You are on page 1of 240
pO XUAN THY (chi bién) - DANG VAN CHUYIiT + NGUYEN viiiT NGUYEN NGUYEN VU SON-NGUYEN DUC THUAN -NGO LE THUY-NGQ VAN TOAN TRUONG TRUNG HOC CODIEN VA KY THUATHONG Our THU VIEN Ki THUAT DIEN TU (Ba duoc di déng mén hoc cla Bé Gido duc va Dao tao thong qua dung lam tai liéu gidng day trong cae trudng dai hoc ki thuat) (Tdi ban lan thit mui lam) NHA XUAT BAN ‘GIAO DUC Ban quyén thagc HEVOBCO — Nha xuat ban Gio duc 04 — 2008/CXB/101— 1999/GD MA s6: 7B231y8— DAI LOI NOI DAU Giéo trink "KI THUAT DIGN TU" do tap thé cén b6 khoa "KE thugt Dign tit - Tin hoc" truong dai hoc Béch khoa Ha Noi bien soan dé lam tai liéu gidng day va hoe tap cho sinh vien cae truong dai hoc hi thugt, b6 tic cho ki su dé tt nghiép cing nhu dé tham Khéo cho. cén 66 cée nganh 06 lién quan, Noi dung giéo trink de cop mét cach hé théng nhitng kién thite co bin va hitn dai cia nginh Ki thu@t Dign tt, Nhiing kién thite nay la cn thiét cho cde Ai su va cén b6 ki thuat hoat dong trong diu kién ki thudt tu dong héa va tin hoe ngay cang phé edp. Gido trinh nay duge chia lam 5 chuong. Churong I : Gidi thigu nhiing bhéi niém co ban vd cde thong 36 cia mach ditn, vd tin tite, tin hiéu dién, cée tinh chét tong quat cia ching va nét téng qudt cia vai hé thong dién ti dién hinh. Chuong nay do TS. Nguyén Viét Nguyen bitn sogn. Chuong 2: De cop dén ki thugt xt li cée tin hitu tuong tu, cde edu kign dung cu dién tit cé hiéu tng chink lun va khuéch dai, ede mach dién co ban sit dung chting vdi muc dich gia cong, xit li tin hieu theo phiong phap tuong tu. Chuong nay do TS. Dé Xuen Thu, ki su gidng vién Ngo Van Toan, TS. Nguyén Dite Thuén va TS. Nguyén Viét Nguyén bién soan. Chuong 3: D8 cap dén cdc vin dé cia ki thugt xung - 86, Céc edu kién, phtn ti sit dung trong cée mach xung - 6. Céc mach va Rh6i chite nang gia cong tin hitu theo phuong phap roi rac, Chuong nay do TS Nguyén Viet Nguyen bien soan. Chuong 4: D8 cop dén ki thugt bién déi dien dp vd dong dién . Cac mach chinh luu va nghich luu cong sudt lén. Céc khéi chite nang va cde mach co ban cia hé théng ditu khidn cde 60 bién doi dign nang. Chuong nay do ki su, gidng vien Ngo lg Thity bien’ soan, Chuang 5: Dé cap dén cdc vin dé cita he thong vi xt Ui cong nghitp ; So luge v8 cée khéi chite nang va nguyen ii xay dung he ui wit li; Vi du ting dung. Chuong nay do TS. Nguyén Va Son vi TS. Dang Von Chuyét bien soan. ©) Dien 4p gitta hai diém A va B khéc nhau cua miach néu do theo moi nhénh bit ki cé-dign tré khée khong (xem Khai niém nhénh 1.1.4) ndi gia A va B la gidng nhau va bang Uap. Nghia la dién 4p gia 2 déu cia nhiéu phan tit hay nhiéu nhdnh néi song song vdi nhau Iuon bang nhau. (Quy tée vong’ doi vdi dién ap) LLL2. Tinh chdt dién cia mét phiin tx 1. Dinh nghia : Tinh chét digén cia mot phan tit bat ki trong mét mach dién duge thé hign qua moi quan hé twong hé giita dign dp U'trén hai dau cha nd vir dong dién I chay qua né va duge. dinh nghia la dién tré (hay dién tré phic ~ tré khang) cha phan ti, Nghia la khai nigm dign tro gdn lién v6i qua trinh bién déi dién 4p thank dong dién hoae nguge lai tit dong di¢n thanh dign Ap. a) Néu méi quan hé nay la ti lé thuan, ta co dinh luat 6m : U=RI (-1) © day, R la mot hang s6 ti 1@ duge goi 1A dién trd cia phdn tit va phan ti tong ting duge goi la mot dién érd thuan. b) Néu dién ap trén phin ti ti 16 voi tée do bién déi theo thdi gian cia dong dien trén nd, tite 1A: , al U aba (a day L la mot hang sé ti 16) (1-2) ta co phan tt IA mot cugn day co gid tri dieén cam la L, c) Néu dong dién trén phan ti ti 16 véi tée dé bién déi theo thai gian cua dién ap trén ng, tiie 1a = (6 day C la mot hang sé ti le) (1-3) ta cO phén tu la mot tu dign cé gid tri dign dung la C. d) Ngo&i cde quan hé dA néu trén, trong thye t6 cdn tén tai nhiéu quan hé tuong hé da dang va phic tap gitta dién ap va dong dién trén mot phan ti. Cac phan ti nay goi chung 1A céc phan ti khong tuyén tinh va cé nhiéu tinh chat dac biét. Dien tré cia ching duge goi chung la cdc dign tré phi tuyén, dién hinh nhat 1a diét, tranzito, thiristo... vA sé duge dé cap téi 6 céc phan tiép sau. 2. Céc.tinh chdt quan trong cia phiin tit tuyén tink la: a) Dac tuyén Von - Ampe (thé hién quan hé U(1)) 1A mot. dung thang ; dién tré la mot dai lugng co gid tri khong thay déi 6 moi diém. b) Tuan theo'nguyén li chéng cht. Thc dong téng cong bing ting céc téc dong riéng 1é lén no, Dap tng tdng cong (két qua chung) bang téng cdc két qua thanh phén do tic dong thanh phan gay ra c) Khong phat sinh thanh phan tn sé la khi lam viée véi tin higu xoay chiéu - (khong gay méo-phi tuyén). (1)-Ghi eh + Khai nigm phin «6 day 18 t6ng quat, dai dign cho mot y6x {6 céa thinh mach dign hay mou tap hap nhigu yéu 6 iyo nén mot bo phn eda mach dign » Doi lap lai, vdi phan tit phi tuyén, ta 06 cde tink chdt san : a) Dae tuyén VA la mét dudng cong (dién trd thay déi theo diém lam viée). b) Khong 4p dung duge nguyen Ii chéng chat, ©) Luén phat sinh tén s6 la (dau vao khong c6) khi od tin higu xoay chiéu tac dong. 3. Ung dung - Cac phan tit tuyén tinh (R, L, ©), co mot 86 wing dung quan trong sau : ®) Dien t7é luon la thong 36 dae trung cho hign tugng fiéu hao nang long (chi y6u duéi dang nhiét) va lA mot thong s6 khong quén tinh. Mie tiéu hao nang lvgng cia dién trd duge danh gid bang cong sust trén no, xée dinh b P= Ul=PR= UR a4) @ ‘rong khi dé, cudn day va tu dign 1A cée phan th vé co ban khong tiéu hao nang lugng (xét li twang) va ed quan tink. Ching dac trung cho hién twong tich lay nang Ivgng ti trudng hay dién trudng cia mach khi cé dong dién hay dién Ap bién thién qua ching. 6 day téc do bién déi ciia cac thong $6 trang thai (dien Ap, dong dign) es vai tro quyét dinh gid tri trd khang cua chting, nghia la ching 06 dién’ trd Phu thuge vao tin sé (vao t6e dO bién déi cia dién ap hay dong dién tinh trong mot don vi thai gian). Véi tu dién, tit hé thie (1.3), dung khéng cia né gidm khi tang tén 80 vi nguge lai véi cudn day, tit (1-2) cam khang cla né tang theo tin 36, b) Gia tri dien trd téng cong cia nhiéu dién tré noi tiép nhau luon Jén hon cia tig cai vA cé tinh chat cong tuyén tinh. Dién dan (gid tri nghich dao ctia dién trd) cia. nhiéu dign tré n6i song song nhau ludn lén hon dign dan riéng ré ciia tung céi va cing ed tinh chat cong tuyén tinh. He qua Ia : *) Co thé thuc hign viée chia nhd mot dion dp (hay dong dién) hay cdn:goi la thye hien vie dich mite dign thé (hay mute dong dign) giita céc diém -khdéc nhau cia mach bang cach n6i néi tigp (hay song song) cdc dién trd. . *) Trong cach néi néi tiép, dién trd nao lén hon sé quyét dinh gid tri chung cia day. Nguge lai, trong cach néi song song, dién tré nao nhd hon sé quyét dink. Vige n6i néi tiép (hay song song) cdc cudn day sé din tdi két qua twong ty nhu 465i vi ee ign trd : 66 lam tang (hay idm) tr) 86 dign edm chung. Doi voi tu dion, Khi n6i song song ching, dién dung téng cong tang : Cy =O, +O, +. Cy (1-5) con khi néi néi tidp, dién dung téng cong giam : ‘ UCy = VC, + 10; +... + UIC, (1-6) ©) Néu néi néi tiép hay song song R voi L hoge C sé nhan duge mot két cu mach 6 tinh chat chon loc tin s6 (tré khang chung phu thuge vao tn 86 goi 1a cdc mach loc tan 56), Néu néi néi tigp hay song song L véi C sé dan toi mot két céu mach vita co tinh chat chon loc tn s6, vita ed kha nang thyc hién qué trinh trao déi qua lai gita hai dang nang lugng didn - tit trudng, tic 1a két céu cd khA nang phat sinh dao déng dign ap hay dong dién néu ban déu duge mot ngudn nang lugng ngoai kich thich, (van dé nay sé gap 6 muc 2.4). trién va tién bo nhanh chong cia ki thuat dien ti, nhu cdu nay ngay cing’ duge thda ‘man sau sde trong diéu kién cia mot su bing né thong tin cia xa hoi hién dai. ‘Tinh chat quan trong nhdt cia tin tic 1a né mang ¥ nghia xée sudt thong ké, thé hign & céc mat sau : a) Noi dung chifa trong mot sy kign cang co y nghia ldn (ta noi su kién co Inong tin tie cao) khi nd xay ra cang bat ngo, cang it duge cho doi. Nghia 1a lugng tin cd do lon ti 16 voi-dd bat ngs hay ti l¢ nguge vdi xdc sudt xudt hién cia sy kign va cd thé ding xie sudt la mic do lugng tin tie. b) Mac “da da nhan duge "ni dung" cia mot su kién nao dé, trong hdu hét moi truting hop, ngwoi ta chi khang dinh duge tinh chdc chan, xéc thyc cia nd voi mot do tin cay nao dd, Muc do chéc chan cang cao Khi cling mot noi dung duge lap lai (v6 co ban) nhiéu lén, nghia Ia tin tie con cd tinh chat trung bink théng ké phu thude vao mic d@ hén loan cia nguén tin, cia mOi trudng (kénh) truyén tin va cA vao noi nhan tin, vao tat ch kha nang gay sai nhfim co thé cit mot hé thong thong tin. Ngwdi ta od thé ding Entropy dé danh gid lugng tin thong qua cac gid tri entropy ring ré cia nguén tin, kénh truyén tin va noi nhan tin ¢) Tin te khéng ty nhién sinh ra hodc mat di ma chi la mét biéu hién cia cdc qua trinh chuyén héa nang Ivgng hay qué trinh trao déi nang lugng gitfa hai dang vat chat va trugng. Phan lén cdc qua trinh nay 1a mang tinh ngdu nhién tuan theo cde quy luét phan bé cia li thuyét xéc suat thong ké. Tuy nhién co thé thay ring néu mét hé théng cé nang lugng én dink, mifc do trat ty cao thi cang khé thu thap dugc tin tie tit nd vA nguge lai. Co sd todn hoc dé danh gid dink Iwong ede nhAn xét trén duge trinh bay trong cde gido trinh chuyén nganh vé Ii thuyét thong tin [10,11] 1.2.2. Tin higu la khéi nigm dé mo ta cac biéu hign vat Ly ca tin tte. Cac biéu hi¢n nay da dang va thugng duge phan chia thanh hai nhém : 6 ban chat die. tir va khong c6 ban chat dién ti..Tuy nhién, dang cudi cing thying gap trong cac hé thong dién ti, thé hién qua thong:s6 trang thai dien ap hay dong dién, 1a co ban chat dign tit @ Co thé coi tin hiéu noi chung (dit duéi dang nao) la mot higng vat ly bién thién theo thai gian va biéu dién no duéi dang mot "ham sé hay dé thi theo thdi gian 1a, thich hop han ca. ¢ Néu biéu thiic theo thai gian cia mot tin higu la s(t) théa man diéu kien sit) = s(t + 'T), a - 10) Voi moi t va @ day T la mots* hang s6 thi s(t) dude goi la mot tin higu tuan hoan theo thai gian. Gia tri nhé nhat trong tap {T} théa man (1-10) goi 1a chu ky.ctia s(t). Néu khong ton tai imdt gid tri hitu han cia T théa man (1-10) thi ta c6 s(t) la mot tin hiéu khong tuén hoan. Dao dong, hinh sin (h.1.2) Ia dang dac tring nhat ‘cia cde tin higu tufin hoan, ed biéu thiic dang H Hink 1.2 + Tin higu hinh sin v0 ede s(t) = Acos(wt - p) (1-42) tham s6 dic trung A, T, 0 10 trong (1-11) A, w, ¢ 1a cée hang a UY sé va lan lugt duge goi ia bién 9, tén s6 gée vA géc pha ban dau cia s(t), e6 cée méi lién he gita w, T va f nhu sau : 1 spite le © Cang cd thé chia tin higu theo cich khéc thanh hai dang co ban la bién thien lien tuc theo thdi gian (tin higu tuong tu — analog) hay bién thién t 4 é khong lien tuc theo thai gian (tin higu xung s6 - digital). Theo dé sé cé hai dang mach dién ti co ban lam viée (gia cong, xtt Ii) véi tiing loai trén. Cae dang tin higu viia néu trén, néu cé biéu thite s(t) hay dé thi biéu dién xée dinh, duge goi 1A loai tin hiéu x4e dinh rd rang. Ngoai ra, con mét Iép cdc tin hiéu mang tinh ngdu nbién va chi xde dinh duge ching qua cée phép léy mau nhiéu lin va nhd ede quy Iu@t ctia phan bé xéc sudt théng ké, duge goi lA cde tin higu ngdu nhién, Hinh 1.3 + Cée dang iung dncdng, gap. 1.2.3. Cc tinh chit cia tin hiéu theo cich biéu dién thi gian a) Dé dai va tri trung binh cia mot tin higu Do dai cia tin higu lA khoang thdi gian t6n tai cla no (tw lic’ bat dau xudt hien dén lic mat di), Do dai mang y nghia 1a khoang thai gian mae ban véi tin higu-cila mot mach hay hé théng dign tit, Néu tin higu s(t) xudt hién lic t, 6 do dai la T thi gid tri trung binh ca s(t), ky higu la s(t), duge xde dinh bai : qt — 1° a) = z Sf sat (1-13) to b) Nang long, cong suat va tri higu dung : Nang lugng B, cia tin higu s(t) duge xae dinh boi: J sat =f (hat (1-14) \ Cong suat trung binh cia s(t) trong thdi gian tén tai cia nd dugc dinh nghia boi : (1-15) Gia tri higu dung cla s(t) duge dinh nghia la : a — Sha = Y iy swat = Yee =| (1-16) u ~ NOu s(t) =a +jb thi A = fa?+b va p = arg? (1-80) trong dé a = Rest) ; b = Imait) ‘Theo quy tae nhan chia cae s6 phyic ta ed che hé thite sau : syit) S(t) = A\A2 expily: + 2) sit) Ay Bo = A; MP ~ 92) (An # 0) trong dé A,, Ay In luot 1a médun va argumen eta 3,(t) va py, yz duge xée dink theo (1-30). 1.3. CAC HE THONG DIN TU DIEN HINH He thong dign ti 1a mot tap. hgp cdc thiét bi di¢n tir mhAm thye hién mot nhiém vu ky thuat nhat dinh nhu gia cong xit ly tin ttc, truyén thong tin dit ligu, do leong thong s6 diéu khién ty chinh... V6 cu tric mot he thong dign ti co hai dang co bin : dang hé kin do thong tin duge gia cong xt ly theo cd hai chiéu nham dat tdi mot diéu kién toi wu dinb truée hay hé hd 6 dé thong tin duge truyén chi theo mét hiéng tit nguén tin téi-nvi nhan tin, — 1.3.1. Hé thé'ng thing tin thu ~ phat Co nhigm vy truyén mot tin tie di ligu theo khong gian (trén mot khong cach nhat dinh) ti nguén tin tdi noi nhan tin. 21. Cau_trie. so_d6 Khoi: Nguén tin |» : Aten phat oe ee T ~ : V Teodeodéea | J pig ong [+ Khuéoh dai | at Phsitop This pat a0 tin “hit bithy Chonioe |] > | 4 pajaisuchs |] Gacong Lo} nntoria “Minh 15;~"S8 48 kh he thBAig ‘thong tin’ dn dung, 2, Cée dae digm cha yéu : a) La dang h@ thong hé . b) Bao gém’2 qué trink co ban. Qué trinh gén tin tuc can giti di vao mot tai tin tén sé cao bang cach bat dao dong tai tin cé mOt thong s6 bién thién theo quy luat cta tin tic goi la qua. trink ditu ché tai thiét bi phat. 4 Qué trinh tach tin tie khéi tai tin dé lay Iai noi dung tin tite tin 86 thép tai thiet bi thu goi 1A qué trinh dai didu ché. ©) Chét lugng va higu qué cing nhw cae dac diém cia hé do 3 yéu t6 quy dink : dae diém cia thiét bi phat, dae diém cia thiét bj thu va moi trutng thye hién qué -trinh truyén tin (dia hinh, thdi tiét, nhiéu...). Ba yéu té nay duge dim bdo nang cao chat Ivgng mot cach riéng ré dé dat hieu qua théng tin cao, trong dé tai nguén tin la cde diéu kign’ cht dong, hai yéu t6 con lai 1A yéu t6 bi dong. . @) Céc chi tiéu quan trong nhat cha he : Dang diéu ché (AM, FM, analog, digital), Cong sudt bite xa cla thiét bj phat, khodng cach va diéu kign moi trudng truyén, dd nhay va do chon Ic eta thiét bi thu. 1.3.2. He do luting dién tie He loai nay co nbiém vu thu thap tin ttc dit ligu vé mot d6i tugng hay qua trinh nao dé dé danh gid -thong s6 hodc trang théi cia ching. 1. Céu tric khéi = ‘Déi tuong Bién d6i . Chi thi do déuvao [7] ang >) Feat qua 1 Minh 1.6: So dd khOi NE thOng do twins, 2. Cae dic diém co ban : a) La hé eu tréc dang ho b) Co hai phuong phap co han thuc hién qua trinh do : phutong phap tiép xtc (thiét bj dau vio tidp xiic true tiép véi doi tugng do IA nguén tin) va phuong phép khong tigp xtc. Bo bién déi dau vao 1A quan trong nhét, c6 nhi¢m vy bién déi thong sé dai lvong can do (thi@ng 6 dang mot dai lugng vat ly) vé dang’ tin higu dign tir co tham sé ty 16 v6i dai Iugng cain do. (Vi du : Ap suat bidn déi thanh di¢n dp, nhiét do hoac do am hay van t6c bién déi ; thanh dign ap hose dong dién...). ©) Sy can thiép cia bat ky thiét bi do nao vao déi tugng do dan téi he qua 1a déi tugng do khong con ding déc lap va do dé xay ra qué trinh mat thong tin ty nhién din dén sai s6 do. 4) Moi cé gang nhim nang cao d@ chinh xde cia phép do déu lam tang tinh phitc tap ; tang chi phi ky thuat va lam xudt hign cdc nguyén nhan gay.sai sé mdi va doi khi lam gidm dé tin cdy cua phép do. e).Vé nguyén te ed thé thue hien gia cng tin twe do lién tuc theo thoi gian (phong phép analog) hay gia cOng rdi rac theo thdi gian (phwtang phap digital). Yeu t6 nay quy dink céc dac diém ky thuat va cu triic : cu thé 1a 6 phuong phép analog dai lugng do duge theo déi lién tue theo thai gian cdn 6 phuong phép digital dai hong do duge ly méu gid tri & nhimg thoi diém xac dinh va’ so véi céc mite cudmg do chun xac dinh. Phuong phép digital cho phép tiét kigm nang Ivgng, nang cao do ‘chinh xe vA kha ning phéi ghép véi cac thiét bj xit ly tin ty dong 18 C6 kh nang do nhiéu théng sé (hiéu kénh) hay do xa nh¥ két hgp thiét bi do voi mot hé thdng thong tin truyén di ligu, do ty dong nh3 mot chuong trinh vacti sin (do diéu khién bang yp)... 3. Hé te ditu chink He cé nhiém vy theo doi khéng ché mot hoae vai thong s6 cia mét qué trinh. sao cho' thong s6 nay phai cs gid tri nim trong mot gidi han da dinh true (ho&e ngoai gidi han nay) tic 1a cd nhiém vu én dinh thong s6 (ty dong) & mot tri sé hay mot dai tri s6 cho truéc. 1. So dé edu tric + Chi thi Ke qu T° 1? + Ux D6i tugng. Bién di ‘tao tin cin khong ché df vio igu chudn Khoi chip Want Kugeh da wai Wich AU = Us ~ Us HinW'1.7 : So di khoi tng quar hé we dong dita chink mhigt 6. 2. Cae dac diém chi yéu : a) LA hé dang edu trac kin’: théng tin truy@n theo hai huéng nh® cdc mach phan héi b) Thong s6 cén do va khdng ché duge theo doi lién tuc va duy tri 6 mic hoac gigi han dinh sin. Vi du : T° (cin theo doi khéng ché) duge bién déi trude tién thanh Ux sau dé, so smh Ux va Ucn dé phat hién ra dau va do ln cia gai ech (Ucn tuong ting voi mic chudn Tey duge dinh sin ma d6i twang can duge khong ché 4 dé). Sau khi dutge khuéch dai Itgng sai léch Au = Uy -~ U,y ditge dua téi khéi chap hanh dé diéu khién tang hoac gidm T, theo yéu cfu tiy dau va do lon cia Au. Se eo 3 kha nang eKhi Au = 0, ta cé T, = Ty, (U, = Uy) doi tugng dang 6 trang thai mong muén, nhanh thong tin nguge khong hoat dong eKhi du > 0 (U, > Uy) Ty > Ty, hé diéu chink lam giam Ty - Khi Au < 0 T, < Ty, hé diéu chinh lam tang T, qué trinh diéu chinh T, chi ngiing khi Au = 0. ’ ¢) DQ min (chink xéc) khi diéu chinh phu thude vao D0 chinh x4c cits qué trinh bién déi ti Ty, thanh Ua, Dé phan dai cia phan ti so sanh (do nhé cia Au) Do chinh xAc cia qué trinh bién déi T, thanh Uy Tinh chat quan tinh cia he. @) Co thé diéu chinh lién tye theo thai gian (analog) hay gidn doan theo thdi gian mién sao dat duoc gid tri trung bin’ mong doi 16 Phuong phap digital cho phép, tiét kiém nang Ivgng cia he va ghép néi voi he théng tu dong tinh ton. e) Chi ¥ rang thong thudng néu chon mOt ngwOng Ucn, ta nhan duge két qua 1a he diéu khién co hanh dong hay khong tity theo Ux dang lén hon hay nhd hon Ucn (va do dé tham s6 vat ly can theo doi dang 1én Hon hay nhé hon gid tri ngwong dink sin tit trudc). Khi chon duge hai mie ngwong Ucn va Ucn2 hé sé hanh dong méi khi Ux nam lot vio trong khoang hai gid tri nguong hode nguge lai, diéu nay mang ¥ nghia thyc té hon cia mot hé ty dong diéu chinh con trusng hop voi mot mic nguong he mang y nghia ding dé diéu khién trang thai (hanh vi) cia d6i tugng. 17 5 KTR, Chwong 2 KI THUAT TUONG TU’. 2.1 - CHAT BAN DAN DIEN -. PHAN TU MOT MAT GHEP P-N 2:11. Chat bdn din nguyén chit va chat bin dan tap cht a ~ Céu tric ving nang lugng cia chdt ran tink thé Ta da biét cau trac nang lugng cha mot nguyén ti ding cd lap co dang 1a cde mite roi rac. Khi dua cde nguyén ti lai gan nhau, do twang tac, cde mic nay bi suy bién ‘thanh nhitng dai gém nhiéu mic sat nhau duoc. goi 1 cée vung nang Iwgng. Day la dang edu trac nang lugng dién hinh ciia vat ran tinh thé [2]. ~ ‘Tuy theo tinh trang céc mic nang lugng trong mét viing co bi dién tt chiém ché hay khéng, ngudi-ta phan biét 3 loai ving nang lugng khée nhau : © Ving héa tri (hay con goi la ving day), trong dé tat cA cée mite nang wong déu da bj chiém ché, khong cdn trang thai (mic) nang Itong tt do. © Vang din (ving tréng), trong dé céc mite nang Ivong déu con bé tréng hay chi bj chiém ché mot phan. e Vang cém, trong dé khong tén tai cde mute nang Ingng nao dé dién tit cd thé chiém ché hay xdc sudt tim hat tai day bang 0. ‘Tuy theo vi tri tuong déi gitta 3 loai ving ké tren, xét theo tinh chat dan dign cia minh, cdc, chat rén cu trac tinh thé duge chia thanh 3 logi (xét 6 O K) thé hién trén hinh 2.1. Ving dit Vang e&m| Ly % tisg hb a) 4) ? Hinks 2.1: Phan toai vb rin then ef mnie ving nang leone a) Chat cach dign Ey > 2eV +b) Chat ban din dign B, = Vs ch Chin din dign. ~-Chuing ta da biét, mudn tao dong dién trong vat rén can hai qué trinh dong thoi qué trinh tao ra hat din ty do nhd dugc kich thich nang Ivgng’ va qua trinh chuyén dong cé hwéng ctia cac hat dan dién nay duéi tac dung cla truing. Dudi day ta xét t6i céch dfn di¢n cla chat ban d&n nguyén chat (bén dan thudn) va chat bén din tap 18 ater chit ma diém khéc hau chi yéu lién quan téi qua trinh sinh (tao) cée hat ty do trong mang tinh thé 6 - Chét bin dén thutin Hai chat ban din thudn dién hinh la Gemanium (Ge) va Silicium (Si) cd edu trac ving nang lugng dang hinh 2.1b véi Ey = 0,72eV va B, = 1,12eV, thuée nhom bén bang tun hoan Mendeleep. Mo hinh cu tric mang tinh thé (1 chiéu) cia ching eg dang hinh 2.2a véi ban chat 1A cae lién két ghép doi dién tt hoa tri vanh ngoai. O 0K ching la cae chat each dién. Khi dude mot nguén nang lugng ngoai kich thich, xay ra hién tong ion hoa cac nguyén tit mit mang va sinh timg cap hat ddn tw do dign ti bitt Khoi lién két ghép d6i tré thanh hat ty do va dé lai 1 lién két bi khuyét (ié tréng). Trén dé thi ving nang luang hinh 2.2b, diéu nay tuong ung voi su chuyén dign ti tit 1 mic nang Igng trong ving hoa tri lén 1 mic trong ving dn dé lai 1 mie ty do (tréng) trong ving héa tri. Cac cap hat din ty do nay, dudi tac dung cita 1 tru’ng ngoai hay mét Gradien néng dO cé kha nang dich chuyén co hudng trong mang tinh thé tao nén dong dién trong chdt bin din thudn. Két qua la: 1) Muén tao hat din ty do trong chat ban din thudn cén co nang lugng kich thich da lén Ej, > Ey bovad H = it —L< ’ —_ % the i a Sl tr st Se [eer tH th Sls SM se YY Uy 4 4 i oa Inn 2.2 + a) Cu ane mang sinh ti te ci eae bn din di Si by Bb any tng a thtch eo ee phar sinh eng ep hin da. 2) Dong dién trong chat ban din thudn gém hai thanh phan tuong dong nhau do qua trinh phat sinh tiing cap hat din tao ra (n, = p) [2, 8] e = Chét bén dén. tap chat loai n Ngwai ta tién hanh pha thém cdc nguyén ti thude nhém 5 bing Mendeleep vao mang tinh thé chat ban din nguyén chit nhd cae cong nghé dac biét, voi néng do khoang 10'° dén 10'* nguyén tit/cm®. Khi dé cac nguyén tu tap chat thita mét dién ti vanh ngoai, lién két yéu véi hat nhan, dé dang bi ion héa nhd 1 nguén nang lvong yéu tgo nén 1 cap ion duong tap chat ~ din ti tu do. O diéu kin binh thugng (25°C) toan bd cae nguyén ti tap chat da bj ion hda. Ngoai ra hién tugng phat sinh hat giéng nhw co ché cla chat bin dan thudn vn xay ra nhu duge mo ta trén hinh 2.3a, voi mtic dé yéu hon, Trén d6 thi ving nang Ivong, cde mite nang lugng tap chat loai nay (goi la tap chat loai n hay loai cho dién ti - Donor) phan bé bén trong vang cdm, ndm sat day ving dan (khoang cach cd vai % eV) 19 Két qua Ia trong mang tinh thé t6n tai nhiéu ion duong cia tap chat bat dong va dong dién trong chat ban ddn loai n gém hai thanh phan khong bang nhau tao ra : Maing din 4 % 4 , —O-O-@ + We tap hd) loai'n Muie fap cht lagi? ty ing Hoa fer a Hinh 23 : DB tht ving nang heong vi cor ché sinh ha din wong cht bdn din tap elite 2) lat 2) oni dign tir duge goi 1a loa hat dén da s6 ed néng dé la ng, 16 tréng — loai thiéu sé os néng dé P, (chénh nhaw nhiéu efip : n, >P,) d’~ Chét ban dén tap chat loai P Néu tién hanh pha tap chét thudc nhom 3 bang tudn hoan Mendeleep vao mang tinh thé chat ban dn thudn ta duoc chét ban dan tap chat loai p véi dae diém chu yéu 1a nguyén tit tap chat thiéu mot dién tit vanh ngoai nén 1 lién két hoa tri (ghép doi) bi Khuyét, ta goi dé la 16 trong lién két, co kha nang nhan dién tit, khi nguyen tir tap chat bj ion héa sé sinh ra déng thdi 1 cap : ion am tap chat - 16 trong tu do. Mic nang lugng tap chat loai p nAm trong ving cém sat dinh ving héa tri. Hinh 2.3b cho phép giai thich cach sinh hat dan cla chat ban dan loai nay. Vay trong mang tinh thé chat ban dfn tap chat loai p t6n tai nhiéu ion am tap cht cd tinh chat dinh xit tig ving va dong dién trong chat ban dan loai p gém hai thanh phén khéng tong duong nhau.: 16 tréng duge goi la cae hat din da s6, dien tit hat thigu s6, voi cdc nong dQ tuong tng 1A pp va np (pp >np). ¢ ~ Vai hién twang vét li thuong gap . Cach sinb“hat din va tao thanh dong dién trong chét bén din thudng lien quan truc’ tiép t6i cde hién tuong vat If sau : Hien tuong ion héa nguyén tit (cia chat ban din thin hay cia chat ban din tap chat) 1a hién tugng gan lién voi qua trinh tao hat dan ty do hay chuyén didi mic nang Ivong ciia’ cdc hat. RO rang s6 hat sinh ra bang sO muc nang lwgng bi chiém trong ving din hay sé mic bi tréng di trong ving hoa tri, Két qua cia vat Ii théng ké lugng ti cho phép tinh néng dO cac loai hat nay dua vao ham théng ké Fermi-Dirac 2, 81: Fae Ry n= JS NEF@)E; p= f N@)FH)dE (2-2) i, véi-n, p lA néng do dién tit trong ving dan va 16 tréng trong ving héa tri. BE, la mde nang lugng cia day ving dan, 20. EB, la mie nang lvgng cia dinh ving héa tri, Enoe 18 trang théi nang lugng cao nhat 6 dign ti, Epyin IA trang thai nang Iugng thap nhat cia 16 trong, Neg 1A ham mat do trang thai hat theo nang Ivong, Fg) 1 ham phan bé thong ke hat theo nang long Theo dé ngudi ta xée dinh duge : Er Ep — Ey Ny exp ( - EF ) (2-2) Ee “wr ) iP voi N., Ny la mat dé trang thdi hiéu dung trong cae ving tuong tng, Ep la mite thé hoa hoc (mie Fermi). Két qua phan tich cho phép cé céc két luan, chi yéu sau : © trang thai can bing, tich sé néng do hai loai hat din 1a mot hing s6 (trong bat ki chat ban dan loai nao) n= Nexp ( - E : Bq Py = Ppp = RiP = BF = NNexp ( —Zgp ) = const (2-8) nghia la vige tang néng dO 1 loai hat nay Iuén kém theo vige gidm néng dd tuong ing cia Joai hat kia. - © ‘Trong chat bin din loai n cd n, >> nj >>Pq do d6 sO dign tit ty do lun bang 86 lugng ion duong tap chat : n, = Nj. Twang tv, trong chat ban dn loai p cd Pp >>, >> n, do dé $6 16 tréng lun bang s6 lugng ion am tap chat : py = Nam, ~ Hién titgng tdi hop cia cée hat dén Hign tugng sinh hat din pha hiy trang thdi can bang nhiet dong cia he hat (np # nf). Khi dé ngudi ta thutng quan tam tdi sé gia tang néng do cia cae hat + thiéu s6 vi ching c6 vai trd quyét din toi nhiéu co ché phat sinh dong dign trong cae dung cu ban dan. Hign tuong tai hgp hat dan Ja qué trinh nguge lai, lien quan téi cdc chuyén dvi dién ti tiv mue nang lugng cao trong ving din vé mic thap hon trong ving héa tri. Hién tugng tai hop lam mat di déng thdi 1 cap hat din va dua he hat vé lai 1 trang thai cin bang méi Khi d6, trong chat ban dan loai n, 1a su t4i hop cia 16 trong véi dien ti trong diéu kién néng do dign tit cao : t Ap(t) = Ap(O)exp ( “a ) (2-4) G day : Ap(t) la mie gidm cia 16 tréng theo’ thoi gian Ap(O) 1A 86 lugng 16 trong lie t = 0 (ed duge sau 1 qué trinh sinh hat) T, la thoi gian s6ng oiia 16, trong trong chat ban din loai n (1A khoang thii gian trong dé néng do 16 trong du gidm di e lin). Tuong tu, trong chat.ban din loai p od An(t) = An(Ojexp( — =) * (2-5) 21 + _ _ a - 4 a ye Z Ueeclel | \, ! | y 2 4) Hinh 2.5 + Matt ghep p-n khi phén cue thudn (a) va phan ce ngage (b). Khi dign truéng ngodi (Eng) nguge chiéu voi Ex (tte 1a 06 eve tinh duong dat tdi p, am ti n). Khi dé do Eng chi yéu dat len ving nghéo va xép chéng voi Ex nén cudng do trudng téng cong tai ving lo gidm di do dé lam tang chuyén dong khuéch tan Ike ? ngudi ta goi dé 1a hién tugng phun hat da sé qua mién tiép xc p-n khi né dugé mé. Dong dién troi do Ex gay ra gan nhu gidm khong dang ké do néng do hat thiéu s6 nhé. Trudng hgp nay tng voi hinh 2.5a goi 1a phan cue thuan cho tip xe p-n. Khi dé bé rong ving ngheo gidm di so v6i lo. Khi Eng cing chiéu véi Bye (nguén ngoai cé oye duong dat t6i n, Am. dat t6i p), do tac dung x¢p chéng dién trudng tai ving nghéo, dong Ik: gidm téi khong, dong It, cd tang chit it va nhanh dén mot gid tri bao hoa goi la dong dign nguge bao hoa cia tigp xic p-n. Bé rng ving nghéo tang lén so véi trang théi can bing, Ngudi ta goi do la sit phan ove nguge cho tip xée p-n - Két qua 1a mat ghép p-n khi dat - trong 1 dién trudng ngoai co tinh. chat van : dén dién khong d6i xing ; Ly bln} theo 2 chiéu. Ngudi ta goi dé 1a higu be ving chinh hu cia tiép xtc p-n : 00 e Se theo chiéu phan cye thuan (Uax > 0), dong co gid tri lon tao bai dong hgt da sé phun -qua tiép gisp p-n mé, theo chiéu phan cue nguge (Usk < 0) dong cé gid tri nhé hon vai céip do hat thigu sé troi qua tiép giap p-n khéa. Day la két qua true tiép cia higu ting diéu bién dien tré cia lp nghéo cia mat ghép p-n duéi tac dong cia tring ngoai. U2 ds 26 Ty a Ww ¢ - Dée tuyén Von-Ampe va céc 2 tham 86 -co bin cia diét bén dén Di6t ban dén cd céiu tao la mot chuyén tiép p-n voi hai dién eye noi ~ ta phia mién p goi la andt, phia mién —~ sinh 26 : Date ayn Von-Ampe eta diét bin.din 24 rn goi 1a. cat6t. Néi tiép didt ban dan véi 1 nguén dién 4p ngoai qua 1 dign trd han ché dong, bién déi cudng do va chiéu cia dién ap ngoai, ngudi ta thu. duye dic tuyén Von-Ampe cia didt cd dang hinh 2.6. Day lA-1 dudng cong cs dang phite tap, chia lam 3 ving 16 rét : Ving (1) tng véi trudng hop phan cyc thudn, ving (2) tuong tng véi truéng hop phan cyc nguge va ving (3) duge goi IA ving danh thing tiép xtic p-n. Qua viée phan tich dic tinh Von-Ampe giita lf thuyét va thuc té ngudi ta rat duge cde két luan chi yéu sau : - Trong ving (1) va (2) phitong trinh m6 ta dung cong cd dang (xem [8]) = Lo exp( (2-12) trong dé I(T) =q.s (2 goi la dong dign nguge bao hda cd gid tri gan nhu khong phu thuge vao Uag, chi phu thuge vao néng do hat thiéu s6 lic can bang, vio do dai va hé s6 khuéch tan tite 1a vao ban chat cu tao chat bin dan tap chat loai n va p va do dé phu thude vao 6. KT Up = T goi 1A thé nhi¢t ; 6 T = 300°K vdi q = 1,6.10°9C, k = 1,88.10°73 J/K Ur c6 gid xp xi 25,5mV ; m = (1 + 2) la hé 86 higu chinh gitta Mi thuyét va thuc 16. - = Tai ving mé (phan eve thufn) : Uy va I, 6 phu thuge vao nhigt dd nén dang dudng cong phy thuge vao nhi¢t d) véi he s6 nhi¢t duge xéc dinh béi dao ham riéng Ung theo nhiet do. QUax my aT lh = const K nghia lA khi git cho dong dién thuan qua van khong déi, dién 4p thugn gidm ti lé theo nhit do véi téc do -2mV/K. ~ Tai ving khoa (phan cye nguge) gid tri dong bao hda I, nhé (107!? Alem? véi Si va 1076 Ajem? v6i Ge va phu thudec manh vAo nhiét dO v6i mite dé +10% gia tri/ °K : Al, (AT. = 10°K) = I, tite 1a dong dign nguge tang gap doi khi gia s6 nhiét do tang 10°C. ~ Cac két luan vita néu d6i v6i 1, vA Ugx chi r6 hoat dong cia diot ban dn. phu thuge manh vo nhiét do va trong thyc té céc mach dién tit cd sit dung téi didt ban dan hoae tranzito sau nay, ngudi ta can o6 nhiéu bign ph4p nghiém ngat dé duy tri sw én dinh cla ching khi lam viée; ch6ng (bi) lai cde nguyén nhan ké tren do nhiét do gay ra. ~ Tai ving danh thang (khi U,x’ < 0 va c6 tri s6 di lon) dong din nguge tang. dot ngot trong khi dién 4p gitta anét va katt khong tang. Tinh chat van cia di6t khi 46 bi phé hoai. Ton tai hai dang dénh thing chinh : © Danh thing vi nhiét do tiép xdc p-n bj nung néng cue bd, vi va cham cia hat thiéu s6 duge gia te trong trudng manh. Diéu nay dan t6i qué trinh sinh hat 6 at (ion héa nguyén ti chat bin dan thudn, cd tinh chét théc 1a) lam mnhiét do noi tiép xtie tiép tue ting... ddng dién nguge tang dét bién va mat ghép p-n bi pha hdng. 25 © Danh thing vi dién do hai higu ing : ion héa do va cham (gitta hat thiéu sé duge gia t6c trong trung manh cé.10°V/cm vdi nguyén ti cia chét ban dan thudn thutng xay ra é cdc mat ghép p-n rng (higu tng Zener) va higu ting xuyén ham (Tunen) xdy ra 6 cde tiSp xiie p-n hep do pha tap chat vi néng do cao lién quan téi hién tugng nhay mic true tiép cia dién tit hoa tri ben bin dan p xuyén qua rao thé tigp xc sang ving din bén ban din n. Khi phan tich hoat dong cia didt trong cdc mach dién cu thé, ngudi ta thudng sit dung cdc dai lugng (tham sd) dac tring cho nd. Co hai nhdm tham s6 chinh véi mot diét ban dfn la nhdm céc tham s6 giéi han dac trung cho ché d6 lam viéc gidi han cia di6t va nhém céc tham s6 dinh mie dac trung cho ché dé lam viée thong thudng. - Cac tham s6 giéi han Ia : @ Dién Ap nguge cuc dai dé diét cdn thé hién tinh chat van (chua bi danh thing) : Ungemax (thuding gid tri Unsemax chon khodng 80% gid tri dién ap danh thing Uy). @ Dong cho phép, cue dai qua van lic md : Ice © Cong suat tisu hao ce dai cho phép trén van dé chua bj héng vi mbiét : Pace ‘ @ T4n sé giéi han cia dién 4p (dong dién) dat len van dé no con co tinh chat van - Céc tham s6 dinh mic chi yéu Ia : e Dién trd 1 chiéu cia dist ry = ES Ta Be) @-13) @ Dién tré vi phan (xoay chiéu) ctia didt : Wax Ur = Gia 7 a td (2-14) Uy vi mhanh thugn 7 ~ ry; do I, lon nén gid tri r, nhé va gidm nhanh theo mic tang n U. otia I, 5 véi mbanh nguge tyoge * Tt Jon va ft phy thude vao dong gid tri Tryin VA Tange cang chénh Iéch nhiéu thi tinh chét van cdng thé hién ré. © Dien dung tiép gigp p-n : lop dign tich kh6i 1, twang duong nhu 1 ty dién goi la dign dung cia mat ghép p-n : Coy = Cy + Cao, trong dé Cys, 1A thanh phan dién dung chi phy thudc vao dién dp nguge (vai phén chue pF) va Cy 18 thanh phén chi phu thude vao di¢n ap thuan (vai pF). © nhing tan s6 lam viée cao, ngwdi ta phai dé y t6i Anh hudng cia Coy toi cdc tinh chét cia mach dién. Dac biét khi sit dung didt & ché do khoa dien ti dong mo v6i nhip cao, diét’ cfin mot thdi gian qué d6. dé héi phuc lai tinh ch&t van lic chuyén t¥ mé sang kh6a. Dign 4p mé van Up la gid tri dién ap thudn dat len van tuong tng dé dong thuan dat duge gid tri 0,10 pax Ngudi ta phan loai cdc di6t ban d&n theo nhiéu quan diém khéc nhau : @ Theo dac diém c&u tao cé loai diét ti¢p diém, didt tiép mat, loai vat liéu sit dung : Ge hay Si e Theo tdn s6 gidi han f,,,. cd loai diét tén s6 cao, didt tdn sé thap. 26 © Theo cong sudt pac C6 loai didt cong suat 16n, cOng suét trung binh hoac cong sudt nhd (cr < 300 mA) © Theo nguyén Ii hoat dong hay pham vi tng dung co cac loai diét chinh hu, didt én dinh dién dp (diét Zener), didt bién dung (Varicap), didt si dung hiéu tng xuyén ham (didt Tunen)... Chi tiét han, cd thé xem them trong cae tai liu chuyén nganh vé dung cu ban dan dién (1, 8] Khi xét didt trong mach thye Lage t&, ngudi ta thudng sit dung so 4, aban d6 tuang duong cia didt tuong \ + — ting véi 2 trugng hop md va lth khda cla né (xem h.2.7) 4 ue ¢ = th io 4, Un - & C474 ange we ti dé ta ed Ty = ——" 4s Tetth . a li U, + Leh + 2) 4) bee te 01 tyyy = ty den tr phn dg MM 27S A oon dons as bin te md (a) oo bazo cla didt hay do doc trung binh cia ving (1) dae tuyén Von-Ampe. Va tyne. 1 do déc trung binh cia nhénh ngwgc (2) ota dac tuyén Von-Ampe. . 2.1.3. Vai ving dung dién hink cia didt ban dain Trong phéin nay, chiing ta xét t6i mot s6 ing dung dién hinh ciia didt trong cac mach chinh Iuu, han ché bién d6, én dinh dién dp. Z : \ sO ot 6 +4 1€ 44 at it Mpg} =e 4 s|b4 ce. % \ 4, ad 1 sl 4 & Hinh 28: Ce mach chink luu cOng sudt nhé thong dung 1a) Mach chink lieu hai mita chu ki, +b) Mach chink teu cds ¢) Mach chink teu cho dign dp ra 461 xing, d) Mach chinh liu nhan doi ditm dp. 27 a BO chinh Iuw cong sudt nho , St dung tinh chat van cda diot bén dan, cic mach chinh Ivudién hinh nbat (cong suat nbd), duge cho, trén hinh 2.8a, b, ¢, d Dé don gian cho viéc phan tich hoat dong vA rut ra céc két luan chinh vi cac mach trén, chting ta xét voi trudng hgp tai cia mach chinh Iuu 1a dién tré thudn, sau dé cd lua y cde dic diém khi tai co tinh chat dién dung hay dién cam va véi gid thiét cde van didt 1a Ii tudng, dién 4p vao cé dang hinh sin phi hgp voi thuc té dign ap mang 110V/220V xoay chiéu, 50 Hz - Mach chinh lu hai nia chu ki: Nhd bién ap nguéh, dién ap mang dua toi so cap duge bién déi thanh hai dién dp hinh sin U,, va Uz, nguge pha nhau trén thd cp. Tuong ting voi mita chu ki duong (Uy, > 0, Uz. < 0) D, mé D2 khda. Trén R, dong nhan duce cd dang 1 chiéu 1a dign dp nifa hinh sin do Up, qua D, mé tao ra. Khi dién ap vao déi dau (nita chu ki.am) U2, < 0, Uz) > 0) Dy khda Dz mé va trén R, nhan duge dong do D, tao ra, (h.2.9). © Gid trj trung binh cia dién 4p trén tai duge x4c dinh theo hé thite (1.13) : 4 S V2 U,sinotdot = we Up = 0,90, (2-15) 0 voi U, la gid tri higu dung cia din ap - «jy trén 1 cudn cia thi cap bién 4p 2 tri trung binh cia dong tren tai d6i véi trudng hop tai thudn tré 2) Wet . (2-16) a I Khi dé dong qua cdc diét D, va D, x | | | ® Lind mb le HR L 1 Val ly z (2-17) va dong cue dai di qua dist la Igmoe =» T= FY, (2-18) © DE danh gid do bang phing cia Mh 29 Gitn ditn dp cia bo chink hau 2 ma 4p trén ti sau khi chink lwu, Spine a) Dién dp the cdp Uy thudng si dung hé sé dap mach (gon ) Bien ap wen ti. séng), duge dinh nghia déi vdi thanh-phéin séng béc n : Unm w= Ge - (2-19) Trong dé Upm 1A bién dd song co tin s6 nw ; U, 1a thanh phéin dién ap’ 1 chiéu trén tai véi m la s6 pha chinh Iu ‘a1 = 0,67 (véi mach kai nita chu ki m = 2). 28 © Dien ap nguge cue dai dat vao van khoa bang téng dig¢n dp cuc dai trén 2 cudn tha cap ciia bién ap: Ungemax = 2V2Up = 3,14 U, (2-20) ‘age max Khi dé cn chon van D,, D c6 dign 4p nguge cho phép = 314 U, © Khi ding tai 1a tu loc © (dudng duit nét trén hinh 2.8a) 6 ché do xéc lap, do hign tugng nap va phong dién cia tu C-mach hic dé lam viée 6 ché do khong lién tuc nhy trudng hop véi tai dién trd. Trén hinh 2.9b voi truimg hyp tai dién dung, ta thay r6 khée véi truimg hgp tai dién tr Idc nay méi van chi lam viée trong khoang thai gian 6, + 0; (voi van D,) va 6; + 64 (voi van D,) ‘nhé hon nifa chu ki va thong mach nap cho tw tit nguén Uz) va Up; Trong khodng thdi gian cin lai, cée van déu khoa (do dign ap trén tu da nap lon ‘hon gid tri tc thii cia dién ap pha tuong ving U2 va Up). Lic dé tu C phong dign va cung cép dién dp ra tren R, Cée tham s6 chinh cia mach trong tring hgp nay cs thay déi, khi dé U, = 1,41 U, (2-21) va a, < 0,02 Ungeet > Ungemiax (khi chon hang s6 thoi gian mach phong cia tu T = R,C lén) con Ungemax khong d6i so véi truée day © Néu xét mach hinh 2.84 voi ting nita cugn thit eAp bién 4p ngudn.lam viée voi 1 evan tugng ting va mach tai ta cé.2 mach chinh lu mot nia chu ki la dang so dé don gian nh&t cha céc mach chinh Ivu, Dya vao cde két qua da phan tich trén, dé dang suy ra cdc tham s6 ciia mach nay tuy nbién ching chi duge sit dung khi cae yéu cu vé chat lugng ngudn (higu suat nang lugng, chi tieu bing phang cia U,...) doi hdi thap. ~ Mach chinh luu cau Mach dién nguyén Ii cia bo chinh luu edu cho trén hinh 2.8b, trong dé cau gém 4 van diét da duge ki hie thu gon : néu vé ddy da cdu chinh lvu ta é 6 hinh 2.10. y Trong tig nia chu ki cia di¢n 4p tht cap U3, mot cap van co anot dung nhét va katot am nhét md, cho dong mét chiéu'ra R,, cap van con lai khéa va chju 1 dign ap nguge cue dai bing bien dé Uzq. Vi du ting véi nita chu ki Minh 210 >So d® muyén U bd chink ew edu mr pha. duong cia U2, cap van D\D; mé, D,D, khda. Ro rang dién 4p nguge cyte dai dat lén van lic khda co gia tri bang mot nila so véi truding hyp bo chink Ivu hai nita chu ki qa xét trén, day la wu diém quan trong nhat cia so dé cu. Ngoai ra, két c&u thit c&p cia bién 4p nguén don gidn hon. Céc tham s6 chinh cia mach Ia : Dien 4p 1 chiéu lic hd mach R,. Ugo = V2Uz - 2Up “ (2-22) véi Up la dién dp thugn trén céc van mé, 29 © Dién 4p 1 chiéu luc co tai R, = Up? = Uno ( — VR/2R,) (2-23) > véi R, 1 n6i tro tuong duong cia nguén xoay chiéu Uz Ur _ . . ae “ 7 “ Rey la, -1 ] céc gid tri Uzl, la dién ap va dong dign “cun thit cap bién ap. , LU, U rae? R, a dien trd tuong duong cia tai Ry = © Cong sudt danh djnh cia bién ap nguén Poa = 12g (Ura + 2Up) (2-24) © Dien ap nguge cue dai trén van khéa : Ungemax = V2Uz = (/2)Ura9 (2-25) Khi co tai dign dung, mach lam viée 6 ché 46 xung lién quan t6i thoi gian phong cia tu C lc cée van déu khoa va théi gian nap hic mot cap van mé giéng nb da phan tich vot mach chinh lua hai nla chu ki. Lie dé, dong dién xung qua cap van mé nap cho tu C la: Uro — Urae Urso b= RR (2-26) ¢6 phu thude vao ngi tré R, cia nguén xoay chiéu va cing lén khi R, cdng ahd. Dien 4p ra t6i thiéu lic nay xc dinh boi = 2 “ Uramin = Ura ® — 5 Use mar (2-27) trong 46 Usa, J dign ap gon song cue dai : 1 4 Usome = Frerp (1 ~ RAR) (2-28) Mach hinh 2.8, cho phép nh§n duge 1 dign 4p ra 2 cye tinh déi xting véi diém chung, e6 thé phan tich nhu' hai mach hinh 2.8a lam viéc voi hai nila tht cfip cia bién 4p nguén co diém gita noi dat. : Mach hinh 2.84 cho phép nhan duge di¢n ap 1 chiéu od gid tri gp doi dign dp ra trong céc mach da xét trén va cé tén la mach chinh lwu béi dp. O nia chu ki dau (nita chu ki am) cia Uz, van Dy mé nap cho tu C, téi dién 4p Ug) = Uz = V2U, 6 nia chu ki tiép sau (ata chu ki dudng) D) mé va dién 4p nap cho tu C2 cé gid tri dinh : Ug = Ug + Urn = 2Uzm = W2Uz (2-29) Néu dé y cae diéu kién thyc té (khi do lon cia C;, Cz hiu han) gid trj dien 4p 1 chiéu sau bO chinh hu boi ap cé do 16n cd hai Ian gid tri nay 6 bo chinh Iuu cau tai dign dung. Ngoai tng dung trong céc mach chinh lwu nhu da ké trén, diot con duge sit dung trong linh vyc chinh Iu cOng su&t Ién (xem chuong 4). 30 b - Cée mach ghim Mot ting dung dién hin khée cia diot bén din la sit dung trong mach ghim (mach han ché bin dQ) Hinh 211 + Cée mach han ché nbi tgp. ‘Mach han ché wén mite E (a) va dd thi thei gian mink hoa (b) ; ‘Moch han ché ciedi misc Ec) v0 40 tht tho! sian mink how (2) Hinh 2.11 la cée mach han ché néi tip. (Dist han ché méc n6i tiép voi mach tai). X6t' trong trutng hop don gin khi.U,,, 18 mot dign ap hinh sin khong ed thanh phan 1 chiéu va gid thist didt la li tudng (ngudng mo kha xay ra tai gid tri dién 4p giita 2 cue cia nd bang khong Uy = 0). Khi Uy > 0 diot mé va dign ap ra bing : R vy + Rant Roe R+RintRng) | R+Rin+Rng voi Ry, JA gid tri trung binh cia dign tro thudn didt, Ryg A dién trd trong cia nguén U vio Khi Uy < 0 didt khda dien 4p ra bang : . R Wet Rage + Rag R¥Rnget+Rng 9 ©’ | R+Rngc+Rng © v6i Rngela gid tri trung binh etia dién trd nguge didt. Ura = E (2-30) Ura2 = E 2-31 | 31 Néu thye hién diéu kien Ry, + Rag 0 06 Uri = Uso va véi mach han ché du6i (c) es : Khi U, > E, Uy > 0, Upy Khi U, < E, Ug < 0, Ura Vvao EB Khi thay déi gid tri E, nguong han ché sé thay déi trong 1 dai rong tt - Umax < < E < Uymax Vi Uymay 1a bién dé cla dien dp vao. ‘Trudng hop ring khi chon E = 0 ta co mach han ché 6 mite 0 (mach ghim lay 1 cue tinh cia tin higu vao hay mach chinh Ivu nua chu ki da xét trudc). Cang 6 thé méc dit song song véi mach ra nhw hinh 2.12, lic dé ta cd mach han ché kiéu song song. ‘Tu diéu kien : Ry < Ry < Ry < Rye 6 khi Uy > E, Uy > 0, Un = V6i mach hinh 2.124 re U, E, Uy < 0, Uy hi U, < E, Uy > 0, U,, Luu y ring néu dé ¥ dén nguong mo cia diot thyc thé (loai Si co + 0,6V va loai Ge ca + 0,3V) thi nguong han ché cia céc mach trén bi thay déi di 1 gid tri tuong ing véi cée mite nay. © - On dink dién ép bang dist Zener Dit én ap lam vige nho higu dng dank thing Zener va higu ing dénh thing thac ls cata chuyén tiép p-n khi phan cue nguge. Trong cde dist thong thudng hién tugng dénh thing nay sé lam hong didt, nhung trong cac didt én dinh, do duge ché tao dac biét va khi lam viéc mach ngoai cé dién tré han ché dong ngvoc (khong cho phép no tang qua déng nguge cho phép) nén didt ludn lam viée & ché d¢ danh ‘thing nhung khong héng. Khée vi dit thong dung, cac diét én dinh c6ng tac 4 ché dé phn cuc nguge. Nhiing tham s6 ki thuat sank 2.12 > Cac mach han ché wen (a) vd ducied? ctia didt Zener 1a : Kigu song song 32 ~ Dien 4p én dinh Uz (dign Ap Zener) 1a dign Ap nguge dat lén diot lam phat sinh ra higén tugng danh thing. Trén thyc t6 d6i véi moi didt én 4p chi cé mét khoang rat hep ma né co thé én dinh duge. Khoang nay bj giGi han mOt mat béi khoang dac tuyén cia didt tix pham vi dong bao hda sang pham vi dénh thing lam dong tang dot ngot, mat khée béi cong sudt tiéu hao cho phép. Hay dong cue dai cho phép. ~ Dién tr dong rz, clia didt Zener duge dinh nghia 1a do dée dac tuyén tinh ofa di6t tai diém lam viee: tq = aU,/al, (2-82) Can cit vao (2-32) 6 thé thay rang dé déc cia dac tuyn 4 phan danh thing cd tac dung quyét dink dén chat Ivong én dinh cia diét. Khi dién tr dong bang khong (lac dé phan dac tuyén danh thing song song véi truc tung) thi su 6n dinh dién 4p dat téi mic If twéng. Nhv hinh 2.13a, dé thye hién chic nang én dinh ngudi ta thutng mae néi tiép voi diot Zener mét dign trd va tae dung én dinh duge chting minh bing d6 thi tren hinh 2.18b. Co thé thiét lap quan, hé ham s6 gitta dién trd déng va dién Ap 6n dinh cia didt. Vi du déi vai didt Zener Si, cong suat tiéu hao 0,5W co dang dé thi nh hinh 2.13c. ‘Ti d6 thi nay thay dien tré dong cyc tiéu khi didn ap vio khodng 6 dén 8V. Vi trong khodng dién ap nay xudt hin déng thai hién tvgng dénh thing Zener va danh thing thée 10 lam cho dong nguge tang lén dot ngot. ién tré tinh R, duge tinh bang ti s6 gita dien 4p dat vao va dong di¢n di qua diot. R, = Ul, (2-88) Dong dign va dign ap K€ trén duge xée dinh tir diém cong téc cha diot (b.2.13b). Dign trd tinh phy thude rét nhiéu vao dong chay qua didt. ~ He 56 én dink duge dinh nghia bang ti s6 gitta céc bién déi tuong déi cha dong dién qua di6t va dién Hinh 213 : a) Gn dink ditn bp bing aioe Zener . b) Phan deh dd thy dae tke Sr dia ; 4p roi tren didt do dong ) Su pha tube ela din rd dng vo nay gay ra: den p On dn Z = L/L (aU JU.) = Rita, = Reta, (2-34) | Ching ta thay hé s6 nay chinh bang ti s6 gia dién tré tinh va dign trd dong tai diém cong tac cia dist. DE dat hé sO 6n dinh cao, véi mot sv bién déi dong dién qua didt da cho truéc, dign ap roi trén diot (do dong nay gay ra) phai bién déi nhé.nhat. Cac diot On dinh aero a3 Si thudng cd Z > 100. Trd khang ra cia mach én dinh cing 1a mét thong s6 chi yéu danh gid chat lugng cla mach : : Ry = AU yg/ATg 4 day AU,, la gia s6 cia dién 4p ra, gay ra bdi gia s6 Al,, ca dong tai. Ro rang ti s6 vé phai cang nhé thi chat Iugng mach én dinh cang cao, vi thé cdc mach én dinh dung didt Zener cé dign trd ra cang nhé cang tot (diéu nay phir hop véi vai trd mot nguén dién Ap If twong). > = He $6 nhiét do cia dién ap én dinh 6, he sO nay cho biét sy bién déi tuong déi cia dién ép 6h dink khi nbiét do thay déi 1°C : 6 =(1 7U,)(au, /at)| 1, = Const (2-35) He s6-nay xéc dinh béi hé sO nhi¢t do-cita di¢n 4p danh thing chuyén tiép p-p. Su phy thuge cia dién 4p én dinh vao nhiét do cd dang U, = Uz. U + Oy (T= TI (2-36) ‘Trong dé: Uyo la dién ap 6n dinh cia didt Zener 4 nhigt do T,. He 56 nhist 46 6, cs gid tri am néu hien ‘tugng danh thang ‘chi yéu do higu tng Zener gay ra. NG cé gid tri duong néu—hién tigng danh thing chi yéu do hign tugng thc la gay ra. He s6 nhigt duong cia didt Zener c6 thé ba trit cho hé , 36 nhiét do am cia Hinh 2.14: T6 hop bit nhiét ao dot chia aug 82M 2 dior mae nai ngp.nhaw Hinh 2.15 nhiét dO thong thudng va hé sO nhigt cia cd 16 hgp c6 thé dat dén 0,0005%/°C (h.2.16). Cain chi ¥ la hé s6 nhiét do caa dign 4p én dinh tai 1 gid tri dien 4p nao do trong khoang tit 6 dén 7V, bing khéng. Sd di nhu vay la vi trong khoang nhi¢t 46 nay t6n tai ca hai hién tugng dénh thing 1A Zener va théc ld va hé s6 nhiét cia hai higu ung nay lai nguge dau cho nén c6 ché ching triét tieu lin nhau. Day la mt dae diém rét dang quy, chi xuét hign tai diém cong téc cia titng diot Zener trong khoang tit 5 dén TV. Trén hinh 2.16 trinh bay dae tuyén cia 3 didt do d hai nbiét do khéc nhau. Nhiing vong tron danh déu diém cong tac cla diét tai dé hé s6 mbit bing khong. 2.2. PHAN TU HAI MAT GHEP P-N Néu trén cing mot dé ban dn lin ligt tao ra hai tiép gidp cong nghé p-n gén nhau thi ta duge mot dung cu ban din 3 cvc goi la tranzito bipolar, co kha nang Khuéch dai tin higu dign. Nguyén If lam vi¢c cia tranzito dya tren dac tinh dién cia titng tip gidp’p-n va tac dung tuong h6 gida ching. 34 sx10r8 2.2.1. Cu tao, nguyén If lam viéc, dite wyén vd tham s6 cia tranzito bipolar a) Céu tgo : Tranzito ed edu tao gém ede mién bén dan p va n xen ké nhau, tay theo trinh tu sép xép cdc mién P- vA n mA ta co hai loi c&u tric dién hinh la pnpva npn nhw trén hinh 2.16. Dé cu tao ra céc cfu tric nay ngudi ta 4p dung nhing phvong phap cong Mita Mia le baw beer ecb ANNU énile RSW felt e ~ oF SS Wan, Mien Myer hen er bale |, tho brie 48 lokce lalectr lohele - Sour + baer : 4 4 2 Lite Emite Hinh 2.16 : MO Kink If neding hoa va Kt higu cia ngh@ khéc nhau nhu phuong phép hop kim,” phuong phap khuéch tan, phuong phép epitaxi. Mién ban din thi nhét ct tranzito la mién’ emit véi dac diém 1a 06 néng dO tap chét lon nbét, dign cule n6i voi mién nay goi 1a eye emits. Mién’ thi hai la mién bazo voi néng do tap chat nhd. nhat va do day cia nd nhé c3 ym, dign cue néi véi mién nay ggi 18 eye bazo. Mién edn Iai 1A mién colecta voi néng d6 tap chat trung binh va dién eye tuong ting 1A colects. Tiép' gidp p-n giita mién emits va bazd goi la tigp gidp emito G,), tigp gidp pn gitta mién bazo va mién colects Ia tip gidp colecta (Jc). Vé kf hid tranzito cin chi ¥ IA mii ten dat @ gitta cye omits va baz cd chiéu tit bin din p sang bin din n. Vé mat cfu tric, e6 thé coi tranzito nh 2 diot mac déi wranzito pnp (a) v2 npn (b) &E Dp £ c ca (pe INS SS Is” fF 42 oe oe % Hah 2.17 + Phan tkch citu tao tranzito thank hai di6t vd mach wong hd. nhau nht hinh 2.17. (Diéu nay hoan toan khdng cd nghia 1A cit mde 2 diét nhy hinh 2-17 1a c6 thé thue hién duge che nang cia tranzito. Boi vi khi dé khong ed tée dung tuong hd Min nhau cla 2 tiép p-n. Higu ing tranzito chi xay ra khi khoang cach gitta 2 tisp gigp nhé hon nhiéu so véi dO dai khuéch tan cia hat dan). - b) Nguyén Ii lam viée : Dé tranzito lam viée, ngwoi ta phai dua dién 4p 1 chiéu {61 cde dién ce cia né, goi la phan cue’ cho tranzito. Déi voi ché do khuéch dai thi Upp phan eye thuan vA Jc phan cye nguoc nhw hink 2-18. | “ee ® Hin 218 : Sod phils cue ca wancito npn (a) va pnp (b) 4 che dp KhuEch di + Ue! 35 Dé phan tich nguyen i lam vige ta Ify tranzito pnp lam vi dy. Do Jy phan cue thuan cac hat da s6 (16 trong) tit mién E phun qua J, tgo nén dong emits (Ip). Ching t6i ving bazo tré thanh hat thiéu s6-va tiép tue khuéch tén sau vao ving bazo hung t6i Jc. Trén dudng khuéch tan mot phn nhé bj tai hop voi hat da s6 cla bazo tao nén dong dién cye bazo (Ig): Do cfu tao mién bazo méng nén gén nhu toan bo céc hat khuéch tan téi duge b3 cia Jo va bi trudng gia téc (do Jc phan cue nguge) cuén qua t6i duge mién colects tao nén ding dién colects (Ic). Qua viée phan tich trén rat ra duge Ké thie co ban vé céc dong dién trong tranzito (hé thitc gin ding do bé qua dong nguge cia Jc) : Ig = Ip + Ie (2.37) Dé dénh gid mic hao hut dong khuéch tén trong ving bazo ngudi ta dinh nghia he 86 truyén dat dong dién « cia tranzito. esp (2-38) he s6 a xée dinh chat Iugng cia tranzito va 6 gid, tri cang gan 1 véi ede tranzito loai -t6t. * Dé danh gid tac dung diéu, khién cia dong dign Ip toi dong colecto Ic, ngudi ta dinh nghia hé sO khuéch dai dong ‘ign 6 cia tranzito. pes (2-39) 6 thugng co gid tri trong khoang vai chyc dén vai tram. Ti cdc biéu thie (2-37), (2-38), (2-39) c6 thé suy ra vai hé thite hay duge sit dung d6i véi tranzito = Ip = Ip 1 +A) . (2-40) va « ve . (2-41). c) Céch mac tranzito va tham s6 4 ché do tin higu nbd : Khi sit dung vé nguyen tac 06 thé Iy 2 trong s6 3 cyc cia tranzito la dau vao va cuc thi 3 cdn lai cing voi mot cue déu vao lam dau ra. Nhu vay co tat cd 6 cach mée mach khée nhau. Nhung di mdc thé nao cing c&n cd mét cye chung cho c4 dau vao va déu ra. Trong s6 6 céch mic Ay chi cd 8 céch IA tranzito cé thé khuéch dai s cong sudt dé 1a céch méc chung emito (EC), chung bazo (BC), chung colects (CC) nhu hinh 2.19. Ba cdéch méc cdn lai khong co ting dung trong thuc té. i ° oe ale a Af LZ 54. az be § 44 ve ye Ae tt Pte es et poe f Hinh 219°: Phutong phép mde tranzito wong thuc 66. Ta tdi sang phdi : Chung emito, chung bazo, chung colecto. 36 _ Ti each mée duge ding trong thyc t@ ca tranzito vé mat 8 d6 c6 thé coi tranzito 1a mot phiin tit 4 eye gain tuyén tinh cd 2 dau vao va 2 déu ra (h.2.20). C6 thé viét ra 6 cap phuong trinh mo tA quan hé giva déu vao va déu ra cia mang 4 cuc trong dé dong dign va dign dp 1a nhiing bién s6 doc lap. Nhung trong thyc t€ tinh toan thudng ding nhét la 3 cap phuong trinh tuyén tinh sau : Cap phuong trinh trd khang cd duge khi coi ede dign 4p 1a ham, céc dong dién 1a bién cé dang sau’: 4, L- a] sS. 44 r le veo ra Hinh 2.20 : Tranzivo nhue mot mang On cus. Ur = ME) =m htm b= ota fy, 1) = tt +t skp = (rt) (1) Cap phuong trinh din nap 6 duge khi coi céc dong dién la ham eta céc bién dién 4p : Cap phuong trinh hdn hop : flu, U2) _ (hus hia) fli (1, U2) ~ [har hea} [U2 = Fy, Ue) = By Ui + Bi Ur _ Bis Bi (Uy, Ua) = 801 - Uy + baa U2 ~ (353 Bu) (u) Uy trong dé rj, gj Va hy tuong tng la céc tham s6 tr khéng, din nap va hén hgp cia tranzito. Bang cach lay vi phan toan phén ede hé phuong trinh trén, ta s6 xde dinh duge ce tham 86 vi phan tvong tng cia tranzito. Vi du : N aUz an |, ala = BTL lye cone 7 2 au, Th lis cont al at bus com const ha = Khi xéc dinh dac tuyén tinh (ché do chua c6 tin higu dua t6i 5 dé dang xAc dinh cée tham s6 cha hé phuong trinh hén hgp IA thuan tign vi khi he phyong trinh nay. 1 sia ae ' _ = jg O01 IA ign tro ra vi phan (2-42) = 1 = duge goi la hd din truyén dat (2-43) his la dién tré vao vi phan (2-44) 6 la hé 86 khuéch dai dong dién vi phan (2-45) cia tranzito, dang 4) Dac tuyén tinh dya vao cae hé phuong trinh néu trén‘cd thé dua ra céc tuyén tinh cia tranzito khi coi mot dai Ivgng la ham 1 bién con dai lugng tht 3 coi nhu mot tham s6. Trong trudng hgp téng quét cd 4 ho dac tuyén tinh : Dac tuyén vao U, = fd) | U, = const Dac tuyén phan héi U, = (Uy) | 1, = const (2-46) 37 Dac tuyén truyén dat fd) | Dac tuyén ra I, = f(U,) | 1 Tay theo céch mde tranzito ma cde quan hé nay cé tén goi cu thé dong dién va dign 4p khée nhau, vi du véi kidu mde EC : dac tuyén vao IA quan hé iy = (Ug, hay dac tuyén ra lA quan hé I, = {(Ucy) | a cy const Ig = const ‘ Bang (2.1) du6i day cho cde phwong trinh cia ho dac tuy€n tuong tng suy ra ti he phuong trinh hén hop trong cdc trutng hgp mde mach BC, EC va CC. Bang 2.1. Quan ho ham xée dink ho dae tuyén tinh cia tranzito Téng quat BC EC ce Urs = MD] Upe =A] | Uac= Ma] Ure = {Uen)| , Ube = Ue) |, Une = f(Uge) I, le is ln Ty = POD [yo const 1.= fp) |, fg) lus =fdp)| len 5 = W2|, ~ const AL Wop |, 1, = f(Ucg) | b Ig = (Ugg) | lb Cé thé xay dyng so d6 tvong duong xoay chiéu tin higu nhé cia tranzito theo hé phuong trinh tham s6 hén hop AU, = byAT, + hyAV, Al, = hg,Al, + hyAU, ean dang nhu trén hinh 2.21. 4 jay 4004 a) Av | ay ‘Hinh 2.21 + So a3 arong dicong mang 4 e1e myn sinh dtea theo tain 36 b, Chi: ¥ : A6i vOi cée sa 46 EC, BC, CC cée dai lugng AT,, AU,, Al, AUS tuong tng v6i cde dong vao (ra), dién 4p vao (ra) cia tiing cach mde, Ngoai ra cn o6 thé biéu thj so dé twong duong eda tranzito theo cde tham s6 vat Ii, Vi du d6i véi kiéu mae BC 6 so 46 hinh 2.22 8 day : - rg 1A din tré vi phan cia tigp gidp emits vA phéin chét ban d&n lam exe E. = rp dign trd khéi eda viing bazo. - rc@) dign. trd vi phan cia tiép gidp colecte. — Ceca) dign dung tiép gidp colects. ~ aly nguén dong tuong duong cia eve emits dua téi colecta. M6i lién he gittd cdc tham s6 cia hai céch bidu dién trén nhu sau : Khi AU, = 0 voi mach dau vao ta cé : AU, = Al; [tg + (1 - @) tpl AUL bay hi = Gy = be + 0 - anal : 4ezAh, £4 S 4a 744) L =A, alg Se | a4 . Bb Hinis 2.22: § So wong duong tham s6 vit If cia wanzivo trong so dd mic BC. Voi mach dau ra : Al, =-a.Al; do dé @ = hy; khi Aly 0. AU, AU Dong mach ra Al, = ——{> = 7 do ds Te) tT FOB) 1 hen = om AU; ni Abr nén ta cd hy = TC(B) Ala. revs) AU2z 2.2.2, Ce dang mie mach co bin cia tranzito a ~ Mach chung emito (EC) Trong céch mac EC, dién ap vao'duge méc gitta cue bazg va oye emits, cdn dign 4p ra lay ttt eve colects vA cyc emito. Dong vao, dign 4p vao va dong dign ra duge do bang céc miliampe ké va von ké méc nh binh 2.23. Tx mach hinh 2.23, o6 thé ve duge cée ho dae tuyén tinh quan trong nhit cia mach EC : HA. " ~ by EX 4, 100| fe . EW |%e Hee | Oo as 4a is 4 Hinh 2.23 : So d® wranzito mie chung emito ding . Hinh 2.24 : Ho de wyEn vio cia tranzito mac AE xdc dink cde ho dite tyén. chung emito voi ede gid if Ucg khdc nha 39 DE xdc dinh dac tuyén vao, cin gitt nguyén dién Ap Uce, thay déi tri s6 dién 4p Une ghi céc tri s6 Ip tuong Gng sau dé dung dé thi quan hé nay, sé thu duge két qua nh hinh 2.24. Thay déi Uge dén 1 gid tri c6 dinh khéc va lam lai tuong ty sé duge ding cong thi hai. Tiép tuc lam nhu vay s@ cd mot ho dac tuyén vao cia tranzito méc chung emito. Ti hinh 2.24, cé nhan xét dic tuyén vao cia tranzito méc chung emits giéng nhy dac tuyon cia chuyén tiép p-n phan cv thuan, vi dong Ip trong truéng, hop nay 1A mot phén cia dong téng Ip chay qua chuyén tiép emits phan eve thuan (h.2.23). Ung voi mét gid tri Ucg nhat dinh dong Ip cang nhé khi Ugg cang Ién vi khi tang Uce tue 1A tang Ucg @ day cdc gid tri dién ap 1a gid tri tuyet doi) lam cho mién dién tich khong gian cha chuyén tiép colects rong ra chi yéu vé phia mién bazo pha tap yéu. Dién 4p Ucg cang Ién thi th 1¢ hat d&n dén colecta cang lén, sé hat dan bi tai hgp trong mién bazo va dén cye bazo dé tao thanh dong bazo cang {t, do dé dong bazo nhé di Dé vé dac tuyén ra cia tranzito mac CE, céin git dong Ip 4 mot tri sd c6 dinh nao 6, thay d6i dien Ap Up va'ghi lai gid tri tvong dng cia dong Ip két qua vé duge duong cong su phy thudc cia Ic vao Ucg ting voi In cho trudc. Thay déi I, dén céc gid tri cO dinh khéc va lam twong ty nhw trén sé duge mot ho dac tuyén biéu thi quan hé gitia dien ap ra Ucy véi dong Ic khi coi dong Ip 1A tham sO nhw hinh 2.25. ‘Tit ho dae tuyén nay ed nhan xét sau : tai mién khuéch dai do déc cia dac tuyén kha Jén vi trong céch méc nay dong Ip khong git’ cS dink. Khi tang Ucp do rong hieu os dung mién bazo hep lai lam cho pity, ny ot hat ddn dén colecto nhiéu hon do yen eer d6 dong Ig tang lén. Khi Uce giam + xudng 0 thi Te cing giam xudng 0 (cde dac tuyén déu qua géc toa do). So di nhu vay vi dién ap ghi trén truc hoanh la Ucg = Ucg + + Upg nhu vay tai diém un cia dac tuyén, Ucy gidm xudng 0, tigp tye gidm Ug, sé lam cho chuyén tiép colecto phan cu thuan. Dien 4p phan cuc nay dd@y nhéng hat MFIE BID 200 “5-67... -~ din thiéu sO tao thanh dong colecta —44— —4:—— quay tré lai mién bazo, két qua Ink 2.28 = Die yen ra va dtc uyEn inwyen det cia transi -Khi Uce = 0 thiIc cing bang 0. Fin 228 Oe ee ee een ae Neuge lai néu tang Ueg len qua lon thi dong Ic sé tang len dot ngot (dudng dit doan trén hinh 2.25), do 1a mién danh thing tiép xc (didt) J, cia tranzito. (Tugng ty nhw dac tuyén nguge cia di6t, khi Upp tang qué lon tie la dién 4p phan cue ngude Ucg ldn téi mot gid tri nao dé, tai chuyén tiép colecta sé xay ra hién tuong dénh thing do higu tng thac 1d va hieu ving Zener lam dong Ic tang dot ngot). Bdi vi khi tranzito lam viée & dién 4p Uog lén cfin co bién phap han ché dong Ie dé phong tranzito bi pha hay béi dong Ic qua lén. Dac tuy€n trayén dat biéu thi m6i quan hé gidta dong ra (Ig) va dong vao Ip khi Ucr, 06 dink. Dac tuyén nay eé thé nh§n duge bang cach git nguyén dién ap Ucp, thay d6i dong bazo Ip ghi lai cde gid tri twong wing Ic trén truc toa dé, thay déi cae gid tri cla Ucp lam tuong ty nhu trén eo ho dic tuyén truyén dat, cing od thé suy “ra ho dae tuyén nay tit dae tuyén ra (bh. 2.26). Cach lam nhu sau: Tai vi tri Ucp * 40 cho triée trén dac tuyén ra vé dudng song Song véi true tung, dudng nay c&t ho dac tuyén ra 6 nhiing diém khée nhau. Tuong tng voi cde giao diém nay tim duge gid tri Ic. Trén hé toa dO Ic, Ig 06 thé vé duge nhiing diém théa man cap tri s6 Io, Ip vita tim duge, néi cde diém nay voi nhau sé duge dac tuyén truyén dat can tim. 6 --Mach chung bazo Tranzito n6i mach theo kiéu chung baz0 1A evle bazo dimg chung cho ca déu vao va dau ra. Tin higu vao dude dat gitta hai cue emitd va baza, cdn tin higu ra ldy ti cue colecto va bazo. Dé do dien ap va dong dién & ddu ra va dau vao tit dé xée dinh cae ho dae tuyén ‘tinh co ban cla tranzito mae chung bazo (BC) ngudi ta mae nhiing von ké va miliampe ké nhu hinh 2,26, Te veo -L gt 4 lpg Hin 2.26 : So dd xée dinh dc wyén tia trancito mec BC. Hinh 2.27 + Hp dite myn vao chung baz. Dung dae tuy€n vao trong trudng hgp nay 1 xée dink quan hé ham s6 I; = f(Upg) khi dign 4p ra Ucp 06 dinh. Mun vay cin git Ucg mot’ gid tri khong doi, thay déi gid tri Upy sau dé ghi lai gid tri dong I; tuong dng. Biéu dién ket qua nay trén truc toa dO I; (Upy) sé nhan duge dac tuyén vao tng voi tri Ucp da biét. Thay déi cac gid tri 6 dink cia Ucg lam tuong ty nhu .trén sé duge ho dac tuyén vio nhu hinh 2.27. Vi chuyén. tiép emitg luon luon phan cyc thuan cho nén dac tuyén vao cia mach chung bazg co ban giéng nhu dac tuyén thudn cia diot. Qua hinh 2.26 cdn thay ring ting véi dign 4p vao Ugg cd dinh déng vao Ig cng lén khi dién ap Ucy cang lén, vi dién 4p Ucg phan eye nguge chuyén tiép colecta khi né tang Ién lam mién dien tich khong gian rong ra, lam cho khoang céch higu dung gitta chuyén tiép emits va colecto ngan lai do dé lam ding I, tang lén. Dac tuyén ra biéu thj quan he I, = f(Ucg) khi gitt-dong vao Ip & mot gid tri 06 dinh. Can ct vao hinh 2.26, gitt dong I; @ mot gid trio dink nao do bign déi gid tri cia Ucy ghi lai cdc gia tri T, tuong ting, sau do biéu dién két qua tren truc toa do ~ Ucp 86 duge dc tuyén ra, Thay d0i céc gid tri Ip s@ duge ho dac tuyén ra nhu hin 2.28. ‘Te hinh 2.28 cé nhan xét 1 déi v6i Ij. 6 dinh, I, géin bang Ip. Khi Ucy tang len Ig chi tang khong dang ké, diéu nay noi len rang hau cdc hat din duge phun vao mién bazo ti mién emits déu dén duge colects. Di nhién dong 1, bao gid cing phai nhé hon dong Ip. Khi Ugg tang lm cho do rong mién dién tich khong gian chuyén tigp colects Idn len, do rong higu dung cia mién bazo hep lai, s6 hat dan dén duge mién colecto so véi khi Ucg nhé nhiéu hon, nén dong I, lén len, Cang tit hinh 2.28 cdn nhan xét rang khéc véi tring hgp dac tuyén ra mac CE khi dién ap ra Ucg gidm téi 0, dong ra J, vin chua gidm dén 0. Diéu nay cé thé gidi thich nhu_sau : 41 Khi dién 4p ngoai Ucp gidm dén 0, ban than chuyén tiép colecto van con dién thé tiép xtc, chinh dién thé tiép xtic colects da cuén nhiing hat dan tit bazd sang colecta lam cho dong 1, tiép tuc chay. Dé lam diing han I, thi chuyén tiép colecto phai duge phan cye thuan véi gid tri nhé nhat la bang dién thé tiép xic, khi dy dign thé tren chuyén tidp colects sé bing 0 hoac duong lén, lam cho céc hat dén tit bazo khong thé sang duge colects (I, = 0). “nt , |, ic tuyn x Anjte Mi Tiel dhs . Eile ina Hac tuyere, ie ING 7 £4] o ‘8 x 1 Le sma \ 5 Lex3h 2 ige2mA Bert 4 LestmA thing Wy OF 2S 4S 6 TO OD a Hinh 2.29 ; Date wyén wruyen dat duge suy ra tie Mur 228 : Due wyén'ra tranzito mac chung baze. dae myén ra cita wanzito mac BC. Mién dac tuyén trong dé chuyén tiép colecta phan cue thuan goi 1A mién bao hoa Néu tang dign ap nguoc Ucp dén mot gid tri nhat dinh nao dé (goi 1a dign 4p dénh thing) dong I, tang lon dot ngot co thé din dén lam hong tranzito. Hi¢n tugng danh thing nay do mét trong hai nguyén nhan : Hoge la do hiéu dng thée Ii hoae higu ting Zener nhu trutng hop diét, hoae do hign tudng xuyén thing (do dién Ap nguge Ucg Ién lam mién dién tich khong gian cia chuyén tip colects mé rong ra téi mic tiép xe véi mién dign tich khong gian chuyén tiép emits, két qua lam dong I, tang len d6t ngot). Dac tuy€n truyén dat chi r6 quan hé ham s6 gitta dong ra va dong vao Io = f(I,) khi dién ap ra gitt cO dinh. Dé vé dac tuyén nay cd thé lam bling 2 céch : hoe bang thuc nghiém ap dung so d6 (h.2.25), git nguyen dign Ap Uc thay déi dong vao Ip, ghi lai cée két qua tuong ung dong Ic, sau dé biéu dién cdc két qua thu duge trén toa do I, - Ij; sé duge dac tuyén truyén dat. Thay déi gid tri cédinh Ucy sé duge ho dac tuyén truyén dat nhu hinh 2.29. Hoge bang céch suy ra tit dic tuyén ra : tit diém Ucp cho truée trén dc tuyén ta ké dang song song véi truc tung, dying nay sé cét ho dae tuyén ra tai cic diém tng véi Ip khde nhau. Ti ede giao diém nay cd thé tim duge trén truc tung céc gid tri 1, tuong ting. Can ctf vio cdc cap gid tri Ip, ‘I, nay od thé vé dac tuyén truyén dat ting véi mot dién dp Uc cho trudc, lam tuong ty voi cdc gid tri Ucp khée nhau sé duge ho dac.tuyén truyén dat nhu hinh 2.29. ¢ - Mach chung colecto (CC) Mach chung colects ed: dang hinh 2.30, cye colecto duge ding chung cho ddu vao va dau ra. Dé do dign Ap vao, dong vao, dong ra qua dé xéc dinh cdc dac tuyén tinh co ban cia mach CC ding éée von ké va miliampe ké duge mac nhu hinh 2.30. 42 ote pit Y be Hill’ 2.30 2 So dd xde dinh cde dite tuyén tinh - : ‘cia tranzito hi tranzito mde CC. Hinh 231: Ho dae twén v0 cia wansito mie CC. Dac tuyén vao eta mach chung colecta (CC) Ip = f(Ucg) khi dign ap ra Uc khong dét cd dang nhu hinh 2.31 n6 ¢6 dang khéc han so véi cc dac tuyén vao hai céch mée mach EC va BC xét truée day. Do 1a vi trong kiéu mac mach mA x Bictuyenre yy 6 Tt: nay di¢n 4p vao Ucp phu thudc rat nhiéu t+ vao dign ap ra Ugg (khi,lam viec 4 ché do khuéch dai dién ap Upp adi véi 43, tranzito silic ludn gitt khoang 0,7V, con tranzito Gecmani vAo khoang 0,3V trong khi dé dién 4p Ucg bién déi trong khoang rong). Vi du trén hinh 2.81 hay xét p70 8 aT PSE trudng hyp Upc = 2V tai ly = 10qea’ “44 “47,7 * Gg Uc = Uce - Use = 2V~0,7V = 1,3V ° Khi-dign 4p vao Ucy tang di¢n ap Upe gidm lam cho I, eting gidm. : Die tuyén ra cia tranzito m&c CC m6 tA quan hé gitfa dong Ip va dién 4p Uc khi dong vao Ip khong déi. Dac tuyén truyén dat trong trudng hop nay mo tA quan hé gitta dong ra lj; va dong vao ly khi dién 4p Ucg khong déi. Trong thyc té od thé coi I; ~ I; cho nén dae tuyén ra va dac tuyén truyén, dat (trvdng hgp méc chung colecta), tuong tu nhu truang hop mac chung emits (h.2.32). Hink 2.32 : Hp dite tuyén ra va ho dae yn irayen det cia tranzito mic CC. 2.2.3. phan cue va én dink nhiét diém cing tée cia tranzito a - Nguyén téc chung phén cue tranzito Muén tranzito lam vige nhu mét phén tit tich cuc thi cde tham s6 cia tranzito phai théa man diéu ki¢n thich hop. Nhiing tham s6 nay cia tranzito nhw 4 muc truéc da bist, phu thuge rét nhiéu vio dién ap phan eve cae chuyén tiép colects va emito. Noi mt cfich khée céc gid tri tham s6 phu thudc vao diém cong tée cia tranzito. MOt cach "téng quat, di tranzito duge mac mach theo kiéu nao,-mu6n no lam viée 3 ché 40 khuéch dai edn eo ede diéu kign sau : - Chuyén tiép emits - bazo luon phan cyte thuan. - Chuyén tigp colecta - baz ludn phan cye nguge. 43 C6 thé minh hoa diéu nay qua vi du xét tranzito, loai pnp(h.2.38),Néu goi Us, Up, Uc lén lugt! 1a dien’ thé cla cyc emits, bazo, colects, can ett vio cdc diéu kién phan eve ké trén thi gitta céc dién thé nay phai théa man diéu kién : Up > Up > Uc (2-48) Minh 234: Dién dp v2 dong phan exe tranaito Hink 233 + Newyén It phan ce t8ng qua transite. ‘mde BC. Hay xét diéu kign phan eve cho tiing loai mach. - Ti mach chung bazo hinh 2.34 v6i chiéu mai tén la huéng duong cla dién 4p va dong dién, cd thé x4c dinh duge cye tinh cia dién ap va dong-dign céc cye khi tranzito mac CB nhu sau : Usp = Up - Up > 0 Te >0 . Ucn = Uc - Un < 0 Ie <0 (2-49) Can eu vao diéu kien (2-48) dign dp Uc am, ‘dong Ig cing am cé nghia la huéng thye t€ cla dién ap va dong die¢n nay ngugc voi huéng mii tén trén hinh 2.34. - Tw mach chung emits hinh 2.35, ly luan tuong tu nhu trén, co thé xde dinh duge cuc tinh cia dién ap va dong dién cdc cue nh sau : Une = Up - Ue < 0 Ip < 0 Uce = Uc - Ur < 0 Ie< 0 ~~ (2-50) Hinh 235 : Ditn dp va dong phan’ cuc transito think 2.36 : Dign ap va dong dién phan cwee inde EC tranzito me CC. - V6i mach chung colecta hinh 2.36, cin ett vao chiéu quy dinh trén so dé va diéu kign 2-48 cd thé viét, : Upc = Up - Uc > 0 Ip <0 . Ucge = Ug - Uc < 0 Th < 0 (2-51) 44 Di voi tranzito npn diéu kién phan cyc dé no lam viée & ché 46 khuéch dai 1a Ug. < Ug < Uc (2-52) Tu bat ding thie (2-52) od thé thay rang huéng dong dién va dien Ap thye té trong tranzito npn nguge véi tranzito pnp. ° b - Duong tdi tink va diém cong tac tink Duong tai tinh duge ve trén dac tuyén ra tinh cia tranzito dé nghién céu dong dign va dién ap khi né mae trong mach cu thé nado dé (Kkhi co tai). Diém céng tac (hay con goi la diém tinh, diém phan cue) IA diém nAm trén dung tai tinh xée dink dong dién va dién ap trén tranzito khi khéng co tin hiéu dat vao, nghia la xée dinh diéu kién phan cye tinh cho tranzito . DE hiéu ro vé dudng tai tinh va diém cng tac tinh, ta xét tru’ng hop tranzito loai npn méc chung emite nhy hinh 2.37, Phong trinh quan hé dong va ap 6 mach co dang : Vou Néu nhu dién ap phan eye Upp lam cho tranzito khda, khi gy I, = 0 va Use = Bee = (OR) = Bec = 20V. Nhu vay diém of toa d6 (, = 0, Uy = 20V) la diém A trén dic tuyén ra. Gia thiét ring Up, tang lam cho tranzito mé va 1, = 0,5mA khi dy Ux = 20V-0,5mA. 10kQ = 20V - 5V = 15V, tren dac tuyén ra dé la diém B cé toa do (0,5mA ; 15V) bang cdch tang Upp, Iam tuong ty nhu trén cd thé ve duge vi du cde diém wing véi toa do sau: = Bec - IR 2-53) Diém C dng vai I, = lmA ; U, 10V Diém D ung voi I, = 15mA = 6V DE 46S WEE 20 'm E ing voi I, = 2mA ; 4 —4,—~ Ucg = OV. N6i cae diém tren day - vel nhau ta 98 duge moe duang thing Minh 237 : Ve dicdng td inh dé 1 duong tai tinh voi Ry = 10kQ. 4a) Sa d& mack chung emito 6 i; C6 thé ve duge bang cach chon 2 by Dac eayén ra nk va dicong edi era diém dac bi¢t, diém ct truc tung . EUg; = 0; Ip = Ua/R, = 2mA) va diém eit truc hotmh A (Uy = Use = 20V ; I, = OV). Qua nhiing diém phan tich trén thay rang dudng tai chinh 1a d6 thi bién thien cia dong I, theo dién ap Ugg ting véi dién tnd tai R, va dién 4p nguén B,, nhét dinh. Trong 3 gid tri I,, Ip Va Use chi cfin bist mot r6i can cit vao ting gid tri tai x4c dinh hai gid tri con lai. Can nhén manh 1A dudng tai vé .trutng hop trén chi ding trong trudng hop E,, = 20V va R, = 10kQ. Khi thay d6i céc diéu kign nay phai-ve duong tai khée. : 45 Khi thiét k6 mach, diém cong tac, tinh Ia diém duge chon trén dusng tai tinh. Nhu trén da noi, diém nay xd dinh gia tri dong 1, va dién- 4p U,g khi khong c6 tin higu dat vao. Khi cé tin higu dat vao, dong Ip bién d6i theo sy bin déi cia bien do tin higu, din téi dong I, bién déi, két qua 1A dién 4p ra trén tai bién déi ging nhu quy lat bién déi eda tin higu dau vao, Voi so 46 nguyén If nhu hinh 2.370 trén dudng tai tinh 10kQ gid thiét chon diém cong téc tinh Q nhw hinh 2.38. Ung vdi diém Q nay Ig =20A; I, = 1mA ; Ug, = 10V. Khi I, tang ti 20A dén 40uA, tren hinh 2.88 théy 1, co gid tri bang 1,95mA va Ugg = Ure - TR, = =20V — 1,95mA.10kQ = 0,5V. Co thé Hink 2.38 : Chon diém cong tde tinh, » thay rang khi Aly = + 20¥A ddn toi AUg = -9,5V. Khi Ip gidm ti 20¢A xu6ng 0 thi I, giam xu6ng chi con 0,05mA va Up: = 20V - (0,05mAs10k2) = 19,5V, tic 18 khi Ip giém di mot Ivong la Aly = 20uA lam. cho U, tang lén mot lugng AU, = + 9,5V. ‘Tom lai, néu chon diém cong téc tinh Q nhu trén thi 6 ddu ra cia mach co thé nhan duge sy bién déi oye dai dign 4p AU,, = £9,5V. Néu chon diém cong tac tinh khéc. Vi du Q’ tai dé ed I, = 0,525 mA ; Ucp = 14,75V. Tinh ton tuong ty nh “tren ta cé Aly = £-10uA va AU, = + 4,75V, Nghia la bien do bign déi cue dai cia dign 4p ra dim bao khong méo dang lic nay chi 1a +4,75V. Nhu vay vige chon diém cong téc tinh trén hoc du6i diém Q sé dn’ tai bién thien cue dai ciia dién ap ra trén tai (dim bio khong méo dang) déu nhé hon 9,V, hay dé c6 bién do dign ap ra ve dai, khong lam méo dang tin higu, diém céng téc tinh phai chon 6 gitta duong tai tinh. Cing can noi thém 1a khi dien 4p ra khong yéu cfu nghiém ngat vé do méo thi diém cOng tée tinh cd thé chon 6 nhiing diém thich hop trén duang tai c - On dinh diém cong téc tink khi nhiet do thay déi. Tranzito 1a mot linh kién rét nhey cam véi nhiét dQ vi vay trong nhiing sO tay hudng din sit dung nguai ta thu@ng cho dai nhi¢t do lam viée cue dai cua tranzito. Ngoai gidi han nhiet do ké trén tranzito sé bj hong ‘hose khOng lam viéc. Ngay ca trong khoang nhiét 4 cho phép tranzito lam vige binh thudng thi su bién thién nhiét 46 cing anh hudng dén tham s6 cia tranzito. Hai/dai lvong nhay cam véi nhigt do nhat 1a dién dp emito-ba2d Ups va dong nguge I,3, (xem phan 2.1). Vi du d6i véi tranzito silic, hé s6 nhiét 46 cia Ugg (AUgp/AT) 18 -2,2inV/°C, con: déi véi, tranzito gecmani 1a -1,8mV/°C. Déi véi Iyj, adi chung khi niet do tang lén 10°C gid tri dong nguge nay tang lén hai lén. . 46 Khi tranzito lam vige, dong nguge Tg. chdy qua chuyén tiép nay nhu da biét rat nhay cam voi mhiét do, khi-nhiét do tang sv phat xa cap dign tu, 16 tréng tang, dong Tego tang, tit quan hé giita I.g, va I, da néu 6 phén truéc : I, = Ip + @ + Diego Co thé thay tang I.g, tang lam cho I, tang (du cho gid thiét rang Ip va « khong déi). Dong I, tang nghia 1a mat do cée hat din qua chuyén tiép colecta tang Ién lam cho sy va cham gitfa cdc hat véi mang tinh thé tang. Nhiét do tang 1am cho Ig, tang chu ki lai lap lai nhu trén lam dong I, va mbiét do ca tranzito tang mai. Hien tuong nay goi la higu ding qua nhiét. Hieu ting qué nhigt dua téi : Lam thay déi diém cong tac tinh va néu khong co bién phap han ché thi su tang nhiét 6 co thé lam héng tranzito. Su thay déi nhiét dO cung lam cho Up, thay déi va do dé lam thay déi dong I, dan t6i thay déi diém cong tac tinh. Trong nhung diéu kién thong thudng anh hudng ciia dong I.g, dén I, nhiéu hon so v6i Upy. Béi vay khi noi anh huéng cia nhiet do dén diém cong téc thudng chi quan tam dén dong I.g,. Nhu vay sui én dinh nbiét 46 @ day ham ¥ chi sy thay déi dong I, khi dong Ig, thay déi cd thé dinh nghia he s6 én dinh nhiét cia tranzito nhu sau : Al, S= Bes (2-54) ‘Trong dé I, = hye Ip + 1 + bye) Kego (2-55) Tu djnh nghia nay th4y rang S cang nbé thi tinh én dinh nhiét cang cao, trong trudng hop Ii tudng S = 0, (trong thuc té khong co sy dn dinh nhiét do tuyet 46%) DE xée dinh hé s6 én dinh nhiet-S véi mot so dé tranzito cho trude, gid thiét do nhigt do thay déi, dong Ig, bién déi mot higng 1 Algo Ig bién déi mot lugng 1a Aly va I, bin ddi mot lugng la’ Al, Qua mot sé bién déi tit biéu thiic (2-55) ta ed : Al, hoe + 1 © BTepo haifAlp/Aly Khi biét cc gia s6 dong dién can ci vao (2-56) cd thé tinh duge hé s6 én dinh mhiét. Biéu thie (2-56) la biéu thite téng quat dé tinh hé sO 6n dinh nhiét do chung cho cae loai'mae mach. d - Phan cute tranzito bang dong 6 dink Néu tranzito duge mac nhu hinh 2.39, dong Ip tit nguén mot chiéu cung cfip cho tranzito sé khong déi, béi vay ngudi ta goi diéu ki¢n phan cuc nay la phan cuc bang dong khong d6i. Cs thé cé hai céch tao ra dong cO dinh, trudng hop thi nhat nhu hinh 2.39a ding, mot nguén mot chiéu E,.. Dong I, duge c6 dinh bang E,, va Ry. ‘Minh 239 + Mach phan cue dong. khong d6i Tu hinh 2.39a tinh duge:: 4) Mach mor nguon ; b) Mach hai ngubn 8 (2-56) 7 Une In = (2-57) aT ‘Truang hop thi hai nhu hinh 2.39 ngudi ta ding hai nguén mot chiéu. Hai mach nay hoan to&n tuong duong nhau, Néu E,, = Upg thi hinh 2.89b co thé thay bang hinh 2.39a. : Can eit vao s0 d6 nguyen If hinh 2.39a, od thé suy ra nhing biéu thie cho viée tinh toan thiét ké mach phan cue dong c6 dink ap dung dinh luat Kiéckh6p (Kirchhoff) cho vong mach bazd va chi y rang & day Ugg = Eg 06 thé viet Eg = Ip-Ry + Une (2-68) Khi lam viée chuyén tiép emits luén phan cyc thuan cho nén Upp thutng rét nbd (tit 0,2V dén 0,7V) va trong bidu thie (2-58) co thé bé qua, nhu vay co thé vist : IpRa (2-59) Boo va Reg (2-60) trong mach colecto cd thé viét : Bee = 1 + Use . (2-61) Biéu thvie (2-61) thusng goi la phuong trinh dudng tai, o day gid tri E.. va R, c6 dinh,-ti (2-61) 6 thé thay rang I, tang thi U,, giém va nguge lai I, giam thi U,_ tang. Ti cae biéu thie trén cd thé tinh duge diéu kign phan cuc tinh khi biét hé sé khuéch dai dong tinh hp, va gid tri cde phan t& cla mach. Bay gid xét ti tinh én dinh nhiét cia loai so dé phan cyc hinh 2.39. Nhu da biét ‘ theo kiéu mde mach nay thi Ip lu6n luén khong déi cho nén : Aly m7? (2-62) "Tir ding thitc (2-62) tinh duge hé s6 én dinh nhigt bang S = hj +1 (2-63) ‘Tir biéu thite (2-63), rit ra két ludn sau : Sa d6 phan eye tranzito bang dong cé dinh co hé sO 6n dinh nhiét S phy thudc vao hé sé khuéch dai dong tinh hz). nghia 1a khi dung loai mach nay muén thay. déi 49 én dinh nhiét chi ed mét céch la thay déi tranzito hon nia vi hai, cha tranzito thudng Ién cho nén hé sé S cia loai mach nay lén va do dé do 6n dinh nhiét kém. ‘Trong thye té cach phan cy cho tranzito nhu hinh 2.39 chi dimg khi you céu én dinh nhigt khong cao. @ - Phan cite cho tranzito bang dién dp phan hoi (phan cute colects - baza) . © trén da biét mach phan cue tranzito bang dong 6n dinh cé do 6n dinh nhiét khong cao, ngoai ra khi dong I, tang lam dién ap Uy, gidm. Co thé Igi dung hien tugng nay Iam cho dong I, giam do dé én dinh duge dong I,. That vay dong I, phy thuge vao hai yeu t6 Tog, va I, do anh huéng cia nhiét do dong Ip, tang len khién [, cang tang lén. Nhung néu Igi dung su tang cia dong I, nay lam giam dong Ty khién dong 1, giam bat — Minh 240 « Phan oye bang ditn thi két qua la dong I, tré lai gid tri ban dau. ip phan iol itn dp ‘colecto~baza. 48 “ Vige méc tranzito nhu hinh 2.40 sé théa man diéu kién trén, Céch phan eve tranzito nhu vay goi 1 phan cye bang colecto. Nhu thay trén so d6, dién tro Rg duge néi true tigp gitia cyc colects vA eye bazo. Sy khdc nhau co ban gitta mach phan cyc bing dién 4p phan héi va bang dong phan cyc c6 dinh la : trong mach phan eve bang dién dp phan h6i bao ham co.ché dong Ty cAm bién theo dién 4p (hoae dong dign) 8 mach ra, cdn trong mach phan eve dong c6 dinh thi khong cd diéu nay. Diém cong tac tinh duge xée dinh nhv sau : . ‘Tir hinh 2.40, quan he dign 4p trong mach ra cé dang : Ege = (i + Ip) Ry + Uc (2-64) con quan h@ dign dp trong mach bazo e¢ thé viét 3 dang : Ecc = Uc + In) Ri + Ip-Rp + Use (2-65) N6u coi Upg nhd, 6 thé bé qua thi Ece = (Ie + In) Ri + InRe (2-66) ‘Tit 2-64 va 2-66 cs thé suy ra : Ua = Inka (2-67) ‘Thay I, = hyelp vao biéu thie (2-66) ta tim duge Ecc = (haic + 1) Ip.Rt-+ IpRB (2-68) rit ra: Ibe = Ge FDR Re (2-69) Sau dé tinh dong colects ting vi diém cong tac tinh Q Tea = Batelse (2-70) Va di¢n 4p gitta colecto va emito ting voi diém cong tac tinh 'Q can cit vao (2-67) tinh duge : Ucee = Ino-Re Q-71) Néu bi6t hoi, cha tranzito cé thé 4p dung biéu thie (2-70) va (2-71) tinh duge diéu kign phan cyc tinh tranzito. Bay gid hay xée djnh dae tinh 6n dinh nhiét dd cia mach phan cvec ding dién 4p phan héi. ‘Tir biéu thie (2-66), tim duge : Ecc Re b- rk © itm om Lay vi phan biéu“thtte (2-72) theo 1, duge : aly R —s- (2-73) a ~~ +R ; @73) Thay biéu thie (2-73) vao (2-56), duge : s ae +1 (2-74) “Tih, RR, +R aro, 49 €6°thé bién déi (2-74) vé dang thuan loi cho vige tinh todn hon. Se hae + 1(Rg + Ry ~ hase DR, * Ry ‘Tu bigu thie (2-75) cé nhan xét rang hé 56 én dinh nhiet S trong mach phan cue bang dién 4p phan h6i khong c6 dinh ma phu thudc vao gid trj-céc dién tré Rp va R,. Trong trudng hyp Ry «R, thi § gan tdi 1 don vi, diéu nay noi Ién ring di co manh Ry thi hé s6 6n dinh niet do S khong gidm xung nhé hon 1. Dign ap phan héi am qua dién trd Ry trong mach phan cyc lam tang d6 én dinh nhiét déng thdi lai lam giam hé s6 Kkhuéch dai tin higu xoay chiéu (xem muc 2.3). Nhu trén da noi dé tang tinh én dinh nhiét 40, phai gidm dién trd Ry nhung khi dé hg s khuéch dai cia mach cing gidm di, 6 day cé mau thudn gitta do én dinh nhiet cia mach vA hé s6 khuéch dai. Co mét cach cho phép dat duge d6 én dinh nhiét cao ma khong phai tra gid v6 hé 96 khuéch dai do la céch méc mach nhu hinh 2.41. Dign tra Ry trong (2-75) truting hgp nay duge chia lam hai phén R, va R,, 4 T _& &e diém néi 2 digén tré nay duge néi véi d&t qua tu C. Déi voi dign ap va dong 1 chiéu thi tu C coi nhu xg + hé mgch do dé khong anh hudng gi dén ché do 1 E, chiéu. Nguge lai véi tin hiéu xoay chiéu thi ty C coi, , ~ nhu ngén mach xuéng dt khong cho phan h6i tré lai d&u vao. + Qua phan tich trén théy rang mach phan cue dién ; 4p phan héi ed do Sn dinh nbigt do tot hon mach — yyy hor soay chou wong ncen pln phan cue dong cf dinh, tuy nhién hai mach phan cxce Bing dign dp phdn ho. cue nay khong thé tang 4 6n dinh nhiét dd lén cao vi diém céng téc tinh va dé dn dinh nhiét d cia mach phu thuge Mn nhau, dé chink Ja mot nhuge diém 1a kho khan cho vén dé thiét ké loai mach nay. & Phan ec tranzito bang dong emita (tu phan ec) Mach phan cue tranzito bing dong emits cd dang nhu hinh 2.42. Dign tré Ry, Ry tao .thanh mot bd phan ap c6 dinh tgo,U, dat vao bazo tranzito tk di¢n ap nguén E,,. Dign tra Ry mde n6i tiép véi cue emito ea tranzito e6 dién ap roi trén né 1a Uz = IpRg, Mat khde cin et vto hinh 2.42 c6 Up = Up - Une vay : In = (Ug - UppRe (2-76) Néu théa man diéu kién Uy > Upe thi Ty ~ Up/Re (2-77) va rét 6n dinh. Dé tign cho vige phan tich tiép theo cé thé vé sa dé tuong duong cia hinh 2.42 nhu hinh 2.43 bang cach ap dung dinh Ii Tevenin trong dé : RR ER (2-78) Ra + Bee Un = ROR (2-79) Van dé cfn chai ¥ & day la phai chon R, va Ry thé nao dé dam bdo cho Ug én dinh Ta hinh 2:42 thay x6 efn chon R, va R, sao cho Ry khong lon hon nhiéu so 50 a xtors + ‘ ha 4 ‘ +) Sl Zi chee) Ee U, 4 ce “e Le) 4. a9 to > ytle ee i 2 “ll 4s el] lg 8 Ae t . Han 243 - 83% ncipen i) mech pin coe ig IM 249: So db noomg ditong tah ca teh dng er ie phon a. hin 342 véi Ry, nu khong thi sy phan cv cia mach lai tudng tv nhut tru’ng hyp phan eye dong cé dink. Dé c6 Us én dinh cén chon R; va Ry chon cang nhé cang t6t, nhung 4é dam bdo cho. dign tré vao cia mach dui lén thi R, va Rp lai chon cAng lén cing t6t. Dé dung hda gitia hai you cau mau thudn nay trong thye té thudng chon Ry = Ry. Can cit vio so dé twang duong (h.2.43)dé phan tich mech phan cye dong emits. ‘Téng dién ap roi trén mach bazo bang Up = IpRp + Upe + Uy + Ig)Re . (2-80) Trong dé da thay I; = 1, + Ip néu nhu biét ho), c6 thé bién di (2-80) thanh Up = Ip [Ry t+ (hoe + 1) Rel + Upe + Too (boye + D. Re (2-81) ‘Trtéc khi phan tich hay chi y la digén 4p Upp trong trudng hop phan cye nay khong thé bé qua nhw nbitng trudng hgp khdc. Trong qué trinh lam vige chuyén tiép emita “lun phan eye thuan cho nén téng dign ap mét chiéu 6 du vao cia mach nay la Uy. ‘rong hau hét cde tru’ng hop Up, nhé hon E,. nhiéu lan. Truée day ed thé bd qua Ugg vi né qué nbd so véi E,., nhung trong truong hop’ nay Up ¢6 dO én vao cd Ug cho nén khong thé bé qua duge. Sé hang cudi cing trong (2-81) chia I,, thuang duge bé qua vi trong thuc té dong nguge nay rat nhé (véi tranzito silic dong nay chi 6 vai nano ampe): Cang tit so dé tuong duong hinh 2.43 co dign ap gitta emito va dat bang Ip. Rp. Dong emito Ip = I, + Ig = (hye + 1)[g (bd qua dong nguge 1,,). Nhu vay dién ap givta emito va dat o6 thé viét Uz = (hye + DI. Rp. Dai ligng (hoje + 1) la dai lugng khong thi nguyén nén né cd thé lién hé voi Ig tao thanh dong (hp), + 1) hode lien hgp voi Ry, dé tgo thanh dign trd (hy, + IRg hose lién hgp véi Ry dé tao thanh di¢n tré (ho. + I)Re. Néu quan niém nhu vay thi 6 thé noi ring'dién Ap gitta emits va dat 1a dign ap do dong (hy). + Dlg roi trén dién tré Ry hay do dong-Ip roi tron din tr (hy, + Rg. Néu thanh phan dién 4p gay ra béi I,, trong biéu thiic (2-81) e5.thé bd qua thi biéu thie nay cd thé minh hoa bang so dé twong duong hinh 2.44. 6 day, dign trd Rg trong nhdnh emito bién thanh dién tré (hoi, + IRg trong mach bazo. Mot cach téng qudt, bat ki mot dien khéng nao trong mach emito déu cd thé bién déi sang mach bazg bang cach nhan nd v6i (hpi, + 1). Ti hinh 2.44 va biéu thie (2-81) 6 thé tim duge dong bazo tai diém phan cuc. 51 Ing = UB Uae Bo Rp + (hae + DRE Tw dé tinh ra’ duge leq = bajelng: (2-83) a, aye tt Re ‘Tit s0'd6 tuong duong hinh 2.44 trong mach colects os thé vist’: Bo = TR, + Up t UpRp 2-84) pink 2.44: So dB axong dong mach baz Néu thay Ip = I, + Ip (2-85) ia so dd hinh 2.45. vao (2-84) 86 duge : Ey = 1(R, + Rp) + Ue + IpRe ~ (2-86) Biét rang I, thudng lén hon Ip rét nbiéu lén cho nén @ day od thé bd qua thanh phan dién dp do I, gay fa trén Rp. Nhu vay (2-86) duge viét thanh : Bee = (Rp +R) «Tet Ugg (2-87) Biéu thie (2-87) chinh la biéu thic duding tai tinh cha mach phan eye bing ding emita. Néu dong Icq va Upgg 1a dong dién va dién 4p ting voi diém cong tac tinh thi cd thé viét lai (2-87) thanh dang . Uceg = Eco - ( + Rpg (2-88) Can et vao biéu thie (2-88) c6 thé tinh duge diéu kign phan cyc tinh cia tranzito Khi bit h@ 56 Khuéch dai ho). va loai tranzito. Sau day xét do én dink nhiet cia mach phan cc bang dong emits, .co thé viét lai (2-80) & dang : (2-82) ~ IpRy + Re) Us — Une Ry BS TRA +R Rg + RE Lay dao ham riéng biéu thie nay theo I, vA mét Min nita chi ¥ ring Upe khong d6i 58 duge + Do dé I (2-89) Ip Re 1 a (2-90) ip RS + Re 7 ‘Theo dinh nghia céa hé sé 6n dinh nhiét thi trong truéng hop nay : byet 1 s =F (2-91. Ge es) Tu (2-91) thay ring hé s6 én dinh nhiét tién tdi eve tiéu (dd 6n dinh cao nhét) Khi ky cd gid tri nhé nhét. Diéu dy cd nghia 18 dé cho mach 6n dinh, phai thiét ké sao cho Re cd gid tr} cng lén cang t6t, va gid tri Ry cing nho cang t6t. Hé 86 ky Khong bao gid nhé hon 1, gid tri nay chi déin téi 1 (ing voi trudng hyp R; rat lén va Ry rat nhé) tir dé suy ra ring hé sé én dinh S chi co thé gidm nhé t6i giéi han 52> Ky Yee G i dy 4 4. fe Fe " » Hink 245 : Dang tu phan mach 4€ ngin hoi vip am xoay chitu arén ditn rd Ry 4a) Ngén mech hoan roan ; 6) Ngiin mach moe phi la 1, Mot nban xét quan trong nifa 14 hé s6 én dinh S khong phy thuée vao R, nghia la khong phu thuge vao diém cong tac. © tren da noi t6i van dé‘nang cao do dn dinh nhiét ciia loai mach nay bang: céch tang Re va giam Rg. Ban chét cia sv én dinh nbiét trong loai mach nay chith la dong phan hoi am qua dién trd Rp. Tang Ry c6 nghia la tang phan h6i am do do lam gidm tin higu khuéch dai xoay chiéu cia mach. Dé khée phyc mau thudn nay thye té c6 thé ding”hai logi mach méc nhu hinh 2.45a, b. Ding kiéu mach nay cd thé loai trit hoac gidm nhé tée dung phan héi Am déi véi tin higu xoay chiéu (xem phan 2.3), do dé khong lam gidm hé sO khugch dai tin higu xoay chiéu céa mach. Gia tri Cz phan mach 6 day phai chon di Ién sao cho d6i véi tin higu xoay chiéu thi trd khang cia né gin nhu bang 0, nguge lai d6i voi dong: mdt chiéu thi coi nhu hd mach. Thuc té thidng gap trudng hgp pbai thiét ké mach phan cue khi biét cae diéu kign phan eye cing nhu hé s6 khuéch dai. cia tranzito 6 nhing phan trén méi chi xét anh hudng cia nhiet do dén dong I,o. Sau day sé trink bay anh hwdng cia nbiét do dén dong Upp va hé s6 khuéch dai hp;,. DOi voi ca* hai-logi tranzito, lam tit silic va gecmani, khi nhigt 46 tang Ugg giam, cin hp), lai tang. Anh hiténg cia nhi¢t €o dén-céc tham s6 cia tranzito silic cong tac trong khoang nhiet do tir -65°C dén +175°C con tranzito thi ti -63°C dén +75°C. Su khac nhau nita 1a tri sO I,, va Uge cia tranzito silic va tranzito gecmani bién thién nguge nhau khi nbigt do thay déi, Bang (2-4) ligt-ké nhitng gid tri dién hinh cia I, Ugg va baie cia tranzito silic va gecmani 6 nhitng nhiét dé khdc nhau. . Bang 2-4 Gia tri dién hinh cia mét s6 tham s6 chju anh hudng nhiéu cia nhiét dO ‘Vat Tigu Him tranzito Teal A) Une(V) hte eC Si 0% 08 20 6,5 Ge 10 04 1s 6,5 Si 107 06 50 +25 Ge 1 02 50 425 si 30 028 100 +05 Geen 30 031 95 +75, 53 Tir bang 2-4 cé nh@n xét : O nhigt do pong d6i véi tranzito silic I,, chi cd nano ampe, cho nén néu né thay déi thi cing khong gay anh hudng dang ké dén I, va anh hudng cia nhiét do dén diém cong tac tinh cha tranzito cha yéu thong qua Ugg. Dé khée phuc anh hudng nay trén thuc té thudng mdc néi tiép emits mot didt silic phan eye thuan cé chiéu nguge véi chuyén tiép emite nhu hinh 2.46. Bang céch mac nhu vay co thé thay rang su thay déi dién 4p thuan trén 2 cye didt co thé ba tri sit bién déi Upp cia tranzito do nhiet do gay ra. Diot bi nbi¢t d so dé nay luon duge phan cue thuan bai nguén Epp cho néa dién trd thuan cia né rét nhd. So 46 nay hoan toan tuong duong voi so d6 phan cue bang dong emits da xét phan trén. Doi véi tranzito gecmani thi nguge lai, tai nhigt do phong I., khé lén cho nén khi nhi¢t do thay déi anh hudng cia dong 1,, dén tham 86 cua tranzito chiém wu thé. Dé 6n dinh nhiét cho so d6, ngudi thiét ke phai cha ¥ chi yéu dén viée giém he s6 én dink nbiét dQ 8. Qua bang (2-4) tren day c6 thé thdy ring hé sO khuéch dai dong bo;. phu thudc rat nhiéu vao nhi¢t do. Hon nita ngay 3 cing mot nhiet do, tranzito cd cing loai ky higu duge ché tao nh nhau) nhung hé s6 hp), cia ting chiée cd thé hon kém nhau vai ba Ifin, Nhu da biét hé s6 hz}, anh huéng nhiéu dén diém cong tac tinh cia tranzito. Béi vay dé én dinh diém céng téc tinh, nguvi thiét ké phai cha y dén sy thay ddi hé 86 hp), c6 thé cé ciia loai tranzito ding trong mach dién. Dé dinh Ivgng su phu thude cia I, vao hoy gid thiét ring cdc gid tri cla U,. va R, da biét he so Khuéch dai dong cia tranzito bién thién ti hoje, An hyjeq b6 qua Too (Boi Ty 1A dong ting voi truong hyp hé s6 khuéch dai hag va Tez ting Voi hpjqq) tinh duge = + ao Fnh.246 + So 4 dang di d€ ba hide cha Ugg Up — Upe =h, ————_ (2-92) Ter = Patel iy Gies + De oe) Up ~ Une =h se” (2-93) Ta = Mie BF Gin + DR Léy hiéu s6 cia (2-92) va (2-93), duge : le= (Us — Upey(hate2 ~ hatei)(Rp + Re) © = TR + (hae: + DREJRe + (haier ¥ 1). Red Dem chia biéu thite (2-94) cho (2-92) sé duge biéu thc cho sy bién thién twong 46i cia dong I, (2-94) Te | __ bate ~ hater (2-96) hate ( Nhan xét biéu thtte (2-95) thy né co chita sé hang gan ging nhu biéu thic dink nghia vé do én dinh S ; co thé bi¢n déi vé phai cia (2-95) thanh = Te. Bater 7 hates Rater + 1 (2-98) Néu goi S; 1a 49 én dink nhigt do khi ho,, = hoye1, thi (2-95) cd thé viét thanh : Te Abe » Sy Ja ~ Rater (haser + 1) ‘rong 46 Ahoie = (hojeq — Noyes) thtdng goi 1a do sai léch cia hy). Biéu thie (2-97) cho thay su bién-ddi dong colecta phu thudc true tisp vao do sai Iéch hé s6 khuéch dai ho, ké trén. Ngoai ra biéu thie nay con cho phép ngudi thiét Ké tinh duge gid tr cia dign tré can thiét git cho dong I, bién déi trong mot pham vi nh&t dinh khi hoi, thay déi. (2-97) 2.2.4, Tranzito truing (FET) Khe véi tranzito Iuong oye da xét 8 phén trén ma dac diém chit you la dong dién trong chting do ca hai loai hat dn (dign ti va 16 tréng ty do) tao nén, qua mot he thong gém hai mat ghép p-n rét gan nhau diéu khién thich hgp, tranzito trugng (cbn goi IA tranzito don eve FET) hoat dong dya trén nguyen Hi higu ng trudng, diéu khién do dén dién cia don tinh thé ban din nh’ téc dung cia 1 dien trudng ngoai. Dong dign trong FET chi do mot loai hat dan tao ra. Cong nghé ban dan, vi dién tt cang tién bo, FET cang té r6 nhiéu wu diém quan trong trén hai mat xt Ii gia odng tin hieu véi do tin cay cao va mie tiéu hao nang Itong eve bé. Phén nay sé trinh bay tom tdt nhiing dac diém quan trong nhat cia FET vé cAu tao, nguyén If hoat dong va cic tham s6 dac trung d6i vi hai nhom ching loai : FET c6 eve cita 1a tiép gidp p-n (JFET) va FET e6 cy cita ech li (MOSFET hay IGFET). @ - Tranzito truong c6 eve ctta tiép giip (JFET) = Céu tao va ki higu quy woe : o a) g D G Kinha 4 Sin Ss S a ) : D a} — Fiz! i OT wae 1 - $ "dys 2) 4) Hinh 2.47: a) Cu tgo JET va céch phan cic bang nedng ngodi by KU higu quy we vOi SEET voi hai logi kénk din n va kénh dan p. Hinh 2.47a dua ra mt edu tric JFET kiéu kénh n : trén dé tinh thé ban dan Si-n ngudi ta tao xung quanh no 1 lép ban dan p. (cs tap chit néng dO cao hon so véi dé) vi dua ra 3 dign eve la eve nguén S (Source), eve mang D (Drein) va eve cia G (Gate). Nhv vay hinh thank 1 kénh din dién logi n-n6i gitta hai cue D va S, céch li véi cue cita G (ding lam dign cyc diéu khién) béi 1 l6p tiép xde p-n bao quanh kénh 55 dan. Hoan toan tuong ty, néu xudt phat tir dé ban dan loai p, ta e6 loai JFET kenh P véi cdc ki higu quy wae phan bigt cho trén hinh 2.47b. - Nguyen li hoat dong : Dé phan evc JFET, ngudi ta dung hai nguén dign ap ngoai 1a Ups > 0 va Ugg < 0 nhw hinh vé (véi loai kenh P, cdc chiéu di¢n 4p phan cule $8 nguge lai, sao cho tiép gidp p-n bao quanh kénh dan luon duge phan cye nguge). Do tac dung cia cde dign tru’ng nay, trén kénh dn xudt hién 1 dong dien (la dong dign ti véi kénh n) hvéng ty cye D téi cue S goi 1a dong didn cue mang Ip. Dong Ip 06 do 16n tay thudc vao cae gid tri Ups va Ugs vi do dan dign cia kénh phu thude manh vao ca hai dign trudng nay. Néu xét riéng su phu thudc cia Ip vao ting dién 4p khi giit cho dign 4p cm lai khong déi (coi 1A mOt tham s6) ta nhan duge hai quan hé ham quan trong nhét cia JFET la : Ip = Ud |Ugs const Ip £Ugs) [Us = const Biéu dién f, tng voi vai gid tri khong déi cia Ucs ta thu duge ho dac tuyén ra cia JPET. Dudng biéu dién f, ing véi mét s6 gid tri khOng d6i cia Ups cho ta ho dac tuydn truyén dat cia JFET. Dang dién hinh cla céc ho dac tuyén nay duge cho trén hinh 2.48 a va b. Ly (ma) ip (7A) Be ys (ou 8 6 4. 2 450 4s iy) -5 -2 -1 0 a Hink 2.48 : a) Ho dge-tuyén ra cia JPET b) Date tuyEn trayen dat tng vdi gid tr] Ups, = 10V. Dac tuyén ra cia JFET chia lam 8 ving r6 rét : © Ving gan g6c, khi Upg nhd, Ip tang manh tuyén tinh theo Ups va ft phy thude vao Ugs. Day 1a ving 1am viée 6.dé JFET gidng nhu mot dien trd thudn cho téi léc dung cong bj uén manh (diém A tren hinh 2.48 a ting voi dutng Ugs = OV). @ Vang ngoai diém A duge goi 1A ving that (ving bao hda) khi Upg dt lén, Ip phy thude rét yéu vao Ups ma phu thudc manh vao Ugs. Day la ving 6 dé JFET lam vigc nhu mot phn tu khuéch dai, dong Ip duge diéu khién bang di¢n Ap Ugs. Quan hé nay ding cho t6i diém B. 56 @ Vung ngoai diém’B goi 1a ving danh thing, khi Ups eo gid tri kha lén, Ip tang dot bién do tiép giap p-n bj dénh thing thé li xay ra tai khu vue gan cue D do dign ap nguge dat lén tigp gidp p-n tai ving nay la én nhét. Qua d6 thi dac tuyén ra, ta rat ra may nhan xét sau : © Khi dat tri sé Ugs am dén, diém uén A xée dinh ranh gidi hai ving tuyén tinh va bao hda dich dén vé phia géc toa do. Hoanh do diém A (ving véi 1 tri sé nhat dink cla Uggs) cho xac dinh 1 gid tri dién Ap goi la dién 4p bao hda cue mang Upso (con goi la dién 4p thét kénh). Khi |Ugs| tang, Upso giam. © Tuong ty v6i diém B : ing v6i cée gid tri Ugs am hon, viée danh thing tiép giap psn xdy ra s6ém hon, v6i nhitng gid tri Ups nhé hon. Dac tuyén truyén dat cha JPET (h.2.48b) giéng het dac tuyén anot-ludi cia dén 5 cuc chan khong, xuat phat ti 1 gid tri Ugso, tai dé Ip = 0, goi la dign ap khoa. (con Ki higu 1a U,). DO ln Ugso bang Upso, ing voi duang Ucs = 0 tren ho dac tuyén ra. Khi ting Ugs Ip tang gén nhw ti 1é do do dan dien cia kénh tang theo mite do giam phan cuc-nguge cia tiép gidp p-n. Lic Ugs = 0, Ip = Ipg- Gid tri Ipg 18 dong tinh cye mang khi khong c6 dién 4p eve ctta, Khi cd Ugs < 0, Ip < Ino va duge xdc dinh boi. [4] Ip = Ibo qa -—— (2-98a) Usso Co thé gidi thich tém t&t cdc dac tuyén cia JFET bing gidn d6 céu tao hinh 2.49 trong 8 truang hgp khéc nhau dng voi céc gid tri cla‘Ugs va Ups. Ues y Hinh 2.49 : Gii thich vee It dite myn ctta JFET. Khi Ugg ¢6 gid tri am tang déin vA Ups = 0, bé rong ving nghéo cia chuyén.tiép p-n rong dén,ra, chil yéu vé phia kénh dan n vi tap chat pha yéu hon nhiéu so véi ving p, lam kenh dan bj thét lai déu doc theo phuong DS (h. 2.49a). Ngugc lai khi cho Ugs = 0 va tang dén gid tri cia dién ap mang nguén Ups, kenh bj co lai khong déu va cé hin phéu, phia ce D that manh hon do phan b6 trudng doc theo kenh tit D t6i S, cho tdi lic Ups = Upso kénh bj that lai tai diém A. Sau dé, tang Ups lam diém that A dich din vé phia cyc S (h.2.49b). Qua trinh trén sé xay ra s6m hon khi ¢6 them Ugs < 0 nhu hinh 2.49c lam gid tri dién dp thét kénh giém nbd. Ro rang 49 dan dién cia kénh d&n phu thugc ca hai dign ap Ugg va Ups, cn sau khi 06 hign tugng that kénh, dong cue mang do cde hat din (dign t#) phun tt kénh qua tiép giap 57 p-n téi cue mang phy thugc yéu vao Ups va phy thudc chi yéu vao tac dung diéu khién iia Ugs téi chuyén tiép p-n phan eye nguge, qua dé toi dong dién cuc mang Ip. = Cée tham 86 chit yéu cia JFET gdm hai nhom : ‘Tham s6 giéi han gém co : © Dang cc mang cue dai cho phép Inna, I dong dién ting voi diém B tren dac tuyén ra (dudng ting voi gid tri Ucs = 0) 5 Gid ti Ibmay khoang < 50mA ; © Dign ap mang - ngu6n cue dai cho phép va dién 4p cia nguén Ugsmax Upsmax = Up/(1,2 + 1,5) (cd vai chue. Von) @ day Ug la dign 4p mang nguén tng voi diém B. © Dién 4p khéa Uggo (hay U,) (barig gid tri Upso ting voi dung Ugs = 0) ‘Tham sé lam viée g6m cé : © Dien tr trong hay dién trd vi phan dau rar, = WUps/dlp 5 7 const (08 0,6 MQ) 1, thé hién dQ déc cia dac tuyén ra trong ving bao hoa. © Hé din cia dac tuy€n trayén dat : ap Ugs |Ups = const cho biét tac dung diéu khién cia dién ap cuc cita toi dong cvc mang, gid tri dién hinh voi JFET hién nay la S = (7 + 10)mA/V. Cfin chi ¥ gid tri hS din S dat cue dai S = S, luc gid tri dien 4p Ugs lan can diém 0. (xem dang dac tuyén truyén dat cia JFET hinh 2.48b) va duge tinh béi S, = Wpo/Vgso (6). e Dién tré vi phan ddu vao : Wes Tao = Big Tao do tiép gidp p-n quyét dinh, cd gid tri khoang 10% © G tén 86 lam viée cao, ngudi ta con quan tam t6i dign dung gitta cde eve Cys va Cap (cd. pF). 8 - Tranzito trudng c6 cute cita eéch li (MOSFET) - Cau tao va ki higu quy ude : Dac diém cu tao cla MOSFET cé hai loai co ban duge thé hign trén hinh 2.50 a va b. Ki hi¢u quy wéc cia MOSFET trong cdc mach dien tt duge cho tren hinh 2.51 a, b,c vad. ‘Tren nén dé la don tinh thé ban din tap chat loai p (Si-p), ngudi ta pha tap chat ‘bang phuong phap. cong nghé dac biét (plana, Epitaxi hay khuéch tén ion) dé tao ra 2 ving ban dn logi n+ (néng do pha tap cao hon so véi 46) va ly ra hai di¢n cve la-D va S. Hai ving nay duge n6i thong voi nhau nhd mot kéenh dn dien loai n co thé hinh thanh ngay trong qué trinh ché tao (loai -kénh dat sfin hinh 2.50a) hay chi 58 Si P| SP @ land Bl Guede’ Hinh 250 + Cu tao cha MOSFET a) Loai kenh dat sin > b) Logi kénh cém sing. hinh thanh sau khi da cd 1 dign triting ngoai (lic lam viée trong mach dién) tac dong (loai kénh cam ting — hinh 2.50 b). Tai phan d6i dién véi kénh ddn, ngudi ta tao ra dign cye thit ba la eye cita G sau khi dé phi lén bé mat kénh 1 lop cach dign mong SiO, Ti dé MOSFET cn o6 tén 1a loai FET o6 cyte cita céch li (IGFET). Kénh din duge céch'li v6i dé nh tiép gidp pn thusng duge phan cue ngugc nbd 1 dién dp phy dua t6i oye thi 4 1a cyc dé. . a 2 6 6 5 5? 5 6) Low? 6b a Y 4s 2 5 7. Minh 251 + KE higu quy ude cia MOSFET 4@) Logi kénk n dge sin ; 6) Logi kenh p das sin ; €) Logi kénh n cd sing’; d) Logi Kénh p cdm tng - Nguyén li hoat dong va dac tuyén Von—Ampe. Dé phan ove MOSFET ngudi ta dat 1 dién ap Ups > 0. Can phan biét hai trung hgp : Voi loai kénh dat sn, xust hien dong din tit trén kenh dn n6i gita S va D va trong mach ngoai cé dong eve mang Ip (chiéu di vao cue D), ngay cA khi chua co dign ap dat vao cyc clia (Ugs = 0). Néu dat len cue cita di¢n dp Ucs > 0, dign tit ty do c6 trong ving dé (a hat thiéu 36) duge hut vAo ving kénh din d6i dién voi eye cia lam gidu hat dn cho kénb, tite 1a lam gidm dign tré cia kénh, do dé lam tang dong cue mang Tp. Ché do lam viee nay duge goi 1A ché do gidu cia MOSFET. 59 , Néu-dat t6i cue cita dién 4p Ugs <“0, qua trinh trén sé nguge lai, Jam kénh dan bj nghéo di do cac hat d4n (la dign ti) bi day xa khdi kénh. Dién tro kénh dn tang tay theo mie do tang ela Ugs theo chiéu am sé lam gidm'dong Ip. Day 1a che do nghéo cla MOSFET. Néu xéc dinh quan hé ham s6 Ip = f,(Ups), ly voi nhiing gid tri khde nhau cia Ugs bang If thuyét thay thye nghiém, ta thu duge he dic tuyén ra cia MOSFET loai kenh n dat sin nhu trén hinh vé 2.52a. Pm bE dl git ag =O Oh oe aghéo 25057 5 0 6 2 Ww 5 1 2 tbs 2) 5) v) Hink 2.82 : Ho dete my€n ra cha MOSFET 4) Vbi logi Kénk dit sn ; b) Voi loai kénh edm ting. © V6i loai kenh cém ting, khi dat t6i cue cita di¢n Ap Ugg < 0, khong od dong cv: méng (Ip = 0) do t6n tai hai tiép giap p-n mde d6i nhau tai ving mang - dé va nguén ~ dé, do dé khong t6n tai kénh din néi gitta mang - nguén. Khi dat Ugs->- 0, tai ving dé d6i dién cuc cita xudt hién cde dign tit ty do (do cam tng tinh dién) va hinh thanh m$t kénh dan din néi lién hai cye mang va nguén. DO din cia kenh tang theo gid tri ca Ugs do dé dong dién eve mang Ip tang. Nhu vay MOSFET loai kénh cam tng chi lam viéc véi 1 loai cye tinh cia Uggs va chi & ché dO lam gidu kénh. Biéu-dién quan he ham Ip = f,(Ups), My v6i cée gid tri Ugs khée nhau, ta cd ho dac tuy€n ra cia MOSFET kénh n cdm ng nhu trén hin 2.52b. @ Ti ho dac tuyén ra cia MOSFET véi cA hai logi kénh dat sin, vA kénh cam ting ging nhu dae tuyén ra cia JFET da xét, thay ro cd 3 ving phan biét : ving gin géc 4 dé Ty tang tuyén tinh theo Upg va ft phu thudc vao Ugs, ving bao hoa (ving that) Tae dé Ty chi phy thuéc manh vao Ugs, phy thudc yéu vao Ups va ving d4nh thing Ide Ups ¢6 gid tri khé Ién. © Giai thich vat li chi tiét cae qué trinh diéu ché kénh din dién bling céc din ap Ugg va Ups cho phép dan tdi céc két luan tuong ty nhu d6i véi JFET. Bén canh hién tugng diéu ché dQ dan dign cia kénh con hign tugng mé rong ving ngheo cia tiép gidp p-n giita cye mang - dé khi tang dén dién 4p Ups. Diéu nay lam kénh din co tiét dign hep: dan Khi di tit cuc nguén t6i cuc mang va bj thét lai tai 1 diém dng voi diém uén tai ranh gidi hai ving tuyén tinh va bao hda trén d&c tuyén ra. Dién ap tuong ting voi diém nay goi 1a dign ap bao hda Upso (hay dién 4p that kénh). 60 Hinh 2.53a va b la dung biéu dién quan h6Ip = f,(Ugs). tng véi mot gid tri 6 dinh cia Ups voi hai logi kenh dat sn va kénti cim wing, duge goi la dac tuyén truyén dat cia MOSFET. (mA) \1, Ups = 100 [mA) | 4 2 , - 2 Qs 10" 15 Ch8 dG itv eae Iq Ee o 8 otto, NIH “a as o Yosa, Z 4, 94 02 0 G2 G4 es 1) ge 4 6 GW) a) Ysa 7) Hink 253 + Date yen truytn dai cila MOSFET kénk dt sn (a) va kénh cim sing (6). Cée tham s6 ctia MOSFET duge dinh nghia va xée dink giéng nhu d6i véi JFET g6m cs : hé din $ cia dic tinh truyén dat, dign tré trong x, (hay cdn goi 1A Aps), dign trd vao x,... va nhém ede tham s6 giéi han: dién Ap khéa Ugso (sing voi 1 gid tri Ups xéc dinh), di¢n 4p that kénh hay dién dp mang - nguén bao hda Upso. (ing voi Ugs = 0) dong Ipmasct) Upsmaxet Khi sit dung FET trong cc mach dign tit, cfm liu ¥ téi mot sO dae diém chung nhat sau day : ~ Vige diéu khién dign tro kenh din bang dién ap Ugg trén thy té gan nhu khong lam t6n hao cong sudt cia tin higu, diéu nay cé duge do eve diéu khién héu nhw céch li vé dign y6i Kenh dan hay dien tré 16i vao eye Ion (10? '3°Q), so véi loai tranzito bipolar dong dign dd dau vao gan nhu bang khong, voi cong nghé CMOS diéu nay gan dat ti li tuéng. Nhan xét nay dac biet quan trong véi céc mach dign tit analog phai lam viéc véi nhiing tin hiéu yéu va vGi mach dién tit digital khi doi hoi cao vé mat do tich hgp céc phén ti cing voi tinh phan ing nhanh va chi phi nang Iugng ddi héi thép cia ching. = Da 86 céc FET c6 céiu tric déi_xting gitta 2 cye mang (D) va nguén (S). Do dé céc tinh chét cia FET héu nhu khong thay 446i khi d6i lin vai trd hai cue nay. - Véi JFET va MOSFET ché do nghvo, dong c¥e mang dat cve dai Ip = Ipme hic dign 4p dat vao cue ctta bang khong ‘Ugs = 0. Do vay ching duge goi chung 1a Hinh 254 : Hp dife nh ra cia FET & ving gin ‘g6c nhu mbt dign 170 thudn theo Ucs (duong dite nét 10 dd duege wyEn tinh ida). 61 ho FET thusng mé. Ngugc lai, véi MOSFET ché do gidu, dong Ip = 0 lic Ugg = 0 nén n6 duge goi la ho FET thugng khoa, Nhan xét nay cd y nghia khi xay dung cdc 80 dé khoa (mach logic 56) dya trén cong ngh¢ MOS. ~ Trong ving gan g6c cia ho dae tuyén ra, cia FET khi Ups < 1,5V, dong cyc mang Ip ti lé voi Ugs. Lie do, FET tuong duong nhu mot dign tro , 4K thudin co gid tri thay déi dude Mae ZX — theo Ugg. Dong Ip cang nhé ve RK, khi Ugg cang 4m véi loai kénh 6 D 34 n, hode nguge lai Ip cang nhé ° Z khi Ugs > 0 cang nhé véi loai Ly s L wk kénh p. Hinh 2.54 m6 ta ho i dac tuyén ra cia FET trong ving gin géc. a 4) Sit dung tinh chat nay cia FET, 6 thé xay dung cde bo Hink 255, So di 1 66 phan dp 6 ditu khién dang JPET Bhan p66 Gu KBE day Che tah lab) Ds tae i i Ua _ ts Vand Bao ~ RF tps Cad phy thudc vao dién Ap diéu khién Uyy, thidng chon R >rps9 dé dai 7 du rong. Luu ¥ IA khi Ups > 1V tinh chat tuyén tinh gita Ip va Ups (véi cée Uggs khée nhau) khong con ding niia, Néu sit dung ca ving xa géc hon 1V, can tuyén tinh hoa theo mach hinh 2.55b. Dign tré R, dua mot phdn dién ap Ups t6i eve eta bé sung cho Ugg bu lai phan cong cia rps. Khi chon R; = Ry >rpg thi Khi do hé sO chia 4p lay = (2-98b) Ucs pax + Ups) (2-99) va ho dae tuyén ra duge tuyén ‘tinh hda trong mot doan Ups tit 1V téi 1,5V. - Tuong ty nhu véi tranzito ludng cyc, tén tai 3 kigu m&e FET trong cdc mach khuéch dai la mang chung MC, nguén chung NC va cia chung. Tuy nhién ihach ciia chung rét it gap trong thy 16, Hai dang MC va NC cho trén hinh 2.56 voi +E Hinh 2.56 : So di nguyen It rach NC (a) va MC (6). 62 Nghia la phai cha ¥ dén kha nang di pha & mién tn cao va tin théip do t6n tai cde phan tu di¢n khang trong mach khuéch dai cing nhu trong mach héi tiép néu bd khuéch dai lam vige 6 téin sO trung’bink, cdn trong mach héi tiép khong co thanh phan dién khang, thi hé sé K va 8 la nhiing s6 thyc, Néu dién 4p ra céa bo khuéch dai 1a tham s6 thuc hign héi tiép thi ta co héi tiép di¢n dp, néu la dong dién mach ra thi ta co h6i tiép dong dign. Co thé hi tigp h6n hop cA dong dign va dien 4p. Khi dign ap dua vé hdi tiép n6i tiép voi ngudn tin higu vao thi ta cd héi tiép néi tiép. Khi dign 4p h6i tip dat t6i dau vao bo khuéch dai song song véi dién ap nguén tin higu thi co hoi tiép song song. Hai dac diém trén xéc dinh mot loai-mach héi tip cu thé : héi tip dién ap néi tiép hoac song song, héi tiép dong dign ndi tip hoac song song, h6i tiép hdn hop néi tiép hoac song song. Hinh 2.61 minh hoa mét s6 thi du.vé nhiig mach néi tiép phd bién nhat trong khuéch dai. Néu khi héi tigp n6i tiép anh hudng dén tri 56 dién 4p vao ban than bo khuéch dai Uy, thi khi héi tiép song song sé anh hung dén tri sé dong dign vao bd khuéch dai. Tic dung cla héi tiép cd thé lam tang khi yy, + pg = 2n7 hoae gidm khi y, + yg = (2n + Ix n la sO nguyén ducng, tin higu téng hop 6 dau vao bd khuéch dai, vA tuong Ung duge goi 1a héi tiép duong va héi tiép am. H6i tiép am cho phép cdi thign mét s6 chi titu cia b§ khuéch dai, vi thé né duge dung rét rong rai. Dé danh gid anh hudng cha héi tip dén céc chi tiéu cia bo khuéch dai ta hay xét thi du héi tigp dien 4p néi tiép (h. 2.61a). ‘ khi 06 hoi tiép Km = Udy (2-109) ty = Uy + Un . ky Ly £ Chia ca hai vé cia (2-109) cho U,, ta od : 6a] Ce 4, hay (2-110) 4 day : B = U,/U, la hé s6 truyén dat cia mach héi tiép, Tit (2-110) ta tim duge : Km = (2-111) 1-K Dé don gian vide phan tich ta dua vao tri sé thuc K va K Bn = (2-112) 1 - KB @ Theo (2-112) khi 1 > KB > 0 thi he 36 khuéch dai cia bé Khuéch dai od héi tiép Ky, Ion hon hé 86 khuéch dai cia ban than b6 khuéch dai K. D6 chinh 1a héi tiép duong, Uj, dita tdi » ns ‘i . du vao- bd Kkhuéch dai cing pha vol dign ap) Wh 267 | Ma af meal ts tap sine dane vio Uy, te la Uy = Uy +.Uy B) to ach dong din ©} 110i tip song song dién dp. 67 Dign 4p ra cia bo khuéch dai khi cd h6i tip duong la : U, = KW, + Uy) > K. U, va do dé Ky, > K ‘Tradng hop KB > 1 (khi héi tigp duong) dac trung cho diéu kién ty kich cia bo khuéch dai. Lie nay 4 déu ra bo khuéch dai xuét hign mét phé tin s6 khong phu thuge vao tin higu déu vao. Véi tri sé phite K va B bat dang thite [KA] > 1 tuong ting véi diéu kién ty kich & mét tén sé cé dinh va tin hiéu 6 ddu ra gan véi dang hinh sin, BO khuéch dai trong trudng hgp nay lam viée nhu mot mach tao dao dong hinh sin (xem phan 25). ‘ K T+KB Dé 1a h6i tip Am (Uj, nguoc pha voi U,) va Uy = Uy ~ Upy nghia 1a hé 86. khuéch dai cla bo khuéch dai cé hi tiép am Ky, nhé hon hé s6 khudch dai khi khong h6i tiép. DE danh gid do én dinh hé s6 khuéch dai khi co héi tiép, thuc hién vi phan bidu thie (2-113) c6 : © Khi KB < 0 thi Ky = > Igo thi Ry Ry sé phai nhé va ching sé gay ra mac ré mach dén mach vao ciia tranzito, Vi thé khi tinh céc phan ti cia bo phan Ap vio ta phai han ché theo diéu kign : Ry = RR, = (2 + 5). ry . (2-127) Tp = 2 + So (2-128) 4 day : ry 1A dién tré vao cia tranzito, dac trung cho dién tré xoay chiéu mach bazo = emits (r, = AUpp/AT,). Dien tra Ry, Ry (h.2.64) 6 thé tinh theo : Ugo UE + Ugeo. oR, = = —— (2-129) P P E.— Ugo 1, Tho 4 R= (2-130) Khi chon tranzito cén chi ¥ dén cdc tham sO gidi han nhw : dai tan s6 cong tac (theo-tfin sf, hay fq) cling nhu céc tham s6 vé dong dién, dién ap va cong sudt. Dang dien cho phép evie dai Tzcp phai 16n hon trj s6 tle thdi Jon nhst cia dong colects trong khi lam viée, nghia IA ema, = Teo + tom < leep (h.2.65a). V6 mat dién ap ngudi ta thudng chon tranzito theo Usoep > Bc. Cong sudt tiéu hao trén colects cia tranzito P. = Ucg: Igq phai nhd hon céng sudt cvc dai cho phép ciia tranzito P..,, Du’ng cong céng: sudt gidi han cho phép 1a dutng hypecbol. Doi voi méi diém cla no ta co Ucoet: lect = Poop (h-2.65a) ‘Tom lai viée-tinh ché d0 1 chiéu cia tng khuéch dai la gidi quyét nhiém vu chon _ hgp Ii ede phan tit cia sd dé dé nhan duge nhiing tham s6 cfin thiét cia tin higu ra tren tai . Cac hé s6 khuéch dai dong K,, di¢n 4p K, va cOng suét K, cing nhu dién tré vao R, va dién tra ra R, 1a nhiing chi tiéu quan trong cia tang khuéch dai. "Nhiing chi tigu dé od thé xée dinh duge hi tinh todn tang khuéch dai theo dong xoay chiéu. Phuong phap gidi tich dya trén cd sé thay thé tranzito va tang khuéch dai bing so 46 twong duong ding xoay chiéu a ché d6 tin, higu nhd. So d6 thay thé téng EC ve trén hinh 2.66, 6 day tranzito duge thay bang so dé thay thé tham s6 vat Ii, Tinh 73 toan theo dong xoay chiéu cing cé thé thyc hién duge khi si dung so d6 thay thé tranzito véi c4c tham s6 h, r hay g. Dé don gidn ta gid thiét tang khuéch dai duge tinh & mién tn s6 trung binh, tin hiéu vao 1 hinh sin va dién trd cia ngudn cung cp déi voi dong xoay chiéu bang khong. Dong dién va dign dp trong sa d6 tinh theo tri sé higu dung, né 6 quan hé vdi tri s6.bién dé qua hé sé 1/V2. © Dien trd vao cia ting : inh 2.66 + Ser dis thay the cng Khuéch R, = Ry/Ryflsy (2-181) ‘tai BC bing tham 8 vb I Vi dign tro trong cia nguén ding Ty 4 hinh 2.66 rat lon, cdn typ + Ru, >> te nen Upe: = Igry + Inte hay 1A Ip. [ry + (1 + Brg (2-132) chia c& hai vé ctia phuang trinh’ (2-132) cho Iy ta ed = ry +L + Brg . Tinh gén ding bac 1 cia R, theo r, va gid tri co thé cia rp, B, rp voi diéu kien RR, > (2 = 3)r, ta sé cd R, cla ting EC khong vugt qué 1 + 3kQ. © Xae dinh hé s6 khuéch dai dong dién cia tang K, = Il, tit so dé 2.66 06 : Use. r, Iy = lee (2-133) Khi xac dinh dong 1, qua Ip thi khong tinh dén rp vi no rét nhd so voi dién tro cia céc phiin ti mach ra. (2-134) Dé y dén biéu thie (2-133) ta cd : h=\ = oh (2-135) va hé s6 khuéch dai dong xac dinh béi : ® Fea RUM, (2-136) R, He s6 khuéch dai dong K, ti 1é voi # ciia tranzito va phu thudc vao tée dung mac ré cia bO phan 4p va dién tré R,, R,. Biéu thite (2-136) cho thay cén phai chon Ry//Ry >t, va Re > Ry, Néu ta coi Ry ~ ty va Ter) >> RefR, thi biéu thie tinh he 36 khuéch dai dong gan ding sé co dang (2-187) Nhu vay téing EC od he 96 khudch dai dong tong d6i lin, va néu R, >> R, thi Ki >A. 74 cdc tham s6 tom tat cia tiing loai trong y nghia la mOt tdng khuéch dai dién 4p (xem_ thém 6 muc 2.3). Mach nguén chung Mach mang chung Hé sé khuéch dai dién 4p 1 K, = -SiRp//ps) i= TS BR 71 top = -SRp (2-100) Dion t18 vio Rao = Fos > > Ryo = Fas > Dign trd ra Ry, = (Rp//tps) Rya = Rg//(1/S) ~ Khi thay thé céc FET kénh n bang loai FET kénh p trong cic mach dién, cin thay déi cye tinh céc dién ap nguén cing nhu eye tinh ede didt vA tu héa duge si dung trong dé. Lic dé cac chic nang chi yu cia mach khong thay déi, cing gidng nhu véi hai loai tranzito Ivang cue npn va pnp tugng tng dA xét. 2.3. KHUECH DAI 2.3.1. Nhing vdn dé chung a Nguyen li xdy dung mét ting khuéch dai ‘Mot ting dung quan trong nbét cia tranzito 1A sit dung né trong céc mang dé'lam tang cuténg dO dign 4p hay dong dién cia tin higu (ma thuéng goi la mach khuéch dai). Thyc chét khuéch dai la mot qua trinh bién déi nang Iugng ed diéu khién, 6 d6 nang long cia nguén cung cp 1 chiéu (khong chtta dung théng tin) duge bién déi thanh dang nang lugng xoay chiéu (cs quy luat bién déi mang thdng tin cain thiét). Noi cach khéc, day la mot qué trink gia cOng xi Ii thong tin dang analog. Hinh 2.57 dua ra cau tric nguyén li dé xay dung mot tdng khuéch dai. Phan ti co ban la phan ti diéu khign (tranzito) e6 di¢n trd thay déi theo sy diéu Khién cia | dign dp hay dong dién dat t6i cye diéu khién baza cia nd, qua dé diéu khién quy luat bign d6i dong dign cia mach ra bao gém tranzito va dien J- é trd R, va tai loi ra vi du sk lay gitta 2 cyc colecto va emitd, ngudi ta nhan duge mét dign 4p bién thién cing quy luat voi tin hiéu vao nhung d9 én duge tang ten nhiéu iin. Dé don gidn, gia thiét dign. dp vao cuc diéu khién c6 dang hinh sin. Tir en Nile sodé6 hinh 2.57, Ta a 4) ‘thay rang dong dién va ign 4p 4 mach ra (ti le Hinh 2.57 wéi dong dién va dién 4p a) Nguyén I xty dung m6t ting khuéch dai ; tin higu vao) edn pha cot 9) ie hogan ci den ip vd dng den nhu la t6ng céc thanh phén fat mach ra xoay chiéu (dong dign va dién dp) trén nén cia thanh phén mot chiéu I, va U, (h.2.57). Phai dam bao sao cho bién dg thanh phén xoay chiéu khong vugt qué thanh phén mot chiéu, nghia la I, > Tp va U, > Uyy Néw diéu kign dé khong duge théa man thi dong dign & mach ra trong tiing khodng thdi gian nhat dinh sé bang kh6ng va sé lam méo dang tin higu ra . D6 dim bdo cdng téc cho téng khuéch dai mach ra cia né phai cd thanh phéin dong mot chiéu I, va di¢n 4p mot chiéu U,. Tong ty, 3 mach vao, ngoai nguén tin higu cn khuéch dai, ngudi ta dat them dién ap mot chiéu Uyy (hay 1a dong didn mot chiéu [,,). Thanh phén dong dign va di¢n 4p mot chiéu xée dink ché do tinh cba tang Khuéch’ dai. Tham s6 cia ché dO tink theo mach vao (Ij, Uyo) va theo mach ra (Io, U,) dic trung cho trang thai ban déu cla so d6 khi khong co tin higu vao. b - Cée chi titu va tham 86 co ban cia mot tang khuéch dai DE dénh gid chét Iugng cia 1 téng khuéch dai, ngudi ta dink nghia céc chi tiéu va tham sé co ban sau : © Hé sO khuéch dai Dai Iugng dau ra Dai lugng twong ting dau Vao Nei chung vi téng khuéch dai od chia cic phéin tit di¢n khang nén K la mot s6 phite : K = [KI expe.) Phin moédun [KI thé hign quan hé vé cusng do (bien dQ) gida céc dai Ivong déu ra va du vao, phn goc pha gy thé hign do dich pha giita ching va nhin chung do Jén cia [K| va yy phy thugc vao tan s6 w cia tin higu vao.Néu biéu dién |K] = fy(w) ta nhan duge ditdng cong goi la dac tinh bién do - téin’s6 cia tang khuéch dai. Dudng biéu dién py = f(w) duge goi 14 dac tinh pha ~ tn s6 cia nd. ‘Thuong ngudi ta tinh |K| theo don vi logarit goi 18 don vj dexiben (AB) : IK] (4B) = 20ig/ KI (2-103) Khi ghép lin tigp n téng Khuéch dai v6i cic hé s6 khuéch dai twong ving 1a ky... ky thi he s6 khuéch dai téng cong cia bo khuéch dai xéc dinh bdi = K = ki, ka, kn hay {KI (@B) = |i] (4B) +... + [kn! (@B) (2-104) | © Dac tinh bien do cia téing khuéch dai 1a dudng biéu diéy quan hé U,, = f3(Uyio) lay 6 1 tan 6 c6 dinh cla dai tén s6 tin higu Uyao- . Dang dién hinh cua |K] = f(w) va U,, = f3(Uyjo) S61 voi mot bo Kkhuéch dai dién 4p tén 86 thp cho trén hinh 2.58. . IKI K= (2-102) , t “ LM page i 0. 10% 2.107? Tz} 2) Hinh 2.58 : a) Dyte tuytn bién db ~ tin sb va b) Date tuyén bitn a9 (f = IkHz) cia mbt b6 khuyéch dai tin sB thdp. 64 @ ‘Tro khang |6i vao va Idi ra cia tang khuéch dai dude dinh nghia U, U, po= Te ita = 2-105) 70 ~ Tag Te 6 Noi chung ching 1a cae dai lugng phic : Z = R + jX Méo khéng duéng thang do tinh chat phi tuyén cia cc phan ti nhu tranzito” gay va thé hién trong thanh ph4n tan s6 dau ra 1A xuat hién tén s6 la (khong c6 mat 6 dau vao). Khi U,,, chi cd thanh phan tén s6 w, U,, noi chung ed céc thinh phén no (voi n = 0, 1, 2...) voi ede bién dO tuong ting 12 Upyy lic dé hé sé méo khong duéng thang do tdng khuéch dai gay ra dige danh gid IA : (U3, + UB py + a + Ung)? 7 Ta % (2-106) ‘Tren day di néu mot s6 chi tiéy quan trong nhét cia 1 téng hay (mét bo khuéch dai gém nhiéu téng). Can of vao céc chi tieu nay, ngudi ta cd thé phan loai cdc bo khuéch dai vi cée tén goi va dac diém khde nhau. Vi dy theo hé s6 K co bO khuéch dai dién Ap (voi yeu cfu cd ban IA C6 Kymaxe Zyao >> Znguén YA Zr < Zyip 00 kuch dai cong suat (Kynao Zao Zngutn » Zea ~ Zxai) hay bO khuéch dai dong dign (v6i Kimax Zo “ Znguons Bra > Zaid Cuing c6 thé phan loai theo dang dic tinh | K] = fy(@), tit dé 06 céc bd khuéch dei 1 chiéu, bo khuéch dai tén 96 thap, bd khuéch dai tin s6 cao, bo khuéch dai chon loc tain 86... hoge theo ede phuong php ghép tng... ¢- Che ché do lam vige cg ban elia mot tang khuéch dai Dé phén tit khuéch dai (trénzito) lam viée blnh thudng, tin cdy S mot ché dd xdc dinh can hai diéu kién co ban :. @ Xéc lap cho cae dién cc bazo, colects va emito ctia né nhiing dién ap 1 chiéu ¢6 dinh, goi 1& phan eye tinh cho phéin th khuéch dai, Diéu nay dat duge nhd cdc phuong phap phan cye kidu dinh dong hay kigu dinh ap phu da trinh bay 6 phén 2.2.3 khi néi t6i tranzito. © On djnh ché dQ tinh da duge xéc lap dé trong qua trinh lam viéc, ché do cita phan ti khuéch dai chi hoan toan phy thuéc vao dién 4p diéu khién dua t6i 16i vao. Diéu nay thudng duge thye hién nh¥ cée phuong phép héi tiép am thich hop (8 néi ti d phan tiép sau) Khi thda man hai diéu kién trén, diém lam vide tinh cta tranzito sé c6 dink & 1 vj tri tren ho dac tuygn ra xde dinh duge bing eéch sau : ‘Ty hinh vé 2.57 od phuong trinh dién 4p cho mach ra lic Uyj, = 0 la: Uceo = IcoRe = Be (2-107) Khi Uso #0 Uce + LBe (2-108) Phuong trinh (2-107) cho ta xée dinh 1 dung thing trén ho dac tuyén ra cia tranzito goi a dudng tai 1 chiéu cia tng khuéch dai. Phuong trinh (2-108) cho xdc dinh duong thang thé hai goi 1A duong tai xgay chiéu hay dac tuyén ra dong cia ting khuéch dai (h.2.59). ear 65 Diém lam viée tinh P xée dinh bai -, ce toa do Oc Uceo) hay Cero, * Unpo). Tay theo vi tri cia P trén dutng thing tai, nguvi ta phan bist céc ché dé lam viéc khac nhau cia mot ting khuéch dai nhu sau : © Néu P nim @ khoang giita hai digm M va N, trong dé M va N la nhimng giao diém eta dung thAng tai véi cde dutng dac tuyén ra tinh eng vGi cic ché dd téi han cia tranzito Upemax (haY Ipmad va Ujge = 0 (hay Ig = 0) trén hinh 2.59, ta ndi tang khuéch dai lam viée d ché dé A. Ché d6 nay co hai dac diém co ban la : Hinh 2.59 + Die myén ra dong (dieong tdi xoay chiéu) cia Vung am viée gy ra méo y nho nhat 1 fling khuéch dai (3C) v8 cach xde dink va higu qua bign déi nang lwong cua dim lam vite anh P. tang khuéch dai 1a thap nhit. @ Khi P dich dén vé phia diém N, téng khuéch dai sé chuyén din sang ché do AB va luc P tring véi N, ta noi tang khuéch dai lam viée 4 ché dé B. Dac diém chi yéu ciia ché do B 1a co méo y lén (do mét phan tin higu é mach ra bj cét lic 4 mach vao dong Ig < 0) va hieu sudt bién déi nang lugng cia ting tuong d6i cao (vi dong tinh nhé). . © Khi P nam ngoai N va lan can dudi M, ta noi tang khuéch dai lam viée 3 ché 49 khéa voi hai trang théi tdi han phan biét ciia tranzito : mé bio haa (Iie P nim gan M) hay khda ding (lic P nim duéi N). Ché do nay thutng gap & cdc mach xung xét téi d chugng 3. d ~ Hei tiép trong cée ting khuéch dai H6i tiép 1a thye hien vige truyén’ tin higu tir déu ra v6 déu vao bo khuéch dai. Thuc hién héi tiép trong b6 khuéch dai sé cai thién hau hét cae chi tiéu chat lugng eta nd va lam cho bo khuéch dai cd mét sé tinh chat dac bigt. Duéi day ta sé phan tich nhiing quy luat chung thyc hién h6i tiép trong bo khuéch dai. Diéu nay cing dic biét céin thiét khi thiét ké bo khuéch dai bang IC tuyén tinh fuavie [Ry geek Hinh 2.60 1a s0 d6 cau tric bo khuéch dai 6 héi tip. Mach h6i tip co hé 56 truyén dat . B, chi ré méi quan hé gitta tham sé (dién Ap, & dong dién) ota tin higu ra mach do vdi tham_ s6 (dién dp, dong dién) 16i vao cia no (trong! _ tru’ng hop hinh 2.61 chinh 1a I6i ra cia bo’ leh 260: Sad khdi bo khuéch dai Khuéeh dai). (66 hibit He s6 khuéch dai K va hé sO truyén dat.cia mach héi tidp noi chung Ia nbiing sO phic K = kexpjp, . B = fexpipg 66 s-KTOT tinh emito I thong qua su diéu khién cia dong bazo Ip, dién tré Ry da xét 6 2.2.3 va hinh 2.45. Nguyén Ii lam vige cia tang EC nhu sau : Khi-dva dién ap xoay chiéu téi dau vao, xudt hién dong xoay chiéu bazo cia tranzito va do dé xudt hién dong xoay chiéu (dong colects cia tranzito) @ mach ra cia ting. Ha dp trén dién tr Rc tao nén di¢n ap woay chiéu trén colects. Dién dp nay qua tu Cy duge dua dén dau ra cia ting tite 1a tdi mach tai. Co thé thye hién bang hai phuong phap co ban la phuong phap 46 thi va phuong phap gidi tich (so dé tuong duong) doi voi ché d0 xoay chiéu tin higu nhé. Phuong phap dé thi dua vao cée dac tuyén vao va ra cla tranzito cé uu diém 1a dé dang tim duge méi quan hé gitia cae gid tri bién do coa thinh phén xoay chiéu (dien ap ra Uy va dong dign ra I,q) va 1A s6 liu ban dau dé tinh toin. Tren dac tuyén ra hinh 2.65a, vé dung tai mot chiéu (a-b) nhw da mo td 6 phén 2.2.3b. Sy phu thude Ucgo = fll.) ed thé tim duge tit phuong trinh can bang dién 4p 6 mach ra cia ting : Uceo = Ee ~ Teoke ~ Troe ~ [poRe - G+ Re (2-117) Vi he 86 @ gan bang 1, nén cé thé viét Ucto = Ee ~ he (Re + Ry) (2-118) Biéu thiic (2-118) la phuong trinh dudng tai mot chiéu cia tang. Dua vao dac tuyén vao (baz0) I, = f(Uyg) ta chon dude ding bazo tinh edn thiét Tp, chinh 1a xde dink duge toa do diém P- Ia giao diém cia dutng Ip = Igo voi dusng tdi mot chiéu tren dac tuyén ra hinh 2.652 4s Hinh 2.68 : Xde dink ché do sink cia ting EC a) Tren dee tuy€n colecto (date wien ro) ; b) Tren date tuyén bazo (dete wén vio) Dé xdc dinh thanh phén xoay chiéu cia dign dp ra va dong colecto ciia tranzito phai ding dutng tai xoay chiéu cia tang. Chi y rang dién tré xoay chiéu trong mach n emito cia tranzito bang khéng (vi e6 tu C, mac song song véi dién trd R,), con tai duge mac vao mach colecto vi dién tré xoay chiéu cia tu Cyp rat nhé Néucoi dign tré xoay chiéu cia nguén cung cp. E, bang khong, thi dién tré xoay chiéu cia ting gém hai dign tré R, va R, mde song song, nghia la R,, = R/R,. Tit dé thay r6 dién tro tdi mot chiéu cia ting R, fe + Ry Ién hon dign trd tai xday chiéu R,. Khi cd tin higu vao, dién ap va dong dien la téng cia thanh phan mot chiéu va xoay chiéu, dudng tai xoay chiéu di qua diém tinh P (h.2.65a). DO déc cia dung tai xoay chiéu sé 1én hon do déc cia dudng tai mot chiéu. Xay dung dudng tai xoay chiéu theo ti sO gia s6 cita din ap va dong dién AUc, = AI.(RJ/R,). Khi cung cfip dign 4p U, vao du vao cia ting (hinh 2.64) thi trong mach bazo sé xudt hign thanh phan dong xoay chiéu i,, cd lién quan dén dién 4p U, theo dac tuyén vao cia tranzito (h.2.65b). Vi dong colects ti 1¢ véi dong baz qua hé s6 f, trong mach colecto eiing eé thanh phan dong xoay chiéu i,, (h.2.65a) va dién 4p ra xoay chiéu U, lien hg voi dong i, bang dudng tai xoay chiéu. Khi dé dung tai xoay chiéu dac trung cho sy ‘thay déi gid tri tic thdi dong colects i, va dién Ap trén tranzito U,, hay 1a ngudi ta n6i dé la su dich chuyén diém lam viéc. Néu chon tri,s6 tin hiéu vao thich hgp va ché do tinh ding thi tin higu ra cia tdng khuéch dai sé khong bi méo dang (xem muc 2.2.3). Muén vay, céc tham s6 cia ché do tinh phai théa man nhiing diéu kign sau (b.2.65a). Ucg > Uym + AU, (2-119) Teg > Tem + Toot) (2-120) leo 4 day : AU,, 18 dién ap colecta ting véi doan dau ciia dae tuyén ra tranzito (edn goi la dien ap Ugg, bao hoa) ; 1,.(E)la dong dién colects ban dau Ung véi nhiét d6 eve dai chinh 1a do cao cia duang dac tuyén ra tinh wing vdi dong Ly = 0, Usp Va Tom Ja bin d@ ap va dong ra. Quan hé dong I,,, vi dién ap ra cd dang : Um Us low = ROR, = Ry (2-121) D6 tang hé sO khuéch dai ciia téng, tri sé R, phAi chon lén hon R, ti 3 + 5 lan. Dua vao dong I,. da chon, tinh dong bazo tinh : =I, Tho = ae (2-122) tix dé dua vao dac tuyén vao cia tranzito hinh 2.65b, tim duge dién Ap Uygo ting voi Tyo da tinh duge. Dong emito tinh co quan hé voi dong I, vA T.. theo biéu thie : Too ~ Koo SPO 1 +B + Looe) = Teo (2-123) Igo = G+ Allg * Lea Khi chon E, (néu nhu khong cho truéc), céin phai theo diéu kien Ey = Uso + IegRe + Uro (2-124) 6 day: Uno = Ino Re 72 © Xie dinh he s6 khuéch dai dién Sp cia tang K, = U/E, LR R Ku = Re Ry 7 *- RFR 2-188) Thay (2-137) vao (2-138) ta cd : HR, Ku = 6 tt (2-139) Tit (2-139) ta thay néu f cang Idn, va dign trd mach ra cia téng cang 1én so véi dign trd mach vao thi he s6 khuéch dai cang lén. Dac bit, hé s6 khuéch dai dién 4p sé tang khi din trd trong ngudn tin hiéu giém. Hé s6 khuéch dai di¢n 4p trong so a6 EC khoang tir 20 + 100. Tang khuéch dai EC thue hién do pha d6i véi dién ap vao. Viée tang di¢n ap vao (chiéu dung) sé lam tang dong bazo va dng colecta ciia tranzito, ha 4p trén R, tang, sé lam gidm dién 4p trén colecta (hay 1a xudt hién 6 dau ra cia ting niia chu ki am dién 4p). Viée dio pha cita dién 4p ra trong ting EC doi khi duge biéu thi bing dau "—" trong biéu thie K,, © Hé s6 khuéch dai cong suat K, = P,/P, = Ky. K; trong so dé EC khoang (0,2 + 5). 108 © Dign trd ra cia ting Re = Relt'ecey ° (2-140) vi Ree) >> Re, nén Rr = Re. 6 ~ Tang khuéch dai colecto chung CC (lap emito) Hinh 2.67a 1 so d6 mot tang khuéch dai CC, cdn goi la tang lap B vi dién Ap ra cia né ly 6 E ciia tranzito, vé tri sé gin bing dién ap vao (U, = Uy typ ~ Uy) va tring pha véi dién 4p vao. Dign trd Ry trong so d6 déng vai trd nhut R, trong so dé EC. Ty Cyp co nhiém va Minh 2.67 4) So dB ting Khuéch dai CC ; b) So db thay thé truyén ra tai thanh phén xoay chiéu cia tin hiéu ra. Dien tro R,, Ry ding dé xdc dinh ché d0 tinh cia tfing. Dé tang dign tré vao, cd thé khong méc dign tro Rp. Viée tinh toan ché do mOt chiéu tuong tu nhu da lam vdi ting EC. Dé khdo sat céc tham 86 cla téing theo dong xoay chiéu, cén chuyén sang so d6 thay thé (h.2.67b).” 15 Dien tré vao cia tang R, Ta od vy Chia U, cho Ip ta ed ny = ty + (1 + pre + Re) . (2-141) Tu biéu thie (2-141) nhan théy r, cla tranzito trong sd dé CC lén hon trong so 46 EC. Vi rg thing rat nhé hon Re//R,, con ry nhé hon s6 hang thit hai vé phai cia biéu thie (2-141), nén dign trd cia tang lap lai B bang : = Ry/Ry/M(L + B) (RpiR) (2-142) Néu chon bo: phan 4p dau vao cé dign tré Ién thi dién tré vao cia téng sé lén. Vi du, 6 = 50; Rp//R, = 1kQ thi R, = 51kQ. Tuy nhién khi dién trd vao tang, thi khong thé bé qua duge dien trd rq) méc ré voi mach vao cla tang (h.2.67b). Khi dé di¢n trd vao ela ting sé la : RyRyllry Tpltp + (1 + Airy + Re = RVR + B) (Re RMitocey (2-143) Dion trd vao.lén 1a. mot trong nhiing wu diém quan trong cia téing CC, ding dé lam tng ph6i hyp véi nguén tin higu ed dign trd trong lén. Vige xée dinh hé sé khudch dai dong K, cing theo phyong phap gidng nhu so dé E,. Cong thie (2-183) ding déi vdi tang CC. Vi dong I, @ day chi 1A mot phén cia dong Ig, nén biéu thie (2-184) sé cé dang . a+ pty (2-144), = a+ - AYIy: R, va xét dén (2-184) ta o6 H =La+p * Sek (2-145) Hé 86 khuéch dai dong trong so d6 CC R, Rel, K-a+p 2g (2-146) nghia 1A n6 cing phu thuge vio quan hé R, var, , Rp va Ry, gid thiét Ry = ry thi fl K = 4p). fu (2-147) R, Khi Re = R, va dién.tré R, gidng nhau, thi h¢ s6 khuéch dai dong dien trong so d6 CC va EC gan bing nhau. H6 s6 Khuéch dai dién 4p K, theo (2-188) ta ed : RMR, B= 04D RR (2-148) Dé tinh hé 96 Ky ta coi R, >> R, va R, tinh gan ding theo (2.142) : R, =~ (1 +B) (Ry//R,), khi dé K,"= 1. Tang CC ding dé khuéch dai cong suat tin higu trong khi git nguyén tri s6 dién ap cia no. Vi Ky = 1 nén hé s6 khuéch dai cong sudt K, xdp xi bing K, vé tri s6. 76 Dién tré ra cia tang CC co gid tri nhd (cd Q), duge tinh bdi : ty + Ry/RyIRy R, = Re // (re + “TH ) = Refit (2-149) Tang CC duge ding dé bién déi, tro khang phdi hop mach ra ciia téng khuéch dai véi tai cd dién tré nhéd, cd vai tro nhu 1 tang khuéch dai cong sudt don ché do A khong cd bién ap ra. . ¢ - Tang khuéch dai bazo chung (BC) Hinh 2.68a 1a so 6 tang khuéch dai BC. Céc phan tt E,, R, dé xée dinh dong tinh Ip. Céc phdn ti con Iai cling ed chite nang giéng so 46 EC. Vé nguyén li dé thye hign so d6 BC ta e6 thé chi ding mot nguén E,. Hink 2.68 : 4) So do kdhutch dai BC ; b) So dO thay the. DE Khao sat céc tham s6 cia ting khuéch dai BC theo dong xoay chiéu ta sit dung so d6 tuong duong hinh 2.68b. Ry = Refifte + (1 - arp) (2-150) ‘Tit (2+150) ta thay dign trd vao cua ting duge x4e dinh chi yéu bang dign trd ty va vao khoang (10 + 60)9. Dign trd vao nhé la nhuge diém co ban cia téng BC vi téing do sé la tai 1én d6i véi nguén tin hiéu vao. Dé6i véi thanh phan xoay chiéu thi -hé sé khuéch dai dong dién sé lA a = I/Ip va a < 1. H@ s6 khuéch dai dong dién K; tinh theo so dé hinh 2.68 sé 1a (2-151) He s6 khuéch dai dien 4p Ky =a. Bi . RFR Tir (2-152) ta thdy khi giém dien tré trong cia nguén tin higu vao sé lam tang hé s6 khuéch dai dign 4p. Dién trd ra cia ting BC § OR, = Ruta * Re (2-158) (2-152) 7 Cn chi ¥ ring dae tuyén tinh cia tranzito mac BC co ving tuyén tinh rong nhat nén tranzito cd thé ding véi dién Ap colecto 16n hon so dé EC (khi céin‘ed dign ap 4 dau ra lén), Trén thye té ting khuéch dai BC cd thé ding lam tang ra cia bo khuéch dai, con tang CC ding lam tang trudccuéi. Khi dé tang CC sé la nguén tin higu va c6 dién trd trong nhé (dién tré ra) cla ting BC. d- Tang khuéch dai déo pha ‘Téng dao pha (téng phan tai) dimg dé nhan dugc hai tin higu ra Iéch pha nhau 180°. So d6 tang dao pha vé trén hinh 2.69a. Né co thé nhan duge tit so dé EC hinh 2.64 khi bé tu Cy va méc tai tht hai R,, vao Ry qua Cys. Tin higu ra ldy tit colecto va emito cia tranzito. Tin higu ra U,. lay tit emita dong pha véi tin higu vao Uy (h.2.69b, c) cdn tin higu ra U,; ldy ti colects (h.2.69¢) nguge pha véi tin higu vao Dang tin higu vé trén hinh 2.69b, c,-4. Y, =F. a) Xf % & ae Soy Z tk oy| 2 “if H-@ 6, 4 9 Ty, ad PS ve ‘, H Uy t TA eg 6 SL) % Moe 4X ae ca a t A) WaND i Hinh 2.69 : a) So dd ting ddo pha ; b), c), a) Biéu dd thoi gian. —~ Dien trd vao cita tding ddo pha tinh tuong ty nhu tang CC : R, = Ry/Ry/flry + (1 + Allrg + Rpl/Ry)] (2-154) hoae tinh gn dung R, = (1 + A)(rp + Re//Ry) (2-155) Hé s6 khuéch dai dign 4p 6 du ra 1 xde dink tuong ty nhut so dé EC, con o déu ra 2 xde dinh tuong tu nhu so dé CC. Rul 12 s at (2-156) J Ky = (1 +p). roe (2-157) Néu (1 + A)(Re//Ry) = (RJR) thi hai he 86 khuéch dai nay sé ging nhau 18 Téing dao pha cing cé thé ding bign ap, so dé nguyén li nhwt hinh 2.70. Hai tin higu ra lay tir hai nila cudn thi cdip co pha léch nhau 180° so véi diém O, Néu hai nita cad cugn tht c&p cd s6 vong bang nhau thi hai dien 4“ ap ra sé bing nhau. Mach dao pha bién 4p duge & @ ding vi dé dang thay déi cue tinh cua dién 4p ra” % va con c6 tac dung dé phéi hgp tro khang, 4 2.3.3. Khuéch dai ding tranzito tring (FET) Nguyen Ii xay dung téing khuéch dai ding tranzito trudng cing giéng nhu téng ding tranzito lwong : eye, diém khéc nhau 1a tranzito trudng diéu khién | Mink 2.70: So dv ring do pha ding bang dién 4p. Khi chon ché d6 tinh eta tang ding bién dp. tranzito trudng can dua tdi diu vao (cy cita) mOt dién 4p mét chiéu cd tr] 86 va cuc tinh can thidt. ’e & a ~ Khuéch dqi cue ngudn chung (SC) So d5 khuéch dai SC ding MOSFET co kénh n dat sn cho trén hinh 2.71. Tai Rp duge mée vao cue mang, cdc dién tr R,, Rg, R, ding dé xdc lap Uggo o ché do tinh. Dign trd Ry sé tao nén héi tigp am dong mot chiéu dé én dinh ché do tinh khi thay déi nhiét dO va do tink tan man cia tham s6 tranzito. Tu C, dé khit héi tiép am dong xoay chiéu. Tu Cp, dé ghép tang vdi nguén tin higu vao. Nguyén tac chon ché dé tinh cing giéng nhu so dé ding tranzito Ivang eve (h.2.64). Cong thie (2.119) va (2.120), & day c6 thé viét dudi dang. Upso > Urm + AUps (2-158) Ipo > Jom (2-169) Diém lam viée tinh P dich chuyén theo dudng tdi mét chiéu sé qua diém a vA b (h.2.71), Déi vi diém a, ty = 0, Ups = +p, d6i véi diém b, Ups = 0, Ip = Ep/(Rp + Rg). Dudng tai xoay chiéu x4c dinh theo dién tré R.- = Rp//R,. Trong bo khuéch dai nhiéu tang thi tai cda tang trude chinh 1a mach vao cia ting sau c6 dién tra vao R, di lon. Trong nhiing trutng hgp nhw vay thi tai xoay chiéu cia ting xde dinh chi yéu bing dién tré Rp (duge chon t6i thigu cing nhé hon R, mot bac nita). Chinh vi vay d6i voi tang tién khuéch dai thi do déc cia dung tai xoay chiéu (dung c-d) khong khae lim so véi dudng tAi mOt chiéu va trong nhiéu trudng hgp ngudi ta coi ching la 6 ché do tinh co : Upso = Ep ~ Ino(Rp + Rs) (2-160) trong dé Ipo a dong mang tinh. Upso 1a dign ap cve mang ~ nguén tinh, Dién 4p Ugso chinh la tham sé cia dic tuyén ra tinh (mang) di qua diém tinh P (h.2.71) : Dua vao dac tuyén cia FET ta thay 4 ché do tinh, di¢n ap phan cyc 06 thé co eye tinh duong hoa am déi voi cue nguén va tham chi cs thé bang khong. Khao sét tru’ng hgp Ugso < 0 79 Dien tré Ry va Rg (h.2.71) dé xée dink dién Ap Ugso < 0 trong ché do tinh..Tri 86 va cuc tinh cia dién dp trén dién tré Rg la do dong dién Isq = Ipo chay qua no quyét dinh, dién tré Rg duge x4c dinh béi Rs = Ugsollpo © - (2-161) Hink 271 : a) So 3 ting khuéch dai SC ; 6) DB thi xde dink ché 40 tink. Dién trd Rg dé din dién 4p Ugso lay trén Rg lén eye cita cia FET. Dién trd Rg phai chon nhé hon dién tré vao vai béc nita. Diéu nay rat cfn thiét dé loai try anh huéng cia tinh khong én dinh theo*nhiét do va tinh tén man cia cdc tham sé mach vio dén dién tré vao cia tang. Tri sd Ry thudng chon ti 1 + 5MQ Ngoai viéc dam bao dign 4p yéu céu Ugso, dién tré Rg con tao ra héi tigp am dong 1 chiéu trong tang, ngan cin sy thay déi dong Ipo do tac dung cta nhi¢t do va tinh tan man cia tham s6 tranzito va vi thé én dinh ché do tinh cia téng. Dé tang tinh 6n dinh thi céin tang Rg nhung phai dim bao gid tri Ugo. Trong trutng hop nay phai ba dién 4p Usg bang cach cung cap cho eve cita di¢n 4p Ugo qua dién tro R, Uaso = Use ~ Uce = Ino. Rs ~ Ep. ee (2-162) Ep -Ro Ri = Ts.=Ucso ” Ro (2-163) Dién 4p nguén cung cp Ep = Upso + Uso + IpoRp (2-164) Tri sé Rp c6 anh hitang dén dic tinh tén s6 ciia ting, no duge tinh theo tan sé trén cia dai tén. Véi quan diém mé rong dai tin thi phai giam Rp. Sau khi da chon dign trd trong cia tranzito r, thi ta co thé chon Rp = (0,05 + 0,15)r; Viéc chon dién 4p Uso cing theo nhiing diéu kién ging nhu dién ap Uy, trong tang EC, nghia la tang dign 4p Uso sé lam tang 6 én dinh cia diém lam viée tinh do Rg tang, tuy nhién khi do céin tang Ep. Vi thé Uso thudng chon khoang (0,1 + 0,3)Ep Ciing tuong ty (2-125) ta cé : Upo + IpoRp Eo = 07 +09 (2-165) - Khi Ugso > 0 phai méc.dién trd Rs dé dat yeu cu vé do én dinh ché do tinh. Liic dé bat bude phai méc Ry. Chon cdc phéin tit dya vao cdc cong thiic (2-162). dén (2-165), khi do cong thitc (2-162), (2-163) cn phai hoac cho Uggo = 0, hoac 1A thay déi dau truéc dién 4p Ugso. Ché dO Ugso > 0 1 ché do dién hinh cho MOSFET cé. kenh cam tng loai n. Vi thé néu thue hign viée d6i dau truée Ugso trong cong thite (2-162), (2-163) co thé dimg ching dé tinh mach thién 4p cia ting nguén chung. Chon loai FET phai cha y dén cac tham s6 tuong ty nhv trong téng EC. Phai tinh dén dong mang eve dai Inman dign Ap c¥c dai Upsmax va eOng sust tieu tan cye dai trong tranzito Pom (2.71), va Upsmax - Gidng nh so dé EC ding tranzito Iudng ve, tng nguén chung cing lam dao pha tin higu khuéch dai. Vi du dat vao du vao nita chu ki dién 4p duong (h. 2.71) sé lam tang dong mang va giam dién ap mang ; 6 ddu ra sé nhan duge nifa chu ki dign 4p cue tinh am. Duéi day ta sé phan tich ting khuéch dai vé mat xoay chiéu. So 6 thay thé téng SC vé trén hinh 2.72a cé tinh dén dign dung gitta cée di¢n eye cia tranzito [6,8] . So d6 thay thé dya twén co sd sit dung nguén dong 4 mach ra. Dién tro Rp, R; méc song song’ mach ra xéc dinh tai R,- = Rp // R,. Dien tr R, va Rg cing duoc méc song song. Vi dién tr vao thugng lén hon dign tré R, nhiéu, nén dién ap vao cia tang coi nhu bang E,. Tu phan dwimg Cy, Cpp va ty Cy kha Jn nén dign trd xoay chiéu coi nhy bing khong. Vi thé trong so d6 thay thé khong vé nhing tu do. Hé sé khuéch dai dién ap 6 tén sd trung binh Ur | SUR) Ko = G2 Sill) (2-166) hay 1a Sr. Re- Kye (2-167) ‘Tich 86 8.x, goi 1A h@ sO khuéch dai tink y cha FET. Thay « = Sr, vao (2.167) ta o6 : eR R= SR (2-168) Dya vao (2-168) co thé ve so dé thay thé cia ting SC voi nguén dién dp Uy (h.2.72b). ‘Trong truvng hep néu téng SC la tng tién khuéch dai trong bo Khuéch dai nhieu tang thi R,- = Rp//Ry = Rp. Néu nbv tinh dén Rp Khi chuyén sang mién tn s6 cao thi phai cha ¥ dén dién dung vao va ra cia téng, nghia 1A fin chi ¥ dén dién dung gitta cdc dién cue Cgs, Cop cia tranzito (h.2.72a), cing nhu dign dung lap rap mach vio C, (di¢n dung cia linh kién va‘ day din mach vio déi véi eye am cia nguén cung cép). oO KTOFA 81 tf us od ie “ > L. & aa |e, 450) 5°. 6 Ge] 1,[% 2 re Me, Ay 14! Hin 2.72 : Su dd thay thé ting SC 1a) Nguon dong ; b) Newt dp. 6 tan 86 cao nhiing dién dung ké tren s8 tao nén thanh phdn khang cia dong dign mach vao. Tov = Ics + lean + Te (2-172) Dong cag, Tey, x40 dinh bang dién ap vao U,, cdn dong Icgp xde dink bang dien Ap cuc mang ~ cia. Vi dién 4p cyc mang ngvoc pha véi dién ap vao, nén dign 4p gitta cue cita va mang sé bang : u +0, G+ Kyu, Dong dign vao dign dung cia. téng = Jugs . Uy + JoCgy (1 + K) . U, + Joc. UY hay 1a . Ty. = JoUy[Cgg + 1 + Kop + Cy) = JoC,.U, 6 day C, la dién dung vao eta tang G, = Ogs # A+ Ky) Cop + C, (2-173) Dien dung ra cia téing phy thude vao dién dung gitla cée dign cue 3 khoang mang ~ nguén va mang ~ eta, cling nhu dién dung lap rap mach ra. Tinh dign dung ra cing theo phgng phap nhu da tinh d6i v6i dign dung vao, ed két qua : 1+K, Ky e. Khuéch dai cuc mang chung DC (lap lai cue ngudn) Hinh 2.78a la so dé DC ding FET e¢ kénh dat sin. Dién tré Ry, Rg cing voi Ry ding dé x4c dinh ché do lam viée tinh cia tranzito, Cys + Cop + Cs (2-174) 4% Go & * t alg le Se sel [fe 4, JAT at x & 4 ig) t ry TST ne he 5 [4s ([8 4e Ds iat’ on ert 4 & 2 4) Inhis 279-0) Sas DC ding FET ck dl sn ) Sr 9 tay ig DC 82 exter Vige chon va dam bao ché 4 tinh duge tién hanh tuong ty nhw ting SC. Tai mot chiéu ciia'téing 1a Rg, con tai xoay chiéu la Reo = Ry//R, Déi vi tang DC thi dien dp tai trang pha véi dien 4p vao U, = Uy - Uss (2-175) ‘Theo so d6 thay thé thi U, lai Ja ham s6 cia Ugg téc dung len du vao cha tranzito U, = SUgs (rR). U, hay Ucs = SqTRS) (2-176) Hé sO khuéch dai din ap cia tang tinh theo : Us SCG iw) Kos = TP SGi Ry @-177) Vi, > Ryo nén SR 2-17 Mi = Ty she (2-178) Hé s6 khuéch dai K, phu thude vao do hd dan S cia tranzito vA tai xoay chiéu cia tang. Hé s6 khuéch dai sé tién téi 1 khi tang S va Ry. Vi vay déi voi tang DC nén dung tranzito cd do hé dan Ién, Dé tim duge cée tham s6 tuong duong cia so dé thay thé, bién déi cong thc (2-177) sau khi thay vao nd S = yw / r, va khai trién ta cd’: mee oa ae 179 K-Fed +R. 179) Chia ca tit s6 vA méu s6 vé phai cia cong thie (2-179) cho 1 + va thay K, = UJU,, ta od = Hy, 1 2 eae RS (2-180) Dya vio (2-180) ta vé duge so d6 thay thé cia tang (h.2.73b). O mach ra-cia so 46 thay thé'cd ngudén dién 4p twang dung He Tan voi dién tré tuong dvong r/(1 + 4). Mach vio cia so dé thay thé (h.2.73b) gém 3 phan ti gidng nhau nhw so d6 thay thé SC. Dya vao so dé hinh 2.73b xée dinh duge dien tré ra cia tang DC. 1 R, = Ry // Tes =3 (2-181) Dion tré ra cia ting DC nhé hon tang SC, vA vao khoang 100 + 80002. 83 Vi dién ap giita cyc ‘cita va cue nguén cia tranzito trong so dé lap lai cye nguén bing higu'U, - U,, nén dong dign vao ban than cia tranzito sé nhé hon trong so dé SC, va do khong 6n.dinh nhi¢t do cia di¢n trd khoang gitta cia va nguén nhé. Do dé cho phép ta dang R,, Rg lon. Vi vay téng DC co dign tro vao Ry lén (toi vai MQ) hon ting SC Dien dung vao cia ting DC sé nhé hon ciia ting SC. D6i v6i ting lap lai eve nguén thi edn thiét phai tinh dén thanh phan dong dién dung vao mach cia - mang va ciia - nguén cia tranzito, cing nhu thanh phén dong dign dung l4p rap 4 mach vao cia tang. Vi dign 4p cle mang khong di, thanh phan dong dign dung Cgp va C; duge xéc dinh bang dién ap vao Uy. Thanh phén dong di¢n dign dung Cgs phu thudc vao : Ugs = U, - U = 1 - KYU,. Dong vao téng 1a ey = JU {Cgp + Cosi ~ ky) + CU) tit dé C, = Cgp + Cgs (1 - Ky) + C (2-182) So sinh (2-182) véi (2-173) thay dién dung vao cia tang DC nhé hon trong so dé SC. Ti (2-182) trong tang DC néu K, = 1 thi anh huéng cia dién dung Cgs dén dign dung vao sé gidm, 2.3.4. Ghép gitta che ting khuéch dai Mét bo khuéch thing gém nhiéu tang mde néi tiép nhau nhu hinh 2.74 (vi thuc té mt tang khuéch dai khéng dam bao du hé sé khuéch dai can thiét), 6 day | tin higu ra cia tang ddu hay téng trung gian bat ki sé 1a tin higu vao cho tang sau no’ va tai cla mét tang la dién tré vao cia tang sau nd. Dién tré yao va ra cita bo Khuéch dai sé due tinh theo tng ‘ddu va téng cudi. 50 ' Hinh 2.74: So dB RAO: BO khuéch dai nhieu tang. ‘Theo hé thifc (2.104), hé s6 khuéch dai cia bo khuéch dai nhiéu tdng bing tich hé 86 khuéch dai cia méi tang (tinh theo don vi sé lin) hay bang téng cia ching (tinh theo don vj dB) Un Uw Ta Ty 7 Bat: Kua» Kun we (2-183) KB) = K,)(4B) + ... + Kyy(4B) Viee ghép giita cdc ting co thé ding tu dién, bién ap hay ghép truc tigp. 84, a- Ghép ting bang dién dung BO khuéch dai nhiéu téng ghép dign dung vé trén hinh 2.75. Cac diéu da phan t{ch trong 2.32 diing cho mot téng trung gian bat ki néu thay R, cho Ry. S6 tang trong bo khuéch dai nhiéu téng xéc dinh theo cOng thc (2-183) xudt phat tit he sO khuéch dai yéu edu. Vie tinh tod cfc téng (chon va dam bao ché do lam viée tinh, tinh toan ché do xoay chiéu) phai theo thu ty ti téng cu6i cing vé tang dau tiér Hinh 2.75 ; So dB bB khuéch dai nhibu ting ghép dign dung. ‘Truéc hét ta tinh téng cuéi cing. Téng nay phai dam bdo dua ra ‘tai R, cong sudt tin higu yéu cdu. Dya vao hé s6 khuéch dai tang cu6i, ngwoi ta xac dinh cdc tham sé tin higu vao cia né. Va dé chinh 1a sO ligu ban déu dé tinh téing trudc cudi, varvv.. cho t6i tang dau tién (tang vao) ciia-bo khuéch dai, Dau tien ta tinh @ tén sO trung bink f, bd qua anh hudng cia ty dién trong bo khuéch dai va khong tinh dén sv phy thudc cua cdc tham s6 tranzito vao tan s6. Trong trudng hgp can thiét phai cha ¥ dén dac tinh ca tranzito va anh hung cia tu d bien tn cia tin higu edn khuéch dai, diéu nay sé lam cho dién ap du ra bo khuéch dai thay déi cA bién do ln pha khi tan s6 tin higu vao thay déi, GO mién tén s6 thép, khi tai thudn trd thi nhing su phu thudc ké tren la do tu dign trong so dé quyét dinh, con 8 mién tan s6 cao thi cha yéu la do ede tham s6 cia tranzito quyét dinh. Trong thue té, thudng ngudi ta ed thé nghién ctu anh hudng cita céc yéu 16 tren mot cach doc lap 6 hai mién tan s6 th&ip va cao, Dudi day ta xét dac diém cong tac cia bo khuéch dai 6 mién tén thép. ‘Tong 2.3.2. khi tinh hé sé khuéch dai cia téng don da gia thiét dién tré xoay chiéu cia tu bang khong. Nhiing gia thiét nhu vay chi dung 6 dai tan trung binh. Khi tan s6 gidm thi dd din dién cia tu ghép tang C, sé giam. Do cd ha 4p tren tu nén dién dp tt nguén tin higu dat vao tang déu tién hay dien ap ra tang trudc dat vao tang sau sé bj gidm. Ha 4p 6 trén tu sé lam gidm bién do tin hiéu 6 déu ra méi téng va cia ca bé khuéch dai noi chung tie la lam giam hé 6, khuéch dai 4 mién tan thép (h.2.76a) ‘ Anh buéng cia tu C, thé hign rat 16 rang trong bo khuéch dai ghép dign’dung 6 chd he s6 Khuéch dai K, —» 0 khi f — 0, Nhu vay la tri s6 cba ty C, od anh -hudng dén hé s6 khuéch dai 6 mién tén thép. Ta dign Cy eding anh hudng dén hé sé khuéch dai 6 mién tan thap. Vi khi giam tan s6 s6 lam gidm tac dung mde ré cia tu d6i vi dién tré Rp va do do lam-tang mite d6 héi tiép 4m dong xoay chiéu trén Rj; va.do dé lam giam h@ s6 khuéch dai. 85 Vige giam modun ho 36 khuéch dai 4 mién tén 6 thap K, duge dac tring bing hé s6 méo tén s6 thap cia bd khuéch D8 tia trang bh Koo, dai, . Sp dS M, = KK, Kuo 6 chinh 1a tich he sé méo tén s6 cia méi tu trong bO khuéch os Das thing dai 4) : 2 M, = MyM,» .. My (2-184) He s6 méo tén sé cha tu — Mimi 276: a) Dang ng quér dae myn bien do tan so cua bo i Mhuich dai ghép dién dung ; b) dink Inedng cia tw ndi ing dén tinh theo dae iuyén an hap. (2-185) D6i voi tu C, (h.2.75) thi hang s6 théi gian t =,C,(R, + Ry), trong dé Ry la dien tré vao ela tang dau tién. Tuong ty nhu vay, ta x4c dinh duge hang sé th’i gian cho nhitng tu khée trong so d6. Tan s6 thap nh4t cia dai thong sé dugc chon lam s6 liu ‘ban déu khi tinh bo khuéch dai d mién tin thap. He s6 méo téin s6 ting véi tan s6 thap nhat cia dai thong c6 gid tri ty thudc vao nhigm vu ciia bo khuéch dai, vi du d6i véi bo khuéch dai am thanh thugng chon bang V2. Nhu trén da gid thiét, 6 mién tén sO trung binh, céc tu dién khong gay Anh hudng gi va su dich pha cia tin higu ddu ra bo khuéch dai d6i véi tin hiéu déu vao sé la nv, 0 day n 1a 86 téng khuéch dai lam dao pha tin hieu. Tat nhién chi eo tang EC (hay SC), con tang BC va CC (hay GC va DC) khong lam dao pha tin hi¢u. © mién tan thap vi trong mach cé tu dién nén dong dién nhanh pha so véi dién ap. Nhu vay su dich pha cia dién ap ra bO khuéch dai so véi di¢n ap vao & mién tén thap co dac tinh vugt truéc. Gée dich pha cia bd khuéen dai bing téng gée dich pha cia méi tu, vA géc dich pha cia méi tu A (2-186) \ Dac tuyén bién dO tén sO va pha tan s6 cia bo khuéch dai é mién tn thap vé tren hinh 2.77. Duong wiki | nét lién la dac tuyén khi xét dén anh hudng cha mot Tare Y | tu, cn dudng cong nét dut tron hinh 2.77 1a dac 4 OF tuyén khi xét dén anh hudng cia tat cA cdc tu trong # t bo khuéch dai. Hink 2.77 : Anh hudng cia we noi Dac diém cong tac cua bé khuéch dai 6 mién tén oho te 4 soe veao la-sy phy thudc hé s6 8 cia tranzito vao tén sé b) Pha — sn 56. 86 va sit tén tai dien dung mat ghép colecto Ce,,) (d6i véi ting EC) nhiing nban t6 nay anh hudng dén dac tuyén tén sé cia bo khaseh dai 6 mién tén cao. 6 mién tén cao, su gidm médun hé s6 f cia tranzito cing nhu tac dung mac ré cia dién dung Ce(g) s@ lam giim hé sé khuéch dai. Xét vé mie do gidm hé sO 6 ngwoi ta dua ra khdi niém vé tdn sd gidi han fy tite 1a tai do hé s6 6 bi gidm Y2 lan so véi gid tri By & tan s6 ttung binh. Hé 86 méo & tin cao M, = YI + @t,)" (2-187) 6 day : T, a hang sO thdi gian tuong dvong cha téng ¢ mién tan cao. Gée dich pha do mét téng khuéch dai gay ra la Po = 7 arc tgot, (2-188) Dac tuyén bién do tin sé va pha tin s6 8 mign tan cao vé trén hinh 2.78. Tit d6 thi ta thdy khi tén s6 tang thi hé s6 méo tn s6 tang va hé s6 khuéch dai giam. Dac tuyén bien do tan sO va pha tin sé 6 mién tén cao cia mot ‘ ; st li 4finh 2,78: Anh hudng tinh chit tn $6 eta téng Kkhuéch dai biéu thi bang dweng nét lién nin ten te agen trén hinh 2.78, con cia cd bd khuéch dai thi 1) Bién dp ~ tin 60 duge biéu thi bing dudng nét ditt vai he s6 méo 2) Pha ~ tn 36 tn $6 4 téin cao bang tich he 86 méo cia méi tang : . le = Mey» Mego Men (2-189) Con gée dich pha cing bing téng géc dich pha cia méi tang Per + eo to + Pen (2-190) Pe ‘Tinh tod bd khuéch dai 4 mién tén cao phai dam bao tdn sé bién trén cia dai thong bo khuéch dai (h.2.76a). Véi mot dai thong cho truéc, vé nguyén téc khong bat bude phai ldy hai hé s6 méo 6 tdn s6 bién dudi va bién trén bang nhau. Tinh todn An ti viec chon loai tranzito theo tén s6 f, va xc dinh T, dé dam bao he s6 méo cfin thiét cba tang. Méo bien do va pha cia bo khuéch dai 1a loai méo tuyén tinh vi né khong lam thay d6i dang cia tin higu hinh sin duge khuéch dai. Khi tin higu céin khuéch dai cS dang phic tap dac trung bing phé cdc thanh phn diéu hda thi méo bién.d9 va pha ciia bo khuéch dai 1a do su pha votuong quan ti lé gia céc thanh phan diéu hda vé bién d6 va pha cia dién 4p ra va vao. Dudi day ta khdo sit dic tuyén bién 46 ciia bp khuéch dai. Dac tuyén bién do phan anh su phu thudc gia bién do dign ap ra U,, va sy thay déi bien do dien 4p vao E,, Dang dién hinh cia dac tuyén bién do vé trén hinh 2.79 (vé véi tin higu vao 1a hinh sin 4 tdn s6 trung binh). Dac tuyén nay cho biét gidi han c6 thé thay déi tin higu ra va vao cia bo khuéch dai. "TW d6 thi ta thay & doan 1-3 quan he dién ap ra va vao Ja tl 1 thu@n."Dac tuygn bien do khong di qua géc toa do vi 6 dau ra cé dién 4p nhiéu va Gn cia ban thin bo 87 Khuéch dai, Doan duéi diém 1 cia dac tuyén khong ding. vi & day tin hiéu 6 ich rat kho phan biet v6i dign dp nhiéu va 6n ban than cia bo khuéch dai. Dya vao tri s6 Umip/Ko ngudi ta danh gid mie dién 4p tin hiéu vao t6i thiéu (d@ nhay) cia bo khuéch dai. Khi da dat duge gid tri tin higu vao E,, nao ds, ving voi diém 3, thi sv phu thude ti le gitia dién 4p ra va vao bj pha vo. Nguyen nhan la su han ché dién 4p cc dai cia mot hodc ca hai nita chu ki tin higu vao @ mot mete khong d6i. Sy han ché nay thudng & tang cudi bo khuéch dai lam viée voi tin higu vao lén nht. Mugn e6 bién dO dién Ap ra pry 979. pac ruven didn dd eta bp 16n nhét thi phai chon diém lam vide tinh céa tang fhe ch det ra @ gida dutng ti xoay chiéu. Ti 86 gita bien do dign 4p ra cho phép cue dai va cuc tiéu goi la dai dong cia bd khuéch dai, va duge ki higu la : D = UnaeUmin Khi tin higu vao la hinh sin thi tin higu 6.ddu ra bo khuéch dai khong thé coi la hinh sin thudn tty. Do tinh khong dung thang cia dac tuyén V - A vao va ta cia tranzito sé lam méo dang dign ap ra, goi 18 méo khong dudng thang, (xem 2.3.1). & ~ Ghép tang bang bién ap 6 phan tron ta da trinh bay bO khuéch dai ghép ting bing dién dung mot cach chi tiét va do la trudng hgp chung nhét duge st dung rong rai nbét. O phan nay ching ta chi néu én nhiing dac diém khde biét ctia tang ghép bién ap so véi tang ghép dién dung. Hun nita van dé ghép bién 4p cdn duge dé cap téi 6 phdin khuéch dai cong sudt. Hinh 2.80a 1a so d6 bO khuéch dai ghép bign 4p. (linh kién ghép téing 1A bién 4p). Cugn so cfip cla nd (W1) duge mde vao bazo tranzito T, qua tu Cp, Ghép téing bing bién dp khong nhitng céch li cdc téng vé dong mét chiéu, ma con lam tang hé sé Khuéch dai chung v6 dien 4p (dong dien) tay thuge vao bién ap tang (hay giam) Ap. Do dién tré mot chiéu cia cugn so cap bién Ap nh6, ha Ap 1 chiéu trén no nhé, nghia la-héu nhv ton bé dién ap nguén cung cp duge dua téi colecto cia tranzito. Diéu dé cho phép ding nguén dien Ap thdp, ngoai ra tang ghép bién ap dé dang thye hign phdi hgp tré khang va thay déi eve tinh cia dién dp tin higu trén céc cuon day. Tuy nhién né ed nhuge diém la dac tuyén tan sé khong bAng phang trong dai tén. Trong ché d6 phdi hyp trd khang gitta cdc tang thi tdi xoay chiéu cia ting duge tinh theo = Ry = Ry (2-191) () ~ Trong phén niy, che ki hieu e6 du fp va s0 chp (qua he 6 bién 4p). tren bide thi. mat dei dong mo 4, 48 duge phim nh tt thi 88

You might also like