Li m u

Trit hc Pht gio l mt trong nhng hc thuyt trit hc - tn gio

ln, tn ti lu i trn th gii . Vi h thng gio l rt s v s lng
pht t ng o c phn b rng khp, trit hc Pht gio nhanh chng
tr thnh mt tn gio c nh hng su sc n i sng tinh thn ca rt
nhiu quc gia trn th gii v Vit Nam khng phi l ngoi l. Ngy nay
d tri qua cc cuc cch mng x hi v cc cuc cch mng trong h
thc vi ch ngha Mc - Lnin l t tng ch o, l v kh l lun ca
chng ta nhng gio l nh Pht t nhiu in su vo t tng tnh cm ca
mt s b phn ln dn c Vit Nam. Ti sao tc ng ca o Pht i vi
th gii quan, nhn sinh quan ca con ngi ni chung v ca ngi Vit
ni ring li ln n nh vy? C l vic i su nghin cu, nh gi t duy
bin chng trong trit hc Pht gio s gip ta hiu r hn v iu ny.
ng thi qua ta cng vn dng vo trong nn kinh t thi trng Vit
Nam tm ra mt phng cch hp l hng o theo iu thin, trnh
ci c, hnh thnh nhn cch con ngi tt hn gp phn xy dng t nc
giau mnh hn ch khng tr nn m tn d oan, cng bi, ln ng, gy
nh hng xu n sc kho, nim tin ca qun chng nhn dn v nhiu
iu khc tt p na. Vi mong mun chng em chn ti : T
duy bin chng trong trit hc Pht gio. Vn dng t tng trong nn kinh
t thi trng Vit Nam tm hiu v nghin cu.
1

Chng 1 : T duy bin chng trong trit hc Pht gio

Pht gio l mt tn gio, nhng trong hai yu t tn gio v trit
hc quyn vo nhau, lm c s lun chng cho nhau. T tng trit l Pht
gio c tp trung trong mt khi lng kinh in rt ln, c t chc
thnh ba b kinh ln gi l tam tng gm:
- Tng Lun: Gm ton b nhng gii lut ca Pht gio qui nh cho
c nm b phi Pht gio nh: T phn lut ca thng to b, Maha tng
k lut ca i chng b, cn bn nht thit hu b lut ... Sau ny cn
thm cc B lut ca i Tha nh An lc, Phm Vng.
- Tng kinh: Chp li Pht dy, trong thi k u tng kinh gm nhiu
tp di dng cc tin , mi tp c gi l mt Ahm.
- Tng lun: Gm nhng bi bnh ch, gii thch v gio php ca
Pht gio. Tng lun gm by b th hin mt cch ton din cc quan im
v gio php ca Pht gio.
T tng trit hc Pht gio trn hai phng din, v bn th lun v
nhn sinh quan, cha ng nhng t tng duy vt v bin chng cht phc.
1. Bn cht ca t duy bin chng trong trit hc Pht gio
T duy bin chng trong pht gio l t duy v s vn ng bin i
ca vn vt trong th gii. N th hin r rng nht, ni bt nht l phm tr
t duy v v th gii v con ngi trong lun gii v cc vn sinh ra,
tn ti v bin mt: con ngi nm trong vng sinh lo bnh t, quan nim
v con ngi trong vng lun hi s kip v gii thot; th gii v thng v ti, hin ti ny l nguyn nhn dn n nhng ci khc trong x hi
T duy bin chng th hin r nht v trung tm nht l thuyt v
ng - v thng v lut nhn qu :
2

+ Lut nhn - qu: trit hc pht gio cao tnh t thn sinh thnh,
bin i ca vn vt, khng do s chi phi quyt nh ca mt lc lng
thn linh hay thng ti cao no. Tri li vn vt u tun theo tnh tt
nh v ph bin ca lut nhn qu. iu ny c qun trit trong vic l
gii nhng vn ca cuc sng nhn sinh nh: hnh phc, au kh, giu
ngho, th, yu
+Thuyt v ng - v thng: Tnh bin chng su sc ca trit hc Pht
gio c bit th hin r qua vic lun chng v tnh cht v ng v v
thng ca vn vt .
2. Th gii quan trong trit hc Pht gio
2.1 Thuyt v ng- v thng

Phm tr v ng bao hm t tng cho rng, vn vt trong v tr

vn khng c tnh thng hng n ch l s gi hp do s hi nhn
duyn nn thnh ra c (tn ti). Ngay bn thn s tn ti ca thc t con
ngi chng qua cng l do ng un (nm yu t) hi hp li: Sc (vt
cht), th (cm gic), tng (n tng), hnh (suy l) v thc ( thc). Theo
cch phn loi khc - lc ti: a (cht khong), thu (cht nc), ho
(nhit nng), phong (hi th), khng (khong trng) v thc ( thc). Ni
mt cch tng qut th vn vt ch l s hi hp ca hai loi yu t l vt
cht sc v tinh thn danh. Nh vy th khng c ci gi l ti (v
ng).
3

Phm tr v thng gn lin vi phm tr v ng. V thng

ngha l vn vt bin i v cng theo chu trnh bt tn: Sinh Tr D
Dit (hay: Sinh Tr Hoi Khng). Vy th c c khng khng
lun hi (bnh xe quay) bt tn: thong c, thong khng ci cn m
chng cn, ci mt m chng mt.
Trit hc Pht gio cho rng cc s vt hin tng trong v tr l v
thy v chung (v cng - v tn). Tt c th gii u qu trnh bin i
lin tc (v thng) khng c mt v thn no sng to ra vn vt c. Tt c
cc Php u thuc v mt gii ( vn vt nm trong v tr) gi l Php gii.
Mi mt php ( mi mt s vt hin tng, hay mt lp cc s vt hin
tng) u nh hng n ton php. Nh vy cc s vt, hin tng hay
cc qu trnh ca th gii l lun lun tn ti trong mi lin h, tc ng qua
li v quy nh ln nhau. Tc phm thanh dung thc lun ca kinh pht
vit: c ngi c chp c i t nhin l bn th chn thc bao khp c, lc
no cng thng nh ra chu php, o Pht cho rng ton b ch php u
chi phi bi lut nhn qu, bin ha v thng, khng c ci bn ng c
nh, khng c ci thc th, khng c hnh thc no tn ti vnh vin.
SINH DIT V THNG: L s v thng nhanh chng trong tng
nim, n thay i hon ton, ci m xy ra bn trong bt c mt chng sanh
no hay mt s vt no, ngoi s tp hp ca cc php th xut hin s sanh
dit ngay lc . Nh vy, mi ngi, mi vt lun lun thay i v khng
4

bao gi ging nhau, v hai s kin hot ng tip ni nhau. Trong Trit hc
Pht gio gi l sinh dit v thng, nguyn l ny c gii thch theo
quan im Pht gio l bt c s thay i no ca vn vt u sanh dit
khng ngng trong tng khonh khc.
Trong cuc sng c i khi chng ta lm tng, mi th u din ra
qu m p v theo chiu hng tt ta c th t c ci m chng ta
mun c. Nhng khng hn l nh vy m lm lc chng ta qun i s v
thng v bin hoi ca vt cht trong tng giy pht i qua. Ta c th tn
mt nhn mt m my ang bay ngang trc mt, nhng ri n cng phi
bin tng di i ni khc m khng cn nguyn vn nh ban u chng ta
ang c cm th l m my kia vn v tr c.
Tm li, ngay t u trit hc Pht gio gi quyt cc vn mt
cch bin chng v duy vt. Trit hc Pht gio gt b vai tr sng to
th gii ca cc ng ti cao, ca thng v cho rng bn th ca th gii
tn ti khch quan v khng do v thn no sng to ra c. Ci bn th y
chnh l s thng hng trong vn ng ca v tr, l mun ngn hnh thc
ca vn vt trong vn ng, n c mt trong vn vt nhng n khng dng
li bt k hnh thc no.V c th ni qua thuyt v ng v thng ngi
ta nhn ra th gii quan trong trit hc pht gio hay ni cch khc l cch
nhn nhn th gii ca trit hc pht gio. l mt th gii lun vn ng,
bin i khng ngng v trit hc pht gio nhn nhn th gii trong s
5

hnh thnh, tn ti, pht trin v bin mt. Hay ni mt cch khc trit hc
Pht gio nhn nhn s tn ti th gii trong s phc tp ca n.
2.2 Lut nhn qu
Lut nhn qu c hiu mt cch thng thng nh sau: ci nhn
nh c ci duyn mi sinh ra c m thnh qu. Qa li nh c duyn m
thnh nhn khc, nhn khc li nh c duyn m thnh qu mi C th
ni nhau v cng, v tn m th gii, vn vt, mun loi, c sinh sinh, ha
ha mi. Tt c vn vt u tun theo lut nhn qu bin i khng ngng v
ch c s bin ho y l thng cn (vnh vin).
Do quy lut nhn qu m vn vt trong qu trnh bin i khng
ngng, thnh, tr, hoi, dit ( sinh thnh, bin i, tn ti v dit vong). Qa
trnh ph bin khp vn vt, trong v tr, n l phng thc thay i cht
lng ca s vt hin tng. Pht gio trong qu trnh gii thch s bin ha
v thng ca vn vt xy dng nn thuyt nhn duyn. Trong thuyt
nhn duyn c ba khi nim c bn l Nhn, Qa, Duyn:
+ Ci g pht ng ra vt gy ra mt hay nhiu kt qu no c
gi l Nhn.
+ Ci g tp li t Nhn gi l Qa.
+ Duyn l iu kin, mi lin h gip Nhn to ra Qu. Duyn khng
phi l mt ci g c th, xc nh m n l s tng hp, iu kin
gip cho s bin chuyn ca Pht php.
6

Lut nhn qu c th hiu c th nh sau:

+ Nhn Qu l mt nh lut mi nhn th rt gin d, nhng nu
cng i su vo s vt th cng thy phc tp, kh khn! Trong v tr mi s
vt khng phi n thun tch ri tng mn, m c lin quan mt thit, xon
ly nhau, nh hng nhau, tng phn nhau, tip tha nhau, chng cht gia
s vt, hnh gi gi n l "Duyn" nn mi c t Nhn Duyn. V d ht
la ci qu ca cy la thnh, m li l ci nhn ca cy la sp thnh.
La mun thnh cy la c bng li phi nh c iu kin v nhng mi lin
h thch hp nh t, nc, khng kh, nh sng. Nhng nhn t chnh l
Duyn. Trong th gii sinh vt, khi gii thch v nguyn nhn bin ho
v thng ca n, t qu kh n hin ti, t hin i ti tng li, Pht
gio trnh by thuyt Thp Nh Nhn Duyn ( mi hai quan h nhn
duyn) c coi l c s ca mi bin i trong th gii hin sinh, mt cch
tt yu ca s lin kt nghip qu. Mi quan h Nhn - Duyn l mi quan
h bin chng trong khng gian v thi gian gia vn vt. Mi quan h
bao trm ln ton b th gii khng tnh n ci ln nh, khng tnh n s
gin n hay phc tp. Mt ht ct nh c to thnh trong mi quan h
nhn qu ca ton v tr. C v tr ho hp to nn n. Cng nh n ho
hp to nn c v tr bao la. Trong mt c tt c trong tt c c mt. Do
nhn Duyn m vn vt sinh hay dit. Duyn hp th sinh, Duyn tan th
dit. Vn vt sinh ho v cng l do cc duyn tan hp, hp tan ni nhau
7

m ra. Nn vn vt ch tn ti dng tng i, trong dng bin ho v tn

v thng v thc th, v bn ng, ch l h o. Ch c s bin i v
thng ca vn vt, vn s theo nhn duyn l thng cn khng thay i.
+ Mi quan h Nhn Qa l mi quan h bin chng trong khng
gian v thi gian gia vn vt. Mi quan h bao trm ln ton b th gii
khng tnh n ci ln nh, ci n gin hay phc tp. V nh mt ht ct
nh c to thnh t mi quan h nhn qu trong ton v tr, c v tr ha
hp to nn n.
+ Thun nhn khng sinh ra qu. Ht la khng thnh cy, nu khng
em gie ht la khng thnh cm, nu khng em xay gi v nu chn.
kha cnh khc th li khc. Th d, mun c qu cam th phi c nhn (ht)
cam. Tc nhn no th qu n. Hc n th bit n. Ngha l nhn qu phi
ng loi nhau. Do , nhn chuyn i th qu cng chuyn i theo. Th
nn da vo lut nhn qu ng b ta khuyn ngn gn "lm lnh hng
phc, ln c mang ha", vi c mun con chu n hin lnh.
+ Trong nhn c qu, trong qu c nhn. Chnh trong Nhn hin ti
hm cha ci Qu v lai; cng chnh trong Qu hin ti c hnh bng ca
Nhn qu kh. Mt s vt ta gi l Nhn, l khi n cha bin chuyn, hnh
thnh ra ci Qu. Mt vt u c Nhn v Qu; i vi qu kh n l Qu,
nhng i vi tng lai n l Nhn. Nhn v Qu p i nhau, tip ni
nhau khng bao gi dt. Nh s lin tc y, m trong mt hon cnh no,
8

ngi ta cng c th on bit qu kh v tng lai ca mt s vt hay mt

ngi.
+ S bin chuyn t Nhn n Qu c khi mau, khi chm, ch khng
phi bao gi din tin trong mt thi gian ng u. C nhng Nhn v Qu
xy ra k tip nhau, Nhn va pht th Qu xut hin, nh khi ta va nh
xung mt trng (nhn) th m thanh pht ra (qu). Nhiu khi Nhn gy ri,
nhng phi i mt thi gian mi hnh thnh. Ci thi gian y phc tp v
chng. Nh gieo ht la phi cn thi gian vi ba thng. C khi t Nhn n
Qu hng chc nm, nh t khi i hc (nhn) n lc thnh ti (qu). C khi
t Nhn n Qu phi i mt vi trm nm hay hn na. iu ny vt qua
mc s kim sot ca mt kip ngi nn c k khng tin lut Nhn Qu.
Nhn Qu ni con ngi: ni n con ngi th c nhiu phng din
no vt cht, nh con ngi do cha m sinh ra (nhn) ri hon cnh cuc
sng (duyn). V phng din tinh thn th c t tng tt v xu. Ni mt
cch tng qut d vt cht hay tinh thn, h gieo nhn no th gt qu n
V thi gian th Nhn trc, Qa sau. Nhn Qa tn ti trong din
bin trc sau ni nhau, trong s ha hp lin quan n nhau. C nguyn
nhn th tt c kt qu, c kt qu th tt c nguyn nhn. Mi s vt u
bin i sinh dit theo php Nhn qu. Lut nhn qu l l lun c bn m
trit hc Pht gio dng gii thch mi quan h tng h ca mi s vt.
3. Nhn sinh quan trong trit hc Pht gio
9

Quan im v trit l nhn sinh, phng ng kt lun bn tnh

t nhin ca con ngi. phng Ty th kt lun con ngi c cu to
t vt cht. Cn theo trit hc Mc L nin, quan nim v con ngi: Con
ngi l mt thc th thng nht gia mt sinh hc vi x hi; trong tnh
hin thc ca n, bn cht con ngi l tng ha nhng quan h x hi; con
ngi l ch th v l sn phm ca lch s. o Pht quan nim v trit l
nhn sinh th hin trong thuyt thp nh nhn duyn. Trong mi hai nhn
duyn th v minh cn bn. T nhn qu kh sang qu hin ti li lm li
nhn cho qu tng lai. Cng theo Pht gio ngun gc v tr v con ngi
khng do lc lng siu nhn sng to ra m cho rng th gii l v cng v
tn.
Trong thp nh nhn duyn ta ch trng n quy lut sinh lo bnh
t, l bn ni kh m ai cng phi tri qua theo nh Pht gio. Sinh lo
bnh t l quy lut l thng ca t nhin, ci cht khng loi tr bt c ai.
Trong mi con ngi lun tn ti hai mt: s sng v ci cht. Khi con
ngi sinh ra v ln ln cng ng ngha vi vic tin dn ti ci cht. .
Nhng cht - sng l hai mt i lp nhau khng tch ri nhau. Th xc tan
i l ht nhng linh hn vn trong vng v minh. Cho nn li mang nghip
ri vo vng lun hi kh no. Do vy, nu tt c mi ngi u hiu c
sinh t l quy lut t nhin th h s sng tch cc hn v ra sc ng gp
cho i nhiu hn. Sau khi l gii c ni kh cuc i con ngi l do
10

thp nh nhn duyn lm cho con ngi ri vo b trm lun. o Pht

ch chng tm con ng dit kh. Con ng gii thot khng nhng
i hi ta nhn thc c n m cao hn ta phi hnh ng, phi thm
nhun t diu .
T diu : L bn s tht chc chn, bn chn l ln, i hi chng
sinh phi thu hiu v thc hin n. T diu gm:
+ Kh : Con ngi v vn vt sinh ra l kh, m au l kh, gi yu
l kh, cht l kh, ght nhau m phi sng gn nhau l kh, yu nhau m
phi chia la nhau l kh, mt l kh m c cng l kh. .... Nhng ni
kh y t u? chng ta tip tc tm hiu Tp .
+ Tp : Tp l tp hp, t tp li m thnh. Vy do nhng g t tp
li m to ra ni kh cho chng sinh?
l do con ngi c lng tham, dm (gin d), si ( si m, cung m,
m mui) v dc vng. Lng tham v dc vng ca con ngi xu x l do
con ngi khng nm c nhn duyn vn nh l mt nh lut chi phi
ton v tr. Chng sinh khmg bit rng mi ci l o nh, sc sc, khng
khng. Ci ti tng l c nhng thc l khng. V khng hiu c ra ni
kh trin min, t i ny qua i khc.
+ Dit : L phi thu hiu c Thp nh nhn duyn tm ra
c cn nguyn ca s kh - dt b t ngn cho n gc r ca ci kh.
Thc cht l thot khi nghip chng, lun hi, sinh t.
+ o : L con ngi ta phi theo dit kh, phi o su suy
ngh trong th gii ni tm ( thc nghim tm linh ). Tuy luyn tm tr, c
bit l thc hnh YOGA t ti ci siu phm m cao nht l t ti ci
phn l t ti trnh gic ng bt nh. Ti chng s thy c chn

11

nh v thanh thn tuyt i, ht ham mun, ht tham vng tm thng, tc

l t ti ci nit bn khng sinh, khng dit.
Thc hin o l mt qu trnh lu di, kin tr, gi nguyn gii
lut tp trung thin nh cao Pht gio trnh by 8 con ng hay 8
nguyn tc ( Bt chnh o) - buc ta phi tun th bt chnh o gm:
- Chnh kin: Phi nhn thc ng, phn bit c phi tri, khng
cho nhng ci sai che lp s sng sut.
- Chnh t duy: Suy ngh phi, phi chnh, phi ng n.
- Chnh nghip: Hnh ng phi chn chnh, phi ng n.
- Chnh ng: Ni phi ng, khng gian di, khng vu oan cho ngi
khc.
- Chnh mnh: Sng trung thc, khng tham lam, v li, gian t,
khng c b iu nhn ngha.
- Chnh tnh tin: Phi n lc, sing nng hc tp, c thc vn ln
t ti chn l.
- Chnh nim: Phi lun lun hng v o l chn chnh, khng ngh
n nhng iu bo ngc gian c.
- Chnh nh: Kin nh tp trung t tng vo con ng chnh,
khng b thoi ch, lay chuyn trc mi cn d.

12

Chng 2 : Vn dng t tng trong nn kinh t th trng

Vit Nam
Thi i ngy nay, l thi i pht trin. Nc ta va tri qua my
chc nm chin tranh v hng chc nm sng di ch quan liu bao cp,
i sng cn ngho nn, lc hu vn cn n s pht trin. Pht trin c
ngha l s tng trng nhanh chng v kinh t, i sng vt cht v vn
ho. ng v nh nc ch ra nhim v trc mt lm dn giu, nc
mnh, x hi cng bng vn minh. t mc tiu ny nc ta cn c
nhng ngi c tham vng ln, nng ng, lc quan, tin tng, dng cm
rng sng to. Nhng phm cht ny phn ln tri vi gio l nh Pht, v
tham vng tri vi cm dc, v dc, ly dc ca Nh Pht ... V vy vic cn
lm hin nay l phi xc nh r Pht gio c nh hng n h t tng ca
ngi Vit Nam nh th no t a ra nhng chnh sch pht trin ph
hp vi lng dn, lm cho x hi ngy cng pht trin tin b v tt p hn.
M hnh l tng nhn o ca Pht gio v ch ngha cng sn trong
nn kinh t th trng l: Mt bn l duy tm, mt bn duy vt. Mt bn dit
dc trit bng ch v coi dc l cn nguyn ca mi ti li, bn kia th
c gng tho mn nhu cu ngy cng tng ca con ngi bng lao ng vi
nng sut v cht lng cao nhm ci to th gii, coi nhm ci to th gii,
coi l tiu chun nh gi tnh nhn o thc s tin b ca x hi, mt
bn ha hn mt m hnh nit bn bnh ng t do cho tt c mi ngi, t
13

bi bc i nh nhau, khng cn b rng buc bi cc nhu cu trn tc, cn bn

kia khng nh m hnh l tng cho mi ngi lao ng, coi lao ng l
nhu cu sng ch khng phi phng tin sng, lao ng khng cn l
ngun gc ca kh au, qua lao ng con ngi hon thin c bn thn v
hon thin c x hi.
y l nhng t tng tin b ca ch ngha Mc - L nin. N ph
hp vi xu th pht trin ca thi i, ca x hi. Do , n nhanh chng
c hu ht mi ngi ng h, tip thu. Cn hn ch ln nht ca Pht
gio i vi phng php t duy ca ngi Vit Nam l quan im
duy tm thn b. Quan im ny khin ngi ta khng hng vo
hin thc, m hng vo nghip, vo qu bo, vo thn linh mong
c ph h, tr. V mt khi t duy nh vy th khng cn g n
s tm ti v khm ph, sng to v hnh ng.
Mt khc, vi s pht trin mnh m ca khoa hc cng ngh, mi
lnh vc trong i sng con ngi u c bc nhy vt. Xu th ton cu
ho th hin ngy cng r nt. iu kin i hi con ngi phi ht sc
nng ng, nhanh nhy nm bt vn trong cuc sng. Trong khi , theo
gio l nh Pht con ngi tr nn khng c tham vng tin thn, bng lng
vi nhng g mnh c, sng nhn nhc, khng u tranh, hng ti ci
nit bn khi cuc sng trn gian chm dt. Nh vy Pht gio tch con
ngi ra khi iu kin thc tin ca con ngi x hi, lm cho con ngi
14

c thi chp nhn ch khng phi l ci to th gii. o c xut th

ca Pht gio l chy trn nhu cu bn nng ch khng phi ch ng thin
nhin, bt n phc v cho mnh. Cc chng trnh x hi ca Pht gio
khng phi ci to li iu kin sng m ch c san bng x hi bng o
c, trong x hi ai cng t bi, bc i, h x, nhn nhc
Tuy nhin cc phong tro nhn o nh L lnh m l rch., qu
gip bn ngho vt kh , qu vin gch hng , qu v ngi ngho...
tiu biu cho t tng nhn o, bc i, gip ngi khc m c s ca
nn tng y l t tng gio l nh Pht ho tan vi gi tr truyn thng
ca con ngi Vit Nam. S ng cm vi nhng con ngi gp kh khn,
nhng s phn bt hnh c n, cng vi truyn thng t bi, bc i gip
chng ta, c ngh lc v tm huyt lp ra nhng k hoch, tham gia
vo nhng hot ng thit thc nh hi ch thp , hi tnh thng, cc
chng trnh ph cp vn ho cho tr em ngho, chm nom cc b m Vit
Nam ngho ... Tt c nhng iu chng t chng ta khng ch nng ng,
sng to y tham vng trong cuc sng m cn tha hng nhng gi tr
o c tt p ca ng cha, l s thng yu, m bc ln nhau gia
mi ngi, lng thng yu gip mi ngi qua cn hon nn m khng
cht ngh suy, tnh ton. V ta khng th ph nhn Pht gio gp phn to
nn nhng gi tr tt p y.

15

Ngoi ra chng ta cn phi thy rng mt trong nhng bi hc ln ca

phn tch kinh t l ngoi vic tha nhn s pht trin kinh t bng nhng
yu t n thun v t nhin v kinh t, cn c mt yu t khc na cc k
quan trng, l vn ha tm linh vi nhng h qu tm l v x hi ca
chng. C th xem y l mt trong nhng nhn t lm n by cho s pht
trin kinh t nc nh t im nhn vn ha Pht gio. Vn ha Pht gio
ha quyn vo trong mi nn vn ha dn tc mi nc, kh m tch bch
r rng c trong s pht trin kinh t, i sng x hi...
Trong i sng kinh t th trng, ai cng bit mun pht trin phi
tng cng u t. Mun u t, phi tit kim vn. T l tit kim vn ty
thuc thi i vi s hng th. Theo trit hc Pht gio hn nhin phi
thc hnh mt np sng m bc, tri tc, v cn sing nng lao ng theo
tinh thn Bt chnh o v Nht nht bt tc, nht nht bt thc (mt ngy
khng lm th mt ngy khng n). R rng trit hc Pht gio cao tinh
thn t ch, c lp trong vn sinh tn v pht trin c nhn v to ra c
s ng gp cho cng ng. Hn na, nim su sc v cuc i v thng
cng thc y chng ta sng bit , m bc v c mt ci nhn mt cch
tch cc v thit thc.
Trit hc Pht gio lun cao v s thc kh nng tin b khng
gii hn ca con ngi, sng v lm vic theo tinh thn duyn khi tnh,
16

khin chng ta phi lm vic khn trng ti a, v lun lun hc hi

ngi khc gii hn mnh. Cho nn, vi vai tr lnh o ti cao ca cng ty,
chng ta khng nn xem cng nhn nh l phng tin m chnh l mc
ch ca cng ty mnh ph trch, th iu khng c ngha hy sinh mc
ch cho phng tin m xem mc ch nh l ni hm, trong tt c mi
phng tin c s dng t ti mc ch . Vn dng nguyn tc ny,
h qu, cng nhn rt mc trung thnh v t ho vi cng ty ca mnh, thm
ch sn sng t nguyn chu gim lng cng ty c th khi ng ln v
lm n c li. Tt nhin khi cng ty pht trin, i sng c nhn v gia nh
h u tng thm thu nhp. V n p li, cng nhn lm vic thm gi
t nguyn, sn sng hin dng nhng sng kin mi cp, ch khng phi
t cp lnh o cng ty m thi.
Kinh nghim thc tin cho thy, trong cc cng ty, thnh phn lnh
o cng cn tham kho cc kin tp th cng nhn trn tinh thn thng
nht mi i n quyt nh quan trng. Kt qu l gia cc thnh vin ca
cng ng, khng c ganh ua m l tinh thn hp tc, on kt v li ch
chung ca cng ng. Kt qu l c nhiu sng kin hay, xut pht t cp
di khi ngi ta sng tnh ngha vi nhau.
Mt t tng trong trit hc Pht gio na c lin quan l s thay i trong
bn thn khi cn thit, thch ng vi hon cnh i mi l t tng Pht
17

gio n lc ti a, ci thin ti a, i vi c nhn cng nh i vi ton x

nghip, cng ty. y l l do ca hin tng: sn phm tt v r ca cc t
chc lm kinh t. Nhng ngi lnh o, khng thc mc qu ng v vn
th trng, v h tin rng mt sn phm tt v r nht nh s c th
trng.
Mt c sc na ca t tng Pht gio l ch th ha nhp vo khch
th, l mt h qu ca thuyt v ng Pht gio. Ngi cng nhn hay k s
ha nhp vo x nghip, v cng vic chuyn mn ca h. Do , nng sut
lm vic ca mi ngi tng ln rt nhiu.
Thm na , khoa hc v k thut l m ca pht trin kinh t. Nu
trong lch s tn gio thi phong kin chu u, tng c s chng i li tin
b k thut, th o Pht khng c chp, ci m v duy l hn. o Pht ly
thuyt nhn qu lm mt ch thuyt nn tng ca n, m thuyt nhn qu
chnh l c s ca t tng khoa hc hin i. Ni cch khc, Pht gio d
dng tip thu mi t tng v phng php khoa hc k thut hin i. o
Pht l tn gio in hnh khng gio iu v chng gio iu. Pht tuyn
b: Ta khng phi l k gio iu m l mt ngi phn tch (Kinh Soubha
s 99). T tng chng gio iu l mt t tng tin b v thc y tin b
trong tt c mi lnh vc, c bit l trong lnh vc khoa hc k thut v
kinh t. V th, n np t duy v cng tc ca o Pht cn c du n r nt
18

trong t chc lm vic ca cc tp on, cng ty, x nghip pht huy tc

dng nh l nhng yu t pht trin kinh t v sn xut.
R rng, nu bit vn dng trit l Pht gio vo trong lnh vc kinh t
th c kh nng a n s pht trin i sng cho mi ngi dn ch khng
phi mi quan tm hng u l li nhun, l mc tng trng kinh t m nn
kinh t th trng ang to ra. Cn s li nhun v mc tng trng kinh t
i hi mt tr gi nh th no v mt o c v x hi, th nn kinh t
th trng cng khng quan tm hay l t quan tm. Mi hot ng ca con
ngi - k c hot ng kinh t cng vy, u phi c ni dung o c,
nhm ti hnh phc ca bn thn cng nh cng ng. Bi v ng tin,
khng phi thu gp bng bn tay o c, s l con dao hai li, s git
cht ngi ch ca n. Gi tr ca ng tin l ch n l phng tin to ra
mi trng thun li cho s tin b o c v tm linh con ngi.
Tm li chng ta mun dn giu nc mnh, mi ngi u an c
lc nghip, th phi c mt k hoch pht trin kinh t ton din hp l, m
bo cho ngh nng, ngh bun bn pht trin, cn cng nhn vin chc th
lng bng tt. V th vic thu ht vn u t pht trin kinh t l v hnh
phc tht s ca ngi dn, v s giu mnh v c lp tht s ca t nc
chng ta, vi mt mi trng sng c bo v tt, nhng kho tng ti
nguyn thin nhin c khai thc v s dng hp l, v li ch khng
19

nhng ca th h hin nay, m cn ca cc th h mai sau na, vi nhng

gi tr vn ha truyn thng thm mu bn sc dn tc

20

Kt lun
t nc ta tri qua mt thi k lch s lu di vi nhng bin
ng v thng trm ca ring mnh. Gn lin vi n l s nh hng ca rt
nhiu cc trng phi trit hc khc nhau du nhp, c chn lc v
p dng trong cch sng, cch t duy ca ngi Vit Nam chng ta. V
khng th ph nhn rng trong hng lot cc t tng trit hc , chng ta
ni ring v ng Nam cng nh Chu ni chung b nh hng khc
su sc v r rt bi mng trit hc Pht gio. Tuy nhin chng ta c nhng
t duy ring ca mnh, c nhng cm th cng nh cch cht lc ring v
nhng l lun hay tri thc m trit hc Pht gio mang li cho chng ta. V
vy chng ta v ang nhn thc cng nh tng bc p dng t duy bin
chng ca trit hc Pht gio vo nn kinh t th trng theo nh hng x
hi ch ngha c s qun l ca nh nc t nc ta ngy cng giu p,
dn ta ngy cng m no, hnh phc.
Do b gii hn v mt thi gian cng nh s hiu bit cn hn ch nn
bi vit ny chc chn khng trnh khi thiu st. Chng em rt mong c
s ng gp kin ca thy v cc bn bi vit c hon thin hn.

21