You are on page 1of 40

Chng 1

Nhng kin thc c s v bin dng do

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

Chng 1. Nhng kin thc c s v bin dng do

1.1 c s vt l ca qu trnh bin dng (C s kim loi hc)


1.1.1 Khi qut v qu trnh bin dng
S dch chuyn tng i gia cc cht im, cc phn t ca vt th rn
di tc dng ca ngoi lc, nhit hoc ca mt nguyn nhn no dn
n s thay i v hnh dng, kch thc vt th, lin kt vt liu c bo
ton, c gi l bin dng do.
9 Tt
c
mi phng php GCAL u
da trn mt tin

chung l thc
hin mt qu trnh bin dng do.
9 Vt liu di tc dng ca ngoi lc s thay i hnh dng v kch thc
m khng mt i s lin kt bn cht ca n.
9 Kh nng bin dng do c coi l mt c tnh quan trng ca kim loi.

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

Bin dng mu khi th ko


lm sng t qu trnh bin dng theo di th nghim ko gin n. Di tc
dng ca lc ko, mu ko lin tc b ko di cho n khi b ko t. Trong th
nghim ko vi cc thit b ph hp ta c th o c lc ko v dn di
tng ng, t xc nh ng sut v bin dng theo cc mi quan h sau:

- Vng bin dng n hi


- Vng bin dng n hi do
(trong bin dng n hi rt
nh so vi bin dng do
- Vng ph hu

Cho SV xem Video th ko mu.

ng cong ng sut - bin dng

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

Bin dng n hi v bin dng do trong tinh th


Bin dng ca vt th l tng hp ca cc qu trnh bin dng trong tng ht
tinh th v trn bin gii ht mun tm hiu c ch ca qu trnh bin
dng trong a tinh th trc ht hy nghin cu s bin dng trong n tinh
th l tng (khng c khuyt tt).
Bin dng n hi

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

Bin dng do trong tinh th


Bin dng trong n tinh th c hai c ch ch yu: trt v i tinh.

Trt
Khi mu n tinh th b ko xut hin cc bc trn b mt ca mu. iu
chng t c s trt ln nhau gia cc phn ca tinh th. S trt xy ra ch yu
trn nhng mt nht nh v dc theo nhng phng nht nh gi l mt trt v
phng trt. Mc trt thng l bng mt s nguyn ln khong cch gia
cc nguyn t trn phng trt.

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

Mt trt v phng trt l nhng mt v phng c mt nguyn t ln


nht. iu ny cng d hiu bi l lc lin kt gia cc nguyn t trn mt v
phng l ln nht so vi nhng mt v phng khc.
S lng h trt cng ln th kh nng xy ra trt cng nhiu c ngha l cng
d bin dng do. Bi vy kh nng bin dng do ca kim loi c th c
nh gi thng qua s lng h trt.
c im ca trt:
-Trt
Trt ch xy ra di tc dng ca ng sut tip.
- Phng mng khng thay i trc v sau khi trt.
- Mc trt bng mt s nguyn ln khong cch gia cc nguyn t
- ng sut tip cn thit gy ra trt khng ln.

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

Song tinh (i tinh)


Khi ng sut tip t ti mt gi tr ti hn no th mt phn ca mng tinh th
s x dch n mt v tr mi i xng vi phn cn li qua mt mt phng gi l mt
song tinh. Song tinh cng ch xy ra trn cc mt v cc phng xc nh.

Mt song tinh

Song tinh c nhng c im sau:


- Ging nh trt s to thnh song tinh ch xy ra di tc dng ca ng sut tip
- Khc vi trt l song tinh km theo s thay i phng mng ca phn tinh th b x dch.
- Khong x dch ca cc nguyn t t l thun vi khong cch gia chng ti mt song
tinh v c tr s nh hn so vi khong cch nguyn t.
- ng sut cn thit to thnh i tinh c hc thng ln hn ng sut cn thit gy ra
trt. Bi vy ni chung trt s xy ra trc v ch khi cc qu trnh trt gp kh khn th
song tinh mi to thnh.

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

Song tinh (i tinh)


V x dch ca cc nguyn t khi to thnh song tinh nh nn song tinh
khng dn n mt mc bin dng do ng k trong tinh th (ch
vi %).
Nu cng vi song tinh cn xy ra trt th trt s ng vai tr chnh
trong qu trnh bin dng do.
Trong cc tinh th lin kt ng ho tr nh Bi , Sb ... ton b bin dng
do cho n lc ph hy ch yu do song tinh to nn, v th mc
bin dng do trong cc tinh th rt nh, chng c coi l nhng
vt liu rn.
rn
i vi nhng kim loi mng lc phng xp cht nh Zn , Mg , Cd do
s lng h trt t nn thng to thnh song tinh, song ngha ca
song tinh i vi bin dng do khng ln m quan trng hn l do
song tinh lm thay i phng mng nn c th lm xut hin mt vi
nh hng mi c li cho trt. Trong trng hp ny bin dng do
xy ra thng tng ln so vi trng hp ch c trt n thun. Tuy
nhin s thay i ny khng ln nn cc kim loi mng lc phng xp
cht vn l nhng vt liu c tnh do km.

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

Khuyt tt trong mng tinh th


Cc dng khuyt tt mng
Cu trc tinh th ca vt liu kim loi b ri lon do s xut hin ca cc khuyt tt mng.
Cn c vo kch thc ca cc khuyt tt c th chia chng thnh ba dng:
- Khuyt tt im: cc nt trng, cc nguyn t xen k
- Khuyt tt ng: v d cc loi lch
- Khuyt tt mt: bin gii ht, bin gii pha, khuyt tt xp

Cc khuyt tt im

1- Nt trng
2- Nguyn t xen k
3- Nguyn t thay th
4- Nguyn t ngoi lai
xen k

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

Khuyt tt ng (lch)

Lch bin

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

Lch xon

10

Khuyt tt mt
Bin gii ht

Khuyt tt xp

Bin gii pha

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

11

1.1.2 Ho bn bin dng


Hin tng ng sut chy tng ln theo mc bin dng trong qu trnh bin dng.
Mt hin tng rt quan trng xy ra trong qu trnh bin dng.
nh hng nh n tnh cht ca sn phm.
Xy ra khi bin dng nhit cn tng i thp.
Ho bn bin dng lm tng ti trng i vi dng c bin dng, i hi tiu hao v lc v
cng bin dng ngy cng tng. V vy, c th t c mt mc bin dng mong
mun no trong nhiu trng hp phi tin hnh cc bc nhit luyn trung gian nhm
gim bt ng sut chy v khi phc tnh do.
trnh hin tng ho bn bin dng --> thc hin bin dng nhit cao, song
chnh xc v cht lng b mt ca sn phm li km hn nhiu so vi bin dng ngui.
Nguyn nhn ca hin tng ha bn:
Lch khng ngng c sinh ra,
Khi chuyn ng, lch hoc gp phi chng
ngi vt hoc ct nhau --> dn li --> rng lch
Mun tip tc chuyn ng --> phi tng ng
sut.
tt c nhng nhn t no gy cn tr cho s sn
sinh v chuyn ng ca lch u l nguyn nhn
dn n ho bn bin dng.

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

12

1.1.3 Cc qu trnh kch hot nhit


Khi tng nhit :
--> Tinh cht kim loi thay i, tr nn mm v do hn.
--> Lc v cng bin dng nh, mc bin dng ln.
Tuy nhin:
--> D b xy ho b mt dn n cht lng b mt km
--> chnh xc ca sn phm khng cao

(1) hi phc
(2) kt tinh li
(3) ln ln ca ht

(1)

(2)

(3)

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

13

Hi phc

a din ho trong tinh th b un


(a) sp xp ca lch trong tinh th b un
(b) sp xp ca lch sau khi a din ho

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

14

Kt tinh li
T chc ca thp Cc bon thp sau khi bin dng ngui v sau khi mt gi
nhng nhit khc nhau

(a) cha

(c) 5500C

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

(b) 5250C

(d) 6500C

15

Nhit bin dng

Bin dng
ngui

Thng thc hin


nhit phng
Nhit bin dng
nh hn nhit kt
tinh li
L bi
Lc
bin d
dng l
ln,
vt liu b ha bn,
kh nng bin dng
do thp
V d vi Thp C:
Bin dng Nhit
phng l bin dng
ngui

Bin dng na
nng

Nung nng khi bin dng


Nhit bin dng
khong xung quanh nhit
kt tinh li
Gim lc bin dng,
nng
cao kh nng
bin
bi
dng do, ng sut chy
gim do c s phc hi,
mt phn kt tinh li
V d vi Thp C: Bin
dng na nng nhit
t 650-800oC

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

Bin dng
nng

Nung nng khi bin


dng
Nhit bin dng
cao hn nhit
kt tinh li
Gim ng k
lc
bin dng, tnh do
ca vt liu cao,
ng sut chy gim
nhiu do kt tinh li
V d vi Thp C:
Bin dng nng
nhit t 11501250oC

16

V d nhit kt tinh li ca mt s loi vt liu

Vt liu

Nhit kt
tinh li

Vt liu

Nhit kt
tinh li

C-Thp

550-730oC

Sn

0-40oC

Al (99,9%)

290-300oC

Zn

50-100oC

Al hp kim 360-400oC

Mo

870oC

Cu

200oC

900-1000oC

Pb

-50-50oC

Ni

400-600oC

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

17

1.1.4 ng sut chy v ng cong chy


ng sut chy
ng sut cn thit (xc nh trong trng thi ng sut n) lm cho vt liu
t c trng thi do hoc duy tr trng thi do gi l ng sut chy (cn
gi l bn bin dng- k hu l kf hoc f). ng sut chy l mt thng s
c bn ca vt liu, n ph thuc trc ht vo bn thn vt liu (thnh phn,
t chc, cu trc, ... ) v cc iu kin bin dng (nhit , mc bin dng,
tc bin dng, trng thi ng sut).
kf = f(vt liu, nhit , mc bin dng, tc bin dng, trng thi ng sut)
Thp C15
ng cong sut chy
ng cong biu din s ph
thuc ca ng sut chy vo mc
bin dng (hoc tc bin
dng) gi l ng cong chy
hoc ng cong ho bn.

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

18

ng cong chy

Bin dng ngui

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

Bin dng nng

19

ng chy ngui ca
cc vt liu khc nhau

ng chy nng thp


C25 ph thuc vo tc
bin dng

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

20

S ph thuc ca ng sut chy vo nhit ,


tc bin dng ca thp C15

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

21

Cc phng php xc nh ng chy bng thc nghim


Th nghim ko
Th nghim nn
Th nghim xon

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

22

M hnh ton hc ca ng cong chy

f = C n
Extrapolated

C: h s ph thuc vo tng vt liu


n: s m ha bn ph thuc vo vt
liu

Rupture
Uniform maxim
mum
strain

Ture Stress

NG CHY NGUI

Uniform Straining

f = C ( + 0 ) n

f = A + B
Necking

f = A0 + A1 + A2 2 + K

True Strain
B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

23

Bng thng s NG CHY NGUI

Vt liu

f0 (MPa)

f0 (MPa)

C(MPa)

420

1100

0.149

16MnCr5*

810

0.090

0.150

20MnCr5*

950

0.150

800

0.240

100Cr6*

1160

0.180

110

0.240

Vt liu

C (MPa)

St38*

730

0.100

42CrMo4

St42*

850

0.230

St60*

890

C10*
Ck10*,**

260

730

0.216

Al99.5*

Ck15**

280

760

0.165

Al99.5**

60

150

0.222

Ck22**

320

760

0.157

Al99.8**

60

150

0.222

960

0.150

AlMgSi1**

130

260

0.197

390

0.190

Ck35*
Ck35**

340

950

0.178

AlMg3*

Ck45**

390

1000

0.167

CuZn10**

250

600

0.331

Cf53**

430

1140

0.170

CuZn30**

250

880

0.433

850

0.090

CuZn37**

280

880

0.433

970

0.118

CuZn40*

800

0.330

15Cr3*
34Cr4**

410

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

24

M hnh ton hc ca ng cong chy


NG CHY nng

ng chy na nng:

m
&
f = K
n

n: s m ha bn
m: s m tc ha bn
ng chy nng:

m
&
f = K

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

25

Bng thng s NG CHY Nng


m

K (MPa)

T(oC)

K (MPa)

T(oC)

C15**

0.154

99/84

1100/1200

CuAl5**

0.163

102

800

C35**

0.144

89/72

1100/1200

Al99.5**

0.159

24

450

C45**

0.163

90/70

1100/1200

AlMn**

0.135

36

480

C60**

0.167

85/68

1100/1200

AlCuMg1**

0.122

72

450

X10Cr13**

0.091

105/88

1100/1250

AlCuMg2**

0.131

77

450

X5CrNi189**

0.094

137/116

1100/1250

AlMgSi1**

0.108

48

450

X5CrNiTi189*
*

0.176

100/74

1100/1250

AlMgMn**

0.194

70

480

E-Cu**

0.127

56

800

AlMg3**

0.091

80

450

CuZn28**

0.212

51

800

AlMg5**

0.110

102

450

CuZn37**

0.201

44

750

AlZnMgCu1,5
**

0.134

81

450

CuZn40Pb2**

0.218

35

650

CuZn20Al**

0.180

70

800

CuZn28Sn**

0.162

68

800

Vt liu

Vt liu

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

26

Chng 1. Nhng kin thc c s v bin dng do


1.2 C hc qu trnh bin dng
P1

Pn

1.2.1 ng sut

P2

nh ngha ng sut ti mt im
P5
P4
ng sut ti php v tip

P3

Ni lc v ng sut trong vt th
ng sut theo cc phng
Trn mt mt phng
c 3 thnh phn:
mt ng sut php v
hai ng sut tip.

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

27

1.2.1 ng sut
ng sut k thut v ng sut thc

A0
F

A
F

l0
ng sut k thut

F
0 =
A0

dl
sut
ng
t th
thc

F
=
A
Ch : trong bin
dng do ta s
dng ng sut thc!

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

28

1.2.1 ng sut

xy
y

xz

yz

H to cc

Khi kho st bi ton


bin dng do ta
thng s dng h
ta chnh.

H to chnh

1 0 0

ij = 0 2 0
0 0
3

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

29

1.2.1 ng sut
Chuyn t h ta cc sang h ta chnh da vo cc bt bin
ca ten x ng sut
Ten x ng sut c 3 bt bin:
- Bt bin I1 l bt bin bc nht

I 1 = x + y + z = const
- Bt bin I2 l bt bin bc hai

I 2 = x y + y z + z x + 2xy + 2yz + 2zx = const


- Bt bin I3 la bt bin bc ba

I 3 = x y z + 2 xy yz zx x 2yz y 2zx z 2xy = const


1 ; 2 ; 3 l nghim ca phng trnh:

3 I 1 2 I 2 I 3 = 0
B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

30

1.2.2 bin dng

Mt im c to
ban u l x, y, z,
sau khi bin dng nh
c to l x, y, z.
Chuyn v ca im
tng ng theo
phng x, y, z:
x - x = ux
y - y = uy
z - z = uz

Bin dng di v bin dng gc trn mt phng z

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

31

1.2.2 bin dng


Bin dng di v bin dng gc :

u x
x =
x
u y
y =
y
u z
z =
z

u x u y
xy =
+

y x
u y u z
yz =
+

z y
u z u x
zx =
+

x z

Ten x bin dng:

xx

ij = yx

zx

xy
yy
zy

Ten x tc bin dng:

xz

yz

zz

& xx

& ij = & yx
&
zx

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

& xy
& yy
& zy

& xz

& yz
& zz
32

1.2.2 bin dng


Bin dng k thut v bin dng thc

Trng thi
Ban u

Trng
g thi
ang bin
dng

Trng thi sau


bin dng

l0

F
l
dl

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

33

1.2.2 bin dng


Bin dng k thut (bin dng dn di):

l1 l0
=
l0
Bin dng thc (bin dng logarit):

dl
l1
d = = ln
l
l
l0
Ta c:

= ln(1 + )

Ch : Bin dng do trong CN


GCAL l bin dng ln nn ta s
dng bin dng thc

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

34

1.2.3 Quan h gia ng sut v bin dng


Trong bin dng n hi, quan h gia ng sut v bin dng tun theo
inh lut Hooke :

E x = x y + z

E y = y ( z + x )

E z = z x + y

2G xy = xy

2G yz = yz

2G zx = zx

E - m un n hi dc
- h s Poisson
G - m un n hi trt

E = 2G(1 + )

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

35

1.2.3 Quan h gia ng sut v bin dng


Trong bin dng do, ta c
quan h gia ng sut v bin
dng nh sau:

1 1

1 = 1 (2 +3 )
D 2

1
1

2 = 2 (3 +1)
D
2

1
1

3 = 3 (1 +2 )
D
2

S khc nhau c bn gia cc m un E v G trong bin dng n hi vi m


un D trong bin dng do l ch E v G l hng s i vi mt vt liu nht
nh cn D th thay i trong sut qu trnh bin dng.
Trong bin dng n hi E = tg = const, cn trong bin dng do D = tg m
th lun lun thay i trong qu trnh bin dng.
B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

36

1.2.4 iu kin do
L iu kin kim loi qu t trng thi n hi sang trng thi do.
Xt trng hp ko mt thanh trn theo hng trc. Thanh s b bin dng do
nu no ng sut ko trn tit din ca n t ti gii hn chy.
Trng hp tng qut: khi vt th chi tc dng ca tI trng bn ngoi, bn
trong vt th xut hin ng sut tng ng t ti ng sut chy ca vt liu
th vt th ny b bin dng do.
iu kin do Tresca-Saint Venant:

max min = k f = 2k

Ten x ng sut trong vt th:


1 0 0
ij = 0 2 0
0 0
3

iu kin do Huber-Mises:

( 1 2 ) 2 + ( 2 3 ) 2 + ( 3 1 ) 2 = 2 k 2f = 6k 2
Trong cc biu thc trn k gi l ng sut tip chy, c xc nh trong trng
hp ct thun tu. Theo iu kin do ca Tresca th max = k = kf/2,
theo iu kin do ca Mises th:
1

k=

k f 0,575k f

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

37

1.2.4 iu kin do

Nhng biu thc ring ca iu kin do


- Trng thi ng sut phng:

2x + 2z x z + 3 2xz = k f2

y = xy = yz = 0

12 + 23 1 3 = k 2f

- Trng thi bin dng phng:

( x z )

x + z
y =
2

2
+ 4 2xz = k *2
=
4
k
f

2
1 3 =
k f = k*f = 2k
3

xy = yz = 0

1
1
k f = k *f = k
2
3

13 =
- Trng thi ng sut i xng trc:

= z = 0

) + (
2

z ) + z
2

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

+ 6 2z = 2 k 2f
38

1.2.5 Nhng nguyn tc, nh lut trong bin dng do


Quan h gia ng sut chy v bin dng thc xc nh theo ng cong chy
ca vt liu
Vt th bin dng tun theo nh lut do, nh lut th tch khng i, nguyn
tc tr lc bin dng nh nht.
Th tch vt th khng thay i
nh lut th tch khng i
trc v sau khi bin dng. Tng
cc thnh phn bin dng trn
ng cho chnh bng khng

V = X0.Y0.Z0 = Xn.Yn.Zn

B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

39

Nguyn tc tr lc bin dng nh nht

Nu cc cht im trong vt th bin dng


s dch chuyn trn phng no c tr lc
nh nht.

S chy hng knh ca


kim loi khi chn

Ly v d chn c st v khng ma st; dp khi trn khun h c vnh bin.


B mn Gia cng p lc VIN C Kh - HBK H ni

40

You might also like