ISL M3 (SCE3101)

Pengelasan Makanan
Makanan boleh dikelaskan kepada lima kelas makanan iaitu karbohidrat, lemak,
protein, mineral dan vitamin. Makanan dikelaskan mengikut nutrien utama yan
gterkandung dalam makanan tersebut. Nutrien yang terdapat dalam makanan
boleh dibahagikan kepada makronutrien dan mikronutrien. Makronutrien ialah
nutrien yang diperlukan dalam kuantiti yang banyak oleh tubuh seperti
karbohidrat, protein dan lemak, mikronutrien pula ialah nutrien yang diperlukan
dalam kuantiti yang sedikit oleh badan iaitu mineral dan dan vitamin.
Karbohidrat
Karbohidrat ialah sebatian organik yang mengandungi karbon, hidrogen dan
oksigen dalam nisbah 1:2:1 masing-masing. Karbohidrat terdiri daripada kanji,
gula dan selulosa. Makanan yang mengandungi karbohidrat ialah nasi, ubi
kentang, roti, gula dan pisang. Karbohidrat juga boleh dikategorikan kepada
karbohidrat ringkas (iaitu monasakarida dan disakarida) seperti gula, kek dan
buah-buahan; dan karbohidrat kompleks (iaitu polisakarida) seperti kanji, pasta,
roti, bijirin sarapan dan lain-lain lagi. Karbohidrat seperti gula dan kanji
membekalkan sumber tenaga utama dalam menjalankan aktiviti harian manakala
serat membantu merangsang tindakan di usus. Setiap satu gram karbohidrat
menyumbangkan sebanyak empat kalori.
Protein
Protein ialah makromolekul organik yang boleh dijumpai dalam semua
organisma hidup. Protein ialah polimer yang terbentuk daripada proses
kondensasi asid amino dengan terbentuknya ikatan polipeptida. Protein
mengandungi karbon, hidrogen, oksigen dan nitrogen. Beberapa protein juga
mengandungi sulfur dan fosforus. Makanan sumber protein ialah ikan, susu,
daging, putih telur dan kacang. Protein berperanan penting dalam membina sel

baru untuk pertumbuhan, selain daripada menyumbangkan tenaga dengan

setiap gram sebanyak empat kalori.
Lemak
Lemak ialah sebatian organik yang tidak larut dalam air tetapi larut dalam pelarut
organik seperti alkohol, eter dan kloroform. Lemak terdiri daripada asid lemak
dan gliserol. Lemak boleh wujud dalam keadaan cecair atau pepejal pada suhu
bilik bergantung kepada struktur dan komposisi lemak. Lemak terbahagi kepada
lemak haiwan (seperti minyak ikan, minyak haiwan) dan lemak tumbuhan(seperti
minyak kelapa, minyak kacang, minyak bunga matahari).Dalam pada itu, lemak
juga boleh dikategorikan kepada lemak tepu dan lemak tidak tepu, iaitu lemak
tepu ialah lemak haiwan dan lemak tak tepu ialah lemak tumbuhan. Lemak
merupakan

sumber

tenaga

simpanan

badan

dan

setiap

gram

lemak

menyumbang tenaga paling tinggi iaitu sembilan kalori. Selain daripada

membekalkan tenaga, lemak turut berfungsi sebagai penebat haba untuk
mengelakkan kehilangan haba yang tinggi daripada badan, melindungi organ
dalaman seperti jantung dan ginjal, serta pelarut kepada vitamin A,D,E dan K.
Mineral
Mineral ialah nutrien organik yang diperlukan oleh badan. Mineral boleh
dibahagikan kepada dua kategori berdasarkan kuantiti yang keperluan oleh
tubuh. Mineral yang diperlukan dalam kuantiti yang banyak secara relatifnya
dikenali sebagai makromineral, manakala yang sebaliknya dikenali sebagai
mikronutrien. Contoh makromineral ialah kalsium, klorin, magnesium, fosforus,
kalium, natrium, dan sulfur. Contoh mikromineral ialah besi, kuprum, fluorin,
iodin, selenium, zink, kromium, kobalt dan molibdenum. Kekurangan mineral
boleh menyebabkan penyakit, sebagai contoh kekurangan pengambilan kalsium
akan menyebabkan seseorang menghidap penyakit oesteoporosis.

Vitamin
Vitamin terdiri daripada 13 jenis vitamin: vitamin A, vitamin B kompleks
(tiamin,riboflavin, niasin, vitamin B6, asid folik, vitamin B12, asid pantotenik dan
biotin),serta vitamin A,D,E dan K. Vitamin ialah molekul organik yang diperlukan
dalam kuantiti yang sedikit oleh badan, namun begitu vitamin memainkan
peranan penting dalam fungsi fisiologi badan. Ini bermaksud kekurangan
pengambilan sesuatu jenis vitamin boleh menyebabkan penyakit yang akan
menganggu kesejahteraan hidup kita. Contohnya manusia yang kurang
pengambilan vitamin A boleh mengalami penyakit kulit, rabun malam dan
anemia, manakala kekurangan vitamin D pula menyebabkan penyakit riket.
Makanan Seimbang
Makanan seimbang adalah diet yang mengandungi karbohidrat, lemak, protein,
mineral, vitamin, serat dan air dalam kauntiti yang betul mengikut keperluan
badan yang diperlukan oleh badan. Tambahan lagi, dengan pengambilan
makanan yang sihat akan dapat membekalkan badan dengan semua nutrien
yang diperlukan oleh badan untuk mengekalkan kesihatan yang baik,
mengelakkan daripada mengalami kekurangan atau berlebihan pemakanan dan
membaiki tisu-tisu yang rosak. Ini kerana keperluan nutrien seseorang adalah
berbeza mengikut umur, jantina, cara hidup dan aktiviti fizikal harian. Beberapa
panduan untuk mencapai pengambilan makanan yang seimbang ialah:
1. Nikmatilah pelbagai jenis makanan dengan menggabungkan pilihan makanan
berdasarkan piramid makanan
2. Imbangkan pengambilan makanan dengan aktiviti fizikal.
3. Pilih diet yang mengandungi banyak bijirin dan kekacang
4. Makan banyak buah-buahan dan sayur-sayuran.
5. Pilih diet yang rendah lemak dan kolesterol.
6. Pilih diet yang rendah gula dan garam.
7. Minum air kosong dengan banyak.
8. Makan makanan bersih dan selamat.

9. Amalan pemakanan perlukan berlandaskan fakta dan bukannya mitos.

Makanan berkhasiat
Makanan berkhasiat ialah makanan yang mengandungi pelbagai jenis nutrien
dalam kandungan yang tinggi pada bahagian yang boleh dimakan tetapi
mengandungi kalori, gula, lemak dan garam yang rendah serta turut memberikan
manfaat kepada kesihatan dan kesejahteraan hidup kita. Salah satu makanan
berkhasiat ialah pisang yang mengandungi dua jenis karbohidrat iaitu karbohidrat
ringkas (glukos) dan kompleks (fruktos dan sukros) yang berupaya memberikan
kita tenaga segera juga dalam jangka masa yang panjang. Selain itu, pisang
mengandungi kandungan potassium yang tinggi (lebih kurang 4673mg)
tetapisodium (1mg) yang rendah, iatu satu nisbah yang sesuai bagi mengelakkan
penyakit tekanan tinggi. Kandungan zat besi yang tinggi secara relatif juga
membantu dalam pembentukan darah merah bagi mengelakkan anemia. Pisang
juga membantu kesejahteraan hidup kerana mengandungi triptofan (sejenis asid
amino) yang boleh ditukar ke bentuk serotonin yang mana penting dalam
membaiki mood seseorang.
Selain daripada makanan segar, terdapat juga makanan terproses yang
berkhasiat dengan menggunakan bahan mentah berkhasiat dan halal serta
diproses dalam keadaan bersih dan selamat. Dalam pengambilan makanan
terproses adalah penting untuk kita membaca maklumat pemakanan yang
terdapat

pada

pembungkusan

untuk

mengetahui

kandungan

kalori,

makronutriendan mikronutrien serta tidak mengandungi bahan yang tidak halal

atau merbahayakan kesihatan seperti lemak trans yang boleh mengakibatkan
penyakit kardiovaskular dua kali ganda daripada lemak tepu.
Perkembangan dalam Teknologi Makanan
Penduduk di negara kita sangat beruntung kerana mempunyai banyak makanan.
Kadang kala, kita mempunyai lebihan makanan yang tidak dijual segar. Antara
sebab kita memproses makanan itu:
1. membunuh mikroorganisma

2. memudahkan pencernaan makanan

3.menjadikan makanan tahan lama
4.meningkatkan kandungan nutrien dalam makanan
5. memudahkan pengangkutan, penggunaan, penyimpanan dan pembungkusan
Perkembangan teknologi dalam pemprosesan makanan
Jenis pengawetan
1. Pengetinan dan Pembotolan

Kebaikan
-Lebih tahan lama

(a) Makanan dipanaskan pada suhu

85C dan dimasukkan ke dalam tin -Bebas
(b)

Tin

makanan

dipateri

dan

vitamin
oleh

kepada haba yang tinggi.

dan mikrob dan spora.

-Rasa dan tekstur

makanan berubah.

dipanaskan dengan stim di bawah

tekanan serta pada 121C.
2. Pempasteuran

nutrien

daripada dimusnahkan

pendedahan

atau botol yang telah disterilkan.

Kelemahan
-Sebahagian

-Mengekalkan

rasa -Spora bakteria tidak

(a) Sesuai untuk mengawet susu dan nutrien makanan.

segar dan jus buah-buahan

dapat dimusnahkan
-Perlu disimpan

(b) Susu segar dipanaskan sehingga -Kebanyakan

mikrob dalam peti sejuk pada

63C selama 30 minit atau pada suhu dapat dimusnahkan

suhu 40C

72C selama 15 saat dan disejukkan

-Hanya tahan dalam

segera
3. Penyejukbekuan

-Rasa dan nutrien

tempoh yang singkat.

-Bakteria dan

(a) Makanan disejukbekukan secara

makanan dikekalkan

spora tidak dapat

perlahan pada suhu 0C

-Makanan

(b) Bagi penyejukbekuaan segera,

disimpan

makanan disejukbekukan pada suhu

beberapa bulan .

boleh dimusnahkan.
sehingga -Menghentikan
proses pertumbuhan
dan pembiakan

kurang -180C.
4. Pembungkusan Vakum

-Mengekalkan

(a) Udara dikeluarkan daripada bekas

makanan

makanan.

-Vitamin di dalam

(b) Makanan disimpan dalam keadaan

makanan tidak

kedap udara.

dimusnahkan

bakteria sahaja
rasa Sesuai untuk makanan
tertentu sahaja

(c) Sesuai untuk menyimpan makanan

yang

mudah

rosak

akibat

pengoksidaan
5. Pendehidratan

-Boleh disimpan

- Nutrien dan

Terdapat tiga kaedah di mana air

untuk tempoh

vitamin dalam

disingkirkan daripada makanan:

yang panjang

makanan

(a) Menjemur makanan

di

bawah - Rasa makanan

cahaya Matahari

dikekalkan

dimusnahkan -Bakteria
dan

(b) Mengeringkan makanan dengan

spora belum

haba yang tinggi

dimusnahkan

(c) Menvakumkan makanan sehingga

kering.
6. Pendinginan

-Rasa makanan

(a) Sesuai kepada buah-buahan, dikekalkan

sayur-

sayuran

dan

hasil

tenusu - Vitamin

sahaja.

Bakteria dan
spora tidak
dimusnahkan

dikekalkan

(b) Makanan disimpan dalam tempat

dingin pada suhu kira-kira 0C - 50C
7. Penyinaran

Semua mikrob

-Nutrien dan vitamin

(a) Sinar gama digunakan untuk

dapat dimusnahkan

dalam

dimusnahkan

mengawet makanan.
(b)Memperlahankan

makanan

proses

-Rasa

mungkin

percambahan biji benih, pertunasan

berubah

sayuran berubi, dan pematangan buah-

-Kemungkinan

buahan.

bahan makanan
dicemari sinaran
radioaktif.