Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 8/9 Summer 2013, p. 1879-1894, ANKARA-TURKEY

BLNALTI MESAJ GNDERME TEKNKLER ve BLNALTI

MESAJLARIN TOPLUMA ETKLER*
Yamur KKBEZRC**
ZET
Bilin insanolunun ilk uyarmlar almaya balamas ile ilerlik
kazanan ve mrnn sonuna kadar devam eden farknda olma
faaliyetleridir. Bir baka deyile evresindeki varlklar ve kavramlar
alglamas ve anlamasdr. Bilinalt iin ise evremizdeki grnt, ses,
mesaj gibi uyarmlarn farknda olmadan insan zihnine yerlemesidir
diyebiliriz. Bilinalt zihni beynimizin kara kutusuna benzetebiliriz,
nitekim bilinalt zihin doumdan lme kadar tm yaananlar,
evremizdeki grdmz, duyduumuz btn her eyi kayt eder.
nsanlar ok uzun yllar ncesinden beri dier insanlar, gruplar
ya da toplumlar etkilemek, kendi istekleri dorultusunda hareket
ettirmek iin ok farkl teknikler kullanmlar ve her geen gn bu
tekniklere yenilerini eklemeye almaktadrlar. Btn bu tekniklerin
altnda ise bilimsel almalar yatmakta, insanlarn psikolojik, nrolojik
ve sosyal yaplar gz nnde bulundurularak bilinaltna mesajn en
etkin ekilde gnderilmesi salanmaktadr.
Kitle iletiim aralarnn artmas ve gelimesi ile birlikte kaynak
tarafndan alcya iletilmek istenen mesajlar ok uzak mesafelerden bile
ezamanl olarak gnderilebilmektedir. Bu durum her ne kadar kolay
ve hzl olmay beraberinde getirse de baz olumsuzluklar ortaya
kabilmektedir. Bu sorunlardan birisi de bilinaltmza gnderilen
mesajlardr, her an bilinalt mesajlara maruz braklabiliyoruz. Birok
kitle iletiim aralar; internet, filmler, arklar, reklmlar, kitap, gazete,
televizyon, bilgisayar ksacas iletiim kurmak iin kullanlan kanallarn
her biri belli bir amaca ynelik komutlar beyine tayp, istenilen eyleri
yaptrmaya ya da alk, susuzluk, cinsellik ve bir istek gibi isel
duygular uyandrmaya ynelik olarak bilinaltna mesajlar gndermek
iin kullanlabilmektedir.
Bu balamda bilinaltna gnderilen mesajlarn aratrlmasnn
nemi de ortaya kmaktadr, nitekim gnmzde kitle iletiim aralar
ile gnderilen ve insanlarn bilinaltna yerleen etik deerler ile
rtmeyen ya da ihtiyac olmadan tketime sevk eden mesajlar
bireyleri ve toplumu olumsuz ynde etkileyebiliyor.
Bu alma da ncelikli olarak konumuzla ilgili kaynak taramas
yaplm, bilinalt mesajlar ieren film, izgi film, reklm ve bilgisayar
oyunlar aratrlmtr. Bu alma bilinaltna gnderilen olumsuz
mesajlar ile snrlandrlmtr.
almamzn amac bilinaltna
*

Bu makale Crosscheck sistemi tarafndan taranm ve bu sistem sonularna gre orijinal bir makale olduu
tespit edilmitir.
**
Yrd. Do. Dr. Seluk niversitesi Edebiyat Fakltesi ngiliz Dili ve Edebiyat Blm, El-mek:ykbezirci@yahoo.com

1880

Yamur KKBEZRC
gnderilen olumsuz mesajlarn hangi kanal ve teknikler ile
gnderildiini tespit edip, bu olumsuzluklar bireysel ve kurumsal
olarak nleyebilmenin ya da en alt dzeye indirmenin yollarn
aramaktr.
Anahtar Kelimeler: Bilin, Bilinalt, Bilinalt Mesajlar, Bilinalt
Mesaj Gnderme Teknikleri

TECHNIQUES OF SUBLIMINAL MESSAGE SENDING AND THE

EFFECTS OF SUBLIMINAL MESSAGES ON SOCIETY
ABSTRACT
Consciousness is the act of awareness starting with receiving the
first signals and ending at the end of life. In other words, it is ones
sensation and perception of the environment. Subconscious can be
defined as engraving some assets such as images, sounds, and
messages without being aware of the process. Subconscious can be
considered as the black box of the brain as it records all the things we
experience, all the sounds we hear, and all the images we see.
People, as per their request, have been using many techniques to
effect and direct individuals or societies, and developed techniques to
achieve their goals. Scientific studies have been used to develop these
techniques that they consider psychological, neurological, and social
structures to send the messages directly to the subconscious. These
messages are called subliminal messages.
Thanks to the development of a wide variety of mass
communication tools, the messages can be sent to the receiver
simultaneously even from long distances. No matter how easy and fast
this method is, problems can occur too. One of these problems is the
messages sent to our subconscious that we are always exposed. Most
mass communication tools including the internet, films, music,
advertisements, books, newspapers, television, and computers, shortly,
all the channels for communication, are used to carry the intended
message to the subconscious and wake up some inner feelings such as
hunger, thirst, sex, and desire.
In this context, investigating the messages sent to the
subconscious becomes an important subject because these messages
may not be appropriate for a culture or make people consume more
products than is necessary.
The primary goal of this study is to use resources such as films,
cartoons, advertisements, and computer games to investigate
subliminal messages and the effect on the subconscious. This study is
limited to negative messages. The aim of this study is to identify the
techniques of sending subliminal message and the channels in order to
prevent or to decrease the effect of these messages individually or
institutionally.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013

Bilinalt Mesaj Gnderme Teknikleri Ve Bilinalt Mesajlarn Topluma Etkileri

1881

Key Words: Conscious, Subconscious, Subliminal Messages,

Subliminal Message Sending Techniques

Giri
Bilin ana rahmindeki bebein baz uyarmlar almaya balamasyla ilerlik kazanan ve son
nefeste biten farknda olma hareketidir ve insann benliinin yannda, d dnyadaki tm varlklar
ve kavramlar alglamasn salayan beyinsel anlama faaliyetlerinin tmdr (Salam, 1997:33).
almamzla alakal olarak bilinalt kavram iin ise evremizdeki grnt, ses, mesaj gibi
uyarmlarn farknda olmadan, bir baka deyile bilinli olmadan insan zihnine yerlemesidir
diyebiliriz.
nsanlarn kaynak tarafndan gnderilen mesajlar bilinli olarak ya da bilinli olmadan
almas, iletiim kanallarnn teknoloji ile birlikte artmas ve gelimesi sonucunda doru orantl
olarak artmtr. Yaadmz yzylda iletiim kurmak, bir bilginin kaynak tarafndan alcya
iletilmesi gelien teknoloji ile birlikte ezamanl olarak gerekleebilmekte, dnyann bir ucundan
dier ucuna istenilen mesaj annda gnderilebilmektedir ancak ok byk bir hzla gelien teknoloji
baz sorunlar da beraberinde getirmektedir. Bu sorunlardan birisi de bilinaltmza gnderilen
mesajlardr, her gn her saat hatta her dakika bilinalt mesajlara maruz braklabiliyoruz. Birok
kitle iletiim aralar; internet, filmler, arklar, reklmlar, kitap, gazete, televizyon, bilgisayar
ksacas iletiim kurmak iin kullanlan kanallarn her biri belli bir amaca ynelik komutlar beyine
tayp, istenilen eyleri yaptrmak, bilin ve bilinaltn kirletmeye ynelik olarak bilinaltna
mesajlar gndermek iin kullanlabilmektedir. Bilinalt mesaj denildiinde hep olumsuz mesajlar
gnderildii gibi genel bir kanaat olsa da bu teknik ile olumlu mesajlar gnderilerek istendik
davranlarn da elde edilmesine katkda bulunulabilir. rnein, sigara alkanl olan kiilere
ynelik bilinalt mesajlar ieren programlar yaplarak, sigaray brakmalarna destek olunmas sz
konusu olabilir. Ancak televizyon, radyo, gazete, dergi, internet vb. kanallardan ok geni bir
kitleye hitap eden medya sunduu programlarda ak olarak ya da rtl olarak mesajlar
gndermektedir. Toplumun milli, dini, gelenek, grenek vb. gibi manevi deerleri ile rtmeyen
ve bireylerin bilinaltlarn olumsuz olarak etkilemeye alan ayrca insanlar tketime ynlendiren
mesajlar daha fazla yer almaktadr.
Bilin kavram birok anlamda kullanlabilmektedir. Soyut bir isim olan bilin gnmz
yaznnda genel olarak tek bana kullanlmaz, bu kavramn kkeni Latince con (birlikte) ve scire
(bilmek) kelimelerinden gelmektedir (Gennaro, 2007:3). Dolays ile Williamsn da (2007:388391) belirttii zere kk szcklerden yola karak, bilin bir eyi baka bir eyle veya eylerle
birlikte bilmek anlamndadr. Bilincin fiziksel ve psikolojik durumlar arasna izgi ekmek ya da
ayrmak zordur. Bu kavram kullanld alana ve kullanm yerine gre farkl anlamlar
tayabilmektedir. Farkl kuramlarn etkiledii farkl anlamlar arasndaki akma ve karma
inanlmaz boyutlara ulamtr.
Bilin kelimesine farkl bilimlerde, tpta, psikolojide, sosyolojide farkl grevler, farkl
anlamlar yklenmitir. Genel anlamyla tpta bilincin ak olmas kavram uyank olmak
anlamnda yani uyku, baylma, koma, sara ya da dier bilinsiz durumlar halinde olmamak
anlamnda kullanlabilmektedir. Bilin bireyin kendisinin ve evresinin farknda olmasdr. Bu
balamda kullanlan bilin szcnn ierikleri duyusal veya algsaldr. Bedensel duyum
silsilesini, szlamalar, gdklanmalar, kasnmalar, arlar, aclar ve be duyunun getirdii
(grdmz, iittiimiz, tattmz, kokladmz, dokunduumuz) her eyi kapsar (Zeman,
2006:39).
Bilin kavram sosyoloji alannda ortak bilin ve kolektif bilin olarak kullanlmaktadr.
Ortak bilin;a gibi bir kavram, szck ya da syleminin b dncesini aktard ya da ilettii
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013

1882

Yamur KKBEZRC

inancn herkesin tamas, ortak dili kullanan tm insanlarn bu inanca bir bakas iin de sahip
olmas durumudur. Kolektif bilin; bir topluluun tinsel ya da manevi kiilik olarak, gerek olaylar,
gerekse hak ve devler alannda hissettii eylerin btndr (Cevizci, 2002:179).
Bilin kavramnn psikoloji alannda tanmn yapabilmek iin nce psikolojik terimini
aklamak yerinde olur. Psikolojik terimine isel duygulara ait olan ve karakter ile davrann bu
bak asndan grlmesi olarak iki farkl anlam yklenmitir yani psikolojik terimi bir btn
olarak insan zihnini kapsamyor, akl, idrak ya da bilgiden daha ok duyguya dair olan zihin alan
diye dnlen eyi ifade ediyor (Williams, 2007:298). Psikolojide bilinli olarak diye
kullandmz tabir bilerek, isteyerek, farknda olarak anlamndadr. stenmeyen bir olay
olduunda olaya karan kii bilinli olarak yapmadm ifadesini kullanabilir, aslnda demek
istedii pimanln belirtip kart olayda farknda olarak bulunmaddr (a.g.e., 392). Bu
almada, bilinalt mesajlarn psikolojik olarak insanlarn duygularna dolays ile karakter ve
davranlarna etki ettii dnlerek bilinci ya da bilinli zihni farknda olmak olarak
kullanacaz.
Bilinalt ise bilincimizin farknda olmad, davranlarmzn ynlendirilmesinde nemli
olan ve bedenimizdeki istemsiz kaslar yneten yapdr. Sinir sisteminin istemli denetim dndaki
ksmn kontrol eden otonom sinir sistemi, i organlarmz ve onlarn dz kaslarnn neredeyse
tmnn bilind ileyiinden sorumludur: Barsaklarn kaslmas, kalbin at, penisin
ereksiyonu, yzmzn kzarmas otonom sinir sistemi iinde gereklesen sinyallere baldr.
Bilinli planlarnzn hibirisi bu sinir sistemine etki etmez (Zeman, 2006:82). Dier taraftan
Murphynin The Power of Your Subconcious Mind (Bilinalt Zihninizin Gc) kitabnda
(1963:45) belirttii zere bilinalt zihnin gc muazzamdr. Hafza deponuzdan grntleri,
olaylar, isimleri ortaya kartr, size rehberlik eder ve ilham verir. Bilinaltnz kalp atnz
balatr, kan dolamnz kontrol eder, sindirim sisteminizi dzenler, zmseme ve bertaraf etme
ilevlerini salar. Bilinalt zihniniz tm nemli sreleri ve vcudunuzun ilevlerini kontrol eder
ve tm sorunlarn cevabn bilir.
Bu almada bireyi, bir grubu hatta belli bir toplumu istenilen ynde olumsuz etkilemeye
ynelik bilinalt mesajlar daha iyi kavrayabilmek iin ncelikle bilin, bilinalt, bilinalt mesaj
gnderme tekniklerine deinilecektir. alma olumsuz mesajlarn toplumsal etkileri ile
snrlandrlmtr.
nsanlarn bilinaltlarna etki edilerek toplumun etik deerlerinden
uzaklatrlma ayrca tketime ynlendirilme hususlarn ele alarak bilinlendirme yaplmaya
allacaktr. Ayrca olumsuz bilinalt mesajlar nlemeye ya da en alt dzeye indirmeye ynelik
nerilere yer verilecektir.
Bilin ve Bilinalt Kavramlar
Salam (1997:33-34) bilin ve bilinaltn yle tanmlyor: bilin ana rahmindeki bebein
baz uyarmlar almaya balamasyla ilerlik kazanan ve son nefeste biten farknda olma hareketidir
ve insann kendi benlii yannda, d dnyadaki tm maddi ve manevi varlklar ve kavramlar
alglamasn salayan beyinsel anlama faaliyetlerinin tmdr. Bilinalt ise farknda olduumuz
bilincimizi ve pratik hayattaki hareketlerimizi etkileyen, fakat direkt olarak farkna varmamza izin
vermeyen bu st rtl alt bilin; uyuyan bilin, pasif bilin ve derin bilin olarak da
adlandrlmtr. Bilinalt en zayf farkndalk durumudur.
Murphye gre (1963: 3031) hatrlanmas gereken temel nokta ncelikli olarak bilinalt
zihin bir fikri kabul eder, daha sonradan uygulamaya koyar. ok ilgin ve aklanmas zor bir
durumdur, yle ki bilinalt zihnin kanunu iyi ve kt fikirler iin ayn ekilde alr. Bu kanun,
kt ynde uyguland zaman, baarszln, gerilimin ve mutsuzluun sebebi olur. Bununla
birlikte, allagelmi dnceniz uyumlu ve yapc olduunda, mkemmel sal, baary ve
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013

Bilinalt Mesaj Gnderme Teknikleri Ve Bilinalt Mesajlarn Topluma Etkileri

1883

refah yaarsnz. Doru ekilde dnmeye ve hissetmeye baladnzda zihninizdeki huzur ve

salkl beden kanlmazdr. Zihnen her neyi iddia ediyorsanz ve doru olarak kabul ediyorsanz,
bilinalt zihniniz kabul edecek ve onu deneyiminize tayacaktr. Sizin iin yapmanz gereken en
uygun tek ey, bilinaltnzn sizin fikrinizi kabul etmesini salamaktr, bylelikle bilinalt
zihninizin kanunu salk, huzur ya da sizi istediiniz konuma getirecektir. Siz emir ya da hkm
verirsiniz ve bilinaltnz bunun ierisinde uygulanan fikri itikatla yeniden retir. Bilincinizin
kanunu udur: Dncenin doasna ya da bilinli olarak zihninizde tadnz fikre gre bilinalt
zihninizden tepki ya da karlk alrsnz.
Cahene gre alg, bireyin duyular aracl ile d dnyadan aldklardr, yanstma ise, d
dnyaya gnderdikleri, yani alglamay engelleyerek bo hayallerini, i kuruntularn nesnelere
aktarmasdr. Bu yanstmalar son derece nemli, etkili ve birok zaman iin ykcdrlar ve
bilindnda yer alrlar. Gerekle yz yze gelindiinde ise kendisi ile atmaya balar (Jung,
2001:11-12).
Bilin ve bilinalt iki zihin deildir. Bunlar tek bir zihinde etkinliin sadece iki yarm
kresidir. Bilinli zihniniz mantk zihninizdir. Hangi zihninizin setii aamas belirleyicidir.
rnein, siz kitaplarnz, evinizi ve hayat arkadanz seersiniz. Tm kararlarnz bilinli
zihniniz ile verirsiniz. Dier taraftan, sizin bilinli bir seiminiz olmad halde, kalbiniz otomatik
olarak atyor, sindirim sisteminiz, kan dolamnz ve soluk alp verme sreciniz devam ediyor, tm
bunlar bilinli kontrolnzden bamsz olarak bilinalt zihniniz ile srdrlyor. Bilinalt
zihniniz iine ne yerletirildiyse ya da bilinli olarak neye inandysanz onu kabul eder. Bilinalt
zihin, bilinli zihin gibi akl szgecinden geirmez, etraflca dnmez ve sizinle zt olarak
tartmaya girmez. Bilinalt zihin iyi ya da kt her tohumu kabul eden toprak gibidir.
Dnceleriniz etkindir ve tohumlara benzetilebilir. Dolays ile bilinaltnza ne ekilirse onu
biersiniz.Olumsuz, zarar verici dnceler bilinalt zihninizde olumsuz olarak almaya devam
ederler ve zaman ierisinde bilinalt dncelerle rten d deneyimler olarak aa karlar.
Bilinalt zihniniz dncelerinizin iyi ya da kt, doru ya da yanl olduunu kantlamak ile
uramaz, dncelerinizin ya da nerilerinizin doasna gre karlk verir. rnein, eer siz
bilinli olarak yanl olmasna ramen bir eyi doru olarak kabul ediyorsanz, bilinalt zihniniz
onu doru olarak kabul edecek ve batan byle bir kabullenme olduu iin de takip edilmesi
gereken sonulara gidecektir (Murphy, 1963:31-32). Bu balamda bir dier rnek ise baz insanlar
gergin olduklar zaman daha sakin olabilmek iin iki ve sigara kullanmalar gerektiine inanrlar.
Nitekim tp doktorlarnn sigara ime alkanln, nedenlerini ve ruhsal durumla balantsn
aratrmay amalayan bir aratrmaya gre en ok honut olduu anlarda sigara tketenlerin oran
%38.1, gerilimi azaltmak iin tketenlerin oran %33.6, sigaraya ar bamllk yani psikolojik
alkanlk nedeniyle tketenlerin oran %15.3 olarak saptanmtr (Tulu vd., 2000:9). Bu davran
insan sal asndan doru deildir ancak psikolojik olarak doru olduu dncesi baz
tketicilerin bilinaltna yerlemitir. Genel olarak insanlarn iyi ve kt alkanlklar bu ekilde
yerleir.
Davranlarmzn, alkanlklarmzn, tesadflerin tm nedenleri bilinaltmzda yatar,
bilinaltmz tam da kelimenin gerek anlamyla bilincimizin altnda yatar
(Freitag&Zacharias, 2002:25). Bilinli zihin, kararlar verir, dnr, analiz eder ve yn verir.
Yrme, koma, yazma, konuma gibi etkinliklerde hangi kas hareketlerinin yaplacan ise
bilind ynlendirir. renme ve her trl deiim nce bilin dnda balar ve insan
davranlarnn byk blm bilindnn kontrol altndadr (zkan, 2002: 74).
Bireysel bilin, bilinaltnn uurumlar ile epeevre sarlmtr, ruhsal alkantlar sonucu,
doamzn btn paralar bilinaltnda erir, yllarca ortaya kmaz ancak gl bir etki bilincin
denge durumunu belli belirsiz biimde bozar (Jung, 2001:43).
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013

1884

Yamur KKBEZRC

Bilinli zihindeki dnceler i ya da d sesle iletiim kurar. Birok dnce, tamam

olmamasna ramen, bir ses kullanr ve ses kelimeler kullanr. Bilinli dnce baskn olarak
kelimeler ile iletiim kurar. Bu durum geni kelime bilgisinin nemli olmasnn sebeplerinden
birisidir. Kelimeler dnmenin aralardr. Bilinalt zihnin snrl kelime haznesi vardr ve
ifadelerini kelimeler ile kurmaz. Birok insan kelimeler ile hayal kurmaz. Bilinalt zihin baskn
olarak imgeler ve hislerle iletiim kurar. rnein, bilinli zihniniz ok korktum ancak neden
korktuumu bilmiyorum derken, bilinalt zihniniz bir canavarn sizi kovalad hayalini retebilir
(Carpenter, 2009:37-38).
Bilinalt Mesaj Gnderme Teknikleri
nsanlar ok uzun yllar ncesinden beri dier insanlar, gruplar ya da toplumlar
etkilemek, kendi istekleri dorultusunda hareket ettirmek iin ok farkl teknikler kullanmlar ve
her geen gn bu tekniklere yenilerini eklemeye almaktadrlar. Btn bu tekniklerin altnda ise
bilimsel almalar yatmakta, insanlarn gereksinim, istek, beklenti, psikolojik, nrolojik ve sosyal
yaplar gz nnde bulundurularak bilinaltna mesajn en etkin ekilde gnderilmesi
salanmaktadr.
Glgelenmi, maskelenmi ya da evresel bilgi olarak da adlandrlan fakat halk tarafndan
genellikle bilinalt iletiim ad altnda tek genel etiketle etiketlendirilen farknda olmadan bilgi
aktarmnn yaygn tarihi aslnda modern maniplasyonun tarihidir. Bilinalt uyarcnn eitli
formlar ve bireyler zerindeki etkileri 19. yzylnn sonlarndan itibaren deerlendirilmitir ve
bilinalt bilgi ile ilgili mstakil bilimsel emberler hakknda ok kk tartmalar vard. Bilim
adamlar arasndaki anlamazlklarn ekseriyeti bir uyarcnn ne kadar etkisinin olabilecei,
davranlarn ne kadarnn ekillendirilebilecei ya da ynlendirilebilecei, uyarc etkinin ne kadar
srecei ve benzeri konulard. Temelde, en nemli nokta, genel olarak varlan anlamaya gre
bilinalt bilgi (ses, grsel ya da hareketin uyars) retiliyor, hem dnceyi ve uyarcnn
doasna dayanan faaliyetleri istenilen ynde deitirmeye uygun hale getirilebiliyordu (Taylor,
2012:132)
nsanolunun yzyllar boyunca kelimeler aracl ile dnd varsaylmasna ramen
gnmzde imgeler ve onlarn yaratt armlar ile dnd ak ve net bir ekilde ortaya
kmtr. rnein elma kelimesini grdmz ya da okuduumuz anda, beynimiz onu baka
kelimeler ile ya da o kelimeye dair hatrladklarmzla eletirecektir. Dolays ile insan beyni
sonsuz sayda kelimeye nanosaniyede yani saniyenin milyarda biri gibi bir srede ulaabilir.
Kelime grld anda Elma imgesi var olduu yerden kp gelmitir. Zaten insan beyninde olan
bu imge, aa kartlm oluyor. Aratrmac R.S. Nickersonn yapt deneye gre her bir
denee saniyede bir resim olmak zere 600 resim gsteriliyor ve sunudan sonra yaplan tanma
testinde ortalama doruluk oran %98 olarak ortaya kyor (Buzan&Buzan, 2011:44-45). Bu
gr; dnme bir bilgi ilemedir ama dnme sreci yalnzca simge kullanmdr. Bylece
dnmeyi aratrmann en iyi yolu beynin iindeki simge kullanan programlar incelemektir
(Searle, 1996:63).
Sizin hedef olarak belirlediiniz ve istediiniz deiimi bilinli olarak deerlendirmeyen
bir kimsenin ya da bir grubun zihnine baarl bir ekilde mesajnz yerletirebiliyorsanz ve bu
fikri organik olarak evresindekilere yaymasn tevik edebiliyorsanz, bilinaltn ikna etme sreci
balamtr. Bilinalt ikna insanlarn dncelerinin ve inanlarnn deiimini ve yeni bilgileri
doru olarak kabul etmenin yan sra yaylmasn salamaktr. Reklm, pazarlama, film yapm,
halkla ilikiler, propaganda, tartma ve din hepsi bilinalt iknaya dayaldr (Lakhani, 2008: 2).
Hedef kitleyi etkilemek ve bilinaltna istenilen mesajlar gndermek iin kullanlabilen
takistoskop cihaz ilk olarak 1859 ylnda Alman Fizyolog A.W. Volkman tarafndan
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013

Bilinalt Mesaj Gnderme Teknikleri Ve Bilinalt Mesajlarn Topluma Etkileri

1885

gelitirilmitir. kinci Dnya Sava srasnda gzn grme evikliini de artrmak zere kullanlan
ve daha da gelitirilen bu cihaz ile nianclar ve gzetleme kulesi grevlileri eitimden
geirilmilerdir. Bu cihazn objektif kapa bir saniyenin 1/3000i gibi bir srede alp
kapanabiliyor, bu sayede istenilen mesajlar sinema perdesine yanstlabiliyor. Genellikle her be
saniyede bir yanstlan mesajlar, istee ve amaca gre farkl sre aralklarnda da verilebiliyor.
Takistoskop cihazn kullanarak ilk deneyini gerekletiren James Vicary 1957 senesinde New
Jersey Fort Lee Sinema Salonunda Piknik isimli filmin gsteriminde Acktnz m? Patlam msr
ye! Kola i! mesajlarn gndererek, patlam msr satlarnda %57.8, kola satlarnda %18.1
art salamtr (Darc, 2012:324-328).
Hollanda Nijmeyen niversitesinden Johan Karremansn bir makalesinde belli bir
iecein beenilmesi konusunda bilinaltnn ikna edilmesini ele almtr. Karremans susuzluu
gsteren konular gstermi ve bunlardan nce saniyenin binde biri srede Lipton Ice diye
bilinalt mesaj gndermitir.
Bu uygulamadan sonra, deneklere bir iecek semeleri
sylendiinde, %80 orannda Lipton Ice markasn semilerdir (Taylor, 2012:143).
Victorian (2001) Amerika Birleik Devletleri ordusunun ve istihbarat birimlerinin
kulland Alak Ses Yayma Tayf olarak isimlendirilen ve bilinaltna sessiz mesaj gndermeye
yarayan projede yer alan Dr. Oliver M. Lowrye Alak Ses Ortaklnn Bakan Edward Tilton bu
sistemin Irakta l Frtnas Harektnda baarl olduunu yazmtr. Lowry, bu sistemi yle
aklyor; ok alak veya ok yksek radyo frekans derecelerinde veya ok yakndaki bir insan
kulann dahi duyamayaca derecelerde frekans tayfnn sz konusu olduu sessiz haberleme
sistemlerinde, iitsel olmayan gerelerle frekans ya da sesin, seilmi beyinlere ekstra bir uyarc
oluturma amacyla, mesajlarn gleri artrlr veya frekanslar istenilen ekilde ayarlanr ve
bylece ses dalm veya titreim ile iletiimin yaylmas salanr. Ayarlanm bu nakil
cihazlaryla istenen mesaj dorudan gerek zamanda yaynlanabilir veya dinleyiciye geciktirilmi
veya sonradan tekrarl yayn yapabilmek iin rahat bir ekilde mekanik, manyetik ya da optik
iletiim aralarna kaydedilip saklanabilir. Dolays ile insann fke, iddet, ac kayg, korku, kin
vb. tm duygularnn bilgisayarlarla belirlenip EEG sinyalleri iinde, ilgili frekans ve genilikleri
llerek, teknik almalardan sonra baka bilgisayarlara aktarlp, baka insanlarn zihninde de
ayn duygular oluturmas salanabiliyor.
Bilinalt mesaj gndermek iin kullanlan bir dier teknik ise 25. kare diye adlandrlan
tekniktir. Sinema filmleri 24 kareden olumaktadr, gz bir saniyede 24 kareyi alglayabilirken, 25.
kareye yerletirilen grnty alglayamaz ancak bilinalt bu grnty depolar. Bylelikle
istenilen mesaj hedef kii/kitleye iletilmi olur. Farkl yayn sistemlerinde kare saylar ya da
teknik olarak ilem farkllklar olsa da gzn alglayabilecei grnt karelerinin zerinde kare
yerletirme teknii ile kurulan bu sistem genel olarak 25. kare teknii olarak adlandrlmaktadr.
Davranlk, bilimin nesnel olgu ve olaylara dayandn bu nedenle de ancak
davranlarn objektif olarak gzlenebileceini savunan psikoloji yaklamdr. Watson ve
Pavlovun ncln yaptklar bu akma gre bilin kavram deil davran kavram nemlidir.
Davran yaklama gre davranlar ya da renme uyar-tepki ilikisi ierisinde gerekleir.
Ancak konumuzla balantl olarak ve bu yaklama kar olarak 20.yzyln ilk yarsnda ortaya
kan Gestalt Kuramalg ve algsal rgtlenme konularnda younlaan psikoloji teorisidir. Bu
yaklamn inceleme konusu bilisel srelerdir. Bu kavrama gre zihin uyarclar arasnda
balant kurmaktadr ve btn yalnzca onu oluturan paralarn toplam deildir. Gestalt
psikologlarna gre uyarnn bir parasnn dier parasyla nasl ilikili grnd ile ilgili olarak
ok sayda farkl algsal grngler olabilir.
almamzla alakal olarak yani bilinaltna mesaj gnderme teknii olarak da
kullanlabilen ve Gestalt psikologlarnn ne srdkleri algsal rgtlenmenin alma eklini
aklayan konumuzla ilgili bir takm kurallar unlardr (Arkona, 1998:85-88):
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013

1886

Yamur KKBEZRC

1) ekil ve Zemin likisi: Bir nesnenin ne olduuna bakldnda grlen, zemin zerindeki
nesnenin btnldr. Btn alglarmzda bir ekil ve zemin vardr. Dikkatin younlat nesne
ekil, dier yzey ise zemindir dolays ile ekil ve zemin mutlak kavramlar deildir, dikkatin
younlat noktaya gre ekil ve zemin deiebilir.

Resim 1
Resim 1de ilk grdmz, ya beyaz bir amdan ya da yz yze bakan iki insan
grntsdr. Farkl alglamalar gayet doal olmakla birlikte, her iki alglama da dorudur. Beyaz
zemin kabul ettiimizde iki insan grnts, siyah zemin kabul ettiimizde beyaz bir amdan
grrz. ekil ve zemin ilikisi kullanlarak bilinaltna istenilen mesajlar gnderilebilir.
2) ekilleri Gruplama: Nesneler sadece bir zemine kar deil ayn zamanda bu nesneler bir araya
getirilip gruplanarak da grlebilir. Bir noktalar kmesine bakldnda bu noktalar nasl
gruplanrsa ona gre ekil algs ortaya kar. Konumuzla alakal olarak ve bu noktalarn nasl
birletirildii, dzenlendii hususunda Gestalt psikologlarnn belirttii bir takm belirleyiciler
vardr. Bu belirleyiciler u ekilde belirtilebilir; Tamamlama ilkesi: insanlar genellikle aralarnda
boluklar olan tamamlanmam ekilleri tamamlayarak alglama eilimindedir. Tamamlama kural
btn duyu alanlar iin geerlidir. Devamllk ilkesi: insanlarn grsel sistemi, alg alanna giren
ve ayn yn takip eden birimleri birbiriyle ilikili grme eilimindedir. Yn deitiinde ise
devamllk ilkesinin etkisi ile yeni alglama ortaya kar. Yaknlk ilkesi: nesneler birbirine
yaklatka ayn grup ierisinde alglanma eilimleri artar. Yaknlk zemin iinde olduu kadar
zaman iinde de ileyen bir kuraldr.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013

Bilinalt Mesaj Gnderme Teknikleri Ve Bilinalt Mesajlarn Topluma Etkileri

1887

Resim 2
Resim 2de genler iin dans kursu olduu grlmekte ve bunun reklm yaplmaktadr
ancak resim zerinde ilk bakta her ne kadar bir kz ve bir erkek figrnn dans ettii grlmekte
ise de aslnda dikkat ekmek ve bilinaltna cinsellik mesaj gndermek zere tamamlama ilkesi
kullanlarak plak bir kadn vcudu tasvir edilmeye allmtr.
Bu ilkelerden yola klarak insanlarn bilinaltlarna istenilen mesajlar yerletirme de
etkin olarak kullanlabilen grsel iletiler, gelien teknoloji ve medyann etkisi ile gn getike
artmaktadr. rnein, Darcnn da (2012) belirttii zere hareket asndan ya da sabit bir
grselde dierlerine gre n planda olan grntnn arka plan zemindir, dolays ile ekim ncesi
batan kurgulanan meknlar ya da herhangi bir kurgu olmasa dahi grntnn ierisinde ekim
esnasnda zaten var olan grntler bu tekniklerle kullanlabilir.
Bilinalt mesajlar ayn zamanda siyasi seimlerde de kullanlabilmektedir. Amerikada
2000 yl bakanlk seimlerinde televizyon reklmlarnda Al Goreun yznde RATS yani
San bilinalt kelimesi ortaya karlm ve byk tepki almtr. Bu olayn kazaran olduu
Democrats yazlacana kelimenin son ksmnn yazld beyan edilse de tatmin edici bir aklama
yaplmamtr (Taylor, 2012:146).
Bir dier bilinalt mesaj gnderme teknii ise koku kullanlarak istenilen kitlenin
uyarlmas ve istenilen etkinin uyandrlmasdr. Gnmzde sektr haline gelen ve her firmann
kendi zelliklerine gre koku rettirdii alanlarda ise ama mterilerin bilinaltlarn etkileyerek o
markay tercih etmelerini salamaktr. Ertrkn (2012) yapm olduu Tketicinin bilinaltna
girme yolu koku tasarmnda gizli balkl gazete haberine gre Trkiyede 4, dnyada ise 15
kadar firma kurumlara zel kokular retiyor. Lokantalar, iletiim merkezleri, bankalar, giyim
maazalar gibi birok ticarethane mterilerini kendi firmalarna zel yaplm koku ile
etkileyerek o yerde daha fazla kalmalarn salamak ya da o kokuyu duyduklarnda arm
yaparak firmalarnn aklda kalcln artrmak ya da rnn marka bilinirliliini artrmak zere
zel koku tasarmlar yaptrmaktadr. rnek olarak lokantalarda itah ac, bankalarda gven
alayc, tekstil sektrnde ise dinamizmi ne karc zel kokular kullanlyor.
Bilinalt mesajlar genellikle belli bir markann, rnn, sosyal ierikli bir mesajn ya da
cinsel ierikli mesajlarn aktarlmasnda kullanlabilmektedir.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013

1888

Yamur KKBEZRC

Bilinalt Mesajlarn Topluma Etkileri

Dr. Roland Cahenin belirttii zere ilk zihinsel yaplar tanmlamak zere kullanlan
arketip kavram zihinsel mimarinin temelidir ve insann bilindn olutururlar (Jung, 2001:13).
Bu balamda Darcnn da (2012:129-130) belirttii zere bilinalt mesajlarda en fazla kullanlan
arketiplerden olan doum ve lm arketiplerin etkisi yksek olmakla birlikte orantsal olarak
kiiden kiiye byk farklar gstermez. FMRI cihaz ile yaplan beyin tarama aratrmalarnda
deney gruplarna bir insann doumundan lmne kadar olan deiik fotoraf kareleri gsteriliyor,
en fazla zihinsel tepkinin ise doum ve lm olaylarna verildii grlyor. Bununla birlikte
ierisinde cinsellik ieren reklm filmlerinin dier reklm filmlerine nazaran beynin daha fazla
blgesini uyard grlmtr. Dolays ile film ve reklm sektrnde bu arketipleri temsil eden
imgeler, semboller, yazlar ve dier artrclar filmin, reklmn ya da rnn unutulmamas ve
aklda kalmasn salar.
zellikle ocuklarn kiiliklerinin olutuu kritik dnemde davranlarn biimlendirme
asndan nemi yadsnamayacak izgi filmler cinsellik ve ldrme drtleri bilinalt mesaj
destei ile kiilikleri ve davranlarna yn verebilmektedirler. Bilinalt mesajlarda cinsellik
zelikle vurgulanan elerden birisidir ve toplumu oluturan bireylerin ahlak yapsnn
bozulmasna neden olabilmektedir. rnein, bir izgi filmde kz arkada ile pen erkek, kz
arkadann yanndan ayrlmasnn hemen ardndan baka bir kz ile pmeye balyor. TRT
ocukta yaynlanan Gece Bahesi isimli ocuk programnda ise iki karakter uluorta pyor
(Resim 3).

Resim 3
Bu iki rnekte verildii zere toplumun genel ahlak yapsna uygun olmayan davranlar,
gen zihinlere normal bir davranm gibi veriliyor ve bilinaltlarna bu ekilde depolanyor.
Dier taraftan yine ocuklar iin hazrlanan film ve izgi filmlerde zellikle satanizmi temsil eden
grntler ve simgeler ak ya da rtl olarak verilebiliyor. izgi filmlerde ok youn olarak
bilinaltna gnderilen mesajlarda kullanlan pergel, tek gz gibi grsel simgelerle masonluun
propagandas da yaplabilmektedir. Resim 4 de grlecei zere Simpsons Ailesi isimli izgi
filmde pergel ve cetvel sembol kullanlmaktadr.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013

Bilinalt Mesaj Gnderme Teknikleri Ve Bilinalt Mesajlarn Topluma Etkileri

1889

Resim 4
Bilgisayar oyunlarnda da bilinaltlarna gnderilen mesajlarda cinsellik, lm, ldrme,
iddet vb. birok unsur yer alabiliyor. Hatta toplumlar ya da insanlar arasnda ayrm yaplmas ya
da bir baka deyile inanlar arasnda kin, nefret duygularn oluturma asndan bilgisayar
oyunlar kullanlabiliyor. Resim 4 ve Resim 5 te grlecei zere Moorhuhn Winter isimli
bilgisayar oyununda havada uan tavuklar vurulduu yani yok edildii zaman art puan alnyor,
arka planda bulunan kilise vurulduu zaman eksi puan alnrken, yine arka planda bulunan cami
vurulduunda art puan alnyor. (http://www.download-games-for-free.com/downloadgames/platform-mario-games/moorhuhn-winter/tr). Bunun gibi birok bilgisayar oyunu insanlarn
bilinaltlarnda kutsal inanlar konusunda ayrmcl ve iddeti n plana tayabilmektedir.

Resim 5

Resim 6

rn satn artrabilmek iin kullanlan bilinalt mesaj gnderme teknikleri ile tketici
ihtiyac olmasa bile o rn alabiliyor ya da ayn rnn farkl markalarndan bilinalt mesaj
gnderen reklmn sunduu markay tercih ediyor. Konumuzla balantl olarak, Vance Packardn
(2007:13) gizli ikna yollarn ele ald The Hidden Persuaders (Gizli kna Ediciler) isimli
kitabnda da belirtildii zere plak gzle grlemeyen ancak insanlar a, susuz, korkmu, ya da
genellikle cinsel doyumsuz hale getirebilecek kelimeler ya da imgeler kullanlabiliyor, bilinaltlar
bu mesajlara maruz kalan kimseler ihtiyalar olmasa da bu rnleri alabiliyorlar.
Bireylerin dolays ile toplumun tketim toplumu haline gelmesine destek olan bilinalt
mesajlar rneklendirmek gerekirse: 1971 ylnda yaynlanan Time dergisinde Gilbeys London
Dry Gin adl bir ikinin reklmnda yer alan bardaktaki buzlar zerinde krklar ve dalgalanmalarla
sex yazyordu (Messaris, 1997:66). Bu reklm ile sat oranlarnda ykselme olduu tespit edilmi
ve reklmla ilgili yaplan aratrmada deneklere reklmn kendilerinde ne gibi bir etki uyandrd
sorulduunda deneklerin yzde 60 bu etkiyi doyuma ulama, seks dknl, heyecanlanma,
romantizm, duygular okayc gibi ifadelerle tanmlamtr. Reklmn gizli mesaj iermeyen
srm ise denekler tarafndan bu ekilde tanmlanmamtr (Meng, 2013). Dier rnek ise;
Camel sigarasnn yapm olduu uygulamaya gre Camel markal sigarann simgesi olan tek
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013

1890

Yamur KKBEZRC

hrgl devenin n bacanda dik duran plak bir erkek figr vardr. Reklmda Camel marka
sigarann erkek sigaras olduu aka vurgulanm, cinsellik aka belirtilmese de tketicilere
hissettirilmeye allmtr (Krdar, 2012: 232).
Yaplan baz aratrma sonularna gre stn yan sra birok yiyecein gizli anlamlarla
dolu olduunu ortaya kartlmtr. Bu konuda alan psikologlar yiyeceklerin olduka yaygn
olarak bilinalt seviyede ev hanmlar tarafndan dllendirme ya da cezalandrma unsuru olarak
kullanldn kefetmilerdir. Ev hanmlar ailesine kar sevgisini ve scakln aktarmak iin
biftek, ikolatal st, meyve salatas ve dondurmay baz nemli szlerle sunarken, dier taraftan
karacier, spanak, bir su muhallebisi ya da kurabiye hazrlyorsa ailesi onun kendilerine kar bir
memnuniyetsizliinin olduunu ya da onun duygusal yaknln anlayamadklarndan dolay
tepkisi olduunu anlarlar.
Dolays ile psikologlar, ev hanmlarnn yiyecekleri bir silah,
cezalandrma teknii, azar ya da cesaret vermek olarak kullandklarn sylyorlar (Packard,
2007:108)
engln de (2011:25) belirttii gibi baz reklmlarda verilen mesajlarda, ocuunun
saln ve mutluluunu dnen tm annelerin hangi rnleri kullanmas gerektii bilinaltna
ylesine etki edecek nitelikte aktarlmaktadr ki bu rnleri kullanmayan anneler, ocuklarn
dnmeyen kt anneler olabilmektedir. Yani, iyi anne, onlara hizmet eder ve orada sunulan
rnleri kullanr veya ocuuna alr. Dier taraftan evin geimini salamakla ykml olduu
reklmlar araclyla bilinaltna tanmlanan baba, daha ok nesne alamazsa, ya da ocuklarnn
daha fazla tketmelerini salayamazsa, onlarn mutluluunu salayamayan yeteneksiz ve
beceriksiz bir baba konumuna drlmektedir. Reklmlarda bu rnleri almann gayet kolay
olduu bilinaltna yerletirilmektedir ve bu durum ocuun anne ve babas ile olan iletiimini
olumsuz ynde etkileyen faktrlerdendir.
Sonu
almamzda incelediimiz zere bilinalt kavram iin genel bir tanmlama yaparsak;
insann doumundan lmne kadar geen sre ierisinde evresinde geen ses, grnt, olay ve
benzeri unsurlarn farknda olmas durumudur dolays ile bilinalt zihin iin beynimizin kara
kutusudur diyebiliriz. Bir baka deyile bireyin d dnyada geen maddi ve manevi varlklar ve
kavramlar alglamasn salayan beyinsel anlama faaliyetleridir. Dolays ile insan tarafndan
alglanp, anlam kazandrlan unsurlarda farkndalk yani bilinli olmak vardr diyebiliriz. rnein,
daha nceden hi kpek havlamas duymam olan bir bebek, bu sesi garip olarak deerlendirebilir,
hatta korkabilir daha sonra o sesin bir hayvandan geldiini alglayp, anlam kazandrr. Bebein
ilerleyen hayat srecinde ise kpek havlamasna kar bir farkndalk olumutur. Bilinalt
kavram ise kelimenin ierisinde de yer ald zere bilincin altnda yatar. Bilin ve bilinalt
zihindeki etkinliin olumasn salayan iki yarm kredir. Bilinalt ayn zamanda st rtl alt
bilin, uyuyan bilin, pasif bilin ve derin bilin olarak da adlandrlmtr (Salam, 1997:34).
Bilinalt, bilincin alglayamad resimleri, sesleri, grntleri hatta kokuyu kayt eder. nsan
davranlar ve hisleri bilinaltnda depolanan bu kaytlara dayanarak ekillenir.
nsanolunun kendi istekleri dorultusunda dier insanlar, gruplar hatta toplumlar
ekillendirmelerinde kullandklar ve bu konuda en yaygn olarak kitle iletiim aralar ile yaymaya
altklar bilinalt mesajlar insanlar ve toplumlar iin tehdit oluturabilecek niteliktedir
diyebiliriz. Bu tr mesajlara farknda olmadan maruz kalan bireyler mesaj gnderen kaynan
istedii ynde ekillendirme srecine girmi olacaklardr. Reklm, pazarlama, film ve izgi film,
propaganda ve mzik ierisinde kullanlan gizli mesajlar ile bilinaltna etki edebilmeye en somut
rneklerden birisi daha nceden belirttiimiz gibi James Vicarynin 1957 senesinde New Jersey
Fort Lee Sinema Salonunda Piknik isimli filmin gsteriminde Acktnz m? Patlam msr ye!
Kola i! mesajlarn gndererek, patlam msr ve kola satlarnda art salamasdr. Dier
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013

Bilinalt Mesaj Gnderme Teknikleri Ve Bilinalt Mesajlarn Topluma Etkileri

1891

taraftan zellikle reklm ve pazarlama alanlarnda kullanlan grsel simgeler tketicinin bilinaltna
yerletirilerek, tketicilerde ad geen rn ya da ad geen hizmeti almann kendilerine itibar
kazandraca hissi oluturulabilmektedir. Reklm alannda ska kullanlan tekniklerden birisi de
bir rnn iki farkl markasnn resminin gsterilip, reklm yaplan rnn dierinden ok daha
stn olduunu tketicinin bilinaltna yerletirmektir. rnein, bir amar deterjan reklmnda,
her biri ayn artlarda kirlenmi iki giysi, satlmas istenilen rn ile ykandnda hi leke
kalmayaca dier deterjanla ykand zaman ise istenilen temizlii kati suretle salamayaca
vurgulanmakta, grsellik destei ile tketicinin bilinaltna istenilen markann yerlemesi
salanabilmektedir.
Bilinalt mesajlar sessiz olarak gnderme de kullanlan ve Alak Ses Yayma Tayf olarak
adlandrlan proje Amerikann Irakta yapm olduu l Frtnas Harektnda kullanlm ve Irak
halknn bilinaltna direnmelerinin fayda salamayaca yerletirilmi ve istenilen amaca
ulamakta bu yntemle de destek olunmutur (Victorian, 2001). Bu rnekten de anlalaca zere
toplumlarn alglarn etkileyerek ve yneterek mesaj gnderen kaynan istedii dorultuda
hareket ettirmek mmkn hale getirilebiliyor. Bireyin ya da toplumun kendi aleyhine olan
davranlara tepkisiz kalmasn salayabilen ve farknda olmadan maruz kald bilinalt mesajlar
bu konunun vahametini gstermektedir.
Dier taraftan film, izgi film ve dier programlarda yer alan cinsellik temalarn ieren
gizli ya da rtl tabir edebileceimiz mesajlar ile bilinaltna etki edilmekte ve bunun sonucunda
bireylerin cinsel drtlerini harekete geirebilecek simgelerin yer ald reklmlarla tantlan
rnlere ynlendirilmesine sebep olunmaktadr. Ayrca bu konuda zellikle kadnn cinsel bir
nesne olarak bilinaltna yerletirilmesine sebep olunmakta, etik deerler erozyona uratlmaktadr.
lkemizde televizyon reklmlarnda yer alan Magnum markal dondurma reklmnda rnden daha
ok reklmda yer alan kadn oyuncu cinsellii ile n plana karlmakta ve asla daha azyla
yetinme slogan ile tketicinin ocukluundan itibaren bilinaltna yerletirilen cinsellik unsuru
kullanlarak, bu rnn aklda kalmas ve unutulmamas salanabilmektedir (Resim 7).

Resim 7
Bilgisayar oyunlarnda ise ska bulunan ldrme eylemi ve bu eylemin karlndaki
dllendirmenin puan kazanmak olmas, bu tr oyunlarda ocuklar ya da genleri daha ok adam
ldrmeye ynlendirmektedir. Ayn zamanda bilgisayar oyunlarnda dost ya da dman taraf
olarak gsterilen kiilerin kyafetlerine, kaldklar meknlara ya da evrelerine istenilen milli ve
dini simgeler konularak, bu oyunu oynayanlarn bilinaltlarna hangi tarafn iyi ya da kt olduu
algs ya da hangi tarafta yer almalar gerektii yerletirilebilmektedir. Bu artlar altnda yetien
bireyler iin adam ldrmek ya da iddet normal olarak alglanabilmektedir. Ayrca bireye dman
olarak tantlan taraf tamamen bu bilgisayar oyununu hazrlayan kiiler tarafndan
belirlenebilmektedir.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013

1892

Yamur KKBEZRC

Daha nceden de belirttiimiz gibi zellikle 0-7 ya aras bilinaltna kaydedilen bilgiler,
insann gelecek hayatnda ok nemli yer tutar. Bir insan yedisinde ne ise yetmiinde de odur
ataszmzde de vurguland zere salkl, retken ve huzurlu bir toplumda yaamak ve daha iyi
nesiller yetitirebilmek iin btn bunlarn farknda olmak ve daha da nemlisi ocukluktan
itibaren balatlan bilinaltn kirletmeye ynelik mesajlar nlemek iin faaliyetler yapmamz
gerekmektedir.
Kitle iletiim aralarnn ilevleri Gzn de (2005:13) belirttii zere UNESCO
komisyonunca hazrlanan ve MacBride Raporu olarak bilinen almaya gre haber ve bilgi verme,
eitim, elendirme, toplumsallatrma, gdleme, tartma ortam hazrlama, kltr gelitirme ve
btnletirmedir. Ancak nceden de belirttiimiz zere birok program, yayn ve gnderilen
mesajlar bu ilevleri yerine getirmenin aksine bireylerin bilincini ve bilinaltn toplumun
kltrn, geleneini, greneini ve inanlarn hie sayarak doldurmaktadr.
Bu balamda bireyleri ve toplumu olumsuz olarak etkilemeye ynelik bilinalt mesajlar
nlemek ve toplumu korumak iin baz lkelerde yaplan yasal dzenlemeler vardr. rnein,
Amerikan Federal letiim Komisyonu kanunnamesi bilinalt ierikleri yasaklar. Bu komisyon
kurallara uymayan televizyon ve radyo yaynclarnn lisansn ihlalden dolay iptal edebilir
(Taylor, 2012:138). Rusyada ise 25. kare tekniini otomatik olarak yakalayan bir sistem
bulunmaktadr (Darc, 2012:362).
lkemizde de bu konuda yaplan yasal dzenlemeler bulunmakla birlikte, denetimler ve
yaptrmlar yeterli deildir. Konumuzla alakal olarak Trkiyede yaplan yasal dzenlemede yer
alan unsurlar unlardr; 2 Kasm 2011 tarih ve 28103 say ile Resm Gazetede yaynlanan Yayn
Hizmeti Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmeliin Birinci Blm 4. Madde bendine gre;
Bilinalt teknii ile ticari iletiim: Televizyon yaynlarnda izleyicilerin ancak bilinaltyla
alglayabilecekleri ok ksa sreli grntler kullanarak, rn veya hizmetlerin tantlmasna
ilikin mesajlar ieren ticari iletiimi; bendine gre Gizli ticar iletiim: Medya hizmet
salayc tarafndan reklm yapmak maksadyla veya kamuyu ynlendirebilecek ekilde; mal veya
hizmet reticisinin faaliyetinin, ticar markasnn, adnn, hizmetinin ve rnnn reklm kuaklar
dnda ve reklm yapldna ilikin aklayc bir ses veya grnt bulunmakszn programlarda
szckler veya resimler ile tantlmasn yasaklamtr. Yine konumuzla alakal olarak, Drdnc
Blm 9. Madde 2. bendine gre Ticar iletiimde bilinalt teknikleri kullanlamaz, 9. Madde 3.
bendine Gizli ticari iletiime izin verilemez, 9. Madde 6- bendine gre Ticar iletiim, yayn
hizmeti ilkeleri sakl kalmak kaydyla; ocuklar hibir ekilde istismar etmemelidir. ocuklarn
fiziksel, zihinsel veya ahlak geliimine zarar vermemeli, deneyimsizliklerini veya saflklarn
istismar ederek, ocuklar bir rn veya hizmeti satn almaya veya kiralamaya dorudan
ynlendirmemeli; ocuklar reklm yaplmakta olan rn veya hizmetleri satn almak iin
ebeveynlerini veya bakalarn ikna etmeye dorudan tevik etmemeli; ocuklarn ebeveynlerine,
retmenlerine veya dier kiilere duyduu gveni istismar etmemeli veya sebepsiz olarak
ocuklar tehlikeli durumlarda gstermemelidir. ocuklarn sahip olduklar deneyim gz nnde
bulundurularak bu kapsamdaki ya gruplarnda gerek d beklentilere neden olunmamaldr 9.
Madde 6-d bendine gre ise Kadnlarn istismarna ynelik olmamaldr. Tantm yaplan rn,
hizmet veya imajda, kadn bedeni cinsel bir meta olarak kullanlmamaldr (Resmi Gazete, 2
Kasm 2011).
Toplumun manevi deerlerini kertmeye ynelik bilinalt mesajlar ile mcadele etmek
iin dier taraftan bireysel ya da sivil toplum kurulular olarak yapmamz gerekenleri u ekilde
sralayabiliriz; ocuklarmz televizyon izlerken onlarla birlikte izleyebilir ve uygun olmayan
programlar izlemelerini engelleyebilir ya da olumsuz olan programlar konusunda tartarak,
zihinlerine doru olan bilgileri yerletirebiliriz. Kltrmze, geleneimize, rfmze uygun kendi
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013

Bilinalt Mesaj Gnderme Teknikleri Ve Bilinalt Mesajlarn Topluma Etkileri

1893

filmlerimizi, izgi filmlerimizi yapabilir, kltrmze uygun olmayan dizi, film, reklm vb.
programlar izlemeyebilir, uygun olmayan reklmlarla bize sunulan rnleri satn almayp protesto
edebiliriz. Radyo Televizyon st Kurulu letiim Merkezini arayarak yaynlanan programn
yayndan kaldrlmasn isteyebiliriz. Ayrca zellikle ocuklarmzn ve genlerimizin gndelik
yaamlarnda uzun sre oynayarak vakit geirdikleri iddet, cinsellik ve olumsuz propagandalar
ieren bilgisayar oyunlarna kar sosyal mesajlar veren, insani deer yarglarnn n plana alnd,
retime ynelik ya da zihinlerini gelitirici bilgisayar oyunlar yaplmas ve talep edilmesi olumsuz
bilinalt mesajlara kar nleyici olabilir.
KAYNAKA
ARKONA, S. A. (1998). Psikoloji. Zihin Sreleri Bilimi. stanbul: Alfa Basm Yaym Datm
BUZAN, T. & BUZAN B. (2011). Zihin Haritalar. (ev.: Gntl Tercanl). stanbul: Alfa
Yaynlar
CARPENTER, H. W. (2009). The Genie Within Your Subconscious Mind. How It Works and
How To Use It. USA: Harry Carpenter Publishing
CEVZC, A. (2002). Paradigma Felsefe Szl. stanbul: Paradigma Yaynlar
DARICI, S. (2012). Subliminal gal. stanbul: Destek Yaynevi
ERTRK, M. . (2012). Tketicinin bilinaltna girme yolu koku tasarmnda gizli. Szc
Gazetesi (11.Kasm.2012).
FREITAG, E. F. & ZACHARIAS C. (2002). Dncelerinizin Gc. (ev.: Glderen Pamir).
stanbul: Omega Yaynlar
GENNARO,R. J. (2007). Consciousness and Concepts. Journal of Consciousness Studies, No. 9
10, Sayfa: 119, http://www.imprint.co.uk/pdf/Roccaro_intro.pdf Eriim tarihi:
08.06.2013
GZ, N. (2005).
Datm

Haberde Ynlendirme ve Kamuoyu Aratrmalar.

Ankara: Nobel Yayn

JUNG, C. G. (2001). nsan Ruhuna Yneli. (ev.: Engin Bykinal). stanbul: Say Yaynlar
KIRDAR, Y. (2012). Mysticism in Subliminal Advertising. Journal Academic Marketing
Mysticism
Online
(JAMMO),
Cilt
4.
Blm
15.
31
Mart
2012,http://www.journalacademicmarketingmysticismonline.net
Eriim
tarihi:
08.06.2013
LAKHANI, D. (2008). Subliminal Persuasion. Influence & Marketing Secrets They Dont Want
You to Know. New Jersey: John Wiley & Sons Inc.
MENG, H. (2013). Bilinalt PazarlamaEn ok Neye Tepki Veriyoruz?
http://hakanmenguc.org/bilincalti-pazarlama-en-cok-neye-tepki-veriyoruz/Eriim tarihi:
01.03.2013
MESSARIS, P. (1997). Visual Persuasion. The Role of Images in Advertising. USA: Sage
Publications.
MOORHUHN
WINTER
(2013).
http://www.download-games-forfree.com/downloadgames/platform-mario-games/moorhuhn-winter/tr
Eriim tarihi:
20.05.2013
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013

1894

Yamur KKBEZRC

MURPHY, J. (1963). The Power of Your Subconcious Mind. USA: Prentice Hall Inc.
ZKAN, Z. (2002). Bilincin Gc. stanbul: Hayat Yaynclk
PACKARD, V. (2007). The Hidden Persuaders. New York: Ig Publishing
RESM GAZETE (2011). Yayn Hizmeti Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik. 2 Kasm 2011.
Say: 28103
SALAM, M. (1997). Beynin Kimlii. stanbul: Denge Yaynlar
SEARLE, J. (1996). Akllar Beyinler ve Bilim. stanbul: Say Yaynlar
ENGL, Z. M. (2011). Televizyon Yaynlarnda Kklerin Korunmas. (Uzmanlk Tezi)
Ankara: TC Radyo Televizyon st Kurulu
TAYLOR, E. (2012). Self-Hypnosis and Subliminal Technology. USA: Hay House Inc.
TULU, C., GZELANT, A., ERDOAN S.,ENVEL B. &ABAY E. (2000). Hekimlerde
Sigara me Alkanl ve Ruhsal rnt. Bamllk Dergisi, 2000; 1: 3237
http://www.bagimlilikdergisi.com/pubfiles/cilt1sayi1006.pdf Eriim tarihi: 08.06.2013
VICTORIAN, A. (2001). Beyin Kontrol. nsan Davrannn Maniplasyonu. stanbul: Tima
Yaynlar
WILLIAMS, R. (2007). Anahtar Szckler. Kltr ve Toplumun Szvarl. (ev.: Sava Kl).
stanbul: letiim Yaynlar
ZEMAN, A. (2006). Bilin Kullanm Klavuzu. (ev.: Grol Koca). stanbul: Metis Yaynclk

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013