B MN

C S K THUT IN

Trao i trc tuyn ti:

http://www.mientayvn.com/chat_box_li.html

Chng 6
MCH IN C H CM

Mc ch:

Cung cp cho sinh vin kin thc

v cch phn tch mch c h cm.
Yu cu sinh vin phi nm c:

- Khi nim mch in c h cm,

in p h cm v cch xc nh in p
h cm d-i dng tc thi, dng phc

Chng 6
MCH IN C H CM

Yu cu sinh vin phi nm c:

- Khi nim cc cng tnh, cch xc

nh chng bng thc nghim.
- Cc ph-ng php trc tip v gin

tip phn tch mch in c h cm.

- Khi nim v truyn ti nng l-ng
gia cc phn t c h cm, cch tnh cng
sut trong mch in c h cm.

Chng 6
MCH IN C H CM
6.1 IN P H CM
6.2 CC PHNG PHP PHN TCH
MCH IN c H CM
6.3 S THAY TH MCH IN C H CM
6.4 QU TRNH TRYN TI NNG LNG

TRONG MCH IN C H CM

6.1 IN P H CM

6.1.1 Hin t-ng h cm - nh lut

Lenx cho tr-ng hp h cm
a. Hin t-ng h cm:

Hin t-ng h cm l hin t-ng c

s lin h v t thng gia cc cun dy
in cm.
b. nh lut Lenx cho tr-ng hp h cm:

*Ch-ng 1 ta bit khi c dng in i1

qua cun dy L1 c s vng w, trn cun
dy xut hin in p

uL

uL

i1

uL

d11
di1
=
= L1
dt
dt

11

b. nh lut Lenx cho tr-ng hp h cm:

- Xt hai cun dy w1 v w2 c
quan h h cm vi nhau hnh 6.1.
11

21

w2

w1

i1
Hnh 6.1

uL

uM21

b. nh lut Lenx cho tr-ng hp h cm:

21

11

uM21 (u21)- in
p h cm t

w2
w1

i1
1

uL

u21 = -e21 =

uM21

cun 1
cun 2

sang

d 21 21 di1 M di1
= 21
=
dt
i1 dt
dt

T-ng t khi cho dng in

hnh sin i2 chy vo cun w2
22
12

w2
w1

i2
Hnh 6.1

uM12

u12 = -e12 =

uL

2
2

d12 12 di 2 M di 2
= 12
=
dt
dt
i 2 dt

di1
u21 = M 21
dt
di 2
u12 = M12 dt

Tng qut:

ukl

di l
= Mkl
dt

Trong M21, ( M12) -c gi l h s

h cm t cun 1 sang cun 2, (cun 2
sang cun 1), c n v Henry (H)
i vi cun dy tuyn tnh ta c:

12 21
M12 = M21 = M =
=
= const
i 2
i1

Trong thc t h s h cm -c xc
nh theo cng thc thc nghim:

Mik = K ik Li Lk - Trong h s Kik < 1.

c. Dng phc ca in p h cm
ukl

di l
= jMkl Il = jxkl I l = Zkl I
= Mkl
U
kl
l
dt

Trong :
- xkl gi l in khng h cm t
cun dy l sang cun dy k
- Zkl gi l tng tr phc h cm.

6.1.2 Cc cc cng tnh

- Xc nh chiu ca in p h cm:
da vo chiu ca t thng.
- Xc nh chiu ca t thng: da
vo chiu ca dng in qua cun dy
v chiu qun dy ca cc cun dy.
- Trong thc t ta khng bit trc chiu
qun dy ca cc cun dy nn ta khng th
xc

nh

chiu

ca

thng,

- Vic th hin chiu ca cc cun dy trn

s in l kh khn cho vic v v k hiu.

- xc nh chiu ca in p h cm
uM ta da vo cc cc cng tnh ca cc

cun dy c quan h h cm vi nhau.

a. Cc cng tnh:
L cc cc ca cc cun dy in cm
c tnh cht ging nhau, l cc cc m
nu cho cng mt dng in i vo n
s sinh ra t thng c chiu ging nhau.

Trn s th hin cc cc cng tnh

ta k hiu bng du (*) hoc () v th
hin hai cun dy c quan h h cm ta
dng mi tn cong hai chiu.
M

L1

*
L1
L2

L2

*
M

b. Cch xc nh chiu in p h cm ulk:

L1

I1

U
12

Z I
U
21
21 1

I
U21 2

Z I
U
12
12 2

L2

L1

- in p trn
cc cun dy:

I1

U
12

U
cd1

U
Z I Z I
U

U
cd1
L1
12
L1 1
12 2

6.1.3 Xc nh cc tnh ca cc
cun dy c quan h h cm.
Trong thc t vic xc nh cc tnh ca
cc cun dy c quan h h cm bng th
nghim:

C s l thuyt:
1
1

L1
L1

1 M
uL1 2
2
1

utng uL1 u2M

L2
L2

u2M

2
2

utng

L1

L2

uL1

u2M

utng uL1 u2M

V1

V2

utng

Tin hnh o:

- Nu Utng > U1: cc cc 1 v 2 hoc 1

v 2 cng cc tnh, gi l u thun.
1

L1

*
2

L2
2

L1

L2

uL1 2

u2M

utng uL1 u2M

V1

V2

utng

Tin hnh o:

- Nu Utng < U1: cc cc 1 v 2 hoc 1

v 2 cng cc tnh, gi l u ngc.
1

L1

1
2

L2

6.2 CC PHNG PHP PHN TCH

MCH IN C H CM

Mch in c h cm vn nghim ng vi cc lut

Kichp, v nguyn tc ta c th dng tt c cc

phng php xt Chng 3 phn tch mch.

Tuy nhin mch in c h cm ngoi s lin h v
in cn c s lin h v t gia cc phn t cho
nn in p trn mt phn t c h cm khng
nhng ph thuc vo dng in chy qua chnh n
m cn ph thuc vo dng in cc nhnh c
quan h h cm vi n

6.2.1 Phng php dng in nhnh.

Cc bc gii tng t nh mch

in khng c h cm, nhng khi vit

cc phng trnh Kichp 2 cho mch ta

phi k n cc in p h cm do cc
dng in nhnh gy ra trn cc phn t
in cm c quan h h cm vi nhau.

V d: Tnh dng in trong cc

nhnh ca hnh 6.4a. Bit:
= 200e
E
1

j45

V;

= 100e
E
3

j35

V;

J = 3e j65

Z1 = r1 + jxL = 10 + j31,4
1

J
M

Z2 = Z1 = 10 + j31,4
Z 3 = jxL = j62,8
3

Z1

E
1

Z3

Z2

Z31 = Z13 = jxM = j47,1

E
3
J

Hnh 6.4a

J
M

Gii:

- Chn n s
- Xc nh cc

in p h cm

I 1
Z1

I 2

ZM I 3

Z2

E
1 *

do dng nhnh
gy ra

I 3
Z3

*
ZM I1

E
3
J

- H phng trnh cho mch

I1 - I 2 - I 3 = - J
(1)

(2)
Z1I1 + Z2 I 2 + ZM I 3 = E
1

+ Z I = E
(3)
-Z
I
+
Z
I
3 3
M 1
3
2 2

6.2.2 Phng php dng in mch vng

Cc bc gii mch theo phng

php dng in mch vng tng t

nh mch in khng c h cm,

nhng

khi

vit

cc

phng

trnh

Kichp 2 cho mch ta phi k n cc

in p h cm do cc dng in vng
gy ra trn cc phn t in cm c

quan h h cm vi nhau.

V d

E
1

Vit phng trnh tm

dng in trong cc
nhnh ca mch sau

theo
dng

vng.

phng
in

E
php 4

Z2

Z1

Z3

Z6

mch
Z4 J

Z5

Gii:
Bc 1: Chn n s l
3 dng in vng c J
lp: I a ; I ; I
b

Bc 2:

E
4

Vit h phng trnh

cho mch

E
1

Z1

I a
Z2

I b
Z4

Z3

Z6

I c
Z5

* Chn cho J khp mch qua Z4

* Xc nh cc in p h cm do cc
dng vng v ngun dng in gy ra

Gii: * Xc nh cc in p h cm do cc
dng vng v ngun dng in gy ra

E
1

E
4

Z1
I a

ZM I a
Z2

ZM I a
Z3

ZM I b

ZM I c

Z6

I b

Z4

I c

Z5


E
1

Gii:
J

H phng trnh
vit cho mch

E
4

Z1
I a

ZM I a

Z2

ZM I a

Z3

ZM I b

ZM I c

Z6

I b

Z4

I c

Z5

(1)
(Z1 Z2 Z3 2ZM )I a ( Z2 ZM )Ib ( Z3 ZM )Ic E
1
Z J (2)
( Z2 ZM )I a (Z2 Z4 Z6 )Ib ( Z6 ZM )Ic E
4
4

( Z3 ZM )I a ( Z6 ZM )I b (Z3 Z5 Z6 )Ic 0 (3)


E
1

- Gii h phng trnh tm

c cc dng vng:
I1
I a , I b , I c
J
- T dng vng ta suy
ra dng nhnh:

I1 Ia

I4 Ib J

I 2 Ib Ia

I 5 Ic

I 3 Ia Ic

I 6 Ib Ic

I 2 Z2

E
4

I a

I b

I 4

Z1

Z4 J

Z3 I 3
I 6

Z6

I c
Z5 I 5

V d : Cho mch in nh hnh v

L2
L1
r1
j
*
M

e1

*
L3

C2

e3
j

- Vit h phng trnh dng tc thi theo dng

nhnh v dng in vng.

- Tnh cc dng in thep phng php dng nhnh

v dng in vng.

Gii: 1. H phng trnh tc thi theo dng nhnh.

L2
L1
r1
j
i
2
A
*
u13
i3
i1
u31
*
M
e1

L3

V1

C2
V2

e3

j
- Chn chiu dng nhnh v xc nh chiu cc uM
- Vit h PT cho nt A, vng V1, V2

i1 - i2 - i3 = j
di3
di3
di1
di1

r1i1 +L1 dt +M dt +L3 dt +M dt = e3 + e1

di
L 2 + 1 i dt - L di3 - M di1 = -e
2

dt

C2

dt

dt

2. H phng trnh tc thi theo dng in vng.

u13b
L2
L1
r1
j
*
u13a
* u31a
M

e1

ia

e3

L3

C2
ib

j
S dng in vng cn chn l: 2 (chn ia, ib)
Cho ngun dng j chy qua nhnh 2

dia
dia
dib
dia
dib
dia
r1ia +L1
+M - M +L3
- L3
+M
= e3 + e1
dt
dt
dt
dt
dt
dt
dib 1
dib
dia
dia
dj 1
L2 + ibdt +L3 -L3 -M = -e3 +L 2 jdt
dt C2
dt
dt
dt
dt C2

3. Tnh dng in theo phng php dng nhnh.

Chuyn sang s phc

Z1 = r1 + jL1
Z2 = j(L2-1/C2)
Z3 = jL3 ; j J A
e = E V; e = E V
1

U
13

E
1

*
Z3

U
31

Vit h PT cho ntL A, vng V1, V2

r1
j
1
I1 - I2 - I3* = -J

I3

V1

I2
J

I1 A

Z1

Z2

V2

E
3

J
L2

+E

Z1I1 + Z3I3 + ZMI3 + ZM*I1 = E

1
3
M
L 33
Z2 I2 - Z3 I3 - ZMI1 = -E
C2
Giie1h phng trnh tm
e3 cc dng in nhnh
j

4. Tnh dng in cc nhnh theo PP dng in vng.

*

Z1

U
13a

E
1

Ia

U 13b

I2
J

I1
I3

*
Z3

U
31a

Z2
Ib

E
3

Chn 2 dng vng Ia , Ib v ngun dng J chy qua Z2

+E
(Z1 + Z3 )Ia - Z3 Ib + ZM (2Ia - Ib ) = E
1
3

+ Z J
-(Z3 + ZM )Ia +(Z2 + Z3 )Ib = -E
1
3

Chn chiu v tnh dng in nhnh

I1 = Ia ; I2 = Ib - J; I3 = Ia - Ib

6.3 S THAY TH MCH IN C H CM

6.3.1 Khi nim

S thay th mch in c h cm
l mt s mch in ch c lin h v
in gia cc i lng trn phn t
in cm L nhng vn m bo v mt
nng lng ging nh s c quan h
h cm.

6.3.2 Cc php bin i tng ng

a. Trng hp hai cun dy c h

cm c im ni chung
2

I1

I 2

L1

L2

U
1M

*
I 3
3

H phng trnh cho mch

theo cc lut Kichp:

I1 + I 2 - I 3 = 0

(1)

=U
+U
= Z I + Z I (2)
U

L1
1M
L1 1
M 2
U2M 1-3
=U
+U

U
2-3
L2
2M = ZL2 I 2 + ZM I1

I
=
I

3
2
I + I - I = 0 1
1
2
3
= I I
I

3
1
2

(3)

I1 + I 2 - I 3 = 0

(1)

=U
+U
= Z I + Z I (2)
U
1-3
L1
1M
L1 1
M 2
=U
+U

+ Z I
U
=
Z
I
2-3
L2
2M
L2 2
M 1

(3)

I
=
I

I
2
3
1
I + I - I = 0

1
2
3
I
I
=
I

3
2
1
I1 + I 2 - I 3 = 0

Thay vo
(2) v (3):

(1)

= (Z - Z )I +Z I (2)'
U
1-3
L1
M 1
M 3
=(Z - Z )I +Z I (3)'
U
2-3
L2
M 2
M 3

I1 + I 2 - I 3 = 0
(1)'
'

U1-3 = (ZL1 - ZM )I1 +ZM I 3 (2)

=(Z - Z )I +Z I (3)'
U
2-3
L2
M 2
M 3
1

I1

I 2

ZL1

ZL2

-ZM

-ZM
ZM

I 3

phng

trnh ny ta v

c s :

a. Trng hp hai cun dy c h

cm c im ni chung
2

I 2

L2

U
1M

I1

U
2M

I1

I 2

ZL1

ZL2

-ZM

-ZM

I 3
3

ZM

I 3

a. Trng hp hai cun dy c h

cm c im ni chung
2

I1

I 2

L2

U
1M

U
2M

I1

I 2

ZL1

ZL2

+ZM

+ZM

I 3
3

-ZM

I 3

b. Trng hp hai cun dy c

h cm khng c im ni chung
*

L1

L2

L1

L2

ZL1

-ZM

-ZM

ZL2

ZM
1

b. Trng hp hai cun dy c

h cm khng c im ni chung
1

L2

L2

L1

L1

ZL1

+ZM

+ZM

ZL2

-ZM
1

V d Tm s thay th tng
ng ca mch in hnh 6.7a
I
J

Z1

I 2

I 3

Z2

Z3

E
3

Hnh 6.7a

ZM

I1

E
1

-ZM

ZM

Z1

Z3

I1

I 3

E
1

E
3

Z2

I 2

Hnh 6.7b

6.4 QU TRNH TRYN TI NNG LNG

TRONG MCH IN C H CM

Gi thit phn t Lk nhnh th k v

phn t Li nhnh th i c quan h h
cm vi nhau, in p h cm trn phn t
Lk do dng I gy ra:
i

I i
1

I k *

Li
1

=U
= jM I =Z I
U
kl
kM
ki i
M i
vung gc vi I i
U
kl

Lk

= Z I
U
kM
M i

I i *
1

I k *

Li
1

Lk
2

= Z I
U
kM
M i

=U
= jM I =Z I
U
kl
kM
ki i
M i
vung gc vi I i
U
kl
- Thng thngI k v I ikhng cng pha vi
nhau nn U kM khng vung gc vi I , do
k

cng sut tc dng do hin tng h

cm trn phn t Lk:
,I ) 0
PkM = UkM Ik cos(U
kM k

 ,I ) 0
PkM = UkM Ik cos(U
kM k
- Mt khc v trn cc phn t h cm Lk
khng c s tiu tn nng lng nn
cng sut ny phi l thnh phn cng

sut truyn ti theo ng h cm t

phn t th k i cc phn t c h cm

vi n, c th dng c th m:

 ,I ) 0
PkM = UkM Ik cos(U
kM k
+ PkM > 0: phn t Lk thu mt cng

sut ng bng PkM v cng sut ny

c truyn ti sang phn t khc ca
mch bng con ng h cm.
+ PkM < 0: hnh nh phn t th Lk
pht ra c cng sut in PkM cho
mch, tt nhin, cng sut ny phi do
cc phn t khc c h cm vi phn

t th k chuyn qua n.

- V cng v cc phn t c h cm
khng tiu tn nng lng, nn cng
sut tc dng truyn ti gia cc phn
t c h cm phi c bo ton:

PkM + PiM = 0 PkM = -PiM

Chng minh:

xt 2 phn t L1, L2 c h cm vi nhau

I1

L1

U
12

L2

U
21

I 2

L1

I1

U
12

L2

U
21

U
21

U
12
I 2

Gi s I1 v I 2 lch nhau mt gc

I 2
I1

P1M = U12 I1cos(90 + ) = -M12I1I 2sin

0

P2M = U21I 2cos(90 - ) = Ml2I1I 2sin

0

Suy ra:

P2M = -P1M

Sinh vin cn nm c
- Khi nim mch in c h cm,
in p h cm v cch xc nh in p h
cm d-i dng tc thi, dng phc.
- Khi nim cc cng tnh, cch xc
nh chng bng thc nghim.
- Cc ph-ng php trc tip v gin
tip phn tch mch in c h cm.
- Khi nim v truyn ti nng l-ng
gia cc phn t c h cm, cch tnh cng
sut trong mch in c h cm.

CM N!