LOGO

Nh ting rng ca s t trong rng su khin

mun th run ry, im lng; Cng vy, gio l Pht
gio ni ln s tht khin ngoi o run ry, im
lng.
C khi c Pht khuyn cc v T-kheo rng ting
rng con s t trong khi thuyt php, tc c Pht
mun nhn mnh mt vn m cc ngoi o
u hong ht, lng tc dng ngc. y l ni
dung c cp trong bn kinh s 11 ny.

c Pht tuyn b rng: ch

trong Gio php m Ngi
thuyt ging mi c th tm
thy bn cp bc Thnh
chng, tc l nht sa-mn,
nh sa-mn, tam samn v t sa-mn. Sau
, Ngi gii thch gio l m
Ngi thuyt ging khc vi
cc tn gio khc ch c
o ph nhn tt c kin chp
v bn ng nh th no.

1. Svatthi (X-v): Kinh thnh ca vng quc

Kosala, v l mt trong su kinh thnh ln n
vo thi c Pht.
Svatthi c mang tn nh vy v trong kinh
thnh c Hin gi Savattha an tr. Truyn thuyt
khc ni rng trc ti y c mt ch tr qua
m cho cc on xe i bun; lc gp nhau cc
thng bun thng hi nhau h c ci g Ki
bhanda atthi? - Sabba atthi - v tn ca
thnh ph c gi da trn cu tr li.

Th Tn thng an tr ti Svatthi nh l mt ni
hong Php chnh ca Ngi.
Trng gi
Anthapiika l ngi thnh Ngi n y ln u
tin. Sau Ngi an c kit h 25 ln ti Svatthi,
19 ma trong Jetavana v 6 ma trong
Pubbrma do tn n Viskh kin to v cng
dng.

Theo mt thng k, c 871 bi kinh c thuyt

ti Svatthi, trong :
- 844 trong Jetavana,
- 23 trong Pubbrma,
- v 4 ngoi thnh Svatthi;
Bao gm:
- 6 kinh thuc Trng B,
- 75 kinh thuc Trung B,
- 736 kinh thuc Tng ng,
- v 54 kinh thuc Tng Chi.

2. Jetavana (K vin hay K- lm) do Trng

gi Anthapiika mua li t khu vn ca Thi
T Jeta gn thnh Svatthi dng cho c Pht.
Ti y Ngi nhp h 19 ln v nhiu bi Kinh
quan trng c Th Tn thuyt ra.

V Trng gi Anthapiika
dng vng lt trn mt t
mua cho c khu vn
theo li thch ca Thi T
Jeta, nn cha ny cn c
gi l B Kim T (cha tri
vng).

Cm phc tm lng nhit tm v o

ca Trng Gi, Thi T hoan h cng
ton b cy tri trong vn n Pht v
Tng chng , nn ngi cha thng
c gi vi danh xng : Jetavane
Anthapidikassa rme
ti
Jetavana,
trong
vn
ng
Anthapiika ghi nh ngi sng
lp.

c bit Trng gi Anthapiika tr 180

triu cho khu vn v Jeta dng ht s tin
ny xy cng ri cng dng li cho
Jetavana. Cn Anthapiika chi tt c 540
triu cho vic tri vng mua t v xy ct.

3. Sa-mn th nht, tc l bc D Lu, Nhp

Lu, cng gi l Tu--hun (Sotpanna).
4. Sa-mn th hai, tc l bc Nht Lai, cng gi
l T--hm (Sakadgmi).
5. Sa-mn th ba, tc l bc Bt Lai, cng gi l
A-na-hm (Angmi).
6. Sa-mn th t, tc l bc ng Cng, cng gi
l A-la-hn (Arahanta).

7. Php hu (Sahadhamk), ch cho cc v Tkheo, T-kheo-ni, cc v tp s, Sa-di, Sa-di-ni,

nam c s, n c s.

8. Cu cnh (nih), mc tiu ti hu. Cu cnh

a din ca ngoi o nh Brahmaloka (Phm
thin
gii)
l
cu
cnh
ca
B-lamn, bhassr (Quang m thin) cho cc v tu
kh hnh, Subhakih (Bin tnh thin) cho cc
du s, nhng trong gio php ny, cu cnh l Ala-hn.

9. Chp th (updna), l s thch th mt cch

khn kht, cht ch; chp n mt m qung.
10. Thun ng (anuruddha), chu p lc bi
tham i.
11. Nghch ng (paiviruddha), chu chi phi bi
sn hn.
12. a h lun, thch h lun (papacrmassa
papacaratino), l ng ngha vi tham dc, t
kin v kiu mn.

12. Hu kin (bhavadihi), chp vo ci c,

cn gi l thng kin, tc l kin tin rng
chng c s thay i, h l ngi ri th
cht i, li sanh ra lm ngi na.
13. Phi hu kin (vibhavadihi), chp vo
ci khng, cn gi l on kin, tc l kin
tin rng con ngi sau khi cht l khng c
linh hn tn ti i sau, ngha l mt hn.

Bn hng sa-mn
Bn php quyt nh
Hai loi t kin
Nhng iu cn bit v cc php
S khc bit gia Pht gio v cc tn gio khc
Bn s chp th
Tp khi ca s chp th

Tu--hun

BN HNG
SA-MN

T--hm
A-na-hm
A-la-hn

1. Sa-mn th nht, tc l bc D Lu, Nhp

Lu, cng gi l Tu--hun (Sotpanna). Tc l
v c s qu, tuyt tr ba kit s: Thn kin,
hoi nghi, gii cm th.
Bc thnh Nhp lu khng cn ti sinh trong 4 ci
c gii: a ngc, atula, ng qu, sc sanh.
Ch cn phi ti sinh lm ngi hoc lm ch
thin ci tri dc gii nhiu nht 7 kip na. n
kip th 7, th chc chn s chng c A-la-hn,
ri tch dit Nit Bn, chm dt s t sinh lun hi
trong tam gii.

2. Sa-mn th hai, tc l bc Nht Lai, cng gi

l T--hm (Sakadgmi), tc cc v c nh
qu, gim tr hai kit s l dc i v sn.
Cc ngi ch cn ti sinh lm ngi hoc lm ch
thin 1 kip na. Ngay trong kip y s chng c
A-la-hn, ri tch dit Nit Bn, chm dt s t
sinh lun hi trong tam gii.

3. Sa-mn th ba, tc l bc Bt Lai, cng gi l

A-na-hm (Angmi), tc cc v c tam qu,
tuyt tr hn hai kit s dc i v sn.
Bc Thnh Bt lai khng cn ti sinh tr li ci dc
gii, ch ti sinh ln ci sc gii (hoc ci v sc
gii) ri s tr thnh bc Thnh A-la-hn tch dit
Nit Bn, chm dt t sinh lun hi trong ba gii
bn loi.

4. Sa-mn th t, tc l bc ng Cng, cng gi

l A-la-hn (Arahanta), tc cc v c t qu,
tuyt tr nm kit s cn li l i sc, i v sc,
ng mn, phng dt v v minh; mt bc thnh
hon ton thanh tnh, on dit tt c phin no d
th hay t, v t xung mi gnh nng, khng
cn s lun hi sanh t. Sanh tn, phm hnh
thnh, vic nn lm lm, khng cn tr lui
trng thi ny na.

1. Lng tn thnh i vi bc o s - satthari

pasdo.
2. Lng tn thnh i vi Php - dhamme pasdo.
3. S thnh tu vin mn trong cc gii lut slesu pariprakrino.
4. V nhng php hu kh i, kh , ti gia v
xut gia knh mn - sahadhammik piy
manp gahah ceva pabbajit ca.

Saddh l nim tin, s tin tng; Pasda l lng

tnh tn, s tn thnh.
Saddh c hai ngha: Mt l tt c nim tin no
trong i, ch cn mnh c nim tin thi. Ch
Saddh ny t ci ch ting Pli l saddahati l
s tin tng.
Cn ch Pasda c nhiu ngha l nim tnh tn,
ch Pasda c ngha l trong sch, lm cho tin
tng, n t ch Pli l pasdeti c ngha l chn
ra m tin.

Ngi Pht t tin rng

c Pht l bc gic
ng hon ton v ba
phng din: t gic,
gic tha, gic hnh vin
mn, c tr tu v
phng tin thin xo,
c Pht c th du dt
chng sinh ra khi vng
v minh lm lc, t
n an lc, cu cnh
Nit bn.

Ngi Pht t tin rng Pht php l chn l m

c Pht thn chng, l phng php dit
kh, l con ng a n an lc gii thot
Chnh php m c Pht gic ng, Ngi c
kh nng c bit ch nh ra ngn ng gio
hun chng sinh cho hiu bit r v thc hnh
ng theo li dy ca Ngi; em li s li ch,
s tin ha, s an lc trong kip hin ti, nhng
kip v lai v c bit t n cu cnh Nit Bn,
gii thot kh t sinh lun hi trong tam gii..

Hu
kin

Phi hu
kin

Micch passatti = dithi: Thy sai lch (vi chn

php), gi l (t) kin.
T kin l nhn thy cc php y tri ngc li,
nh v thng cho l thng, kh cho l lc, v
ng cho l ng, khng trong sch cho l trong
sch.

Hu kin (bhavadihi), chp vo ci c, cn gi

l thng kin - sassatadihi, cho rng: C mt
thc th thng hng khng thay i, khng bin
hoi".
Con ngi c mt linh hn (t ng) lun lun tn
ti, nu kip ny l ngi th kip sau cng l
ngi, linh hn ny khng b hoi dit...
Thng kin cn c gi l nm gi ci c
(chp hu), thng thng chng sanh cho rng
c mt ci thc thng hng.

Ch sassata = sa + sata. Sata l suy ngh, ch

tm, sassata l c (mt) ci thc. Tc l cho
thc khng h bin i, hay c mt ci thc l
ch t (ntho) ca thn xc ny, thc y khng h
b hoi dit.
T ngh c mt thc th thng hng, ny sinh
quan im: C v Thng thng hng hay
c mt t ng (atta) thng hng.
Ni cch khc, thng kin l tin tng c mt
thc th (no ) khng h thay i (thc th
y nn hiu l php hu vi).

Phi hu kin (vibhavadihi), chp vo ci

khng, cn gi l on kin - ucchedadihi, cho
rng: Chng sanh sau khi mnh chung l hoi
dit, khng cn li ci chi c.
C ba loi on kin:
- V hnh kin (akiriyadihi).
- V nhn kin (ahetukadihi).
- V hu kin (natthidihi).

- V hnh kin (akiriyadihi) cho rng mi hnh

ng tt xu u khng li hu qu.
Chng sanh v th gii ny ngu nhin hnh
thnh, khng c nguyn nhn no to ra c.
S thnh cng hay tht bi l do nng lc trong
hin ti, khng do nhn ca nghip no trong qu
kh hay trong i ny c.

Chng sanh sau khi cht th hoi dit, nn nhng

hnh ng trong kip sng ny ch l mt sinh
hot n thun, tc l bt k hnh ng no ca
thn, ng hay u khng c tnh cht ti hay
phc. Ti hay phc ch l quan nim ca th
tc, kt qu ca ti hay phc ch c gi tr
trong kip sng hin ti theo qui nh ca th gian.

- V nhn kin (ahetukadihi) cho rng mi

th ngu nhin m c .
Chng sanh v th gii ny ngu nhin hnh
thnh, khng c nguyn nhn no to ra c.
S thnh cng hay tht bi l do nng lc trong
hin ti, khng do nhn ca nghip no trong qu
kh hay trong i ny c.

- V hu kin (natthidihi) ph nhn mi th

mnh khng thy c.
Khng c nhn, khng c qu nghip chi c.
B th khng c phc. Khng c nghip, khng
c qu d thc ca nghip. Khng c cha m. i
ny cng khng c. i sau cng khng c.
Khng c chng sanh l hng Ha sanh nh Ch
thin, ng qu... Khng c hng Sa-mn, B-lamn c chng php chi c, khng c ai bit c
i trc hay i sau.

L v ng (anatta) ch xut hin trong thi c Gio

php ca c Pht qua tr tu ca v Chnh ng
gic, ci s sng (tn ti) c c Pht minh
gii qua l duyn khi. Tc l s sng y vn c,
nhng n khng thng cng khng on, n
hin hu nh c nhn duyn, khi ht nhn duyn
th n dit, nhng bc cho s sng khc sinh
ln.

V nh ngn la chy nh c nhin liu, nhin liu

cn, ngn la cn, thay i nhin liu th ngn la
thay i, khi nhin liu ht, ngn la tt. Nhin liu
v nh nhn duyn, ngn la v nh s sng.

 l chn l th ch c mt. Gia khi ngoi o

ch trng hu kin (chp thng), hoc phi hu
kin (chp on) th Pht gio vt ra khi thng
on (khng chp hu, khng chp v) m tuyn
b s tht l "Trung o", hay Duyn khi.
Ngoi o do v vng vo chp thng, on m
khng th c tu tri v s tp khi v s on dit
ca hai loi tri kin y. H cng khng th tu tri v
ngt, s nguy him v s xut ly khi cc tri kin
n.

V s tp khi - samudaya - ca hai loi kin

chp, S gii k ra tm yu t lm nhn duyn:
nm un, v minh, xc, tng, t, phi nh l tc ,
bn xu, v ting ni ca mt ngi khc.
S on dit - atthagama - hai loi t kin y l
D-lu o, y tt c quan im u b nh bt
gc.

V ngt ca chng - assda - l s tha mn nhu

cu tm l m chng em li;
S nguy him - dnava - s tri buc lin tc m
chng gy ra;
S xut ly - nissaraa - khi chng l Nit Bn.

Trung o - Duyn khi

Chp ng, chp thng, chp on

V ng

Hu ng

- V tham, v sn, v si
- on i, on th
- Tu tri, khng thun ng, khng
nghch ng

- Tham, sn, si
- i, th
- Khng tu tri, thun ng, nghch ng

C T sa mn qu

Khng c T sa mn qu

Dn n on tn kh
(Tch tnh, Nit bn)

Dn n sinh, t, su, bi, kh, u, no

Th l s chp n, m p, khng bung b ca

Tham i hoc T Kin.
Bhusa diyanti amucanagha gahantti
updnni: Chp cht khng bung th gi l Th.
Th y chnh l i v T Kin nhng mc
trm trng, su sc. S thch th mt cch khn
kht, cht ch cng c gi l Th m c s hiu
sai lm mt cch su sc cng l Th. i v T
Kin mc bnh thng khng th gi l Th.
Cc ngi v d Tham i (tah) l tn trm trong
m v Th (pdna) l ng tc cm nm vt
trm.

Dc Th (kmupdna): Tm s Tham (lobha)

trong 8 tm tham (lobhamlacitta) trong trng
hp am m Ng Dc (pacakma).
Kin Th (dihupdna): S chp trc nhng
T Kin nm ngoi Gii Cm Th v Ng Chp
Th. Nh tin Thng ti cao, thin ng
vnh cu hay th phng ma qu, thn vt. Chi
php l tm s T Kin (micchdihi) trong 4
tm
tham
hp
t
(lobhamladihisampayuttacitta).

Gii Cm Th (silabbatpdna): L do mun

c sanh vo mt cnh gii no ngi ta
chp nhn mt ng li hnh tr v l, tun
theo cc gio iu lm lc nh o ch, o b,
o la th hoc bt c mt hnh thc tu tp m
qung no nm ngoi gio php ca ch
Pht, hoc li dng hoc kh hnh.

Ng Chp Th (attavdpdna): y l t
ng ngha ca Thn Kin (sakkyadihi). Th
ny l s chp cht quan im Ng (ahankra)
v Ng S (mamakra) nh c ti, ca ti, c
hn, ca h. Chi php l tm s T Kin
(micchdihi) trong 4 tm tham hp t
(lobhamladihisampayuttacitta).

I DUYN TH (tahpaccay updna)

Tham i giai on mnh lit v c T Kin i
cng th c gi l Th.
i

Th

Tm s

Tham

Tham

nh ngha

S thch th, say

m

S m p, gn
cht

Hnh nh minh
ha

mm non mi nh ci cy c gc r

Php i lp

c tnh thiu
dc

c tnh tri tc

Nhn t

Kh tm cu

Kh bo th

I LM DUYN CHO DC TH
i trong trng hp ny l s thch th n thun
giai on tin khi, cn Dc Th tuy cng l i
nhng li l i mc su sc, trm trng.
i l nhn t cho kh tm cu (Pariyesandukkha)
tc nhng vt v, gian kh trong kht vng tm
kim dc lc, cn Dc Th l nhn t cho kh bo
th (rakkhadukkha) tc nhng su bi u no
phi chu ng trong c mun gn gi cc dc
lc cho ng mt mt, v.

Cu chuyn tin thn v vic B-tt b hoi thin

chnh do Dc Th qu mnh lit nn B-tt
phi b kh tm v hnh bng b hong hu sut
mt tun l nh vy.
Hoc cu chuyn c vua Braas chnh l ci
mng tranh b vng c nung nu lu ngy
nn tr thnh Dc Th. Cng l ci Tham i
nhng mc trm trng nh vy th c gi
l Dc Th

I LM DUYN CHO KIN TH

Kin Th l tt c nhng T Kin no ngoi ra
Gii Cm Th v Ng Chp Th. Cn Tham i
trng hp ny cng l s thch th trong cc
cnh, hoc Ni Phn hoc Ngoi Phn. Cnh Ni
Phn l nhng g thuc v bn thn, khng lin h
g vi chnh mnh bt lun l chng sanh hay vt
v tri.

Cu chuyn v du s la th Gua v nguyn soi

Alta tin chc rng hnh ng thin c khng c
qu bo.
Qua cu chuyn trn y, nu xt cho cng, ta s
thy rng T Kin ca cc nhn vt trong u
bt ngun t s khao kht dc lc, ly s sung
sng lm tm im cho nhn thc v vn
nghip bo. l i tr sanh cho Kin Th vy.

I LM DUYN CHO GII CM TH

Du l mun t ti cu cnh gii thot no
hoc c sanh ln thin ng cng u l i
c. T s mong mi , ngi ta chp nhn mt
php mn tu tp t vy, hoc li dng hoc kh
hnh, chnh l i tr sanh cho Gii Cm Th.

Trong thi k c Pht, c hai du s n, v mun

sanh thin nn ch trng tu theo php mn kh
hnh bng cch bt chc theo con b, con ch.
Hai loi th ny sinh hot th no th h cng lm
theo nh vy. n khi gp c c Pht, Ngi
gii thch cho h bit l ng li sai lm th c
hai mi quay v vi Pht gio.
mu cu hnh phc cho i sau m li m
qung chp tr mt hnh tu, mt gio iu hay gii
cm no sai lm, i ngc li gio php ca
ch Pht th l Gii Cm Th m cng l
trng hp i lm duyn cho Gii Cm Th.

I LM DUYN CHO NG CHP TH

Theo quy lut vn hnh ca hu vi php th tt c
mi sinh hot ca chng sanh u c din bin
trn c s nhn duyn thch ng.
i vi cnh kh i, kh h th chng nhng lm
iu kin tt cho tm tham sanh khi m li cn
khin cho chng sanh phi m p, chp n, khn
kht su sc vi n na v chnh v Tham i qu
mnh lit nn ngi ta mi i n ng nhn l c
mt ci ti, ti tn ti, ti hin hu, ti sinh hot, ti
l ti chnh l Tham i tr sanh cho Ng
chp th

Bn Kha Cnh Thc Tnh Ca T Th

Bn tng

S nm bt, khn kht

Nhim v

Khng bung b cnh s tri

c im

Nhn t cn thit

Tham i mnh lit,

c T kin i km

Tham i

T tng nhn loi th mnh mng nh bin c;

gio l ca cc tng kinh Pht gio th phong ph
n chong ngp; gia ci cnh mnh mng y,
Tiu kinh S t hng cng hin mt s i
chiu rt ngn gn v rt chn xc ging nh ting
rng ca s t trong rng su khin mun th run
ry, im lng; Cng vy, gio l Pht gio ni ln s
tht khin ngoi o run ry, im lng, cm lng.