Eref Gaanin

Predsjednik Udruge konzultanata inenjera (UKI)

Bosna i Hercegovina

Stepen razvijenosti regije ili drave esto se mjeri njenom transportnom

infrastrukturom
Transport je privredna djelatnost sa velikim drutvenim trokovima i obino je preduslov
razvoja ili bitan ubrziva razvoja. Istovremeno, transport i transportna infrastruktura su
integrirajui faktor u prostoru.
Vrlo esto se razvijenost neke regije ili drave mjeri razvijenou transportne infrastrukture.
Na razvoj transporta i transportne infrastrukture utiu mnogobrojni faktori. Jedan od uticajnih
faktora su i geopolitike promjene, u bliem i daljem okruenju. U protekle dvije decenije
desile su se u Evropi velike promjene i neke drave su se spajale, druge drave se dijele na
vie dravica, jaala je koheziona snaga Evropske Unije i poveavao broj njenih lanica.
Najdramatinije promjene su bile u jugoistonoj Evropi, gdje je raspadom Jugoslavije nastalo
7 novih drava: Slovenija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina, Srbija, Crna Gora, Kosovo i
Biva Jugoslovenska Republika Makedonija.
Evropska Unija je ve u toku i odmah nakon okonanja geopolitikih promjena organizirala
panevropske konferencije o transportu koje su imale za cilj postavljanje novih osnova
evropske transportne politike.
Tako je 1991 godine u Pragu organizovana prva panevropska konferencija, 1994 godine
organizovana na Kreti druga a 1997 godine u Helsinkiju trea panevropska konferencija o
transportu.
Na konferenciji odranoj na Kreti identificirano je devet transportnih koridora kao glavne
osovine za razmjenu roba i transport putnika izmeu EU 15 i ostalih evropskih drava. Na
toj konferenciji, s obzirom na ratna zbivanja nisu tretirani transportni koridori preko bive
Jugoslavije.
Konferencija u Helsinkiju odrana je uz prisustvo vie od hiljadu predstavnika raznih EU
institucija, vlada i parlamenata 35 evropskih drava, meunarodnih transportnih organizacija,
transportne industrije i finansijskih institucija. Organizatori konferencije su bili Evropski
Parlament i Evropska Komisija.
Glavna tema je bila konsolidacija Pan-Evropske Transportne Mree bazirana na Koridorima
iz Krete i njihovom inteligentnom koritenju. Na konferenciji je prihvaen novi koridor X,
kao i ogranci koridora V kako bi transportne infrastrukture drave nastale raspadom
Jugoslavije ula u mreu pan-evropskih koridora.

Ovo odreenje je bez prejudiciranja stavova o statusu i u skladu je sa UNSC 1244 i miljenjem ICJ-a o
proglaenju nezavisnosti Kosova

U cilju efikasne evaluacije pan-evropske transportne mree data je metodologija koja je

predvidjela aktivnosti u 5 koraka:

prijedlog multimodalne kime transportne mree koritenjem globalnih kriterija, sa

ciljem da se preciziraju Helsinki koridori,

identificiranje potrebne dodatne mree: veze (eljeznice, ceste, vodni putevi) i

vorita (aerodromi, luke, terminali i sl.),

identificiranje svih projekata vezanih za razvoj mree i odreivanje njihove

ekonomske opravdanosti,

rangiranje projekata stvaranje liste prioriteta,

formiranje plana realizacije razvoja mree.

Da bi se ostvarili ciljevi Helsinske konferencije kroz 5 navedenih koraka, Evropska komisija
(EC) je organizirala veliki broj regionalnih konferencija u proteklih 15 godina te dala i
finansijsku i institucionalnu podrku kako bi se blagovremeno izvrila neophodna istraivanja,
regionalna koordinacija i usklaivanje, te pripremili dokumenti za usvajanje u odgovarajuim
tijelima drava kroz koje prolazi mrea panevropskih koridora.
Tako je za podruje Jugoistone Evrope, odmah nakon Helsinke konferencije EC, kroz
aktivnosti DGVII inicirala odgovarajua tijela, sekretarijate, organizacije, koje su kontinualno
razvijale projekte transportne infrastrukture.
U tom smislu posebnu ulogu imaju SEETO (South-East Europe Transport Opservatory) i
SEETAC (South-East European Transport Axis Cooperation).
SEETO je regionalna transportna oerganizacija uspostvljena prema Memorandumu o
razumijevanju za razvoj osnovne regionalne mree potpisanom 2004. godine izmeu Vlada
Albanije, BiH, Hrvatske, Bive Jugoslovenske Republike Makedonije, Crne Gore, Srbije i
Kosovo s jedne strane i Evropske Komisije. Cilj SEETO je promoviranje saradnje i razvoja
osnovne infrastrukture u Transportnoj mrei Jugoistone Evrope i promoviranje lokalnih
kapacitet za implementaciju investicionih programa, prikupljanje podataka i analize osnovne
regionalne transportne mree.
SEETAC projekat razmatra i promovira Jugoistonu Evropu kao kljuni element EU
transportnog sistema tretirajui je kao most izmeu Evrope, Crnog mora, Turske i dalje na
Srednji i Daleki Istok.
Jugoistona Evropa je i ranije zaostajala u razvoju svih vidova transportne mree. Najbolje se
to moe ilustrirati kroz pokrivenost povrina nekih drava mreom autocesta.
EU-15 je imala 2007 godine prosjeno, na osnovu raspoloivih podataka 15,7 km/1000 km2
autoceste.

Ovo odreenje je bez prejudiciranja stavova o statusu i u skladu je sa UNSC 1244 i miljenjem ICJ-a o
proglaenju nezavisnosti Kosova

Da bi zemlje Jugoistone Evrope dostigle nivo razvijenosti Evrope iz 2005. godine treba da se
izgradi novih autocesta u:
Albaniji
Bugarskoj
BiH
Crnoj Gori
Grkoj
Kosovu
Makedoniji
Rumuniji
Srbiji

140 km
1270 km
700 km
220 km
460 km
70 km
240 km
3230 km
880 km

Evidentan je pad prevoza putnika i roba u EU kao i u Jugoistonoj Evropi. Tako je ve na

poetku velike ekonomske krize (2009) zabiljeen pad prevoza izraen u tkm u teretnom
cestovnom prevozu za 10%, u eljeznikom ak 18,3% a u vodnom 16,3%. To sigurno utie i
na traenje racionalnijih rjeenja u prevozu roba, kako u stabilnim kapacitetima (transportna
infrastruktura) tako i u mobilnim kapacitetima.
Pri tome se poseban akcenat stavlja na energetsku efikasnost i zatitu okoline.
Zato je sada, za zemlje Jugoistone Evrope, veoma vano da se im prije prihvate elementi
evropske transportne politike koji omoguavaju:
integrisanje transporta u logistike lance proizvodnje,
harmonizaciju uslova konkurencije svih vidova saobraaja,
bolju zatitu ovjekove okoline,
formiranje jednistvene politike kvaliteta.
To bi trebalo omoguiti:
smanjenje vremena putovanja putnika i transporta roba,
poveanje stepena bezbjednosti,
poveanje produktivnosti,
poveanje energetske efikasnosti,
otklanjanje uskih grla u infrastrukturi.
Zemlje Jugoistine Evrope zaostaju najmanje jednu deceniju u implementaciji principa
evropske transportne politike inaugurisane u Bijeloj knjizi o zajednikoj transportnoj politici
iz 2001 godine. U 2006 godini Evropska Komisija izvrila je evaluaciju akcionog plana Bijele
knjige i zakljuila da bi se kratkorono fokus evropske transportne politike trebao usmjeriti
ka:
ostvarenju vee konukrentnosti eljeznica,
promoviranju principa intermodaliteta,
naplaivanju koritenja infrastrukture,
proizvodnji veih koliina bio goriva,
smanjivanju saobraajne zaguenosti gradova.
2009. godine Komisija je promovirala novi dokument Communication on the Future on
Transport koji predstavlja osnove nove strategije transportne politike EU.

Neke od drava Jugoistone Evrope uz pomo fondova EU ine napore da se ukljue u

implementaciju osnova transportne politike EU. Istovremeno sve drave ine napore da
razviju izgrade ili moderniziraju transportnu infrastrukturu usvojenu u Helsinkiju 1997
godine i na takav nain izvre integraciju prostora Jugoistine Evrope u EU.