my [nt ern
MINTARAGA
Arjuna Wiwaha
arangan
RESI KANO
DEPARTEMEN PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAAN
PROYEK PENERBITAN BUKU BACAAN DAN SASTRA
INDONESIA DAN DAERAH.
Nakata 179Mintaraga
Arjuna Wiwahaa penny inn ne ng
KATA PENGANTAR
Bahayialah Kita, bangsa Indonesia, bahwa hampir di setiap
dacrah i sluruh tanah ais hingga kink masihtesimpan Kary
arya sara lama, yang pada hakatnya adalah cagar budaya na-
sional kta, Kevemuana ity merupakan tuangan pengalaman jv
bangsa yang dapat dijadikan sumber penliian bagi pembinaan
dan pengembangan kebudayaan dan imu di sealabida
arya sasta lama akan dapat memberikan khazanahy ma
pengetahuan yang beraneka macam ragamaya. Pengglian karya
‘stra lama yang lerseba di dserab-daerah in, akan menghasikan
Ciricrt Khas kebudayaan daera, yang melipti pula pandangan
hidup serta landasan fasafah yang mula dan tinggi nilainy.
“Modal semacam itu, yang tesimpan dalam karya-karya sasra
erab, akhinya akan dapat juga menunjang Kekayaan sasta in
ddonesa pada umumnya
Pemelharaan, pembinaan, dan penggalan sastra daerah jlas
‘akan berarsekai bantuannya dalam usaha kta untuk membina
‘Kebudayaan naslonal pada umumaya, dan pengarahan pendidkan
ada Khususnya.
‘Saling pengertian antardserah, yang sangat besa artnya bagi
pemelbafsan Kerukunan hidup aatarsuku dan agama, akan dapat
fereipta pola bila sastra-sastra daerah yang trmuat dalam kary-
arya sastra lama itu, diterjemahkan atau diungkapkan dalam
bahasa Indonesia, Dalam taraf pembangunan banesa dewasa ini
‘manusi-manusia Indonesia sungguh memerlukan sekali warsan
fohaniah yang terkandung dalam sastrasasra daerah it, Kita
akin bahwa segala sesuatunya yang dapat trgali dari dalamnya
fidak hanya akan berpuna bag! daerah yang bersangkuansaja,
fmelankan juga akan dapat bermanfait bagi seluruh bangsa In-
lonesia, babkan lebih dari itu, ia akan dapat menjlma menjadi
sumbangan yang Khas sfatnya bagi pengembangan sastra dunia.
‘Sejlan dan seirama dengan pertimbangan esebut datas, kami
pda Kesempatan ini suatu karya stra daerah Jawa yang‘SERAT HARJUNAWIWAHA
tng besa Kawi Karanganipun Resi Kano, sampun kajrwakaken
ing tembung Kawi jarva aking kapareng dalem Ingkang Sint
shun Kangjong Susubunan ingkang kaping Il ing Surakart
Kawangun dening Raden Mas Suyandi ing Surskart, Kalas
fngangge gu lagu wicalan, ngkang supados boten dame! Kithe
ling pamaos.
Kawedalake sahakatade dening
‘Tan Goen Swi
‘ng Keds
3sASMARADANA,
Ra song diye nawung kingkin,
hanlad mring Kawi radya,
dennya pas driyardane,
Maspadakken eta tama,
Sumedya ngewahans,
wantune woas mudha panegung,
‘ime sam! ingaranan.
1Lir sajana kang linuwib, tan panon rat ihepira, de satan wrah
ring, bodhone, rekeroka aarakit ita, sayektl mung kinarya,
anelipuring kawlaseyun, denny nun duke cpt,
Darunane arseng kept, molat marang seat wiwaha, Empo’ Ka-
zo pangikete, winangun Jeng Sei Narendra, Sinuhun Susuhunan,
‘ping tiga Sangaprabu, jumeneng neng Surakart,
Pangikeing prameng kaw sinantunan tembung jarwa, anangig
tasuprandene kathak kithal yen winaca, ingket mangke kadya,
‘kai jaman Kang kala, nulad para prameng sas,
Dik winangun smarengl, gathit enang tabul sap, ri Respati
‘Comengane, pane lkur de kang eandra, Pamelan Be ing was,
‘seng yaksanacth sun, Kanang mangst pan kang
De me mangun mung supad, amsih gampil yen winaes, ananging
ta certane, datan ana sngewaban, feroncen ug samya, amung
‘gu Kang winangun, manut dhongdhinging ukar.
[Nenggih mangke kang winami, bubukaning kang’ carta, Risang
Parta kasektene, Kalok saking ing kayangan, nira Sang Bathe
rendra, katana ku, dul ita Sang Batharendra.
Ing dados wosing kinkin, denny as linurugan, yaks pam
bekane, langkung. ening. puvarpuwa, Nivata maharala, Kasub
ing rat ywan pinunul, kadigdsyan kanragan
Dene dununging praadl, Ing Semera sakiduinya, dennya arse
nglurug ag saking.anfok Kaluwhan, saking Hyang Girints,
ssktd mandra guna tou, tan na bra kang tumama,
3Datan pejah lan dowadi, myang tan pejah dening buta, Sang
Hyang Siwah pamecane, iya benjang bisa pejah, alamun ana
jamna, mara tap dibyalohune, yeu ingleshg mejahana.
Mila dadya ginem pikir,sadayaning pra Jawata, ewuha Ya prt
tikes, negennya ars Tinurugan, Nivata sri marendra, sung sx
juga estinipun, ingkang sampun dipun wer,
Sang Hyang Sivah ingkang mangsit, manungsa kang mara tap,
‘Sang Nivata ing atin stmanake ing Endrabil, ana wong ma:
‘tap, Ring Parta wastanipun, panengahing pra Pandhawa,
[Nanging Stnghyang Endre maksh, sajoning tyes semanpst-
‘mang, de durung wruh sjatine, dennya mesu taps brats, apa
fegayuh kamukean, ape ye amsih luhung, minta marang ing
Jawa
Ape minta jayeng just, lamun minta kadigdayan, sayeth yen
kena tembe, dipun pita srayeng. dewa, mejahi yaksatjaj yen
wus anful gra gung,yekt bist mbengkas kara.
Yen Harjuna tan antuk sy sayektl'yen tampa kaya, ngambil
saya mring dheweks, ssmnangkans” Sanghyang Bndra,denira
‘gunandika, era nyobs karsunipun inancaweng warangeana,
Lamun puguh mati rap, tan keni sing: pangrencans, aneng
‘kono saektine, dadine dea ambil sraya, yen Keni pengrencans,
{an pakarya tapanipun, mash sorla panes diya,
Dene ingkans’dipun bi, angreicana mving Sang Part, wids-
dari kapitune,isensen Suralya, antuke uk ing kuna, Widads-
‘kang ppitu, sami saking mula ks,
‘Tegesipun mulat engi, “sdotya Kang. adi mulys, widedari
pite ingkang, nghwin wamanira, ming kakali Tang vu,
‘Song Supraba wastanira
Wilutama janekep kallh, tan prbeda’ wamanira, sesenengan
amie, dewi Rath sor prabawa, tuhu' yen tanpasima, sit
sung widadarikusut,anglr murevkinedhepna,
Sawusira simi dadi, widedie Sapte tks, kinen ta ya sada,
tegesipun basa faye, ngieling widadare, pra Jawata yu adie
38
a seu kayungyun yun pings.
Penggsing widadart anglderl saperanya, kaping igang ubengi-
ne, awinmaye pra Jawata,tegse awismeya, stu‘kasmaran Jae
‘wats gang, ara ngusap wenn.
SINOM
Sanghyang Béama denny: nist, pinggelingwidedarndadek
satur muka papdk,lavan Senghyang Endra ug, soca papattinek-
5, pra Jawata sagungipun, amulat neta: tiga, anengokanan: le
‘Wan Kering, ing julukan netyane ingkang setunge.
‘Mijanipun pra Jawata, iijaraken ing pangeksi, saking sruning
Jamas mar, miyatlangen ing Sware di, tumembe simya uni,
‘widadar tayanipun, weh brangta pra-Jawats, tan wonten. kang
nora brangl; maring para widadarispta ka.
Wusing taya tinkmbatin, widadart sapte ii, Sanghyang Endre
sngandiks, heh Supaba nial dewi, an Wilutama malib, sakan-
amu kabel pity, aywa wedi kangelan, abo ingsun mengko
yi sagun Fras rum re an unis
Sra niengko Iumakiwi, ring praptapan Sung’ Ayo, Hast
faa nggonnya martapa, awasena den pratt, subratanire mange
kin, yopa brata dennya nekung, Kalamun ska wignypan Har
juna ku garwane sskawan,
Ing Kocap yo utama:-mune tities king yu Iuiih, padmt aran
Seng. Sumbrada, Manohara lawn ‘malih, Unupl jngkepe ti,
radyan kabeh lowih ayy, yektine durung padhs, marang wari
tira in, pan kadasa guna ayuning manungst.
Iya masa ngasorena, mring ayuning —widadary muwus malt
Senghyang —Endra, mring Supraba nabda avis, sung. andelake
vei mring ayunta ini pity, yekth yon tanpa kara, ras ruming
sngsana di, tumandhingajya maksh ars sir.
Kepalyi’ angumbara, raras ruming angsina i raras ngungst
‘marang mega, mendhng layattanpa kari, rarasing ska gan-
bir, tumandhings araspun, gandaning keira, lamun gor
den ka, marang sear gadhung ia ara,
»[Nadyan sith Sang Bathara, Kamajaya’ tu nnd, ningafine mat
rang sis, weruh: wama‘aya lawihy-sayskillamun konsitanhs
faving rob ebur, tumumpek-shning-sifa, tan enget ming
Dewi Rati, destun mimba Dewi Rath vans
Sanghyang Endra pujinira, marang sagng widadssi, nulya ki
ren mangkat samya, mring patapan Sang Ayor,, tn sivas
Tabeh sami, widadar sadaya. wus, anembeh amit. sera ming
Bathara Endra oul, mesat aking gaa anapak exzans
Semi nlayang:lampahira: wat para waar, ir-warita man
dru nulya, prapteng para: widadai, parkan’ par! cethi, sami
npiting anene, puns, stinging, Kfsbisan, wus, ating he-
ok wokis, dumungira pratapane Sang Hagin,
Widadart.isaksana, sigrsigr munut, inenas sak ing
tana, wididari-gambah-a, fumampahira. ais, sapsaptaning
anggieng_gunung, anengets Endaki, lampahe; pr..widadas,
fansah dennya wirndhungan joning dye,
Wanci enjang: denny prapta. aeng, Endraila: wiki sadays
pra widadar, kavigaran:roning aly togesingtbapakan ae
‘wigan maknanipun samya, ung, sakesuka,lampaepea widar
an, wit comara kumlap Kasi pawans,
Neng tiring Endrskil, lamipaho pra widadar, rom cemars kat-
yop barat lie amangsit kinen bal, marang kang nembe praptic
Wwonten mali Kang, winawus, pradaps manis Kalyan, sa kum;
Tap katyup anon, esthinira had sagung widadara.
Pan ingajoktandhing rarasypanantange ays. mans, beh sagune
pre widadara, lawan ingaun.manis endl pamulanica sami iya
Tawan pradapeng. sun, lan payudaranra, tan abanetbanging ar
‘hi ya lawan arasingpeadspaningwane
Sokathahe wana wisma, ingkang-sami den Jangkungi; dening pa
rm waranggana, Kang:munggeng ing) Kanan/Kering, stunting
‘nah nanging yekt tan hadul, de sai kaalingen, dening avn
fun yekt, dan coth lamatainatkatingslan,
Dena sami kataweigan; dening himalaya yekti, yata-wonten
ang bremar, dennya ar agingsep sar, maduning.ekat kusing,
0
eng halingan awunawun, suwams kanang skar, bremara su
venga gra mabur bemara marang wit
Mumba sarvi tar svara, cuveng ty tan ngingep si, woo
ten malt peksi mera, mencok ing pang hay wang, candhana
topes ook, angakingkon elasipon, elarag merik mula, Kase
it pang Kay wang, denaye menook mera ayueyunan,
Lampshira waranggana, duk simana sampun prt, ngambah
faneng babsnaran, plapane Sang) Ayopi, dee. a Kang kia.
ai, alimbalanteng ena, candhan! selene, bebajaran ta
‘ai, pan ingaptapi ening Keya ings
Kalavan Kang nungsing uy, jiarwanan den maknani, wit
alae tei, gn erga wu tampa, wih
smut inbangimbang gunung, juuring simi gang, waraase
‘a en iol va sting
Wontfa wou katingalan, kaya pod gung angungkul, parang je
fo tts, wah enzing ida resign Ei
Kukuwunge amaengkung, ing ena ilang tubnys, si mea
‘glambung waki, maven gang denny kasenenan sur.
Paparaie gine agungkang jurang, ngambung parang medal wx
‘i, eng sea sumayana, suming toya wening, Wonten r=
si muni, aneag tawang swara undng, sunday} prety, munya,
See revere nngahy, pan kaa ai Gey ayes
tarae ;
Kang soar anyaba, iin katyup deni pein, mah won
ten kaimpln, pradapanig wl ot tan fel os
1K, pradapaneng. jernepun, slumungka pawanat than
riape ing yaad angave mea Wage,
yuk ‘anon I Wau phcake cat
Zh Sican neh, ea seme ea, ae
ton bug Wik, meg Kae angle ay
‘Res kSdF bathe icithak kaki jor, ce Ses
So erg
a
a
ening angin, Kanaig petung nyawak’ benyi, pelumpama, tr banyune Ris Res, panyswukingnetung. tang
seine its, : .
Kadya tekes arca may tegiipun tekes nengph, akekem jt
Sama, wee hone op ea sie a pee
woman “in, seg ketal eM
smarang sagung widadartinbkand Brag % :
Dat deniye wanda, np ja ae, fangun
gros sane! aban, pendafineup ai Watt Tih
‘ngage nk ara ni; teas ake anja, lowe Je Wao:
‘i kang ptapan Stag Mintiraen.” ere
Kalsban wawangh ngambatawor sear” gandanya itt slmar-
Sana ahing ska, ila ays“anti ini, kale waa
sung ‘rik, saisnpkéna’dSdya raph," diyandsmaieayengin,
‘ana raph ing pale idan enitkapaik ware
Dak same say jan HA pt ik nh ly
Sayan, saya jbvand esas okt cunya:
‘a tepespn ance ais, SUBD ang at ehh
pers
Se kaon mig rd
1s ngs a wap
Mann ts sae Kt tr lei
tir an pond Eek tps pene tt ies
ss foe er “eFoetha-g fn e
widads
Saosin dangu rarywan, wou para widader, sami pinem don-
nya. Kars, ana Kudu mangkat oul, pan ana kudu Kal at pu
tung alispun sawench ngodhaodha, sukunipun manling. Wi
sh ana ingkang den pit pupunia,
Dening esthi waranggana, myang kang lagya toy’ rah, katon
cewah ukelin, anglo ming toya pili tepese toye" ph, Ian:
kung wening’ Kanang ranu, marmane ngilo ka, wat ingkang i
dada, nggennya matrap mamatutsrianisa,
Wiragane: wen arimang, yw kongéi neaping ah, lamin ‘sam-
un sami orapta, aneng igareng Mintaragi anilya-Wacania is,
Sang Suprabs manis arum, mring Retna Wittam, heh robeya
ran kept, prayogane ing tndsk panggodhanira,
Purapi ta mulya pangkat, ing tensunge sapunik lah t2 mange
adiparan, para Kadang wiadar, unatur Sang Retna, Wit
‘ama riih dram, dewatl aur kul yen awd lan mace, st
‘pun mangka ing wanes fengange mana,
Xaranane langkung lop, benteripun anglangkunigisakaken,
apaesun, ngusutaken wari yekti:kalaman amarungi,-ywan
wus Sanghyang Surya nerus, anuwun unten pangkat, ming
atapan Mintaagi uj dalurobaya parengparmam,
Ri turun sh pan utama, teesipan ri turun al, de pumamna sc
4d lawan, noju ari nggara kash, wukune amareng mandhas-
ya nedhengipun, anedha kendel mangkya, ‘agantos'sarvping
‘Hyang Raw, smi mepak papaesipun kang endah
Muwus mali Sang Supraba, patembaya Ish panap, pakenira
rmaksih war, Kadi wari wing! un, awarl widida,
nagodheng Parta Wiku, sumaur Wiutam, lab obaya Kadi pis
ai, ng punapa kang Kinsrsan pakenira
Muwus malih: Sung Supraba, bch robay amie ug: pakenia
‘maksit ropa Kadi warn widadarsayee midi Kat tan is
gzodha_temahipun, tapane: Sang: Hain, sayeth abun a,
Inkunira yen pangroncaneng Hyang Eadea oy
Mas ndadak antuk Karya,:lanpahe pia widadar-boten kenging
vinagampang, tapane Sang Mintaragi,amungku suksma jai, Sang
6asjuna_tepanipon lites kadiparanetah-robayaparan kaj
1, sai Huta maineSUpmabe rc ‘ed ay
‘Klann: maka aniob ng, eh
nis, nok for sagan ae nts
‘aya, yen sarapon aemtuipapuneeke halen kln:widadatai-
‘ung i, smi gelodcananeREMARBNESE.2 loa ne
Anelada: waraniny imaii Sune" Paras i igh
nga pb Bu
‘eng nagar, Kila ipa,
bene ska ‘embanhisesse-
sk, yavahtakahana ts or
‘Anteng raring A! ong dan, ia eS
nedieng neha KORE EISEMMOENAE ee Me
Langkung ee senrinaore hia “Aine "bub de
Sang. Sumbadr inadutPgeSBApOis ph Cindi eis
mats, ring sonanew in ein paet erm: Séng-Stmbie
fio, ica ingkang ines i-sgsolhe, si Sombadr ingsann tee
Id, - Eran a
Moun mali San Supra hoa sowa pent
‘2 anclada; senepitamamene: sang-sidaw. panel garwane
1, Sing Hgivosnpeseinon, san-Dowi:Monohera, tinelods ine
samanekin, warganiz ad sambar ie nEeo-
Tinon rum ae Wb fad I et mac
Stogswamante
8 eo
yen dinulu, hyangtyang pudhak sinort, motu saking poking
fading, kang minangka nenagh lading panisan
‘Muwus malih Sang Supra, nenggih marang Sang Wersni, beh
robaya pakenira, lamun ndika ayawaweni, nelada ingkang ar
ni, iya marang’garwanipun, Sang Parta kang: panenga, put
adi akakasih, Sang Ulup ingkang wamane yu
Yeku pute saking area, Resi Kano, kang ssi, pute adi pine
puja, Warnaire Sang Ulup, uate langkung mans, lndrinds
rglavan tunjung, iru lr ingukirn, ngancaina di moh lah keke
si, mawel suka ingulat bss akarya,
Laelaning driya rimang, bise kanya ras atl, youya dad gura-
ira, ming wong ayudonya ii, wajane apan kad, sonening her
‘hathit barung, mila sakeh wong miyat, wavayangane kacksi,
‘tumibane wayangan katonneng vai
Angling malih Sang Suprabe, ming Surendra nabda aris, pake-
fio aninuwa, wamane dyah Gandawati, grwane Sang Pama,
ang sumeadhi, ayu punjul, parabe sang Ui etn, iya Dewi Gan
vad, yen lumampah remene angembat madya.
Madya kadi ywan putunga, pangembate yen lumaris lon lr
‘ieng ting, sem manis Keds ring, tan Karem nad rh,
famanggangge moncar morub, milane datan ars, dene uwus ayU
Jui solshe wimbuh ayune kavangwang.
Kato manisieng ula, wignya ndudutndudat ati, pamulone
ang src, jonar muyes semu wil, pan Dewi, Gandawati, da-
tan watak sughh gayu, ameming wicwanya, lye Dewi Ganda:
‘wat, Karenane tan watok gumuyu suka,
‘Kang piningit gusinira, nora aweh yen Kacksl, lamun iu ket
gala, gusinira amateni, marang Kang wruh gus: sing emu
Tat mangu jetung, yokti yen mati ring, oreorane ndaeming,
pandleming tan Iya Dewi Gandawat.
[Nabda malih Sang Suprabs, mang Sang Gagarmayang aris, beh
robaya pakenira,anelada warna Kadi, Srkandhi sang retna di,
‘ka garva kang waruju, pamulunire tras, sarirane Sang Suikan-
di, pindba emas rire mentassinepuhan.
%Ling galak eber ula, pasemone langkune hunt, tub putas
lng aksara, rampung marang besa Kawi, lan maiipun ‘Kadi,
jaruman sang reina yu, Karsane Sang Hatjuns, jaiaruman niting
‘Banowat, Sang Srikandhijaruman padha shir,
Mangane pan spun ts, par alk Wiha, and ng
para, gurveng Pandhusiw), tuning. Sanghyang Re-
‘i mlampah glen ans sup, mvt lambungng anal ke
Uiching widadar,edan sami papaespnuly dria,
DHANDHANGGULA.
Sampun denya papaes pra sami, kang maci para widadai, poe
rekane dhewe-dhows, dene ti’ paesipun, wa ingkang pra wid
ari, pra samya rebut end, amgih yu pinunjuly dstan ane min-
dio" kanya, wus apupul paése mimbuhi mani, tangeh yen wie
Wusing poes saging widadai, lr manising kang manggis kar-
nat, mindhak dalu papaese, span ta kinauko, kinela ing pula
rama i, snalgh madu Kilang. uous pasthinjpun, mangkane ta
‘wamanira, mamanise wau para widadarsawosing pacer,
Raras ruming poes semis wingt, widadailsgra denya pangkat,
duke andungkep ing praptane, wau ta kang Kadulo, wiwaraning
ua tua si, apan ta katngalan, tanjar si kedul, marga ma-
rang ing patapan, tan asuwe praptaIngkang widadar, gava geng
rmajengngstan
Aneayunken jurane langkung sepi, wall kadhep kang eneng fro
Jurang, kethapethap pradspine, isthane prada pasung, wall
eadhep puniku Kadh, angatag warangsana, aken den agupuh,
malekuwa joning gow, wiadad prapta sjawining kor, sya
‘simlebeng guva,
‘Apan sonya patapane maniring, datan dna sabavaning jénma,
atanapisato iwen, an ana fgambal ngriku, dene widadari Kang
rapt, Kang katon mung padupan, tan na sinesipun, nanging
tan mantremantra, if gal wuryaning passpon sep, tan
Iabetia,
46
Sami hija dhukute-andadl, mangka stgung ingkang: waren
1a, apan’awor amtarane, angungak-ungak gupasnaring jo =~
wa akaton'sop, ana ta kang katingal rong guwaviku, kadya
ies Kirukirn, marup: Kadi ssangia’ purnama sid, tings:
ling warangeana.
aio: dna Risang Mahayekti, Mintaraga ang roning guia
ren budl pakaryane, dhatengken’ «ming anekung"moleng
Ing Tyas yes semedianénggihjronng guws-katosabra:mutb;
Jumeneng gig abi, Sang Hash’ pala ema,
mints raga
«Sia tumpang ngayunaken mari, pamelengan asta Kalina,
ang minangka.tutumpange, astane tegen iu, Kang panadut
kewala lungit, lungting kang dariya, yeku leresipun, tutunge
ing pani, ingarnenpanlahieng, seed pats. a
Meleng pejh ing sjroning uri, Sang Hasjuna wus sarsasuksma,
paningaln pamyarsine, mah’ ta Kang pangumbu, angenangen
‘ngliiken sami, dhateng ing sangkan paran, Ring Parta san-
pun, apranawajnarvanan, prana atiwa papadhang den tege-
‘Sang ing kamanungsan.
Wus angrags suksmane sayekt, dadys mangke ing sakathahirs,
jngkang panca driya kabeh, satuhu lamun iuput, Sang Hatjuna
pan ta nenggih, asanget mesu brata, denya stu manckung, mar
sa luput ing bancana, dene sampun angraga suka sjt,ngu-
lihken panca riya
Nulya wau kang mangsah rumiyin, Sang Supraba ingkang mim-
ba wama, Sang Sumbadra suwarnane,praptane slera mows,
‘eh rars’angasihesh, Rehadyan Para Kula, mangke dashipun,
‘ul kangen mring andik, stuhne paran pun Sumbrada brane:
"i, yan tus kangen pela
huh pangeran amba tur udani, ing sapengkertuwan mata tapa,
adi lamun peiah age, Kalamun lamong aul, pea nelamong
wwak amba mangkin, sing Kangen mring andi, Kula sengguh
Tamun, ndika wonten swarea loka, dadya Kula sumusul ming
suranad, dumadak tan kapangaya
unten kula susulprapteng ngrki, peru nusul maring jengan-
‘am, ng sku Sang Haunt, nea aa man-
fuk, pangghmarang ibunra, Levan kadanpkadangra Kabeh
1k, manghana Seng Hana.
‘Anwnging tyas yen mantuka mami sng asa ik mun te
‘iw ana panune, ya mring awakingnan, andikan fb ing
ening, myang Kadahetadening wang, iamun ars nol {78
‘merang raging, wang, aru sunspot kangene Rising Pama,
sarang ing bu idan.
Risedhengs Parta ass mulih, maya wont widadat prapts,
sung taka sii kobe, singing Surenlay, puntka ta di
{eng Dewad, nenge Hiyang Batharendra, dene poptaivon,
Hinen peng Rtg Fel, nimbaln mingph marng Sur
‘adi namane warangzans
isang Baka Heravana nami, ngampit gitinre Sanghyand Er
Gre sung marang Hisnane, Aalawan malin, babektne
pm widada, anbekta Kang rasan, Antakusum nung, Iowan
ping Barunand, Tan tarumpeh pada Kactema ana, siune-
‘en ming Sang Parts,
n
Pan mangkana layange tinampi, mring Sang Parts layang Batha-
rendre, gya winaca age-age, sinokma racspun, pan mangkana
tungeling full, heh Kaki Pasta iya, iki layangingsun, dhumav-
hha marang ira, kaki Parta marma mengko sun timtali, praptaa
Suralaya
[uli ra pangkata tumuli, dipun Kerit marng ditaning wane,
saywa tangpung sth ta angger, duh kaki marmg ingvwun, mar
fmanira sun undang Kaki, dene sun kadhatengan, mungsuh rek-
‘ast gin, sang Nivata Mahara, tkusra daiya tangguleng wer
‘thi, pefahe yaks ras.
Sang: Novatakawaca'den ati laman_pejah sku, sang Nivats,
saking sma jalarane, Kalaigkung suftning sun, do sajata ing.
kang mefahi, kang ‘eran Pasopatys, yekw pringpun, Hyang Si
‘wah kang marang sire, sampun famat dena amaos tus, wat
{a Sang Haguna.
i sampune enya maos tls, Sang Hatjuna Karas tyasira, ree
sing Kinen minagah mangke, chumateng Surengaya, asumeng
tas sakala ik, tegee basa suma, susah ing tyaipun, ingkang
ddadya susahing tyas, Sang Harjuna taraos welasnya mating, dhe
smatengibunia.
Miva sagung kadeng-adeng sami, ing pongangen-angene Sang
Parla, saking sangst sru Kangene, kang lungn lan kang kantun,
kumembenging waspe duk mil ts kraosteles wasp adres wi-
‘ilipun, mangkana Sang Herawana, lan Sang Bajra wrub lamun
arta pihatin, kangen mring kadang parva.
[Nalya matur Sang Herawans gis, lan Sang Bajra dhateng Sang
laguna, raden ila sayektine, anedha sang binagus, ywa sane-
aya tym manekin, samenggah sik andila, dhateng Javata
‘pie, romanta Sang Batharenéra, wonten dene mengeah kangen
fuwan mating, mring wong skadang Wares.
en sumene ssyektine Keni, boten wande mantuk jeng andike,
Ja punta sayektne, apan ing Surenlayy, risakipun pan boten
Keni kalamun sinemayan, age dika tulung, mupung mangke di
‘un need, mun boten tinndangana tumuli, saking Surlaya
nInggih raden atur kule malih, ming paduka kalingane mangky,
Kediarmun dika mangke, pan asa boten supuh, tndsk marang
fag Surenac, Kalamon mangke dika, toten afutulung, dhateng
ame jong andika, sayektine sait punapa pinanaglh, kang bo-
fen dipun sndhan.
Dhateng Janna Surya mangkin, dene raden amung jeng and-
Ka, vkaben Kang den andelike, tulung ming Kawiastyun, mung
Kesecten andi ug, Kinarya andeling tyas, marang saguneipun,
‘Stiyang ing Suraaye, datan wonten malih kang den antianti,
{ngph mung Risang Prt.
‘Pah minglana duta matur tii, Risng Parts kakeran tyasia,
femal trenyuh joing tyase, ndhatergken welaspun, ‘ring
‘Batra Endra tumull,gya adan arsapangkat,nulya deny nera-
fuk, paparings Sarghvang Badr, Kambi caping Besunands Io-
‘wan mali, tarumpahing Jawats
Kasektene Antakutuma di bisa nganibah aneng dirgantara, wid
Gant pepeinge, aka, ski was, sarwi mbekia rar respi,
saksane Seng Hasina, sgra denya mudhon, amit Hyang-hysneing
Dratapan, angabekt Sang Parta mring Hyanging wuRir, arp ing
Endral,
‘Tanpa yoga semudine mangkin, Sang Hasna mile tan ayoes,
‘somadi sing eepahe, tampine ingkang dhawuh, minezah dha-
feng Surlaye dl, wou t2 Sang Haruna, nolya pangkat sampun,
faking. ngarne tapanita, Sang Harjuna amitolehen ing ealih,
anlar ing prtapan.
Prapteng lambunging acala nenggih,sinembamring. taruning
comars, munggong sie jurang ngsene, comara wrekss aging,
wan pekai merak munyanisit, aneng tshing jureng, nenegh
SSthanipun, panting mera punika, pananghing alas puna
‘pani, Haruna Kesar.
‘Wus Katingan megs neng wiyati,sampun lepss lampahe Sang
Paria, ngstan ‘wan ing puruge, den ining lampahipun, dening
fwidadasi Kalalih, athah ang Kaungkulan, desodesa agune,
Tamatlamat katingala, sing awiyat lampahirasgra propt, prap-
taning Suralaya
n
Sang Harjune duk lumakyeng magi, Suralaya sagung kalangonan,
ing svarga lir mbagskake, marang Kang nembe raw, lewan
wonten ‘kadhaton kek, madyaning ngxwangavang, wisma
feng amungrul, Kadhaton si rinarenges, lowik saking ware
‘ing kadhaton sani, wastane kang kadhatyan.
Tinjomays Umrah den wastani, nanging dorong wonteningkang
gadhah, kadhaton i sayektine, dene ta estunipun, kadhaton
4 puniku benjng, pan ingkang ginagadhang, lamun wonten be-
fuk, ra sativa streng brat, kang ndarbni sila taksh sun
‘ang, pris kang cinadhang.
Samangkana Sang Para tanya ris, maring Bara lawan Herawans,
hoh Sang Baja Herawans, pan ingsun tanya tub, marang sia
Jaya pe ug, isine kang bawans,tianira iu, lntang wulan lan
saditya, kayapa ran ungayane sawilewii, apa ta tatungel gya-
ay.
Matur Beir. Herawana sami, bede-beda punika nggenira, tuwin
‘ehib-cbih let, tan sami ageagipun, katigane puniku singe,
‘enggene hur psan, dene wastanipun, ngkang lintang winastanan,
baranggana mila aan lintang ing, sayekti mang kab,
Saking Iuhur enggene nglangkung, soring lintang sayekti eng
‘gn walan, soring wulan nggen srengenge, srengenge ngsoripun,
ingkang mega ngisore maith, paniku madyspada nenggih tese-
sipun, dene madyspada ik, inggi bumi: mangkane afuresami,
Sing Baja Herawans.
Kula raden umatur seyekti, ming paduka kang lntang kal
‘wan, nengghh wulan lan stengenge, ing tumpectampanipun, an
zane pan tabihtabih Kang lintang dhateng wolan, wlan aman
dthuwur, Kongsiprapteng negening intang, lan-mangandhap
‘wulan ming sengeags nengih, pan sam tebiira.
‘Tangsh lamun Winameng kakawin, sakathahe llangening swac-
1, alangkungan ing lampahe, Sang Parta duking dang, kad
fingkahireng cangkrami, lampahe Sang Haruna, ataken ‘amps
wus, mring Baja an Herwana, pangidhepe Sang Part lr n-
ning, langening jo supenan,
nLepaslampbira Parts null, Katingan wau kang kayangan, Sane
fhyang Endre sadangune, Kalangkung nexyunayun, aneng prabs-
‘Manno nenguh amurub marakata, wetan ing Semert, Unva-
‘ire Kang kayangan, maleng ngstanajenging ith talye si Kays-
‘gan Malyatara
“Warsanica Kang kari siden, manik toys sakehing kang lawang,
‘Rengetning kang kayangan liouwih, pebyarbijat samumu ‘u-
‘enjer, sha wengl sami bes, padhang ing sinten dal, awit 3
byar Kane ssrwa fuk, myang retna tan sosotye, neianssken
alu, dene wat kang minangks, tengerane rai Kalawan weng,
‘saqmnging pr Java,
Sekar tunjung Kalawan kang pels, cakravala dene tuniungite,
amon mekaf sina lire, klamun sami kuncup, stkar tanhung
fayekti wengi, dene kang cakravala, lamon ia nu, oisdban
fan rabinye, ranane: yen aruntungruntung sami,” restengen
engi.
‘Apen Katheh langening pangelh, Sang Harjuna sapaningalra:
Kang Tnlngen eh wane, atangeh yen cinatur, laangening|
Suraaya di, wau kang katingal: lan Rising Pandhosune, denyo
Praptens Suralaya, Seng Hasna kiniekia ing at, sembahe
‘ving Javata.
Ming Bathara Endra denya bekti, Ring Pars samana pina-
pag, widadari pamapage, wis pangsih ngsrsanipun, Kineo lajo
Ianling ‘mul, praptane Sang Hlarjuna, sigra deaya upuby
mmalbete mring Kayangan, Batharendra: Sang Parta wau Gok
prop mien karsania.
om
Praptanim Risang Parta mangkin, ig Yayangan Katong, saking
rmadyapada sadhatenge, weh enggaring para Jawats di, manahi-
™
+a adi, sami sagumung kut.
Kadyangaming ingkang trenatreni, tarlata slom, duk Katia
‘pan Kattan ing we, aiatate ngsyamayam sani, mints oh tie
Funng, vara kapat lau.
Dupi samye amiyarsa war, yen Sang Parta rawoh, suka ine
tyas wong Suralayane, kang minangka ingkang trenitrenl, si
‘ng Jawata i, myang ian tanetar,
‘Kang minangks labuh kapat nenggih,ssangprawira nom, Seng
Hayjuna nallka revoke, sagung ingkang pera widadar, mangun
su wiyad, manahir inglun.
Del manet' nr widen ninaien sem Har
raptan, «sami ara widadai,pangungangan
ai, bale adi bung.
Kang minangka sascgahe sami, widadas sos, maring wan Song
Paria praptane, mung manising tingal lindsindi, marma. d+
pun kar, sepa sang binapus.
Dene uwis siyagn ing batin, negemnya sami ngilo, ironing car
smin anata paese, rebut unggul pare widadsd, sami anjenenging,
mara marek gopuh.
DDhateng bale pangungangan sami, ngadhang ming kang rawch,
isang Parta ingadhang praptane, wonten widadar kenya si,
ia tan umirng,neadhang ring kang rev.
Dene kenya sarin maksih, karsane ywa katon, mring wong
priya prvyana lyane, pan mangkana Karsane kenya di, pues nora
pt, sureada tan ayun,
[Neg jroning tyas tanah widhepwidhig, waranggans snom,
dene ana parane atin, bale lamun tinakebken Jrami, ming
Sang wau prant, suka manahipun.
DDemeh Iukarsinjange Kawingks, teka tan windhon, pan meh
kongls ka mamanise, sumberlen ginubah ringjit, denya neg
‘ab nunggi,lnandhasin Kuk
Mila sar denira angrajit, mangkya dadya nglojok, awit ana
arene stine, panggubahe temah nora dadi, ana wadon mali,
8waranggan ing kung.
Widadar pipita ing npun, sami smu wirangrong, menget marang
solsh panggodhane, ana ingkang sami jawibjowi, ana ingkang
abit, sari amamatit.
‘Ana inglang anggueubah si, nanging datan dados, pnggubahe
fan. ana. dadin, enya negubah ingkang widadnr, dene tase
‘mi, kathah puruipan.
Ya ta ana widadai mulih, ndingik-dingisk mbolos, ayolong,
tingal wast ulhe, apiapi sakite nemeni, mulh apis, na-
ging pinapatt. i
‘Apan walan tumangeal Kang pili, mulih sro Kaleson, tai nba
‘aieng pasuptane, sari rengengtengeng angerepi, repen mim
‘ng, temah es afr
Denya sare sarvi ngimpineimpl, maxing sang nembe rawoh, a
pingiha slroning pngimpen, ana widadari bisketist, sami
owang nei, sarwi ting kerannok.
Kadi juti enira bib, deny amiraos,aingaling nengsih pa
peese, pareng medal sawiianjet, sii ngujwt,tir yah Iowan
akan
Kathah limun sinengea ing tls, solaing pra sinom, widadast
Tenleng ring Pamade, wus anjojug Pamade tumol, marek
‘mating. nga ir Hyang Enda was,
‘Mara marek sarwi mangenal, pada sang Kinaot, pan mangrepa,
ature bektine, Sanghyang Endra angandika ars, baaya sia prap~
1 anengngaraningsn,
‘La lingiha kaki Pata niki, patarana Kaot, den sakecs tngs-
Ira raden, mama sia son undang mark, ingnn mungsung
empl, marang kasektena
Luberena maring Jawata di, iya karsaning ngong,lawan inkang
pra Jawata Kabeb, nora ly ang son gunem Kawis, ana ditya
saktipmadeg atu agung.
‘Arsa ngalahaken iki kaki, Surlaya mengko,sang Nivatakawa-
i arane, kasub ing rat guna sora sekti, manma sira kak, son
set pakaryamu.
16
a
Iya olihira tku Kaki, deaya wus Kingt, ingkang saking Bathara
Sivahe, de Nivatakawaca sang aj, ditan pejah dening, Rest
Dew ta,
‘Miwah yakss tan bsn mateni, wring wimos, tka ana kang mele
Ini tembe, lamun ana manungsa totei, sky Kang maton, linge
HYyang Swara sung.
Lan maninge aki Parta nguni, duk ingsun akongkon, syun
‘ambi sraya sre radon, wus kavarta marine yaa aj ring
Nivata ji, Neimataa
Dadya ngongkon risng ditya ai, wil gong kang kinaot, kaws-
1 ming pratapanta raden, kinen marek mrajaya tumul, dite.
ning yaks rupa wars agung.
Den serengi Hyang Sivah duk prapti, mindha tir wong kaot,
lingen ratu mbubura praptane, iku mula Hyang Siwahnedhaki,
‘ngsung nugraha gs, ia mringnakingson,
‘Marga thu sira uwis olf Juvih sagunging wong, mars mensko
sira Kak age, ingsun ambil sraya ing aunt sang lity ai, me
ak bala aging,
‘Wus cumawis gagamaning junit, ama pangkat gupch, denyarsa
ring Suralays Kene, pan wus lavas ngxyam-ayam pti, karst
angluri, Suraeya kalup.
‘eu mangke Karoningsun Kaki, sia kang katempob, sun pas
1h nyangga bot repote, rumeksa wong Suralaya iki, nora ana ma
Ain, yorya kang tutulung,
Batharendra_mangkans deny ngling, denya ams tanegon,
Sang Harjum tur bekti ature, chub pokulun dasih ta pun pa.
‘uk, ulun oh inuding, magutingprang pupa
‘Amapag prang kasekten ditya ji, rsang'yaksa katong, pun Har
Jna tan Tengeana ing teh, mung sumanges kar sang Dewa,
rnadyanprapteng pati, lemah remak rempu
Sayektine sarema tan ging, sarch mung sumacs, ng Buthara
ronggih andikane, ning pun Paria punika api, guna sura ele
‘hing Kary tuk.
7‘pamine pun Pata pun, menguh yekst Katong, sng
Chaves yoktin, ker Konang amngth lan sa ecbol nese
nin ang, neg pain.
‘scmbuwa pun Parts punik, masng Batangas. yen
‘AEPPura. gtbena manghe, iavan net yaks Sue ski, ni
‘pays sand, pra sl nea
Lh asng btn, Levan ayn fngng, uhsana
Le Pee Eamon wom maar winruk amily sepung
an piping, arate sampun
Sengkyang dra anda ati mamane mangkon’, dabat
ea ang yada ora wandenyana alu, psn we
uk prep marangSuengay. ,
Tan sak Kak! pean hapt sa kang sun tao, kadipern ta
SEE youyené andere mungsuhyakse al ape amarai, 98
‘inna
gene ngpamya compu just, amung sia meng, Hang
SESE kati radon an manioge rants wak an, 2
Sone perma tal, marae uh
Kasekene stay ng, sapung gaming wong, wih t-
BETES Se tive, yoke date Ingkang pat ui ita a.
Fak poma pun anak.
‘UnecyenipunKaliwatawert,lamun prang sng katong, tndhing
Da Dews satiate, Ing benlang yen eampu ings pi
Fan gone ol nul ung
= Datan kena ingewaga ali, unggyan Sang gumathok, pat or
Pi yaksa iy, mama Kaki si ingsun weg, aya Kon
Sp, vans mach amps.
‘hou dene sang Nivata kl, mamane mengkono, denya pakst
‘sak kawargane, avitsakng Kacuwaring pl, aa wid
a ddya tani.
amania tang pun kasi, ring sng iy katong, Ni Supe
(SR naman nanging nora sun parngen fa, amung
ping, wadonijelpan.
7
Sang Nivat fm panciyene gli lsmun dtan paneeoh, Ni Sie
rab Kang den kayanake, ing stmangke kaki ara mami, Sang
Supraba nin, ka Kang sun utes.
CGelar mara sngunggai-ungeahi, ming sang diya Katong, kang
supaya antuk kaatine, pan kinarya Kang upeya sand, aml poe
‘iurip mene kacakup.
‘Dé menawa iy den mil resi, tj Raton steoh, tale
Tange ata bee, aya wey nang pat! ui, pun kong
Ken, aywa saris.
is. ngpone amr pat, aya agent! domo, sabab
Pianta ier acl Gn te ag,
mh ad jr.
DHANDHANGGULA
Sanghyang Endca enya amemeling, mring, Sang Paria, apan. ta
smangkana, kaki dipun engst mangis, wewelasingsun, mau, le
‘eunira den mgstiati, angrngaken sire, widadasi Iohung, poma
ipun swasena, jjahane mungsuh Ima nage, aywa na, kalivat-
Miwa, joning lalaren den tt, ingkang ewuh Jawan ingkang gam-
pang, awasena tka Kabel, kalawan sia kulup, sun gewanting-
‘ang balanbi, arin Antakusums, nenggih sawatipun, bisa ngas-
‘bah jumantara, lawan ai Dreswasadana kaki, ingsun paringken
‘Ajai Dreswasidana i, yen winatok bisa tan katingal, mamma
sira ing samangko, pan ingun duta ku, laku sandi den ngat-
4, umising at Supraba, tan weweka ingsun, wit pracayeng sun
Inring sir, dening sira luputing panca driyeki, mammane sun
practya
[Lah Pamade ing panedha mami, muga-muga sire antuk kaya,
Inkunira iia raden, ing tembe giecing sun, Kaluwihan sagung
ddumadi, she wong Suralaya, wales ik, toha ja sranapejah,
pn mingana Hyang Eada en ening, tr ots Reng
ara.
»