Khai Sáng K Nguyên TH Hai

TP HP DN CH A NGUYN
KHAI SNG
K NGUYN TH HAI
D n Chnh Tr Dn Ch a Nguyn
2015
Khai sng k nguyn th hai
D n chnh tr dn ch a nguyn
Tp Hp Dn Ch a Nguyn
2015
Mc Lc
I. Nhim v lch s
II. Ln sng dn ch th t v mt trt t th gii mi
III. Vit Nam trc mt khc quanh lch s trng i
34
IV. Nn tng t tng cho k nguyn dn ch
49
V. Nhng nh hng ln ca m thc Vit Nam
91
VI. Th ch v hin php cho Cng Ha Vit Nam
122
VII. u tranh thit lp dn ch a nguyn
141
VIII. Chuyn tip thnh cng v dn ch
169
IX. Chung mt gic m Vit Nam
195
Khai Sng K Nguyn Th Hai
I. Nhim v lch s
Chng ta ng hng th 14 trn th gii v dn s,
trn mt t ny c 1.000 ngi th c 15 ngi Vit Nam.
Ngi Vit Nam c th gii nhn nhn l thng minh v
cn mn. a l ca chng ta kh thun li nh b bin di
v p, nm st cc trc giao thng quan trng, trong mt
vng c bit nng ng. Chng ta c tim nng ca mt
nc ln v giu mnh, gp phn xng ng vo vic xy
dng mt th gii ho bnh, thnh vng v vn minh.
Mc du vy hin nay chng ta ch l mt trong
nhng nc ngho v lc hu nht th gii. Tng sn lng
quc gia trn mi u ngi ca ta cn rt di mc
trung bnh th gii. Chng ta vn cha c mt cng nghip
k thut cao no v cn tt hu bi t hn na so vi th
gii v vn ha v ngh thut; chng ta ng tp cui trong
mi bng xp hng cc quc gia v con ngi, x hi v
mi trng; v chng ta thiu ngay c nhng quyn con
ngi c bn nht. Mu thun au lng v khng th chp
nhn phi cht vn mi ngi Vit Nam.
Bm sinh mi con ngi, d thuc chng tc no,
u c nhng kh nng nh nhau. Nhng chnh lch v
trnh pht trin v mc sng ca cc dn tc l hu qu
ca iu kin vn ha, a l, ti nguyn thin nhin v
cch t chc x hi. Trong nhng yu t t chc x hi
c tm quan trng vt hn. T chc x hi tt hay xu,
kho hay vng c th thay i hn s phn ca mt dn
tc. Chnh v th m nhiu quc gia mc du t ai cht

hp, ti nguyn t i vn vn ln mnh m trong khi nhiu
quc gia khc tuy rt c thin nhin u i m vn qun
qui trong ngho i. Trong nhn thc s thua km h
nhc hin nay va bt buc chng ta suy ngh v mnh
tm mt li i cho mnh va cho php chng ta tin tng
rng nu t chc li t nc mt cch hp l, ngha l t
nn tng trn nhng gi tr ng, chng ta chc chn s
thot khi cnh ngho i v s vn ln mnh m.
Chng ta b l nhiu c hi lch s.
Vo bui rng ng ca thi i mi, nh du bi
s bng n ca t tng trong th k 18 v cuc cch mng
k ngh trong th k 19, chng ta, cng nh nhiu nc
Chu khc, khng thc c rng n lc phi
xt li ton b cc gi tr v tp qun, phi i mi hon
ton cch suy ngh v t chc. Trong nhiu th k chng
ta hi lng vi khun mu Khng Mnh x cng, b
mt c sng to v dm chn ti ch; trong khi ngi
Phng Ty, nh c khch quan v phng php, nh
bit xt li v i mi khng ngng tin ln mnh m
v hn hn phn cn li ca th gii.
V khng bit thch nghi kp thi nh mt s quc
gia may mn khc, chng ta mt ch quyn v b ngoi
thuc. Mt ch quyn, chng ta mt lun kh nng hi
vi nhau cng nhau tm mt li thot cho t nc,
ri mt lun tinh thn i thoi dn xp nhng bt ng.
Bc vo th k th hai mi, chng ta phi gii

quyt cng mt lc hai vn kh khn: ginh ch quyn
dn tc v thch nghi vi mt nn vn minh mi. V khng
ng c vi nhau trn mt d n quc gia mi nn
chng ta xung t vi nhau ngay c trn mc tiu m
mi ngi Vit Nam u ao c l ly li quyn t ch.
Chng ta b l c hi ginh li c lp v vn ln
khi ch thc dn sp sau Th Chin II. Chng ta
chia r, ln n nhau, mt st nhau v tiu dit nhau, khin
t nc b ni chin v phn tranh, vi kt qu sau cng
l phi chuc ly mt trong nhng ch c ti c hi
nht sau khi phi chu ng nhng tn ph kinh khng
nht; trong khi cc dn tc khc d khng tn hay ch tn
rt t xng mu cng c c lp, v trong nhiu
trng hp cn xy dng c c dn ch.
S thin cn khin chng ta l mt mt c hi ln
khi ha bnh c ti lp nm 1975. Thay v ha gii dn
tc hn gn nhng vt thng do chin tranh li phe
thng trn p t mt ch ngha ton tr b vt b t
mt th k trc ngay ti ci ni ca n v ch t lu sau
cng s b chi b ngay ti trung tm ca n, ng thi b
c th gii vn minh ln n nh mt tai ha cho nhn loi.
S thin cn cng khin chng ta b l mt c
hi ln khc khi ch ngha cng sn v phong tro
cng sn sp .
Nhn li on ng i qua ta phi nhn nhn rng
nguyn nhn ca mi v m nc ta phi chu ng
l chng ta rt thiu t tng chnh tr v khng u

t suy ngh nhn r nhng vn trng i t ra
cho mnh v tm ra hng gii quyt. mi thi im,
chng ta lun lun thiu mt d n chnh tr thch hp vi
thi i mi v hon cnh t nc. Cui cng chng ta
tn st nhau v nhng h vay mn m chng ta tip thu
mt cch s ng v bo v mt cch cung nhit hn c
nhng dn tc khi xng ra chng.
Chng ta cn khn cp mt bc nhy vt v t
tng chnh tr nhanh chng t ti ng thun trn
nhng gi tr nn tng mi cho t chc x hi. Bc nhy
vt vn ha ny phi i i vi kin tr v bao dung. Nhng
kinh nghim lch s bi thm v s ti nhc v thua km
hin nay buc chng ta rt ra bi hc dt khot l phi t
b tm l nng vi, t b c c quyn l phi, ch ng
lng am m i thoi v tha hip vi nhau trong tinh
thn tng knh. Khng th khc bi v mi ngi Vit
Nam u rng buc vi nhau trong mt thn phn chung:
nu t nc chng ta giu mnh v tin tin cuc sng
ca chng ta s vinh quang v tt c chng ta u c
knh trng; ngc li nu t nc chng ta ngho kh v
lc hu, tt c chng ta u b coi thng, bt lun chng
ta thuc thnh phn no, khuynh hng no, hay theo ch
ngha no. Trong hon cnh bi t hin nay, iu tt nht
cho mi ngi cng l iu tt nht cho mi ngi.
Ngy hm nay i b phn nhn dn ta c cc, chn
nn v phn ut, t nc ta tt hu v b tc. Cc vn
kinh t, x hi, mi sinh, o c, gio dc, nhn mn, v.v.

chng cht khng c gii quyt cng ngy cng tr nn
gay gt hn v t ti mc nguy ngp, chng bao lu
na c th s khng cn gii p nu bng hoi ny
khng c o ngc nhanh chng. Nc ta lc c th
b xa tn khi danh sch cc dn tc c quyn m c
mt ch ng xng ng trn th gii. Chng ta phi khng
nh rng s khng th c li thot cho t nc di ch
cng sn ny. Trong sut qu trnh tn ti v cm quyn
n chng t ch c u t duy nht l duy tr ch thng
tr trn dn tc bng mi gi, k c tn ph t nc, hy
sinh li ch dn tc v thn phc ngoi bang. N cng l
mt ch cc k tham nhng, v lch s mi dn tc u
chng t rng ch c th thay th ch khng th ci thin
mt chnh quyn tham nhng. Nhim v lch s ca thi
i chng ta l nhanh chng gii thot dn tc khi
ch c ti ton tr v cu t nc khi nguy c b
thua km vnh vin.
Nguy c thua km vnh vin cng l nguy c mt
nc bi v trong thi i ny, khi nim quc gia dn tc
ang b cng ph t mi pha v ang b xt li, nhng
quc gia khng em li c hnh phc, nim t ho v
hy vng vn ln khng sm th mun cng s b gii th.
Con ng ra khi b tc v vn ln ca chng ta
l dn ch a nguyn v nhn quyn, trn nn tng ca lng
yu nc c quan nim nh tnh yu v s gn b gia
ngi Vit Nam.
Dn ch t nhng vn mt cch ng n v
chn mt cch ng n nhng gii php v nhng ngi
trch nhim. a nguyn tn trng mi khc bit, v
thc hin ha gii dn tc sau nhng xung t m mu.
Nhn quyn tn vinh mi ngi Vit Nam v pht
huy sinh lc v sng kin ca mi ngi. Kinh nghim ca
mi dn tc u chng t nhn quyn cha bao gi ngn
cn ai xy dng i mnh v dn ch cha bao gi cm
on mt dn tc no tin ln. Dn ch i trc v m
ng cho pht trin, pht trin cng c v pht huy dn
ch. Dn ch cng l chn la khn ngoan cho php mt
nc cha mnh tranh th cm tnh v hu thun ca th
gii bo v quyn li v lnh th.
Dn ch ha t nc l mc tiu hin nhin nhng
cng y tr ngi. ng Cng Sn chng t h c th
lm tt c duy tr c quyn chnh tr trong khi a s
ngi Vit Nam khng cn quan tm ti t nc na, s
tht vng ko di qu lu i vi mt chnh quyn tham
bo bin thnh s chn nn vi chnh t nc. Nh vy
nhng ngi u tranh cho dn ch phi chng li cng
mt lc s ngoan c ca ng Cng Sn v tm l b cuc
ca qun chng. Cuc vn ng dn ch cng ng thi
phi l n lc phc hi lng yu nc b thng tn
trm trng; n s i hi rt nhiu quyt tm, dng cm v
kin tr. Nhng n l cuc u tranh bt buc.
Chng ta rt chm tr trong cuc hnh trnh ca
nhn loi v t do v ca cc quc gia v dn ch. Cho n
nay d c lch s kh di nhng trong thc t chng ta

ch c nhng ch n l; cc giai on t ch cng ch
c tc dng thay th ch n l ngoi bang bng ch n l
bn x. Cuc vn ng dn ch chnh l cuc u tranh
a dn tc t bng m ca n l vo nh sng ca t do,
m ra k nguyn dn ch, k nguyn lch s th hai ca
nc ta. Ty theo chn la v thi ca nhng con ngi
hm nay m h s c cc th h mai sau nh gi l
ng gp cho cuc cch mng trng i nht trong lch s
nc ta hay khip nhc trn trnh trch nhim vo lc
t nc cn nht.
D n chnh tr ny c tham vng ng gp vo mt
thc chnh tr mi cho Vit Nam v kt hp nhng ngi
cn ch v nim tin theo ui mt l tng chung l
mt t nc Vit Nam xng ng nhng con ngi
hm nay phn u xy dng v cc th h mai sau tip ni
trong nim t ho. S kt hp ny l cn thit v bt buc
bi v u tranh chnh tr khng bao gi l u tranh c
nhn c m ch c th l u tranh c t chc.
Mt ln sng dn ch ton cu mi ang tro dng.
Chng ta khng c quyn b l vn hi ny.
II. Ln sng dn ch th t
v mt trt t th gii mi
Chng ta ang trong mt bi cnh th gii thun
li y trin vng. Cha bao gi kh nng chm dt ch
c ti ton tr v bc vo k nguyn dn ch ln bng
lc ny. Mt ln sng dn ch mi, ln sng dn ch th
t trong lch s th gii, bt u v ang tip tc dng
ln trong khi ch c ti r ri, cn kit v c uy
tn, tr tu, lng tin v ch.
1.
Ln sng dn ch th t
Lch s loi ngi c th c nhn nh l cuc hnh

trnh ca con ngi v t do, t gii phng khi s ngu
dt, bnh tt, i kh, nhc nhn, v nht l khi ch thng
tr ca cc bo quyn; v v dn ch chng t l phng
thc t chc x hi hp l nht thc hin t do nn lch
s th gii cng l cuc hnh trnh ca cc dn tc v dn
ch.
Trong cuc hnh trnh kh khn dn ch gp
s chng tr ngoan c ca nhng quyn lc thng tr.
Ngoi bo lc trng trn cc th lc thng tr cn vn dng
c nhng v kh thc h. T nhng trit l bi quan coi
cuc i l khng ng sng v do khng ng u
tranh ci thin n nhng o tng v mt thin ng
tng lai i hi nhng hy sinh hm nay, qua nhng ch
thn quyn trong k cm quyn t xng l i din
ca mt ng ti cao v ch chu trch nhim trc ng
ti cao , nhng ch ngha dn tc cc oan, nhng ch

ngha thc dng coi tha mn nhng nhu cu vt cht l
u tin duy nht hoc cao nht, nhng ch ngha tp th
coi con ngi ch c ngha nh l thnh t ca mt tp
th c coi l trn ht nh t quc, gio hi, ng, v.v.
nh ph thm c v dai dng nht nhm vo dn ch l
ng ha ch ngha c nhn, nn tng ca dn ch, vi ch
ngha v k, vi h lun l dn ch dn n ri rc v hn
lon.
V nhng chng ph dn ch khng tin mt
cch u n m theo tng t m chng ta c th gi l
nhng ln sng dn ch. Mi ln sng dn ch nhm bc
b mt ch ngha chuyn chnh v sau nh mt s
ch c ti t nn tng trn ch ngha . Tip theo l
mt giai on trong dn ch khng li, thm ch c th
li bc, do s phn cng ca cc th lc chng dn ch
li dng nhng sai lm v lng tng khng trnh khi ca
cc ch dn ch mi thnh lp trong nhng ngy u
kh khn.
S thng trm ny c l do ca n. Trc ht l v
dn ch va kh t c li va kh gn gi do s phc
tp ca n. Bng c l phi nhiu ngn nm sau khi con
ngi bit sng c t chc dn ch mi l dng ti Hy Lp
ri tt lm, phi i thm hai ngn nm na n mi xut
hin tr li mt cch rt r ti mt vi ni ti Chu u v
mi ch pht trin mnh gn y. Mt l do quan trng
khc l bi v sinh hot dn ch t nn tng trn cc chnh
10
ng trong khi cc ch c ti sau sut qu trnh cm

on v tiu dit cc ng i lp ch li mt khong
trng chnh tr khi cui cng chng phi sp . Nhng
dn ch l cch sinh hot t nhin ca x hi vn minh nn
s thoi b nu xy ra cng khng th trit tiu nhng
thnh qu ca ln sng dn ch trc , dn ch vn chn
mui dn vi tin ha ca x hi v ti mt mc no
n mnh to ra mt ln sng dn ch mi. Tro
lu dn ch ha khng th o ngc nh thc t chng
t. u th k 20, hn mt th k sau ln sng dn ch u
tin, ch c khong mi nc dn ch: M v mt vi
nc Ty v Bc u. th, tr Hoa K, cc nc ny
cng cha hn l dn ch bi v ng thi cng l nhng
nc thc dn vi phm nhn quyn cc thuc a. Mc
d nhng thng trm, bc vo th k 21 hai phn ba trong
tng s gn hai trm quc gia trn th gii c dn ch.
Hin nay, nm 2015, t l ny l hn ba phn t v trong
s cc nc b coi l c ti cng ch c vi nc dm cng
khai khng nh ch c ng. Cuc hnh trnh ca
th gii v dn ch ang gia tc, mt trt t th gii
mi ang hon tt.
Cho ti nm u th k 21 th gii chng kin ba
ln sng dn ch.
Ln sng dn ch u tin bt u vi cuc Cch
Mng Hoa K nm 1776 v Cch Mng Php 1789 v
nhm lt cc ch qun ch tuyt i da trn thn
quyn, d l thn quyn Thin Cha Gio, Hi Gio hay
11
Khng Gio. N buc cc ch qun ch Chu u

phi t b thc quyn tr thnh qun ch lp hin,
nh gc quc Ottoman v cc ch qun ch ti Nga
v Trung Quc.
Ln sng dn ch th hai bt u cng vi Th
Chin II v nhm nh ch ngha quc gia s vanh. Ch
ngha ny, xut hin v pht trin sau s sp ca cc
ch qun ch, coi xung t gia cc dn tc l t nhin
v mi dn tc u phi bo v v m rng khng gian sinh
tn ca mnh. Ln sng dn ch th hai bc b ch ngha
dn tc qu khch ny v khng nh s bnh ng gia
nhng con ngi thuc mi chng tc v quyn t quyt
ca mi dn tc. Kt qu l cc ch Quc X c, Pht
Xt v Qun Phit Nht b tiu dit; c ba nc c,
v Nht u tr thnh dn ch, Nht tr thnh nc dn
ch u tin ti chu ; hu ht cc thuc a ca Anh cng
tr thnh nhng nc dn ch. Tuy nhin ln sng dn ch
ny nhanh chng khng li v nhng ch cho chin
tranh lnh gia hai khi t bn v cng sn c nhn vo
thi im nh hai cng thc dn ch ha cnh tranh vi
nhau. iu cn c nhn mnh l phong tro cng sn
ra i nh mt phong tro dn ch, n l mt phng
thc xy dng dn ch sai lm trc khi b khai thc tr
thnh mt ti c.
Ln sng dn ch th ba nhm bc b ch ngha cng
sn v loi b cc ch c ti sn phm ca chin tranh
lnh. N bt u nm 1974 bng cuc cch mng nh
12
ch c ti Salazar ti B o Nha vo lc cuc tranh

lun gia hai cng thc t nhn l dn ch, t bn v cng
sn, ng ng v khi nim dn ch c ni dung
chc chn. S tht bi ca cng thc cng sn kh r
rt, cc tin b v giao thng v truyn thng phi by
s thua km tinh thn cng nh vt cht ca cc nc cng
sn so vi cc nc t bn. Ch ngha cng sn mt ht
sc quyn r. Cc nc dn ch khng cn lo ngi mt
thng li ca ch ngha cng sn na v t tin b
ri cc ch c ti chng cng ngay c nu ci gi phi
tr l chng s nht thi nhng ch cho nhng ch
cng sn. Ln sng dn ch ny din ra trong hai giai
on. Trong giai on u n x ng cc ch c ti
cnh hu ti B o Nha, Ty Ban Nha, Hy Lp,
Philippines, Nam Cao Ly, i Loan, Nam Vit Nam v
nhiu nc khc Chu , Chu Phi v Chu M La Tinh.
Mt s tr thnh nhng nc dn ch, nhng mt s khc
ri vo qu o cng sn, nh Nam Vit Nam, Lo,
Campuchia, Angola, Ethiopia, Yemen, Nicaragua. Nhng
ngay sau n trn ti lm sp hu ht cc ch
cng sn, k c Lin Bang X Vit, t thnh ca ch ngha
Mc-Lnin.
Ln sng dn ch th ba ny khng li t gia
thp nin 1990. Nguyn nhn ca s suy thoi ny trc
ht l tm l lc quan sau khi bc tng Berlin sp v
chin tranh lnh chm dt. Ngi ta ngh rng nh th l
dn ch thng v cc ch c ti cn st li s
khn ngoan t chuyn ha v dn ch. Tm l ny
13
lm mt cnh gic. Sau l ch ngha thc tin c y

mnh bi cc chnh quyn Clinton ti M v Chirac ti
Php. V mt quan h quc t ch ngha ny t quyn li,
c bit l quyn li kinh t, ln trn ht v mi khi c mu
thun gia quyn li v o c th quyn li phi c
dnh u tin. Thng tin dn ch v nhn quyn khng cn
l quan tm hng u na v mi chnh quyn, d c ti
v vi phm nhn quyn, vn c th l i tc ca Hoa K,
Chu u v cc nc dn ch pht trin ni chung. Sang
u th k 21 th gii b cun ht vo cuc chin chng
khng b, tm l lc quan tuy khng cn nhng chnh sch
i ngoi thc tin vn tip tc v cn c y mnh
trong nhim k u ca Obama. Thm vo th hin kinh
t ca ch ngha thc tin l chnh sch kch thch tng
trng kinh t bng cch khuyn khch tiu th, ngay c
vi ci gi phi tr l cn cn thng mi thm thng nng,
song song vi u c bt ng sn v chng khon. Chnh
sch ny trong mt thi gian di h tr cc ch c
ti bo ngc ti Trung Quc, Vit Nam v nhiu nc
khc. Cc ch ny c th thc hin chnh sch m
ca kinh t khai thc s ngho kh m chnh chng l
nguyn nhn: bc lt ti a cng nhn xut khu tht
nhiu vi gi tht r, li ko du khch nh dch v du lch
r. Ch ngha thc tin cho php cc ch c ti cn
li, k c cc tn d ca ch ngha cng sn nh Trung
Quc v Vit Nam, tip tc tn ti thm ch mnh
ln v kinh t.
14
Sau cng ch ngha thc tin dn ti khng hong

v buc th gii phi xt li mt cch trit c chnh sch
i ngoi ln m thc kinh t, ngha l mt mt cnh gic
bo v cc gi tr dn ch v nhn quyn trong quan h
quc t v mt khc dnh u tin cho kinh t sn xut thay
v u c v thn trng gi thng bng c ngn sch quc
gia ln cn cn mu dch. Cc ch c ti khng cn
c dung tng trong nhng vi phm nhn quyn na v
cng khng th sng nh xut khu nh trc na. Chnh
s xt li ny dn n ln sng dn ch th t m chng
ta ang chng kin. Ch ngha thc tin l mt ngoc
n trong lch s nhn loi. Ngoc n ang khp li,
thi gian n hu ca cc ch c ti chm dt.
Ln sng dn ch th t, bt u t nm 2010, nhm
vo cc ch c ti m ca v mt kinh t. Cc ch
ny khng th tn ti lu hn; chng khng da trn mt
t tng chnh tr no c, ngay c nu i khi nhng khu
hiu nhm chn, nh "xy dng ch ngha x hi", c
nhc li mt cch gng go. Chng thun ty l nhng
ch cp bc khng nhn danh mt l tng no hay
mt d n chnh tr no. Chng khng c ngay c mt o
tng. Chng hon ton da trn n p tn ti. Tt c
u l nhng chnh quyn qu qut. Trong hai v cn thit
ca quyn lc chnh tr, s chnh ng v bo lc, chng
ch c bo lc v v th phi tn dng bo lc. V mun
n p d dng th tp on cm quyn phi mnh v ngc
li qun chng phi yu. Bc lt v bt cng phi gia tng
15
v nm ngay trong logic tn ti ca ch . Nhng y l

mt logic t st, v n cng khin ch b th ght hn
trong khi d mun hay khng s m ca kinh t v nhng
tin b ngon mc ca cc phng tin truyn thng v
giao thng cng thay i hn con ngi, x hi v cc
tng quan lc lng. Ngi dn va khng cn hon ton
l thuc vo chnh quyn trong nhng nhu cu vt cht
hng ngy va thng tin bit r s tm thng v
gian tr ca nhng ngi cm quyn. H cn c nhng
phng tin hin i trao i vi nhau, ng vin nhau
v phi hp vi nhau. Cc ch v l ny tn ti c
nh s th ng nhu nhc ca tr thc, nhng ngy nay
s hiu bit c i chng ha, mt i ng tr thc
mi cng nhp cuc. S thay i bt buc phi n, v
n. Ln sng dn ch th t ang tro dng.
Ti ng n bin cc ch dn ch hnh
thc ti Indonesia, Thi Lan, Malaysia, Singapore v
Philippines thnh cc ch dn ch c thc cht, to ra
s chuyn hng t ngt ti Myanma.
Ti Chu M La Tinh n cng c cc nn dn ch
non tr, em li ch ng v ting ni xng ng cho ngi
bn a v dn dn p buc Cuba phi m ca. Ti Bc Phi
v Trung ng n qut ng ba ch c ti lu i ti
Tunisia, Ai Cp v Lybia v ang buc cc ch c ti
cn li chn la gia dn ch ha hoc sp . Ti y n
cng nhm gii quyt lun mt vn c tm quan trng
16
th gii l a Hi Gio ra khi chnh tr tr v v tr

ng ca mt tn gio.
Ti Hoa K v cc nc dn ch pht trin khc n
i hi mt mc dn ch lnh mnh hn v lin i
hn, dnh u tin cho hot ng sn xut to cng n vic
lm thay v cho u c, tn trng mi trng, con ngi
v cc chn la c nhn. Mi trng trong sch, nc sch
v khng kh trong lnh c coi l thnh phn nn tng
ca nhng quyn con ngi.
Ln sng dn ch mi ny cng ang x y ch
dn ch gi di ti Nga v hai ch cng sn cn li ti
Vit Nam v Trung Quc, ni m hai ng cng sn
bin thnh hai giai cp bc lt sng tch bit vi qun
chng phn n. Ngoi ra cc chnh quyn Trung Quc v
Vit Nam s cn gp bi ri ln v chnh sch kinh t da
trn xut khu khng cn ph hp vi trt t kinh t hu
khng hong.
Nt m nht ca th gii hin nay l tng quan lc
lng thay i, cc ch c ti cn li khng cn l
mt e da cho cc nc dn ch na. Chng u rt tt
hu v mt khoa hc k thut, hon ton trn tri v t
tng chnh tr, khng c c mt o tng la m, km
hn cc nc dn ch v sc mnh qun s v ch c mt
trng lng kinh t cha bng 15% ca kinh t th gii.
Th gii dn ch khng cn v cng khng s cc ch
c ti na. Mt thay i quan trng trong bi cnh th
17
gii l s ha thn ca Lin Hip Quc. S mng chnh

ca Lin Hip Quc t ngy thnh lp l lm du nhng
cng thng chin tranh lnh ng tr thnh chin tranh
thc s. S mng ngy nay t c, Lin Hip
Quc phi tm mt s mng mi tip tc c l do tn
ti. Sau mt thi gian d dm s mng mi ngy cng
c khng nh l pht huy nhng gi tr ph cp m
ct li l nhn quyn v thit lp trt t dn ch. Thi
i ca ch ngha i ngoi thc tin - ngha l min cng
chp nhn sng chung v hp tc kinh t vi cc ch
bo ngc v ha bnh- chm dt. th, tr mt vi
ngoi l khng ng k, cc ch c ti cn li u l
thuc nng n vo ngoi thng v khng th thch thc
th gii dn ch. Chng ang sng nhng ngy kh
khn cui cng.
Ln sng dn ch th t s cn tip tc mnh ln v
ch hon tt sau khi dt im cc ch c ng cui
cng v a ti s phn bit tn gio v chnh tr ti cc
nc Hi Gio.
Chng ta ng trc mt c hi rt thun li dn
ch ha t nc.
Ln sng dn ch th t ny s p t dn ch trn
mi quc gia. Sau hai vn t ra cho tng quc gia
l, mt mt, hiu r l trnh ca chnh mnh hiu nhng
th thch v hy vng ca mnh trong mt th gii ton cu
ha v, mt khc, khng ngng t ph bnh ch dn ch
18
ca mnh lin tc ci tin bi v c tnh ca dn ch,

hiu nh l phng thc t chc x hi, l c th v cn
c lin tc ci tin.
Cng vi ln sng dn ch ny th gii ang hon
tt mt cuc chuyn ha trng i bc vo mt k
nguyn mi. l k nguyn t nn tng trn nhng gi
tr to ra sc mnh ca cc nc tin tin: ha bnh, t
do, dn ch, nhn quyn, bnh ng, nh nc php tr, i
thoi, hp tc, li nhun, mi trng v lin i. Nhng
thnh tu vn ha, ngh thut, khoa hc, k thut v kinh
t quyt nh ch ng v s vinh nhc ca cc dn tc,
vi iu kin c th ch dn ch n vng v lnh mnh
tip tc tn ti. Gio dc v o to s l cuc th chin
mi v l mt trn sng cn ca mi dn tc.
Trong nht thi, vai tr lnh o th gii vn ch yu
thuc v Hoa K v Ty u nhng khuynh hng a cc
s ngy cng mnh thm. Nht thnh cng trong cuc
chuyn ha kh khn t mt nc Nht truyn thng s
dng nhng k thut hin i thnh mt nc Nht thc s
hin i v mi mt, bt u mt k nguyn tng trng
lnh mnh mi v s c vai tr ngy cng quan trng hn.
Nhiu quc gia, nh Nga, Trung Quc, n , Brazil,
Indonesia, Hn Quc s c ting ni v trng lng ngy
cng quan trng trong nhng vn ln ca th gii. Trong
mt tng lai khng xa mt phn quan trng ca vai tr
lnh o s chuyn sang khu vc Thi Bnh Dng trong
Trung Quc v Nga, nu chuyn ha thnh cng v dn
19
ch, cng s vn ln ginh mt vai tr quan trng hng

u. Ngi v c th thay i, cc lin minh cng s thay
i, nhng lut chi s khng thay i v cc gi tr nn
tng s khng thay i. Trong lut chi ny v kh quyt
nh l s sng to c nhng thnh tu vt tri. Nhng
s sng to l iu ch ny sinh v pht trin ni nhng con
ngi t do, trong nhng x hi dn ch. Cuc tranh ua
sp din ra gia cc dn tc s l cuc thi ua t chc
nhng khng gian quc gia c cng mt lc tri thc, k
nng, t do, lin i, k lut, nng ng v sng to mc
ti a. Cc quc gia khng hiu lut chi ny, hoc cn do
d khng chu mau chng thch nghi vi cc gi tr mi,
phi ch n mt tng lai rt en ti.
2. Hoa K, Trung Quc v khu vc
Thi Bnh Dng
Nt m ni bt ca th gii hin nay vn l vai tr
p o ca Hoa K.
D trng lng tng i st gim v s cn tip
tc st gim mt cch t nhin trong mt th gii m ngy
cng nhiu dn tc vn ln hoc nhn thy hng vn
ln, Hoa K vn va l cng quc vt tri v mi mt,
nht l v sc mnh qun s, ng thi cng l cng quc
sng to nht v c nhiu tim nng tin ln nht, do th
thng phong ca Hoa K s cn ko di trong th k ny.
Trong vi thp nin na s kh c vn quc t quan
trng no c th gii quyt c nu khng c s tha
20
thun ca Hoa K. Hoa K v vy l mt vn th gii,

v quc gia no d mun hay khng cng c vn Hoa
K ca mnh. iu ng mng l cng vi sc mnh v
ch Hoa K ng thi cng t ra l cng quc tch
cc em cc vn dn ch v nhn quyn vo chnh sch
i ngoi. iu ng lo l ngi M t quan tm tm hiu
th gii v thng chn cc cp lnh o cng nh cc
nh hng ln trn nhng tiu chun gn nh thun ty
ni b, i khi trn nhng quyn li kinh t ngn hn. Tuy
nhin vi th lc ngy cng b cnh tranh trong mt th
gii ton cu ha ngi M ang dn dn thc rng h
ch c th an ton trong mt th gii dn ch. V vy s
tch cc bo v cc gi tr dn ch v nhn quyn ca Hoa
K t nay ch c th tng ln.
Nhng nu c th gii c vn Hoa K th cc nc
ng Nam li c thm vn Trung Quc. Nh trao i
vi cc nc dn ch pht trin Trung Quc mnh ln
nhiu v mt kinh t v nh gia tng ng k sc
mnh qun s. iu ng lo ngi l d mnh ln Trung
Quc cho ti nay vn l mt ch c ti ton tr ph
nhn trng trn cc gi tr dn ch v nhn quyn, khng
nhng th cn t ra mun s dng sc mnh qun s ca
mnh cho mt chnh sch b quyn khu vc. Chu l
khu vc c nhiu him ha chin tranh trn quy m ln
nht trn th gii hin nay. S kin Trung Quc va gia
tng sc mnh qun s va l mt s tham vng b
quyn lm th gii, nht l cc nc trong khu vc Chu
- Thi Bnh Dng, lo ngi. Mi quan tm i vi Trung
21
Quc l nguyn nhn cho mt cuc chy ua v trang

tn km v nguy him trong vng, lm cho tnh hnh cng
thng thm.
Trong tnh hung , Vit Nam l nc c nhiu
tranh chp nht vi Trung Quc li cng l nc khng c
kh nng ti chnh tn trang v kh v tng cng kh
nng chin u v khng qun v hi qun, hai binh chng
ct li trong thi i ny. Nh vy chnh sch quc phng
khn ngoan v bt buc ca nc ta l qu quyt dn ch
ha hi nhp trit vo th gii dn ch v c s
bo v ca cc nc dn ch theo lut php quc t, ng
thi tranh th li cm tnh v s lin i ca hai nc
lng ging Campuchia v Lo ang b Trung Quc mua
chuc trong chin lc vy bc v khng ch Vit Nam.
cng l iu kin chng ta c th sng chung ha
bnh v hu ngh vi Trung Quc.
Vin nh tng lai tuy vy khng hon ton en ti.
S kin Trung Quc tuy cha phi l mt nc giu -sn
lng trn mi u ngi cn km xa mc trung bnh th
gii- m gia tng mt cch khng bnh thng chi ph
qun s v cc hnh ng khiu khch ang to ra mt mi
lo ngi ton cu i vi Trung Quc c nguy c tr thnh
mt phong tro bi Trung Quc v buc Trung Quc phi
xt li mnh nu khng mun b c lp. Vic thnh lp
Khi Hp Tc Xuyn Thi Bnh Dng (TPP) bao gm tt
c cc nc trong khu vc Thi Bnh Dng tr Trung
Quc phn nh mi lo ngi ny. c nhng ch du l
22
nhn dn Trung Quc v mt s lnh o bt u thc

c s nguy him ca chnh sch b quyn khu vc m
Trung Quc khng nn v cng khng c kh nng theo
ui. Chng ta c l do hy vng Trung Quc s chuyn
hng v mt chnh sch c li hn cho th gii v cho
chnh h. Cng c l do v Nht, vn mnh hn Trung
Quc v mi mt, ang mnh ln v khng nh kh nng
cng nh ch ng gp bo v trt t dn ch v lut php
quc t trong khu vc.
Nhng mi lo ngi ln nht ca th gii v chng ta
l nhng g c th sp xy ra ti Trung Quc. Ch cng
sn Trung Quc chn m hnh tng trng hoang di
bt chp con ngi v mi trng v tch ly mu
thun cho mt cuc khng hong ln. Trong nhng nm
gn y trong khi c th gii lm vo khng hong kinh t
Trung Quc che y nhng kh khn ca mnh bng
cch gia tng tn dng v chi ph cng cng duy tr mc
tng trng gi to. Chnh sch phiu lu ny tuy trong
nht thi c th tr hon cuc khng hong nhng ch lm
cho n tr thnh nghim trng hn khi khng cn tr hon
c na. Nhng du hiu khng hong ca Trung Quc
ang tr thnh r rt v cuc khng hong ny c th rt
bi t v ko di rt lu, thm ch c th khin Trung Quc
tan v trong bo lon. Mt khc kht vng dn ch dn
dn chn mui trong nhn dn Trung Quc v khng c g
bo m Trung Quc s cn tn ti vi lnh th v dn s
hin nay sau cuc chuyn ha bt buc v khng th tr
hon lu na v dn ch bi v cho ti nay s thng nht
23
ca Trung Quc ch c duy tr bng bo lc. Th gii

c th khng cn lo ngi rng Trung Quc s gy chin
tranh gii quyt nhng mu thun ni b trong hon
cnh bi ri. Do cu to ca n v nh lch s chng t
Trung Quc ch gy hn khi c sc mnh ch khng phi
khi gp kh khn. Tuy vy, do dn s ca n, mi thm
kch ca Trung Quc cng l thm kch cho th gii. Vit
Nam cng d b nh hng v chng ta st Trung Quc
v ty thuc Trung Quc trn nhiu mt. Hn na chnh
chng ta cng ang ng trc nguy c ca mt cuc
khng hong ln.
Nu Trung Quc ang l mt mi lo u th ngc li
Nht ang ngy cng tr thnh mt bo m. Nht hon
tt cuc chuyn ha kh khn nhng bt buc t mt x
hi Nht truyn thng sang mt x hi Nht thc s tin
tin ng iu vi np sng v cc gi tr ca cc nc tin
tin phng Ty. Cuc chuyn ha ny khin Nht bi
ri trong gn ba thp nin v phi xt li ton b m hnh
x hi, t cu trc sn xut n quan h cng nhn - cng
ty thay th mt nn kinh t t nn tng trn c gng,
sn xut v xut khu sang mt nn kinh t sng to v
phm cht, t ch ng dng nhng k thut hin i n
ch pht minh nhng k thut mi. Nhng Nht thnh
cng v ngy nay Nht l mt nc dn ch chn chnh,
n vng v t tin, ra khi khng hong v ng hng
u th gii v vn ha, khoa hc v k thut. Nht t ra
ngy cng qu quyt v mnh dn trong chnh sch i
ngoi m nhim vai tr ca mt ng minh bnh ng
24
ca Hoa K trong khu vc Thi Bnh Dng, gp phn

quyt nh bo m dn ch, ha bnh v hp tc
trong vng.
Sc mnh mi ca Nht cng c mt khuynh hng
ngy cng mnh lit l khu vc Chu Thi Bnh Dng
ang tin mt cch qu quyt v dn ch. Hn Quc v i
Loan, hai nc dn ch tin phong trong khu vc, tr
thnh nhng nc tin tin. Vi s chuyn hng ca
Myanma dn ch tr thnh ng thun ca ASEAN, ch
cng sn Vit Nam tr thnh nc chng dn ch duy
nht trong khi v s nhanh chng b c lp nu khng
thch nghi kp thi.
Thm vo phi k n s tri dy mnh m ca
n , nc dn ch ng dn nht hin nay v sp tr
thnh nc ng dn nht th gii. n ang gia tng
s hin din trn khp th gii v trong khu vc. S hin
din ny kch thch khuynh hng dn ch v ch c th c
li cho ha bnh v hp tc.
3. Phong tro ton cu ha e da
mi quc gia
Hin tng cn c thc ng mc l s xung
cp ton cu ca nim quc gia. Nhiu quc gia tan v
m khng h b ngoi xm, tan v trong hn lon, nh ti
nhiu nc Chu Phi, hay tan v thnh nhng quc gia
nh, nh Tip Khc, Nam T v Ethiopia. S ton vn
25
ca nhiu nc dn ch v phn vinh, nh Canada,

Anh v B, cng t nhiu b e da.
nim quc gia dn tc ang b cng ph t mi
pha. T bn ngoi do nhng kt hp khu vc ha hn mt
khng gian hot ng ln hn khng gian quc gia, t bn
trong do cc cng ng sc tc i t tr, v t c trong ln
ngoi do nhng cng ty a quc v nhng trao i dn dp
v ngy cng gia tng vn tc. Cc phng tin giao thng
v truyn thng hin i cng lm cho tri t nh li
v em con ngi ti gn nhau.
Khuynh hng p o hin nay l khuynh hng
ton cu ha. T bn khng cn t quc. Cc cng ty ln
tm c hi u t trn khp th gii v lp cc k hoch sn
xut, tip th, phn phi trn quy m ton cu. Trong c
gng tm trng lng v a bn hot ng ln hn, cc
cng ty ngy cng sp nhp vi nhau to ra nhng t hp
vi tm vc v i. Nhiu t hp c tch sn ln hn tng
sn lng ca nhiu quc gia cng li. Trong mt th gii
ha bnh, quyn lc kinh t t n l quyn lc quan
trng nht, nhng n cng c th xm ln quyn lc chnh
tr. S xut hin ca nhng cng ty a quc khng l l
mt thch ngy cng ln cho cc quc gia v cho chnh
nim quc gia. Cc quy lut thng mi ang nhanh
chng c tha thun v p dng cho c th gii. Cc
quyn con ngi ngy cng c nhn nhn l ph cp,
c coi nh bc u ca lut php quc t v c t
ln trn lut php ca cc quc gia. Cc mng li truyn
26
thng, c bit l mng li Internet cho php nhng con

ngi rt xa nhau trao i v lm vic trc tip vi nhau.
Mt ngi c th lm vic cho mt c quan cch na vng
tri t ni mnh c tr. Khong cch ang bin mt. S
hin din o ang tr thnh thc v c tc dng khng km
s hin din thn xc. Mt cng dn c th thng tr
nc ngoi m vn phc v c t nc mnh mt cch
thng trc v u n nh mt ngi trong nc. C mt
"th gii o" hnh thnh vi tm quan trng gia tng
nhanh chng. Ngay lc ny nhng trao i vn ha, khoa
hc, k thut ti chnh v thng mi trong th gii o ny,
qua mng li Internet, rt quan trng. Trong mt tng
lai khng xa th gii o ny s ln t th gii thc, bin th
gii thc thnh mt trong nhng biu hin ca n.
Cuc chuyn ha v i ny - v bn cht ng mng
- ngy cng bin mi ngi thnh mt con ngi ca th
gii trc khi l cng dn ca mt nc. nim quc gia
dn tc b tng i ha. Quc gia khng cn l mt cu
cnh thing ling m phi l mt iu kin xy dng
hnh phc cho dn tc v cho mi c nhn trong dn tc.
Trong bi cnh th gii hin nay v sp ti, mt quc gia
khng c quan nim nh mt tnh cm, mt ng thun,
mt d n tng lai chung v mt khng gian lin i s
khng th tn ti lu di. Mt quc gia khng m bo an
ninh v nhn phm, khng em li phc li v nim t ho
cho ngi dn chc chn s tan r, cng tan r nhanh hn
v bi t hn nu bin gii quc gia c coi nh tng
thnh ngn cn cc gi tr tin b v quy nh mt vng
27
lng hnh an ton ca cc tp on bo ngc. Trong thi

i mi ny, chng ta cn thc rng cc tp on cm
quyn thiu vn ha v thiu tm nhn l nhng tai ha cho
s tn vong ca cc quc gia. Cc ch c ti bo ngc
git cht cc quc gia, cng ti d v c c bao nhiu
chng cng git cht nhanh chng cc quc gia by nhiu.
4. Cc lin minh thc h nhng ch
cho nhng hp tc pht trin
S sp ca ch ngha cng sn chm dt cuc
tranh lun thc h. Dn ch v nhn quyn c nhn
nhn nh nhng gi tr ph cp m ngay c cc ch c
ti cn li cng ch bin lun lng tng tr hon ch
khng dm ph nhn. Cc lin minh thc h v th khng
cn l do tn ti. Thay vo xut hin ngy cng nhiu
nhng lin minh hp tc, ni bt nht l cc kt hp khu
vc. Th gii ang dn dn c phn chia thnh mt s
tp hp a l ln trong cc quc gia va cnh tranh vi
nhau va nng ta ln nhau trong cuc thi ua vi phn
cn li ca th gii. Trong lng cc tp hp ny cc bin
gii quc gia, cc hng ro quan thu cng ngy cng m
nht i, s di chuyn ca ngi, hng ha v t tng ngy
cng d dng. Bin gii gia ngoi giao v ngoi thng
ngy cng kh xc nh. Cc quc gia tm mi c hi, da
vo mi l do a l, tn gio, ngn ng, ng dng v sn
xut, v.v. tht nhng mi bang giao, to nhng lin h
hp tc, thnh lp cc lin minh. Trong th gii ngy nay
c lp l cht. Cc quc gia khng mun hay khng th
28
tham gia hoc vn dng nhng lin h hp tc ny k nh

tuyt vng, v b gt ra ngoi l sinh hot ca mt th gii
lin lp. Lut chi chung ca cc kt hp ny ngy cng
bao gm s tn trng cc gi tr dn ch, nh lut php
ng n v c tn trng, cng on c lp, nh nc
khng can thip vo vic qun tr ca cc cng ty, t do
thng tin, t do di chuyn, s minh bch, s cnh tranh
bnh ng gia cc cng ty. Mt cch mc nhin cc kt
hp ny p t mt trt t dn ch. Vi s ph sn ca ch
ngha thc tin, kh nng tham gia v vn dng cc lin
minh hp tc ny s ngy cng ty thuc vo s tn
trng v th hin cc gi tr ph cp ca nhn loi.
Cc ch bo ngc cn li s ngy cng b c lp.
5. Cc nc cha pht trin
v bi cnh th gii mi
Tri dy hoc tiu vong l nh mnh ca cc nc
tt hu. Cc quc gia chm tin khng hiu iu ny chc
chn s khng th tn ti. Vn ln l bt buc sng cn
nhng cng l con ng y chng gai v cm by.
Chng ta c th tin liu rng, trc khi i ti cnh
tranh v mi mt, th gii s tri qua mt giai on chuyn
tip kh di trong , ni chung, cc nc va mi m
mang s sn xut phn ln hng ha, vt dng v bn thnh
phm trong khi cc nc t ti mc pht trin cao cung
cp phn ln t bn, dch v, hng ha phm cht cao v
thit b sn xut. Cho nn i vi nhng quc gia km m
29
mang, trong mt vi thp nin na, s cnh tranh gay go

nht s l s tranh ua gia chnh h vi nhau. S tranh
ua ny s rt kh khn i vi cc nc hoc km m
mang nht, hoc khng thch nghi tht nhanh vi tnh th.
Mi nguy u tin l s tranh ginh gay go nhng
ngun u t c th bin cc nc ngho thnh con tin v
nn nhn ca cc cng ty a quc ln. S lun lun c
nhng nc chp nhn nhng iu kin d di hn tranh
th vn u t: mc lng thp, nhng iu kin lao ng
nhc nhn v thiu bo m, nhng chun mc lng lo v
mi trng, v.v.
Tnh trng cng kh khn hn v nhng tin b dn
dp v trng i trong cc ngnh t ng, vi in t v tin
hc ang a ti mt tro lu t ng ha cng ngy cng
cao khin cho nhn cng r khng cn l mt yu t t n
sc thuyt phc li ko u t na; cc nc km
m mang ang mt dn i mt v kh chin lc. th
sau cuc khng hong gn y, bt u nm 2008 v vn
cha chm dt hn, cc nc giu mnh cng dn mi c
gng , mt mt, gi cc ngun u t li trn t nc
h v, mt khc, gii hn nhp khu v gi thng bng
cn cn mu dch. Chnh tr n vng, chnh quyn khng
tham nhng, con ngi lng thin, x hi yn bnh, trt
t bo m, lut php gin d, thu kha nh nhng, nhng
iu kin a l thun li, th trng tiu th ln, ngun
nhn lc c k nng v hiu nng l nhng v kh chin
lc phi c tranh th u t quc t. li thng l
30
nhng yu t m cc nc km m mang kh hi .
Trong iu kin kh khn nhng hy sinh bt buc phi
c chia s mt cch cng bnh nht, quc gia phi c
ngi dn cm nhn nh mt tnh cm, mt khng gian
lin i v d n tng lai chung mi c th c chp
nhn. Nu khng nhng phn t tinh hoa nht v i
hi nhng u t tn km nht v gio dc v o to s
tm cch di chuyn sang cc nc pht trin. Nh th, iu
kin tin quyt l phi c nhng cp lnh o thc s yu
nc, ti gii, o c, c kin thc cao v tm nhn xa, c
tnh cm dn tc su m v c kh nng thuyt phc nhn
dn chp nhn nhng c gng cn thit, ngha l hn c
lnh o ca nhng nc tin tin.
Ngc li, bi cnh th gii mi cng c nhng li
im m cc nc km m mang c th vn dng.
Mt l, cc ch c ti, d cng khai hay tr hnh,
s khng cn c dung dng v nhng lin minh thc
h na v s b o thi. Cc dn tc s c ci tri, nhiu
sinh lc s c gii ta, cc quc gia s c qun tr mt
cch hp l hn, d l sau mt thi gian d dm. T nay
h s c v kh chnh khin nhiu dn tc vt hn phn
cn li ca th gii: dn ch. S o thi ca cc ch
c ti l may mn rt ln cho cc nc chm tin. Kinh
nghim cho thy mi ch c ti u c hi. Di
nhng chiu bi dnh u tin cho pht trin kinh t, duy tr
k lut v trt t, cc ch c ti ch l nhng so huyt
tham nhng v lm quyn, cho php nhng tp on lu
31
manh, thoi ha km kp nhn dn, ngn cn mi tin b

v lm t nc ln bi. Loi b cc ch bo ngc l
iu d hn nhiu so vi trc y nhng cng l iu cc
dn tc tt hu phi lm thc nhanh trong cuc phn u
sng cn ny.
Hai l, kinh t tr thnh mi u t hng u ca mi
quc gia. S cnh tranh gay gt gia cc nc giu mnh
vi nhau trong mt th gii m ngi v thay i khng
ngng cng khin cc cng ty ln v cc nc m mang
lun lun phi tm nhng th trng mi v nhng vn hi
u t mi. Cc nc km m mang nu bit to mt bi
cnh x hi n vng, nhng iu kin kinh t thun li,
nu khng b ln n v c lp s c kh nng tm c
nhng ngun hp tc rt c li.
Ba l, do nhng tin b v truyn thng v giao
thng vn ti, cng nh do dn s trn tri t cng ngy
cng ng, th gii nh li v cc quc gia u tr thnh
lin thuc vi nhau v l thuc ln nhau. Mt thc mi
ra i theo tri t l qu hng chung ca c nhn
loi. Mi quc gia u cm thy nhu cu c sng trong
mt th gii khng b e da. Cng giu c v pht trin
cc dn tc cng thy cn phi m bo nhng thnh tu
ca mnh bng cch ng gp cho mt th gii an bnh v
n vng. Do d mun d khng, cc nc giu mnh
cng khng th mc cc quc gia khc sng trong s
bn cng. y khng phi ch l mt bt buc do lng nhn
o, m cn do th lin thuc mt thit. Mt th d c th
32
l vn mi sinh. Chernobyl khng phi ch l mt tai

ha ca ring Ukraine. Cc ng thot khi ti Trung Quc
khng phi ch nhim khng gian ca Trung Quc, do
khng phi ch l vn ca Trung Quc m l vn ca
c th gii. S ph hy rng Amazon khng phi l vn
ring ca nc Brazil. Nhng nhim ca vng bin ca
mt nc l vn ca nhiu nc. Mt th d khc l
phong tro di dn t cc nc ngho sang cc nc giu,
t cho cc nc giu mnh hng lot nhng vn nan
gii. Th lin thuc ny bt buc cc nc m mang to
iu kin gip cc nc chm tin c c hi pht trin.
S tng tr ny, d xut pht trc ht t nguyn vng
ca cc nc pht trin l khi phi sng trong mt th gii
qu nhiu him ha, cng l c may m cc nc thua km
c th li dng vn ln.
Bn l, nhng i hi v hnh phc v tin nghi ca
cc dn tc m mang tng ln mau chng, c phn
nhanh hn c pht trin kinh t ca h. S gi lm vic
ngy cng gim i, lng bng ngy cng tng thm, t l
ngi ln tui v ngh hu ngy cng cao, cc chi tiu
cng cng v x hi, vn ha, ngh thut, sc khe v tin
nghi s tng cao ko theo s gia tng v thu kha. D
nhin nhng pht minh mi s khng ngng xut hin
h gi thnh xung v nng phm cht ln, nhng trong th
gii truyn thng hin nay cc pht minh ny nu xut hin
cc nc pht trin cng s mau chng c ph bin
sang cc nc khc. Cui cng khuynh hng chung ti
cc nc c mc sng cao vn l gi thnh, t l li nhun
33
v phn ti u t ca tng sn lng quc gia chnh lch

mt cch bt li so vi cc nc ang pht trin. Trong
tnh trng ny, nhn dn cc nc km m mang, v t i
hi v tin nghi v tiu th hn, s c kh nng chp nhn
nhng hy sinh v c gng hn hn, do c trin vng
cnh tranh hu hiu vi cc nc m mang, vi iu kin
l nhng hy sinh v c gng ny c phn chia mt cch
cng bnh khng a ti xung t..
34
III. Vit Nam trc mt khc quanh lch s trng i

Dn tc ta ang sng mt trong nhng th thch ln
nht t ngy dng nc nhng ng thi trin vng tho
b ch c ti v m ra k nguyn dn ch cng ln nh
cha bao gi thy.
1. Th thch
Trong mt bi cnh quc t thun li thc trng ca
chng ta rt bi t v tng lai ca Vit Nam rt bp bnh.
Chng ta l giai on ct cnh. Khi mt nc
chm tin bt u vn ln nh hi nhp vo sinh hot
kinh t th gii th s thnh cng hay tht bi ch yu l
ch c to ra c hay khng mt lp doanh nhn ng
ngha, lng thin, c kin thc v c bn lnh. S thc
khng th chi ci l chnh sch gi l "i mi", m ca
v kinh t nhng vn khp cht v chnh tr, ch to ra,
trong tuyt i a s, nhng doanh nhn gi lm giu nh
hi mi quyn th v kinh doanh bt chnh. Chng ta cng
mt dn u th dn tr; s ngi trong tui lao ng
khng li v bt u st gim.
Chng ta ang i dn vo th c lp. Mc du trn
nguyn tc nc ta c quan h bnh thng vi mi
quc gia v l thnh vin ca ASEAN v nhiu kt hp
khu vc, nhng s duy tr ngoan c ch c ti ton tr
nhn danh mt ch ngha b ln n nh mt ti c,
nhng vi phm trng trn v nhn quyn v dn quyn, t
35
quan liu v tham nhng, s t chi nhng ci t cn thit,

cch c x th vng trong nhng giao thip quc t, s l
thuc ngy cng l liu v qu ng vo Trung Quc ang
c nguy c khin Vit Nam lm vo mt th c lp ln nu
khng chuyn hng kp thi. Vit Nam vng mt trong
hu ht mi chng trnh hp tc ln v ch hin
din mt cch khng ng k trong nhng th trng
quc t quan trng.
Ngoi thng ca Vit Nam d khng ng k v
tm vc khch quan nhng li c vai tr p o trong kinh
t quc gia vi trng lng gn gp hai ln tng sn lng
quc gia v khin chng ta l thuc nng n vo bi cnh
th gii. u t c lc khi sc rt mnh m sau khi
Vit Nam gia nhp T Chc Thng Mi Quc T (WTO)
to ra nim tin vo mt s hi nhp thnh thc vo th gii
nhng ngay sau st gim lin tc -nh l h qu ca
n p v tham nhng gia tng gy tht vng cho cc nh
u t - trong khi cc quc gia khc khng ngng vn dng
mi sng kin thu ht t bn quc t da trn u th sn
c. Chng ta mt mt c hi ln v ang ng bn b
mt cuc khng hong nghim trng.
Cng nghip b qun l mt cch th vng li cn
phi chu s cnh tranh bt chnh ca hng nhp cng lu
thu ch yu t Trung Quc. Phn ln cc thit b sn xut
li thi, k c nhng thit b mi mua bi cc quan chc
tham nhng. Cc doanh nghip nh nc c coi l ch
o ca sinh hot kinh t v c dnh phn chnh ca u
36
t li cng l nhng doanh nghip bnh hon, trong a s

iu khin bi cc cp lnh o va gian tr va bt ti
c ch nh theo tiu chun phe ng, hi l v chia chc.
Chng ta tt hu mt cch bi t v c lng ln
phm. Sn lng bnh qun mi nm trn mi u ngi
ca chng ta hin nay, nm 2015, ch xp x 1.500 USD,
ngha l 15%, hay mt phn by, mc trung bnh th gii.
th ti sn quc gia li c phn phi mt cch
cc k bt cng, i b phn nhn dn ta sng trong cnh
ngho kh cng cc. Li tc quc gia qu thp cng vi
tinh thn v trch nhim khin chnh quyn b ri gio
dc, c s h tng, thit b sn xut v ngay c nhng u
t ti thiu v v sinh v sc khe cho dn chng. Gio
dc v o to, qu suy sp, hon ton khng c kh nng
chun b tui tr trong cuc cnh tranh vi th gii. Tnh
trng ca i a s cc bnh vin Vit Nam l mt
s h nhc v mt ti c.
Phi nhn thng vo s thc v nhn nhn mt hin
trng au lng: chng ta l mt nc ln bi v b tc. Tuy
l nc ng dn th 14 trn th gii nhng chng ta
khng c c mt thnh tu khoa hc k thut no, khng
mt pht minh, khng mt cng ty tm vc quc t, khng
mt tc phm vn hc ngh thut hay ngay c mt thnh
tch th thao no c th gii bit n. Chng ta hin l
mt nc khng ng k. Ngi Vit Nam khng ch
ngho kh m cn khng c l do no t ho. V chng
37
ta cng l mt trong nhng dn tc cui cng trn th gii

vn cn phi chu ng ch c ti ton tr v b t chi
nhng quyn con ngi c bn, nh quyn t do ngn
lun, t do kt hp, t do bu c v ng c, k c quyn
s hu t. Hng triu dn oan b cp ot t sng ly
lt trong ut hn.
Cht liu nhn x ca chng ta b rch nt do
nhng cuc ni chin tng tn ko di v thm khc m
chng ta vn cha thc c ht hu qu, do tinh thn
bt dung v th hn m nhng cuc chin ny ra, do
chnh sch phn bit i x ca ng Cng Sn, do chnh
lch giu ngho qu l liu v do s nghi hoc ton din
ca dn chng i vi cc gi tr c bn ca mi x hi, li
cng rch nt hn v s phn ut bt lc trc mt chnh
quyn tn bo cai tr nh mt lc lng chim ng.
ng thi ti nguyn qu nht ca quc gia l con
ngi cng b xung cp mt cch th thm. Sc khe ca
nhn dn suy nhc v thiu dinh dng, thuc men v
chm sc. Cc chng bnh truyn nhim nguy him lan
trn mt cch bo ng m khng c bin php ngn chn.
Thanh thiu nin b hc hng lot. Tr tu dn tc suy gim
nng vi s xung cp bi t ca h thng gio dc. T
nghin ht, mi dm, trm cp ngy cng gia tng. Cuc
sng kh khn trong mt x hi bng hoi lm con ngi
cng ngy cng ri xa cc gi tr cn bn phi c ca mi
quc gia: o c, lng thin, tht th, cn c, k lut,
38
v.v. Di tr, la o, th l tr thnh thng thng trong

quan h x hi.
Trong thc trng en ti ang ni bt ba him ha
c bit nghim trng v khn cp.
Trc ht l tham nhng. C nhn dn ln chnh
quyn u ng rng tham nhng l quc nn v l gic
ni xm tn ph t nc nhng c l chng ta cha thc
c mt cch y s c hi ca n v trong x hi
ang c khuynh hng chp nhn nh sng vi n nh
mt nh mnh. N ang tr thnh mt lut chi v mt
nh ch. Nhng tham nhng khng th dung tng. N lm
h hng tt c. N a nhng ngi bt xng vo nhng
chc v quan trng, trao nhng d n ln cho nhng nhm
li ch gian tr. N lm hng quy lut th trng, lu manh
ha con ngi v bin quan h x hi thnh mt cuc thi
ua bp bm. N loi b kin thc, nghin cu v sng to.
N khin mi d n v k hoch cng cng nh t tr
thnh v ngha v v dng. N tn hi c mi trng v c
s h tng v bao che nhng nhim v cho php nhng
thi cng xy dng v bo tr gian tr. Mt th d l d n
B-xt Ty Nguyn v quyt nh cho xy t nhng l
in ht nhn; c hai d n ny u phi kinh t v cn e
da sinh mnh t nc nhng vn c p t v c li
ln cho cc cp lnh o tham . Mt th d khc l s
xung cp nhanh chng ca h thng cu ng d mi
xy cch y khng lu. N e da c an ninh quc gia bi
v nu tin mua c tt c th khng c g l nu nhiu
39
quan chc cao cp trong b my nh nc trn thc t l

nhng ni ng ca nc ngoi. mc hin nay ca
nc ta n va lm t nc ln bi, va e da an ninh
v ch quyn, va khin cc nim quc gia, dn tc mt
ht ngha. Nu khng b chn ng n s nhanh chng
hy dit t nc.
Him ha nghim trng th hai l mi trng. T vi
thp nin qua, chng ta lin tc chng kin mt thm kch
cc k nghim trng trong lch s nc ta: l s hy
hoi nhanh chng ngay chnh nn tng ca t nc. Cy
rng b cht ph, b bin, sng ngi v cc mch nc b
nhim nng, t nc tr thnh cn ci, hn hn tip theo
l lt. Nc khng cn ung c, khng kh khng cn
th c. Cha k rc ri hi thi chng cht, cng rnh
ng. Ngi thnh ph ra ng phi eo khu trang bt
mt v tr thnh xa l vi nhau. nhim t ti mc
tn ph sc khe gy thm kch cho mi ngi nht l
ngi ngho, ngha l a s nhn dn. N cng gy tn
km ln v y t, lm gim nng sut lao ng v c kh
nng khin du khch xa lnh nc ta, th gii ty chay thc
phm ca ta. y l mt tai ha kinh khng phi chn ng
ngay. Vi mt mt dn s mt nghn ngi trn mt
kilmt vung t sng c v cn li c tr chng ta
khng c chn la no khc hn l t mi trng lnh
sch lm u tin quc gia s mt. t nc trc ht l t
v nc, nu t nc cn ci v nhim n khng
cn sinh sng c na th chng ta cng chng cn g
ni vi nhau.
40
t nc khng nhng ch b hy hoi m cn b

em bn, rt nhiu vng t c gi tr kinh t chin lc
vo tay ngi ngoi quc, nhiu khu rng u ngun
b cho thu di hn v trn thc t thuc quyn
kim sot ca nc ngoi.
Him ha nghim trng th ba, ng thi cng l
mt quc nhc, l s l thuc qu ng vo Trung Quc.
Chng ta hin khng cn ch quyn trn thc t. Tuyn b
chung Vit - Trung ngy 21-06-2013 cho thy chnh quyn
cng sn k rt nhiu tha hip ngm t Vit Nam
trong th khng ch ca Trung Quc, nh chp nhn thm
d chung du kh (trn thc t l Trung Quc thm d
du kh trong vng c quyn kinh t ca Vit Nam),
Trung Quc hun luyn v o to s quan qun i v
cng an Vit Nam. Trm trng hn c l cam kt tham
kho Trung Quc -ngha l nhn ch th ca Trung Quctrong quan h i ngoi. Vit Nam khng cn ch quyn.
Nhn dn Vit Nam khng th chp nhn.
S l thuc ny khng ch h nhc m cn nguy
him. Ngi Trung Quc t ngn xa lun lun nhn cc
dn tc lng ging, k c Vit Nam, vi con mt k c, h
coi Vit Nam nh mt thuc quc. Vi vn ha nng dn
thm t chnh sch truyn thng ca h i vi cc nc
ln cn l chnh sch sp nhp, bng bo lc hoc bng di
dn. Chp nhn l thuc Trung Quc v vy cng l chp
nhn b sp nhp, iu m trong hng nghn nm t tin ta
bit bao xng mu chng li gi nc.
41
Thot Trung cng l iu kin bt buc nc ta

c th vn ln. Chng ta cn thot khi vn ha Khng
Gio, mt vn ha n dch v tha ha tr tu m chng ta
chia s trong hng ngn nm vi ngi Trung Quc v
chnh quyn Trung Quc ang c gng phc hi. Chng ta
c rt nhiu iu hc th gii nhng tt c nhng iu
chng ta ch c th hc mt cch ng n, thu o v
nhanh chng vi cc dn tc khc. Trung Quc cng ging
chng ta nhng pht trin hn chng ta, tt c nhng g
chng ta sn xut c h u c, nhng nhiu hn v r
hn. l l do khin Vit Nam hin nay trn nhiu mt
tr thnh cng xut khu hng ha Trung Quc mang
nhn made in Vietnam v khin thm thng mu dch vi
Trung Quc ngy cng nng hn.
Sau cng Trung Quc ang ngy cng b c lp. L
thuc vo Trung Quc l rc ly nguy c b c lp cng
vi Trung Quc, s rt kh gia nhp khi Hp Tc Xuyn
Thi Bnh Dng v cn c th b c lp ngay trong khi
ASEAN. Th gii ngy cng nhn ra Trung Quc l mt
mi nguy cn phi ngn chn. Chnh sch ngn chn ny
s c kh nng khin Trung Quc suy thoi bi v kinh t
Trung Quc ty thuc nng n vo ngoi thng. Mt khc
tng trng kinh t l bin minh duy nht ca ch
Bc Kinh, kinh t khng li cng c ngha l ch
s chao o. D mun hay khng Trung Quc cng
s khng cn l mt ch da.
42
Ni chung thc trng t nc ang nguy ngp,

nhng chnh quyn thay v dn mi c gng cu nc
li ch c mc ch gi ly quyn lc bng mi gi nhn
danh mt ch ngha b th gii ln n nh mt ti c i
vi loi ngi v b nhn dn Vit Nam coi l nguyn nhn
ca tnh trng bi t hin nay. Nh nc cng sn tht
bi trn mi phng din v trong tt c mi a ht, nhng
vn tip tc cm quyn nh mt thch vi nhn dn v
khng nhng th, cn khng nh quyt tm gi c quyn
chnh tr v thi hn. S xc xc t ti tt nh vi
hin php 2013 quy nh cc lc lng v trang phi tuyt
i trung thnh vi ng Cng Sn Vit Nam, trc c
nh nc Vit Nam. Ch cng sn v vy l mt khiu
khch hng ngy i vi nhn dn v mt tai ha. Tai ha
ko di qu lu khin ngi dn, bt lc v chn
chng, khng nhng ch ght chnh quyn m cn dn
dn mt c lng tin vo t nc. Mi ngi t lun lch
tm nhng gii p c nhn cho nhng vn c nhn.
Mng c ca rt nhiu ngi Vit Nam ngy hm nay l
c ri khi Vit Nam v lm cng dn ca mt nc
khc. Nh nc mt dn c quyn bo lc v tay cc bng
ng trm cp v x hi en, v ngy cng mt c quyn
thu thu do tnh trng bun lu v tham nhng. Chng ta
ang tin dn ti s gii th quc gia. Chng ta phi tht
ln ting tht bo ng. Nu ny tip tc, nim quc
gia c lc s mt ht ni dung, cc ly khai, t tr s
xut hin v tng trng, cc th lc ngoi bang s ngy
cng c iu kin khuynh lot chng ta, trong mt th
43
gii m nim quc gia dn tc ang b cht vn. S tn

vong ca chnh t nc ngy cng khng chc chn.
Cha bao gi m him ha mt nc ln bng lc
ny. Mt nc v mt ch quyn, mt cn cc dn tc v
nht l v chm thch nghi vi mt th gii thay i dn
dp. Kch bn mt nc l s thua km v thiu c ch
quyn ln nhn quyn khin nim Vit Nam mt dn ni
dung v tr thnh nhm chn, mun v nim t ho
lm ngi Vit Nam tan bin dn, t nc gii th
trong lng ngi trc khi gii th thc s.
2. Trin vng
Tnh trng t nc tuy nguy ngp nhng khng
tuyt vng. Dn ch n gn v chng ta vn c nhng
cn bn tt c th v cn c s dng trit cho c gng
phc hng mt khi t nc c dn ch.
Chng ta c mt ngn ng ng nht trong c nc,
mt ngn ng d hc v kh y chuyn ch mi
kin thc vn ha, khoa hc, k thut. Chng ta cng
khng b vng mc vo mt tn gio p o no.
Chng ta c mt dn s kh ng o, gn 100 triu
dn. Dn s ng o ny tuy l mt tr ngi ln cho c
gng nng cao mc sng nhng cng l mt sc mnh nh
v tr quan trng ca nc ta v bi v ngi Vit Nam ta
v bn cht cn mn trn mc trung bnh. Trong qu kh
44
chng ta chng t kh nng tip thu mau chng cc khoa

hc v k thut mi nht; sinh vin Vit Nam thnh
cng ng o v m mn trong nhiu cuc thi tuyn kh
khn ti mi quc gia trn th gii; cng nhn Vit Nam
hc ngh mau chng v c nh gi cao. Nhng ngi
Vit Nam di tn ra nc ngoi cng chng t mt kh
nng thch ng xut sc vi iu kin sinh hot hon ton
mi. C th ni chng ta l mt dn tc kh tinh anh. Mt
vn ling nh vy d c b soi mn -v trn thc t b
sa st- cng khng th mt hn trong vng mt hai th h.
Nu tm ra c t chc x hi hp l con ngi Vit Nam
c th phc hi c. V mt khi con ngi Vit Nam
c phc hi chng ta s c mt ti nguyn nhn lc rt
hng hu. Trong c gng vn ln, khi t nc c dn
ch c t chc mt cch hp l, chng ta cng c th
khai thc tim nng to ln ca khi hng triu thanh nin
tt nghip i hc v cao ng nhng cha c c c hi
ng gp. Tui tr tuy khng cn l mt u th ca Vit
Nam nhng ngun nhn lc tr v c o to vn cn
rt di do.
Trong sut dng lch s kh khn ngi Vit Nam
biu l mt nguyn vng tha thit mun gi nc
sng chung vi nhau v xy dng mt tng lai Vit Nam
chung. Lng yu nc ca ngi Vit d rt suy gim
v tht vng v bc bi vn cn c th khi phc. Dn tc
Vit Nam chng t mt sc sng phi thng, thng
c nhiu th thch cam go. Chng ta vn cn sc
45
vt qua th thch hm nay v vn ln nu bit kp thi

trn tnh.
Chng ta c mt a l thun li. t ai ca ta tuy
hp nhng ph nhiu, nng nghip ca ta nu hot ng
mt cch hp l khng nhng c kh nng sn xut
lng thc cho dn chng m cn c kh nng xut cng.
B bin ca ta di v p, nc ta nm ngay st nhiu trc
giao thng quan trng v ngay gia mt vng ang pht
trin mnh m c tt c mi trin vng tr thnh mt
trung tm kinh t chin lc ln ca th gii. Chng ta c
tim nng ca mt quc gia rt ln v du lch, cng nghip
v thng nghip. Ln sng dn ch ang tro dng trn
khp th gii k c cc nc ng Nam cng l yu t
tch cc mi, to ra mt bi cnh ngy cng lnh mnh v
vn minh, c tc dng thi thc i vi mi ngi Vit
Nam.
Chng ta ang sng mt thay i t duy mang rt
nhiu hy vng. Nhng cuc chin khc lit tn ph t
nc khin ngi Vit Nam thc ci tai hi ca bo
lc. Chng ta t ti ng thun rng ha bnh l gi tr
ng qu nht trong mi gi tr v ni chin l tai ha ln
nht trong mi tai ha. Kinh nghim cc ch c ti
gian tr k tip nhau cng em li cho chng ta nim tin
mnh m vo t do v dn ch. Chng ta cng chm dt
c nhng bn ci v m thc kinh t nhn nh rng
ch c mt nn kinh t th trng ly cnh tranh v sng
kin c nhn lm nn tng l c th thnh cng. S phn
46
n chung trc mt chnh quyn tham bo cng c tc

dng khin chng ta qun i nhng xung t trong qu kh
v hiu rng cn phi ha gii vi nhau, on kt vi nhau
chung sc tho b ch c ti, gii quyt nhng vn
chung v xy dng mt tng lai chung. Chng ta cng
thu hiu trong c, trong tim, trong da, trong tht nhng
hu qu bi t ca hn th v chia r. Trn rt nhiu im
c bn, tr tu Vit Nam c khai thng.
L do quan trng nht chng ta vng lng tin l
hu nh tt c mi vn , k c nhng vn nghim
trng nht, u l nhng vn ng l khng c. Chng
u do ch cng sn m c v v th cng s c gii
php nhanh chng mt khi ch cng sn chm dt.
Nh vy vn ct li ca ca chng ta l kt thc
ch ny. Nhng ngay c bi ton gai gc ny cng
thay i thng s.
ng Cng Sn phn ha. N khng cn mt l
tng chung gn kt cc ng vin. th tham nhng,
bt ti v v o c cn gy s ganh ght v khinh thng
ln nhau trong ton b ng, k c cp cao nht. B chnh
tr khng cn quyn lnh o ti cao v mu thun vi ban
chp hnh trung ng, mt nh ch khng thng trc
nhng li c thm quyn ti hu trong vic ch nh v k
lut cc cp lnh o. ng Cng Sn ch cn l mt h
cu. Ch nh mt con tu khng cn on thy th v
ang chuyn ha t c ti ng tr sang c ti c nhn.
47
S chuyn ha ny din ra trong nhng iu kin rt bt

li: ng phn ha cng cc, nhn dn th ght trong khi
khng c mt nhn vt no c uy tn. Tnh trng ch c th
dn ti s sp . Trong lch s Chu thng c hai
nguyn nhn chnh a ti s sp ca cc ch . Mt
l, cho ti khi tip xc vi Phng Ty, v lp ngi thng
tr cp bc qu ng, nht l cp t ca ngi dn; hai
l, sau khi tip xc vi Phng Ty, v ch ngoan c
theo ui mt h t tng qu li thi. Ch cng sn
Vit Nam c c hai yu t . N khng th tn ti.
Ch ny ko di cho ti nay v hai l do:
L do th nht l ch ngha thc tin m cc cng
quc, c bit l Hoa K, theo ui trong gn hai mi
nm t gia thp nin 1990 dung dng cc ch c
ti cn li, c bit l Trung Quc v Vit Nam. Nhng
ch ngha thc tin ph sn v b gt b, cc gi tr dn
ch v nhn quyn dnh c ch ng u tin phi c.
L do th hai, cng l l do chnh, l v tr thc Vit
Nam khng m nhim chc nng v trch nhim ca
mnh l hng dn qun chng. Do di sn vn ha v lch
s h thiu tri tim au, thiu tr tu bit, v thiu
s dng cm dm tranh u, hoc qu coi trng
nhng a v v quyn li c ban pht. Nhng lp tr
thc c qua i v mt lp tr thc mi ngy cng ng
o nhp cuc, trong c mt thnh phn tr thc m
trong sut dng lch s Vit Nam cha bao gi c: nhng
48
tr thc chnh tr. Nhng ngi tr ny hiu bit hn hn

cc th h n anh v khng cn mt o tng no v ch
ngha v ch cng sn. H khng cn loay hoay tm
cch ci tin ch m hiu dt khot l phi chm dt
n. H dm lm, quyt lm v bit lm v ang khm ph
ra rng phi kt hp vi nhau trong mt i ng lm; h
hiu rng u tranh chnh tr khng bao gi l u tranh
c nhn c m lun lun phi l u tranh c t chc. t
nc sp thay i v thay da i tht.
Cho n nay mt c tnh chung ca cc ch c
ti bo ngc l chng thng t ra rt vng chc cho n
khi t ngt sp . L do l v s ngoan c v hung bo
ca chng i hi mt im on tuyt nhng thay
i v lng tch ly to ra mt thay i v cht.
im on tuyt ang t ti, nh ln sng dn ch
mi, nh s xut hin ngy cng ng o ca thnh phn
tr thc chnh tr mi v nh thc ngy cng r rt, c
bit ngay trong thnh phn cng an v qun i, rng ch
khng th ko di lu na v mi ngi nn ng gp
thay v tip tay cn tr tin trnh dn ch, lm tc nhn
thay v nn nhn ca mt chuyn ha cn c, bt buc phi
c v sp n. Hn k dn ch c th rt gn. Nht l nu
nhng ngi dn ch bit tranh th lng tin v s hng
ng ca nhn dn bng mt tnh cm trong sng v qung
i, bng nhng phng thc u tranh hp tnh hp l v
bng mt d n ng n lm li v thng tin t nc.
49
IV. Nn tng t tng cho k nguyn dn ch

Thi i ca cc ch ngha v thc h chm dt.
T nay khng cn nhng chn l khng th t li. Tuy
vy, mt tp hp chnh tr trong mi giai on vn cn
ng thun trn mt s nhn nh nn tng.
Gia nhng thay i dn dp i hi nhng chnh
sch v bin php a dng v phc tp thch nghi vi
tnh th, mi ngi cn nm vng nhng chn la nn
tng, ngha l nhng g khng thay i v gii thch ci ti
sao ca cc bin php v chnh sch. l iu kin t
nc khng mt phng hng v ngi dn c th
hiu v ng gp mt cch c thc vo sinh hot quc
gia. Chng ta l mt dn tc ng o v phi ng u
vi rt nhiu vn trm trng, gai gc v khn cp, cng
vic ca chng ta chc chn l rt phc tp. Chnh s phc
tp i hi cc t chc chnh tr phi minh nh nhng
chn la c tnh ch thuyt, ch thuyt c hiu theo
ngha khng phi l ch ngha hay thc h, cng khng
phi l nhng hc thuyt vi cu trc l lun phc tp, m
l nhng kin n gin c coi l ng v c ly lm
cn bn cho cc chnh sch v bin php trong mt giai
on kh di.
ng thun cn bn ca Tp Hp Dn Ch a
Nguyn gm nm im sau y: t nc phi c quan
nim nh mt tnh cm, mt khng gian lin i v mt
tng lai chung; th ch chnh tr cho Vit Nam l dn ch
50
a nguyn; tinh thn ch o ca c gng lm li t nc

l ha gii v ha hp dn tc; t chc x hi Vit Nam
phi th hin mt cch tht qu quyt nhng gi tr tin b;
c gng pht trin kinh t phi t trn nn tng kinh t th
trng v sng kin c nhn.
1. Quc gia: mt khng gian lin i
v mt d n tng lai chung
Nc Vit Nam ta hnh thnh t ngn xa v
c hn hai ngn nm lch s. Tuy vy, cng nh mi nc
khc, chng ta mi ch bit n khi nim quc gia, hiu
theo ngha mt thc th thuc quyn s hu ca mi ngi,
gn y thi. L do l v chnh nim quc gia cng l
mt nim rt mi, c khai sinh ra cng vi dn ch.
Cho ti khi nim dn ch ra i, cc vng quc
ch l ca mt nh vua. Lnh th cng nh ngi dn thuc
quyn s hu ca vua v b t di quyn quyt nh c
quyn v tuyt i ca vua. t cng nh dn c th i
ch mt cch ty tin theo s chuyn nhng gia cc vua
cha. Trong bi cnh khng th c cc quc gia ng
ngha. S quyn luyn t nhin vi mnh t ca t tin v
nhng ngi quen thuc cha phi l tinh thn dn tc hay
lng yu nc. Ngi dn khng c thm quyn no trn
t nc th cng khng c trch nhim no i vi t
nc. thc dn ch bin cc vng quc thnh nhng
quc gia v l nn tng cho mt nh nc, hay chnh
quyn, ca dn, do dn v v dn.
51
Khc hn vi cc vng quc dn dn hnh thnh

vi thi gian, quc gia l mt thc th bao gm mt lnh
th, mt chnh quyn, mt di sn vn ha lch s v nhng
con ngi bnh quyn gn b vi lnh th , chp nhn
chnh quyn , chia s di sn lch s v vn ha v,
quan trng hn ht, chp nhn xy dng v chia s vi
nhau mt tng lai chung. Quc gia trn mi ngi v l
ca chung mi ngi.
Cng vi nim quc gia nh l mt thc th ca
chung mi ngi nhng cng l ca mi ngi xut
hin mt thc cng ng theo mi ngi khng th
hon ton t gii quyt ly mi vn c nhn ca mnh,
tri li s thnh cng hay tht bi ca mi ngi cn ty
thuc vo mt quc gia m mi ngi t nay va c bn
phn va c quyn li li va c thm quyn ng gp
bo v v thng tin. thc cng ng ny n lt n to
ra lng yu nc, mt tnh yu i vi nhng ngi thn
thuc, ng hnh v cng phn u vi mnh. Lng yu
nc ny khng th b ng ha vi tinh thn bi ngoi ca
ch ngha dn tc hp hi.
Nh nc dn ch, t nn tng trn nim quc gia,
l tin b v i nht ca loi ngi trong cc th k 17
v 18. Nhng nh nc - quc gia ny v c t chc
khuyn khch v n nhn s hng ng t do v t
nguyn ca mi ngi gii ta sinh lc, kin v sng
kin ca ton dn, thc y mi tin b khoa hc, k
thut, trit hc, vn ha v ngh thut v khin cc nc
52
phng Ty vt xa hn phn cn li ca th gii. Trong

chiu su, l do chnh khin cc nc phng Ty t
ngt gia tng sc mnh l s khm ph ra nim quc gia.
May mn hn nhiu dn tc khc, ngi Vit Nam
c mt truyn thng sng chung lu di v n vng do iu
kin a l c bit. Phn t lu i ca chng ta, min
Bc, c vch ni dy c v pha Bc v pha Ty bao
che trong khi pha ng ta lng ra bin c. Nh tnh trng
bit lp m bin gii cng nh cu to nhn vn ca ta
khng thay i bao nhiu trong nhiu th k. Do m
thc cng ng v s quyn luyn vi qu cha t t rt
cao v c th lm nn tng cho mt thc quc gia v
dn tc rt mnh. Nhng do s thiu ht t tng chnh tr,
chng ta ch bit n nim quc gia, nh l mt thc
th ca chung mi ngi dn, mt cch mun mng.
Chng ta ch bit n nim quc gia vo lc ang b
ngoi bang thng tr. T n nay chng ta lin tip chu
ng nhng cuc chin -phn ln l ni chin- v nhng
ch c ti. Chng ta cha bao gi c dn ch, yu t
nn tng ca quc gia v dn tc, do chng ta cha xy
dng c mt quc gia ng ngha v cng cha vn
dng c sc mnh thc s ca mt dn tc.
Nu cc nh nc - quc gia l nguyn nhn to
ra sc mnh v s phn vinh ca cc nc u M th s
thiu vng ca chng cng gii thch s thua km v nhng
au kh ca nhiu nc trong c chng ta.
53
Cc nh nc - quc gia mnh v c ch li ln v

chng c quan nim mt cch ng n. Quc gia l
ca mi ngi v trn tt c. Nh nc, hay chnh quyn,
ch c s mnh phc v quc gia, do phi trong v
di quc gia. Nh nc khng phi l cu cnh m ch l
cng c v v th ch cn c to dng v duy tr mc
thc s cn thit. Quc gia mi l cu cnh, m quc
gia trc ht l tp th nhng ngi cng dn t do v bnh
ng.
Nh nc khng c quyn li ca ring mnh m ch
bit quyn li ca quc gia, trong khi quyn li ca quc
gia do ton dn quy nh sau mt c kt ng n nhng
kin c nhn c by t mt cch t do. V c bn nh
nc - quc gia l dng c thc hin ng thun xy
dng tng lai chung ca nhng con ngi t do. Chnh v
th m nh nc y mt mt ng vin c s ng gp
ca mi ngi v, mt khc, bo m mi ngi pht
huy ti a kh nng ca mnh v ng gp ti a vo phc
li chung.
Chng ta, cng nh nhiu dn tc khng may khc,
thua km bi v chng ta khng c c nhng nh
nc nh th. Ngc li, cho n nay chng ta ch c
nhng nh nc ca ring mt tp on cm quyn thay v
ca mi ngi. Nhng nh nc c quyn li ca ring
mnh v ch bit quyn li ca ring mnh cho nn ch c
u t gi ly quyn lc ca mnh bng mi gi ngay c nu
phi gy nhng thit thi ln cho dn tc. l nhng nh
54
nc khng ch thay v phc v quc gia, nhng nh nc

coi dn chng l i tng kim sot v s dng thay
v l nhng i tng bo v v phc v.
Chng ta hin ang ng trc tnh trng c bit
nghim trng bi v chng ta cha xy dng xong mt
quc gia ng ngha trong khi nim quc gia ang b xt
li v vt qua. Nh th chng ta va phi nhanh chng
xy dng mt quc gia ng ngha li va phi ng hn
vi tng lai, ngha l xy dng kp thi quc gia Vit
Nam theo ngha m n s phi c.
Do s bng n ca cc phng tin giao thng v
truyn thng, ng thi vi nhng trao i dn dp v s
bnh trng ca nhng t tng mi, cc yu t cu to
truyn thng ca tinh thn quc gia dn tc thay
i trng lng tng i.
Cm gic yn tm trong s gn gi, s lo s ci l v
ngi l, lin h huyt thng, s rng buc vi lch s v
vn ha c truyn, s quyn luyn vi mnh t quen
thuc, s thoi mi trong vic giao tip vi nhng ngi
cng mt tp qun v np sng, v.v. tt c u tr thnh
khng quan trng v ngy cng khng quan trng trong
mt th gii cho php s trao i trc tip v tc khc, k
c lm vic chung, gia nhng con ngi hai u tri t
v trong con ngi di chuyn v tip xc thng xuyn,
thu nhn hng ngy loi thng tin, hnh nh v kin.
Qu t l qu hng b nh chung ca c loi ngi
55
v hnh phc c nhn tr thnh gi tr cao nht. Nhng

tnh cm truyn thng ng gp to ra tinh thn
quc gia dn tc ngy cng bc l tnh th cu v
hn hp ca chng.
Mt khc vai tr v ch ng ca quc gia cng b
cng ph t mi pha. T bn ngoi, vi nhng kt hp
khu vc to ra mt khng gian hot ng ln hn, t bn
trong do nhng i hi ca cc c nhn v cc cng ng
sc tc, v t c trong ln ngoi do s bnh trng nhanh
chng ca cc cng ty a quc m vai tr v trng lng
ngy cng gia tng.
Trong bi cnh , nhng l do rng buc con ngi
vi t nc d nhin phi thay i v trn thc t thay
i. Con ngi ch cn rng buc vi t nc v t nht
mt trong ba l do: v t nc bo m cho mnh nhng
che ch v quyn li c bit, v t nc em li cho mnh
mt ngun hnh din hay, mt cch gin d, v t nc l
ca mnh.
Trong cc yu t cu to ra quc gia, lnh th khng
cn gi tr tuyt i, con ngi c th yu nc v ng
gp cho t nc d sng bt c ni no. Di sn lch s,
vn ha v ngn ng cng gim tm quan trng. Chnh
quyn cng khng quan trng. Quan nim mt t quc
thing ling m mi ngi phi phc tng, tn knh v
phc v mt cch khng iu kin li cng li thi. Cn
li nhng con ngi v d n tng lai chung, hai
56
yu t cu to ca quc gia m tm quan trng ngy

cng tng ln.
Nh th, mt quc gia ch c th tn ti nu c
quan nim khng phi nh mt chng tc hay mt qu kh
m nh mt khng gian lin i gia nhng con ngi hiu
nhau, qu trng nhau v hp tc vi nhau xy dng v
chia s mt tng lai chung. Quc gia nh th ch yu l
x hi dn s vi k c ca n, vi nhng vn phi gii
quyt ca n v vi nhng d nh tng lai ca n. Nh
nc trong v di quc gia vi s mng phc v
quc gia cho nn nh nc c vai tr phc v ch
khng khng ch x hi dn s.
Mt t nc c hiu nh th vn cn kh nng
rng buc ngi Vit Nam vi nhau v vn rt cn thit
cho mi ngi, ng thi cng l mi trng thun li cho
nhng hp tc. t nc y s c li cho mi ngi bi v
s l mi trng pht trin t nhin cho mi ngi. t
nc y s l ngun ym tr mi ngi chng ta xy
dng i mnh ng thi cng nhau xy dng mt nim t
ho chung v gia tng phc li chung. t nc y cng
s l mt ch da tnh cm cho mi ngi hnh phc
c ton vn. t nc y phi l ca mi ngi ch
khng phi l ca ring ca mt th lc hay ng phi no.
l quan im ca Tp Hp Dn Ch a Nguyn
v t nc Vit Nam. Nim tin ca Tp Hp Dn Ch a
Nguyn l ch c mt quan nim v quc gia nh vy mi
57
c th em li cho mi ngi Vit Nam l do yu nc

v chung sc dng nc, ngha l mi cho php Vit Nam
tn ti v vn ln.
2. Dn ch a nguyn
thot khi b tc hin nay v hi nhp vo th
gii tin b, c th ng vin mt cch hu hiu mi
sinh lc quc gia vo c gng vn ln mu tm mt ch
ng xng ng trong cng ng quc t, Vit Nam khng
c chn la chnh tr no khc hn l mt th ch dn ch
a nguyn.
Dn ch a nguyn khng nhng l chn la hin
nhin cho Vit Nam m cn l hng i tt yu ca
th gii.
Cuc tranh ci gay go nht trong th k hai mi
l cuc tranh ci v dn ch. Hng chc triu ngi trn
khp th gii thit mng v nhng xung t gy ra bi
cuc tranh ci ny. Vn ct li l lm th no
ngi dn quyt nh vn mnh t nc, v nhiu
cng thc c ra v th nghim.
Cuc tranh ci ny hin nay chm dt. Ch ngha
Mc-Lnin v m hnh "dn ch x hi ch ngha" m n
xng hon ton sp . Cc ch cng sn cn li
ch cn l nhng ch c ti bo ngc thun ty. M
hnh dn ch t nn tng trn t do c nhn
thng v mt l thuyt v cng thng trn thc t.
58
S lng cc nc dn ch p o v ang gia

tng nhanh chng.
Nhiu ngi ni nn dn ch kiu phng Ty, m
hu ht cc dn tc trn th gii chp nhn l ng, t
nhin c a nguyn. iu ny c phn ng, nhng cm
t "dn ch a nguyn" c ngha c bit quan trng ca
n, nht l i vi ngi Vit Nam trong giai on hin
ti. N ni ln mt tinh thn, mt thi v mt l tng.
Tinh thn l tinh thn bao dung v khoan nhng, tn
trng mi ngi v mi kin. Thi l thi bc
b thng thn mi hnh thc c ti chuyn chnh, k c,
v nht l, th "dn ch" bp bm mnh danh l "dn ch
tp trung" hay "dn ch x hi ch ngha" dnh a v c
tn cho mt ch ngha v mt tp on lnh o. L tng
l l tng xy dng t nc Vit Nam c ch ng
xng ng v ngang nhau cho tt c mi ngi.
a ng cha phi l a nguyn nu mi khuynh
hng khng c nhn nhn mt ch ng ngang nhau.
Trong nhng ngy c on v gio iu nht ca n, ch
cng sn Vit Nam c lc cng c ba hoc bn ng,
nhng khng phi v th m n c a nguyn. a ng
ch l yu t cn, nhng cha , ca a nguyn. a
nguyn l mt tinh thn, trong khi a ng ch l
mt con s.
Trong cuc tranh hng vi phong tro cng sn, cc
nc phng Ty ly mt quyt nh v cng to bo
59
l thay v co cm li trong mt k lut t v x cng li

pht trin ti a nn dn ch ca h, m nt m nht l s
tn trng mi khc bit trong x hi, v h dn dn tin ti
dn ch a nguyn. Tuy vy nhiu th ch t bn phng
Ty cha phi l nhng nn dn ch a nguyn ng ngha.
Cc nc phng Ty vo nhng mc a nguyn
khc nhau.
Dn ch a nguyn l s hi nhp v ng dng trit
l a nguyn vo i sng chnh tr. Cn bn ca trit l
a nguyn l tinh thn bao dung, l s nhn nhn v tn
trng mi khc bit trong x hi. D nhin tnh a nguyn
c trong mi x hi v nu mun ngy bin th x hi no
cng a nguyn c, nhng iu c o l trit l a
nguyn thay v coi s hin din ca nhng thnh t khc
bit nh mt thc ti phi nhn nhn v khc phc, li coi
nh mt l t nhin, mt s phong ph cn c khuyn
khch v khai thc. l mt phong cch sinh hot chnh
tr. Dn ch a nguyn l dn ch nhng khng phi dn
ch no cng l dn ch a nguyn.
Dn ch a nguyn l mt h thng chnh tr mi vi
nhng c tnh bt buc ca n. Ta c th nhn mnh
nm c tnh:
Mt l: dn ch a nguyn nhn nhn v tn trng
ch ng v ting ni ngang nhau cho mi ngi thuc
mi thnh phn x hi, mi sc tc, mi tn ngng v mi
khuynh hng chnh tr. Dn ch a nguyn ln n mi
60
phn bit i x, n chng i quyt lit ch c ng.

Mt cch c th bn hin php ca mt th ch dn ch a
nguyn khng th cha ng bt c mt quy chiu
no v mt chnh ng, mt ch ngha hay mt tn gio.
Hai l: ngoi nguyn tc phn quyn phi c trong
mi nn dn ch xng ng vi tn gi ca n, dn ch a
nguyn i hi tn quyn tn trng s khc bit gia
cc a phng. Mt chnh quyn d xut pht t bu c
t do i na cng khng phi l dn ch a nguyn nu
phn ln quyn hnh tp trung trong tay chnh quyn trung
ng. Trong mt th ch dn ch a nguyn cc chnh
quyn a phng, do nhn dn a phng bu ra, phi c
nhng quyn lut nh rng ri t chc cuc sng ph
hp vi bi cnh ring ca mi vng. Mi vng phi c
din tch v dn s mc tha ng c th l nhng
thc th tm vc t qun c v pht trin c.
Nh th mt s nguyn nhn xung t s t nhin c
gii ta. Cc sc tc t ngi s c c ting ni ng k
ti cc a phng m h tp trung ng o. Cc chnh
ng khng c c a s trong cc cuc bu c ton quc
vn c th nm c chnh quyn ti nhng a phng
ni h c tn nhim. Dn ch a nguyn lm nh i mi
cng thng chnh quyn - i lp, cp trung ng cng
nh cp a phng, v xa b mi xung khc "c lm
vua thua lm gic". Tn quyn a ti h lun l chnh
quyn trung ng khng cai tr trc tip m ch m nhim
cc s mng quc phng, ngoi giao, tin t v iu hp
cc a phng. Mt vai tr khc ca chnh quyn trung
61
ng l thc hin cc cng trnh c s h tng trn quy m

c nc v tr gip cc chng trnh a phng ng
khuyn khch.
Ba l: dn ch a nguyn t nn tng trn x hi
dn s. Bn cnh cc chnh ng, cc cng ng sc tc,
a phng v tn gio, cc hip hi cng dn t chc theo
ngnh ngh, quyn li, nhn sinh quan, s nguyn, u t,
v.v. c hot ng c lp vi chnh quyn, c nhn
nhn mt ch ng trng yu, c c ting ni v nh
hng trong sinh hot cng nh trong s tin ha ca x
hi. Nh nc t coi mnh l c s mng phc v x hi
dn s ch khng khng ch x hi dn s, khng nh
ot sinh hot thng ngy thay cho x hi dn s. V mt
kinh t, iu ny c ngha l nn kinh t quc gia phi t
nn tng trn cc x nghip t, khu vc quc doanh phi
c gii hn mc ti thiu v nu khng c th cng
hay. Mt x hi dn s mnh v a dng l bo m nht
chc chn cho s chuyn ha thng trc, t nhin v lin
tc ca x hi, trnh nhng xo trn t ngt v y v
ca cc cuc cch mng.
Bn l: dn ch a nguyn knh trng cc thiu s v
lun lun mu tm tha hip. Trong mt th ch dn ch
a nguyn, nguyn tc thiu s phc tng a s khng
c s dng mt cch t ng v my mc m ch c
dng ti sau khi tn dng mi c gng tm ng
thun. Dn ch a nguyn chng li mi hnh thc chuyn
chnh, k c chuyn chnh ca a s. Bnh thng trong
62
mt th ch dn ch s chnh ng ca mt chnh quyn

da trn kt qu ca cuc bu c cui cng, nhng trong
dn ch a nguyn s chnh ng ca mt chnh quyn cn
nm c trong s thnh khn tm ng thun trong mi
quyt nh quan trng.
Nm l: dn ch a nguyn trong bn cht ca n tn
trng mi thnh phn dn tc, khng chp nhn hy sinh
mt thnh phn no v khng th cho php mt thnh phn
ny bc lt v ch p mt thnh phn khc. V th dn
ch a nguyn coi rt trng lin i x hi v khng th i
i vi ci thng c gi l "t bn rng r". Lin i
x hi cng l iu kin phi c nui dng v tng
cng tinh thn quc gia bi v gia nhng ngi c
mc sng, np sng, quan tm v a v x hi qu
khc bit tnh ng bo cng lm ch l l thuyt.
Cng bng x hi tuyt i hiu theo ngha xa b
mi chnh lch, co bng, chia u l iu khng th c v
cng khng nn c. iu c th c v phi c l mt chnh
sch lin i x hi bo m cho mi ngi s bnh ng
trc php lut v kh nng thnh cng ng u, ng
thi nng nhng ngi yu km hoc thiu may mn.
Trong mt th ch dn ch a nguyn, nh nc
khng cn l ngi ch huy tuyt i. Vai tr ca nh nc
l m nhim ba chc nng: trng ti trong cc quan h
gia cc thnh t ca x hi, ch ti nhng vi phm, v ha
gii nhng i hi mu thun ca cc thnh phn dn tc.
63
Nh nc ha gii thay v nh nc ch huy l nt m ca

dn ch a nguyn. N phn bit hn dn ch a nguyn
vi cc ch chuyn chnh, nhng n cng khin dn ch
a nguyn khc vi nhiu ch dn ch trong
chnh quyn vn cn tham vng nh ot thay cho
x hi dn s.
Vi s tn trng mi khc bit, vi vai tr nn tng
ca x hi dn s gm v s cc cng ng, hip hi cng
dn v cc x nghip, vi t chc chnh tr tn quyn, x
hi a nguyn l s kt hp v cng phc tp ca v s
lin h an xen. Mt x hi phc tp nh vy ch c th
tn ti c vi nhng lut l r rng, minh bch v c
p dng trit . Nh nc trong mt th ch dn ch a
nguyn ch c th l mt nh nc php tr. Nh nc vn
minh no cng phi l mt nh nc php tr nhng nh
nc dn ch a nguyn phi l mt nh nc php tr ton
vn. V mun php lut c tn trng th n phi ng,
ngha l c lp ra bi nhng i din thc s do dn bu
ra v ch nhm phc v quyn li chung; cu cnh ca n
l quy nh s th hin cc quyn t do c nhn trong sinh
hot x hi.
Nhn vo thc trng Vit Nam, nu c mt iu m
chng ta c th qu quyt th l vi tnh trng hn th
chng cht, khng hong nim tin v thiu ng nht v
lp trng hin nay khng th p t mt lc lng no
hay mt ng li no m khng gp s chng i mnh
m. Th ch Vit Nam tng lai phi l mt th ch tn
64
trng mi khc bit, dnh ch ng v ting ni ngang

nhau cho mi ngi v cho mi ngi. Th ch ny do
bt buc phi l mt th ch dn ch a nguyn.
Khng th vin c dn ta cha kinh nghim dn
ch, tinh thn k lut cn cha cao, lng ngi cn phn
tn, v.v. cho rng dn ch l mt xa x phm i vi
Vit Nam. Nh vy phi chng chng ta nh phi tm thi
chp nhn mt phn lng c ti no ? tr li cu
hi ny, chng ta ch cn so snh nhng thnh tu ca cc
nc dn ch vi thnh tch ti t ca cc ch cng sn,
nhn vo nhng g m cc ch c ti cnh hu
tng em li cho cc nc Chu , Chu Phi v Chu
M La Tinh.
Nhng ngc li cng khng nn ng nhn v bn
cht ca dn ch. Dn ch khng gii quyt tc khc v
ton b vn pht trin. Thnh cng ca mi ch i
hi nhng chn la ng n v nhng con ngi c kh
nng. Dn ch khng em cm o v s phn vinh pht
khng. Dn ch khng thay th cho nhng chn la v
nhng con ngi. Nhng dn ch l mt phong cch sinh
hot cho php t cc vn mt cch ng n v chn
la mt cch ng n nhng ngi c trch nhim. Dn
ch, v nht l dn ch a nguyn, cng l mt phng
thc t chc x hi cho php pht huy trit kin v
sng kin, ng lc c bn nht ca tin b. V th mc
dn ch quyt nh mt gii hn trn cho pht trin. Dn
ch cng cao, kh nng pht trin cng cao.
65
Ngc li, cc ch c ti cm cn kin v sng

kin, ngn chn tin ha ha bnh v lin tc ca x hi,
dung tng tham nhng, bt cng v lm quyn, v do
ngn cn pht trin. Chng ta cn cnh gic l khng th
c nhng ch c ti sng sut bi v nn tng ca mi
ch c ti l s kiu cng bnh hon ca mt ngi
hay mt nhm ngi t ngh rng h thng minh suy
ngh thay cho c mt dn tc. H khng nhn thy s phc
tp ca cc vn v cng khng nhn thy s nng cn
ca chnh mnh. Ngi c ti trc ht l mt k u m.
V li, nu quan st, ta c th thy hu ht cc tp on
c ti u thiu vn ha.
D nhin dn ch a nguyn khng th em li tt c
mi phc li ca n trong nhng iu kin dn tr, x hi
v kinh t cha tt p, nhng ngay c trong trng hp
ny dn ch a nguyn vn cn hn xa c ti.
Chng ta khng nh: dn ch a nguyn thc s v
ngay tc khc.
c dn ch a nguyn thc s, iu chng ta phi
lm trc ht l xa b nhng hn th do mt qu kh m
mu li v c mt chnh sch phn bit i x nui
dng sut thi gian qua. Ha gii dn tc l mt bt buc
ca hon cnh lch s. C nh th chng ta mi c th chp
nhn nhau, nhn li vi nhau v tha li cho nhau, chung
sng vi nhau v bt tay nhau xy dng mt tng lai
chung. Cn nu khng a nguyn cng lm ch c ngha l
66
tm thi chu ng ln nhau do mt so snh lc lng cha

ng ng. a nguyn m khng c ha gii dn tc nh vy
ch l a nguyn bnh hon, ch chun b cho mt s thanh
ton ln nhau. Ngc li dn ch a nguyn cng l iu
kin cn c th c ha gii dn tc thc s. Ha gii m
khng c a nguyn chnh tr cng ch l ha gii bp bm,
ha gii trong s khut phc ca k b tr trc k thng
tr, ngha l mt ha gii khng th c.
t nc ta khng phi ch c nhng hn th do
chin tranh li. Cn c v s nguyn nhn chia r m
chng ta khng gii quyt c v khng thc c
hay v hon cnh cha cho php gii quyt. Nhng cch
bit v tn gio, a phng, sc tc, giu ngho, nhn sinh
quan, chnh kin, v.v. khng thiu, v v khng c gii
quyt nn ngy cng tr nn trm trng. Dn ch a
nguyn, do tinh thn bao dung v m thc tn quyn ca
n l gii php gip mi thnh phn dn tc u c ch
ng v ting ni, v do c th chp nhn ln nhau, sp
li gn nhau, ha hp vi nhau cng xy dng mt
tng lai Vit Nam chung.
Khng ai ph nhn rng a nguyn l mt l tng
p, p n ni cc ch c ti, d b khn n v n,
cng khng dm ph nhn n mt cch dt khot.
Dn ch a nguyn ang tr thnh ng thun cn
bn ca dn tc ta trong cuc hnh trnh v tng lai.
cng l hng i tt yu ca mi dn tc. Nhng ngi
67
tranh u cho dn ch a nguyn c quyn t ho v mnh

ang theo ui mt l tng p v cng c quyn lc quan
v mnh ang tranh u cho mt lp trng nht nh s
thng li.
3. Ha gii v ha hp dn tc
Trong hn bn th k qua, k t khi h Mc cp
ngi nh L hi u th k 16, nc ta lin tip i t cuc
chin tranh ny n cuc xung t khc. t nc b chia
ct nhiu ln trong hn hai th k, b h v b t di
nhng ch hnh chnh khc nhau trong gn mt trm
nm. Chin tranh, ni lon, tr th, bo on, bch hi l
nhng yu t thng trc trong lch s cn i ca ta.
Khc lit nht l cuc chin sau cng 1945-1975 trong
ln u tin chng ta xung t vi nhau c v thc h, v
sau phe chin thng thi hnh chnh sch b t v h
nhc, cng vi v s bin php phn bit i x.
Do hon cnh lch s, cht liu nhn x ca chng ta
b tn thng nng n. Nhng v i hi mt thi
gian hn gn rt lu di, do tinh thn cn bn ca mi
chnh sch cho nhiu th h ti s phi l ha gii v ha
hp dn tc. Ha gii dn tc xa b nhng hn th v
him khch ca qu kh i n ha hp dn tc trong
c gng xy dng mt tng lai chung.
Trong mt th gii thay i dn dp nh hin nay,
quc gia no cng phi chu nhng xo trn khng ngng.
Ngnh ny tin ln trong khi ngnh kia suy thoi, khu vc
68
ny bnh trng trong khi khu vc khc tr tr. Nhng

chnh lch x hi lin tip xut hin v cc chnh sch d
hon chnh n u cng khng th no tha mn c tt
c mi ngi. Cho nn quc gia no, dn tc no cng lin
tc phi ha gii vi nhau v cc mi xung t quyn li
v cng thng lun lun xy ra. Ha gii tr thnh trit
l iu hnh quc gia.
Ha gii l bt buc ca mi dn tc d trnh
no v c lch s no. Nhng dn tc Vit Nam l mt
trong nhng dn tc cn ha gii hn c.
Chng ta cn ha gii cng ng quc gia ni chung
vi cc sc tc t ngi c mt trn t nc ny
t ngy m nc v lun lun b ch p v ht hi
trong sut dng lch s.
Chng ta cn ha gii cc tn gio, nht l Pht Gio
v Cng Gio, hai tn gio b cc nh cm quyn Vit
Nam cng nh ngoi bang bch hi, n p, phn bit i
x v t vo th i u vi nhau. th, cc him khch,
hu qu ca mt hon cnh lch s trong c hai tn gio
u l nn nhn, thay v c gii ta cn i khi b thi
phng v khai thc cho nhng tham vng bt chnh.
Chng ta cn ha gii v ha hp hai min Nam Bc thng xuyn b chia ct v t vo th tng tranh
v k t 1975 b chia r bi mt chnh sch khng khc g
mt s chim ng ca ng Cng Sn.
69
Chng ta cn ha gii t nc vi cng ng ngi

Vit hi ngoi phi b ngi thn, ti sn, m m t tin
ra i v khng th chp nhn c mt chnh quyn h
khc, phi chu ng nhng kh au v mt mt rt ln
do hi tc, sng gi v cng an.
Chng ta cng cn ha gii ngi Vit Nam vi t
nc Vit Nam. Phi nhn nhn rng lm ngi Vit Nam
cho n nay l mt iu khng may. t nc ch l
hy sinh. Hn th na, cc tp on lnh o k tip nhau
cn nhn danh t nc phm nhng ti c rt nghim
trng. D nhin, t nc khng ng ha vi ngi cm
quyn, nhng vn c th hin qua ngi cm quyn. V
th, khi trong mt thi gian qu di ch c nhng ngi
cm quyn gian tr hay bo ngc, hay va gian tr va
bo ngc, th chnh hnh nh ca t nc cng b tn hi
v lng yu nc cng b suy gim. Ha gii ngi Vit
Nam vi t nc Vit Nam l iu phi lm phc hi
lng yu nc, mt yu t khng th thiu nu chng ta
cn mun mt tng lai cho Vit Nam. Mun nh th nh
nc, ngi i din t nc, phi l mt nh nc khim
tn, hin ha v lng thin. T quc Vit Nam phi c
cm nhn nh mt tnh yu v mt d n tng lai chung.
Nhng gn nht v cng au n nht, chng ta va
tn st nhau trong mt cuc tng tranh ko di ba mi
nm. Cuc chin ny l mt cuc ni chin v tuyt i a
s nhng ngi ch trng, nhng ngi cm v kh tn
70
st nhau v nhng nn nhn u l ngi Vit. Mt cuc

ni chin h nhc v c hai phe lm chin u nhn mnh
lnh v phng tin t nc ngoi. S kin ng Cng
Sn Vit Nam khng nhn nhn y l mt cuc ni chin
ch lm cho tnh ni chin khc lit hn v h khng nhn
nhn c t cch ng bo ca nhng ngi trc mt. Cn
thc rng ni chin tn ph hn hn chin tranh vi nc
ngoi bi v ngoi nhng thit hi sinh mng v vt cht
n cn hy hoi c tinh thn dn tc v ch sng chung,
ngha l chnh nn tng ca quc gia. Cho ti nay cha c
dn tc no tr li c bnh thng trong vng mt hay
hai th h sau mt cuc ni chin, ngay c vi nhng c
gng ha gii tn tnh v d ni chin ch ko di vi nm.
Cuc ni chin ca chng ta di v khc lit hn nhiu.
Nhng vt thng vn cn chy mu v thay v c hn
gn b trm trng ha bi mt chnh sch phn bit i
x th bo sau .
Trong cuc xung t va qua chng ta khng c
chn la tt no. Chng ta ch c nhng chn la au
bun, gia ci d v ci m mt cch ch quan chng ta
thy l cn d hn. Chng ta ch chu ng ch khng
lm ch cc bin c. Rt t ngi Vit Nam no thc s
tranh u cho ci m mnh a thch. Trong tuyt i a s,
ngi Vit Nam, quc gia cng nh cng sn, ch chng
li phe m mnh thy l cn ti t hn hng ng mnh ang
ng. Ngi khng chu ng c s thi nt ca cc
chnh quyn quc gia th ng vo hng ng cng sn, mc
du cng bit bn cht bo ngc ca n, cn ngi thy
71
rng t nc lt vo tay cng sn l mt tai ha qu

ln th ng vo hng ng quc gia, mc du cng chn
ght s ti d ca n. Anh em rut tht, bn b thn thch
ch v mt s lng nh nng nh khc nhau, hay
ch b hon cnh x y, thm ch b bt buc, m phi
quay lng li vi nhau, mt st nhau, bn git nhau. Cho
nn, ngoi nhng v v vt cht v sinh mng, cn c
mt v ln hn trong lng mi ngi Vit Nam. ri,
k th thua trn, b t y v nhc m, ngi th nhn ra
tt c nhng hy sinh ca mnh ch l ng gp cho mt
cng trnh p ph t nc. Chng c ai c l do g bt
li ai, tt c chng ta u tht bi b bng. Chng
ta u l nn nhn. Chng ta phi bt tay nhau cng
lm li lch s.
Thch trc mt chng ta l mt tp on cm
quyn gy v trm trng cho t nc, tht bi
trn tt c mi phng din v trong tt c mi a ht,
nhng vn xc xc t cho mnh c quyn cai tr t nc
v thi hn v n p th bo mi ting ni i lp, d l
n ha. Tp on ny dng mi bin php ngn chn
ha gii v ha hp dn tc v h bit rng ch c th duy
tr c s thng tr ca h nu dn tc Vit Nam bt lc
v hn th v chia r. Khng nhng khng xoa du nhng
vt thng ca cuc chin h cn m rng him khch ti
nhiu thnh phn dn tc v ko di hn th ti th h va
ln ln bng nhng bin php n p chnh tr, xp loi dn
chng v phn bit i x.
72
Ngy hm nay kht vng ca tuyt i a s nhn

dn Vit Nam l dn ch. Nhn li anh em, nhn li bn b
phi l tinh thn ch o ca mt tp hp dn tc mi, trong
khng c k ng ngi sai m ch c nhng ngi anh
em bnh ng cng ngm ngi cho t nc v cng kt
hp trong mt cuc vn ng dn ch. Ha gii v
ha hp dn tc chnh l iu kin ct li c lp
v nh bi tp on c ti ngoan c.
Nhng vt ln trn nhng si ng nht thi, ha
gii v ha hp dn tc cng l mt on tuyt lch s cn
thit b gy ci vng lun qun ca hn th v chia r
giam hm chng ta t nhiu th k qua, nht l t na
th k nay. y l mt on tuyt lch s rt kh khn v
nim ha gii dn tc hon ton thiu vng trong tp qun
chnh tr Vit Nam. Trong gn tm th k, k t nh Trn,
nh c tn gc, tru di tam tc, tiu dit ton b vn l
nhng bin php c ngi cm quyn s dng thay cho
ha gii. Dn dn cch ng x hung bo n r vo
tm l tp th v lm cho nim ha gii tr thnh xa l
i vi ngi Vit Nam. V th nhiu ngi ni rng
dn tc Vit Nam khng c nhu cu ha gii trong khi thc
s chng ta l mt trong nhng dn tc cn ha gii nht.
Chnh v thiu tinh thn ha gii m chng ta b t hm
trong hn th. Ci vng oan nghit khin chng ta
khng ng vin c mi sinh lc ca t nc vn
ln v gii thch ti sao chng ta phi qun qui mi
trong ngho kh v thua km.
73
Ha gii v ha hp dn tc l iu kin cn cho

thng li ca cuc vn ng dn ch hin nay v cng l
iu kin cn cho thnh cng ca c gng phc hng t
nc ngy mai.
Thc thi ha gii dn tc khng phi ch n thun
l mt tnh cm m cn i hi nhng bin php c th.
Nh nc Vit Nam tng lai s t con ngi t do lm
i tng phc v cao nht. Nh nc Vit Nam tng lai
s coi a nguyn nh mt gi tr nn tng. a nguyn v
mi mt tm linh, vn ha, chnh tr, kinh t, x hi. Nh
nc Vit Nam tng lai s ch ti nghim khc mi ngn
ng v thi xc phm vi mi sc tc, mi cng ng,
mi tn ngng, mi quan im. Ngc li nh nc s
khuyn khch v gip tn tnh mi sng kin v c gng
em mi ngi Vit Nam thuc mi vng, mi sc tc,
mi tn gio, mi nhn sinh quan, mi chnh kin n gn
nhau hn trong tinh thn tn trng mi khc bit. Nh nc
Vit Nam tng lai s phi phc hi danh d cho nhng
ngi b h nhc, phi bi thng thit hi, d ch l
mt cch khng y , cho nhng nn nhn m khng to
ra nhng nn nhn mi. Xa b hn th c ngha l s
khng c nhng v n chnh tr, ngc li s c mt o
lut cm nh nc truy t bt c ai v chc v m h
gi, tr khi h vi phm mt cch rt nghim trng ngay
chnh nhng lut l ng hnh lc h ti chc. Mi cng
dn c quyn t co nhng h hip m mnh l nn nhn,
v nh nc s x l nhng tranh tng nh nhng
74
tranh tng gia nhng cng dn bnh ng trc php

lut trong tinh thn ha gii dn tc.
Nhng bin php , c thc hin vi thnh tm
hn gn nhng vt thng do lch s li, s gip chng
ta dn dn tin ti ha hp dn tc trong c gng xy dng
v chia s mt tng lai Vit Nam chung. Chng ta s khp
li mt trang s au bun ca t nc v m ra mt trang
s mi vit bng tnh t dn tc. Ho gii v ha hp dn
tc s phi l chnh sch qu quyt ca t nc ta trong
nhiu th h.
4. Chp nhn v th hin qu quyt
nhng gi tr tin b
Mt x hi tin b phi c xy dng trn nn tng
ca nhng gi tr tin b.
Cc nc phng Ty s d pht trin mnh m v
vt hn hn phn cn li ca th gii l v x hi ca h
t nn tng trn nhng gi tr c bn ng. Nhng gi tr
l ha bnh, t do, dn ch, bnh ng, nhn quyn, nh
nc php tr, i thoi, hp tc, li nhun, mi trng v
lin i. Nhng gi tr ny khng phi ca ring ngi
phng Ty m vn hin din trong mi x hi v trong
mi nn vn minh. u im ca cc nc phng Ty l
h bit cao v pht huy trit mt phn ln trong
s cc gi tr ny ly lm nn tng cho x hi. Nh vy
h c c sc mnh v s phn vinh. Tip xc vi cc
75
nc phng Ty, cc quc gia u nhn ra s thua km

ca mnh v u tm cch tha hip vi nn vn minh
phng Ty. Tuy nhin qun tnh t nhin khin hu
ht cc quc gia u c khuynh hng ch chp nhn mt
phn nhng thnh t ca x hi phng Ty hi nhp
n vo truyn thng ca mnh, chng hn nh hc hi k
thut phng Ty trong khi vn gi nguyn c cu x hi
c. Nhng mt nn vn minh l mt tng th cu to bi
nhng gi tr gn b vi nhau cho nn rt kh ly mt thnh
t ca mt nn vn minh ghp vo mt nn vn minh
khc. Khng th chp nhn k thut ca Phng Ty trong
khi vn t chi nhng gi tr c bn lm ny sinh v
thc y s tin pht ca cc k thut . Kinh nghim ca
cc quc gia chng t rng thi na chng ny ch
em li nhng thnh cng gii hn, trc khi dn ti khng
hong. Nc Nga mc du bt u canh tn t cui th
k 17 khng bt kp c Ty u v phn ha, cui
cng tr thnh mt ch cng sn vi hu qu tai hi m
th gii thy; nc Nht tch ly nhng mu thun
ri b dn n chin tranh t hy. Ngy nay Nht
nhn ra sai lm v chp nhn ton b cc gi tr ca
th gii tin b t sau Th Chin II v va hon tt mt
cuc ci t c cu ko di ba thp nin thch nghi x hi
vi nhng gi tr ny. Nga cng s khng c chn la no
khc, ch na dn ch na mafia hin nay bt u
chao o. Trung Quc vi chnh sch "kinh t th trng
nh hng x hi ch ngha" v khi phc Khng Gio
cng n rt gn khng hong.
76
Chp nhn mt cch thnh thc v qu quyt nhng

gi tr chnh tr, vn ha, x hi ca th gii tin b l iu
kin tin quyt. Nht Bn v chn la nh vy tr thnh
mt cng quc hng u th gii. Mt s nc Chu ,
nh Nam Cao Ly v i Loan, t bn thp nin gn y i
theo khun mu Nht Bn cng ang tri dy mnh m.
Chp nhn ton b cc gi tr tin b l chn la chng ta
phi lm v phi lm mt cch tht qu quyt. Gia s
dng dng, lng l ca cc nc trong vng, chn la ny
l mt c may cho php chng ta vn ln bt kp v vt
qua h.
Trong nhng gi tr trn y, gi tr m ta cn nht l
ha bnh. Truyn thng chng ngoi xm dn dn khin
ta coi bo lc nh l phng cch t nhin gii quyt
xung t. Ta quen tn vinh nhng anh hng c chin cng
hin hch m coi nh nhng c gng xy dng m thm,
nn tng ca mi tin b. T nay chng ta phi nguyn ra
bo lc v nng ha bnh ln lm mt gi tr tuyt i.
Chng ta ng lo s chp nhn nhng gi tr mi s
lm ta mt i quc hn quc ty. Nhng gi tr ny c
sn trong mi x hi, k c x hi ta, ch tic rng ta
khng pht huy chng mt cch y n ni phi kh
nhc v thua km nh ngy nay. Chp nhn chng khng
phi l t ph nhn chng ta m ch c ngha l pht huy
ci hay sn c trong chng ta. V li, tin ln v bt kp th
gii l iu kin chng ta c th tn ti nh mt quc
gia v gi c vn ha v bn sc dn tc.
77
Trn nhng gi tr chung cc nc phng Ty

xy dng nn nhiu np sng khc nhau ty c thi ring
ca mi nc. X hi Anh khc vi x hi Php, vn ha
c khc vi vn ha , nc M khng ging nh nc
Thy in. Trn cn bn cc gi tr mi Nht Bn v nhiu
nc Chu khc vn gi c truyn thng ca h. Trn
cn bn cc gi tr tin b Vit Nam cng vn s l Vit
Nam, nhng l mt Vit Nam vinh quang hn.
Chng ta cn mt cuc vn ng t tng ln. Gio
dc ca ta, lut php ca ta, cc sinh hot vn ha, x hi,
kinh t ca ta u phi nhn mnh v tn vinh cc gi tr
tin b. Trng hc ngoi s mnh ct li ca n l chuyn
giao kin thc, cn phi l mi trng tp quen tui tr vi
tinh thn bao dung, tinh thn trch nhim, cch suy ngh t
do v khch quan v lng yu qu t nc, ng bo,
nhn loi v thin nhin. Mt c gng c bit cng s
c dnh cho th dc th thao nhm pht huy c khch
quan, tinh thn tranh ua trong ha bnh, tinh thn thng
tn lut php. Cuc vn ng t tng ny l c gng quan
trng nht trong mi c gng, bi v y chnh l c gng
xy dng nn tng ca x hi mi. Chng ta s khng ch
chp nhn m cn phi c tham vng ng gp b tc v
kin ton cc gi tr ph cp. Cuc vn ng t tng ny
cng s gip ta tng cng v thng tin mt lp ngi ti
cn thit cho quc gia nhng chng ta mi ch bt u c:
nhng tr thc chnh tr, nhng ngi u t thi gi v c
gng hiu r nhng vn ca t nc, dm c kin
ca mnh v sn sng tr gi dn thn tranh u cho
78
nhng g mnh ngh l ng cho t nc. H l nhng

ngi hng dn qun chng v l tr tu ca dn tc.
Chnh s thiu vng thnh phn tr thc chnh tr ny trong
sut dng lch s khin nc ta thua km v tri dt t
sai lm ny n thm kch khc.
5. Pht trin t nc trn nn tng
dn ch, kinh t th trng v
sng kin c nhn
iu nhc nhi nht ca chng ta l tnh trng lc
hu v ngho kh. Do trng tm ca mi c gng quc
gia phi l pht trin, v mt ci nhn thu o v vn
pht trin l v cng quan trng.
Mt na nhn loi vn cn ang sng trong ngho
kh, gn mt phn t ang sng trong ngho kh cng cc.
Cch y hai th k, ngay ti cc nc pht trin nht, qu
phn na dn s cht trc tui dy th. Pht trin nh
vy l mt hin tng rt mi ti mt s nc nh mt s
iu kin c bit m chng ta cn nhn din nm bt.
Trc ht phi hiu pht trin nh th no?
Pht trin l mt thay i lin tc v ko di trong
thi gian, cho php s dng ngy mt hu hiu hn ti
nguyn v nhn lc, em li cho quc gia li tc ngy mt
ln hn v cho con ngi cuc sng ngy cng cao hn v
c vt cht ln tinh thn.
79
Pht trin l mt khi nim tng i. Mt quc gia

c coi l pht trin khi t thnh tch cao so vi phn
cn li ca th gii v li tc bnh qun trn mi u ngi,
v gio dc, y t, gia c v c s h tng, khi hot ng
kinh t mnh v hin i, mi trng sinh sng sch v
p, cc phng tin di chuyn, thng tin, hc hi v gii
tr di do.
Pht trin, ngay c vi nh ngha trn y, cng
khng phi l tt c. S thnh cng ca mt quc gia, ngoi
pht trin, cn l s kin mi ngi gn b mt cch t
nguyn trong c gng xy dng mt tng lai chung v
mi ngi cm thy c lm ch i mnh, c sng
theo mnh, c qu trng trong mt x hi khng e
da, c hng phc li do c gng ca mnh, c bo
m nhng c hi thng tin cng bnh, v c l do
tin rng ngy mai s hn ngy hm nay v cuc sng
ca con ci mnh s hn cuc sng ca mnh. l
mc tiu chng ta mun t ti.
Pht trin khng phi ch l s gia tng tng sn
lng quc gia. Do , mt mc tng trng 5% ca
tng sn lng quc gia vi nhng h thng gio dc v y
t hon chnh, mi trng thin nhin c bo v v ci
thin, li tc c phn chia tng i cng bng, phi
c nh gi l tt hn nhiu ln mt tng trng 15%
trong mi vn vn ha, x hi v mi sinh b b ri.
Mt th d c th l trng hp ca Trung Quc. Mc
tng trng tuy kh cao, nhng s thit hi gy ra cho mi
80
trng nu quy ra chi ph phc hi cn cao hn. S

chnh lch giu ngho qu l v s chnh lch gia cc
vng ngy cng tr thnh bo ng, thm vo l mt
phn ng k dn s tr thnh du mc sng vt vng trn
cc h ph hay cc khu tp trung t xut ti cc vng
ngoi . Chng ta khng th chp nhn mt tng trng
nh th. Chng ta tm kim mt pht trin hi ha v cn
bng, bi v ch c pht trin mi c th bn vng v
mi xng ng c coi l mt mc tiu quc gia.
Tuy pht trin khng phi ch l pht trin kinh t,
nhng pht trin kinh t l yu t quan trng nht v cng
l cha kha cho pht trin cn i ton b. Chng ta l mt
trong nhng dn tc ngho kh v chm tin nht nn pht
trin kinh t l mc tiu cp bch nht i vi chng ta.
Cn nh tan ngay mt ln cn tai hi.
Bp bm chnh tr ln nht vn cn tip tc l lun
iu cho rng mt x hi mun tin nhanh cn mt ch
c ti sng sut, cn nh hon xy dng dn ch v hy
sinh mt s t do cn bn. Bp bm ny l nguyn nhn
ca nhng tang tc gh gm. N to ra v nui dng
cc ch pht xt qun phit ti , ti c v ti Nht.
N gip cho phong tro cng sn ny sinh, pht trin v
tn ti. N tip tay duy tr cc ch c ti ti Chu
M La Tinh v Chu trc y. V n vn ang
c dng lm ch da l lun ca nhiu ch c
ti khc, trong c Vit Nam.
81
Nhng ch ny ch em li nhng kt qu ti
t. Cc ch c ti ti , c v Nht tch ly mu
thun, b tc v phi lao u vo cc cuc chin t hy.
Ch cng sn ti Lin X hy hoi ti nguyn, mi
trng, y a dn chng ri sp . Tt c nhng ch
c ti khc u c mt thnh qu ging nhau:
ngho kh, lc hu v p bc.
S thc, pht trin l h qu ca t do v dn ch.
Nhng v t n pht trin cng thc y v pht huy t do
dn ch nn d c ng nhn gia hu qu v nguyn nhn
a n s nhn nhc sai lm l hy tm chp nhn c ti
c pht trin ri sau pht trin s em ti dn ch.
S ng nhn ny b cc tp on c ti khai thc.
Kinh nghim ca cc dn tc chng minh dn ch v
pht trin i i vi nhau.
Hin tng pht trin trn quy m quc gia bt
u xut hin ti Chu u v Hoa K sau khi nhng x hi
t nn tng trn dn ch c thnh lp. Nguyn nhn
lm ny sinh ra pht trin l trng lng ca nh nc
trong i sng thng ngy c gim nh, mt hin php
dn ch v n vng c thng tn, lut php thay th
cho cc quyt nh ty tin ca ngi cm quyn, con
ngi c tn trng v c bo v, kinh t hot ng
theo quy lut ca th trng, hot ng kinh doanh c
tn vinh, bun bn v trao i c cao, kin v sng
82
kin c khuyn khch v tng thng, li nhun c

nng ln hng mt gi tr.
Quc gia Chu duy nht bt kp cc nc
phng Ty ngay u th k 20 l Nht pht trin c
nh mau chng chp nhn sinh hot kinh t phng Ty.
Di ci vung thng tr ca mt giai cp hip s kiu cng
sng tch ri hn khi qun chng, mt x hi dn ch
m thm hnh thnh gia i a s ngi Nht v khin
cho nc Nht vn ln ngay t th k 18, ri vn ln
mnh m t na sau th k 19.
S kin hai ch pht xt v quc x c em
li mt s tin b lc ban u, v ch qun phit Nht
duy tr c pht trin trong vi thp nin, gip ta nhn
din mt yu t khc ca pht trin vn c trong nhng
pht trin trc y: ng thun dn tc. C ba dn tc ny
vo thi im u cng bc tc v thua km v
u c c nhng lnh t sc li cun on
kt h trong mt c gng chung.
Kinh nghim ca cc nuc va pht trin ti Chu
cn c nhn mt cch chnh xc bi v, tri vi nhn nh
hi ht ca mt s ngi v tri vi gii thch gian tr ca
cc ch c ti, cc quc gia ny pht trin c v
h dn ch hn v t do hn cc nc chm tin khc,
d c th cha t ti dn ch trn vn v ng ngha.
83
Cc nc Chu M La Tinh vi ti nguyn phong

ph qun qui trong hn mt th k ri trong lc hu
di cc ch c ti v ch vn ln t thp nin
1980 nh dn ch.
Ti Chu u,
Nha v Hy Lp, v
ti m tt hu bi
nin 70 nh vt b
ba nc Ty Ban Nha, B o
vng mc vo cc ch c
t; h ch vn ln t thp
c ch c ti.
Ngay c nhng tin b kinh t c ghi nhn gn y

ti Trung Quc v Vit Nam cng khng phi l ngoi l:
chng c c nh kinh t th trng v nh mt mc
t do ln hn.
Kinh nghim ca mi dn tc chng minh: dn
ch, quyn t hu, kinh t th trng, nh nc nh l
nhng yu t lm ny sinh ra pht trin kinh t.
Nhng kinh nghim cng cho thy cng nhng yu
t y to ra nhng pht trin kinh t khc nhau v vn
tc v v cng ti cc quc gia khc nhau, v nhiu
quc gia vi iu kin thin nhin bt li pht trin
mnh m hn nhng quc gia khc, cng dn ch v
cn c ti nguyn phong ph hn nhiu. Cc yu t tm
l v vn ha ng gp vai tr quyt nh.
Sau khi quan st lch s ca cc dn tc
chng ta cng c th tip cn hin tng pht trin
bng l lun kinh t.
84
Pht trin kinh t i hi ba yu t va cn va :

con ngi c c mun kinh doanh, c th kinh doanh, v
c phng tin kinh doanh.
c mun kinh doanh ngi dn cn mt bi
cnh tm l thun li: hot ng kinh doanh c x hi
qu trng, kin v sng kin c cao, s chp nhn
ri ro c tn vinh; h cng cn c l do lc quan tin
tng rng kinh doanh s c li v li tc s l ca h.
Ni mt cch khc, mun kinh doanh, cng vi mt bi
cnh kinh t lc quan, nh kinh doanh cn mt tm l x
hi thun li cho kinh doanh v mt bo m chc chn v
quyn t hu. Yu t khi ng ny ca pht trin gii
thch ti sao cc nc cng sn suy sp v khng tn
trng quyn t hu. Nhng quan trng hn, n gii thch
ti sao hin tng pht trin ch c ti mt s quc gia
nh mt tm l x hi thun li.
c th kinh doanh, doanh nhn cn mt x hi c
trt t v an ninh, cn c lut php m bo v c t
do hnh ng; h khng th b tri buc bi qu nhiu quy
nh, khng b g b trong mt k hoch quc gia cng
chc, khng phi np thu qu cao, khng b sch nhiu
bi mt gung my chnh quyn tham nhng. Chng ta
nhn thy y s cn thit ca mt th ch dn ch php
tr, ca mt hot ng kinh t th trng thay v kinh t
hoch nh, ca mt gung my nh nc nh. Nhng
chng ta cng nhn thy mt ln na cc yu t tm l: o
85
c v lng thin. Tham nhng cng l hu qu ca s

suy i ca o c x hi.
Ngi kinh doanh d nhin cng cn c phng tin,
ngha l c ngun nhn lc cn thit vi nhng kh nng
cn c, c mt c s h tng tt, c vn u t, c mt h
thng tn dng ngn hng c lc huy ng vn lun
chuyn. Vn u t ch l mt trong nhng yu t v cng
khng phi l yu t quan trng nht. Vn c t th u t
t, v li nhun s ra vn. V li t bn c tr khn v
logic ring ca chnh n, nht l trong bi cnh ton cu
ha hin nay; u kinh doanh c li vn s tm n. iu
quan trng hn ht vn l con ngi, nhng con ngi thc
th, lng thin, c k nng v c tinh thn trch nhim.
Mt ln na yu t tm l v vn ha l nng ct.
Ni chung, pht trin cn mt bi cnh t do dn ch
v l mt vn ch yu vn ha v tm l. Chnh v th
m mt s quc gia d ti nguyn t i, d b tn ph gh
gm vn vn ln mnh m. Nc c v nc Nht bi
trn v tan hoang ch cn mt vi thp nin tr thnh
nhng nc pht trin nht. Dn tc H Lan chen chc trn
mt mnh t nh vi ti nguyn thin nhin t i cng
xy dng c mt trong nhng quc gia phn vinh nht
th gii. Chnh v pht trin trc ht l mt vn vn
ha v tm l m cho ti nay n ch gii hn
mt s quc gia.
86
Cn phn bit tm l v vn ha vi tr tu v kin

thc. Bm sinh con ngi c kh nng tr tu bng nhau
hay gn bng nhau v do nh gio dc c th t ti
mt trnh hiu bit ngang nhau. S khc bit l tm l
v vn ha, l cc gi tr c trn trng v th hin trong
x hi, l c cu tin, tnh chp nhn ri ro ca kinh doanh,
l tinh thn trch nhim, l cch ng x trong cuc
sng tp th.
Chng ta cn thay i x hi v con ngi
c pht trin.
Chng ta cn mt x hi dn ch, qu trng con
ngi, t lng tin con ngi, cho con ngi t do
quyt nh xy dng i mnh. Chng ta cn mt nh nc
php tr, c lut php y v khng c qu nhiu th
tc, chng ta cn mt c ch th trng thay v mt k
hoch p t.
Chng ta cn nhng con ngi t do, trch nhim,
lng thin, gn b vo cng ng, cu tin v thi ua
ch khng ghen tc v ph hoi. Chng ta cn nhng
con ngi ham thch kinh doanh, khao kht lm giu
mt cch lng thin.
Chng ta cn mt b my kinh t hot ng khng
cng ch. Nh kinh doanh phi c php t do hnh
ng theo cc quy lut khch quan ca kinh doanh v th
trng. Lin i x hi l mt u t thng trc ca mt
87
chnh quyn ng n, nhng lin i x hi phi c

thc hin khu phn phi li tc quc gia, qua thu kha,
ch khng th can thip trc tip vo s iu hnh hot
ng kinh doanh.
Chng ta cng cn mt bi cnh php l, ngha l
hin php v php lut, n nh ngi dn c th yn
tm xy dng cuc sng v lp ra nhng d nh cho tng
lai m khng lo s mt thay i lut chi t ngt lm hng
d n kinh doanh ca mnh.
Nhng hin php v lut php n vng khng c
ngha l chnh quyn n vng. S thay i thng xuyn
ngi cm quyn trong mt bi cnh php l n vng
khng h cm cn cnh st tip tc bo v an ninh trt t,
khng h cm cn cc thm phn tip tc x n v cng
khng h cm cn mt nh my tip tc hot ng. iu
c th tc hi cho sinh hot kinh t l nhng cuc cch
mng lm o ln tt c, l nhng thay i t ngt lut
php v nh hng quc gia.
y xa l lun hn na, ta cn c th ni nhng
chnh ph dn ch khng c a s p o thay i ty
tin lut php v chnh sch cn c th l mt m bo cho
s n nh bi cnh php l, v do c li cho pht trin.
Mt chnh quyn p o v nhiu quyn lc ch cn thit
c th quyt nh mau chng nhng thay i, v p t
mt k hoch pht trin quc gia. Nhng k hoch quc
gia l iu chng ta nn trnh. K hoch quc gia l mt
88
sn phm duy ch, tn d ca thi i th gii cha

sng sut v kinh nghim nhn nh rng cn cho x
hi, qua quy lut th trng khch quan, quyt nh nhng
g cn lm, lm ti mc no v lm nh th no. K hoch
kinh t l mt cn tr cho pht trin m chng ta phi loi
b, iu chng ta cn l mt nh hng cho quc gia v
nhng d n cho tng vn , c bit l nhng d n xy
dng c s h tng. D nhin trong mt hon cnh cn kh
khn v cn nhiu tr ngi cho pht trin, chng ta cn mt
chnh quyn c kh nng quyt nh nhng chn la cn
thit nhm tho g nhng ch tc do qu kh li. Nhng
kh nng ny mt chnh quyn dn ch v nh vn c th
c c nh thuyt phc to ra ng thun v hu thun
ca qun chng trn mt s chn la cn bn phi lm.
Tm li, pht trin t nc, v trc ht l pht
trin kinh t, chng ta cn mt th ch dn ch, mt nh
nc php tr, mt sinh hot kinh t th trng, mt s tn
trng thnh thc kin v sng kin c nhn, mt nim tin
mnh m vo con ngi. Th ch s lm ny n c sng
to, tinh thn cu tin, tinh thn trch nhim. Nhng chng
ta cng cn mt c gng vn ha quan trng thng tn
nhng gi tr ca tin b v a nhng gi tr vo tm
hn v phn x ca mi ngi. Nhng gi tr l ha
bnh, t do, dn ch, nhn quyn, bnh ng, nh nc
php tr, hp tc, li nhun, lin i v mi trng.
Xy dng mt x hi dn ch a nguyn, pht huy
cc gi tr tin b, chng ta s c pht trin, c bit l pht
89
trin kinh t. l ch thuyt pht trin ca chng ta.

Chng ta qu quyt rng mt x hi nh th v vi nhng
gi tr nh th d mun khng pht trin cng khng c.
Ngc li, mt x hi khng dn ch, hoc khng c
nhng gi tr tin b th d mun v c gng n u cng
s khng c pht trin, hay ch c pht trin mt mc
thp. Ti nguyn thin nhin v vn u t l nhng yu
t th yu.
Trong mt ch thuyt pht trin nh th, vai tr ca
nh nc ch yu l gn gi ha bnh v trt t an ninh,
bo m quc phng v cng l, to nhng quan h bang
giao tt vi cng ng th gii, ha gii v trng ti nhng
tranh tng ca x hi dn s. Vai tr ca nh nc trong
kinh t s c gii hn trong ba phm vi: thu, chi tiu
cng cng v iu chnh khi lng tin t. Thu nh
nc c ngn sch lm nhim v ca mnh v bo m an
sinh v lin i x hi. Cc chi tiu cng cng xy dng,
bo tr v ci thin c s h tng, thc y, kch thch mt
s ngnh ngh. Vic iu chnh khi lng tin t lu
hnh, ch yu qua n nh mt mc li sut cn bn v pht
hnh hoc thu hi cng tri, c nh hng trc tip trn gi
c, u t v tng trng. Trong c ba phm vi , nh
nc cng cn hnh ng vi tt c d dt trnh o ln
sinh hot kinh t. n nh l yu t ct li ca kinh doanh.
Ring vic qun l tin t, chng ta phi trnh trng hp
chnh quyn hnh ng theo nhng yu cu chnh tr ngn
hn, bng cch giao ph cho mt nh ch ngn hng
90
trung ng xut pht t chnh ph nhng khng chu s

chi phi ty tin ca chnh ph.
Mt ln na, nhu cu pht trin buc ta phi c mt
nh nc ha gii v trng ti cho x hi dn s lo vic
pht trin thay v mt nh nc ch huy v nh ot thay
cho x hi dn s. Vai tr ha gii v trng ti trong sinh
hot kinh t buc nh nc phi t b mi chc nng kinh
doanh. Cc cng ty quc doanh khng nn c, hay nu c
th cn c coi l nhng b buc chng ng ng trong
mt thi gian nht nh. Trong ch thuyt pht trin ca
chng ta, nh nc khng chen ln vi x hi dn s, m
tp trung mi c gng lm trn v lm tt chc nng
thc s ca mt nh nc.
91
V. Nhng nh hng ln ca m thc Vit Nam

lm li t nc sau s tn ph ca ch cng
sn chng ta s phi i mi hon ton h thng chnh tr,
kinh t, x hi, quan h gia nh nc v ngi dn, quan
h gia nc ta v th gii. Chng ta cng s phi xt li
vai tr ca x hi dn s v tm quan trng ca gio dc,
chn la nhng gii php di hn cho cc vn lin i
x hi, mi trng v dn s.
Trn nn tng t tng va c trnh by chng ta
s lm li t nc theo nhng nh hng ln sau y.
1. Ly t do lm ng lc pht huy
c sng to v tinh thn cu tin
Dn tc ta c truyn thng gi nc v vang, nhng
b li ta cng mt qu nhiu thi gi v ngh lc cho c
gng chng ngoi xm. Trong nhng tranh u cam go y
ta lun lun phi cao k lut v s nht tr, lun lun
phi gc li nhng tranh ci ng u vi nhng vn
cp bch. Lch s cht vt y mt mt khin chng ta
c kh nng thch nghi cao vi iu kin sinh sng nhng
mt khc cng lm ta dn dn mt i ci nhn di hn, sng
kin, c pht minh v tinh thn mo him.
Chng ta c mt b bin di v mt i dng hin
hu, nhng bin c hu nh khng c mt ting gi no
vi chng ta c. Chng ta thiu hn quyt tm chinh
phc v tn dng i dng. Chng ta khng c k thut
92
ng tu v i bin, khng c i thng thuyn, khng c

nhng nh hi hnh ln. Cho ti gn y chng ta ch
sng vi t nh mt dn tc lc a. Chng ta hi lng
vi khun mu Khng Mnh t i ny qua i khc m
khng thc rng vn ha Khng Gio l mt vn ha n
l lm thui cht tr tu v tha ha con ngi, trc ht l
tr thc. Khun mu c on v h khc , sau khi
cho php chng ta t nhng thnh tu ban u, bt
chng ta dm chn ti ch trong nhiu th k tip theo.
c ph phn v sng to, tinh thn mo him v cu
tin l nhng iu chng ta phi hc v tp quen. Mun
nh th chng ta phi khuyn khch v tn vinh t do suy
ngh v pht biu. Chng ta cn nng ln hng mt nguyn
tc l trong nc Vit Nam tng lai s khng th c
nhng vn cm bn n v cng khng th c nhng
kin cm nu ra. Khng mt ngi Vit Nam no c th b
trng pht v li sng ca mnh hay v nhng g mnh pht
biu, tr trng hp trc tip ku gi bo lc.
2. Pht huy lng yu nc t nguyn
Trong gn sut dng lch s chng ta ch sng
di nhng ch qun ch tuyt i coi t nc l ca
ring mt dng vua, khi khng b ngoi thuc. Lng yu
nc ca chng ta v vy khng c iu kin pht trin.
Khi nim quc gia nh l ca mi ngi v phi c s
ng gp ca mi ngi xut hin, do hu qu ca mt di
sn trong vua l tri v dn l n l, n mau chng
93
b tuyt i ha. T quc tr thnh thing ling, ti thng,

khng c trch nhim no v khng chp nhn mt i hi
no. T quc c dng lm chiu bi cho qu nhiu
ti c. Chin tranh, tang tc, tht vng, s chu ng qu
lu mt ch c ti va ti d va bo ngc, mc cm
thua km cc dn tc khc lm cho lng yu nc ca
chng ta b tn hi trm trng. Chnh v lng yu nc
khng mnh m chng ta cho ng Cng Sn, mt
ng m l tng l phc v cho mt phong tro quc t
thay v t nc v tn sng mt ch ngha ch trng xa
b quc gia, li ko c mt s ng o ng bo v
khng ch chnh trng. Chnh v ch v lng yu nc
hao mn m ngy nay chng ta khng phn ng
quyt lit trc mt ch c ti ng tr coi t nc l
ca ring mnh nh cc vua cha ngy xa, trong khi c
nhn loi ang tin v dn ch v chnh chng ta cng bit
t nc rt cn dn ch.
Nhng chng ta l ngi Vit Nam, v tng lai ca
chng ta gn lin vi tng lai ca t nc Vit Nam.
Chng ta khng c chn la no khc hn l xy dng mt
tng lai Vit Nam chung. V xy dng tng lai chung
, lng yu nc vn l mu s chung bt buc. Chng ta
cn mt sc bt mi ca lng yu nc. Chng ta cn phc
hi v pht minh li lng yu nc.
Chng ta cn xc nh lng yu nc nh mt tnh
cm t nguyn ca nhng con ngi t do, rng buc mt
thit vi nhau xy dng mt tng lai chung cho mnh
94
v cho con chu. Chng ta cn cho mi ngi yu nc

theo cch ca mnh, chng ta khng th cho lng yu
nc b ng ha vi s tn thnh mt ch ngha. Chng
ta cn ha gii ngi Vit Nam vi t nc. Chng ta cn
mt t quc hin ha thay v d tn, mt t quc c tri
tim thay v c nanh vut, mt t quc ng yu thay v
ng s v ng ght, mt t quc khuyn khch thay v
cm on, mt t quc c trch nhim v gn gi vi mi
ngi thay v qu thing ling n ni tr thnh tru tng
v xa cch, mt t quc ca nhn quyn v dn quyn.
Mun nh th chnh quyn, ngi i din v hnh
ng nhn danh t quc, phi l mt chnh quyn lng
thin, khim tn, cn kim v tn ty, qu trng tng ngi
dn v cho mi ngi thy r rng mnh c qu trng.
Chnh quyn y s ha gii mi hn th, s nhn danh s
lin tc quc gia xin li, phc hi danh d v bi thng
thit hi cho mi nn nhn ca nhng oan c. Chnh quyn
y s thng trc cnh gic khng mt thnh phn dn
tc no cm thy b b ri. Chnh quyn y s khng bt
ai phi yu nc, tri li s dn mi c gng to iu kin
mi ngi c th yu nc.
Cng vi dn ch, t do, kin v sng kin, nhng
trn tt c, lng yu nc s l mt v kh ch yu gip
chng ta chp nhn di sn m ng Cng Sn li v
nm tay nhau cng chinh phc tng lai.
95
3. Tn trng v pht huy x hi dn s

Mi quc gia vn minh u phi t nn tng trn x
hi dn s. Mt trong nhng l do chnh khin chng ta tt
hu bi t so vi cc nc khc l s thiu vng mt x hi
dn s ng ngha. X hi dn s l ton th cc gio hi,
hip hi, cu lc b, cc t chc thin nguyn, cc nghip
on, hp tc x, cng ty, doanh nghip. Ni chung, l
tt c cc kt hp ca ngi dn, c thnh lp ngoi
chnh quyn cng theo ui mt s mc ch chung
v khng nhm tranh ginh quyn lc chnh tr.
nim x hi dn s xut hin cng mt lc vi
cc x hi vn minh; trong nhiu ngn ng phng Ty
cm t x hi dn s cng c ngha l x hi vn minh.
l nhng si dy chng cht gn b nhng con ngi vi
nhau v gn b con ngi vi x hi. Nhng si dy ni
kt an xen to ra s phong ph v bn chc ca quc
gia. Cc kt hp cng dn to thnh x hi dn s cng l
nhng ci ni cho kin, sng kin v tin b. Mt x hi
dn s mnh bo m cc kin mi c ny sinh nhanh
chng, cc mu thun c pht hin v gii quyt kp
thi, x hi khng ngng tin ha trong ha bnh v trt t.
Quan trng hn, mt x hi dn s lnh mnh cn em li
iu m ta c th gi l php mu ca s kt hp. l
hiu ng vt tri, ngha l hin tng mt kt hp c th
lm ny sinh nhng c tnh v kh nng hon ton mi
khng h c trong cc thnh t cu to. Th d nh s kt
hp ca cc ht c bn trong nhng iu kin c bit khc
96
nhau to ra cc nguyn t; n lt cc nguyn t kt

hp vi nhau to ra cc phn t, ri cc phn t kt hp
vi nhau lm ny sinh s sng. Hay s chuyn ng phi
hp ca cc n-ron to ra tnh cm v kin. Cc ch
c ti, nht l c ti cng sn, trong khi bp nght x hi
dn s lm mt i ca cc dn tc kh nng vt tri
ny. C th y l l do gii thch s hn hn ca cc x
hi dn ch so vi cc ch c ti.
Trong m hnh x hi ca d n chnh tr ny, x hi
dn s s c trn trng v khuyn khch, hn th na
cn c giao ph mt vai tr quan trng l thc hin lin
i x hi, gip v bnh vc nhng ngi yu km v
thiu may mn.
Mi kt hp u to ra sc mnh. Sc mnh ca x
hi dn s l sc mnh tng hp, nhng khng bao gi
thng nht, ca cc kt hp cng dn c khi cng hng
vi nhau, c khi bit lp vi nhau v cng c khi i chi
vi nhau. Sc mnh ca x hi dn s tng lc v tng c
hi ha nhp vi nh nc hay i lp vi nh nc, nhng
lc no cng nh hng trn nh nc v khng bao gi
c tham vng tranh quyn vi nh nc bi v n khng
c v khng th c tham vng chnh tr.
X hi dn s m bo s nng ng ca x hi v
ng thi cng bo m t do, dn ch, nhn quyn, ngn
chn mi c ti chuyn chnh. Mi ch c ti
bo ngc u nhm trc ht tiu dit x hi dn s. Bn
97
cht ca cc ch c ti l da trn mt thiu s

khng ch mt x hi phn ha. Cc bo quyn khng cn
dn chng tin yu mnh m ch cn ngi dn ng gn b
vi nhau khng c sc khng. Khng g tha mn
cc tp on c ti hn l s th v v cm ca
mt qun chng bt lc v chia r.
Trit l ca mt ch dn ch, tri li, coi x hi
dn s l thnh t p o v nn tng ca quc gia; v th
vai tr ca nh nc l lm cho cc kt hp cng dn ngy
cng ng o, khng ngng tin ln v mnh ln ng
gp tch cc cho s phn vinh ca x hi. Nh nc dn
ch a nguyn t coi mnh l cng c ca x hi dn s
vi s mnh bo m hot ng lnh mnh ca x hi dn
s, x hi dn s to hnh phc cho cc cng dn.
khng phi l mt s t nhim m l mt trit l chnh tr
mi ca mt chnh quyn t tin t lng tin vo cc
cng dn. Trong quan h vi x hi dn s, nh nc dn
ch a nguyn t coi mnh l ngi trng ti, phi hp v
th hin nhng nguyn vng ca x hi dn s. Nh nc
phc v ch khng khng ch x hi dn s.
S khng th c mt cn tr no cho s thnh lp v
pht trin ca cc kt hp cng dn. c bit cc hip hi
khng c mc ch li nhun s ch cn khai bo s thnh
lp ch khng cn giy php hot ng. Cc hip hi
c mc ch vn ha, x hi cn c quyn i hi
nh nc gip .
98
4. Xc nh Vit Nam l t nc
xy dng trn cc cng ng
t nc ta tuy c mt lch s di nhng li l mt
t nc mi. Min Trung mi hi nhp xong t th k 17,
min Nam t th k 18. Nc ta tip nhn rt nhiu
ng gp mi v t ai v chng tc. Tuy vy t chc ca
ta li khng thch nghi vi nhng thay i v vn c
quan nim mt cch sai lm nh l t nc ca mt cng
ng duy nht: cng ng ngi Kinh. Lch s ca ta l
lch s ca ngi Kinh. Vn ha ca ta l vn ha ca
ngi Kinh. Cc quan nim v o l, x hi, lut php
u da trn ngi Kinh v ch yu nhm phc v cho
ngi Kinh. C l l qu trnh m nc v gi nc kh
khn ca ta khng cho ta thi gi v phng tin suy
ngh mt cch nghim tc v mt chnh sch cng ng,
nhng phi ni thc l chng ta rt thiu st v im ny.
Trong sut dng lch s, tr mt vi ngoi l t i, ngi
Kinh hu nh cha h nhn nhn mt trch nhim no i
vi cc sc tc t ngi m ch p t khun mu ca mnh,
nu cn bng bo lc. Tnh trng ny nu khng c nhn
nh r rt kp thi c chnh sch tha ng c th dn
ti nhng hu qu rt tai hi, nht l trong bi cnh th gii
hin nay v sp ti. Nhiu quc gia ang v s cn phi
khn n v nhng cuc ni dy cung nhit ca cc sc
tc t ngi vng ln i bn th. Nu chng ta khng cnh
gic cho tnh trng ny xy ra th hai vng rng ln ca
99
t nc l min ni pha Bc v min Cao Nguyn Trung

Phn c th tr thnh bt n v khng pht trin c.
Cc cng ng u phi c tn trng nh nhau
trong mt t nc Vit Nam c nh ngha nh l t
nc ca cc cng ng. Cng ng ngi Vit gc Khmer
sng t ngn xa ti min Nam, cng ng ngi Vit
gc Hoa gp cng ln khai m ra min Nam phi c
coi l nhng ngi Vit Nam trn vn trc lut php
cng nh trong tnh cm dn tc.
Quc gia Vit Nam phi gt b hn ng nht
ha mu tm ng tin trong d bit. Chng ta phi
khng nh rng t nc Vit Nam khng c nh
ngha bng mt chng tc m bng s chp nhn xy dng
v chia s mt tng lai chung.
Ngy nay ngi Kinh chim a s trn khp lnh
th, gii php thnh lp nhng vng t tr cho cc sc tc
khng cn kh thi na, nhng tn quyn s cho php cc
sc tc c ting ni ng k trong cc chnh quyn a
phng. Vn ha, ngn ng ca cc sc tc t ngi phi
c coi l thnh phn ca vn ha Vit Nam m nh nc
c nhim v gn gi. Lch s Vit Nam cng phi c xt
li v c coi nh lch s ca cc sc dn hp li
to thnh t nc Vit Nam.
Tinh thn tn trng cc cng ng cng phi c
m rng ra ti cc cng ng tn gio, cc cng ng t
100
tng, cc cng ng ngh nghip v cc cng ng khng

thnh hnh thi do np sng khc nhau ca tng a phng
m c. Cc cng ng ny phi c m bo ch ng
v ting ni trong sinh hot quc gia.
K t ngy 30-4-1975 chng ta li c thm mt cng
ng quan trng mi: cng ng ngi Vit hi ngoi.
Nhng ngi Vit Nam ny phi b nc ra i v khng
th chu ng nhng bin php h nhc, tr dp v phn
bit i x. t nc Vit Nam phi m rng vng tay v
tm lng i vi h. H phi c nhn nhn quyn cng
dn tc khc v trn vn, cho h cng nh cho con ci sinh
ra ti nc ngoi.
S hnh thnh ca cng ng Vit Nam hi ngoi l
mt yu t rt mi v mt may mn ln cho t nc. Nh
cng ng ny ngi Vit Nam lm quen c vi mi
np sng v mi nn vn minh, th nghim mi khun
mu t chc x hi, len li vo mi b mn khoa hc
k thut. Cng ng ny, mt khi ni li c quan h bnh
thng vi t nc, s l mt bo m rng Vit Nam s
l mt nc ci m, s r b c mi c chp v thnh
kin, s vnh vin ra khi ng ct c chp. Cng ng ny
tuy cha ng o v cn cn c tng cng nhng c
tim nng ng gp ln cho t nc. Ngi Vit hi ngoi
s l nhng u cu khoa hc, k thut, vn ha, thng
mi v cng qu bu m nh nc Vit Nam khng c
phng tin to ra. Kinh nghim cho thy rng cc quc
gia pht trin mau chng trong nhng nm gn y u
101
nh s ng gp ca mt cng ng hi ngoi hng mnh.

Bt c mt nh nc Vit Nam khn ngoan no cng phi
khuyn khch lin lc gia trong v ngoi nc, nhn nhn
mt thc th Vit Nam Hi Ngoi v tm mi sng
kin cng ng Vit Nam hi ngoi ngy mt ln
hn, mnh hn.
5. Dt khot chn la mt nn kinh t
th trng ly t doanh lm nn tng
Kinh nghim th gii trong nhiu thp nin qua
chng t rng cc chnh sch kinh t tp th, quc doanh
u dn n tht bi. Kinh nghim cng cho thy rng
th trng t do l hng dn chnh xc nht cho sn xut
v l bo m chc chn nht cho mt s phn phi hiu
nghim. Chn la kinh t phi c cho Vit Nam l mt nn
kinh t th trng, ly x nghip t lm nn tng, ly c
kinh doanh v sng kin lm sc mnh, ly tinh thn cu
tin v lm giu lm ng c, ly li nhun lm phn
thng v cht kch thch.
Chn la y c ngha l nh nc s khng lm
nhng g m t doanh c th lm c. Vai tr kinh t ch
yu ca nh nc l bo m s n vng ca ng tin,
ngn nga nhng cnh tranh bt chnh, u t vo nhng
ngnh nhiu trin vng m t nhn cha dm hoc cha
kh nng u t, m nhn mt s cng trnh kho cu,
nghin cu v d phng cn thit. Nh nc cng c chc
nng cnh gic trc nhng khuynh hng kinh doanh c
102
hi v khuyn khch nhng hot ng kinh t c li, nhng

nh nc thc hin chc nng ny ch yu bng thng tin
v nng ch khng phi bng mnh lnh v cm on.
Nh nc s dn mi c gng bo v s ton vn lnh th,
bo v trt t an ninh, bo v cng l, bo v mi trng
sinh sng, pht huy cc mi bang giao quc t c li, xy
dng v cng c ng thun dn tc, ngha l lm ng
chc nng ca mt nh nc.
lm trn chc nng v bo m sinh hot kinh
t th trng lnh mnh nh nc phi lin tc n lc xy
dng mt h thng lut php ng n trn tinh thn thc
nghim, bt u t nhng cn bn ng n v khng
ngng c b sung da trn nhng n l.
6. Tin ti mt nn kinh t cng nghip
v dch v
Vi t ai canh tc tuy t nhng ph nhiu, Vit Nam
c tim nng nng nghip ng k. Nng nghip trong
ngn hn l n by cho s hi sinh v l im khi u
ca pht trin kinh t. Do nng nghip l trng tm kinh
t tc khc ca chng ta v cng s cn l trng tm kinh
t ca chng ta trong mt thi gian kh di.
Tuy nhin, v t ai cht hp v dn s ng o,
Vit Nam khng th tip tc l mt nc nng nghip.
Ngc li v tr ca ta thun li, nhn lc ca ta di do v
tinh nhu. Chc nng t nhin ca chng ta l chc nng
103
ca mt quc gia cng nghip, thng nghip, dch v v

hng hi. Chng ta phi chun b ngay t by gi cho
tng lai , nht l s chuyn ha cho php bin nhiu
vng ni khng th s dng cho nng nghip thnh din
tch sinh hot, ngha l cn c tc dng m rng t nc
trn thc t.
Mc tiu kinh t ca chng ta trong hai mi nm
ti l chuyn ha t mt nn kinh t nng nghip sang mt
nn kinh t cng nghip, thng nghip v dch v. iu
ny c ngha l trng lng ca nng nghip trong tng
sn lng quc gia cng nh trong phi tr nhn lc s
gim dn i. Bc u ca c gng chuyn ha ny l pht
trin -v nng tht cao phm cht- nhng ngnh cng
nghip gn b vi nng nghip nh cng nghip thc
phm, ch to phn bn, thuc tr su, nng c, v.v. song
song vi c gng tm th trng xut khu cho nng phm.
Mt mc tiu quc gia ca giai on chuyn ha ny l
thc phm Vit Nam c th gii bit n nh l c phm
cht siu cao, nng c v nng c Vit Nam v ch v t
l phm cht/gi.
Ngoi nhng c gng dn vo nhng ngnh m trin
vng thy r nh ng nghip, du lch, chng ta s c
bit ch trng ti hai trin vng mi l dch v thng cng
v tin hc. C hai ngnh ny u i hi mt chnh sch
m ca trn vn, thng thn ra th gii bn ngoi.
104
Do v tr v b bin thun li ca ta, Vit Nam c th

c nhng thng cng rt ln. Chng ta s sn sng k
nhng hp ng xy dng v khai thc di hn mt s
thng cng vi cc t hp nc ngoi. Nhng iu quan
trng thu ht nhng dch v thng mi quc t l tnh
hnh trt t an ninh phi n nh, th ch chnh tr phi ci
m, chnh quyn phi lng thin v h thng vin thng
phi hon chnh.
Ngi Vit Nam ta kh c khiu v ngnh tin hc.
y l mt ngnh cn nhiu tim nng pht trin v cn
cn rt nhiu chuyn vin vi gi cao. Tin hc nu c s
dng ng n cng l dng c qun l khch quan cho
php loi tr nhiu nguyn nhn a ti tham nhng. Nc
ta hin ang c rt nhiu nhu cu tin hc ha khu vc cng
c hy vng c cc nh ch quc t ti tr. Chng ta c
th ly vic thc hin cc d n ny lm bn p o
to mt i ng chuyn vin tin hc gii v cp nht v k
thut. Trin vng cng cao v cc tin b v truyn thng
ngy cng cho php thc hin nhng hp ng tin
hc trn khp th gii m khng cn xut ngoi.
Nh nc phi ly lm mc tiu ni kt mi gia nh
vo mng li Internet s dng ti a mng li ny
nh mt phng tin thng tin, hc hi, trao i v mua
bn.
Chng ta s khng thit lp cc khu kinh t vi quy
ch c bit nh kiu "khu ch xut" m s dnh mi
105
khuyn khch v d di cho cc hot ng kinh t trn c

nc, vi mt lut kinh doanh chung cho ton lnh th.
t nc ta may mn l mt quc gia duyn hi, cc
vng ng dn u khng xa b bin v cng khng xa cc
cng tt. Da vo u th chng ta s thit lp cc khu
cng nghip tri u trn khp lnh th. Chnh sch ny
i hi mt u t quan trng cho c s h tng, giao thng
v truyn thng nhng b li s tit kim c nhng tn
km cn quan trng hn v di dn, v ng thi cng trnh
c nn nhn mn ti cc thnh ph ln m cc quc gia
ang m mang u gp. Cn nhn mnh rng mi chnh
sch tng lai u hon ton khng mang tnh cng bch.
Ti phi tr dn s v lc lng lao ng l hin tng
thng trc v t nhin trong mi quc gia, nht l ti cc
quc gia ang pht trin, nhng cch hay nht vn l
ngi dn ton quyn chn la ngh nghip v ni sinh
sng sau khi c thng tin y v cc c hi. l
phng thc tr tu c nhn v sch lc quc gia b
tc cho nhau v iu chnh ln nhau.
iu kin thnh cng ca cuc chuyn ha trng i
ny l phi c quan h tt vi mi quc gia, nht l cc
nc pht trin, v c chp nhn trn vn trong nhng
khi hp tc ln, nh khi Hp Tc Xuyn Thi Bnh
Dng.
106
7. y mnh s pht trin ca th trng ni a

Chng ta s ly th trng trong nc lm bn p
tin ln. Vi gn 100 triu dn, nc ta l mt th trng
rt ln v s trao i gia nhng ngi Vit Nam vi nhau
t n l mt ng c kinh t v cng quan trng. Trong
bt c mt nn kinh t no, ngay c trong k nguyn ton
cu ha, tr trng hp rt c bit ca cc nc xut khu
du la, th trng ni a bao gi cng quan trng hn
hot ng xut nhp cng. Th trng ni a va quan
trng v khi lng, va l ni th nghim cho hng xut
khu, li va l kho tri n cn thit ng u vi
nhng bin thin ca th trng quc t. Th trng ni a
c mnh th hot ng xut cng mi pht trin c. Th
trng ni a s c kch thch do s gii ta mi cng
ch v kinh doanh v s thc y nhng chng trnh cng
cng quan trng. Cc ngnh nng nghip, ng nghip,
cng nghip thc phm, dt, may mc, sn xut gia
dng, vt liu xy dng, vt dng thit b v trang tr ni
tht s l nhng bn p u tin cho th trng ni a ca
ta.
Pht trin th trng ni a phi i i vi pht trin
kinh doanh ni a. Chng ta khng c nhng nh t bn
ln cho nn cn tch cc thc y, nng v khuyn khch
cc x nghip c nhn v cc cng ty tm c nh, gip h
pht t v gia tng tm vc, dn dn tr thnh nhng nh
t bn ln.
107
Mt bt buc khn cp ca chnh sch pht trin th

trng ni a l phi tu sa v tng cng h thng ng
giao thng v truyn thng, cc phng tin chuyn ch
v truyn tin.
8. Khng ngng cnh gic cng c lin i x hi
Trong cc nhim v ca nh nc dn ch a
nguyn, nhim v trng yu nht l bo m lin i x
hi. Trong cn bn trit hc ca n, ch ngha a nguyn
tn trng mi thnh phn trong x hi, do n khng
chp nhn mt thnh phn bc lt v ch p mt thnh
phn khc. Chng ta tn vinh li nhun nh mt gi tr v
tm kim li nhun ch yu l c phng tin thc hin
lin i x hi. V li, mt dn tc khng c lin i th
khng cn l mt dn tc. Chng ta khng th b ri nhng
ngi yu km, sa c l bc, nh mt x hi vn minh
khng th t khc mt ci nng cho ngi thng tt.
Chng ta nhn nhn s bnh ng v quyn v nhn phm
ca mi con ngi trong x hi v chng ta cn dnh
nhng phng tin thc hin s bnh ng .
Lin i x hi l iu kin bt buc gi gn s
bn chc ca nn tng x hi, bo m s tham gia tch cc
v phn khi ca mi ngi vo tng lai t nc, trnh
nhng xung t c th lm gy tin ca dn tc v
tng lai v a n bo lon.
108
Trong thc t, pht trin kinh t thng ra v lm

trm trng thm nhng chnh lch trong x hi. Nhim v
trng yu ca nh nc l ngn chn v lm gim thiu
nhng nguyn nhn cng thng m s pht trin, v khng
th no hon ton cn i, chc chn s em li.
Lin i x hi i hi mt c gng bn b v thn
trng trong vic phn phi li tc quc gia nhm bnh vc
nhng thnh phn yu km.
Lin i x hi i hi mt h thng bo tr x hi
m bo nhng nhu cu ti thiu v thc phm v sc khe
cho mi ngi.
Lin i x hi i hi mt h thng gio dc v o
to ph cp v lin tc m bo nhng c hi thng tin
ng u cho mi cng dn.
Nhn mt cch ngn hn lin i x hi c th l mt
gnh nng cho quc gia v mt tr ngi cho pht trin kinh
t nhng, nhn mt cch di hn hn v sng sut hn, n
l mt bt buc pht trin kinh t c th tip tc. Lin
i x hi cng l iu kin ti cn thit m bo tnh
t dn tc v s gn b ca quc gia.
Nh nc d nhin m nhn nhim v thc hin lin
i x hi. Nhng nh nc cng s c bit khuyn khch
x hi dn s, qua cc t chc thin nguyn, gp phn tch
cc vo cng tc trng i . Mt phn ngn sch x hi
s c s dng qua ng x hi dn s. Cc t chc thin
109
nguyn s c ti tr, trong mt t l theo kh nng

ngn sch, so vi ngun ti nguyn m h ng
vin c t qun chng cho cc cng tc x hi.
Vic tham gia tch cc ca x hi dn s vo c gng
thc hin lin i x hi va c tc dng vn ng s ng
gp -tnh cm cng nh vt cht- ca qun chng va c
hiu lc c bit v mt tinh thn. Trc mt vn phng
cu tr x hi ca nh nc ngi cn c gip c th
ch gp mt cng chc, nhng ti mt c quan thin
nguyn h gp mt ngi tnh nguyn lm cng tc x hi
v nim tin, h gp mt ngi v mt tm lng, si dy lin
i x hi v tinh thn phn u vt qua tr ngi ch c
th mnh thm.
Cng bng x hi tuyt i l iu khng th c.
iu quan trng l nh nc coi lin i x hi l u t
thng trc. Lin i x hi va cn thit va t nh, chng
ta phi gn gi n tht cn trng, coi n nh mt cuc chin
u gi nc.
Tuy nhin chng ta cn khng nh rng lin i x
hi l nhim v ca nh nc vi s hp tc ca x hi dn
s ch khng phi l trch nhim ca cc doanh nghip.
Cc doanh nghip ngoi bn phn tn trng nhn phm ca
cng nhn, tn trng lut php ca nh nc v tn trng
nhng hp ng k kt vi cc cng nhn, ch c chc
nng to ra li nhun ng gp vo s giu mnh ca
x hi v np thu cho nh nc, nh nc c ti
110
nguyn bo m lin i x hi. Chng ta khng nh rng

lin i x hi khng th can thip vo hot ng kinh t
v tr thnh mt tr ngi cho cc doanh nghip.
9. Theo ui mt "ch ngha nc nh"
Chng ta hin nay l mt nc rt thua km, yu cu
cp bch nht ca chng ta l pht trin, bt kp cc nc
m mang. Do chnh sch cn bn ca Vit Nam
trong giai on ny phi l chnh sch m ta c th
gi l mt "ch ngha nc nh".
Ch ngha nc nh l g? Ni mt cch gin
d, l nhn nhc hm nay ln mnh ngy mai.
V mt i ni, ch ngha nc nh c ngha l
chng ta s khng chia r v xung khc vi nhau v nhng
ch thuyt cao siu, s cng nhau khim tn nhn din tnh
trng thua km ca t nc, s qu trng, thng yu v
m bc ln nhau cng dt tay nhau ra khi b tc. Nh
nc s t chi nhng chi tiu c tnh hunh hoang gy
thanh th tp trung mi ti nguyn v sinh lc cho c
gng ra khi tnh trng thua km. Nh nc s trn trng
bo v v gn gi nhng thnh qu t i t c. Nh
nc s t trng tm vo gio dc v o to, v s u
t vo mt nn gio dc thc dng trc tin.
V mt i ngoi, chng ta s khng tranh ginh mt
vai tr quc t no, s khng c thi trong nhng tranh
chp quc t tr khi bnh vc nhn quyn, l phi, o
111
c v cng php quc t. Chng ta s c gng to mt

hnh nh hin ha, khim tn c cng ng quc t
chp nhn nh mt quc gia c th giao thng c, s
dt khot khng can d vo mt xung t quc t no. Tuy
vy khim tn khng ng ngha vi chp nhn l thuc.
Chng ta s xt li nhng tha hip m chnh quyn cng
sn k vi nc ngoi v bi b nhng tho hip hoc
c tnh l thuc hoc xc phm ch quyn v li ch dn
tc, trc ht l nhng tha hip dm di m nhn dn Vit
Nam khng c thng bo.
iu ng lo ngi hin nay l chng ta ang sng
trong mt khu vc c nhiu kh nng gy ra cng thng,
thm ch xung t. Chng ta coi s hin din qun s
tch cc ca Hoa K trong vng l mt yu t cn
thit bo m ha bnh v n vng, v chng ta
s khuyn khch s hin din .
Chng ta coi hp tc vi Hoa K, Nht v cc nc
dn ch l mt phc li ln khng nhng m ra cho ta
nhng th trng ln, em li nhng chuyn giao khoa hc
k thut qu bu m cn gip ta tip thu cch t chc, suy
ngh v lm vic ca cc x hi tin tin. Chng ta s thnh
thc hp tc vi h v hc hi ni h.
Vi mt chnh sch i ngoi khim tn v ha bnh
chng ta s khng cn mt qun lc ng o. Vi mt
chnh sch i ni tn trng mi quyn t do v da trn
tinh thn ha gii v ha hp dn tc, chng ta s khng
112
cn mt b my an ninh s. Qun i v cnh st v vy

s c gim ti mc ti thiu, nhng y , lm trn
nhim v ca nhng cng c phi chnh tr bo v lnh th,
mi trng v trt t an ninh.
Tinh thn ca ch ngha nc nh l nhn nhn s
thua km ca mnh v ng vin tt c ti nguyn v sinh
lc a t nc i ln. Vi dn s ng o v nhng
con ngi cn mn, li c mt v tr thun li, Vit Nam
c tim nng ln v c quyn mong mun mt ch ng
v vang trn th gii nu bit c gng kin tr trong mt
vi thp nin.
10. Thc hin mt chnh sch i ngoi
ha bnh v hp tc song song
vi mt chnh sch lng ging tt
Trong mt th gii y tranh ua nh hin nay cc
mi bang giao tt l iu khng th thiu. Chng ta s
khng b l mt c hi no thit lp v tng cng
mi lin h hp tc vi mi quc gia trn th gii, trc
ht l vi cc quc gia ln cn.
i vi cc nc phng Ty, c bit l Php v
Hoa K, hai nc tng c nhng quan h phc tp v
xung ng, chng ta bnh thng ha khng nhng quan
h ngoi giao m c quan h vn ha v tnh cm. Chng
ta cn rt nhiu hc hi ni h v cng c rt nhiu
trng i mt s hp tc lng li. Chng ta cng cn
lu c bit n nhng quc gia m chnh sch di dn
113
cn d di hoc c trin vng d di pht trin cng

ng ngi Vit hi ngoi cng ng o cng tt, vi mc
tiu trung hn l c mi ngi Vit Nam th c mt ngi
ti cc nc dn ch pht trin. Mt chnh sch i ngoi
hiu ha v khim tn, i song song vi s tn dng kh
nng ng gp ca mt cng ng Vit Nam hi ngoi
ng o, thnh t v gn b vi qu hng l cn bn
ca nhng c gng ngoi giao ca chng ta.
Nhng gn hn ht chng ta phi cng c v tng
cng ch ng ca ta ti khu vc Chu v Thi Bnh
Dng c bit l trong lng khi ASEAN. Trong lng
khi ny chng ta s gp phn tch cc tng cng s lin
i, h thp dn nhng hng ro vn ha v mu dch, thc
y s hnh thnh thc s ca mt vng trao i t do.
Chng ta cn phn u tham gia khi Hp Tc Xuyn
Thi Bnh Dng v tn dng mi c hi ca khi ny
t nc ta c th vn ln thu ngn dn s chm tr.
Gn nht, ta phi tht cht li quan h hp tc vi hai
nc bn lng ging Lo v Campuchia ang ngy cng
chu nh hng p o hn ca Trung Quc. Chng ta
l nn nhn ca mt m mu chia tr xut pht t thi
ngoi thuc Php m ngy nay ta phi ph v. Bin gii
ca ta vi hai nc ny khng i t hn hai th k nay.
l nhng bin gii n vng bc nht th gii, lm chng
cho kh nng sng chung ha bnh gia Vit Nam, Lo v
Campuchia. Nhng chng ta cng cn dng dc tuyn co
mt chnh sch hiu ha thc s v lm nhiu c gng
114
ngoi giao nh tan nhng hiu lm do mt qu kh cn

kh mi li. Chng ta cn long trng tuyn b vi hai
nc lng ging ny rng chng ta tuyt i tn trng cc
bin gii hin c v sn sng dnh mi d di v giao thng
v thng cng h c th khai thng ra i dng.
Chng ta s ngh vi h cng hp tc xy dng cc trc
l giao thng ra bin, v nu c th, tin ti mt tha c
t do i li v di tr. C Lo v Campuchia u cn ng
ra bin qua ng Vit Nam nn s hp tc s l iu t nhin
nu h vng tin rng Vit Nam tn trng ch quyn v lnh
th ca h. Vit Nam, Lo v Campuchia c nhiu trin
vng hnh thnh mt khi hp tc bnh ng trong
c ba u c li v u pht huy c th mnh kinh t
ring ca mnh.
i vi Trung Quc chng ta cn gii quyt trong
tinh thn hu ngh nhng tranh chp v lnh hi v hi o
m u mt giai on hp tc thc s lnh mnh. Hai
nc c chung mt bin gii di, tng chia s mt vn
ha v cng c rt nhiu tng ng v cu to nhn vn
cho nn s hp tc l mt l t nhin. iu ng lo ngi
hin nay l Trung Quc mt mt ang gia tng sc mnh
qun s v mt khc biu l mt chnh sch b quyn khu
vc. i vi Trung Quc, chng ta cn chng t mt thi
khim tn, ha nh nhng kin quyt bo v ch quyn
trn lnh th, vng bin v cc hi o. Chng ta c l do
hy vng rng s hin din qun s tch cc ca Hoa K
v chnh sch qu quyt mi ca Nht trong vng s l mt
m bo cho ha bnh v an ninh. Chng ta cng c l do
115
tin rng Trung Quc s chn la ng li ha hon v

hp tc, nhng hin i ha kh nng t v ca chng ta
cng l mt yu t khuyn khch Trung Quc i theo
ng li tt p . Trong ngn hn, khi quan h gia
Trung Quc v i Loan cha r rt, chng ta s ch
trng c bit vo s pht trin cc quan h hp tc kinh t
vi i Loan.
Chng ta cn nhn nh vai tr kinh t quan trng
ca Nht ti Chu v phi t quan h Vit - Nht ln
hng mt quc sch pht trin.
Sau cng chng ta cng cn c mt nhn nh sng
sut v thc tin i vi cc nc thuc ng u v Lin
X c. Cc nc ny l nhng th trng y tim nng
trong chng ta sn c nhiu ngi bn, nhiu quan
h v hiu bit cn c khai thc.
11. Thc hnh mt chnh sch
kim sot dn s vn minh
Chng ta hin c mt dn s gn 100 triu dn,
ng hng th 14 trn th gii, vi mt din tch rt hp,
330.000 cy s vung. th t l t thc s canh tc v
sinh sng c ca ta li rt thp, ch mc mt phn ba.
Trong khi dn s ca ta tip tc gia tng hn mt triu
ngi mi nm. Mt khc kh nng kinh t v mc
chuyn ha v cng nghip v dch v ca ta cha cho
php d tr nhng u t ln vo vic m rng vng t
116
sinh hot. gia tng dn s d gim trong nhng nm

gn y vn cn mt vn ln i hi mt cch nhn
thng sut. Mt mt, dn s tuy vn gia tng mt cch ng
k nhng t l gia tng dn s khng th gim mt cch
t ngt m khng to ra trong mt tng lai gn mt gnh
nng kinh t do s o ngc t l tr - gi. Mt khc, cho
ti nay s st gim ca gia tng dn s ch yu t
c vi gi t l khin chng ta tr thnh mt trong
nhng nc c t l ph thai cao nht th gii, vi nhng
hu qu tai hi v tm l v x hi.
Kinh nghim ca cc chnh quyn cng sn Vit
Nam v Trung Quc cho thy l mt chnh sch hn ch
sinh qu quyt n d man ch lm xung cp con
ngi ch khng lm gim dn s. Vn cn c gii
quyt tn gc r vn ha v nhn sinh quan ca n. Trong
gio dc hc ng v i chng cn ph bin cc kin
thc v nga thai v bnh thng ha quan h nam n, cn
tch ri vic lp gia nh v c con ci vi vic tha mn
nhu cu sinh l.
Sinh nhiu cng do hai nguyn nhn khc m ta
cn khc phc, l trnh vn ha v vai tr x hi km
ca ph n, v s lo u ca tui gi. Nng cao trnh vn
ha ca ph n v hi nhp mt cch tch cc ph n vo
sinh hot kinh t x hi l mt u t cn thit chn
gia tng dn s. Mi kinh nghim trn th gii u chng
t rng cng c trnh vn ha cao, cng tham gia tch
cc vo sinh hot kinh t, ph n cng c khuynh hng
117
t hn ch sinh . Kinh nghim cng cho thy rng bo

m mt li tc ti thiu cho ngi gi, mt bt buc ca
mi x hi vn minh, s hn ch c mt cch ng k
gia tng dn s v con ng trc ht l mt m bo cho
tui gi cc nc thiu an sinh x hi. Phi sn sc ngi
gi nu khng mun phi tip nhn thm qu nhiu tr th
m chng ta khng c kh nng nui dng v gio dc.
Chnh sch ny s to mt tm l an ton v chc chn s
lm gim mc sinh , nht l vi nim tin l li tc
bo m cho tui gi s cng ngy cng tng vi pht
trin kinh t.
Sau cng chng ta cng c quyn tin tng l gia
tng dn s s gim xung trong mt x hi vn minh
khng trng nam khinh n n phi cho n khi c
con trai, mt x hi c thng tin y v c c hi thng
tin cho mi ngi. Mt khi c lc quan lp k hoch
cho tng lai mnh, cc cp v chng s t nhin nhn thy
h phi hn ch s con ci.
12. Xy dng mt hnh phc quc gia

phm cht ngay trong c gng
Nhng ngi cm quyn cng sn rt di tr khi
ni rng Vit Nam ngy nay l nc c thu nhp trung
bnh. S thc tri hn. Chng ta rt ngho v rt di
mc trung bnh th gii. Vo nm nay, 2015, sn lng
bnh qun mi u ngi trn th gii l gn 11.000 USD
118
mi nm, ti nc ta c lng va phi l gn 1.500 USD,

ngha l ch bng 15% mc trung bnh th gii. Chng ta
tt hu mt cch bi t. Ngay c nu t nay chng ta t
c mc tng trng u n cao hn 2% so vi th gii,
mt thnh tch kh quan, th cng phi mt th k na
chng ta mi thc s tr thnh mt nc trung bnh.
Nhng chng ta c thi gi khng trc khi s chn
nn v tht vng lm tan r t nc? Chc chn chng ta
khng c thi gi , chng ta phi bt kp s chm tr
trong vng mt th h. l mt thch rt ln.
Thch cng ln hn v tt c mi yu t u bt
li. X hi bng hoi, lng ngi tht vng v ly tn, tinh
thn dn tc xung rt thp, mi trng nhim, o c
suy i, cc bng ng ti phm honh hnh trong khi x
hi dn s vng mt. Di sn ca ch cng sn tht l
kinh khng. Chng ta s phi ng vin nhng c gng cc
k ln v mi mt trong khi s cn phi sng vi s ngho
kh v thua km trong mt thi gian kh di.
Trong hon cnh chng ta khng c chn la no
khc hn l xy dng trn t nc Vit Nam, v trn quy
m quc gia, mt hnh phc ly phm cht lm chnh ngay
trong khi cn ang phi phn u cam go t ti s sung
tc. l mt hnh phc m ta c th gi l mt hnh phc
quc gia phm cht. Mt cch c th hnh phc th hin
qua mt bi cnh quc gia bnh yn v phn khi trong
con ngi d cha sung tc nhng c y t do, c
trn trng v c bo m an ninh, nhn phm, quyn li,
119
sc khe v c hi thng tin trong mt x hi hi ha,

bnh yn v lin i, vi mt mi trng thn thin. l
iu kin mi ngi c th chp nhn nhng kh khn
ca hin ti v n lc vn ln; c gng cng ln th
cng phi c chia s ng u v con ngi cng cn
c khch l. X hi Vit Nam phi c hnh nh ca mt
gia nh hnh phc v ha thun v vui v, chia s mt cch
hp tnh hp l nhng hy sinh cng nh nhng thnh tu
t c, di mt mi nh gin d nhng sch s v
ngn np, trong nim tin l ngy mai s hn hm nay.
iu quan trng nht cng l iu c th lm ngay v
khng i hi nhng chi ph ln. l ci thin mi
trng, cnh quan v cc ni cng cng. Do vn ha truyn
thng chng ta cha thc c tm quan trng ca mi
trng d vn rt nghim trng v nh hng trc
tip ln mi ngi. S thin cn khin cc cp lnh o
ni tip nhau khng thc c rng pht trin, k c pht
trin kinh t, ch c th bn vng nu mi trng c bo
v. Cc nh my nhim gy thit hi trong lu di cho x
hi nhiu ln ln hn li tc ngn hn m chng to ra.
Tham nhng l nguyn nhn chnh cho php ph hoi mi
trng; s vng mt ca x hi dn s l mt nguyn nhn
khc. Thc trng kinh ngc l cho ti nay nc ta vn cha
c mt hip hi bo v mi trng no d mi trng
b tn ph ti mc nguy kch v vn cn tip tc b tn
ph, trong khi ti cc nc vn minh giu mnh bo v mi
trng tr thnh mc tiu ca v s hip hi, c c
nhng chnh ng ly mi trng lm u t cao nht. i
120
vi th gii ngy nay mi trng tr thnh mt vn

chnh tr nn tng.
Chng ta khng th dung tng nhng nh my khng
c x l khi v cht thi nhn danh li ch kinh t. Chng
ta cng phi nghim cm vic cht ph rng v lp, ln ao
h. Cc tin nghi v sinh cng cng phi y . H thng
thot nc phi hon chnh. Xy dng phi c quy hoch,
mi khu vc ch c xy dng theo mt vi kiu nh vi
mt s mu sc. Phi tng cng cc phng tin chuyn
ch cng cng, nh thu mi trng trn t v xe my,
khuyn khch s dng xe p; cm xe c ng c xng du
ti trung tm cc thnh ph v nhng khu ng ngi;
trng pht nghim khc nhng cng ty xy dng cu
ng thi cng gian tr. Chng ta s bi b d n B-xt
Ty Nguyn, nh ch cc d n in ht nhn, ngay c
nhng d n ang thi cng, loi b in ht nhn cho ti
khi cc k thut x l ph liu tha ng tm c v
nc ta c y kh nng bo m an ton tuyt
i ca cc l phn ng. Nhng bin php tuy c th
lm gim li nhun nht thi ca mt s cng ty nhng sau
cng vn c li ch kinh t ln v bo v v khuyn khch
u t trong nhiu ngnh khc, nht l ngnh du lch, v
iu quan trng hn l bo v sc khe v cuc sng yn
vui. nhim l mt vi phm nghim trng ti quyn con
ngi bi v nc sch, khng kh trong lnh, khng gian
yn lng l nhng quyn con ngi c bn nht.
121
Xy dng mt x hi hi ha, bnh yn v lin i

khng i hi nhng chi ph ln vt kh nng quc gia
nh nhiu ngi lm tng. Chng khng thm vo u so
vi s tin m nhng quan chc tham cp ot ca t
nc, mt chnh quyn trong sch s c phng tin. iu
m n i hi l iu m chng ta c th lm c ngay c
khi cha giu. l lut php tuyt i lng thin, minh
bch v c tn trng. l mt chnh quyn quyt tm
khng tha hip vi tham nhng c iu hnh bi nhng
ngi c kin thc, c tm nhn v ly phc v t nc
lm l tng ca i mnh, mt chnh quyn khng th b
ng vc l gian tr. Nhn dn Vit Nam qu quen vi
nhng hy sinh v chu ng cho nn c th chp nhn
nhng c gng rt phi thng; h cng c th tha th c
nhng sai lm, vi iu kin l tin rng nhng ngi lnh
o sai nhng khng phi l nhng ngi ngu dt v
gian tr m ch sai v mi ngi u c th sai trn nhng
quyt nh kh khn v phc tp. Chng ta c th c nhng
ngi lnh o nh th, nhng h cha c c hi v cha
c sc mnh tp trung ca i ng. C gng chnh ca Tp
Hp Dn Ch a Nguyn t trc, by gi v sau ny l
pht hin, tp trung li v o to thm nhng con ngi
nh th m t nc ang cn.
122
VI. Th ch v hin php cho Cng Ha Vit Nam

Vic chn la mt ch chnh tr khng th l mt
chn la thun ty l thuyt, cng khng th l s sao chp
mt khun mu sn c thnh cng ti mt quc gia
khc, d chng ta trn trng ti u kinh nghim ca cc
dn tc trong cuc hnh trnh ti dn ch v phn vinh.
Chng ta chn la mt ch chnh tr, ng thi
mt hin php, p ng nhng yu cu c bn ca
t nc:
- xy dng dn ch mt cch thnh thc v khng
th o ngc hi nhp mt cch qu quyt vo th gii
dn ch;
- thc hin ha gii v ha hp dn tc thc s, dt
khot ng vin mi khi c, mi tm lng v mi bn
tay cho c gng vn ln v xy dng mt tng lai Vit
Nam chung;
- pht trin t nc theo m hnh kinh t th trng
ly t do v sng to lm ng c;
- tn quyn cho php cc vng khai thc ti a
nhng u th c bit ca mnh trong mt nc Vit Nam
thng nht ng thi gim thiu chnh lch gia cc vng;
- pht huy x hi dn s v tha mn nhng kht
vng chnh ng ca cc cng ng sc tc cng nh tn
gio;
- thc hin thng nht t nc thc s, ngha l
trong ng thun dn tc.
123
Di nh sng ca nhng yu cu c bn chng

ta chn mt ch chnh tr dn ch i ngh v tn quyn.
1. Hai thnh kin sai lm v ch chnh tr
Trc khi tho lun v mt ch chnh tr hp tnh,
hp l cho Vit Nam, chng ta cn gii ta hai thnh
kin, cng l hai lo u khng ng nhng rt ph bin
ca ngi Vit.
1.1. Dn ch a nguyn v n nh chnh tr
Lo u th nht l mt ch a nguyn v a ng
c th gy ra tnh trng phn tn ng phi, trong khng
c ng no c c a s nm chnh quyn v do
gy ra tnh trng bt n chnh tr. Ngi ta c th lo s rng
chnh quyn s thay i lin tc ty theo nhng hp tan
ca nhng lin minh tm b.
Lo u ny khng c cn c, n xut pht t mt hiu
lm do mt tuyn truyn u c m nhiu ngi Vit Nam
l nn nhn.
S kin c t hay nhiu ng phi v c mt chnh
ng c a s n vng trong quc hi hay khng ty
thuc ch yu th thc u phiu, ch khng phi mc
t do chnh tr. Ni mt cch gin d: li u phiu n
danh v mt vng a ti ch lng ng v loi b cc
ng nh, trong khi li u phiu theo t l a ti s xut
hin ca nhiu chnh ng.
124
Bu n danh v mt vng c ngha l mi n v

bu c bu ra mt dn biu v cc ng c vin ra tranh c
vi t cch php l c nhn, d c th mang nhn hiu ca
mt chnh ng, ai c s phiu cao nht s c c. Li
bu c ny c li cho cc chnh ng ln, loi cc ng
nh v bo m s hin hu thng trc ca mt a s
thnh lp v iu hnh chnh ph mt cch n vng, ngc
li n khng cho php cc khuynh hng thiu s c ting
ni ti ngh trng. Trn thc t n thng a ti ch
lng ng. Nh vy li u phiu n danh v mt vng
l gii p k thut cho u t c mt chnh quyn n vng
m khng cn gii hn t do chnh tr v mt php ch.
Bu theo t l c ngha l u phiu chung trn c
nc hay trong mi vng, gia cc chnh ng vi nhau,
v s dn biu c c ca mi chnh ng s t l vi s
phiu ca mnh, th d ng c 20% s phiu th trn
nguyn tc cng c 20% i biu. Li u phiu ny rt
dn ch v cho php mi khuynh hng c ting ni v ch
ng trong quc hi, nhng ngc li n c nguy c a
ti mt quc hi phn tn trong khng c ng no c
a s cm quyn.
Gii php ti u l mt s phi hp gia hai li u
phiu ny va m bo dn ch va m bo s n vng
tng i ca chnh quyn. V mt k thut c th c
v s cng thc, k c li u phiu n danh hai
vng vi tc dng kt hp cc ng c cng khuynh
hng trong vng hai.
125
Nhng nhn nh ny cho php ta khng nh rng

vin l do n nh chnh tr gii hn hot ng chnh
ng l v cn c. Trong nc Vit Nam tng lai khng
cn c, v cng khng th c, bt c mt gii hn no i
vi quyn thnh lp v pht trin cc chnh ng.
Cng cn chm dt mt s ln ln gian tr v
n nh.
n nh c hai ngha.
Ngha th nht l n nh dn s, ngha l n nh
trong cuc sng ca mi cng dn, l m bo khng b
bt b, tch thu ti sn, cm kinh doanh, khng l nn nhn
ca nhng thay i lut php t ngt v thng xuyn,
hay nhng quyt nh ty tin ca chnh quyn. n nh
ny rt cn thit cho pht trin kinh t, v c nh th ngi
dn mi c th yn tr tin liu v hoch nh sinh hot
ca mnh. n nh ny i hi dn ch, nhn quyn v nh
nc php tr.
Ngha th hai l n nh ca tp on cm quyn,
hay ni khc i l s ko di ca mt chnh quyn vi cng
nhng ngi cm quyn. S ko di ny, nu khng do bu
c t do m l do mt ch c ti bo ngc, cn rt
mu thun vi n nh dn s v do hon ton mu
thun vi pht trin, bi v ngi dn lun lun phi sng
trong s st, khng dm v khng th lp nhng k hoch
kinh doanh lu di.
126
Kinh nghim cho thy n nh dn s rt cn cho

pht trin, trong khi n nh ca tp on cm quyn hon
ton khng cn thit, thm ch cn c nh hng xu v cc
chnh quyn ko di qu lu gn nh chc chn a ti lm
quyn v tham nhng. Ti Nht, t sau Th Chin II ti
nay, t c chnh ph no ko di c hai nm. Ti , tui
th trung bnh ca cc chnh ph cn ngn hn nhiu. Mc
du vy kinh t ca c hai nc ny u pht trin nhanh
chng, h u l thnh vin ca nhm by nc pht trin
nht. Trong khi cc nc c nhng chnh quyn ko di
nh Vit Nam, Cuba, Bc Triu Tin v nhiu nc thuc
Chu Phi v Chu M La Tinh li rt tr tr v lc hu.
Khi cc tp on c ti -nh ban lnh o ng
Cng Sn Vit Nam- ni cn phi c n nh pht trin,
nhiu ngi ng vi h v hiu l n nh dn s
trong khi h thc hin n nh theo ngha th hai, ngha l
n nh ca tp on cm quyn. l mt s gian tr cn
c t gic.
1.2. Thng nht v tn quyn
Lo u th hai l phi chng tn quyn c th phng
hi ti thng nht lnh th v ti lp li tnh trng s qun.
Cu tr li dt khot l khng.
Cc vng khng phi l nhng quc gia, t qun
khng ng ngha vi c lp. Lut php ca vng khng
th mu thun vi lut php quc gia.
127
Cng nn c mt ci nhn lnh mnh hn v thng

nht, vt ln trn s thng nht hnh chnh, nng n v
bn giy. Thng nht ch yu l thng nht trong lng
ngi. Khi mi ngi v mi a phng cm thy c ch
ng v ting ni trong cng ng quc gia trong khi
nhng nt c th ca mnh vn c tn trng th h cng
cm thy ha nhp vo quc gia, v ha hp dn tc cng
mnh thm. Ngc li, trong th gii va dn dp va
phc tp hin nay v trong mt quc gia vi gn mt trm
triu ngi, mt chnh quyn trung ng tp quyn khng
th no nh ot tt c, cc a phng trn thc t vn t
tr, nhng t tr mt cch bt hp php, ngha l lun lun
trong th xung t hp l nhng bt hp php vi chnh
quyn trung ng, v do vi cng ng quc gia. Trung
ng tp quyn v vy a ti s qun thay v thng nht.
Chnh v tc dng on kt dn tc ca n m tn quyn
cn c thc hin c trn bnh din quc gia ln trong t
chc ca mi vng.
Tn quyn l xu hng p o ca thi i ny, v l
kt lun ca hai th k th nghim dn ch trn tri t.
iu ng ngc nhin l cc dn tc mt mt thi gian
di nh vy khm ph mt s tht n gin: mt ni cc
ch c th gm mt s t ngi, v mt s t ngi khng
th quyt nh tt c cho mt quc gia rng ln vi s
ngi ng o, sinh sng trn nhng vng t vi nhng
iu kin a l v nhn vn khc nhau.
128
Tn quyn c nhng u im r rt: n khuyn khch

sinh hot chnh tr ti cc a phng, n em dn ch ti
mi ni vi mi ngi, n trnh c nhng ng dy
hnh chnh di v phc tp cho sinh hot thng ngy vi
hu qu l s tp trung qu ng dn s vo nhng thnh
ph ln, n kch thch sinh hot vn ha v bo ch a
phng, n cho php mi a phng chn la cng thc
sinh hot ph hp nht vi c tnh ca mnh v nh m
pht trin.
Cc vng ngho kh s c c mt chnh quyn
ring dnh tt c u t cho vic pht trin vng v a
vng ln ngang tm pht trin ca c nc, thay v b qun
lng bi mt chnh quyn trung ng bn rn vi nhng
vn dn dp ca cc vng pht trin v c hot ng
mnh. Khng ai bo ng mt cch thnh tm v chnh
xc tnh trng kh khn ca mt vng bng mt chnh
quyn ca vng m s mng duy nht l pht trin vng.
Tn quyn cn ng gp vo s n vng ca quc
gia v ca dn ch. Mt mt n v hiu ha nhng m mu
o chnh (lt chnh quyn trung ng ri lm g vi
cc chnh quyn a phng?). Mt khc n trnh cc
khng hong ng l khng c cp trung ng, bi v
vn c th t ra tng a phng mt vo nhng thi
im khc nhau. Mt u im v cng quan trng khc ca
tn quyn l n lm gim bt xung t chnh tr, bi v mt
ng c th thua cp trung ng nhng vn c th nm
quyn ti mt s a phng, ni m h c tn nhim.
129
Xung khc chnh quyn - i lp v vy s bt gay gt.

Trong hon cnh lch s hin nay ca Vit Nam, tn quyn
v vy trnh c tnh trng c th c ht, thua
th thua lun, v ng gp tch cc cho ha gii v
ha hp dn tc.
Tn quyn cho php nhng khuynh hng thiu s,
cc tn gio v cc sc tc t ngi c trng lng chnh
tr ng k ti nhng a phng m h hin din ng
o, do lm du bt nhng tm trng bt mn v cc
ly khai, t tr.
Mt im li quan trng khc ca tn quyn l chnh
nh cc chnh quyn a phng m mi khi c thay i
chnh quyn th nhng ngi ln cm quyn trung ng
cng khng phi l nhng ngi tp s m t nht c
kinh nghim cp a phng.
Tuy nhin, mun tn quyn c ni dung v tc dng
thc s ca n, cc vng phi c mt din tch v mt dn
s kh d c th tn ti v pht trin c.
Nc ta hin nay c trn 90 triu dn, khi gia tng
dn s khng li, dn s ca chng ta s n nh mt
mc no chung quanh con s 110 triu dn. Chng
ta c th c t mi n mi lm vng, mi vng t nm
ti mi lm triu ngi.
trnh nhng phin phc v hnh chnh v nht l
v h tch, cc vng s l s kt hp ca mt s tnh hin
130
c. Vic tp trung cc tnh vo mt vng s da trn

cc tiu chun cu to sc tc, chc nng kinh t, ti
nguyn thin nhin v giao thng.
Mi vng s c mt ngh vin ring c quyn b
nhim chnh quyn vng, ban hnh cc lut l vng khng
mu thun vi hin php v php lut quc gia, biu
quyt mc ca mt s sc thu, biu quyt ngn
sch a phng.
Chnh quyn vng do ngh vin a phng bu
ra thi hnh nhng chnh sch c ngh vin
a phng biu quyt.
Cc vng khng c quyn c qun i, khng c
pht hnh tin t ring, khng c i din ngoi giao,
khng c quyn k hip c vi cc nc khc, khng
c lm ch cc cng ty c mc ch kinh doanh, khng
c t chc nhng trng cu dn c mc ch chnh tr.
Mi cuc bu c v trng cu dn phi c chnh quyn
trung ng ng trc v nhn nhn kt qu sau mi
c gi tr.
Cc vng khng c k hip c vi nhau. Vic
phi hp gia cc vng cng nh cc v vic lin quan n
nhiu vng hoc c lin h ti an ninh quc gia thuc thm
quyn ca chnh quyn trung ng.
Mi cng dn c quyn chn la ni c tr trn ton
lnh th. Cc vng khng c quyn cm cn s nhp c
131
vo vng m ch c quyn gii hn phm vi lu thng ca

cc cng dn trong tnh trng iu tra php l.
S lng cnh st vng khng c vt qu mt t
l, do chnh quyn trung ng quy nh, so vi s cnh st
quc gia hin din ti vng.
Chnh quyn trung ng c quyn n nh mt ni
dung ti thiu cho mi trnh gio dc. Cc bng cp
cho php hnh ngh t do phi c chnh quyn trung
ng chun nhn.
Cc c quan chnh quyn tnh v di cp tnh s do
mt o lut quc gia quy nh theo nguyn tc tn quyn.
2. Ch chnh tr
2.1. Ch i ngh: th ch dn ch v n
vng nht
Quyt tm ca chng ta l thc hin dn ch mt
cch hiu qu nht v ngn chn s tr li ca bt c mt
hnh thc c ti no. Chng ta la chn th ch chnh tr
trn cn bn ca quyt tm . Vic u tin phi lm l
chn la gia mt trong ba cng thc: ch tng thng,
ch bn tng thng v ch i ngh.
Trc ht, chng ta dt khot loi b ch tng
thng, ngha l ch trong mt ngi c dn chng
trc tip bu c theo ph thng u phiu v nm trn
quyn hnh php. Ch ny c nhiu tt nguyn khng
132
th chp nhn c. Ta c th k hai tt nguyn thng

thng nht.
Tt nguyn u tin ngay trong th thc bu cho
mt ngi thay v cho mt chnh ng. Li bu ny khin
cc chnh ng khng ln mnh c v iu kin chnh
nm chnh quyn l mt nhn vt c sc thu ht c tri, nh
th iu kin ct li l c mt y ban vn ng tranh c tt
ch khng phi mt b my ng. ng hay b ta c th
c bu v nhng l do hi ht nh tr p, i ng duyn
dng, ni nng hng hn, v.v. hn l v uy tn ca ng
mnh v kh nng chnh tr ca mnh. ng c vin ny mt
khi c c s ch ng ng ch khng l thuc ng.
Kinh nghim cho thy l trong mi ch tng thng, k
c Hoa K, khng c nhng chnh ng mnh nh trong
cc ch i ngh v y l mt thit hi ln v cc chnh
ng va l l o to ra nhn ti chnh tr va l mi
trng sn xut v sng lc cc kin trn nhng vn
ln t ra cho t nc.
Tt nguyn th hai l n dnh qu nhiu quyn cho
mt ngi trong mt thi gian c quy nh trc. Trong
hon cnh ca mt nc cha c truyn thng dn ch, n
rt d dn ti lm quyn v c ti vi hu qu l n p,
bo lon, thm ch ni chin. Hn na nu tng thng v
bt c l do no b mt uy tn gia nhim k th sinh hot
quc gia s b tc nguy him trong sut thi gian cn li
v tng thng khng th b thay th.
133
Trn mt thun ty l thuyt ch tng thng c u

im l m bo mt chnh quyn mnh c kh nng quyt
nh mau chng nhng chn la chin lc cn thit,
nhng thc t hin nay l nguy c chin tranh khng cn
na, ngay c chin tranh lnh cng chm dt, nhu cu
c mt chnh quyn mnh ly nhng quyt nh quan
trng mt cch nhanh chng khng cn t ra na. V li
iu g mt tng thng c th lm, mt th tng c a
s trong quc hi ym tr cng c th lm. S tht lch s
l cho ti nay, tr trng hp ca Hoa K, tt c mi ch
tng thng trn th gii u tht bi, hoc dn ti
mt ch c ti c nhn, nh trng hp ca hu ht
cc quc gia theo ch ny, hoc dn ti mt xung t
b tc gia hnh php v lp php.
Chnh s tht bi ca cc ch tng thng a
n s xut hin ca cc ch "bn tng thng", ngha l
va c mt tng thng va c mt th tng. Tng thng
va l nguyn th quc gia va chia s mt phn quyn
hnh php, nhiu hay t theo quy nh ca hin php, vi
mt th tng chu trch nhim trc quc hi trong a s
cc trng hp. Tng thng do ph thng u phiu trc
tip bu ra nn uy th rt ln, ngang hng vi mt tng
thng trong ch tng thng thun ty ngay c khi quyn
hin nh c th khc. Uy th ny l mt bo m cho n
vng chnh tr, tng t nh mt ch tng thng, b li
ci gi phi tr l, mt mt, mt s bt li ca ch tng
thng v, mt khc, nhng mu thun v thm quyn
134
khng trnh khi trong ni b hnh php gia tng thng

v th tng.
Cc ch bn tng thng c tc dng gim bt
nhng bt li ca ch tng thng bng cch dung ha
n vi ch i ngh. c mt s ch bn tng thng
thnh cng. Tuy nhin, ch bn tng thng l mt ch
rt phc tp, bn cht v ni dung ch c th thay
i ty theo nhng yu t tnh c: tng thng v th tng
cng ng hay khc ng, nhim k ca tng thng v ca
quc hi ngn di bng nhau hay khc nhau, tng thng
hay quc hi mi c bu gn y, v.v.
Trong mt ch i ngh, quyn hnh php trong
tay mt th tng do quc hi bu ra v chu trch nhim
trc quc hi. Nh th khi bu ra mt quc hi, mt cch
gin tip, ngi dn cng chn la mt th tng. u im
ca ch i ngh l ngi dn bu trc ht cho mt d
n chnh tr ca mt ng thay v cho mt ngi v sau
chn la mt dn biu trong s nhng ng c vin sinh
hot gn gi vi h m h c iu kin nh gi; qua
dn biu ca h, h cng c kh nng theo di v kim sot
mt cch thng trc sinh hot ca chnh ph.
Th ch i ngh l th ch dn ch nht v cng l
th ch ng n nht, vi iu kin l khng dn ti tnh
trng lm pht chnh ng v mt quc hi t lit v b phn
ha gia nhiu khuynh hng i nghch. iu kin ny,
nh kinh nghim chng minh, c th tha mn c
135
bng cch bu tt c hoc phn ln cc dn biu quc hi

theo phng thc bu c n danh v mt vng.
Chng ta chn la ch i ngh v s gin d v
tnh dn ch cao ca n.
2.2. T chc chnh quyn
Mt th ch tn quyn a ti s hin hu tt nhin
ca hai ngh vin cp trung ng. Thng ngh vin i
din cho cc vng, trong khi quc hi i din cho qun
chng. mi vng, ch cn mt ngh vin gi vai
tr ca quc hi cp a phng.
Thng ngh vin ch c cp trung ng. Mi vng
c mt s thng ngh s bng nhau do c tri ton vng
trc tip bu ra, cng ng ngi Vit hi ngoi cng s
c i din. Thng ngh vin c vai tr: bo m s
thng nht v ha hp quc gia qua cc vng, ngh cc
d lut, phc thm, nu cn, cc o lut do quc hi biu
quyt, khuyn co v ngh vi chnh ph v cc chnh
sch v v vic b nhim nhn s cp cao. Thng ngh
vin c quyn i cc vin chc chnh quyn mi cp ra
iu trn.
Quc hi gm cc dn biu m i a s s c bu
theo li u phiu n danh v mt vng, s cn li c
bu theo t l. Trong mt nc Vit Nam vi dn s 100
triu, quc hi c th gm khong 500 dn biu, trong
khong 450 c bu theo th thc n danh v mt vng,
136
s cn li bu theo t l trn c nc. Vic a s c bu

theo th thc n danh v mt vng bo m rng s khng
c tnh trng lm pht chnh ng v s c mt a s (ca
mt ng hay do lin minh ca mt vi ng cng khuynh
hng) thnh lp mt chnh ph. Thiu s bu theo t
l cho php mi ng phi c mt trong quc hi v cng
cho php nhng ngi lnh o cc chnh ng c tm vc
quc gia khi phi tranh c ti a phng v tp trung
c gng cho nhng vn ca c nc.
Ti mi vng, phn ngh vin c bu theo t l c
th cao hn, cc ngh vin c th c bu mt na theo
phng thc n danh mt vng, mt na theo t l.
gii hn con s cc chnh ng, cn t mt mc
ti thiu c th hin din trong quc hi hay ngh
vin vng qua li bu t l, th d 5%.
V hnh php, cp trung ng, th tng do quc
hi bu ra v chu trch nhim trc quc hi. Cc b
trng do th tng ch nh. Ti cc vng, hnh php nm
trong tay mt thng c do ngh vin vng bu ra v chu
trch nhim trc ngh vin vng.
V nguyn th quc gia, tng thng, c th do mt
c tri on gm tt c dn biu, thng ngh s cp trung
ng bu ra. V nguyn th quc gia ny v c bu ra do
mt c tri on hng hu s c mt uy tn rt cao. Tng
thng khng gi mt quyn hnh c th no c, nhng l
v nguyn th quc gia ng ngha, ng ngoi v ng
137
trn c lp php, hnh php ln t php, c vai tr bo m

s lin tc, n vng v on kt ca quc gia.
Php Vin Ti Cao, gm nhng thm phn c
chn trong cc lut gia, c nhim k di, khong mi
nm, do tng thng, ch tch thng ngh vin v ch tch
quc hi b nhim, mi v mt phn ba. Php Vin Ti
Cao c quyn phn quyt tnh hp hin hay bt hp hin
ca cc o lut, trng ti nhng tranh tng gia cc c
quan quyn lc, xt x nhng cp lnh o cp cao, xt li
cc bn n do cc ta n quc gia cng nh a phng.
2.3. Cc chnh ng: mt thnh t nn tng
ca quc gia
Trong mt th ch nh vy s c th c rt nhiu
chnh ng, nhng do th thc bu c -i a s dn biu
c bu theo th thc n danh mt vng- cp trung
ng s ch c vi ng ln. mi a phng cng s
ch c mt s ng a phng gii hn bn cnh cc
ng c tm vc quc gia.
Mi ch dn ch ch thc u phi trn trng
sinh hot chnh ng. Khng th c sinh hot chnh tr
nghim tc nu khng c chnh ng. Trong hon cnh
nc ta, sau bao nm di di cc ch c ti trong
mi sinh hot chnh tr b n p, cc chnh ng khng
nhng cn thit m cn cn c khai sinh, khuyn khch
v nui dng. Cc chnh ng l yu t khng th thiu
138
cho t nc, v v th quc gia khng nhng khng c

cm cn m cn phi ym tr sinh hot chnh ng.
Cc chnh ng phi t ti tr trc ht bng ng
gp ca ng vin v cm tnh vin, nhng cc ng c
tm vc s c ngn sch ti tr. B li, mi phng thc
kinh ti khc k c vic nhn ng h ti chnh ca cc cng
ty, x nghip s b ch ti nghim khc theo lut php. Mt
t l khong 1% ngn sch quc gia s c dnh cho vic
ti tr cc chnh ng cp trung ng v mt t l tng
ng cp ngn sch vng. Ngun ti tr, ti trung ng
cng nh ti a phng, chia lm hai phn: mt phn chia
cho cc chnh ng theo s dn biu hoc ngh vin; mt
phn chia theo tng s phiu ca mi chnh ng. trnh
tnh trng lm pht chnh ng, cn n nh mt tm vc
ti thiu - da theo s dn biu, ngh vin hay s phiu
c bu- c hng tr cp. Chi ph chnh ng ny
d nhin l ln, nhiu ngi c th ngh l qu ln, nhng
s trnh cho chng ta nhng thit hi cn nng n hn gp
nhiu ln khi cc chnh ng, v khng c ti tr, tr
thnh con tin ca nhng th lc ti phit hay khi h phi
kim ti nguyn bng nhng bin php bt chnh. Mt khi
cng ng quc gia ti tr cho cc chnh ng th b li
cng ng quc gia cng c quyn i hi ni cc chnh
ng mt s trong sch mu mc. Sinh hot chnh tr s
c knh trng v dn ch cng v th m lnh mnh hn.
139
3. Hin php Cng Ha Vit Nam

Hin php Cng Ha Vit Nam chnh thc ha th
ch chnh tr trn y ng thi th hin quyt tm xy
dng dn ch theo m hnh x hi cha ng trong t
tng nn tng v cc nh hng ln.
Ngay trong li ni u, Cng Ha Vit Nam s long
trng tuyn b coi Tuyn Ngn Nhn Quyn Ph Cp ca
Lin Hip Quc v cc cng c i km nh l thnh phn
khng kht ca hin php, ly ha gii v ha hp dn tc
lm tinh thn ch o ca mi chnh sch.
Ngay trong chng u s c nhng iu khng nh
trong nc Vit Nam khng th c nhng kin cm nu
ra v cng khng th c nhng ti cm bn n; nhn
dn v nh nc Vit Nam ln n ni chin v mi s
dng bo lc t mc tiu hay gii quyt nhng mu
thun; nh nc Vit Nam khng tn thnh v bi b n t
hnh.
Sau nhng chng v iu v t chc b my nh
nc, hin php cng s c mt chng c bit gm
nhng iu c mc ch nhn mnh cc mc tiu quc gia
ln: chc nng ca Vit Nam l mt nc thng mi,
cng nghip, dch v v du lch; Vit Nam dn mi c gng
sng chung trong tinh thn hu ngh v hp tc vi cc
quc gia khc, gp phn cng c ha bnh trong vng v
trn th gii; trch nhim c bit trng i ca nhn dn
v nh nc Vit Nam l gn gi v khng ngng ci thin
140
mi trng, khng kh, cy rng, b bin, thm lc a v

lnh hi.
xy dng lut php bt u t hin php chng ta
chn phng php thc nghim, ngha l ban hnh, hoc
sa i gi li, nhng b lut cn bn gin d nhng
chnh xc v minh bch lc ban u, sau da theo cc
n l gii quyt nhng trng hp tng t, ng thi
b tc v chnh sa cc b lut.
141
VII. u tranh thit lp dn ch a nguyn

Vn trng i trc mt ca chng ta l chm dt
ch c ti ng tr trong thi gian ngn nht v trong
nhng iu kin tt p nht. ng Cng Sn Vit Nam
l mt i ha cho dn tc ta. N l th phm ca cuc
ni chin ko di ba mi nm lm t nc tan nt v
nhiu triu ngi thit mng. Trong cn m cung p t
ch ngha cng sn n cng phm nhng ti c kinh
khng, tn st c ch mu hng trm ngn ngi yu nc
hoc v ti. N khng cha mt th on no cp
ly chnh quyn v sau khi cp c chnh quyn tht
bi trong mi a ht v trn mi phng din khin nc
ta ngho kh v tt hu mt cch bi t so vi th gii.
Chng ta l mt trong nhng dn tc cui cng trn tri t
vn cn b ph nhn nhng quyn lm ngi c bn.
th nc ta cn l thuc nc ngoi v mt t, mt bin,
mt o. Ch cng sn t duy tr thun ty bng
bo lc v n p.
Khng ai c th ph nhn quyn chng li mt bo
quyn nh vy bng mi phng tin, k c bng bo lc.
Tuy nhin chng ta dt khot khc t bo lc nhn danh
tr tu v lng yu nc. t nc Vit Nam cng chu
qu nhiu v c th chp nhn mt cuc ni chin
mi, chng ta cng khng th chp nhn ngay c mt giai
on hn lon hu cng sn. Lch s th gii gn y cng
chng t rng u tranh bt bo ng l phng thc
142
ph hp nht v hiu qu nht ginh thng li cho dn

ch. l phng thc chng ta chn.
Nt m nht ca t nc hin nay l mi ngi
Vit Nam u ng rng ch c ti ng tr l mt
tai ha, u tranh thit lp dn ch a nguyn l ng thun
dn tc. Du vy ng Cng Sn Vit Nam vn ngoan c
bm ly mt ch ngha chuyn chnh khng nhng sai hon
ton m cn b ln n l mt ti c i vi nhn loi, hn
na cn ngang ngc t cho mnh c quyn cai tr t
nc trong thi gian v hn nh. S ko di ca ch
cng sn l mt thch ln i vi mi logic v i vi
danh d ca dn tc Vit Nam. Cc th h Vit Nam mai
sau s khng th hiu ni giai on lch s ny v s khng
bit phi nh gi th no nhng con ngi hm nay.
Nghch l ny c mt nguyn nhn m chng ta phi nhn
din, l s thiu vng mt giai cp tr thc chnh tr. Do
truyn thng Khng Gio chng ta ch c nhng ngi
khoa bng chuyn mn vi chc nng lm cng c cho
chnh quyn ch khng c nhng con ngi dm v c th
suy t mt cch c lp v nhng vn ca t nc v
dm chp nhn mi th thch tranh u cho lp trng
ca mnh, ngha l nhng tr thc chnh tr. Chnh s thiu
vng nhng tr thc chnh tr khin chng ta khng
thc c rng chm dt c ti v thit lp dn ch l
cuc cch mng ln nht trong lch s nc ta v khng
nhn thy nhng iu kin phi c hoc phi to ra thnh
cng cuc cch mng ny. Cng v s thiu vng ny m
143
chng ta khng ng c vi nhau v l trnh vn ng

dn ch v nhng vic phi lm cho mi giai on.
1. Bn iu kin cn v
ca cuc cch mng dn ch
Lch s cc cuc vn ng chnh tr ln ti cc quc
gia qua cc thi i cho thy c bn iu kin va cn va
mt cuc cch mng - hiu theo ngha tch cc ca
mt s thay i ton din ca c ch ln nh
hng quc gia - thnh cng:
iu kin th nht l mi ngi trong nc ng
rng ch hin hu l t hi v phi thay i.
iu kin th hai l ng hay giai cp cm quyn, v
mt ng thun trn l tng chung hay v b ung thi,
chia r, phn ha v mt bn nng t tn ca mt on
th.
iu kin th ba l i a s qun chng t ti ng
thun v mt ch mi v nhng mc tiu quc gia mi.
iu kin th t l c mt tp hp chnh tr xut hin
ph hp vi nguyn c ca ton dn lm im hi t cho
nhng kht vng i mi.
D nhin khng bao gi c iu kin no c thc
hin xong 100% c, nhng ti mt mc chn mui no
ta c th coi mt iu kin l t c.
144
Nhn vo bi cnh hin ti ca t nc chng ta c

th khng nh l hai iu kin u c. Ton dn
chn ght ch v ang nn nng ch i thay i. Kht
vng dn ch ngy cng ln cao trong dn chng; hn th
na s chuyn ha v dn ch ngy cng c nhn nh
mt l t nhin v mt s bt buc, cng tr hon chng
no cng gy thit hi cho t nc chng . Khng
nhng dn chng m c mt s lng ng o cn b v
ng vin cng sn cng ang mt kin nhn trc s tr
l ca ban lnh o cng sn.
Mt khc, ng Cng Sn cng rung nt. Cn
b ng vin mt ht mi tin tng vo ch ngha x
hi v nhn ban lnh o ng nh nhng u s tham
nhng, ngc li ban lnh o ng cng nh gi a s
ng vin l gian tr, thiu kh nng v phm cht. Nhng
xung t rt trm trng xy ra ngay gia cc cp lnh
o cao nht. Tm l ng tr trong ng l thi nhau ginh
git, mnh ai ny sng. ng Cng Sn mt ch v
sc sng ca mt on th. Khi ba triu ng vin
cng sn hin nay khng cn l mt chnh ng m
l mt giai cp thng tr chia r.
iu kin th ba cng gn t c. i b phn
qun chng, k c ng vin cng sn, u ng rng
ch chnh tr tng lai ca Vit Nam bt buc phi l
mt th ch dn ch a nguyn, dnh ch ng ngang nhau
cho mi ngi v cho mi ngi; mi ngi u ng
rng nn kinh t ca Vit Nam phi l kinh t th trng
145
ly t doanh lm nn tng, ly cnh tranh lm sc mnh v

ly li nhun lm cht kch thch. Hn th na chng ta
cn thc c rng phi thc hin cuc cch mng dn
ch ny bng ng li bt bo ng, trong tinh thn ha
gii dn tc. Chng ta ch cn thiu mt d n chnh tr r
rng v minh bch, t ra nhng vn ln ca t
nc cng vi nhng hng gii quyt. Trong tinh thn
d n chnh tr ny l mt ng gp.
Sau cng chng ta cng thy xut hin nhng c
gng kt hp quan trng. Mt s nhng khun mt tranh
u, thuc nhng qu kh chnh tr khc nhau cng ang
dn dn tr nn quen thuc nhau v vi qun chng. thc
v s cn thit bt buc ca u tranh c t chc cng ngy
cng c nhiu ngi chia s. Nhng iu kin cho mt
s tp hp cc lc lng dn ch ang tr nn ngy cng
thun li hn.
Nh vy vic cn li phi lm l hon tt iu kin
th ba, ngha l t ti ng thun trn mt d n chnh tr,
v xy dng iu kin th t, ngha l hnh thnh mt kt
hp dn ch c tm vc. C th ni chng ta i c ba
phn t l trnh dn n dn ch. Nhng on ng cn
li, xy dng mt tp hp chnh tr lm t im cho kht
vng dn ch, cng l on ng cam go nht. L do l
v chng ta gp phi mt lin minh gn b gia, mt bn,
l chnh sch n p th bo ca mt ng cm quyn cc
k l lm v, bn khc, l s th ng ca mt dn tc
r hng sau qu nhiu tht vng v thng tn, mt s th
146
ng c khuyn khch bi chnh s thiu vng mt kt

hp dn ch c tm vc.
2. Nm giai on ca cuc vn ng dn ch
Lm th no xy dng ra tp hp dn ch ? Lch
s ca cc nc, cc thi cng chng t rng mi cuc
u tranh cch mng mun thnh cng u phi qua nm
giai on r rt. Cuc vn ng dn ch, tuy bao dung v
tinh thn v bt bo ng trong phng php, cng vn l
mt cuc u tranh cch mng bi v n nhm thay i c
ch chnh tr ln t chc x hi. Nh th chng ta cng
phi qua l trnh nm giai on , mt l trnh di v kh
khn i hi nhng c gng bn b trong nhiu nm.
2.1. Xy dng mt c s t tng
C s t tng ca mt kt hp chnh tr, ngoi
nhng gi tr c tm c v tn vinh, gm mt d n
chnh tr, nhng l lun bo v cho nhng chn la trong
d n, v mt ng thun trong chin lc u tranh. D
n phi l mt tng hp cng phu gia mt nhn nh
nghim tc v bi cnh t nc v nhng t tng ng
n nht ca thi i. Mt phong tro chnh tr mun thnh
cng cn c xy dng trn mt c s t tng mnh. C
s t tng phi l mt l tng p v tnh kh thi
va gn b mi ch hu vi nhau va tranh th c s
ym tr cho phong tro. Giai on xy dng c s t tng
c th coi l tm hon tt khi c d n chnh tr c
147
thnh phn c tr tu nht ca t nc nh gi l nghim

tc v kh thi.
2.2. Xy dng mt i ng cn b nng ct
Tranh th s ng h cho d n chnh tr, t chc nhn
lc v phng tin a cuc u tranh ti thnh cng l
cng vic ca i ng cn b nng ct. Trong cuc vn
ng dn ch hin nay chng ta ang gp kh khn ln l
nhng ngi c kh nng chnh tr va t va phn tn. C
gng chnh nh vy phi l, mt mt, bng mi cch quy
t nhng phn t qu him v, mt khc, c gng o
to ra nhng cn b nng ct mi. Cng vic ny tuy rt
kh nhng khng th n trnh bi v cuc u tranh chnh
tr no xt cho cng cng vn l cuc sc gia nhng
i ng cn b. Mt t chc chnh tr lun lun phi tn
trng mt t l no gia i ng cn b nng ct v
tng s thnh vin. Sc khe cn hn sc vc. Phm cht
cn hn s lng. Trong thi i hin nay, khi m cc
phng tin truyn thng hin i cho php mt nhm nh
quan h trc tip v thng xuyn vi qun chng, vai tr
ca i ng cn b nng ct li cng quan trng.
2.3. Xy dng v kim im phng tin
Cuc u tranh no mun thnh cng cng cn
nhng phng tin. Phng tin khng phi ch l phng
tin vt cht. Phng tin c th l ca t chc, do cc
thnh vin v cm tnh vin ng gp, cng c th l ca
cc t chc ng minh, v cng c th l kh nng vn
148
ng nhng s ym tr ca cc t chc quc t, cc c

quan truyn thng, cc t chc bo v nhn quyn v t do
bo ch, cc nhn vt c uy tn trong mt bi cnh no .
Cc phng tin c th xut hin di nhiu hnh thc v
n t nhiu ngun khc nhau. iu quan trng l phi tin
liu c v hoch nh c s sn sng ca chng. Xy
dng v kim im phng tin l iu ti quan trng bi
v trong u tranh chnh tr hoc phi c cc phng tin
cn thit cho ng li ca mnh, hoc s phi khng
nhiu th t thc hin ng li ca k cung cp
phng tin.
2.4. Xy dng c s qun chng
C s qun chng cn c hiu trc ht l tp th
thnh vin ngoi i ng cn b nng ct. S kin mt
thnh vin thuc vo i ng nng ct hay c s c th l
do trnh chnh tr nhng cng c th v nhng l do
khc: sc khe, thi gi c th dnh cho cuc tranh u,
hon cnh gia nh v c nhn mt thi im. C s qun
chng cng l nhng tp th cc thn hu, c bit l cc
thn hu c uy tn. Sau cng, c s qun chng cng l
vn cm tnh m t chc tranh th c. C gng xy
dng c s qun chng ch yu l mt c gng tuyn
truyn nhm hai mc tiu: mt l thuyt phc qun chng
v s cn thit phi ng gp vo mt gii php chung cho
t nc ch mi ngi khng th t gii quyt cc vn
c nhn bng nhng gii php c nhn; hai l tranh th s
ng tnh ca qun chng i vi t chc. C s qun
149
chng c th coi l kh quan khi mnh lm ai

truyn gia t chc v nhn dn ti cc thnh ph ln.
2.5. Tin cng ginh chnh quyn
Ch sau khi bn giai on trn c thc hin,
ngha l t chc mnh, mi c th ngh n vic tin
cng ginh chnh quyn v phng php ginh chnh
quyn mi c th c quyt nh. Trong thc t nhng
ngi dn ch Vit Nam phi dt khot loi b gii php
v trang ngay t u v ginh chnh quyn bng bo lc
i hi pht ng ni chin iu m mi ngi Vit Nam
phi dt khot ln n. Khng g tn ph mt quc gia bng
ni chin v khng ai c quyn nhn danh bt c g pht
ng ni chin. Th gii vn minh t b bo lc nh
mt phng tin u tranh chnh tr, dn tc Vit Nam sau
nhng kinh nghim au n ca giai on ni chin va
qua li cng phi t khc bo lc mt cch dt khot hn.
Chin lc ca nhng ngi dn ch Vit Nam l din tin
ha bnh. Chin lc c ngha l thng li ca dn ch
s n do p lc t x hi. p lc ny th hin ch yu qua
hai hnh thc; mt l s thay i cch suy ngh v hnh
ng ca ngi dn t ch vo th vit v l bch, ngn
ng chnh thc ca chnh quyn tr thnh tr ci, cc cp
lnh o xu h v chc v ca h; hai l qun chng dn
dn trt b c s s hi v ngy cng c th c ng
vin tham gia nhng cuc biu tnh ln; ti mt im
no chnh quyn s b t trc chn la hoc nhng
b hoc s b lt v qun chng ng dy. D nhin
150
chng ta mong mun kch bn chnh quyn cng sn

nhng b v tham gia vo tin trnh dn ch ha.
Nhng lm th no ng vin qun chng. Mi
nghin cu v kinh nghim u cho thy mt qun chng
d bt mn ti u cng ch ni dy u tranh nu c
ba iu kin:
Mt l: mi ngi cm thy gn b trong mt s
phn chung v ch c th c li thot chung ch mi ngi
khng th lun lch tm gii php c nhn; mt khc
mi ngi ng rng thm kch chung n t mt tp th
c nhn din r rt. Ni cch khc phi c thc v hai
tp th r rt, mt "tp th ta" nn nhn ca mt "tp th
ch". Trong trng hp Vit Nam iu kin ny c ngha
l qun chng Vit Nam thc rng ng Cng Sn l
nguyn nhn ca tnh trng t hi hin nay v ch c th
c gii php chung cho c t nc ch mi ngi
khng th lun lch tm mt gii php c nhn.
Hai l: c mt t chc ng vin v lnh o qun
chng; vai tr ct li ca t chc l gi nguyn kh th
u tranh, trnh nhng sai lm gy chn nn. Qun chng
khng kin nhn. C gng ng vin qun chng s tht
bi nu c nhng t chc khc nhau a ra nhng li ku
gi khc nhau, hay nu c chia r trong t chc lnh o.
Ba l: t chc lnh o phi mnh qun chng
tin tng chc chn vo thng li. Qun chng khng lng
mn.
151
Trong vi nm qua c nhiu cuc biu tnh phn

i Trung Quc xm ln hay phn khng chnh quyn cp
ot t ai. Tt c nhng cuc biu tnh ny, nu mc tiu
l thay i ch , u cn rt di mc cn thit,
ngay c t mt kt qu tng i, v chng u sai tin
trnh. Vn ng qun chng ch c th l giai on cui
cng trong nm giai on k trn. Hn na nhng cuc
biu tnh ny cng khng c c mt iu kin no trong
ba iu kin cn c ng vin qun chng.
Nm giai on phi i theo th t nhng khng nht
thit l giai on trc phi hon tt giai on k tip mi
bt u. Cc giai on gi u ln nhau. Tin trnh nm
giai on l mt cng thc hng dn hnh ng, n l
mt iu kin cn nhng khng phi l iu kin . i sai
tin trnh ny th chc chn tht bi nhng theo ng tin
trnh cha chc thnh cng. S thnh cng cn ty
thuc nhiu yu t nh lng: c s t tng c hng
ng n mc no, cn b nhiu hay t v kh nng
th no, phng tin di do ti mc no.
Mt nhn xt rt quan trng l hai giai on u, xy
dng mt c s t tng v hnh thnh i ng cn b nng
ct, chim gn ht thi gi v cng lao ca mt cuc cch
mng. Phi vi thp nin mi c ni mt c s t tng
ng n, lnh mnh, c qun chng chia s v mt i
ng cn b chng vi trm ngi vi vi chc ngi l
nhng cn b thc s nng ct, nm vng c s t tng,
c bn lnh, c quyt tm, c k thut v k lut u tranh.
152
Nhng mt khi hai yu t ny c, t chc c th da

vo mt vn hi lch s m pht trin rt nhanh chng v
ginh c th ch ng trong vng vi nm, thm
ch vi thng.
Nhn nh ca Tp Hp Dn Ch a Nguyn l cuc
vn ng dn ch hin nay mi ch gia giai on th
nht v bc u ca giai on th hai. Nhng khng phi
v th m c th kt lun bi quan rng thng li ca dn
ch cn xa.
3. Ni dung ca cuc vn ng dn ch
T nhng phn tch trn, c gng u tranh chm
dt ch c ti v xy dng dn ch ca Tp Hp Dn
Ch a Nguyn s tp trung vo nhng cng tc trng
im sau y.
3.1. Thc tnh qun chng v s cn thit ca mt
gii php chung cho c dn tc
S mu thun ng phn n gia tim nng to ln v
hin trng bi t ca dn tc, gia c vng dn ch rng
khp v s ko di thch ca ch c ti ton tr c
mt nguyn nhn chnh: l tm l lun lch tm
nhng gii php c nhn cho nhng vn c nhn. Tm
l l di sn lch s v vn ha ca hng ngn nm trong
con ngi hon ton khng c ting ni, phi chu ng
chnh quyn nh mt nh mnh v tm cch thch ng
t tn. Lun lch tn ti , mt mt, buc ngi dn
153
phi chp nhn lm nhng iu khng lng thin v gp

phn lm ung thi thm x hi, mt khc, khin ngi dn
phi tha hip vi ch , ng gp cho ch v do
gip ch tn ti, mt iu khng ai mun.
C gng u tin, trng i v cam go ca nhng
ngi dn ch l thc tnh dn chng rng bt buc phi
c mt gii php chung, ngha l mt thay i ch chnh
tr, ch mi ngi khng th x l v lun lch t gii
quyt nhng vn c nhn bng nhng gii php c nhn.
S ch c mt thiu s khng ng k thnh cng nh vy
v s thnh cng nu c cng ch l tm b v y bt trc.
Phi nh trc ht ch ngha lun lch v pht
huy ch sng lng thin, xng ng v trch nhim.
Chng no qun chng cn cha tin l mi ngi Vit
Nam u gn b vi nhau trong mt s phn chung, v do
cn mt gii php chung, cuc vn ng dn ch vn
cha th thnh cng v ch c ti vn tn ti, hay nu
c sp do s rung nt ca chnh n th cng ch nhng
ch cho mt tnh trng hn lon v chnh ph cn ti t
hn c mt ch c ti.
Kh khn chnh ca cuc cch mng tm l ny l
n i hi c l lun ln s kch thch v do ch c
nhng kt hp chnh tr mi c th vn ng c mt
cch hu hiu. Cc nh nghin cu, cc nh t tng, ngay
c cc nhn s uy tn, nu c, cng bt lc v chnh s kin
h ng mt mnh cng khng nhiu th t chng t h
154
chn la gii php c nhn v khin cho nhng h ho ca

h v mt thc chung mt rt nhiu tc dng. Tp Hp
Dn Ch a Nguyn hiu trch nhim v vai tr ca
mnh trong cuc t ph tm l ny.
3.2 Ginh thng li dt khot v mt t tng
v l lun
Trong u tranh cch mng thng li v t tng v
l lun cui cng sm mun cng a ti thng li chnh
tr; ngc li mt chnh quyn khng cn g ni trc
sau cng b o thi. Hin nay chnh quyn cng sn
hon ton bi ri trn mt trn thc nhng i lp dn
ch Vit Nam cng cha ginh c thng li dt khot.
Tp Hp Dn Ch a Nguyn s tip tc ng gp tch
cc vo cuc u tranh t tng b gy hn nhng l
lun ngy bin c li cho ch c ti v gii ta nhng
ln cn cn tn ti trong nhn dn v mt s ngi dn
ch. Cuc u tranh t tng ny rt quan trng, ngay c
sau khi dn ch c thit lp, v chnh l cuc vn
ng ct li thay i cch suy ngh v hnh ng, ngha
l thay i hng i ca lch s.
Chng ta phi b gy lp lun cho rng dn ch s
a ti hn lon. Chng ta cn chng minh rng dn ch
l iu kin cn bn bo m khng c hn lon, l
phng thc sinh hot cho php x hi tin ha v i mi
khng ngng trong trt t. Chng ta cn khng nh rng
t nc s khng th vn ln c nu khng y li
155
c tham nhng v tham nhng lm hng tt c mi k

hoch, d n, cng trnh. Nhng kinh nghim ca mi quc
gia trn th gii chng t rng ngi ta khng th ci
tin mt chnh quyn tham nhng m ch c mt gii php
duy nht l thay th chnh quyn tham nhng bng mt
chnh quyn khc. Dn ch chnh l th ch cho php thay
i chnh quyn m khng gy hn lon; dn ch v vy l
gii php bt buc cho nhng nc mc nn tham nhng
nng nh Vit Nam.
Chng ta phi b gy lp lun cho rng mun pht
trin cn c k lut v mun c k lut cn hy sinh dn
ch, gii hn t do v nhn quyn. Nhn dn Vit Nam cn
c gii thch r rng khng th c k lut quc gia no
khc hn l hin php v lut php. Nhn dn Vit Nam
cng cn c thuyt phc rng dn ch, t do v nhn
quyn khng nhng khng l nhng tr ngi m cn l
nhng iu kin khng c khng c cho mt pht trin
lnh mnh, lin tc v bn vng; nhng tin b ban u ti
mt s nc c ti nh Trung Quc v Vit Nam ch l
hu qu ca vic ni lng mt s t do v tho g mt phn
chnh sch qun l c on v s mau chng t ti gii
hn nu khng c chuyn bin thc s v dn ch. Trn
thc t pht trin ti hai nc ny khng li v hai
chnh quyn Trung Quc v Vit Nam khng chu y
mnh thm ci t theo chiu hng dn ch ha.
Chng ta phi b gy lp lun cho rng x hi
phng ng khc vi x hi phng Ty, v do khng
156
th chp nhn nhng gi tr ca phng Ty nh t do c

nhn, dn ch v nhn quyn. T do, dn ch v nhn
quyn l nhng gi tr ph cp ca c loi ngi, khng
ring g ca phng Ty. Cc gi tr c mt trong mi
nn vn minh, k c ti Vit Nam. u im ca cc nc
phng Ty l bit pht huy mnh m nhng gi tr ,
nh th h phn vinh v vt xa phn cn li ca th
gii. Chng ta cn pht huy nhng gi tr tin ln.
V v chng ta chm tr nn cn pht huy mt cch
mnh m v qu quyt.
Chng ta cn phi by s sai tri ca lp lun cho
rng cc gi tr vn ha Chu c li cho pht trin hn
cc gi tr vn ha phng Ty. ng sau lp lun m dn
l bin h cho nhng ch c ti chuyn chnh.
Khng phi ngu nhin m ch cng sn Trung Quc
ang c gng phc hi Khng Gio v cng khng c g
ngc nhin nu ch cng sn Vit Nam s hng ng.
Chng ta phi cnh gic lm tht bi k hoch tuyn
truyn ny. D nhin cc nn vn ha Chu c nhiu
im tch cc nhng nhng im tiu cc cn nhiu hn
v trm trng hn. Cc nc Chu pht trin nht
pht trin nh chp nhn cch suy ngh, t chc v lm
vic dn ch ca ngi phng Ty ch khng v ph nhn
phng Ty v cao nhng nt c th ca mnh. V li,
cc nc Chu c nhng nn vn ha v phong tc rt
khc nhau, nn khng th ni mt cch chung chung ti
nhng gi tr phng ng hay Chu c.
157
Chng ta cn thc rng y khng phi ch l

nhng cuc tranh lun l thuyt. ng sau nhng lp lun
ngy bin bnh vc cho cc ch c ti l nhng nh t
khc nghit, nhng y a th bo m nhng con ngi
ng qu nht ca t nc l nn nhn, trong khi mt
thiu s cng ho tha h v vt ti nguyn quc gia.
Chng ta cng cn phi cc lc bc b mt th "ch
ngha kinh t" m mt s chnh quyn, trong c chnh
quyn cng sn Vit Nam, ly lm l c ph nhn
hoc gii hn t do, dn ch v nhn quyn. Kinh t khng
phi l tt c, v ngay c trn a ht thun ty kinh t t
l tng trng cng khng phi l tt c. Mt thnh tch
tng trng kinh t 10% khng cho php mt chnh quyn
t mn l c cng ri p t mt ch c ti ln dn
chng, nht l khi s tng trng ch l rt ngn mt
phn s tt hu do chnh h gy ra v t nc phi tr
bng mt gi rt t v vn ha, o c, mi trng. Mc
tiu quc gia m chng ta phn u ton dn Vit Nam
chia s l mt x hi phn vinh, c vn ha cao, c s phn
phi hp tnh hp l li tc quc gia, c c hi thng tin
cng bng cho mi ngi, c lin i gia ngi v ngi
v gia mi ngi vi t nc, c bo m t do v phm
gi cho mi ngi, c kh nng khng ngng vn ln, c
mi trng thin nhin c bo v v lin tc ci thin.
Mt c gng khc, rt quan trng, l thuyt phc mi
ng vin cng sn v vin chc nh nc rng h hon
ton khng c l do chnh ng no lo ngi s co chung
158
ca ch c ti ng tr c, tri li h cn c mi l do
vui mng trc nhng thng li ca dn ch. Danh d,
nhn phm v nhng quyn li hp php ca h s c
tn trng. Hn th na, h cn trt b c mc cm ti
li tip tay cho mt ch ti d v gian tr. H s c nim
t ho ng gp a t nc tin ln vi phc li cng
ngy cng ln cho mi ngi, k c chnh h.
C gng tranh th s hng ng ca nhng cn b
ng vin cng sn khng kh v mt l lun v trong i
b phn h cng u l nn nhn ca ch v cng rt
bt mn. Kh khn l di sn tm l do cuc chin v cch
cai tr th bo ca ng Cng Sn li. Nhiu ngi
khng tin rng hn th c th xa b d dng, trong khi
th vn cn nhng lun iu cc oan ca mt thiu s v
thc v v trch nhim gy thm s lo ngi. Bi vy cuc
vn ng dn ch, mt mt, phi khng nh mt cch tht
qu quyt tinh thn ha gii v ha hp dn tc v, mt
khc, phi cam kt mt cch hng hn rng s khng c
bt c mt bin php phn bit i x no. Mun nh th
hng ng dn ch phi quy t mi ngi xut pht t mi
qu kh chnh tr. Mt tp hp chnh tr d c thin ch v
ng li ng n n u m ch gm nhng ngi xut
pht t mt trong hai phe quc gia c hay cng sn c cng
v vng.
ginh thng li dt khot trong mt trn t tng
v l lun chnh nhng ngi dn ch phi c t tng v
l lun ng. C gng u tin v quan trng nht l thuyt
159
phc nhng ngi mun ng gp cho cuc vn ng dn

ch, tr thc cng nh qun chng, rng u tranh chnh tr
khng bao gi c th l u tranh c nhn c m lun lun
ch c th l u tranh c t chc. Cuc u tranh chm
dt ch c ti ng tr v thit lp dn ch l mt cuc
u tranh chnh tr rt kh khn. N phi c t chc, v t
chc khng th thnh hnh nhanh chng c m i hi
nhng c gng thng minh v bn b trong rt nhiu nm.
Nhng xy dng t chc l iu khng th tit kim. Cc
chuyn gia, nh bnh lun, vn ngh s c th ng gp vi
t cch c nhn nhng thng tin, l lun v tnh cm c li
cho cuc vn ng dn ch nhng h khng nh bi c
ch c ti, nh bi c ch c ti hay khng l
cc t chc dn ch. Chng ta trn trng nhng ng gp
nhng cng phi nhn nh gii hn ca chng. Ngc
li nhng ngi ny cng cn nhn thy gii hn ca chnh
mnh v nhn nhn s cn thit ca t chc, ngay c nu h
c nhng l do ring khng tham gia mt t chc no.
u tranh chnh tr m khng tham gia mt t chc
no phi c coi l mt ngoi l ch khng th l
mt thng l.
Vn l hin nay vn cn nhiu ngi ngh rng c
th u tranh cho dn ch m khng tham gia mt t chc
no c. Mt s cn t ho l khng thuc t chc no, coi
l du hiu ca tinh thn khch quan v ng n. H
cn c cnh tnh rng y l mt thi rt sai, c hi
cho cuc vn ng dn ch v mu thun vi c vng ca
chnh h. H cn hiu rng u tranh chnh tr c nhn ch
160
thc s c hiu qu ni mt s rt t ngi c uy tn v

trnh rt cao hoc c a v rt c bit, trong gn nh
mi trng hp tc dng tch cc khng bng tc dng tiu
cc l nh lc s ch khi c gng ng n v cn
thit nht, ngha l xy dng t chc dn ch.
Mt sai lm ln khc cn c cnh gic l ngh rng
mt t chc chnh tr c th thnh lp c mt cch nhanh
chng. Nim tin nng ni ny a ti tnh trng qu
quen thuc l nhiu ngi ho hc thnh lp vi v cc t
chc mi khi bi cnh chnh tr t ra thun li cho cuc
vn ng dn ch, vi kt qu sau cng l ng gp lm l
c hi v nh lc s ch khi nhng c gng nghim
chnh. Phn tch nhng iu kin mt cuc cch mng
thnh cng v nhng giai on phi i qua cho thy mt
t chc chnh tr nghim tc ch c th l thnh qu ca
nhng c gng thng minh, lin tc v bn b trong nhiu
nm, khi u t mt t tng chnh tr hon chnh. Kinh
nghim thc t cng cho thy l trong bn thp nin qua
c hng ngn t chc c manh nha nhng hu nh tt
c u tan bin, khng nhng th ngay c nhng chnh
ng k cu ng gp nhiu hy sinh v tranh th c
nhiu uy tn cng tn li i v khng cp nht c t
tng chnh tr. Xy dng mt t chc chnh tr nh vy
i hi rt nhiu tr tu, c gng v thi gian, k c may
mn. Nhng manh ng thnh lp t chc mi thay v ng
gp cho mt t chc nghim chnh c sn v vy khng
nn c khuyn khch.
161
Cng cn cnh gic vi mt ng nhn cho rng ch

cn tp trung mi c gng xy dng cc t chc x hi dn
s. ng l s thiu vng x hi dn s l nguyn nhn
chnh khin chng ta thua km so vi th gii v khin dn
tc ta bt lc trc mt ch c ti bo ngc. Khng
ai ph nhn s cn thit ca x hi dn s nhng phi nhn
ng vai tr ca n. Mi t chc x hi dn s ng ngha
ch c th dnh quan tm c bit cho mt vn ca x
hi v v th c ting ni uy tn trn vn nhng,
ngc li, khng qun trit mi vn ca x hi v cng
khng th c tham vng chnh tr. Mi t chc phi by
nhng sai tri ca ch c ti v gy p lc trn mt a
ht m mnh c bit quan tm v tri nghim nn c
ting ni thm quyn. Sc mnh ca cc t chc x hi dn
s chnh l ch chng c mc tiu nht nh r rt. Chng
l nhng h tr qu bu cho cuc vn ng dn ch nhng
chng khng c chc nng lnh o cuc u tranh cho
dn ch. l chc nng ca cc t chc chnh tr.
3.3. Hnh thnh ca mt mt trn dn ch
v u tranh i bu c t do
Cuc u tranh chm dt ch c ti v thit lp
dn ch bt buc phi c lnh o thng nht c th
tranh th hu thun ca th gii, em li lng tin vo thng
li v ng vin qun chng. c bit cng tc ng vin
qun chng chc chn s tht bi nu phong tro dn
ch phn tn ch c nhng li ku gi v ch th
mu thun.
162
Lnh o thng nht c th l mt t chc vt

hn cc t chc khc v lc lng cng nh uy tn buc
cc t chc khc phi hp tc v khng c chn la no
khc. Thc t cho thy l kh nng ny hu nh khng
c. Gii php thc t l mt mt trn dn ch quy t
nhng t chc dn ch chn chnh.
Khng mt ngi dn ch no khng nhn thc c
s cn thit ca mt mt trn dn ch -hay mt lin minh
dn ch- c tm vc.
Mt trn dn ch ny cn thit i lp dn ch
Vit Nam xut hin di mt th gii nh mt gii php
thay th ng tin cy, trnh tnh trng cc t chc ua nhau
tranh ginh hu thun ca cc chnh ph v cc t chc
quc t to ra hnh nh mt i lp Vit Nam phn
tn v thiu t trng.
Mt trn ny cng l iu kin bt buc phi c
em li cho qun chng nim tin vo thng li, do c
th ng vin c qun chng v sau c th lnh
o qun chng u tranh i ch cng sn phi
nhng b.
Mt trn ny c th thnh lp c v thi gian
gn lc nhng kin v ngy nay ch cn rt t nhng khc
bit v quan im.
Bc u ca c gng hnh thnh mt trn dn ch
ny l y mnh hn na nhng tip xc v trao i bc
163
trc trong tinh thn tng knh v bi cnh quc t v v

hin tnh t nc, v nhng chn la c bn cho tng
lai, v nhng vn cp bch phi gii quyt v v hng
gii quyt cho nhng vn . Chnh qua nhng cuc
trao i ny m mt ng thun c th t ti v nhng
con ngi cn c ginh thng li cho n c th tm ra.
Giai on vn ng ny cn c xc tin c trong
ln ngoi nc song song vi c gng ph bin rng ri l
tng dn ch a nguyn ti qun chng. N c mc ch
tm ra nhng ngi cng ch hng kt hp hnh ng.
N cng c mc ch tm hiu v i chiu mi lp trng
chnh tr nhn din ra nhng t chc chnh tr d khng
hon ton chia s quan im ca nhau nhng vn c th
phi hp hnh ng. Quan trng khng km, n cho php
pht hin nhng t chc mo danh dn ch do ng Cng
Sn dng ln trong mc ch ph hoi phong tro dn ch.
S kt hp trong mt mt trn dn ch ny phi vt
ln trn mi ngn cch do qu kh li, trong tinh thn
ha gii dn tc thnh thc v trn vn, hon ton hng
v tng lai. Sc mnh ca kt hp ny ch yu da trn
ng thun v mc ch v phng php u tranh, cng
vi s tin tng ln nhau. Kt hp ny phi m ca cho
mi c nhn v on th thuc mi xut x min l thnh
thc chia s l tng dn ch a nguyn, thnh thc tn
thnh tinh thn ha gii v ha hp dn tc v qu quyt
t khc bo lc. Mi bt ng quan im khc u c th
tha hip.
164
Chng ta khng nh mt trn dn ch ny l mt

mt trn chng tt c mi hnh thc c ti trong c
ti cng sn ch l mt, chng s p bc, chng s ti d
v gian tr. Mt trn dn ch ny hon ton khng phi l
s ko di ca cuc xung t trong qu kh, m l mt kt
hp hng v tng lai. N m ca cho mi ngi dn ch
thuc mi qu kh chnh tr v mi cng v. Nhng ngc
li, n cng ch m ca cho nhng ngi tht s dn ch.
c hiu nng, nh mi lin minh chnh tr, mt
trn dn ch s cn mt t chc thnh vin lm u tu
bo m s n vng. Vi nhn nh Tp Hp Dn Ch
a Nguyn, mt mt, s n lc pht trin chnh mnh
c th m nhim vai tr u tu nhng, mt khc, s
sn sng nhng vai tr lnh o cho mt t chc dn ch
khc c u th hn hoc bng mnh.
Tuy nhin, nhn thc v s cn thit ca mt t chc
u tu khng th lm chng ta qun rng nhng xo thut
ginh th thng phong ch lm xu thm mt hon
cnh t n kh khn. Mi t chc u phi coi nhng
c gng ca mnh nh nhng ng gp cho thng li ca
dn ch. Mi t chc, k c nhng t chc ln do s kt
hp ca nhiu t chc, u phi t coi mnh l nhng thnh
t, nhng chng ng ca mt kt hp cng ngy
cng ln hn. Tp Hp Dn Ch a Nguyn cam kt
lun lun hnh x theo phng chm .
165
Hnh thc, chin thut v lnh o s uyn chuyn

theo tnh hung. Khi chnh quyn cng sn nhng b
v chp nhn lut chi dn ch, cuc vn ng s cng
khai v c quan lnh o mt trn s t trong nc.
Chng no chnh quyn cng sn vn cn ngoan c tip
tc chnh sch n p, hot ng trong nc s kn o
v c quan lnh o s t ti hi ngoi.
Trong c hai trng hp chng ta cn mt s hin
din tch cc trn c nc v trong mi a ht. Chng ta
s tn dng mi k h, nm ly mi c hi, kt thn vi
mi ngi mun i mi t nc to ra v nhn ln
nhng c s i lp cng ngy cng tch cc, cng ngy
cng cng khai. Mt mt chng ta n lc m rng thm
cnh ca bng bt ca chnh quyn cng sn v tn dng
lung giao lu gia trong v ngoi nc, mt khc chng
ta vn dng mi sng kin to p lc cng ngy cng
mnh lit v nhiu mt ln ch , tin cng tp on cng
sn th cu trn mi mt trn, chn nh mi li thot ca
n, tr li thot v dn ch thc s.
S mng ca mt trn dn ch l u tranh i dn
ch v bu c t do. S mng coi nh hon tt sau
cuc bu c thc s t do u tin. S tip ni hay
khng, v tip ni th no nu c, l quyt nh sau
ca cc t chc thnh vin.
Cuc bu c t do ny s khng th do chnh quyn
cng sn quyt nh mt mnh v t chc mt mnh. Bu
166
nh ch no, bu vo lc no, bu nh th no, nhng ai

c quyn i bu v nhng ai c quyn ng c l
nhng quyt nh trn i lp dn ch Vit Nam phi
c ting ni.
Bu c t do ch c th din ra khi mi quyn t do
chnh tr c bn c chnh thc v long trng
xc nhn v cc lut l mu thun vi cc quyn t
do chnh tr c bi b.
Bu c t do phi din ra trong tinh thn ha gii dn
tc, vt ln trn mi hng ro hnh chnh do chnh quyn
hin ti to ra hay do hon cnh m c. Mt cch c th,
trc khi c bu c mi chnh tr phm phi c tr t do
v phc hi quyn cng dn trn vn, cc tin n chnh tr
phi c xa b, ngi Vit hi ngoi cng phi c
nhn nhn quc tch Vit Nam v quyn bu c v ng c.
Bu c t do cng phi c t chc bi mt chnh
quyn hi iu kin c nhn nhn l c kh nng
m bo cho bu c c cng bng v lng thin. Chnh
quyn ny s hoan nghnh s hin din khng gii hn ca
nhng quan st vin quc t v t trong nhng cuc bu
c t do.
Nhng i hi trn y d rt khim tn v rt hp
tnh hp l nhng chc chn s gp s chng i ca chnh
quyn cng sn, v th phi vn dng mi p lc qun
chng v quc t trong mi lnh vc buc ng Cng
Sn phi nhng b v tham gia vo tin trnh dn ch ha.
167
Thc ra ng Cng Sn khng c chn la no khc. Dn

ch tr thnh lut chi chung ca th gii v mt ln
sng dn ch mi ang tro dng trong khi Trung Quc,
ch da cui cng ca h lung lay. H ch cn chn la
lm tc nhn hay lm nn nhn ca mt chuyn ha tt yu.
Kt qu ca cuc bu c t do tht ra khng quan
trng lm. Ngay trong trng hp ng Cng Sn, hoc
hu thn ca n di mt danh xng khc, ginh c
thng li th n cng khng th l mt ng cm quyn c
on na; ch dn ch c thit lp, cuc vn ng
dn ch thnh cng v ngi thng ln vn l dn tc
Vit Nam. Tuy vy vi tnh trng bi t ca t nc v
nhng trch nhim ca ng Cng Sn -sai lm cng nh
ti c- c phi by qua tho lun dn ch chng ta c
th d on m khng s sai lm l ng Cng Sn s
thm bi, thm ch c th b xa b, ngay trong cuc bu
c t do u tin. V li c mi trin vng l cuc tranh c
s khng din ra gia ng Cng Sn v cc t chc dn
ch m gia thnh phn th cu cn li ca ng Cng
Sn vi cc lc lng dn ch, bi v ngay khi dn ch v
bu c t do c chp nhn trn nguyn tc, chc chn
mt phn ng k ng vin cng sn, k c mt s
c s ca ng Cng Sn, s ly khai v gia nhp
hng ng dn ch.
Trong u tranh i bu c t do cng nh
ginh thng li qua cc cuc bu c t do , Tp Hp Dn
Ch a Nguyn lc no cng ch trng xa b hn th,
168
tn trng mi ngi v mi chnh kin hp tc vi nhau

v cng nhau xy dng tng lai Vit Nam chung. Tinh
thn ha gii v ha hp dn tc ny khng th b ng
ha vi thi sn sng cu kt v ng la vi bt c ai.
Thi ca Tp Hp rt minh bch. Tp Hp c mc tiu
v ng li r rng v Tp Hp s kin tr theo ui. Tp
Hp s dn mi c gng ginh thng li trong bu c t
do. Nu thng, Tp Hp s cng vi cc t chc chnh tr
ng minh chia s trch nhim trc dn tc. Nu khng
may thng li v tay nhng lc lng khc lp trng, Tp
Hp s tip tc u tranh trong cng v ca mt i lp
ng n v trch nhim.
Nh tt c mi cuc vn ng chnh tr, cuc u
tranh ny s i hi nhiu tha hip. u tranh bt bo
ng c ngha l chp nhn i n thng li sau cng qua
cc tha hip giai on. Tp Hp s chp nhn nhng tha
hip giai on, nhng s khng s nh mt chnh mnh v
c t tng nn tng v nhng nh hng ln lm kim
ch nam. Tp Hp s chp nhn nhng tha hip giai on
c tc dng rt ngn l trnh dn ch nhng s khng nhn
nhng trn ba lp trng cn bn: l tng dn ch a
nguyn, tinh thn ha gii v ha hp dn tc, v phng
thc u tranh bt bo ng.
169
VIII. Chuyn tip thnh cng v dn ch

1. Bi ton chuyn tip
Sau khi ch c ti ng tr chm dt chng ta s
tri qua mt giai on chuyn tip cc k kh khn. Trong
mt khong thi gian chng nm nm, nc ta s phi lm
nhng c gng rt phi thng vt qua nhng th thch
v cng cam go trc khi c th tr thnh mt quc gia
bnh thng v hi nhp thc s vo cng ng quc t.
Chng ta s phi chuyn i t mt h thng nht
nguyn, tp trung, chuyn quyn sang mt ch a
nguyn, tn quyn v phn quyn.
Chng ta s phi thay th mt kinh t hoch nh t
nn tng trn cc x nghip quc doanh bng mt kinh t
th trng ly cc x nghip t lm sc mnh.
Chng ta s phi bin mt gung my chnh quyn
tham nhng, quan liu, bn giy, cng c ca mt ng
thnh mt nh nc hu hiu, trch nhim, lnh mnh,
phc v cho cng ch.
Chng ta s phi chm dt li qun l ty tin bng
ngh quyt v ch th thit lp mt nh nc dn ch
php tr ng ngha.
Chng ta s phi thay th b my cng an c quan
nim v t chc nh mt dng c n p ca ng Cng
Sn bng mt b my cng an bo v trt t an ninh v dn
170
quyn; thay th cc ta n c coi nh cnh tay ni di

ca cng an bng nhng ta n c lp ch c s mng th
hin lut php.
Chng ta s phi thay th mt nn gio dc tuyn
truyn, nhi s v thiu phm cht bng mt nn gio dc
khch quan, khai phng v phm cht cao. Chng ta coi
gio dc v o to l cuc u sng cn ca t nc.
Chng ta k tha mt t nc suy kit ton din,
trm cp lng hnh, tham nhng thnh nh ch, di
tr v gian ln thnh mt phn x quc gia, cc bnh
truyn nhim lan trn mt cch khng kim sot, tui tr
tht hc v b hc, con ngi suy nhc, bi quan v chn
nn, chnh lch giu ngho l liu v thch , hng chc
triu ngi sng trong cnh ngho kh cng cc, hng
triu dn oan sng trong tc ti t nhiu nm nay sau khi
b trut hu t v ch c bi thng vi gi cng ot,
mi trng sinh thi b hy hoi v nhim, ch quyn v
ngay c t ai mt nhiu v tay ngi ngoi quc.
Chng ta s phi bin t nc thnh mt t nc
lng thin v lnh sch, c k cng, c y ch
quyn, c lng tin, c lin i, c sc bt kinh t v c sc
thu ht u t nc ngoi.
Chng ta k tha mt t nc chng cht hn th
do chin tranh v cc chnh sch phn bit i x li.
Chng ta s phi hn gn nhng v m khng gy ra
nhng v mi. Chng ta s phi phc hi danh d cho
171
nhng ngi b xc phm m khng xc phm nhng

ngi khc, phi bi thng thit hi cho nhng nn nhn
m khng to ra nhng nn nhn mi.
X hi Vit Nam ang khng hong nim tin trm
trng. Ngi dn, vi l do chnh ng, ng ha chnh tr
vi thng tr, kinh doanh vi mc ngoc trc li. Giai on
chuyn tip phi l bc u qu quyt v thuyt phc ca
mt c gng lin tc ha gii qun chng vi chnh tr v
kinh doanh. N phi m u mt trit l hot ng chnh
tr mi v mt cch kinh doanh mi, vi nhng chnh tr
gia l nhng ngi chn phc v x hi thay v lm
giu, nhng doanh nhn l nhng ngi hiu bit, sng to,
dm v bit chp nhn ri ro.
Chng ta cn minh nh: vn t ra khng phi l
i tm mt cng thc mu nhim no c th bin t nc
thnh giu mnh, khng lm g c mt cng thc nh vy.
Vn l t nhng thc ti ca t nc v bi cnh
th gii nhn din nhng vn cn c gii quyt
u tin v ra nhng gii p.
Mc tiu ca giai on chuyn tip ny l t nn
tng cho mt chnh quyn dn ch lng thin v trch
nhim, tng sn lng quc gia ln gp i trong khong
thi gian nm nm, ng thi ci thin c mi trng
v ging mi x hi, ha gii mi hn th v him khch,
gii ta nhng b tc tm l, thc s a mt Vit Nam
ha hp vo qu o tin b. Mc tiu ny c th t c,
172
v s phi t c, bng nhng chnh sch v bin php

khng mu thun vi nhng nh hng ln vch ra.
Chng ta c qu nhiu vn vn ha x hi trm
trng v cp bch cn gii quyt nhng li ch c nhng ti
nguyn rt eo hp. Nu chng ta dnh qu nhiu ti nguyn
cho cc vn y th chng ta s khng cn ti nguyn
pht trin kinh t v s dm chn ti ch trong cnh i
kh. Ngc li c nhng vn vn ha x hi gay gt n
nu khng c gii quyt s trit tiu mi c gng kinh
t. Phi nhn nhn mt thc t ph phng l chng ta s
cn phi chung sng vi s ngho kh c cc nhiu nm
na. Trong hon cnh ngn sch eo hp chng ta s phi
thit lp mt th t u tin cho cc vn . Tinh thn ch
o l gii quyt cp bch nhng vn ti cn thit cho
ha gii dn tc, an ninh x hi v pht trin kinh t, cc
vn khc s c gii quyt theo mt th t u tin khc
ngay khi kh nng kinh t cho php.
1. Nhng bin php chnh tr
1.1. Tr chnh quyn v cho nhn dn
Mi ngi Vit Nam yu nc v sng sut u phi
mong mun cuc chuyn ha v dn ch din ra trong ha
bnh v trt t, trong tinh thn ha gii v ha hp dn tc.
Chng ta s lm mi c gng ng Cng Sn tham gia
vo tin trnh dn ch ha. Nhng trong mi trng hp
giai on chuyn tip s bt u vi mt Hin c Lm
Thi ca Cng Ha Vit Nam tr li chnh quyn v cho
173
nhn dn ng thi long trng xc nhn nhng quyn t

do cn bn k c quyn t do ngn lun v bo ch, quyn
t do thnh lp v tham gia cc t chc, quyn t do bu
c v ng c, quyn s hu t. Hin c Lm Thi ny
s tm lc nhng nguyn tc cha ng trong cc nh
hng ln xy dng mt nc Vit Nam dn ch a
nguyn v s hng dn mi hnh ng ca chnh ph
chuyn tip cho n khi hin php mi ca Cng Ha Vit
Nam c biu quyt v i vo p dng.
Vic c th u tin phi lm l phi chnh tr ha
gung my chnh quyn, qun i v cng an. Cng chc
v qun nhn c quyn gia nhp cc t chc chnh tr
nhng khng c c hot ng chnh tr. Mi sinh hot
ng phi trong mi c quan hnh chnh, an ninh v qun
s ca nh nc s b nghim cm. B my hnh chnh,
qun i v cng an phi l nhng cng c phi chnh tr,
hon ton c lp vi mi chnh ng, tuyt i tn trng
hin php, tuyt i phc tng mi chnh quyn dn c.
Qun i v cng an s tr li vi s mng cao c l bo
v t nc, gi gn trt t an ninh, v do cn c tch
ri hn khi mi hot ng kinh doanh. Cc cng ty hin
do qun i v cng an lm ch s c gii t. Nhng
ngi ang lm vic ti cc cng ty nu mun c th
c gii ng tip tc cng vic.
Qun i s c hin i ha v trang b v hun
luyn, ng thi cng s c tinh gin qun s.
174
Ngn sch quc phng s ch yu u tin tng cng

hi qun v khng qun.
Cc t chc ngoi vi do ng Cng Sn lp ra
mo danh v khng ch x hi dn s -d di danh xng
mt trn, cng on hay hip hi- s mt tt c mi vai tr
cng nh quyn li chnh thc v nu tip tc tn ti s ch
l nhng hip hi bnh thng ngang hng trc php lut
vi mi t chc x hi dn s khc.
1.2. Thc hin ha gii v ha hp dn tc
Mt c gng phi bt u ngay v tip tc trong
nhiu nm l thc hin ng li ha gii v ha hp dn
tc. Ha gii v ha hp dn tc l mt quc sch ca giai
on chuyn tip v s l trit l chnh tr ca Vit Nam
sau . Ha gii v ha hp dn tc i hi phi sng
phng vi qu kh v trn trng i vi tng lai.
Mi chnh tr phm s c tr t do v phc hi
quyn cng dn ngay tc khc.
Mi ngi v l do chnh tr, v cc chnh sch nh
t sn, ci cch rung t, hay v tng l cng chc qun
nhn ca min Nam m b giam cm, h nhc s c
phc hi danh d v s c bi thng thit hi t nht l
mt cch tng trng.
Nh nc s nhn danh s lin tc quc gia nhn li
v nhng sai lm trong qu kh, nht l i vi nhng
175
ngi cht oan d trong hng ng no v trong giai

on no.
Nhng ngi b tch thu ti sn v l do chnh tr
s c nh nc nhn bi hon, s bi hon thc s s
c thi hnh dn dn vi thi gian theo kh nng kinh t
ca nh nc.
Mi cng dn c quyn i hi nh nc xt li
nhng bn n m h hoc thn nhn l nn nhn nu c
bng chng rng h b x oan. Cc thm phn b chng
minh phn bi lut php v lng tm chc nghip
c x n oan theo mnh lnh s khng c
hnh ngh thm phn na, trong trng hp nghim
trng c th b truy t.
Mi cng dn b trut hu t c quyn yu cu
chnh quyn xt li trng hp ca mnh hoc c tr
li t hoc c bi thng xng ng hn; h cng c
quyn t gic nhng v cng p bn t vi gi thp
trc li lm dng danh ngha li ch cng cng.
Ngi Vit hi ngoi, nu mun, c nhn nhn
quc tch Vit Nam, cho h cng nh cho con ci sinh ra
ti nc ngoi.
Mt c quan c bit, cp b, s c thnh lp
thc hin chnh sch ha gii dn tc, c bit l nhn
v gii quyt nhng h s khiu ni v i bi thng ca
dn chng. Mt y ban ca quc hi s c trch nhim m
176
bo rng mi lut l v quy nh khng i ngc vi quc

sch ha gii v ha hp dn tc. Mt hi ng ha gii v
ha hp dn tc, c lp vi chnh quyn v gm i din
ca cc chnh ng, i din cc tn gio, i din cc sc
tc v cc nhn vt c uy tn thuc x hi dn s s c
thnh lp gim st vic thc hin ha gii v ha hp
dn tc.
Nh nc s nghim cm mi hnh ng tr th bo
on v phn bit i x. Mi ngi Vit Nam d c qu
kh no u c i x bnh ng trong ngha v cng
nh trong quyn li. Mi cng chc, qun nhn trn
nguyn tc s c duy tr li chc v ang gi. Mi
thay i nhn s u s phi c l do khch .quan
.v chnh ng.
Vic thc thi ha gii v ha hp dn tc s cn mt
thi gian rt di. Mi bin php ca nh nc phi lun
lun chng t thin ch mun thc s hn gn nhng v
do qu kh li, mi ngi Vit Nam hi lng bt tay
nhau xy dng t nc.
chnh sch ha gii v ha hp dn tc c nn
tng chnh ng v thm sc mnh, mt o lut v ha
gii v ha hp dn tc s c son tho ton dn biu
quyt qua trng cu dn .
1.3 Ban hnh mt hin php mi cho Cng Ha
Vit Nam v tu chnh lut php
177
Hin php ny s do mt quc hi lp hin, c ch

u tin c bu ra, biu quyt. Hin php ny ph hp
vi ch chnh tr a nguyn, i ngh v tn quyn
c chn la v trnh by, v s khng c mang bt c
mt quy chiu no v mt ch ngha, mt tn gio hay mt
chnh ng no. N cng s khng nh s hi nhp dt
khot v trn vn ca Vit Nam vo cng ng th gii;
Tuyn Ngn Nhn Quyn Ph Cp ca Lin Hip Quc v
cc cng c nh km s c coi l thnh phn khng
kht ca hin php Vit Nam. n t hnh s c bi b v
n phn vn minh v thc ra n cng khng c ci hiu lc
m s d man ca n c th lm ta lm tng. Ti "phn
quc" s c xa b trong ngn ng lut php Vit Nam.
Sau khi hin php mi biu quyt xong, quc hi lp
php -c th l ngay chnh quc hi lp hin biu quyt t
bin thnh quc hi lp php nu hon cnh cho php- s
biu quyt cc b lut cn bn. Tinh thn ch o cho vic
son tho cc b lut cn bn ny l gin d, sng sa, d
hiu v d tn trng trong bi cnh t nc. Cc o lut
u tin khng nht thit phi hon chnh. iu quan trng
l t nhng nn tng lnh mnh cho sinh hot quc gia,
cc o lut sau s c b tc thm cng ngy cng
y v hon chnh. Cc o lut hin hnh s c r
sot li; mt s o lut mi c th xut pht t cc o
lut hin hnh, sau khi loi b cc quy chiu v ch
ngha x hi v ng Cng Sn, v cc iu khon phn
dn ch hay tri ngc vi cc quyn t do hin nh.
178
1.4. Bt u em tn quyn vo thc t

Ngay sau cn em tn quyn vo sinh hot chnh
tr. iu ny c ngha l cn mt o lut t chc lnh th
quy nh quyn hn ca cc vng, s vng, ranh gii ca
tng vng v mt lch trnh bu c v thnh lp cc chnh
quyn a phng. Nguyn tc ch o l cc vng s gm
tnh sn c gip ranh vi nhau v phi kh thun nht v
mt a l, giao thng, cu to sc tc, chc nng kinh t,
v phi c din tch v dn s y c th l nhng
thc th tn ti v pht trin c. Mt mc tiu quan trng
m chnh quyn dn ch tm kim v dn c gng t
ti qua chnh sch tn quyn l gim mt cch ng k s
tp trung dn s qu ng hin nay ti hai thnh ph H
Ni v Si Gn.
1.5.
Gi t nc Vit Nam cho ngi Vit Nam
T nhiu nm nay, chnh quyn cng sn lm ng,

thm ch c tnh, nhiu vng t c gi tr chin lc lt
vo tay ngi ngoi quc. Vic mua bn t ny, nhiu khi
c thc hin qua trung gian ca nhng ngi Vit cho
mn tn ng lm ch, l mt mt mt ln cho t nc.
Nhiu khu rng u ngun c tm quan trng chin lc
cao b chnh quyn cho nc ngoi thu di hn v
gn nh tr thnh nhng khu ca nc ngoi trn lnh th
Vit Nam. Nhiu khu sinh sng gn nh ca ring ngi
nc ngoi cng hnh thnh trn thc t. Tnh trng ny
khng th dung tng. Cn duyt xt li nhng sang nhng
179
t chn ng v bn t m m cho ngi ngoi quc.

Nhng khu t chuyn nhng bt chnh s b thu hi,
trong trng hp nghim trng c th b tch thu
khng bi hon.
Mt bin php va dung ha c nhu cu thu ht
t bn va gi c t Vit cho ngi Vit l khng
nhng cho php m cn khuyn khch ngi Vit nh
c nc ngoi c quc tch Vit Nam mua nh v
t. cng l bin php gn b ngi Vit hi
ngoi vi qu hng.
Quan trng hn na l r sot li cc hip c m
ng v nh nc cng sn k vi nc ngoi, nht l
nhng hip c m ni dung cha c cng b. Nhng
hip c ch do ng Cng Sn Vit Nam k kt vi nc
ngoi s b tuyn b tc khc l v gi tr; nhng hip c
do i din nh nc cng sn k nhng khng c quc
hi thng qua hay khng c cng b trc nhn dn
cng s b ph nhn. Ch nhng hip c ph hp vi
quyn li dn tc mi c duy tr, sau khi thng
thuyt li nu cn.
2. Nhng bin php vn ha x hi
Nhng vn gay gt nht v cp bch nht ang t
ra cho t nc khng phi l nhng vn kinh t m l
nhng vn vn ha x hi.
180
2.1. Tng cng trt t an ninh

Mc d khng c ni chin v ni lon, Vit Nam
ngy hm nay trn thc t ang dn dn tr thnh mt
trong nhng nc thiu an ninh nht th gii. Mi e da
an ninh u tin chnh l ng v nh nc cng sn. Bt
ngi tri php, giam cm v nh p d man tr thnh
thng l. Tnh trng thiu an ninh cng do nhng thnh
phn bt ho ngy cng ng o v ngy cng lng hnh,
trong nhiu trng hp vi s bao che ca cng an. D
nhin nhng t oan x hi l sn phm t nhin ca x
hi b tc hin nay v chc chn s gim st vi s tr li
ca hy vng v nim tin, nhng du sao i na th t nc
ta cng s cn bt n trong mt thi gian kh lu v an ninh
trt t s l mt vn nhc nhi cho mt chnh quyn dn
ch va c thnh lp. Bo m trt t an ninh khng c
ngha l gii hn t do m cn l mt iu kin bt buc
c t do thc s.
Lut php cn nghim minh ch khng cn phi khe
kht, v nht l khng cn phi hung bo.
Mi ngi Vit Nam n tui trng thnh u c
cp th cn cc v giy thng hnh, c quyn bt c ni
no mnh mun v di chuyn t do trn lnh th hay
ra nc ngoi.
Lut php khng r rng cng l mt nguyn nhn
a n phm php. Trong tng lai t nc ta cn mt
181
lut php tht gin d, tht d hiu v d tn trng nhng

cng rt nghim khc vi nhng sai phm.
Chnh quyn hin nay c rt nhiu cng an, nhng
cng an c s dng trc ht vo vic bo v c quyn
chnh tr ca ng Cng Sn thay v bo v trt t an ninh,
n p nhng kht vng t do dn ch hn l ngn
chn nhng t oan x hi. Bi vy ngay trong giai on
chuyn tip mt phn ln cc c quan cng an tnh bo,
bo v chnh tr s c chuyn qua lc lng bo v trt
t an ninh v mi trng. Vic tng cng trt t an ninh
nh vy ch yu l mt s ci t gung my an ninh. S
ci t ny khng nhng khng tn km m cn c th tit
kim rt nhiu cho ngn sch. Mt chnh quyn Vit Nam
thc s dn ch, khng c nhu cu n p i lp c th
gim ngn sch an ninh v ng thi tng cng ng k
trt t x hi.
2.2 Khc phc tham nhng v cc t nn x hi
Chng ta hin ang chng kin mt quan h nhp
nhng gia chnh quyn cng sn v cc bng nhm lm
n bt chnh c s bao che ca quan chc nh nc.
Bun lu, trn thu, kinh doanh bt hp php tr thnh
bnh thng. T trng ny phi chm dt v n l mt thch
thc i vi quc gia, mt mt mt ln cho ngn sch
v mt cn tr nguy him cho kinh doanh ng n.
Chng tham nhng s c dnh u tin cao nht
ca giai on chuyn tip bi v nu khng y li c
182
tham nhng th bt c chnh sch quc gia no, d hon

chnh n u cng s tht bi. T tham nhng ngy nay
t ti mt mc ngt th. Nguyn nhn chnh ca
tham nhng trc ht l chnh bn cht ca ch c ti
ton tr trong vic b nhim v thay th cc quan chc
hon ton khng ty thuc vo qun chng v d lun.
Thm vo l gung my nh nc p o v knh cng,
l lut l rm r, mu thun cho php nhng gii thch
ch quan, thin v v ty tin ng thi khuyn khch
s cu kt thnh bng ng bao che ln nhau gia
cc quan chc.
Chnh quyn cng sn l nguyn nhn ca tham
nhng, do mt giai on thun li chng tham nhng
s m ra ngay khi mt chnh quyn dn ch thay th
chnh quyn cng sn. Vn ca chnh quyn chuyn tip
l ging cho tham nhng mt n ch t v khng cho n
gng dy sau . Tham nhng l li dng cng quyn, do
mun chng tham nhng trc ht phi gim trng
lng ca quyn lc nh nc, ngha l phi thay th
gung my nh nc nng n v ton quyn bng mt nh
nc nh v quyn lc gii hn. Sau cn mt lut php
gin d, minh bch khin ngi dn bit chc chn nhng
g mnh c th lm v nhng g mnh khng c lm v
khng cn l nhng con tin ca cc quan chc nh nc.
nh du mt giai on mi chnh quyn dn ch s
phi c nhng bin php gy n tng mnh nh cm tuyt
i cng chc khng c nhn qu cp trong bt c
trng hp no, buc mi cng chc phi k khai ti sn
183
hng nm, buc mi c quan kim im nh k kt qu

ca c gng chng v ngn nga tham nhng, v.v.
Chnh quyn dn ch s thng tay tiu dit cc bng
ng x hi en. Chng s khng c hng bt c mt
s khoan dung no trong bt c trng hp no v bt c
l do no.
Chng tham nhng cng nh chng bun lu v cc
t nn x hi khc cn phi c quyt tm nhng cng cn
c lng tin v hu thun ca ton dn. Mt trong nhng
ng minh ca ta trong trn chin cam go ny l t do ngn
lun. Trong mt ch thc s t do, nn tham nhng v
h hip dn chng nu khng b dp hn th cng phi rt
xung mt mc thp. S t co ca nhng ngi cng
dn t do bit r mi quyn ca mnh l v kh chng tham
nhng hiu lc nht.
Mi sng kin s c hoan nghnh tranh th s
hng ng tch cc ca ton dn vo c gng lnh mnh
ha quc gia ny.
2.3 Bi b hon ton mi chnh sch
v bin php kim duyt
Hin c Lm Thi cng nh hin php mi sau
s long trng nhn nhn quyn t do sng tc v pht hnh
sch bo v vn ha phm, ng thi cm ch mi o lut
theo chiu hng kim duyt. Trong nc Vit Nam tng
lai s khng th c mt s gii hn no v t do pht biu.
184
Lut php s ch ch ti nhng pht biu trng trn ku gi

bo lc, xc phm n danh d v quyn li ca cc cng
dn hay cc on th cng dn v b chnh cc c nhn hay
on th ny khi kin. Cc hip hi cng dn nh vy s
nm mt vai tr then cht trong vic bo v s lnh mnh
ca vn ha. Chng ta ng qun rng x hi dn s l
nn tng ca th ch dn ch a nguyn.
2.4. Bo m s khch quan ca gio dc
v mt trnh vn ha ti thiu cho mi
cng dn
S khng c vn nh nc p t sch gio khoa
chnh thc. Quyn sng tc sch gio khoa s khng b gii
hn v quyn chn sch gio khoa hon ton thuc cc nh
gio. Mt nh ch c lp vi chnh quyn, xut pht t
cc nh gio, s son tho ra nhng sch gio khoa u
tin, v sau c thm quyn gii thiu, nhng khng p
t, vi cc nh gio nhng sch no c phm cht y
c th c dng lm sch ging dy. Gio dc l mt
u t chin lc rt tn km ca t nc v vy n
phi thun ty hng v mc tiu truyn b kin thc
v m mang tr tu ch khng th b li dng cho
nhng tuyn truyn mt chiu.
Mt ch trng c bit dnh cho vic ging dy Vit
vn. l iu m ta khng th tit kim c bi v mt
trnh vn ha ti thiu v mt kh nng truyn thng ti
thiu va l iu kin khng c khng c cho pht trin
185
kinh t, va l mt iu kin cn thit cho s n vng ca

x hi, cho ha bnh gia nhng con ngi.
T nhiu nm nay chnh quyn cng sn hu nh
b ri hon ton mi c gng v gio dc. Chng ta
mt i rt nhiu hc sinh, sinh vin v phm cht ca gio
dc mi cp st gim trm trng, nht l t khi ch
cng sn thc hin chnh sch kinh t th trng hoang di.
Phi thi hnh cng bch gio dc v gio dc min ph t
nht ti ht lp 9. Rt c th l ngn sch s khng cho
php tuyn dng s gio chc cn c, trong trng hp
ny chng ta cn pht ng mt phong tro lin i quc
gia v vn ha, sinh vin tip tay dy hc sinh, lp trn tip
tay dy lp di trong tinh thn tnh nguyn hay vi th
lao tng trng. Cng cn lu rng tnh trng bi t ca
ngnh gio dc hin nay khng kh khc phc. S xung
cp ca gio dc hin nay phn chnh do chnh sch ca
nh nc cng sn. Gio dc b xem l dch v kim tin
cho nh nc thay v mt u t vo tng lai. Nh nc
cng sn cng khng phn bit gio dc vi tuyn truyn.
Hc sinh b nhi s nhng kin thc m c ngi dy ln
ngi hc u bit l sai v v ch. Thm vo s b tc
ca kinh t cng nh s bng hoi ca x hi khin cho
thanh thiu nin v ph huynh khng bit hc lm g.
Tt c nhng nguyn nhn s tan bin di mt ch
tn trng t do, tn trng con ngi v coi gio dc v o
to l cuc chin u sng cn ca dn tc.
2.2.
186
Ci thin mi trng v t chc

t nc nh mt thnh ph ln
Chng ta l mt quc gia b qu nhiu tn ph, do

chng ta phi gn gi v bo tr cn trng cc di tch lch
s v cc danh lam thng cnh. l nhng ti sn qu
bu, nhng ngun t ho v l nhng gch ni gn b
ngi Vit Nam vi nhau. Vic trng tu cc di tch ny s
khng tn km lm v s lng t i, v cng c th khng
tn km g ht cho nh nc. Chng ta s cho u thu
quyn khai thc v ngha v bo tr mt s di tch v thng
cnh c gi tr du lch cho cc cng ty t nhn Vit Nam,
s giao ph mt s di tch c tnh tn gio cho cc gio hi.
Nc ta t hp ngi ng nn phi c quan
nim v t chc nh mt thnh ph ln, ngha l sch, p
v an ninh, vi c s h tng, cc c quan hnh chnh, php
lut, vn ha, gio dc, y t tri u trn khp lnh th thay
v tp trung vo nhng thnh ph ln -nht l H Ni v
Si Gn- nh hin nay, vi cc khu rng c sn sc nh
nhng cng vin, nhng ni gp g v tiu khin ca cc
cng dn bnh ng.
Cn quy nh v thc hin nghim minh nhng tiu
chun v xy dng ngn chn vic xy ct thiu an ton
hoc x b lm hi cnh quan. Du lch s l mt sinh hot
kinh t quan trng v chng ta kh hnh dung k ngh du
lch c th thnh cng nu t nc ta khng p.
187
Chnh sch nh bt v t chc hin nay lm suy

gim trm trng ngun hi sn ca ta. Chng ta cn c
ngay nhng quy nh gin d, minh bch v c p dng
trit nhm cu vng bin v cu ngun hi sn. Phong
tro ph rng bn g ba bi -vn cn tip tc- ang c c
nguy bin nc ta thnh cn ci; phong tro ny phi c
chn ng ngay tc khc. Vic phc hi li cy rng va
cn nhiu vn li va cn s bo v v chm sc u n
cho nn c th ngn sch nh nc khng cng ng ni.
Cn nghin cu gii php giao khon tng vng rng, tng
khu rng cho cc cng ty t nhn Vit Nam phc hi v
khai thc, vi nhng quyn li v nhng cam kt r rt.
Song song vi c gng pht trin cng nghip
cng phi c nhng quy nh r rng v cch x l
cc loi ph liu.
nh ch tc khc v vnh vin d n khai thc bxt ti Ty Nguyn.
nh ch cc d n xy dng cc nh my in
nguyn t chng no cc k thut x l an ton cht thi
vn cha c tm ra v Vit Nam cha kh nng bo
m an ninh tuyt i trong vic iu hnh cc nh my.
3. Nhng bin php kinh t
V mt kinh t vic u tin m mt chnh quyn dn
ch phi lm l chm dt li cai tr bng ngh quyt, thng
co, quyt nh, ch th v thay vo bng nhng lut l
188
r rng, minh bch v n vng. Mt b lut kinh doanh

mi l iu khng th thiu v cng khng th i. ng
thi chng ta cn tp trung c gng quc gia vo nhng
vn cp bch.
3.1. Gii t i b phn cc x nghip
quc doanh v t hu ha rung t
Nh nc khng c chc nng sn xut xe, bn qun
o, m cng ty du lch v ca hng n ung, qun l khch
sn v v trng. Nhng cng ty quc doanh, nng trng
quc doanh lm mt tinh thn chp nhn ri ro, lm tr tr
cc sng kin v lm mt tinh thn trch nhim. Chng ta
coi t doanh l nn tng ca kinh t quc gia, do gii t
cc x nghip quc doanh v t hu ha rung t l mt
chnh sch ct li ca giai on chuyn tip. Kinh nghim
ca cc nc chuyn ha v kinh t th trng cho thy
vic gii t phi c thc hin vi tt c cnh gic
trnh t nn u c, tu tn ti sn quc gia, lm xung cp
cc x nghip cn gii t.
Chng ta s gii t tc khc tt c mi cng ty, x
nghip quc doanh c th gii t c, ngha l ang hot
ng mt cch bnh thng trong mt ngnh khng c b
mt quc phng, em li cho kinh t mt sinh lc mi.
Chng ta s xc tin ngay vic t hu ha rung t
theo nguyn tc tr quyn s hu li cho nhng ngi ang
canh tc trn t ca mnh, ty trng hp cp khng hoc
bn li cho nng dn nhng t ai ang c nh nc
189
giao ph. Dt khot bi b ch trng nh nc thng

nht qun l t.
Nguyn tc ch o ca chnh sch gii t v t hu
ha rung t l nhng g t nhn c th lm c nh
nc s khng lm. Chnh sch ny s phi hon tt v c
bn sau nm nm.
3.2. Khuyn khch ti a u t k c u t
t nc ngoi
Bi b tng bc cc lut u t v doanh nghip
hin nay v chng cn qu g b v v chng dnh cho
ngi ngoi quc nhng quyn m ngi Vit Nam khng
c, chng cn chia r ngi trong nc vi ngi sng
nc ngoi. Trong tng lai ngi u t nc ngoi s c
tt c mi quyn m h ang c v s c nhiu t do hn
hn hin nay nhng s khng th c nhng quyn m
ngi Vit Nam khng c. Thi gian hon tt mi th
tc thnh lp cng ty s khng th qu mt tun l. Cn
nhn thc gi tr rt tng i ca cc b lut nng u
t. Nu nhng c quyn ch c hiu lc ngn hn th lut
u t ch li ko c nhng u t hi ht, cn nu
nhng c quyn v u t c hiu lc di hn th lut u
t s c khuynh hng tr thnh lut l bnh thng. V
li, quyt nh u t ch ty thuc rt t vo nhng bin
php khuyn khch v ty thuc rt nhiu vo bi
cnh chnh tr v kinh t.
190
3.3. Dn c gng cho hai cng trnh

giao thng chin lc
Trong c gng tng cng v ci thin c s h tng,
hai cng trnh ln m chng ta phi bt u ngay v phi
tip tc trong nhiu nm, qua nhiu giai on, l cng trnh
hin i ha v m rng theo ng tiu chun quc t
ng xe la Thng Nht v cng trnh xa l ha quc l
Xuyn Vit ni lin H Ni v Si Gn. y l nhng cng
trnh va ti cn thit cho cc hot ng kinh t, va c th
ha s thng nht ca t nc, li va to nhiu cng n
vic lm trn khp lnh th. Nhng d kin hin nay cho
hai cng trnh ny cn mc rt thp so vi nhu cu ca
nc ta m phn ln sinh hot tp trung dc theo trc giao
thng ny. M rng v hin i ha hai cng trnh ny cng
l iu cn thit cho d n xy dng v khai thc cng Cam
Ranh, mt d n trng im m ta s tin hnh mnh m
trong nhiu nm em li sc mnh kinh t cho c nc
v cho min Trung, min nhiu trin vng nht ca t
nc do v tr b bin nhng hin nay l vng km m
mang nht.
Vi hnh th rt c bit ca nc ta cng nh vi
giai on lch s kh khn gn y xa l Xuyn Vit phi
va l trc giao thng chnh va l mt thng cnh v i
lm biu tng cho s thng nht tt p v bn vng ca
t nc
.
191
4. Nhng ngun ti chnh ca c gng phc hng

Mt chng trnh phc hng d khim nhng n
u cng i hi rt nhiu chi ph. Nhng mc tiu cho
giai on chuyn tip cng rt tham vng. Chng ta s gp
nhiu kh khn, nhng chng ta cng s c nhng ngun
ti tr.
Trc ht l chm dt nhng ph phm do chnh
quyn cng sn to ra m ph phm ln nht l do chnh
ng Cng Sn Vit Nam. Hin nay hng trm ngn ngi
c tr lng ch lm vic cho b my ca ng Cng
Sn. Hng ngn nh v phng c b chim dng tri php
lm tr s, vn phng cho cc chi b ng. Cn b, ng
vin tham nhng li dng quyn th bin th mt phn
quan trng tng sn lng quc gia. Trong tng lai khi
ng Cng Sn phi chp nhn mt ch ng bnh thng
ngang hng vi cc chnh ng khc, nh nc s tit kim
c mt khon ngn sch ln, gii ta mt ngun nhn
lc ln v thu hi mt s ti sn ln.
Ngun ti tr th hai l do s tit gim ngn sch an
ninh quc phng. Chng ta khng c chinh phc nc
no v ngc li cng khng cn lo ngi b chinh phc
bng qun s. S phng v cc vng bin gii, bin v hi
o cng khng cn n mt lc lng b binh ng o
nh hin nay m cn mt qun i c gii tinh nhu, ch
yu l khng qun v hi qun. Gung my cng an - chnh
thc v ph tr - hin nay ca nh nc cng sn c th
192
gm trn hai triu ngi nhng trc ht nhm bo v

ng Cng Sn v n p nhng nguyn vng dn ch.
Mt nh nc dn ch thc s c th gim khng nhng
mt phn quan trng chi ph m cn tng cng hn kh
nng bo v lnh th v duy tr trt t an ninh.
Ngun ti tr th ba l do s gii t cc x nghip
quc doanh. Nh trnh by phn trn, mc ch chnh
ca chnh sch gii t l hp l ha v lnh mnh ha sinh
hot kinh t. Tuy vy chng trnh gii t cng s em li
mt ti nguyn quan trng.
Ngun ti tr th t do s ng gp tch cc hn ca
cng ng Vit Nam hi ngoi sau khi mt ch dn ch
thc s, ph hp vi nguyn vng su xa ca ng bo hi
ngoi c thit lp. Khi ngi Vit hi ngoi, vi trn
ba triu ngi, phn ln nh c ti cc nc pht trin v
mt thu nhp thng nin trn 50 t USD c kh nng tit
kim 10 t USD mi nm. Nhng cng ng ngi Vit
hi ngoi khng ch l mt ngun u t m cn c th c
nhng ng gp quan trng khc v vn ha, khoa hc v
k thut. Mt khi quan h vi trong nc c bnh
thng ha, cng ng ngi Vit hi ngoi s l mt n
by ln cho c gng pht trin t nc.
Nhng ngun ti tr quan trng nht v cng ngy
cng di do hn l do chnh s pht trin ca kinh t. Hin
nay rt nhiu ngnh ngh b t lit, rt nhiu ti nng b
trit tiu do b cm cn hay sch nhiu. Tr li t do kinh
193
doanh thc s cho dn chng vi nhng bo m ca mt

ch dn ch php tr chn chnh l ta khai thng c
nhiu sinh lc mi v c th ch i nhng ng gp mi.
Chnh sch kinh t ng n v lng thin ny cng s c
kh nng ng vin ngun ti chnh cn li trong nhn dn.
Khng c sc mnh no ln hn sc mnh m chng ta s
c nh gii ta v ng vin sinh lc ca mt dn tc gn
100 triu ngi cn mn. Chng ta c quyn ch i nhng
thnh qu nhanh chng v to ln. Mc tiu tng gp i
tng sn lng quc gia trong vng nm nm ca giai on
chuyn tip i hi mt t l tng trng 15% mi nm
nhng l mt mc tiu trong tm tay v chng ta l mt
nc b bin vi mt v tr thun li v mt dn tc cn
mn, kh nng li ko u t nc ngoi rt ln. l t
l m ngay c cc tnh duyn hi ca Trung Quc cng
t c d di ch cng sn. Hn na nc ta cn
rt nhiu tim nng cha khai thc. Chng ta tt hu khng
phi v kh khn khch quan m v s ti d v tham nhng
ca chnh quyn cng sn.
5. Chuyn tip v dn ch s thnh cng,
t nc s vn ln
Chng ta c quyn hy vng v lc quan. t nc ta
tuy c vp ng nhng vn cn kh nng ng dy v i ti.
Chng ta khng cn trng i mt php mu hay
mt n hu no c. Php mu y chng ta c th t to ra
194
cho mnh, n hu y chng ta c th t ban cho mnh

mt cch gin d.
Bnh thng ha quan h gia ngi Vit Nam vi
nhau. Long trng xc nhn t nc l ca mi ngi ch
khng phi l ca ring mt ng hay mt ch ngha no.
Nhn nhn ch ng ngang nhau cho mi ngi v cho mi
ngi. Ci b nhng xing xch ca hn th v bt dung
nhn nhau nh anh em. em li lc quan v nim tin
mt nh nc thnh tn v lng thin. em li nhng m
bo r rt, chc chn cho quyn t hu v quyn kinh
doanh. Thi hnh trit nhng o lut c tho lun v
quy nh mt cch lng thin. Quyt tm bi tr tham
nhng v nhng t oan x hi ang ph hoi c th quc
gia. Tt c nhng iu ny chng ta u c th lm c
v c th lm ngay c. Ri chng ta s thy t nc
ny thay da i tht, ri chng ta s thy dn tc ny vng
dy chm ti chinh phc tng lai. Chng ta s khm ph
ra s mu nhim ca nhng gi tr rt n gin nh t do
dn ch, ha hp dn tc. Chng ta s thy l mt ch
dn ch php tr thnh cng ngay c trong nhng iu kin
k thut, vn ha, x hi v nhn s kh khn v c kh
nng t iu chnh v ci tin. t nc nht nh s ng
dy, i ti v tin ln rt mnh m.
195
IX. Chung mt gic m Vit Nam

Nc ta c kh nng tr thnh mt nc ln v giu
mnh nu ng vin c mi tri tim, mi khi c, mi
bn tay trong s nghip xy dng tng lai chung. Tuy vy
thc t ng bun l ngy hm nay chng ta vn cn ang
phi u tranh cam go c c iu m hu ht cc dn
tc c: dn ch.
Cuc u tranh di hn chng ta mong mun v
ngoi nhng kh khn c nhn din cn thm mt l
do khc: y l cuc u tranh hon ton mi trong lch s
nc ta. T trc n nay chng ta ch c nhng cuc
ni chin tranh ginh quyn lc gia cc th lc thng tr,
hay nhng cuc chin chng ngoi xm m mc ch, xt
cho cng, cng ch l i mt ch n l ngoi bang ly
mt ch n l bn x. Chng ta cha bao gi l mt dn
tc t do. Ln ny chng ta chin u m ra c mt k
nguyn mi, k nguyn th hai ca lch s nc ta, k
nguyn ca nhng con ngi Vit Nam t do v ca mt
nc Vit Nam dn ch.
l cuc chin u a ngi Vit Nam v t
nc Vit Nam t bng m ca n l v ngho kh sang
nh sng ca t do v phn vinh. Ln u tin chng ta c
mt cuc chin u thc s xng ng chin u. Nh
vy nhng con ngi Vit Nam hm nay cn thc rng
h ang ng trc c hi to ra bin c lch s ln nht
196
v vinh quang nht, c hi m cc th h mai sau

s khng th c.
Th thch trc mt chng ta tuy rt ln, nhng hy
vng thi thc chng ta cn ln hn bi v cuc chin u
ny khng ch xng ng v vinh quang m cn tt thng.
Chng ta c chuyn ch v thc y bi c mt ln sng
dn ch ton cu v bi nguyn c chung ca mt dn tc
dn dn hi phc sau nhng thng tch. Chng ta ang
c tip vin ca c mt th h mi t khai phng v
quyt tm lm nhng con ngi t do. ng sau nhng tr
ngi l c mt tng lai rc sng.
Chng ta nht nh thnh cng. Dn tc Vit Nam
thc tnh sau khi phi tr gi rt t cho hn th v chia
r, cho c c quyn l phi, cho s cung tn v tn th
bo lc. Chng ta hiu bng mu v nc mt v
chp nhn trong da tht nhng gi tr gin d nhng mu
nhim nh t do, dn ch, ha bnh, cng l, bao dung, c
gng. Chng ta nhun thm tnh dn tc ngha ng bo
trong s ti nhc chung v thua km. Chng ta nhn ra
rng tt c mi ngi Vit Nam u rng buc vi nhau
trong mt s phn chung. Chng ta ang c mt ng
thun dn tc ln nht k t ngy ng cha m nc.
ng thun y s l v kh v ch gip chng ta
vt mi tr ngi.
Bi hc ln nht ca lch s th gii l mt dn tc
mun vn ln ch cn ba yu t: mt x hi t do, nhng
197
con ngi cn mn v ng thun dn tc. Chng ta l mt

dn tc cn mn c ng thun dn tc v sp c t do.
Chng ta s vn ln. Chng ta c quyn lc quan trong
cuc hnh trnh v tng lai.
Lc quan v hnh din v cuc u tranh ca ta trong
sng. N khng nhm tiu dit hay h nhc mt ai, n l
cuc u tranh tn vinh mi ngi, tn vinh quyn lm
ngi v quyn c hng hnh phc nh mt dn tc
ln m dn tc ta rt xng ng c.
Ch c ti ny s l ch c ti cui cng ti
Vit Nam. R b c n chng ta s vnh vin i vo mt
k nguyn mi, k nguyn ca t do, dn ch, bao dung,
m bc, k nguyn vinh quang ca nhng c gng chung
v ca thnh cng chung.
Chng ta hy nm tay nhau cng ct cao mt li
nguyn:
Nc Vit Nam s l mt nc ln.
Lm ngi Vit Nam cho ti nay l mt iu bt
hnh th lm ngi Vit Nam trong mt tng lai gn s
phi l mt nim vui, mt may mn v mt ngun hnh
din.
Th gii bit n Vit Nam nh l nn nhn ca
hn th v chia r, ca c c quyn l phi th th gii s
phi bit n Vit Nam sau ny nh l vng t ca s bao
198
dung, nh l mt mu mc thnh cng ca tnh anh em tm

li, ca s hi sinh t iu tn v nt.
l l tng ca thi i chng ta. l di sn m
chng ta s li cho cc th h mai sau. l gic m
Vit Nam m cc ch hu ca Tp Hp Dn Ch a
Nguyn cng theo ui v mun chia s vi mi ngi
Vit Nam, trong cng nh ngoi nc, hm nay v ngy
mai.
Ch c ti ny s l ch c ti cui cng
ti Vit Nam. R b c n chng ta s vnh vin
i vo mt k nguyn mi, k nguyn ca t do,
dn ch, bao dung, m bc, k nguyn vinh
quang ca nhng c gng chung v ca thnh
cng chung.
Chng ta hy nm tay nhau cng ct cao
mt li nguyn:
Nc Vit Nam s l mt nc ln.
Lm ngi Vit Nam cho ti nay l mt
iu bt hnh th lm ngi Vit Nam trong mt
tng lai gn s phi l mt nim vui, mt may
mn v mt ngun hnh din.
Th gii bit n Vit Nam nh l nn
nhn ca hn th v chia r, ca c c quyn l
phi th th gii s phi bit n Vit Nam sau ny
nh l vng t ca s bao dung, nh l mt mu
mc thnh cng ca tnh anh em tm li, ca s
hi sinh t iu tn v nt.
l l tng ca thi i chng ta. l di
sn m chng ta s li cho cc th h mai sau.
l gic m Vit Nam m cc ch hu ca Tp
Hp Dn Ch a Nguyn cng theo ui v mun
chia s vi mi ngi Vit Nam, trong cng nh
ngoi nc, hm nay v ngy mai.
ISBN: 978-2-907857-06-9

Khai Sáng K Nguyên TH Hai

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Khai Sáng K Nguyên TH Hai

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TP HP DN CH A NGUYN

Khai sng k nguyn th hai

II. Ln sng dn ch th t v mt trt t th gii mi

III. Vit Nam trc mt khc quanh lch s trng i

IV. Nn tng t tng cho k nguyn dn ch

V. Nhng nh hng ln ca m thc Vit Nam

VI. Th ch v hin php cho Cng Ha Vit Nam

VII. u tranh thit lp dn ch a nguyn

VIII. Chuyn tip thnh cng v dn ch

IX. Chung mt gic m Vit Nam

Khai Sng K Nguyn Th Hai

Khai Sng K Nguyn Th Hai

tc. Chnh v th m nhiu quc gia mc du t ai cht

Khai Sng K Nguyn Th Hai

Bc vo th k th hai mi, chng ta phi gii

Khai Sng K Nguyn Th Hai

l chng ta rt thiu t tng chnh tr v khng u

Khai Sng K Nguyn Th Hai

kinh t, x hi, mi sinh, o c, gio dc, nhn mn, v.v.

Khai Sng K Nguyn Th Hai

Khai Sng K Nguyn Th Hai

nay d c lch s kh di nhng trong thc t chng ta

Khai Sng K Nguyn Th Hai

Lch s loi ngi c th c nhn nh l cuc hnh

Khai Sng K Nguyn Th Hai

ti cao , nhng ch ngha dn tc cc oan, nhng ch

Khai Sng K Nguyn Th Hai

ng trong khi cc ch c ti sau sut qu trnh cm

Khai Sng K Nguyn Th Hai

Khng Gio. N buc cc ch qun ch Chu u

Khai Sng K Nguyn Th Hai

ch c ti Salazar ti B o Nha vo lc cuc tranh

Khai Sng K Nguyn Th Hai

lm mt cnh gic. Sau l ch ngha thc tin c y

Khai Sng K Nguyn Th Hai

Sau cng ch ngha thc tin dn ti khng hong

Khai Sng K Nguyn Th Hai

v nm ngay trong logic tn ti ca ch . Nhng y l

Khai Sng K Nguyn Th Hai

th gii l a Hi Gio ra khi chnh tr tr v v tr

Khai Sng K Nguyn Th Hai

gii l s ha thn ca Lin Hip Quc. S mng chnh

Khai Sng K Nguyn Th Hai

ca mnh lin tc ci tin bi v c tnh ca dn ch,

Khai Sng K Nguyn Th Hai

ch, cng s vn ln ginh mt vai tr quan trng hng

Khai Sng K Nguyn Th Hai

thun ca Hoa K. Hoa K v vy l mt vn th gii,

Khai Sng K Nguyn Th Hai

Quc l nguyn nhn cho mt cuc chy ua v trang

Khai Sng K Nguyn Th Hai

nhn dn Trung Quc v mt s lnh o bt u thc

Khai Sng K Nguyn Th Hai

ca Trung Quc ch c duy tr bng bo lc. Th gii

Khai Sng K Nguyn Th Hai

ca Hoa K trong khu vc Thi Bnh Dng, gp phn

Khai Sng K Nguyn Th Hai

ca nhiu nc dn ch v phn vinh, nh Canada,

Khai Sng K Nguyn Th Hai

thng, c bit l mng li Internet cho php nhng con

Khai Sng K Nguyn Th Hai

lng hnh an ton ca cc tp on bo ngc. Trong thi

Khai Sng K Nguyn Th Hai