Britnico (Londres), unha no Museo do Louvre (Pars), e finalmente outra
conservada in situ no lado sur del Partenn.
Cabe comentar que nas escenas da Centauromaquia, que
representan a loita entre lapitas y centauros (e na cal, dacordo coa mitoloxa
grega, resultan vencedores os lapitas), se pretende resaltar o difcil que
resultou a contenda, posto que en moitas das mtopas parecen resultar
vitoriosos os centauros, e incluso nunha delas aparece representado un
lapita morto (mentras que ningn centauro aparece deste modo).

Atenea Parthenos (Atenea Virxe)


Escultura de grandes dimensins(tia 12m de altura). Foi a imaxe de culto
de mis sona na cidade. Era unha peza criselefantina, dicir, estaba
realizada en ouro e marfil. Estaba montada sobre un ncleo de madeira e

recubriuse despois con pezas de ouro desmontables, excepto os brazos e a


cara, que se fixeron con marfil.
Presidiu a naos do Partenn dende o 483 a.C. que a monta Fidias ata 1000
anos despois, xa que algns relatos localzana en Constantinopla no s.X.
A sa construcin debeu de costar 700 talentos, o mesmo que pagar unha
frota de 230 navos.
Pouco despois de rematala obra Fidias foi acusado de roubar parte do ouro
empregado na sa construcin. Entre a traizn participou o propio Pericles,
o que propiciou a retirada de Fidias a Olimpia.
As sas lminas de ouro foron desmontadas por Lacares e empregadas para
pagar o exrcito no ano 296 a.C. Resultou danada nun incendio no ano 165
a.C. pero foi reparada.
Realizronse diversas rplicas inspirabas nela, tanto antigas como
modernas. Qudanos algunha copia romana de tamao mis reducido.

O Erecteion
Datado entre o 421 e o 405 a.C. a ltima obra realizada na Acrpole.
Asntase nun lugar sagrado, o solar deba permanecer intacto polo seu
simbolismo relixioso. Esta a razn de que o edificio se adapte s
irregularidades do terreo, dndolle unha forma peculiar.
Presenta das zonas diferenciadas que se adican a distintos cultos: a parte
oriental, a mis alta a Atenea, mentres que a mis baixa a Poseidn.
Segundo a lenda Zeus prometeu tica a aquel Deus que conseguira un ben
maior. A disputa entre Poseidn e Atenea foi encarnizada. Poseidn cravou
un tridente nunha rocha e fixo brotar auga salgada; Atenea plantou un
olivo. Como cultura mediterrnea produtora de aceite Atenea quedou
vencedora e o nome da polis Atenas foi adoptado na sa honra.
As tumbas de Crope e Erecteo, ancestrais e venerados reis de Atenas
presentan o combate entre ambos deuses.
Menesicles o posible responsable do Erecteion, xa se enfrontou a un reto
similar cando Fidias lle encargou o proxecto dos propileos, o monumental
acceso acrpole. Sau airoso de ambos grazas a innovadores
plantexamentos que se atreveron a romper co concepto de unidade sen
renunciar ao de simetra.

Esculturas.
Na cella principal (ou naos) do templo, cuxo prtico abre ao leste, est
precedida por un pronaos hexstilo. Ten forma rectangular e estaba adicada
a Atenea Polas. Dita estatua estaba feita de madeira de oliva (policromada).
Dicase que a estatua fora un regalo de Zeus que caera di ceo e estaba
consagrado por Crope. Esta estatua era a principal imaxe de culto en
Atenas. Ante esta estatua arda permanentemente prendida a chama
eterna nunha lmpada de aceite de ouro con forma de palmeira.
Nesta cella tamn se gardaban trofeos e tesouros conseguidos nas guerras
Mdicas, entre eles a espada de Mardonio.
Dende a tribuna das Caritides poda observarse o Partenn. Nesta tribuna
encntrase a escaleira que se dirixe tumba de Crope. O prtico consta de
seis figuras policromadas con forma de muller (caritides) de 23 metros de
altura e feitas de mrmore Branco. Algunhas teoras din que son obras de
Alcmenes mentres que outras din que son do seu contemporneo
Calamacos. As caritides son mulleres de Caria (Laconia), cidade do
Peloponeso, preto de Esparta, que colaborou cos persas invasores. En
represalia os atenienses tomaron a cidade e os seus habitantes vendidos
como escravos. As caritides simbolizan mulleres Caria escravizados e
forzados a soportar o peso do templo. Inicos vestidos de desgaste e
cargando unha cesta na sa cabeza que funciona como capital e contribe
arquitectura cargas efectivamente distribur. Para todas as mans estn falta,
presmese que a esquerda suxeitara probablemente roupa ben e nada
daqueles usados na adoracin.
Actualmente todas son copias, cinco das orixinais estn no Museo da
Acrpole e a sexta no Museo Britnico (Londres)

Atenea Promacos: (Atenea a que combate, en


primeira fila)
Estatua de bronce realizada por Fidias (Atenas 490 a.C- Olimpia 430 a.C),
autor que introduce o pleno clasicismo ateniense do s.V. As sas obras mis
importantes atpanse na Acrpolis de Atenas. Tanto os relevos como as
esculturas de bulto redondo.
Esta a mis grande das sas esculturas, xa que calclase que meda uns
15m de altura e foi erixida sobre a dcada do 460 a.C para conmemorar a
vitoria sobre os Persas. Decoraba a explanada exterior da acrpole sobre un
pedestal entre o Erecteion e o Partenn. anterior a Atenea Partenos.
Contan os textos da poca que cando os barcos que se acercaban a Atenas
dobraran o cabo Sunion, os tripulantes distinguan os reflexos que
desprenda o bronce da estatua xa que dise que se necesitaron 3 toneladas
de bronce e 180 traballadores para a sa construcin.

Foi enriquecida no s.V. con un escudo de metal que representaba unha


centauromaquia, obra do gran pintor Parrasio.
A estatua orixinal foi destruda no 1203. Actualmente non se conserva
ningunha copia fiable da estatua, pero si algunhas representacins en
moedas e en vasos de cermica onde se deduce que portaba casco, escudo
e lanza.
Tamn se ten relacionado coa Atenea Medicis, estatua que se atopa no
Louvre.

Atena Nik
O templo de Atenea Nik una pequena capela situada nun torren a carn
dos Propileos, sendo una das primeiras construcin coa que nos
encontramos subindo Acropolis
No interior do templo de Atenea Nik haba un xoanon, dicir, una imaxe de
madeira, da deusa Atenea, na personificacin de deusa alada (Nik)
smbolo das vitorias navais, pero coas s cortadas, para que nunca puidera
irse da cidade. Os frontns estaban dedicados deusa.
Tia un friso corrido cunha decoracin mitolxica alusiva s Guerras
Mdicas, que representan a loita dos atenienses contra os persas, axudados
a conseguir a vitoria polos deuses Zeus, Atenea e Poseidn. O estilo co que
est realizado propio da escola de Fidias.
As mesmo o bastin sobre o que se ergue o templo tamn estaba decorado
con releves. Destaca o releve de Atenea collndose a sandalia, gran obra
daquel perodo. a nica imaxe do templo que nos queda onde se
representa deusa que est dedicado.

A Acrpole na actualidade
Ao longo dos sculos, o Partenn sufriu varias transformacins que foron
deteriorando o edificio os trancos e barrancos. Entre 1208 e 1258, dentro do
Partenn abrigou unha igrexa bizantina, e en 1458 foi transformado nunha
mesquita.
En 1687 el foi usado polos turcos como plvora, explosivos e voltiles sufriu
Partenn paga as consecuencias. Mis tarde, entre 1801 e 1803, os
britnicos saquearon gran parte dos detalles decorativos do Partenn. Lonxe

de ser devoltos aos seus lextimos propietarios, estas pezas anda estn
expostos en museos como o Museo Britnico, en Londres.
Despois de tantos avatares diferentes, non era sobre a acumulacin de
infortunios que poden afectar a construcin do Partenn e en 1894 foi
afectado por un dos maiores terremotos da historia de Grecia.
Actualmente o traballo de conservacin anda en curso na construcin e
reconstrucin do Partenn. rodeado por pluma e contencins, pero todo
isto non suficiente para ofuscar a maxia do edificio impresionante.
Os datos mis significativos das restauracins levadas a cabo a partir do
sculo XX dentro da Acrpole comezaron coa proposta de Nikolaus Balanos
en 1921, para a reconstrucin das columnas do Partenn. Isto durou at
1933.
No Erecteion, ente os anos 1979 e 87 comezaron a colocarse amarguras de
titanio e copias de partes arquitectnicas que se conservaban no Museo
Britnico, substitundose tamn por copias as caritides e trasladndose ao
Museo da Acrpole. Tamn se est a levar a cabo unha nova anastilosis das
columnas do Partenn, e dicir, recupranse columnas desplomadas e
reorganzanse en distintos puntos coa axuda de elementos dispersos.
Mediante esta tcnica estase a substitur os tambores empregados por
Balanos por outros de mrmore pentlico e realzase a montaxe e
desmontaxe de grandes bloques pertencentes ao templo que se foron
recuperando e clasificando.

You might also like