UNIVERZITET U TRAVNIKU

EDUKACIJSKI FAKULTET
SPECIJALNE NAMJENE

VATRENO ORUJE
SEMINARSKI RAD IZ METODE UPOTREBE SREDSTAVA PRISILE

Kandidat:
Amar Ajanovi

Mentor:
prof. dr. Faik pago
Travnik, decembar, 2014
0

1. SADRAJ
1. SADRAJ.....................................................................................................................................1
2. UVOD...........................................................................................................................................2
3. VATRENO ORUJE....................................................................................................................3
3.1. Kategorizacija oruja.............................................................................................................4
3.1.1. Kategorija A............................................................................................................................4
3.1.2. Kategorija B............................................................................................................................5
3.1.3. Kategorija C............................................................................................................................5
3.1.4. Kategorija D...........................................................................................................................5
3.2. Naela upotrebe vatrenog oruja...........................................................................................6
3.2.1. Naelo zakonitosti..................................................................................................................6
3.2.2. Naelo legitimnosti.................................................................................................................7
3.2.3. Naelo neophodnosti..............................................................................................................7
3.2.4. Naelo srazmjernosti..............................................................................................................7
3.2.5. Naelo uzdranosti.................................................................................................................7
3.2.6. Naelo postupnosti.................................................................................................................8
3.2.7. Naelo preciznosti..................................................................................................................8
3.3. Podjela vatrenog oruja.........................................................................................................8
3.3.1. Podjela prema svojoj upotrebi................................................................................................8
3.3.2. Podjela prema veliini............................................................................................................9
3.4. Vatreno oruje kroz vijekove.................................................................................................9
3.4.1. Musketa................................................................................................................................10
3.4.2. Top........................................................................................................................................11
3.5. Upotreba vatrenog oruja....................................................................................................12
3.5.1. Metode i modaliteti upotrebe vatrenog oruja......................................................................13
3.5.2. Osnove upotrebe vatrenog oruja.........................................................................................14
3.5.3. Upotreba vatrenog oruja radi zatite ivota ovjeka...........................................................14
3.5.4. Upotreba vatrenog oruja prema ivotinjama......................................................................14
3.5.5. Upotreba vatrenog oruja radi spreavanja bijega osobe.....................................................15
3.5.6. Spreavanje bjekstva lica zateeneog u izvenju krivinog djela........................................15
3.5.7. Odbijanje neposrednog napada na OSL...............................................................................15
3.6. Metode koritenja vatrenog oruja u uslovima smanjenje vidljivosti.................................15
3.6.1. Harries i Chapman................................................................................................................16
3.7. Povrede nastale upotrebom vatrenog oruja........................................................................17
4. ZAKLJUAK.............................................................................................................................21
5. LITERATURA...........................................................................................................................22

2. UVOD
Pod upotrebom vatrenog oruja smatra se usmjeravanje vatrenog oruja i ispaljivanje hica prema
osobi. Policijski slubenik e, ako je to u danim okolnostima dogaaja mogue, oruje usmjeriti i
ispaliti hitac u nevitalne dijelove tijela
Prije upotrebe vatrenog oruja, policijski slubenik duan je na to upozoriti osobu prema kojoj ga
namjerava upotrijebiti. Pod upozorenjem za upotrebu vatrenog oruja smatra se verbalno
upozorenje kao i rukovanje orujem sve dok isto nije upotrebljeno u skladu s Pravilnikom.
Policijski slubenik dat e dovoljno vremena kako bi se postupilo po njegovom upozorenju, osim
ako bi time nastao rizik za njega samoga ili rizik nanoenja ozbiljnih ili smrtonosnih ozljeda
drugim osobama, a okolnosti nalau potrebu za trenutanom akcijom
Veina smrtnih sluajeva do kojih doe uslijed povreda vatrenim orujem, predstavljaju rezultat
ispaljenja projektila iz pitolja, puaka ili samarica. Poznavanje vrste oruja je veoma bitno kod
komparativnih testova i lociranja vatrenog oruja. Glavni uzroci smrti kod strijelnih rana jesu
unutranje krvaranje i ok. Zbog toga treba biti veoma oprezan pri rukovanju vatrenim orujem

3. VATRENO ORUJE
Oruje prema Zakonu o oruju je:

vatreno oruje,

zrano oruje,

plinsko oruje i oruje za signalizaciju,

rasprskavajue oruje,

oruje s tetivom,

hladno oruje.

Orujem se smatraju i naprave koje su Zakonom o oruju utvrene kao oruje.

Vatreno oruje su sve vrste puaka, pitolja i revolvera, kao i sve vrste naprava iz kojeg se
pomou potisnutog djelovanja barutnih plinova izbacuje kroz cijev zrno, kugla, sama, strelica ili
drugi projektil. Vatreno oruje, kratko je ili dugako vatreno oruje koje moe biti s repetirajuim
mehanizmom, poluautomatsko ili automatsko:

Kratko vatreno oruje jest oruje ija cijev nije dua od 30 cm, a ukupna duina ne prelazi
60 cm.

Dugako vatreno oruje jest oruje ija je cijev dua od 30 cm, a ukupna duina prelazi
60 cm.

Oruje s repetirajuim mehanizmom jest oruje kod kojega je nakon ispaljivanja svakog
metka potrebno runo preko mehanizma ubaciti metak u cijev.

Poluautomatsko oruje jest oruje koje je nakon ispaljivanja svakog metka ponovno
pripravno za ispaljivanje i kod kojeg je iz cijevi jednokratnim pritiskanjem obaraa
mogue ispaljivati samo po jedan metak.

Automatsko oruje jest oruje kod kojeg je jednokratnim pritiskom na obara mogue
ispaliti vie metaka.

Zrano oruje su sve vrste puaka, pitolja, revolvera i druge naprave koje snagom stlaenog
zraka ili drugog plina izbacuje kroz cijev zrno, kuglicu ili druge projektile.
Plinsko oruje i oruje za signalizaciju su pitolji, revolveri i puke koje pod pritiskom barutnih
plinova raspruju nekodljive nadraljive tvari s kratkotrajnim uinkom, ispaljuju naboj
namijenjen iskljuivo izazivanju glasnog pucanja ili ispaljivanju svjetlee signalne zvjezdice.

Dozvoljenim nekodljivim tvarima smatraju se kemijski spojevi CN (kloracetofenon), CS

(ortoklorbenzenmalon-dinitril) te OC (oleoresin capsicum).
Rasprskavajue oruje su sve vrste bombi, mina, granata i drugih naprava opremljene s
eksplozivnom tvari ili detonatorom (teina, udar, potez, trenje, kemijska reakcija, elektrina
energija i sl.) dolazi do oslobaanja energije i njihovog rasprskavanja.
Oruje s tetivom su lukovi, samostreli, prake i druge naprave koje snagom napete tetive
potiskuju strijelu ili drugi projektil.
Hladno oruje su bokseri, bodei, kame, maevi, sablje, bajunete, buzdovani (topuzi) i drugi
predmeti kojima je osnovna namjena napad ili nanoenje ozljeda.
Hladnim orujem u smislu Zakona o oruju smatraju se i predmeti pogodni za nanoenje ozljeda
kada se nose na javnim okupljanjima, lokalnim i slinim mjestima.
Oruje koje koriste policijski slubenici ovisno o tehnikim karateristikama dijelimo u 2 grupe:

Defanzivno oruje koje posjeduju svi policijski slubenici u redovnom obavljanju

slubenih poslova i

Ofanzivno oruje koje je bu opremi specijaliziranih jedinica.

3.1. Kategorizacija oruja

3.1.1. Kategorija A

Vojni projektili s eksplozivnim punjenjem, lanseri i bacai,

automatsko vatreno oruje,

vatreno oruje kamuflirano tako da izgleda kao neki drugi predmet,

municija saprobojnim, eksplozivnim, obiljeavajuim ili zapaljivim projektilima, te

projektili za takvu municiju,

municija za pitolje i revolvere saprojektilom koji ima ekspanzijski uinak i projektili za

takvu municiju,osim municije za lov ili sportsko streljatvo za lica kojima je dozvoljenoda
koriste to oruje,

minsko-eksplozivna sredstva i dijelovi,

oruje koje je izraeno ili preraeno bez odobrenja za promet orujem, osim oruja iz
kategorije C taka c.,

poluautomatsko vatreno oruje za civilnu upotrebu koje po svomautentinom

izgleduodgovara automatskom oruju,

ostalo vatreno oruje koje nije obuhvaeno kategorijama B, C ili D,

posebna oprema za vatreno oruje

3.1.2. Kategorija B

poluautomatsko ilirepetirajue kratkocijevno vatreno oruje,

kratkocijevno oruje za jedinanu paljbu sa sredinjim paljenjem,

kratkocijevno oruje za jedinanu paljbu sarubnim paljenjem,

lovako oruje u skladu sa Zakonom o lovstvu Federacije,

poluautomatsko dugocijevno vatreno oruje sa magacinom I leitem za najvie tri metka

kod kojeg se magacin, odnosno opruga za punjenje moe skinuti, odnosno nije sigurno da
li je oruje napravljeno tako da se uz obini alat moe prepraviti u oruje sa magacinom i
leitem za vie od tri metka,

repetirajue i poluautomatsko dugocijevno vatreno oruje sa glatkom cijevi ukupne

duine do 60 cm,

repetirajue dugocijevno vatreno oruje koje nije obuhvaeno u taki f),

dugocijevno oruje za jedinanu paljbu sa jednom ili vie ulijebljenih cijevi,

dugocijevno oruje za jedinanu paljbu sajednom ili vie glatkih cijevi,

poluautomatsko dugocijevno vatreno oruje koje nije obuhvaeno ta.odd) do g) ovog

stavaik)staro i trofejno oruje;

3.1.3. Kategorija C

plinsko oruje,

reprodukcijavatrenog oruja kod kojeg se ne upotrebljava jedinstveni naboj,

muari;

3.1.4. Kategorija D

elektrini paralizator,

rasprivai (sprejevi),

oruje satetivom,
5

hladno oruje,

zrano oruje

U obavljanju slubenih poslova, policijski slubenik u smislu Zakona moe upotrijebiti vatreno
oruje ako nema drugog naina da:

zatiti sebe ili druge od izravno prijetee smrtne opasnosti ili ozbiljne ozljede, odbije
napad na osobu koju osigurava,

sprijei poinjenje krivinog djela koje predstavlja ozbiljnu prijetnju ivotu ili integritetu,

lii slobode osobu koja predstavlja takvu opasnost i opire se policijskim tijelima;

sprijei bijeg osobe zateene u poinjenju krivinog djela protiv integriteta drave,
terorizma, ubojstva, otmice ili ugroavanja sigurnosti leta zrakoplova, teke krae,
razbojnike krae, razbojnitva i silovanja;

sprijei bijeg osobe kojoj je oduzeta sloboda zbog poinjenog krivinog djela, bijega
osobe za kojim je izdana potjernica i bijega osobe ako postoje osnovi sumnje da je ta
osoba poinila krivino djelo ...;

sprijei bijeg osobe zateene u injenju ostalih krivinih djela, za koje se goni po
slubenoj dunosti, ako postoji osnovana sumnja da e upotrijebiti vatreno oruje;

Policijski slubenik moe upotrijebiti vatreno oruje ako su ve upotrebljena sredstva prisile bila
neuinkovita, ili ako upotreba drugih sredstava prisile ne jami uspjeh.

3.2. Naela upotrebe vatrenog oruja

Prilikom upotrebe vatrenog oruja nuno je polaziti od optih uslova i naela za upotrebu
vatrenog oruja, a to su: naelo zakonitosti, naelo preciznosti, naelo potupnosti, naelo
srazmjerenosti, naelo uzdranosti, naelo legitimnosti i naelo neophodnosti.
3.2.1. Naelo zakonitosti

U svim savremenim dravama, ovo naelo predstavlja temeljno naelo u radu i djelovanju svih
tijela dravne vlasti, pa tako i u okviru poslova i zadataka iz djelokruga policije. Ovo naelo
predstavlja i okvir za ostvarivanje i svih drugih naela. Naelo zakonitosti u najopenitijem
smislu sadri sljedee elemente:

postoje tradicionala osnova prva i slobode zajedno sa sredstvima za njihovu

zatitu;

postoje utvrene, sistematizirane ope norme koje obavezuju pravo i sudstvo,

nezavisno o tome jesu li zakonske, obiajne, sudske ili predviaju diskrecijsko
ovlatenje;

nezavisno sudstvo s osiguranom stalnou sudaca, koje djeluje u skladu s opim

normama;

osiguran je ispravan sudski postupak.

3.2.2. Naelo legitimnosti

Institucije policije su legitimna snaga vlade za pitanja unutranje politike. Njihova ovlatenja
prvenstveno proistiu iz zakona. Dunost policije je provoenje zakona. Pored ovih pravnih
smjernica, policija radi u skladu sa naelima, pravilnicima i instrukcijama u radu. Upotreba
sredstava prisile je kljuni elemenat vjetina policije. Policija ima zakonsko ovlatenje da odrava
red i mir, da im se graani pokore i da lie ivota odreenu osobu ukoliko ima potrebe za to odnosno ukoliko su ispunjeni zakonski uslovi
3.2.3. Naelo neophodnosti

Naelo neophodnosti znai prije svega to da se sila moe upotrijebiti jedino ako se nenasilnim
metodama ne moe ostvariti zakoniti cilj. Svaka upotreba sile je izuzetna mjera, ona se koristi
samo onda kada je to neizbjeno potrebno, odnosno apsolutno nuno. Sila je izuzetno, a ne
redovno, to jest krajnje je sredstvo (ultima ratio), ono koje se koristi kada apsolutno nema drugih
mogunosti za ostvarenje zakonitog cilja. Da bi primjenjivali manje sile, policajci treba da budu
posebno obueni za nenasilne metode rjeavanja konfliktnih situacija.
3.2.4. Naelo srazmjernosti

Naelo srazmjernosti u primjeni sredstava prisile zahtijeva od policijskih slubenika da pri

upotrebi sredstava prisile koja su im stavljena na raspolaganje preduzmu mjere koje su u
srazmjernom odnosu s opasnou koja im prijeti pri izvrenju slubenog zadatka. Izmeu
opasnosti ili pruenog otpora (napada) i upotrebljenih sredstava prisile mora postojati
srazmjernost, to znai da e upotreba fizike snage kojom se slui ovlateni policijski slubenik
ovisiti o intenzitetu fizike snage kojom se slui osoba koju treba svladati.

3.2.5. Naelo uzdranosti

Naelo uzdranosti prilikom upotrebe sile obuhvata zahtjeve o tome da se sila primjenjuje u to je
manje moguoj mjeri i da se njome nanose to je mogue manje posljedice po zdravlje i ivot
ljudi, kao i po materijalna dobra. Potovanje i uvanje ljudskog ivota i to manje povreivanje
ljudi, osnovna je ideja koja uvijek mora biti u mislima onog ko primjenjuje silu kao najvia
rukovodna vrijednost. Koliina upotrebljene sile, poto su ispunjeni svi uslovi za njenu primjenu,
mora biti to manja, ne vea od razumne u datim okolnostima.
3.2.6. Naelo postupnosti

Postepena upotreba sile zahtijeva da pojedinci, koji su suoeni sa potrebom da upotrijebe silu,
uvijek pokuaju koristiti najmanje opasnu opciju, koja im u tom trenutku stoji na raspolaganju.
Zapravo, jedna od glavnih svrha postepene upotrebe sile je stvaranje operativnog vremena i
prostora, u nadi da nee biti potrebno prei na upotrebu ubojite sile za samoodbranu. Prilikom
primjene policijskih ovlatenja i izvravanja poslova iz svoje nadlenosti, da bi zatitila graane,
policija mora prvenstveno biti osposobljena da zatiti sebe od ozbiljnih povreda i smrti, jer
ukoliko policijski slubenik bude onesposobljen u tom sluaju ne moe zatititi ni graanina, to
iskljuuje uspjeno obavljanje policijskih poslova.
3.2.7. Naelo preciznosti

Naelo preciznosti je jedno od fundamentalnih naela kojih se korisnici sredstava prisile prilikom
upotrebe istih moraju pridravati. Polazei od cilja policijskog postupanja, odnosno da cilj
policijskog slubenika ne smije biti liavanje ivota napadaa, ve njegovo onesposobljavanje za
dalje protivpravno djelovanje tako da prilikom djelovanja mora voditi rauna da su osnovi
streljakih vjetina ujedno osnovni elemenat preciznog gaanja prilikom kojeg e u konkretnoj
situaciji upotrebom sredstva prisile nanijeti najmanje tetnih posljedica. Takoer, policijski
slubenici u svakoj prilici moraju imati u vidu da je njihova fundamentalna dunost zatita ivota
i imovine.

3.3. Podjela vatrenog oruja

3.3.1. Podjela prema svojoj upotrebi

Savremeno vatreno oruje prema svojoj upotrebi dijeli se u dvije velike skupine: vojniko i
civilno vatreno oruje.

Vojniko vatreno oruje spadaju sve vrste vojnikih puaka i pitolja koji koriste
municiju sa cijelom kouljicom zrna. Pa tako vojnike puke mogu biti repetirke,
poluautomatske i automatske, to je ujedno i princip mehanikog rada vatrenog oruja.

Civilno oruje obuhvata veliku skupinu raznog oruja tako da se i ne moe govoriti
iskljuivo o civilnom vatrenom oruju, ve o oruju koje se moe primjenjivati i kao
civilno i kao vojniko. Tu spadaju razliite vrste pitolja i revolvera, te poluautomatske i
automatske puke.

3.3.2. Podjela prema veliini

Oruje pune veliine

o Poluautomatski pitolj - kalibra najmanje 9x19 mm, kapaciteta okvira od
minimalno 12 metaka. Pitolj mora imati fiksni mehaniki nian. Ukupna duina
pitolja mora biti od 160 200 mm, visina od 120 150 mm, irina od 15 35
mm, a teina do 900 g bez municije. Duina cijevi mora biti 100 130mm,
o Revolver - kalibra najmanje .39 special, kapaciteta doboa minimalno 5 metaka i
biti dvostruke akcije) i
o Ukupna duina revolvera mora biti 180 260 mm, visina 120 160 mm, irina 30
50 mm, a teina do 1300 g bez municije. Duina cijevi mora biti 90 130 mm
(K i L ram)

Kompaktna oruja
o Poluautomatski pitolj kalibra najmanje 9x19 mm, kapaciteta okvira od
minimalno 8 metaka. Pitolj mora imati fiksni mehaniki nian. Ukupna duina
pitolja mora biti 150 180 mm, visina 100 130 mm, irina 15 35 mm, a teina
do 700 g bez municije, Duina cijevi mora biti 85 110 mm.
o Revolver kalibar najmanje .38 special, kapaciteta minimalno 5 metaka i mora
biti dvostruke akcije. Ukupna duina revolvera mora biti 160 180 mm, teina do
850 g bez municije, duinaa cijevi mora biti 50 90 mm (J-ram).

3.4. Vatreno oruje kroz vijekove

Arkebuza je jedno od prvih, primitivnih, vrsta runog streljakog vatrenog oruja, a javlja se
krajem 14. veka u Nemakoj. Preteno se koristilo u razdoblju izmeu 15. i 17. veka.
9

ini prelaz od samostrela i topa ka puci, a u poetku je bila tako teka da se prilikom korienja
drala na metalnoj potpori. Bila je duine do 2 metra, sa metalnom cevi (kalibra 12.5-20 mm) i
drvenim kundakom. Teila je 5-7 kg, a domet je bio 200-250 koraka. Vojnik koji je koristio
arkeubuzu nazivao se arkebuzir. Krajem 16. veka zamenila je musketa.
3.4.1. Musketa

Musketa je vatreno oruje glatke cevi, koja se sa ramena koristi za ispaljivanje kuruma do
dometa od 180 m, iako im je efikasan domet bio do 90 m. Datum kada je prva musketa
napravljena nije poznat, ali se njihova izrada spominje poetkom 15. veka, a prvenstveno su bile
dizajnirane za peadiju. Muskete su zastarele sredinom 19. veka kada su ih zamenile puke.
Vojnici koji su nosili muskete nazivani su musketari. Ime musketa potie iz Francuske rei
mousquette, kako se naziva mujak evropskog jastreba.
Krajem 15. veka mali broj peadinaca je bio opremljen runim topovima, meutim ovo oruje je
bilo vrlo ne precizno, teko za punjenje i za paljbu. Poetkom 17. veka runa vatrena oruja su
bila ee u upotrebi a u 17. veku su od koplja preuzele mesto glavnog oruja peadije.
U 16. veku najrasprostranjenija musketa bila je Arkuebus. Gotovo sve muskete ovog perioda su
koristile mehanizam ispaljivanja pomou fitilja, gde je dugi zapaljivi kanap palio barut u musketi
iji su gasovi izbacivali kurum iz cevi. Muskete su bile ne precizne izvan 100 metara, sporo su
se punile i esto su izazivale nesrene sluajeve tako to se barut sam aktivira. I pored toga iroko
rasprostranjene muskete su promenile nain ratovanja.
Sledee generacije musketa su koristile kremen za aktiviranje, ovo je poboljalo pitanje
sigurnosti, preciznosti, i brzinu punjenja. Musketa je 1700-ih postala glavno oruje peadije.
U 18. veku standardna musketa je koriena na sledei nain:

Vojnik bi izvukao fiek (u koga su tanim redosledom bili ubaeni kurum i barut, kurum
je od baruta bio odvojen paretom papira).

10

Vojnik bi tada odgrizao vrh fieka u kome se nalazio kurum, koji bi zadrao meu
zubima.

Tada bi mali deo baruta iz fieka stavio na kamen.

Nakon toga kundak muskete bi se spustio na zemlju i ostatak baruta iz fieka bi se sipao u
cev. Kada bi sav barut bio sipan u cev vojnik bi ubacio i papir, da barut ne bi ispadao iz
cevi i da bi se lake sabio na dnu.

Vojnik bi napokon ispljunuo i kurum u cev, i izvadio svoj nabija koji se nalazio u
posebnom leitu u okviru cevi. Onda bi pomou nabijaa nabio kurum, ostatak fieka i
baruta na dno cevi tri puta. Posle ega bi vratio nabija u njegovo leite.

Napokon kundak bi podigao na rame, nategnuo musketu i ona je bila spremna za upotrebu. Ovaj
proces bi se za vreme obuke meu vojnicima ponavljao sve dok to nisu radili mahinalno.
Britanski Crveni mundiri su ovu proceduru vebali svaki dan, to im je dalo znaajnu prednost u
odnosu na ostale armije tog vremena. Dobro uveban musketar je mogao da ispali tri kuruma u
minuti, a u retkim sluajevima su mogli da ispale ak etiri puta u minutu. Poto je musketi
trebalo vremena da se napuni, taktiari su musketare stavljali u odreene formacije koje bi donele
maksimalnu vatrenu mo. S obzirom da se musketa sporo punila jo uvek je bilo potrebno imati
kopljanike kako bi zatitili musketare od konjice. Posle pojave bajoneta i muskete sa kremenom
koplje je izalo iz upotrebe. Formacija musketara se sastojala od tri reda musketara i to tako da je
prvi red kleao, to je omoguavalo da sva tri reda pucaju istovremeno. Britanska armija je bila
poznata po tome to su njihove formacije imale dva a ne tri reda musketara, ovo je omoguavalo
da svi musketari pucaju istovremeno a da ne moraju da klee. Jo jedna od poznatih Britanskih
taktika je bila vodna paljba, i to tako to je plotun prvo ispaljivala jedna polovina ete a zatim i
druga. Ovo je omoguavalo da jedna eta konstantno ispaljuje plotune kuruma na neprijatelja.
Glavna taktika za peadijski napad tokom 1700-ih je bila sporo napredovanje iste, sa povremenim
zastajanjem za ispaljivanje plotuna na neprijateljsku peadiju, cilj je bio da se razbiju
neprijateljski redovi posle ega bi konjica imala lak zadatak. Francuska armija je bila izuzetak,
njihovi oficiri su vie koristili brz juri sa bajonetima i maevima.

11

3.4.2. Top

Top glatke cevi javlja se u Evropi krajem 14. veka kao dopuna merzerima i bombardama, koji su
imali mali domet i nisu bili pogodni za direktno gaanje. esta namena im je unitavanje kula na
tvravama i protivnike artiljerije. Razliite varijante dobijaju i nazive fokon, kulevrina i druge.
U Dubrovniku se kanoni prvi put pominju 1504. Izrauje ih livnica osnovana 1410. U Engleskoj
u 16. veku postoji vie vrsta topova: polutop od 32 funte, bastardni top i top-serpentina, oba od
42 funte, top od 60, i kraljevski ili dupli top sa teinom projektila od 74 funte.
Prve poljske topove, pogodne za kretanje sa trupama na bojitu, uvode veani tokom
Tridesetogodinjeg rata. Imaju poljske topove od 3, 4, 6 i 12 funti i opsadni t. teine projektila 24
funte. Topovi od 3 i 4 funte su u sastavu peadije.
Sredinom 17. veka dolazi do naputanja topova vrlo dugih cijevi, zbog uvoenja baruta boljih
osobina. Od tada podela se vri na topove, haubice i merzere.
Sredinom 18. veka dolazi do daljih promena. Pruski car Fridrih Drugi Veliki odvaja poljsku
artiljeriju (sa pokretljivim oruima manjeg kalibra i esto, znatno krae cijevi) od opsadne.
Poljski topovi su od 3, 6 i 12 funti. U skraivanju cijevi Rusi odlaze najdalje, pa u sutini prave
top-haubice (nazvane jednorozi) pod P. uvalovom 1758.
Poljski topovi prve polovine 19. veka su esto samo usavrene varijante prethodnih. Veina
zemalja smanjuje broj kalibara na dva, radi logistike jednoobraznosti. Uveden je i rapnel za
dejstvo protiv peadije.

12

3.5. Upotreba vatrenog oruja

Upotreba vatrenog oruja je restriktna i to samo u obavljanju slubenog zadatka koji se ne moe
izvriti pomou drugih sredstava prisile, kada je nuno da se:

Zatiti ivot

Sprijei bjekstvo zatoenog u izvrenju tekog krivinog djela koje se vodi po slubenoj
dunosti i za koje je propisana kazna zatvora u trajanju od 10 godina ili vie, u sluaju
neposredne opasnosti po ivot,

Odbije neposredni napad na OSL (ovlateno slubeno lice) , objekat ili lice koje se
obezbjeuje

Upotrebom vatrenog oruja se ne smatra ako OSL izvrava sljedee radnje:

Pucanje u vazduh radi dozivanja pomoi ili davanja upozorenja,

Preventivno koritenje bez pucanja

Upotreba vatrenog oruja nije dozvoljena:

Kada se dovodi u pitanje ivot drugih lica, osim ako je jedino sredstvo za izvrenje
zadatka,

Prema maloljetnim licima, osim ako je to jedini nain za odbranu od neposrednog

napada ili opasnosti,

Prema licu koje bjei ka dravnoj granici, kada su ispunjeni zakonski uslovi za
upotrebu, ako se vatreno oruje ne moe upotrijebiti tako da projektili ne prelaze
dravnu granicu.

3.5.1. Metode i modaliteti upotrebe vatrenog oruja

Personalna upotreba vatrenog oruja kada su ispunjeni zakonski uslovi za upotrebu,

prema odredbama zakona i pravilnika, policijski slubenik upotrebljava vatreno oruje na
sljedei nain:
o Priprema vatreno oruje za upotrebu savljajui metak u cijev,

13

o Zauzima poloaj koji u datim okolnostima omoguava sigurnu upotrebu vatrenog

oruja za policijskog slubenika i druga zateena lica,
o Usmjerava vatreno oruje prema licu prema kome namjerava da ga upotrijebi,
o Kad okolnosti to doputaju lice prema kome e upotrijebiti vatreno oruje mora
upozoriti povikom: Stoj, policija, pucau,
o Poslije usmenog upozorenja lice prema kome e upotrijebiti vatreno oruje
upozorava jednim pucnjem u vazduh, nakon ega puca u pravcu lica, dok traju
zakonski uslovi za upotrebu.

Formacijska upotreba vatrenog oruja kada se u vrenju policijskih poslova, doe do

saznanja koja ukazuju da e lice prema kome bi trebalo primjeniti policijska ovlatenja
pruiti oruani otpor, prije primjene policijskih ovlatenja u skladu sa zakonom i
pravilnikom, potrebno je sainiti plan postupanja

3.5.2. Osnove upotrebe vatrenog oruja

Prilikom upotrebe vatrenog oruja potrebno je da preduzmemo sljedee motorike radnje:

Zauzimanje stava,

Hvat oruja,

Punjenje,

Koritenje funkcionalnih poluga,

Dovoenje oruja u visinu oiju,

Nianjenje i kontrola disanja,

Povlaenje obaraa

Otklanjanje zastoja

Pranjenje oruja.

3.5.3. Upotreba vatrenog oruja radi zatite ivota ovjeka

14

Upotreba vatrenog oruja u smislu zakona smatra se upotrba vatrenog oruja za zatitu ivota
jednog ili vie lica, koje je drugo ili vie drugih lica napalo, a postoji neposredna opasnost po
ivot napadnutog ili napadnutih.
Policijski slubenik smije upotrijebiti oruje:

Kada su druga sredstva prisile ne garantuju uspjeh,

Kada se na drugi nain ne moe zatiti ivot policijskog slubenika ili ivoti drugih ljudi,
sprijeiti izvrenje kaznenog djela (kazna u trajanju od 5 ili vie godina),

Policijski slubenik ne smije upotrijebiti vatreno oruje u trenutku kad njegova upotreba prestane
biti jedino sredstvo za odbranu od neposrednog napada ili opasnosti, prema maloljetniku i osobi
koja bjei prema grupi ljudi i postoji opasnot da bi neko od njih mogao biti povrijeen
3.5.4. Upotreba vatrenog oruja prema ivotinjama

Vatreno oruje moe se upotrebiti protiv ivotinja samo kad od njih preti neposredna opasnost od
napada na ivot i telo neke osobe ili opasnost od ugroavanja ivota ili zdravlja ljudi (zarazne
bolesti i slino), a tu opasnost nije mogue otkloniti na neki drugi nain. Oruje se moe
upotrebiti i prema bolesnim i teko povreenim ivotinjama, kada ni veterinar ni bilo ko drugi ne
moe preduzeti odgovarajuu meru kao to je leenje ili eutanazija, i to uz saglasnost vlasnika
ivotinje i veterinara ili samo uz saglasnost veterinara ako saglasnost vlasnika ivotinje nije
mogue zatraiti ili je on nepoznat.
3.5.5. Upotreba vatrenog oruja radi spreavanja bijega osobe

Bijeg je udaljavanje poinitelja sa mjesta na kojem je zateen u ivrenju krivinog djela ili
udaljavanja s odreenog mjesta na kojem je uhapen. Policijski slubenik e uraditi sljedee:
pozvati poinitelja da se ne odupire i u sluaju suprostavljanja da e upotrijebiti sredstvo prisile.
Policijski slubenik nee odmah upotrijebiti vatreno oruje nego e trei pokuati savladati
osobu, pozvati pojaanje ili pozvati graane da mu pomognu.
3.5.6. Spreavanje bjekstva lica zateeneog u izvenju krivinog djela

15

Upotrebom vatrenog oruja u smislu zakona, smatra se upotreba vatrenog oruja u vrijeme ili
neposredno poslije izvrenja krivinog djela radi spreavanja bjekstva lica zateenog na mjestu ili
u neposrednoj blizini gdje je preduzelo radnje izvrenja krivinog djela ili gdje su nastupile
posljedice krivinog djela.
3.5.7. Odbijanje neposrednog napada na OSL

Upotrebom vatrenog oruja radi odbijanja od sebe neposrednog napada kojim se ugroava ivot
OSL, smatra se upotreba vatrenog oruja radi odbijanja napada vatrenim orujem, opasnim
oruem ili drugim predmetomkojim se moe ugroziti ivot, napad od strane 2 ili vie lica, ili
napad na mjestu i u vrijeme kada se ne moe oekivati pomo.

3.6. Metode koritenja vatrenog oruja u uslovima smanjenje

vidljivosti
No je doba dana smanjene ili gotovo nikakve vidljivosti, kada uvjeti za promatranje i uoavanje
protivnika te prosudbu njegove udaljenosti postaju znatno sloeniji. Isto tako, no i tama
depresivno djeluju na ovjekov ivani sustav poveavajui napetost i uzbuenje. Sve to ima
vaan utjecaj na ciljanje i mogue pogaanje napadaa prilikom uporabe vatrenog oruja. U
navedenim okolnostima, u vatrenim okrajima najee se puca nasumice i promauje cilj. Osim
to dovodi do promaaja cilja, predstavlja opsanost za osobe koje se mogu nai u neposrednoj
blizini. Kako bi se olakala identifikacija mete iz njene neposredne blizine, te ciljanje u uvjetima
mraka i smanjene vidljivosti, treba se koristiti adekvatnim izvorom svjetlosti - baterijskom
svjetiljkom. Danas se na razliitim specijalistikim teajevima pouavaju raznovrsne metode
koritenja baterijske svjetiljke. Tradicionalisti zagovaraju metodu kojom se oruje dri u jaoj
ruci, a baterijska svjetiljka u slabijoj ruci, to vie udaljena od tijela. Takvom se metodom dranja
svjetiljke potencijalni napada navodi na pucanje u izvor svjetlosti ili u njegovu neposrednu
blizinu. U tom sluaju, to se svjetiljka dri dalje od tijela, manja je vjerojatnost da e napada
pogoditi strijelca u neki od vitalnih dijelova tijela. Ta se metoda u stvarnosti vrlo rijetko prakticira
s obzirom da je teko postii koordinaciju pokreta dranja svjetiljke u jednoj ruci, uz istodobno
dranje i koritenje oruja u drugoj ruci. Osim toga, prilikom nagle promjene smjera pucanja, kod
iznenadnih okreta i rotacije gornjeg dijela tijela, slabija ruka u kojoj strijelac dri svjetiljku vrlo
se lako moe nai ispred cijevi oruja te tako moe doi do samoranjavanja. Zato se ova metoda
16

koritenja baterijske svjetiljke preporua samo za kratkotrajni pregled okoline i to, ako je
mogue, iz zaklona. Metode koje pruaju mnogo bolju osobnu sigurnost i usklaenost pokreta
slabije ruke u kojoj se dri svjetiljka, i jae ruke u kojoj se dri oruje jesu metode - Harries i
Chapman.
3.6.1. Harries i Chapman

Kod metode Harries baterijska se svjetiljka dri u slabijoj ruci tako da su zglobovi ruku
prekrieni, a jaa ruka, kojom drimo oruje, lei na zglobu ake slabije ruke. Laktovi se pritiu
prema dolje, ime se postie bolja stabilnost ruku i oruja. Svjetiljka je usporedna s orujem. Ta
metoda prua dobru kontrolu oruja i svjetlosti tijekom pucanja, jer je svjetlo usmjereno izravno
uz oruje. Svjetiljka koja se koristi za ovu metodu gaanja mora imati prekida za paljenje i
gaenje u obliku gumba na dnu svjetiljke. Prekida se aktivira palcem slabije ruke.
Chapmanova metoda ne doputa upotrebu svjetiljke s prekidaem za paljenje i gaenje na
zadnjem kraju, ve se prekida mora nalaziti na prednjem dijelu svjetiljke. Baterijska se svjetiljka
dri samo palcem i kaiprstom slabije ruke, s tim da se svjetiljka pali i gasi palcem slabije ruke.
Ostala tri prsta slabije ruke preklapaju prste ruke kojom se dri rukohvat oruja, tako da se oruje
dri objeruno. Palac, oruje i svjetiljka su usporedni, to pretpostavlja vrlo vjerojatan pogodak
upravo tamo gdje je usmjerena svjetiljka. S obzirom da je to vrlo prirodan nain istodobnog
dranja svjetiljke i oruja, ova je metoda vrlo pogodna prilikom gaanja u stavu Isosceles
(paralelnom).
Bez obzira kojom ete se od metoda koritenja baterijske svjetiljke sluiti u uvjetima smanjene
vidljivosti i mraku, vano je naglasiti da se mora koristiti takva svjetiljka koja ima trenutnu
funkciju paljenja i gaenja, kako bi se omoguilo minimalizirano trajanje osvjetljenja. Jer, u
stresnoj situaciji koja vlada pri stvarnoj upotrebi vatrenog oruja, strijelcu se vrlo lako moe
dogoditi da "zakljua" prekida ON/OFF u stalni poloaj ON. To je vrlo pogibeljna situacija jer
e svjetiljka ostati i dalje svijetliti te tako otkriti njegov poloaj i poveati mogunost da ga
protivnik lake locira i pogodi.
Uvjebavanjem vjetine gaanja u uvjetima smanjene vidljivosti poveava se sposobnost
preivljavanja slubene osobe u uvjetima stvarne uporabe vatrenog oruja. Isto tako, svaki bi
profesionalac morao vjebati i punjenje i pranjenje oruja u uvjetima smanjene vidljivosti, a

17

naroito naine otklanjanja zastoja, koji u takvoj situaciji zahtijevaju dobru uvjebanost i
koordinaciju pokreta prstiju obiju ruku.

3.7. Povrede nastale upotrebom vatrenog oruja

Veina smrtnih sluajeva do kojih doe uslijed povreda vatrenim orujem, predstavljaju rezultat
ispaljenja projektila iz pitolja, puaka ili samarica. Poznavanje vrste oruja je veoma bitno kod
komparativnih testova i lociranja vatrenog oruja. Glavni uzroci smrti kod strijelnih rana jesu
unutranje krvaranje i ok. Veliina, broj i brzina municije koja se koristila, te vrsta vatrenog
oruja odreuju efekte na tijelo. Projektili ispaljeni sa velike udaljenosti ostavljaju veoma malo ili
nimalo tragova na koi na mjestu gdje je projektil uao u tijelo, i zbog toga je teko utvrditi
udaljenost pucanja ak iako je na osnovu putanje projektila kroz tijelo mogue utvrditi ugao
pod kojim je projektil uao u tijelo. Kada je u pitanju relativna blizina, na odjei i tijelu e se
pojaviti tragovi projektila (gare, brisotina, barutne estice, GSR) ako je projektil ispaljen sa
udaljenosti od oko pola metra. U ovakvim sluajevima, mogu se pronai sagorjele i nesagorjele
barutne estice. Koritenjem komparativnih testova opaljenja iz istog oruja i sa istom
municijom, moe se utvrditi udaljenost pucanja.
Na poetku moramo razlikovati strijelne rane koje su nastale pucanjem iz daljine i strijelne rane
koje su nastale pucanjem iz blizine. Druga grupa strijelnih rana, tj. rane nastale pucanjem iz
blizine, takoer se mogu podijeliti na rane koje su nastale iz relativne blizine i tzv. kontaktne
rane, odnosno rane koje su nastale prislanjanjem usta cijevi oruja na kou.

18

Strijelne rane iz daljine razlikuju se po proboju koe koji moe biti okrugao ili elipsast, to ovisi
o smjeru ulaza zrna u kou, tj. da li je smjer bio okomit ili pod izvjesnim uglom, te kontuzionom
prstenu i projektilnoj brisotini.
Kontuzioni prsten je najvanija karakteristika zrna koje je ispaljeno iz daljine. On se nalazi an
rubu proboja koe, irok je jedan do dva milimetra a nastaje oguljenjem i krvnim podljevom koe
uvjetovanim kouljicom zrna. Kod strijelnih rana koje su nastale udarom zrna pod pravim uglom,
kontuzioni prsten je koncentrian oko proboja koe, a kod strijelnih rana nastalih udarom zrna
koje je dolo pod izvjesnim uglom, kontuzioni prsten je elipsast sa irim dijelom na onoj strani s
koje je dolo.
Ako je zrno direktno pogodilo kou unutar kontuzionog prstena, nalaze se i tragovi prljavtine
zrna (barutna gare iz cijevi i sl.). Ako je pak zrno prethodno prolo kroz vie slojeva odjee,
prljavtina u kontuzionom prstenu nee se nai. Strijelne rane naneene iz relativne blizine imaju
neke karakteristike koje ih razlikuju od strijelnih rana nastalih iz daljine. Prilikom ispaljenja zrna
iz vatrenog oruja, na izvjesnoj udaljenosti od usta cijevi imamo tri pojave: nesagorjele barutne
estice, dim sagorjelog baruta i plamen uarenih barutnih plinova.
Kako se u veini sluajeva nesagorjele barutne estice mogu nai do udaljenosti od 70 cm, to bi
mogla biti granica strijelne rane iz relativne blizine. Udaljenost do koje moe doprijeti dim
(zapravo barutna gare) je oko 30 cm, a plamen oko 15 cm. Kad je hitac zadan u golu kou (u
praksi je to rjei sluaj jer obino dolazi do pucanja u odjeveni dio predmeta), dobit e se slika
produkata pucanja:

oko ulazne rane nalaze se u kou zabodene nesagorjele barutne estice (barutna tetovaa),

tragovi barutne garei (tzv. ogarine) i opekline koe izazvane plamenom.

Kada se oko ulazne rane nalazi ogarina, nee se moi vidjeti kontuzioni prsten. Ako je dio tijela u
koji je zadana strijelna rana iz relativne blizine pokriven (odjeven), izgled rane na koi nee se
razlikovati od one iz daljine. Strijelne rane iz aspolutne blizine tzv. kontaktne rane, bitno se
razlikuju od opisanih strijelnih rana. One nastaju kada su usta cijevi prislonjena na kou i pri
tome nastaju velika i nepravilna zvjezdasta oteenja koe. Te zvjezdolike razderotine koe
nastaju usljed djelovanja barutnih plinova i ostalih produkata sagorjevanja baruta. Pri tome se
dogodi da nema kontuzionog prstena, a svi produkti sagorjevanja baruta kao i nesagorjele barutne
estice penetriraju u strijelni kanal.
19

Prostrijeli su strijelne rane kod kojih zrno izae iz tijela i ini izlaznu strijelnu ranu. Dok je
ulazna strijelna rana krunog oblika i sa svim karakteristikama ulaza zrna i promjera koji je
uvijek manji od kalibra zrna (radi elastinosti koe), izlazna strijelna rana je u veini sluajeva
nepravilnog oblika u vidu razderotine, zvijezde, elipse i sl. sa rubovima koji su izvrnuti prema
van. Izlazne rane nemaju kontuzionog prstena. Kod strijelnih rana nastalih od hica ispaljenog iz
samarica postoje bitne razlike s obzirom na izgled rane. Ulazna rana, ako se radi o hicu
ispaljenom sa udaljenosti do jedan metar, ima promjer od 3 do 5 cm, nepravilne rubove proboje
uvijek podlivene krvlju, vie ogaravljenja i u veini sluajeva ep u strijelnom kanalu.
Na udaljenostima veim od jedan metar dolazi do ljevkastog formiranja snopa same, tako da se
mijenja i izgled strijelne rane. Koncentracija ulaznih proboja se razrjeuje i ve moemo izmjeriti
srednji promjer snopa koji nam kasnije slui za odreivanje udaljenosti pucanja. Pri eksploataciji
tragova na koi i odjei rtve treba imati na umu sljedee: da se na osnovu izgleda rane i izlazne
strijelne rane mogu dobiti podaci o udaljenosti pucanja, kao i o orijentacionom kalibru municije,
vrsti oruja, vrsti zrna, uglu kritinog hica i sl.Prilikom istraivanja smrtnih sluajeva povezanih
sa upotrebom vatrenog oruja, ustanoviti da li je smrt bila posljedica rane nastale upotrebom
vatrenog oruja ili neke druge povrede? Da li je bilo mogue da rtva sama sebi nanese takvu
povredu? Sa koje udaljenosti je ispaljen hitac? Postoji li jedna ili vie rana? Ispitati prisustvo
prisustva barutnih estica i GSR estica na rukama rtve, kako bi se utvrdilo da li je pucala. U
kojem poloaju je pronaena rtva?

20

4. ZAKLJUAK
Policajac moe da upotrebi vatreno oruje samo u odreenim situacijama i samo po nareenju
neposrednog stareine, izuzev ako mu je to jedino sredstvo za odbranu od neposrednog napada i
opasnosti, kada to moe da uini i na sopstvenu inicijativu. Policajci, bilo uniformisani ili u
civilu, imaju pravo i dunost da nose slubeno oruje i municiju. Ostali slubenici Ministarstva
unutranjih poslova, poput vatrogasaca ili administrativaca koji izdaju razne dozvole, mogu da
nose oruje samo ako im je to naznaeno u slubenoj legitimaciji.
Upotreba vatrenog oruja nije dozvoljena kad dovodi u opasnost ivot neke druge osobe osim
one na koju policajac opravdano namerava da puca. Na primer, ako begunac bei prema nekoj
grupi ljudi, pa moe biti pogoen neko iz te grupe, policajac ne smije da upotrebi oruje.
21

Policajac stavlja metak u cev pre nego to izda upozorenje. Postavlja se u poloaj za upotrebu
oruja i usmerava ga prema osobi protiv koje namerava da ga upotrebi.
Dok je oruje spremno za upotrebu, policajac ne sme da ga usmerava prema drugim ljudima, a po
prestanku potrebe za njegovu upotrebu duan je da ga bez odlaganja ukoi i spusti.
Svatko tko vatreno oruje koristi u mraku i uvjetima smanjene vidljivosti uvijek mora imati na
umu vano sigurnosno pravilo: "Ne pucaj prije nego to si identificirao metu, odnosno prije nego
to si apsolutno siguran tko ili to je meta te to je iza mete ili u njezinoj neposrednoj blizini"

5. LITERATURA

Dr. Faik pago, (2014), Uvod u metode upotrebe sredstava prisile, Sarajevo

Na sajtu: http://www.poslovniforum.hr/about/oruzje_i_vrste_oruzja.asp Oitano

19.12.2014.

Na sajtu: http://mup.ks.gov.ba/sites/mup.ks.gov.ba/files/Zakon%20o%20oruzju%20KS
%20%202007.pdf Oitano 19.12.2014.

Na sajtu: http://crime-zone.com/index.php/typography/categories/70-vatreno-oruzje-namjestu-zlocina Oitano 19.12.2014.

Na sajtu: http://www.arheo-amateri.rs/2012/03/vrste-oruzja-i-opreme-kroz-vekove/
Oitano 19.12.2014.

Na sajtu: http://crime-zone.com/index.php/typography/categories/80-povrede-nastaleupotrebom-vatrenog-oruzja Oitano 19.12.2014.

22

Na sajtu:
http://parlamentfbih.gov.ba/dom_naroda/bos/parlament/propisi/El_materijali/Zakon%20o
%20oruzju.pdf Oitano 19.12.2014.

Na sajtu: file:///C:/Users/user/AppData/Local/Temp/zb200602_129-1.pdf Oitano

19.12.2014.

Na sajtu: http://zastita.info/hr/clanak/2009/12/siguran-pucanj-u-mrak,108,3873.html
Oitano 19.12.2014.

Na sajtu: http://upravusi.rs/bezbednost-kat/policija-i-predkrivicni-postupak/kada-i-kakopolicija-sme-da-upotrebi-vatreno-oruzje/ Oitano 19.12.2014.

23