Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Tur Ezo

    Uploaded by

    balthasar777
    7 views11 pages
    Esoteric tourism

    Original Title

    tur-ezo

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document
    Esoteric tourism

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    7 views11 pages

    Tur Ezo

    Uploaded by

    balthasar777
    Esoteric tourism

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 11
    AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO IM. EUGENIUSZA PIASECKIEGO W POZNANIU ETYCZNY WYMIAR PODROZY KULTUROWYCH Praca zbiorowa pod redakeja naukowa Marka Kazimierezaka Poznaf 2014 SERIA: MONOGRAFIE NR 435, KOMITET WYDAWNICZY Piotr Gronek, Marcin Grzeskowiak, Tomasz Jurek, Stanislaw Kowalik (przewodniezaey), Piotr Krutki, Jacek Lewandowski, Wojciech Lipoiiski, Wiestaw Osiiski, Macie) Pawlak, Krystyna Sobieraj (sekretarz), Ryszard Strzelezyk, Marek Stuczyfiski Jerzy Kosiewiez KOREKTA Iwona Lebiedziiska Krystyna Sobieraj SKLAD KOMPUTEROWY Ewa Rajehowiez te Wszelkie prawa zastrzctone. Zadna czesé niniejsze} publikacji nie moze bys kserowana, reprodukowana, przechowywana jako #r6dlo danych, przckazywana Ww jakigjkolwiek mechaniczne}, fotograficznej, elektroniezne} lub inne} formie zapisu bez pisemne} zgody posiadacza praw. Copyright by Akademia Wychowania Fizycznego im, Eugeniusza Piaseckiego 61-871 Poznati ul. Krolowe| Jadwigi 27/39 ISBN 978-83-61414-95-7 ISSN 0239-7161 SPIS TRESCI Wprowadzenie 5 CxgS6 I Podrbze kulturowe a etyezne wyzwania wspélezesnoset Kazimierezak Marek Exycane wyzwania w podrézach kulturowyeh .. 7 Kosiewicz Jerzy Turystska jako norma moraina? 18 Cywifiski Pawel Badacze twrystki, ideologiaiteoria postkolonialna 4 Owsienowska Sabing Weorce odpowiedsialnego podrétowania w narracjach turystyki kulturowe) 33 Kasprzak Krzysztof Exycane podrétowanie edukacyjne oa Banaszkiewiez Magdalena Enyka w pracy preewodnikiw migjskich *% Poczta Joanna Turystyka odpowiedslalna ije|etyeany wymiarczyli podréte 2 ezystym sumieniem — 92 Sikora Jan, Kaczocha Wlodzimierz, Wartecka-Wezyhska Agnieszka Envcony wymiar turystyki wiejskiej w warunkach globalizacf 102 Czgéé Ils Turystyka kulturowa w procesie przetamywania barier i stereotypow Wiza Agata {sti nrapeene ey glee? Zen pt est indrilnch (backpackerséw) = tubylcamiw kontekscie etki n3 Buezkowska Karoline Turysta w shimsach, ez o(nie)wyraine) granicy pomigdzy turystyka etyezna inieenezna . 125 Jarnecki Michal Destynacje turystéw LGBT i ich mony 139 Niezgoda Agnieszka, Duczyfiske Marta Seksturysska jako prayklad popytu sckodlincego w turystyce 158 Bosiacki Stefan, Holderna-Mielcarek Bernadeta Spoleczna odpowiedsiainosé biznesu turytyeznego ~mity irzeczywistose 168, Matusiak Agnieszka Obrazislamu i muzulmandw w internetowych relacjach z podréty — analiza wybranveh praykladéw im Prabucki Bartosz Eqyka turystyki kulturowej na praykladeie Kraju Bask6w Piasta Marek Polaey a Zydzi ~problematyka stereotypow w turystyce CaeSé 111: Turystyczne podréze w poszukiwaniu wartosei moralnych Prinke Rafat Enyezne dvlematyturystyki eoteryezne] Jabtonkowska Jolanta Barbara Znazene Mdsmarodovego Festiva Mizycongo «Shar Trott” w promot wrystyki Oriente i dialogu kultur Sahaj Tomasz Chorzy i niepelnosprawni podréenicy w narracjach filmowych i powiesciowych Kamel Marta Wolontariat vs, wolonturystyka ~ bezinteresowna pomoc czy turystyczna praygoda? Malebrowicz-Mosko Ewa Cay duchowos powinna byé na spreedas? — turystyka duchowa (czyli wezasy all exclusive) jako wspétezesny trend w turystyce kulturowe) Wyszowska Izabela, Siejkowska-Askutja Ewa (0d esterpki do etyki. Wspélezesna rola muzedw w ksztaltowantu etycenym dbiorcdw (turystOw) Wotniewicz-Dobrzyaska Malgorzata Wiycieczki szkoine forma podrézy edukacyjnych ku wartosciom Rasisiska Renata Enyczny wymiar turystyki w opiniach studentow Konach Teodora Niematerialne dsiedsictwo kulturowe w turystyce jako wartosé I wyzwanie Spis Autorow 190 200 24 29 256 265 284 295 305 314 322 Wprowadzenie Podrize kulturowe, kiére umozliviaja poznanie dziedzictwa dawnych kultr, oby- tradyeji, a takze wspélczesne) kultury -rozumiane w kategorii spotkaf ludzi tide, Sprawiaj i w aktach kulturowych doswiadczen, wyzaczonych charakterem miedzyosobni- czyeh relagi, mamy szanse na przekroezenie codziennosc i zanurzenie sie w sfere nie tylko ‘wartose historycanyeh, atystyeznych czy estetycznych, ale takze etyeznyeh. W szerokim rozumieniu podré2y Kulturonych, uwzglednigjacym rSmorodnosé form przekraczania fle zycenyeh i mentalaych granic pomigdzy odmiennymi spolecznoSciam! i kulturami, pojawia sie pytanie 0 webogacajgce badz urmniejszajace te doswiadezenia wartoseietyezne, TTradyeyjny model etyki normatywne), podporzadkowany abiektywnym wartosciom randy i dobra oraz zakladajacy modliwost i potrzebe moralnego ,.warastania” czlowieks, ‘wyelada na powaznie nadvatlony, a preynajmnie) aie nadgje toma wspétezesne) kulkurze mobilnosc, aw tym jednej z je) form jaa jest curystyka. W debatach publicznych, 0 ile do ‘losu dochod7i problematyka etyczna, to racze) w wersji eko i bioetyezne}, eksplostacji ‘exyki biznesu, wnoszaca do etyki motyw prakscologiczny i utsltarystyezny, Na pierwszym oe ”rr—r———U—C“E™ sprawiedliwosci Postulowanymn zwiazkom pomieday etyka, 2laszeza jako wied7a stosowang, a prak- tka turystyeena, kira obejmuje fizyczne preemieszczania sig w crasie i przestrzeni w cel zaspokojenia ciekawosei Sviata, nierzadko towarzysey poczucie rozczarowania z powodu ddramarycznego rormijania sie 2e soba tych obszaréw. Ma to swoje stukturalne i obiektywne tuwarunkowanie, wynikajace nie tylko 2 isniejgcego rozdzwigku migdzy idealami (warto- Sciami postulowanymi a realiami reeczywistosc curystycene). W sytuac)iistienia powa2: rych rozbie?nosei co do tego, cy mozna krzewit moralnos® 72 pomoca uniwwersalnych asad i wpajae posluszefstwo uniwersalnym regulom, ciagle nie gasnie preeswiedczenie, wwsparte na osobistyeh dosiviadczeniach turystow, i2 mozliwe sq odpowiedzialne i eryczne zachowania w turystyce. Refleksja nad nimi nie moze sig redukowaé jedynie do krytyki kkomereyinego myslenia o korzysciach, jakie plyna 2 funkejonowania branzy trystyczne} Postrzeganie turystyki w kategoriach walki dabra 2e zlem rozgrywang} przy udziale bied yeh tubyledw i bogetych turystéw grozitanim moralizmem, zvaszeza adv podsycane jest preykladami skadinad negatywnych skutk6w, czy wrece wynatureeh, majaeyeh miejsce Wt rystyezne| praestreni Jeng z iteresyjacych alteratywnych propozyeji warych rozwazenia \W sytuac) pojawienia sig moralnych dylematéw w turystyee, zawiera ponowoezesna mysl ‘© storainoget bez etyki"- 0 ktére} Zygmunt Bauman pil, i: ., .. powstaje wredy, edy prawodawey etyezni 7 takich lub innych powodéw postanawiaja zaniechaé swych wysitkow Go) do erowania sadéw autorytatywnyeh. (.)[Z. Bauman, 2012, 8.152] Sienalac w glad. antropologicene} struktury podnizy, ndanaczone) okresieniem .etyeana”, pytamy 0 je) cel, reguly, sens i wartosei. Konceptuaine ujgie tego, c0 pozostaje WW hie) niewidocene zaklada, iz paralelnie do praesrzeni Sita Konsvene) | tradyeji, po- ‘wszechnie uznawanych motyw6w i innych widoeznyeh sposob6w zachovaf, stot Sit ‘wartosci egzystencjalnych a zarazem etycznych, spelniaigeych ukyia gadis gheboko w nas tesknote za autentyzmem, wizia podrb2y preeciwstawiajgce) sig codziennosei i ruynie Porradkowanie $wiata jie ma tu miejsce, polega na odhajdywaniu dystansu do codzien- nosci,zreflektowaniu sie na jakosei podrdzniczego doswiadezenia, W perspekiywieelyczne} ‘omacza podrézowanie do Zrédel moralnosei, Kidre wyznaeza zakorzeniona w nas indywidu- alna jad moralna Oddana do rak Czstelnika Ksigeka jest suma badawezych spojrzei na fenomen ‘wspélezesnych podri2y’ kulturowyeh, w nigjedaym preypadku wybiegajacych poza proble- matyke etycena nakzedlona w je) tytle. Wigks2ose tekstow pisanych 7 pespektywy .tyki anne C2986 TH TURYSTYCZNE PODROZE W POSZUKIWANIU WARTOSCI MORALNYCH Rafal Prinke ‘Akademia Wychowania Fizycznego im. E. Piaseckiego w Poznaniu Exyezne dylematy turystyki ezoteryeznej Stowa kluczowe: turystyka kulturowa, ezoteryzm, prawd, emicletic, New Age. Streszczenie Prawdoméwnosé jest jednym 2 naczelnyeh keyteribw oceny etyeznosei Iudckich za- chowat. W kontekscie turystyki kulturowe) preskazywanie przez je organizatoréw i drukowanie falszywych informacii o odwiedzanych prose turystéw miejscach jest niewaipliwie sprzeezne z fundamentalnymi regulami etyki. Treebe wszakie bras tez pod wwage tude: z definigiprawdy i elaywizacie te kategori,réwniez w anit pologicznych perspektywach emic i etic. Rosnace zainteresowanicturysivka ezoteryea- 1g i coraz szersa oferta ze strony biur podri7y sklania do refleksi nad postrzeganiem prawly prze je) uczestikéw. Odmiennose prawdy rligijne) i naukowe} jest oczywist, ale rowniez w ramach te drugie) inna jest prawda nauk humanistyeznych, a inna prey- rodniezych. Akademickie badania nad curopejska tradycia ezoterycana sugeria jeszcze inne postrzeganie prawdy w ramach tego suru, Turysiyka ezoteryezna jest wysoce heterogeniczna i dtyehezasowe proby klasyfikaiirSémych jj przejawsw ne zyskaly powseechne) akeeptaei badaczy, wiazaeych niektdre z nich z tuystyka relisng, well ‘ness albo ,transformacyjna”.Itotnym wyznaczzikiem tego typu turystyki jest podsta ‘wows motywacja doswiadczani .sebie™ w miejsce ,innego”,Pojgce prawdy preesaje ‘mieéistome znaczenie dla urysGw ezoterycanych, a tym samym nie mozna przeznae zonych dla nich przewodnikow oskarzaé 0 propagowanie falszywych tes 214 Géralska teoria poznania méwi, te sq trey prawéhy. cs. Jozef Tischer Problemy natury etyezne] w szeroko rozumianej turystyee sq zazwyczaj rozpa- trywane w kontekscie relacji biznesowych lub odpowiedzialnosi ekologiczne). W ob- svatce turystyki Kulturowej glowny nur dyskursu etyeznego toczy sig wokdt kontakiGw rmigdzykulturowych oraz Waajemnych stosunkdw przedstawicieli kultury odwiedzane} i poznajacych ja uryst6w. Znacrnie rzadziej natomiast rozwazana jest kwestia wiary- ‘podnoéci | ractelnosei informacji turystyczne} dostarczane) turyScie Kulturowemu, za- réwno przez touroperatorow i agencje podrézy na etapie marketingu, jak i w trakeie ppobytu, przez lokalnych przewodnik6w ezy w przewodnikach drukowanych lub elek- tronicznych, W kategoriach eryki mozna to nazwat prawdoméwnoscig przewodnikow, ale problem jest znacznie bardzie} zlozony, poniewa2. kwestia prawdiwosei texo 1yptL informaeji jest bardzo nigjednoznaczna, W klasyczne} arystotelesowskie definiji praw- da to zgodnosé wypowiedzi 2 rzeczywistocia, co jednak implikuje mozliwosé pornania owej reeerywistogci, a w wielu preypadkach tak ne jest, Wiedza humanistyezna, nawet faktograficzna, jest niemal zawsze zrelatywizowana, a je prawdziwosé zalezy od inter- pretacji, przez co znacznie bardziej wlasciwa bedrie tu Klasyezna definicja prawdy ‘w ujeciu Sw, Tomasza z Akwinu, u ktbrego oznacza zgodnose rzeczy i umystu, wegled> tie mysli i ich przedmiotéw (adeacquatio rei et imellectus). Pozosiajae w zgodzie 2 Atystotelesem, definicja te odzwierciedla rownie2 pojgeie klamstwa u Sw. Augustyna, ktdry okreslit je jako wypowied? wbrew mysli" lacutio contra mentem). Giownym Iryterium pravwdoméwnosei nie jest zatem 2godnosé wypowindanych 1wierdzeft 2 r2e- ezywistoseig, ale 2 wewnetr=nym przekonaniem 0 tejze rrecrywisosei [Wolniewicz, 2012]. Nadaje to pojgciu prawdy wymiar etyczny, ktSry nie jest ju2 tak oczywisty w de~ finicjach aieklasycanych, najczeécie) formalnych (jak slynna. definieja Tarkowskiego) i dalekich od potocznyeh intuigi W obszarze nauk humanistyeznych, szczegblnie tak podstawowych dla turystyki kkulturowej jak historia, historia satuki czy kulturoznawstwo, rozumienie prawdy jako zeodnosci wypowiedsi 2 mySlami odniese treeba do wiedzy zbiorowe), wytwarzane} ‘negorjowane} przez Stodowisko badaczy, a nie przckonai indywidualnych. W nieco imnigjszym stopniu dotyezy to tak2e nauk spolecznyeh (w komtekscie turystyki zwlasz= 2a socjologii i antropologii), guzie niektore metody badaweze majg poz6r obiektywi zm, ale wnioski sbwnie? sa 2wykle formulowane w kategoriach retoryeznyeh i osiagae Jajjedynie status pravidy konsensualne}, Jeszeze bardziej oczywista jest relatywna natura prawdy w naukach historyeznych, ktéryeh przedmiot nie jest bezpostednio dostepny dla Dadacey, a jedynie za posrednictwem #rédel, na podobieistwo cient w platoiske) joski- ni. Choe niektére Zrédia pisane czy ikonograficzne maja niewatpliwie bardzo wysoki stopied wiarygodnosei, to jednak zawsze podiegaja reimerpretacji, co z kolei moze nickiedy w istotny sposdb emienié narracje historyezna na wyészym stopaiu ogéinosei, podwazajge zasadnosé wezesniejszych syntez. Tak wige to, 0 nazywa sig czesto .praw- dq historyezna”, reprezentuje jedynie akiualny stan wiedzy, wynegocjowane} i zaakeep- 21s towane) przez érodowisko badaczy (s preynajmniej jego zaczaca wieks2os6) w wyniky retoryeznego dyskursu, Kontrolowanego preer dla. Proves tworzenia i uzgadniania wiedzy historycznej jest wszakze powolny i dlu- gotrwaly. Bazowe ustalenia poczynione przez wydawedw Zréddel i autordw szezeg6lo- ‘wych badai prayezynkarskich sa nastepnie przejmowane przez (w0redw synter na 157 aych poziomach ogélnosci, aby stamtad tafié do wydawnicww populamonaukowyeh i encyklopedyeznyeh, z ktorych dopiero korzystaja autorzy preewodnik6w turystyez riych. Kiedy zatem historycy dokonuja nowych odkryé, wymuszajacych rekanstrukejg dorychezasowe} narracii, do turyst6w informacje takie docieraig ze znaczaym opsitie- niem, niekiedy liczonym nawet w dekadach. Dotyezy to szczegélnie akich einterpreta- ji, Ktore pociagaia 2a sobg koniecznosé zmiany dotychczasowych ustaled, uwwazanyeh za powne i wrgcz aczywiste, a przez to sq poczatkowo odrzucane lub ignorowane (cz¢- sto bez uzasadnienia) przez Srodowisko badaczy zajmujgcych sig danym tematem, W ten spasbb utrwalaig sig mity historiograficene, czylitakie wersje faktow { ich inter. pretacji, kre zostaly juz prackonujgce abalone, ale z rézmych wegkedow, glownie paychologicznych, ideologicznych i pokoleniowyeh, nadal funkejonuja w literaturze rnaukowej [Topolski, 1996, ss. 203-326], a tym bardziej w publikacjach popularmonau kowych, do kidryeh zaliczyé te2 nalety praewodniki turystyezne. Trudno oczywiscie zarzucaé ich autorom podawanie nieprawdy, skoro sami historyey nie potratig odstapié od radyeyjnyeh ustaled i preyjaé nowe} wersi .prawdy historyezne|" jako przedstvia- Jace} akrualny stan wiedzy. Ze szezegélnym zapslem opieraja sig preed tego rodzaju ~zmianami spdjnego i znanego im obrazu dzigjow zwlaszcza wowezas, gdy W gre Weho= zi niewiasciwie rozumiany .patriotyzm” albo ,polityka historyezna” (Jeszke, 2007} Dobrym (ale jednym z bardzo wielu) preykladem jest pokutujace od XIX w, uto2samia- nie bohaterki sag skandynawskich, Sygrydy Dumnej, 2 cérkq Mieszka 1, Ktdrej oryai- ralnym imieniem miaia byé ,Swigtoslawa”, Werse te .zatwierdili” najwighsi badacze poczatk6w dynastii piasiowskiej (Balzer, 1895; Jasiiski, 1992] i byla powszechinie wykorzystywana do budowania na je} podstawie spekulatywnych Konstrukeji historio- grafiezaych, a takze trafia do lteratury pigkne} i kultury populame) [Gotubiew, 1956) W 2002 r. redakcja miesigcznika .Nasza Wielkopolska” nadala nawet owe) ,Swigio- slawie-Sygrydzic" tytul .swybime} Wielkopolanki", zashuzone} dla regionu i dla cal Polski (Rezler, 2002]. Zrozumiale jest zatem, 2¢ nowa analiza érédel, bioraca te? pod uuwage opinie historykbw zagranicznych, ktéra przekonujaco wykazala brak 2wigzku migdzy Syeryda Duma a e6rka Miescks | (noszacq najpewnie) imig Gunhilda, 2 nie Swigtostawa) [Prinke, 2004], spotkala sig z oporem srodowiska i ealy ezas jest podwe- ana, nawet 7 opacanym i tendeneyjnym preedstawianiem argumentaeji autora [RyIat, 2010), Tylko nieliczni badacze zachowali ostrozng wstrzemigaliwosé w swych sqdach wobee dekonstrukeji mitu, niemnie} nadal go podtreymujac [Wiszewski, 2008; Wiszew- ski, 2010], Pozycja tego mitu wydaje sig niezachwiana réwnie? w preewodaikach tur sycznych, niekiedy autorstwa zakomitych historyk6w, gdzie w jednym co najmnie} przypadku .Swigtostawa-Sypryda” stala sig nawet ogniwem ,Szlaku slymnych Wielko- polanek” (Sobczak, 2008, s. 10]. Nie jest latwo przyznaé (a dla niekt6rych moze to bye przejawem braku patriotyzmu), 2e wspaniala opowiesé 0 dumnej Piast6wnie, skandyg 216 nawskie) krolowe} wplywajace} na polityke cale) pbtnoene} Europy i szerzace) sam twiate chtzescijaiska (Koneczny, 1985, . 23], matce krbléw Anglii, Danii, Szweeji } Norwegii~ to tylko mit skonstruowany przez historykow i preez historykow obalony. Pontiewat jest tak pigkny i napawa wszystkich Polakéw duma, to zdaniem wielu musi ‘ye prawdziwy i nalezy starat sig go za wszelka ceng obronié, Postawa taka nie jest weaakze etyezna, a upowszechnianic mitu ,Syerydy-Swigtoslawy” moana nazwaé iamstwem, albowiem stanowi .wypowiedé whrew mysli”, w tym przypadku polegsja- ‘cana odraucenit lopicene} argumentacjé oparej na prackazach Zrddtowych. | Podobne przyklady uzasadnionych warpliwosei dotyezacych prawdombwnosei preewodnik6w turystyeznych (ludz i Ksiazek) mozna by moo2yé, pokszujae jek bardzo Fiele informacji ezysto faktograficanych, podawanych jako .pewne”, w Titeraturze ‘naukove) bylo najwy2ej daleko idgcymi hipotezami, a prey blizszym zbaduniv Z6det ravvet taki ich status nierzadko okazuje sig malo wzasadniony. Je2eti tego rodzaju wat pliwosci natury etyezne) pojawiaja sie dose powszechnie w odniesieniu do prackazywar Fych w ramach gléwnego nurtu turystyki kulcurowe) informacjihistorycznyeh, w zalo~ Jenin opartych na racjonalne} metodologii badsweze} majqce} dostarczaé wiedzy pew- rej na temat przesziosci, 10 adawaé by sig moglo, 2e w bardzicj niszowych murtach turysiyki o motywacjach imacjonalnych problemy z prawdoméwnoscia orgunizatorw i przewodsikow bela jeszeze wigksze. Jest to wszakze wniosek stuszny tylko z pozor, ‘zakladsjacy punt widzenia zewnetranego obserwatora, oveniajacego 2 pozyc}i racjonali- siyeanych zeodnosé wypowiedzi 2 .recrywistscia, a nie z ,mysla”. Tymezasem ows ysI"2 defincji Sw. Augustyna,albo Swistopoglad e7y metanarracja, moze opieraé sig ‘a zgola inne} ontologi, epistemologii i aksjologii, a tym samym wypowiedzi jawiaee sig jako falszywe w ramach jednego system, s4 w pelai prawdziwe w innym, Dwie prandy—emiezna i etyczna ‘Teorig .dwéch prawd” ~ prawdy filozoficzej (naukowe)) i prawdy teotogiczne} = glosit Iba Rusad (1126-1198), wielki arabski komentator Arystotelesa, znany w Euro Pie jako Awerroes albo po prostu Komentator. Choé wywarl wielki wpyw aa Sw. To- tmasza 2 Akwinu i innych myslicieli lciiskiego Sredniowiecza, teza o dw6ch prawdach ‘ostala potepiona w 1277 ri odrzucona prec? Swiat chrzescijafski (a wezeSnie} réwniee preez Swiat islamu) [Kokoé, 2012]. Powracala jecinak w roznych ksztatach we wspol- vesne} nauce, a szezeg6lnie ciekawym je| nowym weieleniem jest zaproponowane Ww 1954 r, przez Kennetha Pike'a metodologiczne rozrdimienie dwéch typow opis ludekich zachowaa, ktore okreslil mianem podejécia emicznego i etyeanego (emic i etic) [Pike, 1967]. Drugi z tyeh termindw moze powodowaé oczywiste problemy w jezyku polskim, zwlaszeza w kontekcie rozwazai na temat etyki, ale poniewaz, wszedt juz do obiegu naukowego, truino proponowaé jakis zamiennik. Okreslenia te wywodza sie 2 jezykoznawstwa, a konkretnie 2 rozréznienia wartosei fonemieznych i fonetycznyeh Pierwsze 2 nich nadaja znaczenie pewnemu zakresowi déwigkOw (lub grupic glove), prey czym o poprawne) interpretaci (a wige 0 prawdzie) decydowaé moze wylaeznie soba mOwigce od urodzenia danym jezykiem (native speaker) i zanurzona w jexo 217 kkulturze. Wartosei fonetyczne déwiekow jezyka naturalnego sq natomiast obiektywie rierzalne, ale nie wskazujq na ich znaczenia, Zastosowanie obu pode)sé w badaniach antropologiczych, socjologicznych, religioznawczych czy nawet archeologicznych ma jue dluga histori, w ciggu ktdre} proponowane byly liczne modyfikacje i altematywne Ujecia tego rozrd2nienia (Harris, 1976; Headland etal. 1990] Uwzglednienie odrebnosei perspektywy emicznej i elyeznej w refleksji nad tury- styka kulturowa moze byé bardzo owoenym postulate metodologicznym, szczegélnie Ww omawianym kontekécie prawdoméwnosci przewodnik6w. Oczywiste jest, 2e zupelnie inne kryteria prawdy dotyeza na przyklad turysiykireligiine), ktdre uezestnicy partyey- puja w te) samej kulturze danego wyznania, podzielajge nie tylko przekonania metaf zyczne, ale rwniez tradyeje historiograficzne i preckonania o prawdziwosei faktografi, krora nie 2awsze 2 jduje potwierdzenie w Zrédlach historyeznych, a czesto bywa preez badaczy akademickich odrzucana. Prykladami moga byé liczne miejsca 2wigeane z kultem i nayigzujace wprost do wydarzed opisanych w tradyejach danego wyznania, noszacych cechy faktow historyeznych, takich jak inkarnacja béstwa (Grota Narodzenia w Beilejem, Krishnajanmabhoomi w Mathurze), narodziny proroka (Lumbini w Nepalu, Mekka w Arabii Saudyjskie)) czy te2 cala gama inaych istotayeh dla wyznawe6w zda rzeio charakterze hierofanii, ktore w ich przckonaniu preistocayly pewne micjsea w strefy sacrum i nadaly im moe szczegélnego oddzialywania na duchowose eztowieka, W ujgeiu etyeznym (eric) nie ré2nig sig one wszakée niczym istotaym od pozostalyeh -miejse, 2 stanowia jedynie elementy szerszego dziedzicrwa kulturowego, Drukowane przewodniki dla turystéw i osaby ich oprowadzajace najezescie bio 14 pod umsage to rozridnienie, choé racze} nie ze wegledu na akademieki dyskurs antro- pologiezny. Opracowania przeznaczone dla pielgrzymow katolickich czy prawostaw= nnych prezentuja inng prawde niz te pisane dla wszystkich, a wige z pozyeji zasadniczo popularsonaukowych, odz»ierciedlajace ustaleniahistorykow. Informacje preekazywa- ne w tych pierwszych jako fakty i uzupelniane Komentarzami emicznyrai [Gaé, 2008; Koper, 2009], w drugich sq zazwyczaj kwalifikowane takimi frazami jak 2godnie Z miejscowg tradycja”, ,jak mowi legenda” czy ,.wedtug przekonai wyznaweiw" — nawetjesli sq pisane przez osoby wierzace, ale z pozyeji akademickich historyk6w czy archeologsw [Murphy-O'Connor, 2011]. Nigjedsokrotie ten sem autor czy ten sam przewodinik dostosowuje sw) tekst do poszezegélnych grup odbioreéw, wykorzystuige inna retoryke dla pielgrzyméw, a inna dla grup mieszanyeh lub wyznawedw innych religii. Nawet w ramach chrzeseijafistwa nie wszystkie jeyo odtamy maja taki sam sto- sunek do misjse Swigtych. Dla gléwnych denominacji protestanckich —luteranizma i kalwinizmu ~ odrzucenie pielereymek, a takze zwigzanego 2 nimi kulta obrazdw i re- likwii, byio jedaym 2 pierwonych zalozeA reformacji Kosciola w XVI w. Z drugie} stroay, na przykled wielu historyk6w indyjskich traktuje przckazy tekstow religijaych Jako Zrédta historyezne, tym samym zacierajac granice migdzy dwiema prawdami [Singh, 2008]. Nie jest to zatem rozrSznienie bardzo ostre, ale w znaczne} mierze uza- Teznione od preyjete} metodologii badawezej. Bywa, Ze autorzy odwoluj sig te? do obu grup odbioresw jednoczesnie, zakladajae (zazwyezaj stusznie), 2e pielgrzymi moga byt 218 jednoczeSne turystami, tury mops ozpornaé i pomingé informacje natury relating [Bzowski, 2013]. Ezoteryzm ~trzeci element kultury Nie wszystkie pragjawy mysi i duchowofei mogs byézakwalfikowane ako na- uke (filozofia) abo rligia. Za odreby’,tzect Komponen kulury Zachodu” wzaje sig ter od siedawna gnoze ezli rade opara na wewngtrenym objawieni i niezbedne) do jego uzyskania wiedey (Quispel, 1988). Sigga ona korzeniami do antyeznego gxo- stycyema, a obejmuje tradyeyne nauk tajemne” (magie,asologig, alchemig, yw rac. jak rOvniez heterogoksyine nury religine (taki jak hermetyzin | teozofa), Stowarzyszeniainicjaeyjoe jak wolnomularstwo),ezy wreszie jj popkulturowg mani festacje w zsckularyrowanym richu New Age (Haneyraff, 1996: Brook & Hanegreaf, 1998}, W ciagu osteiicgo éwieréwiccza ukonsiytuowalo sig sodowisko badaweze w ramach fowarzyswa naukowego, kre pryjelo dla obsearu swych zsnteresowad okreslenie ,zachoda ezteryzm” (European Society for the Study of Wester Es tercism, powstalo poswigcone mu recenzowane caasopismo Aries”, & take mond- rentalna publikacja encyktopedyezoa prezentyjaca stan badah na poczatku XI W, {Fanegraf, et al. 2005) oraz uruchomione zostaly odnosne kiero stuliSw nunc vwersytetch w Paryzu, Amterdemie i Exccr (Hanegraft & Pijnenburg, 2009; Hane raf, 2012], W Stanach Zjednoczonych od 1999, wyiawane jest naukowe ezasopi- smo clektronicene ,Esoerca” i dzian zwineane 7 nim Association forthe Study of Esotericsm, zalozone w 2002 1. Révwniez w Polsce od 2012 r.ukazwje sit (na rae ieregulami) ezasopismo Hermon”, a w 2014 .zargjestowane zasalo Polskie Sto- warzyscenie Badan nad Zachodnim Ezoteryzmem,afliowane prey Uniwersytece Ja- giellofskim. Sam termin ezoteryzm” stosowany byt juz od poceatkow XIX w jako niezbyt Klarowny synonim okuliyzmu, magi i sckretnej wiedey dostepne tylko wta- jemniczonym, natomiastprecyzynijsrg definici zachodniego ezoteryzmu jeko kae- fori adawezs} sformulowal winiciwy swéree nowe) dyseypliny Antone Faivre {1994}, Jego nastpcy proponowali ré2ne inne wigs, miedzy inaymi Wouter Hane- avaffprzedstawit koncepeig metodologi empirycznej w badaniach nad ezoterymem, W ktdrej findamentang role odgrywa roztznienie podeicin emicmego i etyeznego (etc) Hianegreaf, 1995] Podobnie jak dwva pozostate Komponenty kutury Zachody, ezoteryz2m moze sa- sow dla wiela oss glwna morywacjgpodejmowaniaaktywnose turystyeze}. Do te pory motywacje kuhurowe praypisywano zasadniezo do owyeh dwéch oezywstych Kategori ~ pozmaweze) (oaukowe") albo religine) (cpielgrymkowe;"), natomiast rane motywace niszowe traktowane byly jako nie djace sig skategoryzowae. Tym- caasem wiele 2 nich, jak chocby nicktire rodzajetanatotwystyk (Tanss, 2013], mozna Przypisaé do szersze} kategorii turyiyki ezoteyemme. Sam termin pojawia si jut Sporadycrnie w literatarze,zwykle w kontehscieturystyk rela) i jako presi due chowosei New Age (Galinier & Molinié, 2006; Prinke, 2007; Arclano, 2007), rowniee pod nazwami turysiyki misyezne", turystyki duchowej” (spiritual ‘ourism) [Nor 219 man, 2011; Willson, 2011], ,turystyki okultystyczne;" ezy we2 .tajemej” (occult to turism) (Bainbridge, 1997], a nawet ,turystyki szamariskigj” [Busset, 2011], ale jak do- tad brak propozyeji systematyeznego ujgcia calosel tego zjawiska, Nie jest ono jedynie quasi-religiine, ale w rwne} mierze quasi-2drowotne, obejmujace sfere szeroko ror: ‘mianego dobrostanu (wetness). Niekiedy trudno wrecz oddzieliétradyeyjne formy tego {ypu turystyki od je} form ezoteryeznych, poniewa? ,nastepuje rosnaca globalizacja i hybrydyzacja produktow wellness, przez co wsehodnie filozofie i tradyeje infiiruja zachodnie konteksty; tradyeyjne spa poszerzaig swoje olerty wigezajac aktywnose: cemoejonalne i duchowe obok fizyezayeh, a popularaa psychologia przenika sig 2 bar- zie} ezoteryemymi praktykami, aby wemagaé poczucie mentalnego dobrostanu” [Smith & Puczk5, 2009, s. 7]. Co wigee), ze wagledu na sine nacechowane konotacje \wezesnie} stosowanej terminologii, marketing turystyezny ezgsto ueieka sig do mnie coczywistyeh, ale bardziej neutralnyeh okreslen [ibid ss. 11 {$0} Wiele spostéd ezoteryeznych aspektiw dobrostanu opisuje sig ezasami jako (ew Age”, przy czym termin ten ma ezesto charakter deprecjonujgcy i 7 tep0 ‘w7gledu bardzie} populane staje sig okreslenie .holizm”, Jednak wierzenia New Age sa interesuiace, poniewa wigza sie Scisle z duchowoseig nie-eliging, a ich zwolemnicy sq zwykle bardziej otwarei na nowe doswiadezenia niz ich krytycy. [.-] Duchowosé jest coraz czesciej postrzegana jako istotny wymiar dobrostanu, ale 2 ulega coraz wigkszej sekularyzacji i oderwaniu od religi Powigeanie aspektu duchowosei i dobrostanu, a takze specyficzne} wiedzy, jest tu kluczowe. Inni bedacze podkreslaig réwniez istomosé elementu wewnetrzne) prze- miany i wia?a pewne nurty turystyki ezoteryeze) z proponowang kategoria .turystyki twansformacyjne}”, do ktOrej obok ekstremalne) turystyki sportowe) i adventure, cu styki humanitame) i ekologiczne, zaliczaia rowniez turystyke .pustelnicza” i zwigzang 2 praktykowaniem jogi (Ponder & Holladay, 2013]. Mozna w tym nawet widzieé cal- kowite preewartosciowanie ,.metamotywacji” turystyeznej, zwykle definiowane} jako potrzcba kontakt 2 ,inaym", na poszukivanie Kontaktu 2e ,soba” i zi ceskapizm w wymiarze fizycznym, intelektualnym i duchowym (Smith & Kelly, 20066]. Pewien anonimowy tekst, zamieszczony na intemeiowym blogu w 2010 t za ‘wiera bardzo ciekawa i celna charakterysiyke turysiyki ezoteryeanej, napisang 2 per- spektywy emicane} [ADVE 2010} Turystyka ezoteryezna jest nowa i prawdziwie unikatowa forma turystyki. Ezo- turystyke mozna wrge7 nazwaé nowa karla w driejach duchowe| ewoluejilud2- koici. Preeciez w naszyeh szalonych czasach, zamieniajaeych ludzi w maszyny, turystyka ezoteryezna moze wprowadzié do 2ycia czlowieka nic tylko modliwoss ‘odpoezynku od codzienne) rutyny i odwiedzenie najpigkniejszych miejse na nae s7ej planecie, ale takze spojrzenia na swoje 2ycie 2 dystansem. Poszerzajge swe hhoryzonty i poznajac starozyine kultury, mozesz jednoczesnie rorbudzié swe lukryte rezerwy, odkryé odpowiedzi na wiele zasadniczych pylai, rozwingé Swiadomosé { odkryé w sobic mistyezne zdolnosei. Dzigki instrumentom staro- Zyine} wiedzy i praktycenym treningom duchowym, ktdre stag sig integealng 220 czgscig wycieezek exoteryeznych, 2yskujesz unikatowg, mozliwosé poznania ‘swego wewngitznego swiata, zmiany kierunku twojego 2ycia — to doswiadezenie ‘tworzy ci oc7y. Glownym celem urystyki ezoteryezne} jest odkrywanie praw- ziwego celui maczenia ludzkiej egzysteneji i uczenie sie jak osiggaé szezescie ‘ui teraz”, Zazwyeza) turystyka ezoteryezna oferowana bywa przez rééne cen tra parapsychologiczne, ale teraz ten rodzaj turystyki pojawia sig juz w broszu agenc}i turystyeznyeh. Co swezegsinie ciekawe, w dalszej czeici ten sam wpis reklamowy odnosi sig _wprost(choé oczywideie rSwnied w ujgeiu emicenym) do trzech komponentow kultury: “Turystyka ezoteryezna stwarza szanse nie tylko cieszenia sig kulturowa i religij- ing wspanialoscig réznych zakatk6w naszej planety, ale takze dotknigcia preed- wiceznych tajemnic wszechswiata oraz weficia na Sciezke 2drowia, szezeéi { harmonii za posrednictwem starozytnej wiedzy i wielowiekowych doswiadezed medreéw. Innymi slowy, organizatorzy turystyki ezoteryczne) oferuia, doswiadczenia w trzech cobszarach, ktdre definiuja jako kulturovy,religijny i ezoteryezny, prey ezym ten pierw- szy to ocrywiscie proporyeja tradyeyjine} turysiyki kulturowe}, Kkt6rq mozna nazwae “populamonaukowa” i preypisaé do komponentu racjonalne) nauki Kicrujge sig z jedne} strony podstawowymi tezami dyskursu akademickiezo na temat eaoteryzmu, a z drugie} ~ reklamami proporyeji biur podrézy i ogioszeniami roznych organizagj i ruch6w ezoteryeznych, mozna okreslié nature motywacji dia tego odzaju turystyki jako pragnienie zdobycia wiedy, umiejemosei i doswiadezett prowa- deacych do harmonijnego dobrostanu i duchowe) transformacji, oraz do poznania wy- chodzaeego poza obszary dostepne nauee i religi. ‘Typologia turystyki ezoteryezne) Chociaz eytowani wezesnie} Melanie Smith i Liszi6 Puezké uto2samiaja tury- styke New Age z turystyk holistyezna, to W proponowanej klasyfikueji rodzajow tury Siyki wellness traktuja je odrebnie [Smith, 2003; Smith & Pucrké, 2009, ss, 50-54) Wezesniej ta sama zakomita badaczka wraz 7 Catherine Kelly wyrbeniaty w ramach turystyki wellness motywacje yegzystencjalno-psychologiezne” (dla wyjazdow do osrodkéw holistycrnego samorozwoju i filozoficznych kontemplacji) oraz .duchowe” (ala ezoteryernych pielerzymek, udialu w evantach New Age i pobyt6w w ofrodkach nnauezania jogi) [Smith & Kelly, 2006a]. Inni autorzy przyjmujg domySinie wymiennost tych terminow i stosuja konsekwentnie tylko jeden z nich, wskazujae jednoezesnie na roznorodnoéé nurtow w ramach New Age i tym samym ,specjalizacje” rézaych grup turyst6w o takiej motywagji (Pemecky & Johnston, 2006], Trzeba jednak podkresié, 2¢ ssa ruch New Age nie wyezerpuje zakresu pojgciowego turystyki ezoteryezne), a sta howi jedynie je} najbardzie} popularg i masowg odmiang, Uwzgledniajae i modyfiku jae 162ne propozycje Klasyfikacyjne w dotychezasowe} literaturze, zaproponowaé mo? nna ramowa typologie je} form, prey czym kazdy 2 ponizszych rodzaj6w turystyki ezote- mi ryczne} mozna rozpatrywaé na poziomie plytkim i glebokim intelektualnie (podobnie Jak w innych obszarach turystyki kulturowe)) Miejsca mocy [ajbardziej oczywista forma turystyki ezoteryezne) jest odwiedzanie migjse po- ch seezegilne wlasnosei yenergetyczne", iakich jak kregi megalityezne czy piramidy, ale e2 Swigte miejsea réznyeh religii ~takze juz wymartych (Hale, 2004] — albo niezaleznie idemyfikowane za pomoca .sakralne} geometrii” [Lawlor, 1989; Skinner, 2009], tzw. ley fines [Cowan, 2003] czy technikami radiestezyjnymi. Ich zwiazek 2 kultem religijaym nie jest istotay, postrzegane sq bowiem w kategoriach ‘quasi-fizyezne} energii jaka z nich emanuje. Najardzie} manym praykladem takiego rmiejsca w Polsce jest t2w. ,ezakram wawelski" w Krakowie, kirego istnienie zostalo sodkryte” przez ezlonkéw Polskiego Towarzystwa Teozofiezego w okresie migdzywo- jennym [Rozek, 1991; Swigch, 2000; Matela, 2006], Migjsce to znaiduje si pod kaplicg Sw. Gercona w Katedrze Wawelskiej i ze wagledu na wielkie zainteresowanie oraz ontrowersyjng dla wladz koscielnych motywacje turystéw zostalo zamknigte dla od- wiedzajacych. Niemniej jednak ezakram wykorzystywany jest przez wladze miasta ww ramach marketingu turystyeznego, réwnice finansowanego 2 funduszy eutopejskich [GruTravelAdvisor 2012]. Na Swiecie ukazuje sig wiele przewodnik6w turystycenych po takich ,miejscach mocy", ze szczegdlowymi oméwieniami ich dzialenia oraz specy- ficznych caynnosei rytualaych, jakie w kazdym 2 nich nalety wykonaé [Olsen, 2004) Réwniez w Polsoe wydane zostalo obszeme opracowanie Leszka Mateli Polska ma- ‘giczna. Preewodhik po miejscach mocy, obejmujace ponad ezterysta takich destynacji [Matela, 2009} sindaja Miejsea history Osolbno potraktowae trzeba miejsca zwigzane 2 wydarzeniami i postaciami histo- ryeznymi majacymi szezegélne znaczenie dla tradyeji ezoterycene). Gréb Paracelsusa ‘w Salzburgu czy Campo de” Fiori z pomnikiem Giordana Bruna w miejscu jego egze- kucji sq najbardziej oczywistymi preykladami, ale wiele innych znale% mozna w spe-

    You might also like